Huiquipedia nahwiki https://nah.wikipedia.org/wiki/Cal%C4%ABxatl MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter Mēdiatl Nōncuahquīzqui Tēixnāmiquiliztli Tlatequitiltilīlli Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli Huiquipedia Huiquipedia tēixnāmiquiliztli Īxiptli Īxiptli tēixnāmiquiliztli Huiquimedia Huiquimedia tēixnāmiquiliztli Nemachiyōtīlli Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli Tēpalēhuiliztli Tēpalēhuiliztli tēixnāmiquiliztli Neneuhcāyōtl Neneuhcāyōtl tēixnāmiquiliztli TimedText TimedText talk Módulo Módulo discusión Accesorio Accesorio discusión Accesorio definición Accesorio definición discusión Nemachiyōtīlli:Links 10 701 499717 481602 2022-07-24T16:30:39Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki Occe necuanamictiliztli 25nlz20sh1zlfsar423u6mf6ttr8i4t Mexico 0 1120 499901 499477 2022-07-25T03:18:15Z Koatochij 19758 /* Mexico ixeliuhca */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico | Tlaltocaitl = Estados Unidos Mexicanos | Tocaitl = Mexico | Pamitl = Flag of Mexico.svg | Chimalli = Coat of arms of Mexico.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Mexicotlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | Tlalmachiyotl = MEX orthographic.svg | Tecuacan = [[Altepetl Mexico]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Altepetl Mexico]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] huan 82 macehuallahtolli. | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[España]]<br />[[16 metztli septiembre]], [[1810]]<br />[[29 metztli septiembre]], [[1824]] | Tlaixpayotl = 3.761.274 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Cuaxochtli = 4389 km. 3155 km ica {{USA}}​, 958 km ica {{GTM}} ihuan 276 km ica {{BLZ}} | Tepachoani = [[Mexico tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Andrés Manuel López Obrador]] | Nelihuehcapanca = [[Citlaltepec]] | Chanehqueh = 126 014 024 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Mexicatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Mexico peso]] ($, <code>[[ISO 4217|MX]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-2]] | Matlatzalan = [[.mx]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Ihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Mexico''' nozo '''Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico''' ([[caxtillahtolli]]; ''México'' nozo ''Estados Unidos Mexicanos''; [[yucatecatlahtolli]],<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa ipampa mayatlacameh ipan '''''Yucatan'''''. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''yucatecatlahtolli''.</ref> ''Méjikoo''), ce tlacatiyan ipan [[America]] cemantoc tlalli, ce inic mahtlactli huan ome tlacatiyan ocachi hueyi itechpa [[Tlalticpactli]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtohcayotl in Cepanca]], canahpa huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonatiuh icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonatiuh iquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], noihqui ompa iquizayampa in [[Mexico ayollohco]] huan [[Caribe hueyatl]] (hueyatl ipan [[Atlántico ailhuicatl]]). In tepetl ocachi hueyic quihtoznequi in [[Citlaltepec]] ipan [[Veracruz]] huan [[Puebla]] ica 6960,8 m s. n. m. in cualcan ocachi tlani quihtoznequi [[Laguna Salada]] ipan [[Baja California]] ica -10 m b. n. m. Itecuacan in [[Altepetl Mexico]], inon tlacatiyan quipiya occe hueyi altepetl, inonqueh [[Monterrey (nhn)|Monterrey]], [[Atemaxac]], [[Cuetlaxcoapan]], [[Tollohcan]], [[Tijuana]] huan [[León]]. In tlacatiyan quipia tlen mani ipan 1 964 375 [[km²]],<ref>«[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html Mexico - Geography]». ''CIA The World Factbook''. CIA.</ref> Mexico inic macuilli hueyi [[tlacatiyan]] ipan [[America]] cemantoc tlalli,<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa '''''continente''''' caxtillahtolcuepa. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''cemantoc tlalli''.</ref> noihqui inic mahtlactli huan nahui hueyi tlacatiyan itech mochi Tlalticpactli. Ica 130 millones itech chanehqueh, Mexico inic mahtlactli tlacatiyan ica chanehqueh ipan tlalticpac. Mexico tlalli in [[Tlacatiyan ic chanehqueh|ic mahtlactli once ocachi chantilo tlacatiyan]] cah, ica ocachi 126 ''millones'' tlatlaliloh chanehqueh ipan [[2020]]. Inin tlapohualli quichihua in Mexihco in [[Caxtillāntlahtōlli ītlatēcpanaliz in Tlālticpac|tlacatiyan in tlacempanahuia inic caxtillantlahtohqueh]],<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/language/spa |autor=Ethnologue |título=Spanish |fechaacceso=8 de mayo de 2015 |idioma=inglés}}</ref> no inic chicome tlacempanahuia inic [[nepapan tlahtōlmatiliztli|nepapan tlahtolmatiliztli]] in cemanahuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 |título=Summary by country |autor=Ethnologue |fechaacceso=8 de mayo de 2015 idioma=inglés}}</ref> Quipia 69 [[tecpantlahtolli]], itzalan inin; caxtillahtolli miac tlahtoah ipan mochitin tlacatiyan, occequin tlahtolli nahuatlahtolli, yucatecatlahtolli, mixtecatlahtolli, tzeltallahtolli, tzotzillahtolli, tzapotecatlahtolli, otontlahtolli, totonacatlahtolli, mazahuatlahtolli huan no oncan macehualtlahtolli ipan mochi tlaltipactli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González, ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''.{{Spa/nhn}}</ref> In momachtia in tlacah nemi Mexico tlalli ixquichca 14 000 xihuitl yeppa axcan.<ref>[[Poblamiento de América]]</ref> In ipampa in nenayotl iizcayaliz omochihqueh in mexicatlalpan in [[America]] cemantoc tlalli, in [[Tlahco America]] huan [[huaccaixtlahuatl]]. In axcan tlahco Mexico ocatcah in tachcauh inyeyan in huehceuh mexihcatlacah, no ihuan in mayatlacah, ome hueyi altepetiliztli in [[Anahuac]]. In ixquichcauh 300 xihuitl, mochi in itlal oquichiuh ce cotoncayotl ipan in [[Virreyotl Yancuic España]], ica itecuacan in [[Altepetl Mexico]], ocatcah ce tachcauh yeliztli ipan in [[Caxtiltecatl Emperadoryotl]] in [[America]] tlalli. Quin in Caxtillan tlahtohcatiliztli, Yancuic España oquipehualtihqueh in teixnamiquiliztli itechpa in intlacaxoxouhcayo ipan [[1810]], in tein otlan ipan [[1821]]. Zatepan, ixquichcauh macuilpohualxihuitl, omochiuh miec tlahtic yaoyotl ihuan huehcahuitzyaoyotl oquipatlacqueh in mexicah mochi innemiliz. In ixquichcauh in [[macuilpohualxihuitl XX]] omochiuh hueyi tetlamahmaquiliztli izcayaliztli ica altepetlacayotl otlahtohcatih ica centetl altepetlacayotl tlacotontontli. Iteyacanaliz ce tlacatiyan, Mexico ce tlacatlahtohcayotl, atleh neltococayotl; quipiya eyi nahuatilli, in ejecutivo moihtoa [[Andrés Manuel López Obrador]]. Inin tlahtohcayotl huelitic, quipia tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. In iuhqui in [[Cemānahuac in Necēceltīyahtalizyōtl Tlatēcpānaliztli|Cemanahuac in Nececeltiyahtalizyotl Tlatecpanaliztli]], Mexihco in tachcauh ahciyan [[Latinixachitlān|Latinixachitlan]] ihuan in ic chicuace ipan tlapanahuia inic altepeitto in [[Cemanahuac]]<ref name="WTO Tourism Highlights 2018 Edition">{{Cita revista|título=UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition World Tourism Organization|url=https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419876|idioma=inglés|doi=10.18111/9789284419029}}</ref>, inon ipal in 34 nenayotl ahnozo yeliztli mancan tlein in [[UNESCO]] quinixmati iuhqui in [[Tlācayōtl īTlatquicāyo|Tlacayotl iTlatquicayo]], iuhti inic ce in cemantoc tlalpan ihuan inic chicuace in Cemanahuac. Itech in [[huēyitētlamahmaquilizzōtl|hueyitetlamahmaquilizzotl]],in ic [[ahyehyecauhqui tlahtic tlachīhualli|ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli]] (PIB ahnozo ATT) tlatectli ipan mahtlactli onnahui in Cemanahuac ihuan in mahtlactli once ic [[Anexo: Tācatiyān ic PIB|tlaaxcahuini hueliyotl tlapohtillotl]] (PPA ahnozo THT); in ic ome ipan Latinixachitlan ihuan in ic nahui in cemantoc tlalpan. In iuhqui tlanonotztli in [[ONU]] ipan [[Anexo: Tācatiyān ic tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|2018 itech tlacayotl izcayaliztli]], quipiya ce pani [[tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani]] in 0.774, tlatectli ipan in ic 74 in Cemanahuac, ohuehcapanihuih itlan [[Indonesia]], [[Turquia]], [[Chile]], [[Grecia]] ihuan [[Africa Huitztlampa]], tlanehnehuihuililo ipan 2018 oquipixtica tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani in 0.743.<ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Informe sobre Desarrollo Humano 2013 El ascenso del Sur: Progreso humano en un mundo diverso |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_ES_Complete%20REV.pdf |fechaacceso=23 de marzo de 2013}}</ref><ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Indicadores Internacionales sobre desarrollo humano - PNUD |url=http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaacceso=23 de marzo de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130427055825/http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaarchivo=27 de abril de 2013 }}</ref><ref>{{cita noticia|apellidos1=Rojas |nombre1=Laura |título=El ascenso del sur: la gran oportunidad |url=http://www.excelsior.com.mx/opinion/laura-rojas/2013/03/17/889383 |fechaacceso=25 de mayo de 2016 |editorial=Excelsior |fecha=17 de marzo de 2013}}</ref> Ma tel in tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani 0.608 tlacencahualo, quimatih tlahco.<ref>{{cita web|título=Human Development Reports|url=http://hdr.undp.org/en/composite/IHDI|editorial=United Nations Development Programme|idioma=inglés|fecha=2015|fechaacceso=16 de julio de 2018}}</ref> Mexico no ce tlapanahuia in ic nepapan immanyotl in Cemanahuac, momachilia iuhqui in caxtolli omome ce [[huēyinepapan tlācatiyān|hueyinepapan tlacatiyan]] in Tlalticpac, chantlaliah in 10-12% in [[nepapanyōlizzōtl|nepapanyolizzotl]] in Cemanahuac<ref name="SEMARNAT">{{Cita web |título=Biodiversidad de México |editorial=SEMARNAT |url=http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaacceso=7 de octubre de 2007 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20071007045210/http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaarchivo=7 de octubre de 2007 }}</ref> ihuan quimpiya ocachi 12 000 nican yollamantli.<ref>{{Cita web |url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |título=Biodiversity Theme Report |fechaacceso=15 de marzo de 2010 |autor=Conservation International (2000) |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20091227152153/http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |fechaarchivo=27 de diciembre de 2009 }}</ref> ==Tlaltocayotl== [[Image:CodexMendoza01.jpg|200px|thumb|left|[[Mendoza amoxtli]], Mexihco tlahco in Anahuac.]] Mexico ce tlahtohcayotl omoyocox ipan in [[macuilpohualxihuitl XIX]]. Ixquichca itlachihualiz iuhqui [[nahuatiliztli tlahtocayotl]], in tlacatiyan itoca ocatcah ''Mexihco Tlacetililli Tlahtohcayotl'', immanel ipan in [[Mexico Tlacetililli Tlahtohcayotl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1824|Nahuatillaliliztli 1824]] oquitocaitih iuhqui ''Mexihcatl Tlacatiyan'' ihuan ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824), ''nohuiyan''</ref>. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1857|Nahuatillaliliztli 1857]]<ref>''Constitución de la República Mexicana'' (1857), ''nohuiyān''</ref> oachcauhchiuh in tocaitl ''Mexihcatl Tlacatlahtohcayotl'', tel ipan in tlahcuilolli oquitocaitih ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1917|Nahuatillaliliztli 1917]], tlatectli tlein in achcauhtocaitl ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl'' ca. In tlacatocayotl ''mexicano'', mexihcatl caxtillantlahtolcopa, mihtoa ixquichca in europantlacah ahcihua. Oquihtoznequilihqueh in caxtiltecah in macuilpohualxihuitl XVI, in mexihcah ocatcah in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] chanehqueh ihuan intlahtol. Ipan in tlalpololiztli cequintin caxtiltecah ihuan criollomeh in ochanticqueh in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] innehhuiyan omoteneuhqueh mexihcah<ref>[[Francisco Xavier Clavijero]] ōtzintih ī''[[Historia antigua de México y de su conquista]]'' ōquitlahtoh ītechpa in ''país del Anáhuac'' (in Ānāhuac tlācatiyān) īpan inic cē āmoxtlahtōlxēxelōliztli, tēl īpan mochi yeh quitēnēhua ''territorio mexicano'' (mēxihcatlalli) ahnozo ''reino de los mexicanos'' (in mēxihcah īntlahtohcāyo) in Yancuīc Caxtillān in tlein quipiyain huehcauh mexicatlalli, īhuān nō in mayatlālli īhuān in michhuahcatlālli.</ref>. In Tlacaxoxouhcayaoyotl tepachoh onenecuilohqueh ipan in tlacatiyan no in tlacah intoca. ica in [[Plan de Yōhuallān|Plan de Yohuallan]], in tlacatiyan motenehua Mexico ihuan in chanehqueh mexicah. Mexico tlalli ce nahuatlahtolli, quihtoznequi caxtillahtolcopa ''México'', itlaltocayo altepetl itechpa huehcauh Mexico Tenochtitlan, itecuacan itech mexicah, zatepan caxtiltecah moihtoah ''Nueva España'' nozo Yancuic España ipan eyi xiuhpohualli. Ixquichca itlachihualiz in independencia Mexicopa, in tlacatiyan itoca, ''Imperio Mexicano'', zatepan Tlacatlahtocayotl Mexico, caxtillantlahtolli; República Mexicana; axcan siglo XX ocatcah Tlahtocayotl in Cepanca Mexico. Imanel xiuhpan 1824 oquitoca noyuhqui Mexico tlacatiyan ihtoa ''Nación Mexicana''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824).</ref>. {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Uitzilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Teopixqui [[Bernardino de Sahagún]]}} ===Occe tlahtolli=== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Chollahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Cuextecatlahtolli]]: ''Labtom'' * [[Huitzollahtolli]]: ''Méxiko'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''B'onrro'' * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Méxiku'' * [[Mixtecatlahtolli]]: ''Nuuyoo'' * [[Otontlahtolli]]: ''’Monda'' * [[Pimatlahtolli]]: ''Mehigo'' * [[Pipillahtolli]]: ''Meshihku'' * [[Quicapotlahtolli]] : ''Mexiko'' {{col-2}} * [[Quilihuatlahtolli]]: ''Maay Tay Ñia’k'' * [[Seritlahtolli]]: ''Méxiico'' * [[Raramuritlahtolli]]: ''Méjiko'' * [[Totonacatlahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Tzapotecatlahtolli]]: ''México'' * [[Tzeltallahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Tzotzillahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Yaquitlahtolli]]: ''Mehiko'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Mejikoo'' {{col-end}} ==Huehcapatlahtoliztli== Intlah tihnequi miacquin tlacameh oncan ipan ce tlalpan axcan itech in tlalticpactli, monequi imiyaca in achtotlacatl oncan America cemantoc tlalli, onenemic ipampa ohce, nochi huatztic huan cecec. Macehualmeh zan queman oncan tihualah naman ni Mexico tlacatiyan yeceh 30,000 xiuitl. Ipan 9000 a. C., mochihua iteyolehualiz ica tlapixcayotl quemeh tlen ayohtli, etl, chilli huan huaxin ipan Teotihuahcan huan tepeyohcan ompa axan Tamaulipas tlahyocayotl. Canah in tlapixcayotl itech cintli mochiuhqui xiuhpan 5000 a. C., yecah macehualtin pehualiz hualmotlalia moihtoa Mesoamerica tlalli. Oncatca eyi hueyi onohuayan: Oasisamerica, Aridoamerica huan Mesoamerica. === Huehuehcauh tlacayotl === [[File:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ce tzontecomaolmecatl.]] Achcauh tlacameh ipan Oasisamerica catca tlalpixqueh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Casas Grandes ompa axcan Chihuahua tlahtocayotl.<ref>[https://arqueologiamexicana.mx/indice-tematico/oasisamerica Arquelogía Mexicana], Oasisamérica, 9 ome metztli in xihuitl 2019.</ref>. Tlacameh ompa Mesomerica catca tlacameh ica tlalpizqueh huan yolomatinimeh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Tres Zapotes, La Venta ompa axcan Tabasco tlahtocayotl, yehuantin in olmecah. Zanyeno ihcuac quittac intlal americatlacameh ipampa Francisco Hernández de Córdoba. Titlano Juan de Grijalva ipan 1518 xihuitl inic yehuatl ma quittaz in yancuic tlalli moihtoa Anahuac. Iixiptlahuan Moteuczoma cuacuauhpan tlachixtocqueh. Xiuhpan 1519 oahcicoh Hernán Cortes inhuan iyaoquizcahuan huan incapayohuan. Acalpan quihualhuicayah noihuan imatlequiquiz huan ohcequin itlequiquiz. In axcan Mexico tlalli oquipantlazqueh ihuan ochantiqueh nehnenqui ahamiqueh ihuan tlanechicohqueh ye 30 000 xihuitl. Achi in 9000 xihuitl y. C. omochiuh in tlatlacacihuitiliztli in tlanelhuayotl iuhqui in [[āyohtli|ayohtli]] ihuan in [[huāxin|huaxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> in tlalpan [[Teōhuahcān tlahuelmayān|Teohuahcan tlahuelmayan]] ihuan in [[Tamaulipas tepētlah|Tamaulipas tepetlah]]. In tlatlacacihuitiliztli in cintli omochiuh ahmo huehca in 5000 y. C. in tlein oquichiuh in altepetzintiliztli in [[Ānāhuac|Anahuac]]<ref>Márquez Morfín y Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref>. In [[Huāccāixachitlān|Huaccaixachitlan]] chanehqueh oquicemanqueh innenayo, manel oahcicqueh in anahuacah. Cequi catyan ocatca nemilo cemanqui ixquich in huehcauh cahuitl, iuhqui in [[Cueva de la Perra]] (12 000 y. C.)<ref>MacNeish, 1968: t. II.</ref>, [[Cueva de la Candelaria]] (8000 y. C.)<ref>Aveleyra, 1956.</ref>, [[El Conchalito]]<ref>Fujita, 2006: 82-98.</ref> ihuan in San Francisco Tepetlah oztotl, [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]]. In altepeyotl tzintiliztli ocatca ahmo huehca in 2500 xihuitl y. C. ihuan in 1500 y. C.<ref>Christian Duverger, 2007.</ref>, ica in tlachihualiztli in [[cōnchīhualiztli|conchihualiztli]] ihuan in achto millahcayotl altepemaitl<ref>López Austin īhuān López Luján, 2001.</ref>. Ipan in ''Preclásico Medio'' (m. XIV-IV y. C.) omomana in [[ōlmēcah nenayōtl|olmecah nenayotl]] in mochi in Anahuac<ref>Las fechas son de Pool, 2007: 10.</ref>. Cequi tachcauh yollohtli ocatca [[La Venta]], [[Tres Zapotes]] ihuan [[Teōpantēcuānitlān|Teopantecuanitlan]] ocatcah in tachcauh olmecatl tlateomatiyan. Zatepan in olmecah inpolihuiliz, ocempanhuetzqueh miac tlacah, oxochiyouhqueh in [[tlacomōlli miccāpetlacallōtl|tlacomolli miccapetlacallotl]] in [[Ānāhuāc Cihuātlāmpa|cihuatlampa]]<ref>Kubler, 1984: 191.</ref>, in [[paniōlmēcah nenayōtl|paniolmecah nenayotl]] in Ayollohco ihuan omochiuh in [[huēyac tlapōhualli|hueyac tlapohualli]]. Ahmo huehca in macuilpohualxihuitl II omochiuh in ''Periodo Clásico'' in Anahuac (m. II-VI/VII). In ihcuac in opanhuetzqueh [[Teotihuahcan]]<ref>Childs Rattray, 1997: 73.</ref> ihuan in miac mayatlahtohcayotl. In inic oquitecpan in pochtecayotl in tlahco Mexihco ihuan oquinmocniuhtihqueh in [[Monte Albán]] tlacah. In anahuacayotl omomana in mictlampa ixquichca in huaccaixtlahuacan iuhqui [[La Quemada]] ihuan oquipalehuih in panhuetziliztli in [[Huāccāīxtlāhuatl Āmāitl Ixachitlān|Huaccaixtlahuatl Amaitl Ixachitlan]] tlacah iuqhui in huehcauh altepetl [[Paquimeh]]. Zatepan in Teotihuahcan ihuan in mayaaltepetl inpolihuiliz, opanhuetzqueh miac teucyotl in ominamicqueh on tlalli tepacholiztli. In macuilpohualxihuitl X ihuan XII itzalan, opanhuetz [[Tōllān Xīcohcotitlan|Tollan Xicohcotitlan]], in toltecah intecuacan. In toltecayotl oquipalehuih ih panhuetziliztli in mayatlacah, in mixtecah ihuan occequintin tlacah in Anahuac. In mexihcah oquinpatcayotihqueh, yehhuantin oaltepetzintihqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] ipan [[1325]]. Ipal inin altepetl otepachohqueh in tlapanahuia inic hueyi tlahtohcayotl in Anahuac, in catleh otlalpolohqueh in caxtiltecah ipan [[1521]]. === Caxtiltecah tlalpololiztli === [[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|180px|thumb|In [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]], ipan in [[Tlaxcallān tilmahtli|Tlaxcallan tilmahtli]].]] Zatepan in [[Franciso Hernández de Córdoba]] ([[1517]])<ref>Thomas, 1993: 115-128</ref> ihuan [[Juan de Grijalva]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 15-27</ref> innehnemiliz, [[Hernán Cortés]] ihuan itlacahuan oahciqueh [[Cozumel]] ihuan in [[Tabasco]] hueyatentli, in canin [[Cintla nehcaliliztli|in mayatlacah oihcalqueh in caxtiltecah Cintlah]]<ref>Thomas, 1993: 193-210</ref>. Ne oaltepetzintih [[Santa María de la Victoria]] ihuan oquicelih [[Malintzin]], yeh ocatcah nahuatlahtolcuepani ic in huehcachanehqueh<ref>Díaz del Castillo, 2007: 145-148</ref>. In caxtiltecah oahciqueh in [[Veracruz]] hueyatentli, in canin ocalaqueh in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Oquichiuhqueh necennonotzaliztli ica cequintin tlacah ihuan oohtlatocacqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]]. In ohpan oquinpeuhqueh in mexihcah innecenonozal iuhqui in [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]]. [[Motēuczōma Xōcoyōtzin|Moteuczoma Xocoyotzin]] oquincelih yocoxcatica in caxtiltecah<ref>Sahagún, 1999: 702-703.</ref>, tel in [[tēmictīliztli īpan in Toxcatl|temictiliztli ipan in Toxcatl]] otzinti in yaoyotl ica in mexihcah<ref>Thomas, 1993: 427-438</ref>. [[Cuitlāhuac|Cuitlahuac]] [[Tēpēhualiztli Yōhualli|oquinpeuh in caxtiltecah]] ipan [[1520]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 254-262</ref>, tel yeh omic in ihcuac in [[mātlālzahuatl|hueyi cocoliztli]]. [[Cuāuhtemōc|Cuauhtemoc]], in tlacuitlapancayotl tlahtoani, ocanqueh ipan in [[13 tlachicuēyiti|13 tlachicueyiti]] [[1521]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 367-373</ref>, ihuan oquimictihqueh ipan [[1525]]<ref>Sahagún, 1999: 845-848. Se desconoce la fecha exacta de la muerte de Cuauhtémoc, así como el paradero de sus restos.</ref>. Zatepan otepantlehcoh Mexihco Tenochtitlan in caxtiltecah ocholohqueh tlalpolohqueh in tlacahuilli in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] ipan ce tlachihualli mochi in ''colonia''pan. Ica in tlalpololiztli ohuallah in cristianotiliztli ihuan in nican tlacah ahmo nenayotl. === Virreiyotl Yancuic España=== [[Īxiptli:Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|180px|[[Hernán Cortés]].]] Xiuhpan 1524, oahcicoh nican [[Virreiyotl Yancuic España]], mahtlactli huan ome teopixqueh itech pohuiah iteopixcanahuatil San Francisco. Iteopixcahua yehuantin icniuhtli Martín de Valencia catca ica caxtiltecah huan portuglatecah matel yaoquizqueh. [[Hernán Cortés]] oquiz quincelito yuhquin ixtililonimeh, noihqui mahuizohqueh tlacameh, imixpan in mexicah. Ininqueh caxtilteopixqueh huan ohcequin in ohualaqueh zanyeno ihcuac, cenca tlamatinimeh catcah. Otechihuilique nemachtilcalco. Otecuatequiqueh. Noihqui macehualtin quimpalehuiqueh ipampa teopixqueh, ce itechpahuicpa icniuhtli Bartolomé de las Casas. Ipan 1525 xihuitl, Hernán Cortés oquic caxtiltepehuani yauh quincalito in Cristóbal de Olid in oncan motocayotia ''Las Hibueras'' (axcan [[Honduras]]). quinahuatia mah quimpiloah noteuctzin [[Cuauhtemoc (tlahtoani)|Cuauhtemoc]] huan in tlahtoani [[Tlahcopan]]. Ipan ohualauh teuctli Antonio de Mendoza teyacanaquiuh noihqui inic ce Itlahtocateixiptla inic Yancuic España. Impal hueyi iteopixcatzin Mexico itoca Teoicniuhtli Juan de Zumárraga huan virrei Antonio de Mendoza, omopehuilti nican Altepetl Mexico in tepozamoxiuhcuiloloni, 1528 xihuitl. === Yaotlacaxoxouhcayotl === In '''Mexico itlacaxoxouhcayo''' ocatca ce tlahtocayotl huan tlacameh hualomochihualiztli tlapachihuitilo yaotilizca, in tlen otlan in caxtillantepacholiztli ipan in [[Yancuic España]] tlalli. In yaoyotl ipampa in Mexico tlalli oman ixquichca in [[Dolores Hidalgo]], in [[16 metztli septiembre]] [[1810]], zan in ocalac [[Ejército Trigarante]] ipan in [[Altepetl Mexico]] in [[27 metztli septiembre]] [[1821]]. Yohuac ipan [[Tlachiucnāuhti 15|Tlachiucnauhti 15]], [[1810]] {{6conejo}} xihuitl, ompeuh Mexihco [[Mēxihcatl Tlācaxoxouhcāyōtl|hueyi Temaquixtilizyaoyotl]], ihcuac [[teōpixqui|teopixqui]] [[Miguel Hidalgo|Miguel Hidalgo y Costilla]] maltepetlalia in oncan teocalpan motocayotia [[Dolores Hidalgo, Cueyatlālco|Dolores]], [[Cueyatlālco|Cueyatlalco]]. In caxtiltecah zanno ihcuac quitlaliah teuctli in itoca [[Francisco Xavier Venegas]] iuhquin [[ōntlahtoāni|ontlahtoani]] nican [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]]. [[Tlachiucnāuhti 27|Tlachiucnauhti 27]], [[1821]] {{4casa}} xiuhpan, ocalacque Altepetl Mexihco [[Agustín de Iturbide]] ihuan iyaoquizcahuan. Iuh omochiuh itemaquixtiliz [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] in ihuicpa Huehueh Caxtillan, [[Europan]]co. Ica itoca Agustín Inic Ce, inin xiuhpan motlahtohcatlalia Iturbide hueyi tlahtoani in ipan ixquich Mexihco ahnozo huehuehtlahtohcayotl in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Ipan [[1846]] {{3conejo}} xihuitl, ompehua yaoyotl in tlein [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetililli Tlahtohcayotl]] chanehqueh oquichihuilique Mexihco inic quincuicuilizque mexihcah huel cencah hueyi icecniquizaliz intlaltzin. Inic yaoyopan quicuicuilique Mexihco in axcan tiquixmauhtih iuhquin [[California]], [[Nevada]], [[Utah]], [[Colorado]], [[Yancuīc Mēxihco|Yancuic Mexihco]], [[Texas]], [[Arizona]] ihuan occe tlahtohcayotl. Quipalehuique in iquizcan, omicque inin yaoyopan in iximachoh iuhquin (Tiyacauhque Iconehuantzin Chapoltepec). Otlan in yaoyotl ipan [[1848]] {{5ped}} xihuitl. Ipan [[Tlamācuīlti 5|Tlamacuilti 5]], [[1862]] {{6conejo}} xihuitl, mexihcatl yaoquizque ihuan yaoquizcayacanqui in itoca texacatl [[Ignacio Zaragoza]], quimpeuhqueh [[Francia|franciatlacah]] in oncan itauhcayo motocayotia (Inecaliliz in Cuetlaxcoapan) ipan yaocaltepepan Loreto ihuan Guadalupe ica nahuamacehualtin zacapoaxtlah ihuan xochipolcah. Zatepan, ipan [[1864]] {{8ped}} xihuitl, nican pehua Mexihco Tenochtitlan intlahtohcayopan austriatlacah hueyi tlahtoani [[Ferdinand Maximilian]] ihuan hueyi cihuatlahtoani [[Carlota Amalia]]. Nican opeuh, in ipan [[Tlamahtlāccēti 20|Tlamahtlacceti 20]], [[1910]] {{2conejo}} xihuitl huey yaoyotl ihtic Mexihco motocayotia "[[Mēxihcatl Icnīuhyāōyōtl|Mexihcatl Icniuhyaoyotl]]", in iuh omaltepetlalli [[Francisco I. Madero]]. Inin xiuhpan [[1942]] {{8conejo}}, Mexihco tecentilli "Los Aliados" ipan [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme|Iyaoyo in Cemanahuac Inic Ome]] ica itlanapololiz inic [[Ehēcayāōquizcani 220|Ehecayaoquizcani 220]]. Ipan [[1 chicuace metztli]], [[2000]]{{13caña}} xihuitl, [[Vicente Fox]] tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido Acción Nacional|PAN]], yehhuatl oquipeuh imexihcatetenahuatoh, in aquin inic ce [[Tlahtocātēīxiptla|Tlahtocateixiptla]] quimauhtili, mexihcah quitenauhque [[Ernesto Zedillo]] iuhquin yancuic hueyi tlahtocauh Mexihco ihic occequintin mecatlacayotl; PAN huetzicoh in cemitquimatiliztli ipampa 70 xihuitl itepacholiz PRI. [[Felipe Calderón]] oquipeuh mexihcatetenahuatoh ocaqui mohuetehuaque, ixachi patio ihuan ocachi tzacualtoc ompa Mexihco, oquipix in PAN occequintin oquipeuh ipan iocohuetziqui [[Andrés Manuel López Obrador]], tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido de la Revolución Democrática|PRD]]. Felipe Calderón cah achcauh Tlahtohcateixiptlani ihuicpa [[Tlamahtlācōnti 1|Tlamahtlaconti 1]], [[2006]] {{7conejo}} xihuitl. In Xiuhpan 2009, ce cocoxcayotl [[Huēyicocoliztli influenza A H1N1 xiuhpan 2009|Influenza hueycocoliztli]] mochihua [[Mēxihco|Mexihco]] ihuan [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetililli Tlahtohcayotl]]. In [[2009 Influenza huēyicocoliztli|Influenza hueycocoliztli]] moaci [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl|Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]] ihuan [[Caxtillān|Caxtillan]]. Cateh 22 micqueh. Ipan 6:00 hrs in [[Aeroméxico]] tepoztototl Boeing 777 otlaltih ipan in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] ica 148 mexihcah hualmocuepayah [[China]] (achtopa [[Hong Kong]] ihuan [[Pequin]]) ipampa yehhuantin ocatcah tzacualo ipan ahmo cualli yoliztli iuhcayotl ipan China. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Norte = {{USA/nhn}} | Noreste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = Mexico | Este = [[Caribe hueyatl]] / {{CUB/nhn}} | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sureste = {{GTM/nhn}} / {{BLZ/nhn}} }} [[File:Mexico relief location map.jpg|thumb|right|300px|Mexico tlalmachiyotl ipan tlalticpac.]] Mexico tlatectli cah ipan huitztlampan itech [[America]] cemantoc tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], in noyuhquin canahpa tlapcopa Atlantico ailhuicatl huan Caribe hueyatl. In tlacatiyan quipiya 2.780.400 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noyuhquin quipiya 11,122 km² itech hueyatenco. Mexico quipia in [[California ayollohco]] ompa icalaquitlampa, noihqui in [[Mexico ayollohco]] ihuan in [[Caribe hueyatl]] ompa icalaquitlampa. In tlacatiyan itlaixpayo 1 964 375 km²<ref>INEGI (2010): "[http://mapserver.inegi.gob.mx/geografia/espanol/datosgeogra/extterri/frontera.cfm?c=154 Superficie Continental e Insular del Territorio Nacional"], consultada el 10 de mayo de 2010.</ref>. Mexico onca oc yeh 3 200 km in huitlatzticayotl huehca catyan itzalan. In cemantoc tlalli itlaixpayo 1 959 248 km² ihuan in tlalhuactli itlaixpayo 5 127 km². Ianahua quipia 11,122 km. In tlaixpayotl iiuhcayo huel tepeyoh ihuan quimpiya miac tletepetl. In tlalpan mani in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ihuan in [[Nāntepētlah Cihuātlāmpa|Nantepetlah Cihuatlampa]], in catleh maniliztli in [[Teyoh Tepētlah|Teyoh Tepetlah]]. In Nantepetlah Cihuatlampa tlami ipan Nayarit, cetiya ica in [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]]. Ompa itloc in Tepapaquiltiliztli hueyatentli, mani in [[Nāntepētlah Huitztlāmpa|Nantepetlah Huitztlampa]]. In [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]] nalquiza in tlalli in cihuatlampa in tlapcopahuic, ixquichcapa cetiya in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ipan in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]] (3395 msnm). In Yancuictletepeyolloc, ica hueyi tletepetlayiliztli, tlatectli in tlapanahuia inic huehcapan tepetl Mexihco: in [[Cītlaltepētl|Citlaltepetl]] (5610 m), in [[Popōcatepētl|Popocatepetl]] (5462 m) in [[Iztāccihuātl|Iztaccihuatl]] (5268 m), in [[Chiucnāuhtēcatl|Chiucnauhtecatl]] (4690 m), in [[Mātlālcuēyeh (tletepētl)|Matlalcueyeh]] (4461 m) ihuan in [[Cōlimān cepayauhyoh|Coliman cepayauhyoh]] (4340 m). ipan inin tlalmatiliztli ihueyaltepeuh omochihua in [[Paricutín]] ihualpanhuetziliz, in tlapanahuia inic yancuic tletepetl in cemanahuac. In maniliztli in huitztlantlapcopa in Nantepetlah Tlapcopa motenehua [[Huāxyacac Nāntepētlah|Huaxyacac Nantepetlah]], tlami ica in Nantepetlah Huitztlampa in [[Tēcuāntēpec istmo|Tecuantepec istmo]]. In talpcopa iz mani in [[Tlahco Chiyapan Huehcapan Īxmaniliztli|Tlahco Chiyapan Huehcapan Ixmaniliztli]] ihuan in [[Chiyāpan Nāntepētlah|Chiyapan Nantepetlah]], in tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tacaná tletepētl|Tacaná tletepetl]] (4117 m). In tlaliuhquiyotl huel ittaloni in [[Tlani California Tlālyacatl|Tlani California Tlalyacatl]] in mictlancihihuatlampa, iuhuan in [[Tlālyacatl Yucatán|Tlalyacatl Yucatán]] in tlapcopa. Ipan in achto mani in [[Tlani California Tepētlah|Tlani California Tepetlah]] no motenehua [[San Francisco Tepētlah|San Francisco Tepetlah]] ahnozo [[Giganta Tepētlah|Giganta Tepetlah]]. In tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tres Vírgenes Tletepētl|Tres Vírgenes Tletepetl]] (2504 m) In Tlalyacatl Yucatán, ce ixmaniliztli in mochihua in tenextetl. In Nantepetlah Tlapcopa, in Cihuatlampa ihuan in Yancuictletepeyollotl itzalan, motlalia in [[Mēxihcatl Huehcapan Īxmaniliztli|Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli]], tlein tepetlah iuhqui in Zacatecapan ihuan in San Luis coccanquixtia. In mictlampa quipanahuia in itech huaccayatl ihuan huehcatlan in huitztlampa. In ipan tlatectli in [[Chihuahuac huāccāīxtlāhuatl|Chihuahuac huaccaixtlahuatl]] ihuan in [[Zacatēcapan tlahcohuāccāīxtlāhuatl|Zacatecapan tlahcohuaccaixtlahuatl]]. In huitztlampa in tepetlah tlatectli in [[Bajío]] tlazohtlalli ihuan miac tlahuelmayan cecec no tlanaliuhtoc, iuhqui in [[Michhuah Huehcapan Īxmaniliztli|Michhuah Huehcapan Ixmaniliztli]], in [[Tōllohcān Tlahuelmayān|Tollohcan Tlahuelmayan]], in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] ihuan in [[Cuetlaxcōāpan-Tlaxcallān Tlahuelmayān|Cuetlaxcoapan-Tlaxcallan Tlahuelmayan]]. Inin huitztlampa centlacopan motlaliah achi mochintin in Mexihco chanehqueh. In Yancuictletepeyollotl ihuan in Nantepetlah Cihuatlampa itzalan tlatectli in [[Balsas Tlālcalaquiliztli|Balsas Tlalcalaquiliztli]] ihuan in Michhuahcan, Xalixco, ihuan Guerrero totoncapan. In tlapcopa icapma in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]], tlatectli in [[Huāxyacac Tlahco Tepētzalan|Huaxyacac Tlahco Tepetzalan]] quitzacuah tepetl ohuitica, in catleh ohuihtichihua in calaquiliztli ihuan in ''comunicaciones''. Miac tlalhuactli tlatectli ipan in tlallotl hueyatl, iuhqui in in [[Revillagigedo miactlālhuāctli|Revillagigedo miactlalhuactli]] ([[Socorro tlālhuāctli|Socorro]], [[Calrión tlālhuāctli|Clarión]], [[San Benedicto tlālhuāctli|San Benedicto]] ihuan [[Roca Partida tlālhuāctli|Roca Partida tlalhuactli]] ihuan in [[Marías tlālhuāctli|Marías tlalhuactli]] ipan in Tepapaquiltiliztli; in [[Guadalupe tlālhuāctli|Guadalupe]], [[Cedros tlālhuāctli|Cedros]], [[Rocas Alijos tlālhuāctli|Rocas Alijos]], [[Tiburón tlālhuāctli|Tiburón tlalhuactli]], [[Carmen tlālhuāctli|Carmen tlalhuactli]] iixpan in Tlani California tlalyacatl ihuan Sonora inhueyaten; in [[Āltepētl in Carmen|Altepetl in Carmen]], [[Cozumel tlālhuāctli|Cozumel]], [[Mujeres tlālhuāctli|Mujeres]] ihuan in [[Alacranes tapachtepāntli|Alacranes tapachtepantli]] ipan in Atlántico. Mochi quipohua 5127 km² in tlaixpayotl. ===Tepeliztli=== [[File:Orizaba 18,500 feet.JPG|miniatura|izquierda|[[Citlaltepec]] ipan Veracruz.]] In tepeliztli ocachi hueyic ipan Mexico quitoznequi [[Citlaltepec]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Eje Neovolcánico transversal'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Mexico. Occequin tepetl cateh [[Popocatepetl]] (5500 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Iztaccihuatl]] (5215 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Xinantecatl]] (4645 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl, in tepetl [[Matlacueyeh]] (4420 m s. n. m.) ipan Tlaxcallan huan Puebla, in Nevado de Colima (4260 m s. n. m.) ipan Xalixco huan Coliman, in Cofre de Perote (4282 m s. n. m.) ipan Veracruz huan in tepetl Potosí (3713 m s. n. m.) ipan Yancuic León. In Sierra Madre Oriental ca ompa Mexico Iquizayatlampa, in Sierra Madre Occidental (3776 m s. n. m.) ipan Mexico icalaquitlamapa, in tepetl Mohinora (3300 m s. n. m.) ipan huitztlampa huan in tepetl Tacaná (4092 m s. n. m.) ipan Chiyapan. ===Atiliztli=== [[Īxiptli:Canon del Sumideiro 2.jpg|220px|thumb|In Cañón del Sumidero, [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] [[Chiyapan]]]] Mexico ce tlacatiyan ica cuechahualiztli huan miac atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Bravo atoyatl, Balsas atoyatl, Panoco atoyatl, Lerma atoyatl, Ozomahtzintlan atoyatl, Grijalva atoyatl, Tamesí atoyatl, ohcequin atoyatl, noyuhquin hueyi atezcatl quemeh Chapallan atezcatl, Cuitzeo atezcatl, Patzcuaro atezcatl, Catemaco atezcatl, Yuriria atezcatl, ohcequin. In Mexico atoyatl ca ipan eyi tlacuetlayan. In Tepapaquiltiliztli tlacuetlayan in Ayollohco ihuan in ihtic tlacuetlayan. In Mexihco tlapanahuia inic anqui atoyatl in [[Bravo]] ca. Yeh in octacatia 3 304 km, ihuan quichihua in cuaxochtli ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. Occe tachcauh atoyatl in [[Ozomahtzintlan Atoyatl]] in tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, quichihua in cuaxochtli ica Cuauhtemallan; in [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] in tlacatiyan inic ome tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, inon cetiya in atl in Tabasco ixtlahuac, in mochahua in Mexihco huel coyahuac ''cuenca''; ihuan in [[Pānco ātōyātl|Panco]] in catleh in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] in itech pohui. Ipan in Tepapaquiltiliztli ahcih in [[Lerma]] ihuan [[Balsas]] atoyal, in catleh monequi in Mexihco huehcapantlalpan; in [[Sonora]], [[Fuerte]], [[Mayo]] ihuan [[Yaqui]] atoyatl quichihuia mocnelih in mictlancihuatlampa nenayotl, ihuan in [[Colorado ātōyātl|Colorado atoyatl]] in xexelhuia ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. In ihtic atoyatl ahmo ahci in hueyatl, ahmo anqui ca. Onca in [[Casas Grandes]] atoyatl [[Cihuahuac]] ihuan in [[Nazas]] ipan [[Durango]]. Achi mochintin in Mexihco atoyatl ahmo huel coyahuac ihuan achi ayac acalpapanoni. Mexihco quinpiya miac atezcatl ihuan amanalli in itlalpan. In tachcauh in [[Capallān ātezcatl|Capallan atezcatl]] [[Xālīxco|Xalixco]], ihuan ipampa in pani tlanemitiliztli hueliti huaquizquia. Occe tachcauh atezcatl in [[Pátzcuaro]], [[Zirahuén]] ihuan [[Cuitzeo]]. No ihuan, in atzaucmanaliztli tlachiuh tlachihualatezcatl, iuhqui in [[Mil islas]] [[Huāxyacac|Huaxyacac]]. === Yeyantli === Mexico iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, xeliuhca in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, cuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Mexihco tlacatiyan ica nepapan immanyotl. Ic itlaliliz in tlacatiyan tlatectli ipan ome huel ahmo neneuhqui tlaixpayotl, quitlahcotec in ''[[Trópico de Cáncer]]''. Inin tlilantloc quixeloa in tlacatiyan ipan ce totoncatlalli ihuan ce tlanaliuhtoctlalli. Yeceh in tlaixpayotl iuhcayotl ihuan in ilhuicaatl quipatlah in immanyotl in tlacatiyan. Onca Mexihco huehcapan tepetl immanyotl ahmo huehca in totoncapan. In tlein ica oc yeh immanyopatlaliztli in tlahtohcayotl [[Durango]] ca, in canin monamiqui in tlapanahuia inic tlani totoncayotl, in iuh -26&nbsp;°C, ihuan in tlapanahuia inic pani ipan in Tlani California [[huāccāīxtlāhuatl|huaccaixtlahuatl]] in canin quipanahuia in 50&nbsp;°C. In quiyauhyoh ihuan totonqui tlalli quichihua in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]] ihuan in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli]] tlani hueyatenixtlahuatl, nican in totoncayotl tlatectli in 15.6&nbsp;°C ihuan 40&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. Ce totoncapan quichihua in tlalli ipan in 614 ihuan 830 msnm itzalan, nican in nican in totoncayotl tlatectli in 16.7&nbsp;°C ihuan 21.1&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. In cecec tlalli onca ixquich in 1830 msnm ixquichca in 2745 m. Ipan in tlanaliuhtoc tlanipipinimmanyotl in totoncayotl tlatectli in 10 ihuan in 20&nbsp;°C itzalan ihuan onca [[quiyahuitl]] in ahmo quipanahuia in 1000 mm in xihuitl. Ahco in 1500 m in huehcapancayotl, inin immanyotl ipampa in tlalli [[āncāyōtl|iancayo]]. Ica inin immanyotl, in cecualoliztli mochihua cece xihuitl, no in [[quiyauhcepayahuitl]] ihuan in [[cepayahuitl|cepayahuiliztli]] in catleh oc yeh mochihua in mictlampa in tlacatiyan ihuan ipan in tepetlah. Occe immanyotl mochihua ic in totonqui-pipinqui ihuan in totonqui-tlanipipini. In tlalpan ica inin immanyotl, quiyahui in xopan no mochi in xihuitl. In quiyauhyotl ahci in tlapohualoni in 1500 mm, ihuan onca tlahco totoncayotl in 24 ihuan 26&nbsp;°C itzalan. In tlalli ica inin immanyotl tlatectli ipan in hueyatenixtlahuatl in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]], in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli Ilhuicaatl]], in [[Istmo Tēcuāntepēc|Istmo Tecuantepec]], in mictlampa [[Chiyapan]] ihuan in [[Tlālyacatl Yucatān|Tlalyacatl Yucatán]]. In huacca''trópico''pan onca in achtopa immanyotl. Motlalia in tepetlalpan in Nantepetlah Tlapcopa ihuan Cihuatlampa, in Atoyayotl in [[Ātōyātl Balsas|Atoyatl Balsas]] ihuan in [[Pāpalōāpan|Papaloapan]], iuh ipan cequi tlalli in Tecuantepec, in Tlalyacatl Yucatán ihuan in tlahtohcayotl Chiyapan. In huacca''trópico'' in tlapanahuia inic cemantoc ohuih totonqui immanyotl in Mexihco. In tlanaliuhtoctlalli in canin in quiyahuitl ahmo quipanahuia in 350 mm. In xihuitl tlahco totoncayotl tlatectli in 15 ihuan 25&nbsp;°C itzalan, ihuan quiyahuitl tlapohualoni huel yolcuecuepqui. Achi mochi in mexihcatlalpan in tlatectli in mictlampa in ''Trópico de Cáncer'', onca inin iuhquiyotl. In xopantlah mani in tlamacuilti ihuan tlamahtlacti meztli itzalan. In tlahco quiyahui ipan 70 ilhuitl xiuhpan. Yeceh, onca ahtle quiyahuitl in achi mochi in tlalli, ipampa in tepetl quitzacuah in Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli quinmixcahualtiah. In tlanaliuhtoctlalpan in huehcapan ixmaniliztli, in tlahco quiyahuitl 635 mm cece xihuitl. In tlapanahuia inic cecec tlalli in huehcapan tepetl, onca 460 mm. Inic ipan in mictlampa in huehcapan ixmaniliztli tlahcohuaccaixtlahuatl onca 254 mm cecexihuitl. Onca tlalli ica 1000 mm ixquichca 3000 mm. In tlacatiyan tlahco totoncayotl cequi 19&nbsp;°C ca. Yeceh, in huehcauh tlahco in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] mani ipan in meztli tlacenti ihuan tlachiconti. In ipan [[Āltepētl Juárez|Altepetl Juárez]], [[Mēxihcali|Mexihcali]], [[San Luis Potosí]], [[Hermosillo]], [[Torreón]], [[Saltillo]] ihuan [[Monterrey]] onca huel pani ihuan huel tlani totoncayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yolimmanyotl ipan Mexihco''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Selva Lacandona.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamasopo7.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:IslaContoy-PeterMaas.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Mulege oasis.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Quiyauhcuautlah]]<br />[[Lacandonquiyauhcuautlah]], [[Chiyapan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlaizhuatepēuhcuauhtlah|Tlaizhuatepeuhcuauhtlah]]<br />[[Tamasopo]], [[San Luis Potosí]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuechāhuac quiyauhcuautlah|Cuechahuac quiyauhcuautlah]]<br />[[Tlālhuāctli Contoy|Tlalhuactli Contoy]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl āmāitl|Huaccaixtlahuatl amaitl]]<br />[[Mulegé, Tlani California Huitztlāmpa|Mulegé]], [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Paisaje con nieve.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Oaxaca regiones sierra sur.png|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Sierra Madre.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Llanos de Apan.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtlah mictlāmpa|Cuauhtlah mictlampa]]<br />[[Juárez Tepētlah Tlani California|Sierra de Juárez]], [[Tlani California]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlani''tropical'' cuauhtlah]]<br />[[Miyāhuatlān|Miyahuatlan]], [[Huāxyacac|Huaxyacac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlanaliuhtoc cuahutlah]]<br />[[Ocoyacac]], [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco|Tlahtohcayotl Mexihco]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Tlanicuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Apan]], [[Hidalgo]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Arroyo de Michoacán.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:México - Sian Ka'an, Mangles.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Dunas samalayuca.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Baja California Desert.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Cuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Cuitzeo]], [[Michhuahcān|Michhuahcan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Mangletlah]]<br />[[Sian Ka'an]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Xaltepehuaccaixtlahuatl]]<br />[[Xālmalāyohcān|Xalmalayohcan]], [[Chihuahuac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Ahmo quiyahuitl huaccaixtlahuatl]]<br />[[Cataviña]], [[Tlani California]] |- |} </div> === Yoliztli === Mexico ce ipan 12 hueyinepapan tlacatiyan in cemanahuac. Ica ahzo quen 200 000 ahmo neneuhqui yollamantli. Mexihco chantih in 10- 12% in cemanahuac nepapanyolilizzotl<ref name="SEMARNAT"/>. Mexihco tlatectli ipan inic ce ipal in [[tlālneloanih|tlalneloanih]] ica 733 yollamantli, inic ome ipal in [[chīchīhualehqueh|chichihualehqueh]] ica 448 yollamantli, inic nahui ipal in [[necocnemini]] ica 290 yollamantli ihuan inic nahui ipal in [[tlanelhuayōtl|tlanelhuayotl]] ica cequi 26 000 yollamantli<ref>{{Citeweb|title=Biodiversidad en México|editorial=CONEVYT|url=http://oregon.conevyt.org.mx/actividades/diversidad/lectura_biodiversidad.htm|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. Mexihco inic ome ipal in ''ecosistemas'' ihuan in inic nahui ipal in yollamanpohualli<ref name="SNIB"/>. Achi 2500 yollamantin quintzacuilihcah in mexihcatl nahuatilli<ref name="SNIB">{{Citeweb|title=Sistema Nacional sobre la Biodiversidad en México|editorial=CONABIO|url=http://www.conabio.gob.mx/institucion/snib/doctos/acerca.html|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. In mexihcatl tepacholiztli oquichiuh in Sistema Nacional de Información acerca de la Biodiversidad (Tlacatiyan Temachiztiliztli Sistema itech in Nepapanyolilizzotl), in catleh momachtia ihuan quipalehuia in ''ecosistemas'' cualli tlanemitiliztli. Cequi 170 000 km² itztiuh iuhqui "Áreas Naturales Protegidas" (Tlatzacuililli Yeliztli Tlaixpayotl). Mopohuah 34 ''yolilizolololli tlapiyalli'', 64 ''tlacatiyan chinancalli'', 4 ''tlacatiyan yeliztlachihualli'', 26 ''in tequitzacuiliahzqueh in tlanelhuayotl ihuan in yolcam''eh, 4 ''in tequitzacuiliahzqueh in yeliztli'' ihuan 17 ''yolilizcalli''<ref name="SEMARNAT"/>. Nican Mexico quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]], [[mizquitl]], [[ocotl]], [[ahuatl]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Poinsettia 2.jpg|[[cuetlaxochitl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]] </gallery> No xiquitta Mexico quipia totomeh quemeh [[quecholtototl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[quetzaltototl]], noyuhqui quipiya miequin yolcameh, in chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[tlacaxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[cuatochtli]], [[zacatochin]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:Cougar.jpg|[[miztli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Manatee with calf.PD.jpg|[[tlacamichin]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== Mexico tlalli quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in [[Altepetl Mexico]], tlahtocac tequitini in tlacatzin [[Andrés Manuel López Obrador]] in hueyi tetlanahuatiani quihtoznequi ipan Mexico ce [[tlahtocatlahtoani]]. ===Mexico ixeliuhca=== In Mexico quipia 32 tlahtocayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Mexico ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Mexico with state borders (numbered).svg|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlahtocayotl in Cepanca Mexico''' | align="right" |'''103 088 000''' | align="right" |'''1 959 248''' | align="center"|'''[[Altepetl Mexico]]''' |- |1. [[Aguascalientes]] | align="right"| 1 051 000 | align="right"| 5 625 | align="center"| [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baja California]] | align="right" | 2 842 000 | align="right" | 71 546 | align="center"| [[Mexicali]] |- |3. [[Baja California Sur]] | align="right" | 517 000 | align="right" | 73 943 | align="center"| [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Campeche]] | align="right" | 751 000 | align="right" | 57 727 | align="center"| [[Campeche, Campeche|Campeche]] |- |5. [[Chiyapan]] | align="right" | 4 256 000 | align="right" | 73 681 | align="center"| [[Tochtlan Gutiérrez]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Chihuahua]] | align="right" | 3 238 000 | align="right" | 247 487 | align="center"| [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]] |- |7. [[Coahuillan]] | align="right" | 2 475 000 | align="right" | 151 445 | align="center"| [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Coliman]] | align="right" | 562 000 | align="right" | 5 627 | align="center"| [[Coliman, Coliman|Coliman]] |- |9. [[Durango (tlahtocayotl)|Durango]] | align="right" | 1 489 000 | align="right" | 123 367 | align="center"| [[Durango, Durango|Durango]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Guanajuato]] | align="right" | 4 893 000 | align="right" | 30 621 | align="center"| [[Pachtitlan]] |- |11. [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] | align="right" | 3 116 000 | align="right" | 63 618 | align="center"| [[Chilpantzinco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] | align="right" | 2 334 000 | align="right" | 20 856 | align="center"| [[Pachyohcan]] |- |13. [[Xalixco]] | align="right" | 6 652 000 | align="right" | 78 630 | align="center"| [[Atemaxac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | align="right" | 14 161 000 | align="right" | 22 333 | align="center"| [[Tollohcan]] |- |15. [[Michhuahcan]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 58 667 | align="center"| [[Morelia]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Morelos]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 4 892 | align="center"| [[Cuauhnahuac]] |- |17. [[Nayarit]] | align="right" | 943 000 | align="right" | 27 862 | align="center"| [[Tepic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Yancuic León]] | align="right" | 4 164 000 | align="right" | 64 203 | align="center"| [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] |- |19. [[Huaxyacac]] | align="right" | 3 522 000 | align="right" | 93 343 | align="center"| [[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Puebla]] | align="right" | 5 391 000 | align="right" | 34 251 | align="center"| [[Cuetlaxcoapan]] |- |21. [[Querétaro]] | align="right" | 1 593 000 | align="right" | 11 658 | align="center"| [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Quintana Roo]] | align="right" | 1 134 000 | align="right" | 42 535 | align="center"| [[Chetumal]] |- |23. [[San Luis Potosí]] | align="right" | 2 412 000 | align="right" | 61 165 | align="center"| [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Sinaloa]] | align="right" | 2 610 000 | align="right" | 57 331 | align="center"| [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]] |- |25. [[Sonora]] | align="right" | 2 384 000 | align="right" | 179 516 | align="center"| [[Pitic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |26. [[Tabasco]] | align="right" | 2 013 000 | align="right" | 24 747 | align="center"| [[Cualnezcaltepec]] |- |27. [[Tamaulipas]] | align="right" | 3 020 000 | align="right" | 80 148 | align="center"| [[Altepetl Victoria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Tlaxcallan]] | align="right" | 1 061 000 | align="right" | 3 997 | align="center"| [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] |- |29. [[Veracruz]] | align="right" | 7 081 000 | align="right" | 71 856 | align="center"| [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |-bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Yucatan]] | align="right" | 1 803 000 | align="right" | 39 671 | align="center"| [[Mérida, Yucatan|Mérida]] |- |31. [[Zacatecah (tlahtocayotl)|Zacatecah]] | align="right" | 1 357 000 | align="right" | 75 416 | align="center"| [[Zacatecah, Zacatecah|Zacatecah]] |-bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Altepetl Mexico]] | align="right" | 8 670 000 | align="right" |1 484 | align="center"| |}</div> == Tequitiliztli == {| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" | Tlanamacnetitlaniztli ! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli |- ! Tlacatiyan ! 100% ! Tlacatiyan ! 100% |- | {{USA/nhn}} | 14,5% | {{USA/nhn}} | 17,7% |- | {{CAN/nhn}} | 12,2% | {{CHN/nhn}} | 11,1% |- | {{BRA/nhn}} | 9,7% | {{JPN/nhn}} | 6,2% |- | {{COL/nhn}} | 6,7% | {{KOR/nhn}} | 5,1% |- | {{DEU/nhn}} | 6,0% | {{CAN/nhn}} | 4,9% |- | Occequin | 33,1% | Occequin | 40,0% |- |} Mexico ce tlacatiyan ipan America cemantoc tlalli ica itequiyo itech ''Tratado de libre comercio'' temocpan ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] huan [[Canada]], noyuhqui ica [[Brasil]], [[Uruguay]] huan [[Paraguay]] icampa inahuatil motenehua [[MERCOSUR]]. Mexico tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan mictlampa, noihqui inic ome tequipanolli piya ce hueyic acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Chalchiuhcuecan]], [[Tochpan]], [[Acapolco]], [[Mazatlan]], [[Tampico]], [[Manzanillo]], [[Salina Cruz]], [[Coatzacoalco]] huan [[Ensenada]]. ===Tlapixcayotl=== Occequin mexicah tequipanoa tlalpixcayotl itechpahuicpa [[acintli]], [[ahuacatl]], [[cintli]], [[matzahtli]], [[nohpalli]], [[tlauhtli]], [[xalxocotl]], [[xocomecatl]], [[zacacintli]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli nozo oztoyotl ipampa tlaquixtilli iztac teocuitlatl, chiltic tepoztli, tliltepoztli, amochitl, temetztli huan coztic teocuitlatl. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Mexico, in tlacatiyan quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Cancún]], [[Los Cabos]], [[Puerto Vallarta]], [[Acapolco]], [[Cuauhtolco]], [[Tulum]], [[Cozumel]], [[Rosarito]], [[Mazatlan]], [[Puerto Peñasco]], [[Guaymas]], [[Cozcatlan]], [[Iztapan]], [[Zihuatanejo]], [[Tampico]], [[Chalchiuhcuecan]], [[Sabancuy]] ohcequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== Mexico tlalli quipia ce hueyiohtli matlatl itech 366 095 kilómetros, xiuhpan 2008, quipiya 56 ehcaquixohuahyan ipan mochi tlacatiyan, Altepetl Mexico quipiya [[Aeropuerto Internacional Benito Juárez]] ocachi tenyoh ihuan ocachi ohtianimeh. ==Chanehmatiliztli== Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 65 millones cihuameh ca (51.2%) huan 61 millones tlacameh cah (48.8%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Mexico |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Sobrevuelos CDMX IMG 5982 (39488832615).jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Mexico]]<br />[[File:CerrodeLasilla.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Monterrey (nhn)|Monterrey]]<br />[[File:Guadalajara panorámica Puerta de Hierro 2022 3.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Atemaxac]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Tollohcan]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tijuana]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Mexico|Altepetl Mexico]] ||align=left| [[Altepetl Mexico]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] huan [[Hidalgo]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Mérida|Mérida]] ||align=left| [[Yucatan]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Montterrey|Monterrey]] ||align=left| [[Yancuic León]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]]||align=left| [[Xalixco]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuetlaxcoapan|Cuetlaxcoapan]] ||align=left|[[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]]||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Tollohcan|Tollohcan]] ||align=left| [[Tlahtocayotl Mexico]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Tijuana|Tijuana]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl León|León]] ||align=left| [[Guanajuato]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl Tlachco|Tlachco]] ||align=left| [[Querétaro]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Altepetl Juárez]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl La Laguna|La Laguna]] ||align=left| [[Coahuillan]] huan [[Durango]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlacanemitiliztli=== Mexicah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Mexico xiuhpan 2020.<ref>[https://es.statista.com/estadisticas/1190260/poblacion-extranjera-de-mexico-por-nacionalidad/ Estadistícas] Población extranjera en México por nacionalidad 2020, 2 metztli mayo, 2022. {{Spa (nhn)}}</ref> {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA/nhn}} ica 36.255.589 mexicah * {{CAN/nhn}} ica 96.055 mexicah * {{ESP/nhn}} ica 53.811 mexicah * {{BRA/nhn}} ica 21.853 mexicah * {{GTM/nhn}} ica 15.012 mexicah * {{DEU/nhn}} ica 13.247 mexicah * {{UK/nhn}} ica 11.800 mexicah * {{CHL/nhn}} ica 10.380 mexicah * {{BOL/nhn}} ica 8.655 mexicah * {{ARG/nhn}} ica 7.239 mexicah {{col-2}} * {{USAf}} 797.266 tlahtohcayotecah * {{GTMf}} 56.810 cuauhtemaltecah * {{VENf}} 52.948 venezoltecah * {{COLf}} 36.234 colombiatecah * {{HNDf}} 35.361 hondureñotecah * {{CUBf}} 25.976 cubanotecah * {{ESPf}} 20.763 españoltecah * {{SLVf}} 19.736 salvadortecah * {{ARGf}} 18.693 argentintecah * {{CANf}} 12.439 canadatecah {{col-end}} ===Paccayeliztli=== Mexico quipia cualli paccayeliztli, ohcequin cocoxcalli pahtia miaquin cocoxqueh. Ipan Mexico ca ''Instituto Mexicano del Seguro Social''. ===Neltococayotl=== {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=2 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Neltococayotl ipan Mexihco'''<sup>1</sup> |- ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococayotl ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococa |- |[[Catolicismo Romano]] |align=right|74.612.373 |- |[[Protestantismo]] ihuan [[Evangelismo]]<br /> <small>Históricas</small> <br /><small>[[Pentecostalismo|Pentecostales]]</small> <br /><small>[[In Cemānāhuac Ītlahuīl|In Cemanahuac Itlahuil]]</small> <br /><small>Occequintin</small> |align=right|4,408,159<br /> <small>599.875</small> <br /><small>1.373.383</small> <br /><small>69.254</small> <br /><small>2.365.647</small> |- |Bíblicas no evangélicas<br /> <small>[[Adventismo|Adventistas]]</small> <br /><small>[[Iglesia de Jesucristo de los Santos de los Últimos Días|Mormones]]</small> <br /><small>[[Tēmelāhuanimeh Jehová|Temelahuanimeh Jehová]] </small> |align=right|1,751,910<br /> <small>488.945</small> <br /><small>205.229</small> <br /><small>1.057.736</small> |- |[[Judaísmo]] |align=right|45.260 |- |[[Aocmo Neltococayōtl|Aocmo Neltococayotl]] |align=right|2.982.929 |- |[[Islamismo]] |align=right|5,874 |- |No especificada |align=right|732.630 |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=left|<small><sup>1</sup>Sólo contempla la población mayor de cinco años,<br /> que en el año 2000 sumaba 84.794.454</small> |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=center|<small>Fuente: INEGI (2000)</small> [http://www.inegi.gob.mx/est/librerias/tabulados.asp?tabulado=tab_re01b&c=738] |- |} [[File:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|right|180px|[[Tonantzin Guadalupe]].]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc macehualtin neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl, atzintli, ilhuicatl, tepetl, tlalli, ehcatl, in metztli huan tonatih motenehua huehuecauh teotetl itech ohcequin. Huehueteotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[España Atlacayotl]]) ipampa judiotlacameh nozo ''marranos''. Ihcuac caxtiltecah ompehua mah cristiania canah macahualtzin zan motlamati catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl ipan yancuic tlalli ocholoc Caxtillan, matel in teopixqueh tlamacazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan inglaterratlalnetoqui ipan Reino Unido huan Alemania. Ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. Ipan macehualneltococayotl, mexica tlalneltoca ipan tlacameh ica teteo, quemeh [[Jesús Malverde]], xeliuhca itzalan santomeh huan teomeh. Axcan Mexico quipia miacquin tlaneltoqueh ipan [[cristianoyotl]], mochintin catolicotlacameh, noyuhqui ohcequin neltococayotl [[judioyotl]], ce calpolli ocachi hueyic ipan America Huitztlampa, mochintin azquenzitlacameh huan occequin sefarditlacameh nozo mizrahitlacameh, noyuhqui islamyotl ce neltococayotl ompa Mexico tlalli huan ahmo neltococayotl quihtoznequi ''ateos'' nozo ahmo teotlalnetoqueh. ===Tlahtolli=== {{main|Tlahtolli ipan Mexihco}} In ahmo cah nahuatillahtolli Mexihco. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 97% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtoltin tel, piya mochintin macehuallahtoltin motlahtoa Mexihco, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/derechos/vigencia/2006_ley_general_derechos_linguisticos_pueblos_indigenas.pdf|title=Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref>. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtoltin- tlacatiyan tlahtoltin. Inin piya mochintin Ixachitecah tlahtoltin tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin Mexihco. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Quicaputlahtōlli|Quicaputlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, <ref>{{citeweb|url=http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=291|title=Kikapúes - Kikaapoa īhuīcpa CDI.|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> no in Cuauhtemaltecah Ixachitecah tlacah.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=1378|title=Cuauhtēmallān īhuān [[Chiyapan]] tlahtōltin īhuīcpa CDI|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> Mexihco icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.<br /> In tlahtolli motlahtoa ipan Mexihco cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] ihuan occequintin. Occequintin [[Europan|Europanecah]] tlahtolli [[Veneziatlahtolli]], [[Tlani teutontlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Galiciatlahtolli]] ihuan [[Rumaniatlahtolli]]. ==Tlamachtiliztli== [[File:CU-Mexico-biblioteca-2.jpg|thumb|left|220px|[[UNAM]].]] In tlamachtiliztli ipan Mexicoticpacpa miectin xiuhpohualli nican, aztecah ihuan mayatlacah onemachti canah ichanehhuan ica tlahtolli, tlahcuiloliztli, toltecayotl huan tlachiuhtlacayotl huan oahcico itechpahuic caxtiltecah ocuiltonoa in chanehqueh itech tlalpan ihuan itlachiuh ce huel tlahuapahuallalhuayotl ixcoyan no Mexico. Inon tlalpan axcan quipiya ce cualli nivel nemachtiliztli ipampa macehualteizcaltiliztli xocoyoxiuhpan, in ahmo tlahcuiloyotl aci xihuitl 2020 ipan 9.02 % ichanehhuan tlacempohualiztli. Nican inic ce nemachtiliztli huan inic ome nemachtiliztli zan nen ihuan mamaltica (9 xihuitl mani nemachtiliztli). In tlacatiyan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica chanehqueh. Mexico quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Instituto Politécnico Nacional'', ''Universidad Autónoma de Guadalajara'', ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad Autónoma de Chapingo'' huan ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexico Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Universidad La Salle, Universidad Iberoamericana, Universidad de las Américas, ohcequin. === Inic ce nemachtiliztli canahpa huehcauh nemachtiliztli === In [[Coconeh Chantli]] achcauhtica nemachtilli ica hueyi tepochcalli. Ce hueyic tepanahuiliztli ipampa mexihcatl macehualteizcaltiliztli in Comisión Nacional del Libros de Texto Gratuitos (Calpollotl Tlacatiyanco icopa amoxtlahcuiloliztli zan nen) otlachihualoc ipan CONALITEG tepoztlahcuilolli namaquilizhuayan icampa occequintin coconeh tlamachtilcalco. Axcan quipiya amoxtli ipan macehuallahtolcopa huan amoxtli ipampa ixpahpalcoconeh. Ipan huehca altepemaitl ihuan macehualcalpolli quipia nemachtiliztli icampa tepozmetztli motenehua Edu-Sat tlen transmite videoconferencias ihuan teleconferencias caxtillantlahtolcopa ihuan macehuallahtolcopa ipampa 3000 tlamachtilcalli ihuan 300,000 temachtianimeh ipan occe tlacatiyan. Noyuhqui inin tlansmisión satelital Edusat aci canahpa occe tlacatiyan tlanihuic America tlahcopampa huan [[Colombia]]. [[Álvaro Obregón]] oquichiuh [[Secretaría de Educación Pública]] ipan [[1922]]. Yehhuan piya nemachtiliztli Mexihco. ==Tequinemiliztli== Mexihco ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quito Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa [[UNESCO]]; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemeh [[Diego Rivera]], [[David Alfaro Siqueiros]], [[José Clemente Orozco]], [[Frida Kahlo]] occequintin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Mexihco in iteuhcayo Miguel Cabrera. Occepa xihuitl [[Alejandro Toledo]] ce tlacuiloh cenca tenyo ipan Cemanahuac ipampa itlapal huaxyacatl ixiptli. Ipan Mexihco, teonantzin [[Nantzin Juana Inés de la Cruz]] ihuan [[Juan Ruiz de Alarcón]] oamatlacuiloh amoxtli ica Caxtillantlahtolli. Ahzozan [[Octavio Paz]] oamatlacuiloh [[La piedra del Sol]] quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Ahzozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo [[Carlos Fuentes]] ahnozo in xochicuicani [[Rosario Castellanos]]. In mexihcatl calmanayotl cenca cualli cah, Ipan huehuehaltepetl quemeh olmecatoltecayotl, mayatoltecayotl, tzapotecatoltecayotl, teotihuahcatoltecayotl, mexihcatoltecayotl, occequin. In caxtillanxiuhpan in teocalli ihuan tzacualtecalco motenehua Barroco. In axcan cahuitl mexicatl calmanayotl oquitlachiuh ipampa [[Luis Barragán]] ce calmanani achcauh ipan Minimalismo. === Tonalpohualamoxtli === {| class=wikitable |+ '''Mexico itonalpohual''' |- bgcolor="#efefef" ! Tonalpihualli !! Ilhuitl |- | [[1 metztli enero]] || [[Yancuic xihuitl]] |- | [[6 metztli enero]] || [[Epifanía|Reyes Magos]] |- | [[2 metztli febrero]] || [[La candelaria]] |- | ''Semana santa'' || [[Viernes Santo]] |- | ''Semana santa'' || [[Domingo de pascua]] |- | [[1 metztli mayo]] || [[Día del trabajo]] |- | ''Mayo - junio'' || [[Pentecostés|Día de las mulas]] |- | [[15 metztli septiembre]] y [[16 de septiembre]] || [[Fiestas Patrias]] |- | [[1 metztli noviembre]] y [[2 de noviembre]] || [[Día de Muertos]] |- | [[20 metztli noviembre]] || [[Día de la Revolución Mexicana]] |- | [[12 metztli diciembre]] || [[Día de la Virgen de Guadalupe]] |- | [[24 mitztli diciembre]] y [[25 de diciembre]] || [[Navidad|Festividades navideñas]] |} === Tlaixcopinaliztli === {{main|Mēxihcatl īxiptlayōliztli}} In inic ce mexihcatl ixiptli xiuhpan 1897, itech Ingeniero Salvador Toscano otlachiuh ohtli ipan tlahuantli itechpa inin tlacatiyan cenca tlachcauh (oquicceecentlaaliaa yeh ipan xihuitl 50’s itoca itech ''Memorias de un Mexicano'' teeilnaamiquiliztli itechpahuicpa ce mexicatl, ihuan noyuhqui inic ce ahmo huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl motenehuaa Don Juan Tenorio xiuhpan 1898. In inic ce huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl catca Fatal Orgullo in xiuhpan 1916. Auh 1920 xiuhpan otlachiuhqueh inic ce peliculas icampa tlatozcatl Hollywood, California tlein otlaquiti nochi huel mexicah cineastas. In xihuitl 1930 otlachiuh in cine mach tlacaqui, cenca tenyoh in cemanahuac ipan nochi tlacatiyan caxtillantahtoltica ica peliculas iuhqui Sobre las Olas (aacueeyopan) xiuhpan 1932 nozo itechpahuic René Zacarías ihuan Raphael J. Sevilla in pelicula Alla en el Rancho Grande, xiuhpan1936. Cah hueyi mexihcah ixiptlayoliztli quemeh ''[[Amores Perros]]'' auh ''[[Y Tu Mamá También]]'' auh huehueh quemeh ''[[Ahí Está El Detalle]]''. Hueyi mexihcah ixiptlayotiani iuhquin [[Alfonso Cuarón]] ipan ''[[Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]]''. ===Tlacualiztli=== [[File:CornmealProducts.jpg|thumb|200px|Cintlacualiztli.]] Mexico quipia ce hueyi tlacualiztli moihtoa ic Patrimonio Cultural de la Humanidad ipan UNESCO, Nican ce tequichihualiztli itech cintli, chilli huan nohpalitl, tomatl, ohce xochicualli, ce hueyi tzapotecatl motenehua Abigaíl Mendoza, yehuatl itech Teotitlan ompa Huexyacac tlahtocayotl tlachihua tlemolli huan chilmolli. In tlayolli quitlaxcalia, atolli, tamalli, tlaxcalli, totopochtli huan tlaxcalpacholli. Mexico ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, in tlacualli ma [[tacualli]], [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[pozolli]], [[tzopitl]], [[chilaquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[tlemolli]], ohcequin. Nican quipia onilli ma, [[mexcalli]], [[meoctli]], [[tlapaloctli]], [[tleatl]] ohcequin. === Tonalizcayotl === === Tequichihualiztli === Miac [[tlatzotzohnaliztli]] cah inin tlacatiyan iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Hueyi [[tlacuīcaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]], occe. Ca cuicacan quemeh [[Auditorio Nacional]], [[Foro Sol]] huan [[Teatro Metropolitan]]. ==== Tlahcuiloliztli ==== [[File:Cacaxtla01.jpg|thumb|left|350px|[[Cacaxtlah]].]] Tlacuiloliztli ipan mexicah catca itech huehuehcauh cahuitl ica achto macehualtin. * [[Diego Rivera]] * [[Alejandro Toledo]] * [[David Alfaro Siqueiros]] ==== Tlatzohtzonaliztli ==== * [[Macedonio Alcalá]] * [[Máximo Ramón Ortíz]] * [[Álvaro Carrillo]] ==== Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Lucero]] * [[Yuri]] * [[Eugenia León]] * [[Alejandra Robles]] * [[Lila Downs]] {{col-2}} * [[Juan Gabriel]] * [[Vicente Fernández]] * [[Pedro Infante]] * [[Antonio Aguilar]] * [[Javier Solis]] {{col-end}} ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== [[Image:View from Pyramide de la luna.jpg|thumb|right|200px|[[Teotihuahcan]].]] [[Image:Guanajuato30 guanajuato.jpg|thumb|right|200px|[[Pachtitlan]].]] [[Image:Hospicio Cabañas.JPG|thumb|right|200px|Icnocalli Cabañas ipan [[Atemaxac]].]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Teotihuahcan]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Altepetl Mexico huan chinamilpan Xochimilco]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Palenque]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Cuetlaxcoapan]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Pachtitlan huan oztoyotl]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Chichén Itzá]] * 1991 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Morelia]] * 1992 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[El Tajín]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlahcuilolli ipan San Francisco Tepehuahcan]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Zacatecah]] * 1993 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Ichan hueyimichtin El Vizcaíno]] * 1994 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Achto teocalmecac macuilpohualxiuhpan XVI ipan Popocatepetl]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Uxmal]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Querétaro]] * 1997 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Hospicio Cabañas]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Paquimeh]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Tlacotalpan]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xochicalco]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Campeche]] * 2002 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Kalak'mul]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[San Francisco teocalmecac ipan Sierra Gorda]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Miccailhuitl]] * 2004 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlaquitcalli Luis Barragán]] * 2005 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Tlalhuactli huan teotlalli ipan California ayollohco]] * 2006 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Mexcalmillah ipan Tequillan]] * 2007 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Altepetl Tepochcalli UNAM]] <gallery mode="packed-hover" caption="Huehuecauh altepetl ipan Mexico" style="margin:0;"> File:Chichen Itza CB.jpg|[[Chichén Itzá]] File:0141 Palenque.JPG|''[[Palenque (zona arqueológica)|Palenque]]'' File:Tulum - 01.jpg|''[[Tulum]]'' File:El Tajín, Nischenpyramide.fcm.jpg|''[[El Tajín]]'' File:Borrala.JPG|''[[Monte Albán]]'' File:Olmeca head in Villahermosa.jpg|''[[La Venta]]'' File:Comalcalco.jpg|''[[Comalcalco (zona arqueológica)|Comalcalco]]'' File:Mexico.Pue.Cholula.Pyramid.01.jpg|[[Zona arqueológica de Cholula|Cholula]] File:Paquime1.jpg|''[[Paquimeh]]'' File:Telamones Tula.jpg|[[Tollan-Xicocotitlan]] File:Pomona3.JPG|''[[Pomoná]]'' File:LaReforma1.JPG|''[[Moral Reforma (zona arqueológica)|Moral Reforma]]'' File:Panoramic Edzná.JPG|''[[Edzná]]'' File:Votive Pyramid La Quemada.JPG|''[[La Quemada]]'' File:Becan x2.jpg|''[[Becán]]'' File:Calakmul Struktur I 1.JPG|''[[Calakmul]]'' File:Hochob Campeche - Rekonstruktion des Tempels.jpg|''[[Hochob]]'' File:Acropolis Tenam.jpg|''[[Tenam Puente]]'' File:Yaxchilan 1.jpg|''[[Yaxchilán]]'' File:Bonampak panorámica.JPG|''[[Bonampak]]'' File:Tonina 1.jpg|''[[Toniná]]'' File:Coba. Piramide Nohoch Mul. Enero 2009.JPG|''[[Cobá]]'' File:Chacchoben 2.jpg|''[[Chacchobén]]'' File:Kohunlich Mask cropped.jpg|''[[Kohunlich]]'' File:Panoramica Uxmal.jpg|''[[Uxmal]]'' File:Mayapan perspectiva 1.jpg|''[[Mayapán]]'' File:Dzibilchaltun.jpg|''[[Dzibilchaltún (zona arqueológica)|Dzibilchaltún]]'' File:Guachimontones Jalisco - Esteban Tucci.jpg|''[[Guachimontones]]'' File:2002.12.29 18 Codz Poop Kabah Yucatan Mexico.jpg|''[[Kabáh]]'' File:DjDSCF1841.JPG|''[[Malinalco]]'' File:Detalle templo de la serpiente emplumada.JPG|''[[Xochicalco]]'' File:Chalcatzingo zona arqueológica 02.JPG|''[[Chalcatzingo]]'' File:Muyil1.jpg|''[[Muyil]]'' File:Zona Arqueológica Mitla 10.JPG|''[[Mitla]]'' File:Tumba 1 Zaachila.JPG|''[[Zaachila]]'' File:CantonaB.JPG|''[[Cantona]]'' </gallery> ==Momotlaliztli== Nican Mexico quipiya cualli [[neicxitapayolhuiliztli]], itlacahuan cateh ica [[Selección Mexicana del Fútbol]]. In momotlaliztli ipan Mexico ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Axcan, Mexico tlalli, ce centlalticpac huelitini ica momotlaliztli, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa [[Altepetl Mexico 1968]], otlacauh huel miac imomotlaliz ipampa ce tlacatiyan itech America Latina. Mexico oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Mexico ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México en náhuatl y español'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Plaza y Valdés Editores, xiuhpan [[1991]].'' == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Mexihco}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] {{Sample:Interwikis/Mexko}} 91dszkphw4k86mzelpezgtfsv5r7rrd Nezahualcoyotl (tlahtoani) 0 1165 499721 496129 2022-07-24T16:35:38Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlahtoani | Tocaitl = Nezahualcoyotl | Tlacatiliztocaitl = | Tlaixcopinalli = NezahualcoyotlGardenTADF.JPG | Inic = [[1430]]-[[1472]] | Tlacatiyan = Tetzcohco | Tlahtoani = Tlahtoani | Tlacatiyanf = {{MEX}} | Tlacatiliztli = [[8 mazatl]] [[tepeilhuitl]] [[1 tecpatl]]{{MEXf}} [[Tetzcohco Mora|Tetzcohco]]. | Miquiztli = | Machiztli = [[Tlamahuizoltequitini]] | Pehualli = [[1430]] | Tlamiliztli = [[1472]] | Achtopan = [[Ixtlilxochitl]] | Niman = [[Nezahualpilli]] | Tahtli = [[Ixtlilxochitl]] | Nantli = [[Matlacihuatl]] | Namictli = [[Azcalxochitzin]] | Conemeh = [[Nezahualpilli]], [[Tetzauhpiltzin]] | Cihuaconemeh = }} [[Image:Nezahualcoyotl.jpg|thumb|Nezahualcoyotl ipan in Ixtlilxochitl Amoxtli]][[Īxiptli:Nezahualcoyotl_Rey_Poeta.gif|thumb|Nezahualcoyotzin inic nahui tlahtoani [[Tetzcohco]]]] '''Nezahualcoyotzin''' (noihuan tlahcuilolli in iuh '''Netzahualcoyotl''')<ref> Ramón Sol, «''Enciclopedia práctica Planeta''», amoxchiuhtli 5, ixtli 1459, amoxchihualiztli inic 1992. Amoxchihualoyan ''Planeta''. Barcelona. ISBN 84-395-2330-0.</ref><ref> etLux (inic 2003). «''Netzahualcóyotl''». Mexihco-Tenochtitlan. Tlayehyecoltilli inic 19 inic centetl metztli inic 2014.</ref><ref>«Significado de Netzahualcóyotl diccionario». ''The Free Dictionary'' (ica inglaterratlahtolli). Tlayehyecoltilli inic 19 inic centetl metztli inic 2014.</ref><ref>Achtopa mihcuiloaya ''Neçahualcoyotl'' (noihuan ''Neçahualpilli'' -ipiltzin-). Rémi Simeon, «''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana''», ixtli 308, Amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', (inic 7. amoxchihualiztli), Mexihco, inic 1988.</ref> (t. inic [[1402]] {{1conejo}} - m. inic [[1472]] {{6ped}}) catca in itlahtohcauh<ref>In tlācatl Nezāhualcoyōtzin ōcatca in inic nāhui ahnozo inic chicōme tlahtoāni</ref> in altepetl-tenapaloliztli [[Tetzcohco]]<ref>Nozo ''Texcohco''.</ref> ipan in Mexihco huehueh. Quiyehyecoh in huelitiliztli ihuan mixcahuih mahuiztica in iuh tlahtollaliani, contocani ihuan calmanani. Otlacat inic 28 inic nauhtetl metztli (inpan occequintin, inic 4 inic ontetl metztli) inic [[1402]] ipan [[Tetzcohco]], axcan ce topilehcan<ref>''Topilehcan'' quinezcayotia ''Municipio'' ihuan ''topileh'', ''alcalde'', ''autoridad'', ''funcionario'' nozo ''alguacil''. Rémi Simeon, «''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana''», ixtli 22, Amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', (inic 7. amoxchihualiztli), Mexihco, inic 1988.</ref> in Tenapaloliztli Mexihco. Yehhuatl yeya in inpiltzin in ic chicoacentetl inteuc in chichimecah [[Ixtlilxochitzin]], iteuc in altepetl Texcohco, ihuan in tlahtohcacihuapilli [[Matlalcihuatzin]], itecihuaconeuh in tlahtoani mexihcatl [[Huitzilihhuitl]], inic ontetl teuctli Mexihco. Itoca ocatca ''Acolmiztli'' zatepan mopatla itoca ic Nezahualcoyotl. ==Nemiliztlahcuilolli== === Achto xihxihuitl === Itzin in macuilpohualxihuitl XV in (ic) quicempanhuia inic hueyi iyolloh in huelitiliztli ipan in ixomol in Mexihco yehhuatl yeya<ref>''Yeya'' quinezcayotia ''era''; ''catca'', ''fue''; ''ocatca'', ''ha sido'' ihuan ''oyeya'', ''había sido''. Ma xiquixpohua inin tlahtolli: ''Ihcuac <u>(o)niyeya</u> niichpocaton ¡Tlen notzupe, tlen notamal! Ihcuac onimonamictih, za ce maololli ipan nocamac.'': ''Cuando yo era una muchachita, ¡Qué de mis sopes, qué de mis tamales! Cuando me casé, sólo ya un puñetazo en la boca.'' Inin tlahtolli, ca huitz itech Milpa Alta, motocayotia ''Xochipitzahuac'' (''Flor Delgadita''). Miguel León Portilla, ''In yancuic nahuatlahtolli'', tepoztlacopinalli 38 ihuan t. 31, UNAM, México, 1988. </ref> [[Azcapotzalco]], intecuacan in tepanecah. In iteucyo tepanecatl itzintlan [[Tezohzomoc]] quimocuiliaya tlilli tlacacatzilpiani, ihuan zatepan ce tlatlecotlalilli nenquizaliztli teyaochiuhqui, ica ce tetlapiquiliztli tecpanchanyotl queuhtahciz itech [[Texcohco]]<ref>Ahzo ''Texcalhco''. In caquiztiliztli ''A / O'' mihcuiloaya ''A'' nozo ''O'' (iuhqui ''cocoa(tl)'' nozo ''cacahuatl''). ''Texcalco'' quinezcayotia ''lugar escarpado''.</ref> ihuan ahzo, inic quimacaz miquiliztli in [[Ixtlilxochitl]], itahtzin in Nezahualcoyotl. Niman yehhuatli quimocuilih in inenehuianhuiliz inic mocepanicneliz ipan ce nenohnotlaliztli intloc in [[mexicah]], ca, oc no inic omotzoncuiz itech imiquiliz in itahtzin, quihuelonihtahcic in huelitiliztli tepanecatl. Ceppa ca quiyuhticauh in tlahtocatzatzaicpalli, Nezahualcoyotl tepan ihcaca ompa Texcohco. Noihuan, quicnopilhuih mahuizotl inic ixtlamatini ihuan macoc tenyoh iuhqui tlahtollaliani. Iizcaliloca neyoliximachilizotl motta amo zan ipan icalmanaliz in altepetl, zan yeh noihuan ipan itlachiuh tlahtollalilizotl ihuan tlacemmatilizotl. Nezahualcóyotl quiquetztahcic ce xochitlah pahixihmatilizotl tlacencauhtli ica iatezcauh in atl ihuan aohtli ipan [[Tetzcotzinco]], in canin yeya ixtlamatiloni in innenechicoliz in tlahtollalianimeh ihuan momachtihqueh. Cequintin tlahtolihcuiloanimeh oquitenextilih ca mahcihui in acolhuah quineltocayah in tlateotoquiliztli, yehhuatzin quipouhtitlan in imachiliz in icel izan teotl, in yehhuatl quitocayotia Tloqueh Nahuaqueh<ref>Quihtoznequi ''Omnipresente''.</ref>. Ixachi in itlahtollaliz itech cah axcan tlamahnahuatilli ipan itehtenan<ref>''Tenamitl'' quinezcayotia ''muro''.</ref> in iTlacehcentlaliloyan Tenapalohcayotl in Tlacanemiliztli<ref>''Tlacatlanextiliztli'' quinezcayotia ''Antropología''. Ihuan ''tlanextiliztli'' quihtoznequi ''originalidad'', ''noticia'', ''descubrimiento'' nozo ''primicia''. Ica alemania tlahtolli: ''Die Menschenkunde''.</ref> ipan in Altepetl Mexihco<ref>Nozo ''Altepetl inic Mexihco''. Ma xiquitta: [La estrella no ha terminado <u>de</u> brillar: Ayamo tlami <u>inic</u> tlatla citlalin (Michel Launey, Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl, p. 301, UNAM, 1992] [<u>De(sde)</u> la salida del sol (h)a(sta) su puesta...: <u>Inic</u> ohualquiz in tonatiuh ihuan inic ooncalac... (Rémi Simeon, Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana, p. 191, Ed. Siglo XXI, 1988]</ref>: === Tetzcohco nozo in chichimecayaoyotl (inhuic in tepanecah) === Niman iconeyo ihuan inoc itelpochyo, Nezahualcóyotl quimonemactih ce teizcaltiliztli huel tlacencuilli pohuini itech ihuehuehmecayo. Momachtih achto ipan in tecpanchantli ica teizcaltianimeh tlatenehualli itechpa itahtzin, ihuan oc cencah tlahuehcahualiztica ipan in calmecac, itlamachtiloyan in nemachtiliztli tlapanahuih in canin yayah in itelpochhuan in tlamantiliztli huehcatecauhqui ihuan tepanihcac. Ic moyehyecoh ipan in tlahcuiloliztli; ipan itlamahuiztiliz ihuan itlamanitiliz techiuhcayotl in itechiuhcahuantzihtzin chichimecah-toltecah; ipan in tlahtollotl, in temachtilli ihuan in nemachtilli netlanemactilli intechpa in mexicah ihuan acolhuah huitzqueh itech mictlampa ihuan ipan in itlamatiliz in yaoyotl ihuan in tenapaloliztli, ca quimachtizquia inic quinapaloz in mahcehualli. Mahcihui Nezahualcoyotl yeya in itlahtlacahcahhuilil piltilizotl in itlahtocayo in Texcohco, ahmo yolia in iuh ce tlahtohcapiltzintli itzalan in necencahualiztli ihuan neceltiliztli, yehica ipan inon xihxihuitl itahtzin quimoyaotiaya in inteihcaliliz in itepanecahuan in [[Azcapotzalco]], in tetlahuelcuitiani itlahtohcauh, [[Tezohzomoc]], ye oquipolohca [[Tenayohcan]] ihuan [[Colhuahcan]], ihuan quimoihcoltiaya quitilanaz itepacholiz itlocpa in ihueitlal cetlan in hueyi atezcatl. In icealiz in Tezohzomoc yeya quimezmictiz in tlahtoani Ixtlilxóchitl ihuan in moch icencal inic quiantahciz in tlahtohcatzatzaicpal in Texcohco. Quin ihcuac, in tlahtocayotl texcohcah momatia caxahuac, ahmo quimmocuiliaya icneuhtin netlatenehuililtin, ahmo no quimocuiliaya in yehuatini yaotlatquitl ahno in teyaochiuhcayotl tetech monequini inic quihuapahuaz ce yaoyotl ihuan quimayahuiliz in tepehualtiliztli. Inic 1418, in tepanecah quiyahualhuih in ialtepeuh in Texcohco inoc 30 tonalli. Itzintlan in temahmauhtiliz in miquiztli tlazalli itechpa Tezohzmoc, in tlahtoani Ixtlilxóchitl inic 54 xihuitl, ahhuic yani ihuan tlayanalli, itech monec quicahuaz itecpanchan. In oquic in iteyaochiuhcayo in Tezhozomoc quixtohtocaya ipan iyahualoloyan in altepetl inic quimixnepanoz in tlahtoani ihuan tlahtocapilli texcohcah, inihqueh momanihqueh ipan in ioztouh in [[Cualyacac]] ihuan [[Tzinacanoztoc]], intzalan cemeh izquitohton netlacaneconimeh. Ahmo inic minaxtahci ompa cencah cahuitl, Ixtlilxóchitl quinahuatih in ipiltzin ca calaquini ipan in cuauhtlah, in oquic yehhuatzin ihuan cemeh izquitohton oquichtin quitzicohtitlaniah in ahtle<ref>''In ahtle'' quihtoznequi ''sin''.</ref> mahcehualtiliztli in inehuicomaliz in iteahcicahuan. Tel, inihqueh quiachtopaittaqueh in iteihcaliliz ihuan ipan ahcic ipan in cuauhtlah. In tlahtohcapilli Nezahualcoyotl, tlainayalli itzalan in icuauhma in ce cuahuitl, tlaneltiliani catca in iuh itahtzin temaiztlacoh ixquichca huetziz tlahuelonilli ipampa in xichtli tepanecatl. === Tetohtocaliztli<ref>Nozo ''tehualtlazaliztli''.</ref> === [[Image:NezaFountainMonumentChapultepec4.JPG|thumb|Itepetlacal in Nezahualcoyotl ipan in [[Chapōltepec|Cuauhtlah Chapōltepec]]]] Niman ic quittaz in iteezmictiliz in itahtzin, Nezahualcoyotl, ica quin ye 16 xihuitl, tzomocquiztehuac ihuan tetlacalhuih. Achtopa quinahuatih in itenematiliztocacahuan ca mocahuani in tlateliczaliztli ihuan ca, oquic, mopachoanih itech in tlaehelehuiliz in Tezohzómoc, in oquic yehhuatzin quitemoaya in intepalehuiliz in ocequintin mahcehualtin ihuan quiteonamiqui in inenemitiliz inic quimmaquixtih. Ceppa ca Tezozómoc can<ref> ''Ana, nitla-'' quinezcayotia ''apoderarse (de algo)''. Xiquitta in tlahtoltecpanaliztli "[[Tehtlahtol]]"</ref> ahcic in altepetl, quinahuatih in itetlamaltiliz in Nezahualcoyotl ihuan quitemanilih ce ilhuilli ipal aquin maconi yolqui nozo micqui; quimatia ca in nelli tlahtohcapilli cahuililotani quiixiptlatia ce temahmauhtiliztli yehihca quimaquixtihtitlanizquia itlahtocayo. Quinihcuac ihuan inoc in tetoquilih ome xihuitl, Nezahualcóyotl itech monec itech quehuaz in itetlayehualtiliz ihuan in itenahuallalililiz in itetohtocacahuan. Ichtaca, nehnen ixachi callah ica in cealiztli inic quimahcehuaz tetloc moquetzanimeh ihuan inic motlamachiztihtimani itechpa in inetalhuiliz in tlahtoani tetlaquixtiliani. Ce cahuitl minaxtimocauh ipan [[Tlaxcallan]], in canin panotahcic tlalcahualli tlanahualpahuilli iuhqui cuenchihuani. Inic oncan molinih ompa [[Chalco]] ihuan itech pachiuh iuhqui yaochiuhqui in iteyaochiuhcayo in chalcah, zan nextiloc ihuan calaquiloc iihtec ce totocalli. [[Toteotzintecuhtli]], in tlahtocat ipan inon altepetl, quitzontequilih in miquiztli inic quimicniuhtiz ica in tepam motlalihqui Tezohzomoc. Tel, [[Quetzalmacatzin]], iicneuh in tepan ihcac chalcatl, quicnoittac in Nezahualcóyotl ihuan quipalehuih inic chitontiquizaz, inic quipatla itlaquen ihuan inic mocallotia itlahtlacahualoyan ipan in totocalli. Nezahualcóyotl hualquixtahcic itech Chalco ihuan mohualcuepaz ompa Tlaxcallan in ahtle huel matiloz; In oquic, iteicnelihcauh mictiloc ipan itlahtlacahualoyan, tlateilhuilli ipampa tetlehcoaquiliztli. === Inecuepaliz ompa Tetzcohco === Yelohua ixquichca inic 1420 in ihcuac tzopi inin cahuitl ahhuic yani, niman ic ca in iahuihuan in Nezahualcoyotl, itecihuaconehuan in inantzin ihuan incihuahuan in intepan ihcacahuan in [[Tenochtitlan]] ihuan [[Tlatelolco]], quitlahtlauhtih in tlahtoani tepanecatl in tetlapohpolhuiliztli ipal itelpoch machtli. Tezohzomoc quihuelcac ca Nezahualcóyotl nemini ipan Tenochtitlan, altepetl in oncan in tlahtocapilli in ahtle tlahtohcatzatzaicpalli tenacazittaliztica hualceliloc. Inoc in tetoquilih chicuei xihuitl, ipampa in temalhuiliz in icencal nanyotl, Netzahualcoyotl huel quicemantahcic iizcaltiloca ihuan ineyehyecoliz yaochiuhcayotl, in tlein quimacahuilih ihciuhca mocuepaz teyaochihuani; ic quipix inehuehhuelililiz itech tlanahnamictiliztli<ref>''Tlanahnamictiliztli'' quinezcayotia ''Armonía'', ''belleza'', ''arte''. ''Nahnamictia, nitla-'' quihtoznequi ''armoniza'', ''concertar'', ''acompasar''.</ref> ihuan itech in tlamatiliztli. Ipan inon xihxihuitl, Tezohzomoc quimonemactilih ce tecpanchantli ipan Texcohco ihuan quimacahuilih ohtocaz itzalan in ome altepetl. Tel, Nezahualcoyotl ahmo oquilcauhca nozo ''estética''. in tlachihualiztli ca oconeuh itetohtocaliz. Yollohtetl inic quiyuhticahuaz itlahtocatzatzaicpal, quimolhuiaya in tlaihmatiliztli inic quineltiliz icealiz. Quin ihcuac, in huehueh Tezohzomoc, caxahuac ihuan netlanalhuiliztica cohcoxqui, chicotlamati itech itlanequiliztzin in Nezahualcoyotl ihuan, achi itlatzacualiz in miquiliztli, quintequiuhtih in etetl ipilhuantzihtzin [[Maxtla]], [[Teyatzin]] ihuan [[Tlatohca Tlitzpaltzin]] quezmictiz in tlahtohcapilli tlatlaquixtililli. Nezahualcoyotl, inic quimati in intlaihmatiliz in iyaohuan, momanih ipan Tenochtitlan itzintlan in iteicneliliz in itlahtzin, in tlahtoani [[Chimalpohpoca]]. Ce xihuitl zatepan mochiuh in imiquiliz in Tezohzomoc, ihuan [[Maxtla]] monemitih iyeyan in iuh itlahtohcauh in [[Azcapotzalco]]. Mahcihui quimatía in cealiztli inic quezmictiz, Nezahualcóyotl yah in imiccatlatlahtlauhtiliz in teyacanqui tepanecatl. In icahuililotahcauh in Tezohzomoc ahmo itech yeya tlatlamachhuiani inic quimacaz in itlahtohcatzatzaicpal in Texcohco in Nezahualcoyotl, ihuan quicentlalih quichihuaz tlaahxitl in Chimalpohpoca in iuh tlacuepcayotiliztli ihuic yehhuatl ipampa oquipalehuiz in iyaouh; ipan nenehuixqui<ref>''Nenehuixqui'' quihtoznequi ''mismo'' nozo ''idéntico''.</ref> cahuitl, quititlan ce incenquizaliz in tlaquehualtin inic quitemoz ihuan inic quimictiz in ahcan ixmahuini tlahtohcapilli. Nezahualcoyotzin, inic quimocuepiliz in temahmauhtiliztli, ahcito ompa Azcapotzalco inic ipan tlahtoz in itemaquixtiliz in Chimalpohpoca. Maxtlatzin quimopiquih icnohuah yez, zan quezmictihtitlan tetlehcoaquiliztica. Nezahualcoyotl quiztahcic cehcemeltic ihuan chitontiquiz Texcohcopa. In ihcuac on Maxtla quichihchiuh ce yancuic tzonhuaztli inic quimictiz. Quiyollapan in [[Yancuiltzin]], iconeuh yuhquizani in itahtzin in Nezahualcoyotl, ca quicoanotzayani in itlahco teconeuh ihuan ceppa ca itech yeni icalco icel quimictiayani. Tel, Nezahualcoyotl tlauhyotilo in tepatzmictih netlalhuiliztli itechpa ce icneuhtli ihuan, inic momaquixtiz in miquiliztli, quitenahuatih ca ce milchihuani quipatillotia inic yaz in itecoanotzaliz in Yancuiltzin. Oncan, in tlaixpanilli Nezahualcoyotl quechcotonalo ihuan icua maco in iuh tetlaxtlahuiliztli in Maxtla, in aquin momatia ca zatlatzonco otlayecohca ica in ahpehualoni tlahtocapilli. Tel, ahmo mohuehcauh itech momatiz ca Nezahualcoyotl oc itech yeya yolqui. Yollohpozonqui, Maxtla quimacac nahuatilli in iteyacatihcahuan teachcauhtin ca yanih ompa Texcohco inic quitemoa in Nezahualcoyotl ihuan quipoloayani<ref>''Poloa, nite-'' quinezcayotia ''aniquilar (a Alguien)''.</ref> in ahtle teicnomatiliztli. === Iteihcaliliz in Maxtlah === [[Image:Nezahualcoyotl.JPG|thumb|Imachiyo in Nezahualcoyotl]] Yancuican, in tlahtohcapilli texcohcatl itech monec moyeltiz ce tecuani tetohtoquiliztli. Ipan miec nenehuianhuiliztli quiztahcic cehcemiltic itech in tenahuallalililiztli tlaachcauhtilli itechpa Maxtla. Yehhuatl, in ahmo quicnopilhuihtahciz in ialaztic moteixnamictiani, quichiuh inetzoncuiliz itech [[Chimalpohpoca]] ihuan icnopillahuelilocayotica quezmictih, in tlein quimacazquia ce pihpitzahuac nemalacacholiztli ipal Nezahualcoyotl, yehica in mexihcah, cualanqueh, quicentlalihqueh quitequiz inenohnotzaliz ica [[Azcapotzalco]] ihuan quiteneuhqueh in Izcóatl in iuh in yancuic tlahtoani. Inon quichiuh ca in altepetl [[Tenochtitlan]] yeyani tlayahualhuilli itechpa [[Maxtla]]. In oquic, ica hueyi tlaihmatiliztli tlacanexqui, Netzahualcoyotl quicoconahuihtahcic iteicneliliz in occe ahaltepetl tlayolihtlacohtli ica in tepacholiztli tepanecatl ihuan quichihchiuh ce tlachihualiztli nepanotl, in ietiliz teyacatih huetzi inpan in tlaxcaltecah ihuan huexotzincah. In imacahxoni teyaochiuhcayotl tetloc moquetzani quixahcicaittac tetlaniliztli ipan [[Otompan]] ihuan [[Acolman]] achtopa inic quitzitzquiz Texcohco inic 1429. Niman ic Netzahualcoyotl itech huetz inetlacuitlahuiliz inic tlaquixtiz Mexihco ihuan Tlatelolco. Ipan ce yaotlahueliloc neyaochihualiztli, tlaxitinih Azcapotzalco zatepan ce tlayahualhuilizti centetl ''cien'' caxtoltetl onnauhtetl<ref>Macuilpohualli ipan caxtolli onnahui.</ref> ilhuitl. Maxtla mic imac in Nezahualcoyotl, in aquin, mocencahuani inic quichaliz ce cahuitl ica pehpetlaquiliztli ipan in [[Teotlalli Mexihco]], quiyecohtahcic ce nenahuatiliztli netlanechicoltilizotl intloc [[Itzcoatl]], inic tenochtitlan , ihuan [[Totoquiyauhtzin]], teuctli inic [[Tlacopan]], nenahuatiliztli tlaixihmachtli in iuh ''In Eppa Nenohnotzaliztli''. === Miquiliztli ihuan tetoquiliani<ref>Nozo cahuililotani.</ref> === In ihcuac inic 1472 mic Nezahualcoyotl, tlehcoc tlahtohcatzatzaicpalco ipiltzin [[Nezahualpilli]], in aquin tepan ihcaca altepec ixquichca in xihuitl inic 1516, inic quicentoca in tlacaneciliztli tlacoyohuani tlapehualtilli itechpa itechiuhcauh <ref>''Techiuhqui'' quihtoznequi ''antepasado'', ''predecesor'' nozo ''antecesor''. Xiquitta ipan in tlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol]].</ref> == Tlahtlachiuhtli inoc itepan-ihcaliz == In itepan-ihcaliz in Nezahualcóyotl ahmo zan iyoh quixiptlatic ce neixcuiltil inic tepan-ihcaliztli ihuan teitquiliztli, in tlahtoani noihuan quipehualtih tlapanahuih nehnelhuiliztli inic calquetzaliztli ihuan calmanaliztli ipan Texcohco ihuan Tenochtitlan. Quimocuilih cecniquizqui neixpetzoliztli ipan in tlahtlachiuhtli inic tetlayecoltiliztli ihuan neyecquetzaliztli, ipampa in tlein quiquetz ahatzacualoyan, ahaohtli, tehtecpanchantli, tehteopancalli, tehtepetlacalli, ohochpantli ihuan xohxochitlah. Ipampa in itlachializ tlanahnamictilizotl, quitemoh quinahnamictih in nenahuatiliztli inic in tlatecpanaliztli altepeyotl ica in tlapanahuilizti yuhquizani itech in nemoayan<ref>''Nemoayan'' quihtoznequi ''entorno'' nozo ''medio ambiente''</ref>. == Xochicuicatl == === Zan Yehhuan === :Zan yehhuān :Īpal nemōhua :Ninēntlamatiya, :¿Āc ahzo aic īc? :¿Āc ahzo aic? :Nonāhuīya in tēnāhuacān. :In zan tictlazohtzetzeloā, :In motechpa yeh huītz in monecuiltōnōl, :¡Īpal nemōhua! :In ixquixōchihtli, cacahuaxōchihtli, :zan noconēlēhuiya, :zan ninēntlamatiya === In Centzontototl === :Nehhuātl nictlazohtla in centzontōtōtl icuic, :nehhuātl nictlazohtla in chālchihuitl ītlapaliz :īhuān in nepapan ahhuiyāc xōchitl; :zan oc cencah nocnīuhtzin in tlācatl :nehhuātl nictlazohtla. === Niquihtoa === :Niquihtoa neh Nezāhualcoyotl: :¿Cuix oc nelli nemōhua in Tlalticpac? :Ahnochipa Tlalticpac: :zan achica yeh nican. :Tēl cah chalchihuitl no xamani, :no teocuitlatl in tlapani, :no quetzalli poztequi. :Ahnochipa Tlālticpac: :zan achica yeh nican. ==Occe xochicuicatl== * [[Niquihtoa]] * [[Xōpan cuīcatl]] * [[Ēxcan tlahtōlōyan]] == No xiquitta == * [[Xochicuicatl]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wikiquote|Acolmiztli Nezahualcóyotl}} {{wikisource|Nezahualcóyotl}} * [http://www.los-poetas.com/NETZ1.HTM Poemas de Nezahualcóyotl] * [http://www.corredorturisticotexcoco.com/nezahualcoyotl.htm Corredor turístico Texcoco] * [http://www.poemasde.net/poemas-de-Nezahualcoyotl Antología Poética de Nezahualcóyotl] [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 1402]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 1472]] [[Neneuhcāyōtl:Tlacameh]] [[Neneuhcāyōtl:Mexicah calmananimeh]] [[Neneuhcāyōtl:Mexicah xochicuicanimeh]] [[Neneuhcāyōtl:Mexicah tlamatinimeh]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtohqueh]] [[Neneuhcāyōtl:Mexicanecah]] om66eyxwccpdrjsjdjhvyiuugbiol2d Canada 0 2022 499704 496100 2022-07-24T16:16:37Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Kanata|NCH_name=Canadá|NHN_name=Canada|PPL_name=Canada}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Canada | Tlaltocaitl = Canada | Tocaitl = Canada | Pamitl = Flag of Canada.svg | Chimalli = Coat of arms of Canada rendition.svg | Chimalli_tamaño = 120px | Tlacatiyancuicatl = [[O Canada]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = United States Navy Band - O Canada.ogg | Tlalmachiyotl = Canada (orthographic projection).svg | Tlalmachiyotl_tamaño = 290px | Tlacatiyancuicatlahcuilolli = | Tecuacan = [[Ottawa]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Toronto]] | Tecpantlahtolli = [[Inglatlahtolli]], [[Franciatlahtolli]] ihuan 8 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = Tlacatlahtohcayotl tlacatepacholiztli, tecpantlahtolli huan federal | Tepachoani = &nbsp;• [[Canada hueyitlahtoani|Hueyitlahtoani]] <br />&nbsp;• [[Canada inic ce tlahtoani|Inic ce tlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Cihuatlahtoani Elizabeth II|Elizabeth II]] <br /> [[Justin Trudeau]] | Tlaquetzalli = [[Mexihco Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[16 chicnahui metztli]], [[1810]]<br />[[27 chiucnahui metztli]], [[1821]] | Tlaixpayotl = 9 984 670 | Tlaixpayotl_tlatectli = 15 | Tlaixpayotl_atl = 2.5% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan|TTI]]; 960 km ica [[Groelandia]] ihuan 176 km ica [[Rusia]] | Hueyatenco = 11 122 lo | Nelihuahcapanca = [[Tepetl Logan]] | Chanehqueh = 112 322 757 ([[INEGI]] tepohualiztli [[2010]]<ref>{{citeweb|url=http://www.inegi.org.mx/inegi/contenidos/espanol/prensa/comunicados/rpcpyv10.asp|author=INEGI|title=En México somos Somos 112 millones 322 mil 757 habitantes al 12 de junio de 2010|accessdate=5 Tlamācuīlti |accessyear=2011}}</ref>) | Chanehqueh_tlatectli = 11 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 52.3 | PIB_nominal = US$ 874 902 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2009 | PIB_nominal_tlapohualli = 14 | PIB_nominal_per_capita = US$ 8 143 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 11 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750<ref name="IDH">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_ES_Complete.pdf | título= "Informe sobre Desarrollo Humano 2010 Edición del Vigésimo Aniversario" |editor= hdr.undp.org |ubicación= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|year = 4 de noviembre de 2010|language = caxtillāntlahtōlli | accessdate= 04/11/10|format= PDF}}</ref> | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Canada dollar]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | Tlacatocaitl = Canadatecatl | Cemanahuacahuitl = [[UTC-6]] ixquichcauh [[UTC-8]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-5]] ixquichcauh [[UTC-7]] | Matlatzalantli = [[.ca]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | Tlaohuihcaihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = No existe declaratoria constitucional de lengua oficial. La Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas señala que todas las lenguas indígenas que se hablen son lenguas nacionales e igualmente válidas en todo el territorio nacional. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }}'''Canada''' ({{en2}} huan {{fr2}} ''Canada'') ce [[tlacatiyan]] ipan [[America Mictlampa]] ca, inic ome tlacatiyan ocachi hueyic ahcopa [[Tlaltipactli]]. Itecuacan Canada [[Ottawa]] altepetl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Ártico ailhuicatl]], canahpa huiztlampa [[Tlahtocayotl in Cepanca America|Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa icalaquiyampa no [[Pacífico ailhuicatl]] huan [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] (quipiya tlalnahuac ica [[Alaska]]) huan canahpa iquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]]. Iteyacanaliz ce hueyitlahtocayotl, ihueyitecuani [[Elizabeth II]] quitoznequi in cihuatlahtoani, Canada quipiya inic ce teuctli moihtoa [[Justin Trudeau]]. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. ==Tlaltocayotl== In tlaltocayotl ''Canada'' itech [[haudenosauneetlahtolli]] ''Kanata'' quihtoznequi ''altepetl'', ''callah'' no ''altepemaitl'' in atchtopa ''Stadaconé'' in axcan [[Quebec]]. In francestlacameh [[Jacques Cartier]] otocaitih occe tlalli iuh ''Canada''. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican cecectlalpan ochanti miequin macehualtin tlen yehuantin onenemih ic mochitlalli. Matel 26,500 xiuhpan macehualtlacatl ochantih ipan inonqueh cecectlalpan ihuicpa [[Alaska]] huan [[Yukon]] canahpa Ontario huan [[Groenlandia]] tlalhuactli, quilmach huehuehcanadatecah oquipeuh cuauhtlahtli huan [[tepehuahcan]]. Viquingotecah inic ce [[europan]]tecah opanoc iquizayampa hueyatenco ompa Canada xiuhpan [[1000]], ipan ce tepētzin tlayehcoliztli tlein [[Leif Eriksson]], conetl itech [[Erik in Chichiltic]], otlahuica in ihuicpa Groenlandia canahpa mictlampa hueyatenco ica Terranova tlahuactli, quenin quintepan niman oquialtepetlālli ce altepemaitl motocayotia Leifbundir. Ipan [[1963]] xihuitl nicampa onamic ce viquingotecatl huecauh tlamantli ixmatilli ica inin tzacualli ipan altepetl L´Anse-aux-Meadows. Inic ce [[Francia|franciatecatl]] tepehuani [[Jacques Cartier]] xiuhpan [[1534]], tlacatl aquin otlalpantlazali Canada huan quipiya in tlalli quenin axcan altepetl Quebec. Achtotipan, inin tlalpan ochanti icampa canadatecah macehualtlacah. Nican zatepan ce cahuitl [[Inglaterra]] oquipololo canadatlalli, quenin otlachiuh canadatlacatl mancomunidad tlacetililli eyi inglaterracalpolaltepec, tlen oquitlachiuh itech Yancuic Francia. Huan occe tlalli oquipololo ipampa inglatecah xiuhpan [[1760]]. Axcan Canada ce nahuatililli tlahtocayotl ica mahtlactli hueyaltepetl huan eyi tlalli, Canada oquipiya itlaixpanyo itech [[Inglaterra]] icampa tlamatcayeliztli ce cauhpan itech [[1867]] canahpa [[1982]] xihuitl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Ca-map.png|400px|thumbnail|left|Canada.]] Canada ce tlacatiyan ipan tlalticpactli mictlampa, nican huel cecec, quipiya occequin climas, ocachi mictlan cah Artico ailhuicatl ica itlalhuac, cecec tlalli ica hueyic tepehuahcan, cepayauhcan tlalpan, ce ixtlahuayohcan ica [[cetl]]. Nican cah ome hueyi tepehuahcan, Rocky Mountains huan Apalaches tepehuahcan. ocachi huitztlampa quipiya ixtlahuahcan, teotlalli, miequin cuauhtlahtli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Cececpan mictlampa]], canahpa icalaquitlampa no [[ailhuicatl Pacífico]] ihuan [[Alaska]] in ompa [[Tlahtocayotl in Cepanca America]], ihuan canahpa iquizayampa [[ailhuicatl Atlántico]], ihuan canahpa huiztlampa [[Tlahtocayotl in Cepanca America|Tlahtocayotl in Cepanca]]. In tlacatiyan quipiya 9,984,670 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. Itlal Canada quipiya Labrador tlalyacatl ica hueyi Hudson ayollohco ompa Artico ailhuicatl, itzalan ome hueyatl, Labrador hueyatl itzalan Labrador tlalyacatl huan Groenlandia, noyuhqui cah Beutfort hueyatl ompa Alaska huan Yukon. Ipan Nunavut huan Northwest Tlalli quipia hueyi tlahuactli quemeh Baffin tlalhuactli, Victoria tlahuactli, Ellesmere tlahuactli, Terranova tlahuactli, Banks tlahuactli, Devon tlahuactli, occequin. ===Tepeliztli=== In tepetl ocachi hueyic ipan Canada quihtoznequi [[tepetl Logan]], nelihuehcapanca ompa Rocky Mountains (Tepehuahcan Rocosas) ica de altitud 5959 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan America Mictlampa. Occequin tepetl cateh Mont Saint Elias (5489 m s. n. m.) ipan Yukon, in Lucania (5226 m s. n. m.) ipan Yukon, in tepetl Steele (5073 m s. n. m.) ipan Yukon, in tepetl King (5173 m s. n. m.) ipan Yukon, in Mount Wood (4842 m s. n. m.) ipan Yukon. Rocky mountains, in Vancouver (4812 m s. n. m.) ipan Yukon, in Fairweather (4671 m s. n. m.) ipan British Colummbia huan in Monte Jacques-Cartier (1 270 m s. n. m.) ipan Quebec; cempohualli tepetl ochachi hueyic ompa tepehuahcan Apalaches ipan Quebec huan New Brunswick. ===Atl=== Canada ce tlacatiyan ica miec atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Saskatchewan atoyatl, Columbia atoyatl, Saint Lorence atoyatl, occequin atoyatl, noyuhqui hueyi atezcatl quemeh Huron atezcatl, Oso atezcatl, Superior atezcatl, Winnipeg atezcatl, Erie atezcatl, occequin. ===Yoliztli=== Canada iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Canada tlalli quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]],, [[ahuatl]], [[nohpalli]], [[ocotl]], [[nohpalli]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Musgo.jpg|[[cuauhpachtli]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta Canada iyolcahuan quipiya totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[iztac hueyimichin]], [[techalotl]], [[cuacuauhxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[tlacaxolomazatl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[atlacamayeh]], [[mapachihtli]], [[coyotl]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[huezacotl]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:American bison k5680-1.jpg|[[xolotl]] Image:Ursus maritimus in Alaska.jpg|[[atlacamayeh]] Image:Bigbullmoose.jpg|[[tlacaxolomazatl]] Image:White-tailed deer.jpg|[[mazatl]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[canauhtli]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europa]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== Canada quipia inic ce teuctli moihtoa [[Justin Trudeau]]. ===Canada ixeliuhca=== Canada ce tlacatiyan ompa Ixachitlancopa itech mictlampa tlacetilli icampa 48 cemantoc tlallahtocayotl, noiyuhqui ome tlahtohcayotl quemeh [[Alaska]] ihuan [[Groenlandia]] in ompa [[Pacífico ailhuicatl]] ihuan tecuacan motocayotia [[Ottawa]] in ipan Calpolli Columbia. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Canada ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Political map of Canada.png|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Hueyaltepetl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Canada''' | '''[[Ottawa]]''' | align="right" |'''320 206 000''' | align="right" |'''9 857 306''' |- |1. [[Alberta]] | [[Edmonton]] | align="right"| 4 833 722 | align="right"| 135 767 |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[British Columbia]] | [[Victoria]] | align="right" | 735 132 | align="right" | 1 723 337 |- |3. [[Manitoba]] | [[Winnipeg]] | align="right" | 6 626 624 | align="right" | 295 233 |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Nunavut]] | [[Iqaluit]] | align="right" | 2 959 373 | align="right" | 137 733 |- |5. [[Ontario]] | [[Toronto]] | align="right" | 38 332 521 | align="right" | 423 968 |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Quebec]] | [[Altepetl Quebec]] | align="right" | 2 893 957 | align="right" | 213 099 |- |7. [[Saskatchewan]] | [[Regina]] | align="right" | 9 848 060 | align="right" | 139 391 |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Terranova huan Labrador]] | [[Saint John's]] | align="right" | 4 774 839 | align="right" | 82 931 |- |9. [[Tlalhuactli Prince Edward]] | [[Charlottetown]] | align="right" | 5 268 367 | align="right" | 269 602 |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Northwest Tlalli]] | [[Yelowknife]] | align="right" | 3 596 080 | align="right" | 14 356 |- |11. [[Yancuic Brunswick]] | [[Yukon]] | align="right" | 723 393 | align="right" | 183 107 |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Yancuic Escocia]] | [[Halifax]] | align="right" | 844 877 | align="right" | 199 730 |- |13. [[Yukon]] | [[Whitehorse]] | align="right" | 925 749 | align="right" | 6 446 |- |}</div> ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Altepenanyotl ! Hueyialtepetl ! Chanehqhueh |- | [[Altepenanyotl Toronto]] | [[Ontario]] | 6 417 516 |- | [[Altepenanyotl Montreal]] | [[Quebec]] | 4 600 670 |- | [[Altepenanyotl Ottawa]] | [[Ottawa]] | 2 348 785 |- | [[Altepenanyotl Vancouver]] | [[British Columbia]] | 2 208 300 |- | [[Altepenanyotl Calgary]] | [[Alberta]] | 1 914 839 |- |} ===Tlacanemitiliztli=== Canadatecah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Canada xiuhpan 2020. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA}} ica 1.062.640 canadatecah * {{UK}} ica 96.055 canadatecah * {{HK}} ica 53.811 canadatecah * {{CHN}} ica 21.853 canadatecah * {{AUS}} ica 15.012 canadatecah * {{MEX}} ica 12.439 canadatecah * {{IRL}} ica 11.800 canadatecah * {{DEU}} ica 10.380 canadatecah * {{IND}} ica 8.655 canadatecah * {{BRA}} ica 7.239 canadatecah {{col-2}} * {{INDf}} 668,565 indiatecah * {{CHNf}} 649,260 chinotecah * {{PHLf}} 588,305 filipinotecah * {{UKf}} 499,120 inglestecah * {{USAf}} 253,715 tlahtohcayotecah * {{ITAf}} 236,635 italiatecah * {{HKf}} 208,935 hongkongtecah * {{PKTf}} 156.810 paquistantecah * {{IRNf}} 135.361 irantecah * {{VITf}} 125.976 vietnamtecah {{col-end}} ==Tequinemiliztli== ===Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli=== [[Image:Buildings located at Place Royale, Québec 20170413 1.jpg|thumb|right|200px|[[Xolalpan Quebec]].]] * 1985 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Quebec]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Katajjaq]] == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Canada}} {{Ancayotl | Noroeste = [[Artíco ailhuicatl]] | Norte = [[Artíco ailhuicatl]] | Noreste = {{GRL}} ({{DNK}}) | Oeste = {{USA}} | Centro = Canada | Este = [[Atlántico ailhuicatl]] | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{USA}} | Sureste = [[Atlántico ailhuicatl]] }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Canada]] 8to7uqh1380042v6ojqzonk3i06ls0x 499705 499704 2022-07-24T16:17:00Z Koatochij 19758 /* Occe necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Kanata|NCH_name=Canadá|NHN_name=Canada|PPL_name=Canada}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Canada | Tlaltocaitl = Canada | Tocaitl = Canada | Pamitl = Flag of Canada.svg | Chimalli = Coat of arms of Canada rendition.svg | Chimalli_tamaño = 120px | Tlacatiyancuicatl = [[O Canada]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = United States Navy Band - O Canada.ogg | Tlalmachiyotl = Canada (orthographic projection).svg | Tlalmachiyotl_tamaño = 290px | Tlacatiyancuicatlahcuilolli = | Tecuacan = [[Ottawa]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Toronto]] | Tecpantlahtolli = [[Inglatlahtolli]], [[Franciatlahtolli]] ihuan 8 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = Tlacatlahtohcayotl tlacatepacholiztli, tecpantlahtolli huan federal | Tepachoani = &nbsp;• [[Canada hueyitlahtoani|Hueyitlahtoani]] <br />&nbsp;• [[Canada inic ce tlahtoani|Inic ce tlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Cihuatlahtoani Elizabeth II|Elizabeth II]] <br /> [[Justin Trudeau]] | Tlaquetzalli = [[Mexihco Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[16 chicnahui metztli]], [[1810]]<br />[[27 chiucnahui metztli]], [[1821]] | Tlaixpayotl = 9 984 670 | Tlaixpayotl_tlatectli = 15 | Tlaixpayotl_atl = 2.5% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan|TTI]]; 960 km ica [[Groelandia]] ihuan 176 km ica [[Rusia]] | Hueyatenco = 11 122 lo | Nelihuahcapanca = [[Tepetl Logan]] | Chanehqueh = 112 322 757 ([[INEGI]] tepohualiztli [[2010]]<ref>{{citeweb|url=http://www.inegi.org.mx/inegi/contenidos/espanol/prensa/comunicados/rpcpyv10.asp|author=INEGI|title=En México somos Somos 112 millones 322 mil 757 habitantes al 12 de junio de 2010|accessdate=5 Tlamācuīlti |accessyear=2011}}</ref>) | Chanehqueh_tlatectli = 11 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 52.3 | PIB_nominal = US$ 874 902 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2009 | PIB_nominal_tlapohualli = 14 | PIB_nominal_per_capita = US$ 8 143 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 11 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750<ref name="IDH">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_ES_Complete.pdf | título= "Informe sobre Desarrollo Humano 2010 Edición del Vigésimo Aniversario" |editor= hdr.undp.org |ubicación= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|year = 4 de noviembre de 2010|language = caxtillāntlahtōlli | accessdate= 04/11/10|format= PDF}}</ref> | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Canada dollar]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | Tlacatocaitl = Canadatecatl | Cemanahuacahuitl = [[UTC-6]] ixquichcauh [[UTC-8]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-5]] ixquichcauh [[UTC-7]] | Matlatzalantli = [[.ca]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | Tlaohuihcaihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = No existe declaratoria constitucional de lengua oficial. La Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas señala que todas las lenguas indígenas que se hablen son lenguas nacionales e igualmente válidas en todo el territorio nacional. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }}'''Canada''' ({{en2}} huan {{fr2}} ''Canada'') ce [[tlacatiyan]] ipan [[America Mictlampa]] ca, inic ome tlacatiyan ocachi hueyic ahcopa [[Tlaltipactli]]. Itecuacan Canada [[Ottawa]] altepetl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Ártico ailhuicatl]], canahpa huiztlampa [[Tlahtocayotl in Cepanca America|Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa icalaquiyampa no [[Pacífico ailhuicatl]] huan [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] (quipiya tlalnahuac ica [[Alaska]]) huan canahpa iquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]]. Iteyacanaliz ce hueyitlahtocayotl, ihueyitecuani [[Elizabeth II]] quitoznequi in cihuatlahtoani, Canada quipiya inic ce teuctli moihtoa [[Justin Trudeau]]. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. ==Tlaltocayotl== In tlaltocayotl ''Canada'' itech [[haudenosauneetlahtolli]] ''Kanata'' quihtoznequi ''altepetl'', ''callah'' no ''altepemaitl'' in atchtopa ''Stadaconé'' in axcan [[Quebec]]. In francestlacameh [[Jacques Cartier]] otocaitih occe tlalli iuh ''Canada''. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican cecectlalpan ochanti miequin macehualtin tlen yehuantin onenemih ic mochitlalli. Matel 26,500 xiuhpan macehualtlacatl ochantih ipan inonqueh cecectlalpan ihuicpa [[Alaska]] huan [[Yukon]] canahpa Ontario huan [[Groenlandia]] tlalhuactli, quilmach huehuehcanadatecah oquipeuh cuauhtlahtli huan [[tepehuahcan]]. Viquingotecah inic ce [[europan]]tecah opanoc iquizayampa hueyatenco ompa Canada xiuhpan [[1000]], ipan ce tepētzin tlayehcoliztli tlein [[Leif Eriksson]], conetl itech [[Erik in Chichiltic]], otlahuica in ihuicpa Groenlandia canahpa mictlampa hueyatenco ica Terranova tlahuactli, quenin quintepan niman oquialtepetlālli ce altepemaitl motocayotia Leifbundir. Ipan [[1963]] xihuitl nicampa onamic ce viquingotecatl huecauh tlamantli ixmatilli ica inin tzacualli ipan altepetl L´Anse-aux-Meadows. Inic ce [[Francia|franciatecatl]] tepehuani [[Jacques Cartier]] xiuhpan [[1534]], tlacatl aquin otlalpantlazali Canada huan quipiya in tlalli quenin axcan altepetl Quebec. Achtotipan, inin tlalpan ochanti icampa canadatecah macehualtlacah. Nican zatepan ce cahuitl [[Inglaterra]] oquipololo canadatlalli, quenin otlachiuh canadatlacatl mancomunidad tlacetililli eyi inglaterracalpolaltepec, tlen oquitlachiuh itech Yancuic Francia. Huan occe tlalli oquipololo ipampa inglatecah xiuhpan [[1760]]. Axcan Canada ce nahuatililli tlahtocayotl ica mahtlactli hueyaltepetl huan eyi tlalli, Canada oquipiya itlaixpanyo itech [[Inglaterra]] icampa tlamatcayeliztli ce cauhpan itech [[1867]] canahpa [[1982]] xihuitl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Ca-map.png|400px|thumbnail|left|Canada.]] Canada ce tlacatiyan ipan tlalticpactli mictlampa, nican huel cecec, quipiya occequin climas, ocachi mictlan cah Artico ailhuicatl ica itlalhuac, cecec tlalli ica hueyic tepehuahcan, cepayauhcan tlalpan, ce ixtlahuayohcan ica [[cetl]]. Nican cah ome hueyi tepehuahcan, Rocky Mountains huan Apalaches tepehuahcan. ocachi huitztlampa quipiya ixtlahuahcan, teotlalli, miequin cuauhtlahtli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Cececpan mictlampa]], canahpa icalaquitlampa no [[ailhuicatl Pacífico]] ihuan [[Alaska]] in ompa [[Tlahtocayotl in Cepanca America]], ihuan canahpa iquizayampa [[ailhuicatl Atlántico]], ihuan canahpa huiztlampa [[Tlahtocayotl in Cepanca America|Tlahtocayotl in Cepanca]]. In tlacatiyan quipiya 9,984,670 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. Itlal Canada quipiya Labrador tlalyacatl ica hueyi Hudson ayollohco ompa Artico ailhuicatl, itzalan ome hueyatl, Labrador hueyatl itzalan Labrador tlalyacatl huan Groenlandia, noyuhqui cah Beutfort hueyatl ompa Alaska huan Yukon. Ipan Nunavut huan Northwest Tlalli quipia hueyi tlahuactli quemeh Baffin tlalhuactli, Victoria tlahuactli, Ellesmere tlahuactli, Terranova tlahuactli, Banks tlahuactli, Devon tlahuactli, occequin. ===Tepeliztli=== In tepetl ocachi hueyic ipan Canada quihtoznequi [[tepetl Logan]], nelihuehcapanca ompa Rocky Mountains (Tepehuahcan Rocosas) ica de altitud 5959 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan America Mictlampa. Occequin tepetl cateh Mont Saint Elias (5489 m s. n. m.) ipan Yukon, in Lucania (5226 m s. n. m.) ipan Yukon, in tepetl Steele (5073 m s. n. m.) ipan Yukon, in tepetl King (5173 m s. n. m.) ipan Yukon, in Mount Wood (4842 m s. n. m.) ipan Yukon. Rocky mountains, in Vancouver (4812 m s. n. m.) ipan Yukon, in Fairweather (4671 m s. n. m.) ipan British Colummbia huan in Monte Jacques-Cartier (1 270 m s. n. m.) ipan Quebec; cempohualli tepetl ochachi hueyic ompa tepehuahcan Apalaches ipan Quebec huan New Brunswick. ===Atl=== Canada ce tlacatiyan ica miec atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Saskatchewan atoyatl, Columbia atoyatl, Saint Lorence atoyatl, occequin atoyatl, noyuhqui hueyi atezcatl quemeh Huron atezcatl, Oso atezcatl, Superior atezcatl, Winnipeg atezcatl, Erie atezcatl, occequin. ===Yoliztli=== Canada iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Canada tlalli quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]],, [[ahuatl]], [[nohpalli]], [[ocotl]], [[nohpalli]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Musgo.jpg|[[cuauhpachtli]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta Canada iyolcahuan quipiya totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[iztac hueyimichin]], [[techalotl]], [[cuacuauhxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[tlacaxolomazatl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[atlacamayeh]], [[mapachihtli]], [[coyotl]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[huezacotl]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:American bison k5680-1.jpg|[[xolotl]] Image:Ursus maritimus in Alaska.jpg|[[atlacamayeh]] Image:Bigbullmoose.jpg|[[tlacaxolomazatl]] Image:White-tailed deer.jpg|[[mazatl]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[canauhtli]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europa]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== Canada quipia inic ce teuctli moihtoa [[Justin Trudeau]]. ===Canada ixeliuhca=== Canada ce tlacatiyan ompa Ixachitlancopa itech mictlampa tlacetilli icampa 48 cemantoc tlallahtocayotl, noiyuhqui ome tlahtohcayotl quemeh [[Alaska]] ihuan [[Groenlandia]] in ompa [[Pacífico ailhuicatl]] ihuan tecuacan motocayotia [[Ottawa]] in ipan Calpolli Columbia. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Canada ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Political map of Canada.png|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Hueyaltepetl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Canada''' | '''[[Ottawa]]''' | align="right" |'''320 206 000''' | align="right" |'''9 857 306''' |- |1. [[Alberta]] | [[Edmonton]] | align="right"| 4 833 722 | align="right"| 135 767 |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[British Columbia]] | [[Victoria]] | align="right" | 735 132 | align="right" | 1 723 337 |- |3. [[Manitoba]] | [[Winnipeg]] | align="right" | 6 626 624 | align="right" | 295 233 |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Nunavut]] | [[Iqaluit]] | align="right" | 2 959 373 | align="right" | 137 733 |- |5. [[Ontario]] | [[Toronto]] | align="right" | 38 332 521 | align="right" | 423 968 |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Quebec]] | [[Altepetl Quebec]] | align="right" | 2 893 957 | align="right" | 213 099 |- |7. [[Saskatchewan]] | [[Regina]] | align="right" | 9 848 060 | align="right" | 139 391 |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Terranova huan Labrador]] | [[Saint John's]] | align="right" | 4 774 839 | align="right" | 82 931 |- |9. [[Tlalhuactli Prince Edward]] | [[Charlottetown]] | align="right" | 5 268 367 | align="right" | 269 602 |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Northwest Tlalli]] | [[Yelowknife]] | align="right" | 3 596 080 | align="right" | 14 356 |- |11. [[Yancuic Brunswick]] | [[Yukon]] | align="right" | 723 393 | align="right" | 183 107 |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Yancuic Escocia]] | [[Halifax]] | align="right" | 844 877 | align="right" | 199 730 |- |13. [[Yukon]] | [[Whitehorse]] | align="right" | 925 749 | align="right" | 6 446 |- |}</div> ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Altepenanyotl ! Hueyialtepetl ! Chanehqhueh |- | [[Altepenanyotl Toronto]] | [[Ontario]] | 6 417 516 |- | [[Altepenanyotl Montreal]] | [[Quebec]] | 4 600 670 |- | [[Altepenanyotl Ottawa]] | [[Ottawa]] | 2 348 785 |- | [[Altepenanyotl Vancouver]] | [[British Columbia]] | 2 208 300 |- | [[Altepenanyotl Calgary]] | [[Alberta]] | 1 914 839 |- |} ===Tlacanemitiliztli=== Canadatecah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Canada xiuhpan 2020. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA}} ica 1.062.640 canadatecah * {{UK}} ica 96.055 canadatecah * {{HK}} ica 53.811 canadatecah * {{CHN}} ica 21.853 canadatecah * {{AUS}} ica 15.012 canadatecah * {{MEX}} ica 12.439 canadatecah * {{IRL}} ica 11.800 canadatecah * {{DEU}} ica 10.380 canadatecah * {{IND}} ica 8.655 canadatecah * {{BRA}} ica 7.239 canadatecah {{col-2}} * {{INDf}} 668,565 indiatecah * {{CHNf}} 649,260 chinotecah * {{PHLf}} 588,305 filipinotecah * {{UKf}} 499,120 inglestecah * {{USAf}} 253,715 tlahtohcayotecah * {{ITAf}} 236,635 italiatecah * {{HKf}} 208,935 hongkongtecah * {{PKTf}} 156.810 paquistantecah * {{IRNf}} 135.361 irantecah * {{VITf}} 125.976 vietnamtecah {{col-end}} ==Tequinemiliztli== ===Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli=== [[Image:Buildings located at Place Royale, Québec 20170413 1.jpg|thumb|right|200px|[[Xolalpan Quebec]].]] * 1985 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Quebec]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Katajjaq]] == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Canada}} {{Ancayotl | Noroeste = [[Artíco ailhuicatl]] | Norte = [[Artíco ailhuicatl]] | Noreste = [[Groenlandia]] ({{DNK}}) | Oeste = {{USA}} | Centro = Canada | Este = [[Atlántico ailhuicatl]] | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{USA}} | Sureste = [[Atlántico ailhuicatl]] }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Canada]] 8i3k3d9sggdvfxah4804z2e6lvvr3yy Peru 0 2026 499729 495763 2022-07-24T16:43:58Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Pelon|NHE]]}} {{P2|[[Perú|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl Peru | Tlaltocaitl = República del Perú<br>Piruw Hapan Llaqta<br />Piruw Suyu | Tocaitl = Peru | Pamitl = Flag of Peru.svg | Chimalli = Escudo nacional del Perú.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Peru tlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = United States Navy Band - Marcha Nacional del Perú.ogg | lema_nacional = ''Firme y feliz por la unión''<br />({{es2}} "Huapactic huan paquini in cetilizpampa") | Tlalmachiyotl = Peru (orthographic projection).svg | Tecuacan = [[Lima]] [[File:Coat of arms of Lima.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Lima]] | Ancayotl = 34°35′59″ 58°22′55″ | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[9 chicōntetl mētztli]], [[1816]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 3.761.274 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = [[Peru tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Pedro Castillo]] | Nelihuehcapanca = [[Huascarán]] | Chanehqueh = 45 195 777 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Perutecatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Sol]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-5]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-5]] | Matlatzalan = [[.pe]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = OAA-OCZ 4TA-4TZ | Ihcuilolli = 604 / PER / PE | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} In '''Peru'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuiloh ''Peru'', ''Perù'', ''Perũ'', ''Pirù'' no huan ''Pirũ'' ipan ''Annals of his Time''.</ref> nozo '''Tlacatlahtocayotl Peru''' ([[caxtillahtolli]]: ''Perú'' {{IPA|peˈɾu}}; [[quechuatlahtolli]]: ''Piruw'' {{IPA|pʰɪɾʊw}}; [[aimaratlahtolli]] ''Piruw'' {{IPA|pɪɾʊw}}), huehcapan tlacatiyan tlatectli in iquizayampa ipan [[America]]. Cuaxochtia no mictlampa ica [[Ecuador]], no huitztlampa ica [[Bolivia]] huan [[Chile]], no tonatih icalaquitlampa ica in [[Pacífico ailhuicatl]] huan in tonatih iquizatlampa ica [[Colombia]] huan [[Brasil]]. Itlal quichihuah in tlahuelmayan, huehcapanixtlahuatl huan in Andes tepehuahcan tlatectli motiticanah tonatih icalaquitlampa in [[Pacífico ailhuicatl]] huan tonatih iquizatlampa in [[Amazonas cuauhtlahtli]]. Ca ce nenepan hueyi [[tlacatiyan]] ihuan quipia hueyi necuiltonolli [[oztocayotl]] in cemanahuac.<ref>[http://www.sernanp.gob.pe/documents/10181/88081/Marco_Teorico+congreso.pdf/dfb8c771-ee3a-49b2-810a-a73cffd4bf8c Perú: País Megadiverso], Servicio Nacional de Áreas Naturales Protegidas.</ref><ref>[https://www.minag.gob.pe/portal/41-sector-agrario/recursos-naturales/317-recurso-mineral Recurso Mineral], Ministerio de Agricultura y Riego (Perú)|Ministerio de Agricultura y Riego del Perú.</ref> In Huehcauh Peru omochihqueh miec altepetiliztli ixquichca in [[Caral|Caral-Supe]] ipan 3200 y. C. In Incatlahtocayotl otlatzacuih nican tlacameh intlahtohcoyo cihuatlampa in America in macuilpohualxiuhcopahuic XV. In tlatocani macuilpohualxihuitl, omochiuh in itlalpololiz in Incatlahtocayotl. Quin in tlalli omocuep ipan [[tlahtocayotl]] ipan in [[Caxtiltecatl Emperadoryotl]], omotliliah in tlatlallantataquiliztica in iztac huan coztic teocuitlatl auh oquintlachihuallaneh in nican tlacameh huan tliltiqueh tlatlacohtli in oztotatacacpan huan in tlatquihuahcan. In [[Borbonyotl tlapahpatlaliztli]] in macuilpohualxiuhpan XVIII oquichiuh miac neahcomanaliztli in tepoloani tepachohhuic, in aquin hueyi teixiptlahtiliztli ocatca in [[Túpac Amaru II iahtetlacamachiliz]].<ref>[https://elpais.com/internacional/2015/08/05/actualidad/1438736730_058084.html El País], “La rebelión de Tupác Amaru II cambió España”.</ref> Ica in Caxtillan motlacuiliztli huan in [[Caxtillan nahuatillaliliztli ipan 1821|nahuatillaliliztli ipan 1821]], omotitican in tlanemiliztli in altepetl monahuatiliztli in America tlalli. Omotenquixtia in tlacaxoxouhcayotl ipan [[1821]] huan oquichiuh ipan in [[Ayacucho nehcaliliztli]] in oiuh exihuitl.<ref>[http://www.banrepcultural.org/biblioteca-virtual/credencial-historia/numero-246/la-independencia-del-peru Banco de la República] La independencia del Perú. {{spa (nhn)}}</ref> In tlacatiyan ocatca necuitlacuepalizpan huan in [[yaotemanaliztli]] ixquichca in necuiltonoliztli huan in [[Ipan Cuitlatl]] itlatemohuiliz, otlan achi in ayamo in [[Pacífico yaoyotl]]. In quin in [[Tlacatiyan Ohcepa Tlachihualiztli|yaoyotl]], omotlaliah [[Tecpiltepacholiztli Tlacatlahtocayotl|achitepacholiztli altepehuahcayotl]] in onen ixquichca in [[Leguía imahtlaconcexiuh|Mahtlactli huan ce xihuitl]] itlamiliz. In tlatoquilih tlacatepacholiztli oquincotonqueh miac [[tlahtocayotl tlatzohtzonaliztli]].<ref>[http://archivo.globovision.com/latinoamerica-y-los-golpes-de-estado/ Globovisión], Latinoamérica y los golpes de Estado, 8 metztli mayo xiuhpan 2022. {{spa (nhn)}}</ref> ==Tlaltocayotl== Inin tlacatiyan tlapia quechuatlahtolli, in tocayotl ic hueytlahtoani tlein ochantiaya ipan [[Panama]] tlalli huan oquipololo Panama hueyatl canahpa Chile notocayotia '''Piruw''' nozo '''Biruw'''. Nahuatlahtoltica huehcauh camanalli '''Pelon'''<ref>James Lockhart, Susan Schroeder huan Doris Namala oquiteneuh in tlen manel Chimalpahin cuecuel oquihcuilohqueh ''Peru'' machiyotica ipan in ''u'', ye ahmo quitenehua yacayotl tozquinehnehuiliztli, manel miec nahuatlacah oquihcuilohqueh ''pelon''.</ref><ref> Francisco Hernández. oquihcuiloh ''Pelon'' ipan in tlahtolli ''Pelon Mexixquilitl'', ''Pelon Chilli'' huan ''Pelon ichcatl oqvichtli'' ipan ''Rerum Medicarum Novae Hispaniae Thesaurus''</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:80 - Machu Picchu - Juin 2009 - edit.jpg|thumb|left|[[Machu Picchu]].]] Huehuecauh tlamantli nicān Peru ica tlacayotica 65,000 xihuitl icuitlapan cenca cahuitl zatepan in tlacah opanoh itech Bering tlalcamatl canahpa [[America Mictlampa]] zanno [[America Huitztlampa]]. Nican onamiquih tlacatl Piccaicasa ihtic techcopa Piquimachay oztoyotl, ipan axcan tlahtocaltepetl Ayacucho. In ''arqueología'' machtiliztli quihto itech yanno inic ce chihualtlacayotl ipan Peru, quemeh caraltecatl, nazcatl, mochicatl, chimucatl, paracatecatl, chavincatecatl, huari tepitzin altepetl huan ohcequin tlahtocayotl quemeh Tihuanaco, Chincha, Lima huan Cuizmanco tlen oquipololo ipampa Inca hueyitlahtohcayotl. Chihualtlacayotl Huari otlachihualoc ce tezcatl ihtic hueyitlahtohcayotl incatecatl quenin oacicoh canahpa axcan [[Colombia]], [[Ecuador]], [[Bolivia]] huan [[Chile]], inin chihuatlacayotl cinpixcayotl, Peru ichcapixcayotl huan calpollalpixcayotl. Achtotipan icaxtiltlapolololiz in [[Mahtlacpohualxihuitl 16]], [[Cusco]] itecuacan. In ca hueyitlahtocayotl catca, Peru in yolotl itech Andes tepehuahcan. Oncan quipia altepehuecauh quemeh [[Machu Picchu]] altepeticpac. In [[1821]] xiuhpan, Peru tlalli quipia icelcatiyo itech [[Caxtillan]] ican hueyitlahtohcayotl ipan Virreyotl Peru motocayotia īpampa caxtiltecah ica [[Lima]] itecuacan. Ohcepa otlatlani Alianza Popular Revolucionaria Americana ([[APRA]]) nicpampa tlahtocateixiptla [[Alan García]] ixpan ipampa [[Pedro Castillo]] ihuicpa Partido Nacionalista nican in Peru. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Norte = {{ECU}} | Noreste = {{COL}} / {{BRA}} | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = Peru | Este = {{BRA}} | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{CHL}} | Sureste = {{BOL}} }} [[Īxiptli:Peru Topography.png|thumb|200px|left|Peru īcemānāhuacāyō.]] Hueyitlalpan ixtli ca 1,959,248 km² huan tlalhuactlixtli 5,127 km². Ianahua tlatlamachiyotiani 11,122 km. Ca miaquin tlalhuactli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Andes tepehuahcan]], canahpa huiztlampa no [[Andes tepehuahcan]], canahpa iquizatlampa no [[Amazonas cuauhtlahtli]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Pacífico ailhuicatl]]. Peru cemictica cuaxotia mictlampa ica Ecuador ihuan Colombia, In Atoyatl Amazonas pano ipan hueyixtlahuac cuauhtlacamac canahpa Colombia, [[Brasil]] huan [[Bolivia]] ce tlalli cenca azoquiyotic ca. In ompa cuaxtia huitztlampa no Chile ihuan Bolivia ipampa Andes Tepetlahco. ===Tepeliztli=== Quipia nahui onohuayan quemeh Andes tepehuahcan huitztlampa canahpa Mictampa itzatlan Chile, Bolivia huan Ecuador; noihqui ihuehcapan altitud in ca in cepayauhtepetl [[Huascarán]] ica 6,600 m. in hueyic tepetl ocachi ahco ipan Peru tlalli. Ohce yoliztlalpan noyuhqui nican tlalli in ahco pani ixtlahuatl hasta in atoyatl Amazonas in ompa tlapcopampa, in [[Andes]] tepehuahcan iquiziyampa tlen nemi ihuic [[Pacífico ailhuicatl]]. In tepeliztli ocachi hueyic ipan Peru quitoznequi [[Huascarán]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Cordillera de los Andes'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan America. Occequin tepetl cateh Pissis (6882 m s. n. m.) ipan La Rioja, in Ojos del Salado (6864 m s. n. m.) ipan Catamarca, in tepetl Bonete Chico (6850 m s. n. m.) ipan La Rioja, in cerro Tupungato (6800 m s. n. m.) ipan Mendoza, in cerro Mercedario (6770 m s. n. m.) ipan San Juan. Los Andes ca ompa Neuquén, in tletepetl Lanín (3776 m s. n. m.) ipan Neuquén, in tepetl Tronador (3478 m s. n. m.) ipan Río Negro huan in tepetl Fitz Roy nozo Chaltén (3405 m s. n. m.) ipan Santa Cruz; cempohualli tepetl ochachi hueyic ompa Patagonia. ===Yeyantli=== Nican tlalli quipia yei yeyantli, in ompa [[Pacífico ailhuicatl]] huacqui huan teotlalli, tlalnepantlah cenca tepetlaltic huan iquiziyampa cenca cuauhtlamacac in Amazonia. Nican yeyantli ahmoneuhqui ipan mochi Peru, inon tlacatiyan ica tepetic, huacqui yeyantli ica miac hueyi [[tepetl]], in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh īpan ahco totonilmachioyotl<ref>Quihtoznequi ''temperatura''</ref>. Nican mictlampa ixachi xoxoctic ihuan tepeyoh ica chicahuac ehcatl ihuicpa Pacífico ailhuicatl mah tlahtocayoh cuauhtlah ''In Andes'' in ompa [[Caxamarca]], [[Ancax]] huan [[Cuzco]]. Nochipa tepetlampa quipia miac [[cuauhtlah]] cepayauhtic. In caxtiltencalixcuatl ica [[Bolivia]] huan [[Chile]] In tepetlah Andes ca in Pani Ixtlahuatl, ce yeyantli cenca tepeyohtic in yuh Sierra de Costera, Sierra Central ihuan Amazonia, tlen atlacomolli quipia ixachi ātl en forma de atemoctli ihuan atoyatl īpan tlani temperatura. Quiyauhtlah yeyantli ompa atentli [[Ucayali]] huan atentli [[Loreto]]. Ipan no tlahcopampa zacatlan ica ehcahuacqui, Peru nican quipia ixtlahuatl huan tepetzintli pani atlacomolco itech Lima tlalli. In [[huaccaixtlahuatl]]<ref group=tyml.>Amaquehmecan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''desierto''.</ref>. nican tlacatiyan [[Ica]] huan tlalhuactli [[Chimbote]] ca, quemeh tlahtocayoh Paracas ayollohco ipan ''Corriente de Humboldt'' in ompa Pacífico ailhuicatl. ===Yoliztli=== Nican Peru quipia cuauhtontli nehpapan, quemeh [[araucaria]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[calden]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Erythrina crista-galli2.jpg|[[Argentina xochitl]] Image:Araucaria 01.jpg|[[araucaria]] Image:Starr-100504-5914-Jacaranda mimosifolia-large flowering tree with horse-Kula-Maui (24741951870).jpg|[[jacaranda]] Image:Jardín Botánico de Altura, Pucará de Tilcara, Jujuy, Argentina.JPG|[[nohpalli]] Image:Caldén, belleza pampeana.JPG|[[calden]] </gallery> No xiquitta Peru quipia totomeh quemeh [[peruichcatl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[tozantochtli]], noihqui quipiya yolcameh chichinimeh [[peruichcatl]], [[alpaca]], [[huanaco]], [[huicuna]], [[huemul]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Llama lying down.jpg|[[peruichcatl]] Image:Cóndores no se entierran a diario.JPG|[[tzopilocuauhtli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Guanaco Patagonico.jpg|[[huanaco]] Image:Schwimmender-Pinguin.jpg|[[totomichin]] </gallery> ==Teyacanaliztli== ===Peru ixeliuhca=== <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Peru ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Perú · (lliw).png|center|300px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlalxeliuhcayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlācatlahtohcāyōtl Peru''' | align="right" |'''44 108 530''' | align="right" |'''504 645''' | '''[[Lima]]''' |- |1. [[Amazonas (Peru)|Amazonas]] | align="right"| 8 202 220 | align="right"| 87 268 | [[Chachapoyas]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Ancax]] | align="right" | 1 326 918 | align="right" | 47 179 | [[Huaraz]] |- |3. [[Apurimac]] | align="right" | 1 080 138 | align="right" | 10 603 | [[Abancay]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Arequipa (tlālxeliuhcāyōtl)|Arequipa]] | align="right" | 1 071 221 | align="right" | 4 992 | [[Arequipa]] |- |5. [[Ayacucho (tlālxeliuhcāyōtl)|Ayacucho]] | align="right" | 2 075 968 | align="right" | 7 447 | [[Ayacucho]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Caxamarca (tlālxeliuhcāyōtl)|Caxamarca]] | align="right" | 582 138 | align="right" | 5 221 | [[Caxamarca]] |- |7. [[Cuzco (tlālxeliuhcāyōtl)|Cuzco]] | align="right" | 7 364 078 | align="right" | 32 114 | [[Cuzco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Huancavelica (tlālxeliuhcāyōtl)|Huancavelica]] | align="right" | 2 553 301 | align="right" | 94 223 | [[Huancavelica]] |- |9. [[Huanuco (tlālxeliuhcāyōtl)|Huanuco]] | align="right" | 2 043 100 | align="right" | 79 463 | [[Huanuco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Ica (tlālxeliuhcāyōtl)|Ica]] | align="right" | 2 783 100 | align="right" | 29 574 | [[Ica]] |- |11. [[Junín]] | align="right" | 1 097 744 | align="right" | 41 634 | [[Huancayo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[La Libertad]] | align="right" | 317 501 | align="right" | 5 045 | [[Trujillo (Peru)|Trujillo]] |- |13. [[Lambayeque]] | align="right" | 6 271 638 | align="right" | 8 021 | [[Chiclayo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Lima (tlālxeliuhcāyōtl)|Lima]] | align="right" | 1 426 109 | align="right" | 11 313 | [[Lima]] |- |15. [[Loreto (tlālxeliuhcāyōtl)|Loreto]] | align="right" | 619 114 | align="right" | 10 391 | [[Iquitos]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Madre de Dios (tlālxeliuhcāyōtl)|Madre de Dios]] | align="right" | 5 029 601 | align="right" | 23 255 | [[Puerto Maldonado]] |- |17. [[Moquegua (tlālxeliuhcāyōtl)|Moquegua]] | align="right" | 2 155 546 | align="right" | 7 234 | [[Moquegua]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Pasco]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | [[Cerro de Pasco]] |- |19. [[Piura (tlālxeliuhcāyōtl)|Piura]] | align="right" | 71 339 | align="right" | 12 | [[Piura]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Puno (tlālxeliuhcāyōtl)|Puno]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | [[Puno]] |- |21. [[San Martín (tlālxeliuhcāyōtl)|San Martín]] | align="right" | 71 339 | align="right" | 12 | [[Moyobamba]] |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Tacna (tlālxeliuhcāyōtl)|Tacna]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | [[Tacna]] |- |23. [[Tumbes (tlālxeliuhcāyōtl)|Tumbes]] | align="right" | 71 339 | align="right" | 12 | [[Tumbes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Ucayali]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | [[Pucallpa]] |- |}</div> == Tequitiliztli == [[File:Plaza junto al Palacio de Justicia, Cusco, Perú, 2015-07-31, DD 71.jpg|thumb|left|Nehnemiliztli ipan Cusco.]] Peru ce tequitiliztli ipan America itech temocpan huan itomin ''Sol'' (Tonatih). Peru tequitiliztli tequipanoa ic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan [[Andes Tepehuahcan]], noyuhqui inic ome tequipanolli pia ce acalquixohuahyan itequipanoliz in ompa [[Callao]]. Occequin perutecah quipiyah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl achtoh incayotl cahuitl, axcan quipiyah ohce tlapixcayotl ipampa [[cafecacahuatl]] (inic ome hueyicauh ipan [[tlalticpactli]]), [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[coztic teocuitlatl]], [[tliltepoztli]], [[amochitl]], [[temetztli]], [[Iztactepoztli]], [[platino]] huan [[chalchihuitl]]. ==Chanehmatiliztli== Ica 28 220 764 chanehqueh, Peru ce tlacatiyan icampa miac chanequeh ipan America Huitztlampa. ==Tlamachtiliztli== In Peru quipia caltlamachtiloyan tlen itocah temachtiloyan quipixtoc conemeh, oquichpilmeh huan cihuapilmeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamactiloyan quipiah [[Universidad Católica de Lima]] ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. Nohquiah quipia calnechicoltlamachtiltequitl, campa quinceliah tlen cehcanoc coneh ehuanih noponah quintlamacah huan cochih iztoqueh 56,000 telchpocah huan ponah inmaco iztoqueh ome tlamachtianih tlen quintlaliah ni conemeh. No quiya iztoque ome tlamachtianih. Noquia tlapalehuia ipan caltlamachtilnechicoltequitl. ==Tequinemiliztli== Cah huēyi cuīcatl "[[Yaw Kuntur]]". <gallery class="center" widths="150"> Image:Peruvian Artwork Calabas.jpg Image:Escudo Inca Garcilaso.jpg|[[Inka Garcilaso de la Vega]] Image:SeñordelosMilagrosNazarenas.jpg|Yeshua Christós "Señor de los Milagros" Image:Marinera Norteña.jpg|''Marinera norteña'' Image:Trajesdeluces207.jpg|Diablada ipan [[Puno]]. Image:Ceviche.png|''Ceviche'' Image:Colca souvenirs.jpg|[[Qullqa Qhichwa]], ([[Arequipa]], [[Peru]]) Image:Chan chan wall1.jpg|Tzacualco [[Chan Chan]] ([[Peru]]) Image:Ayakuchu qhatuq warmi.jpg|Tiyanquiztli ipan Ayacucho ica ce macehualcihuatl. </gallery> == No xiquitta == * [[America Huitztlampa]] * [[America]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Peru}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Peru| ]] 0a6baukhawgx16u15pc1i1or3rlux1p Monterrey (nhn) 0 2964 499770 498966 2022-07-24T17:28:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Monterrey <sup><small>(nhn)</small></sup>}}{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Monterrey|NCH_name=Monterrey (nch)|NHN_name=Monterrey (nhn)}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Monterrey | Chantocaitl = Monterrey | Tlaixcopinalli = MonterreyCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Pamitl = Bandera de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altepenanyotl Monterrey]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Monterrey altepetlahtohcan|Monterrey]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,142,952 | Pozahuacayotl = 1170.99 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Luis Donaldo Colosio Riojas | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 64000 | CT = | Lada = 81 | Nenecuilhuaztli = 190390001 | Matlatzalan = }} '''Monterrey''' nozo motenehua noyuhqui ''La Sultana del Norte'' ({{nah2}} ''Tlahtoantepec''), ce altepetl ompa [[Yancuic León]] tlahtohcayotl, noyuhqui itecuacan. Inic ome altepenanyotl ipan [[Mexico]].<ref>INAFED. [http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM19nuevoleon/municipios/19039a.html ''Enciclopedia de los municipios de México'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 26 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa}}</ref> Altepetl ica itequitiliz chicahuaztli, quipia 1,142,952 chanehqueh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/monterrey-29/ ''Pueblos de América'', Yancuic León tlahtohcayotl, Monterrey altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tlaltocayotl== Itoca ipampa [[Diego de Montemayor]], in ''Altepetl Monterrey itech Tonantzin'' (caxtillahtolcopa; ''Ciudad Metropolitana de Nuestra Señora de Monterrey'') ipampa miac portugaltecah huan caxtiltecah chantiah ipan Santa Lucía atoyatl. In tocayotl cahca homenaje canah Gaspar de Zúñiga y Acevedo, Teuctli Monterrey, in virrey ompa [[Yancuic España]], tlen otlacat ipan Monterrey ompa [[Galicia]] tlahtohcayotl. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican tlalli ochanti achcauh tlacameh motenehua ''Rayados'', macehualtlacameh tlen otlacuac [[xochicualli]] huan onemi tecuani yolcameh. Quipiaya amelli huan atoyatl otemo ompa ahcopa tepehuahcan. Achcauh caxtiltecah nican tlalli, catca [[Luis de Carvajal y de la Cueva]] ce yaoquizqui oaltepetzintli in Hueyitlahtocayotl [[Yancuic León]] xiuhpan [[1582]], oahci ipan Santa Lucía atoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Cerro de la Silla.jpg|300px|thumb|left|Monterrey]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Escobedo]] ompa Pequería, in huitztlampa ica [[Guadalupe, Yancuic León|Guadalupe]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Apodaca]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Pedro Garza García]] huan [[Santa Catarina]]. ===Tepeliztli=== Cuaxochtia huietztlampa in Cerro de la Silla, miacquin tepetl cerro del Obispado huan Sierre Madre Oriental motenehua La Huasteca ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico. ===Atiliztli=== In atl pano ipan Río Santa Catarina huan Río Santa Lucía. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> === Yoliztli === Monterrey iyoliz variada, quipia ome yeyantli. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl Santa Catarina. No xiquitta Monterrey altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== === Altepetequihuah ipan Monterrey === {| class="wikitable" !Tocayotl !Cahuitl |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2015-2018 |- |Bernardo González Garza |2018-2019 |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2019-2021 |- |Antonio Fernando Martínez Beltrán |2021 |- |Luis Donaldo Colosio Riojas |2018-Axcan |} == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Monterrey Rascacielos.jpg|thumbnail|200px|right|Altepetl Momterrey iohcalhuan.]] Altepetl Monterrey, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Ohcequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[nohpalli]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Milpa Alta, Tlalpan, Tlahuac huan Cuauhximalpan; inompan [[coyonimatiliztli]]. Monterrey ce tequitiliztli ipan America itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Santa Lucía atezcatl. In [[Santa Lucía]] hueyic ''barrio antiguo''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Fountain in Parque Fundidora.jpg|thumbnail|200px|left|Acalli Santa Lecía.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Monterrey, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Barrio Antiguo]], Paseo de Santa Lucía, Macroplaza, Parque Fundidora, San Pedro Garza García, Cola de Caballo huan Santiago ipan [[Santiago]] altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, Plaza Sesamo, Bioparque Estrella, MARCO, occequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:A320-271N XA-VIW at MTY.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Mariano Escobedo]].]] Altepetl Monterrey quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Mariano Escobedo]] in ompa [[Apodaca altepecalpolli]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. Noihqui ca ohce ehcaquixohuayan ompa Escobedo, moihtoa Hueyi Tepoztotoquixohuayan del Norte. In [[Tepozocuilin Monterrey]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metro'' ce tepozcoatl motequitiltia ipan inin altepetl. Ca inic ome achi hueyi tepozocuilin ipan Mexico, niman Tepozocuilin Altepetl Mexico ca. [[File:Mapa del Metrorrey.svg|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech Tepozocuilin Altepetl Monterrey]] == Chanehmatiliztli == Monterrey quipia 1,142,952 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Gobierno del estado de Nuevo León. [http://datos.nl.gob.mx/n-l-poblacion-total-y-por-municipio/ ''Economía'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 29 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1990]] | 1,069,238 |- | [[2000]] | 1,110,997 |- | [[2010]] | 1,135,550 |- | [[2020]] | 1,142,952 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:ITESM Monterrey Rectoria CETEC.jpg|thumb|200px|izquierda|Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey.]] Ipan Monterrey altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98.12 % chanehqueh, 55.00 % ipan inic ce tlamachtiliyan huan 13.00 % nemachtianimeh ipan tepochcalli. Tlahtocayotl Yancuic León quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad de Monterrey'', ''Instituto Tecnológico de Apodaca'' huan ''Universidad del Norte'', ce pani tlamachtiloyan itech Monterrey altepeticpac Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Instituto INSUCO, Universidad Interamericana del Norte. Universidad del Valle de México (Campus Monterrey), Universidad Humanista de las Américas, Centro de Estudios Universitarios, Universidad Metropolitana de Monterrey, Universidad de Montemorelos, Instituto Tecnológico de Nuevo León, Centenaria y Benemérita Escuela Normal "Miguel F. Martínez", Escuela Normal Superior "Profr. Moisés Sáenz Garza", ohcequin. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Monterrey ca ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Monterrey altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{ESPf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[España]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] * {{CANf}} Tetitlaniztli [[Canada]] * {{COLf}} Tetitlaniztli [[Colombia]] === Altepeicniuhcayotl === Monterrey altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Dallas]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Barcelona]] |[[Cataluña]] |{{ESP/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Houston]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Olongapo]] |[[Zambales]] |{{PHL}} |1993 |} </center> == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commons|Monterrey}} {{Altepenanyotl Monterrey Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] jgfusnkw64b4b43dxy5varqfodkcc29 499771 499770 2022-07-24T17:31:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Monterrey <sup><small>(nhn)</small></sup>}}{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Monterrey|NCH_name=Monterrey (nch)|NHN_name=Monterrey (nhn)}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Monterrey | Chantocaitl = Monterrey | Tlaixcopinalli = MonterreyCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Pamitl = Bandera de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altepenanyotl Monterrey]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,142,952 | Pozahuacayotl = 1170.99 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Luis Donaldo Colosio Riojas | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 64000 | CT = | Lada = 81 | Nenecuilhuaztli = 190390001 | Matlatzalan = }} '''Monterrey''' nozo motenehua noyuhqui ''La Sultana del Norte'' ({{nah2}} ''Tlahtoantepec''), ce altepetl ompa [[Yancuic León]] tlahtohcayotl, noyuhqui itecuacan. Inic ome altepenanyotl ipan [[Mexico]].<ref>INAFED. [http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM19nuevoleon/municipios/19039a.html ''Enciclopedia de los municipios de México'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 26 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa}}</ref> Altepetl ica itequitiliz chicahuaztli, quipia 1,142,952 chanehqueh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/monterrey-29/ ''Pueblos de América'', Yancuic León tlahtohcayotl, Monterrey altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tlaltocayotl== Itoca ipampa [[Diego de Montemayor]], in ''Altepetl Monterrey itech Tonantzin'' (caxtillahtolcopa; ''Ciudad Metropolitana de Nuestra Señora de Monterrey'') ipampa miac portugaltecah huan caxtiltecah chantiah ipan Santa Lucía atoyatl. In tocayotl cahca homenaje canah Gaspar de Zúñiga y Acevedo, Teuctli Monterrey, in virrey ompa [[Yancuic España]], tlen otlacat ipan Monterrey ompa [[Galicia]] tlahtohcayotl. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican tlalli ochanti achcauh tlacameh motenehua ''Rayados'', macehualtlacameh tlen otlacuac [[xochicualli]] huan onemi tecuani yolcameh. Quipiaya amelli huan atoyatl otemo ompa ahcopa tepehuahcan. Achcauh caxtiltecah nican tlalli, catca [[Luis de Carvajal y de la Cueva]] ce yaoquizqui oaltepetzintli in Hueyitlahtocayotl [[Yancuic León]] xiuhpan [[1582]], oahci ipan Santa Lucía atoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Cerro de la Silla.jpg|300px|thumb|left|Monterrey]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Escobedo]] ompa Pequería, in huitztlampa ica [[Guadalupe, Yancuic León|Guadalupe]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Apodaca]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Pedro Garza García]] huan [[Santa Catarina]]. ===Tepeliztli=== Cuaxochtia huietztlampa in Cerro de la Silla, miacquin tepetl cerro del Obispado huan Sierre Madre Oriental motenehua La Huasteca ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico. ===Atiliztli=== In atl pano ipan Río Santa Catarina huan Río Santa Lucía. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> === Yoliztli === Monterrey iyoliz variada, quipia ome yeyantli. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl Santa Catarina. No xiquitta Monterrey altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== === Altepetequihuah ipan Monterrey === {| class="wikitable" !Tocayotl !Cahuitl |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2015-2018 |- |Bernardo González Garza |2018-2019 |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2019-2021 |- |Antonio Fernando Martínez Beltrán |2021 |- |Luis Donaldo Colosio Riojas |2018-Axcan |} == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Monterrey Rascacielos.jpg|thumbnail|200px|right|Altepetl Momterrey iohcalhuan.]] Altepetl Monterrey, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Ohcequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[nohpalli]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Milpa Alta, Tlalpan, Tlahuac huan Cuauhximalpan; inompan [[coyonimatiliztli]]. Monterrey ce tequitiliztli ipan America itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Santa Lucía atezcatl. In [[Santa Lucía]] hueyic ''barrio antiguo''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Fountain in Parque Fundidora.jpg|thumbnail|200px|left|Acalli Santa Lecía.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Monterrey, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Barrio Antiguo]], Paseo de Santa Lucía, Macroplaza, Parque Fundidora, San Pedro Garza García, Cola de Caballo huan Santiago ipan [[Santiago]] altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, Plaza Sesamo, Bioparque Estrella, MARCO, occequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:A320-271N XA-VIW at MTY.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Mariano Escobedo]].]] Altepetl Monterrey quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Mariano Escobedo]] in ompa [[Apodaca altepecalpolli]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. Noihqui ca ohce ehcaquixohuayan ompa Escobedo, moihtoa Hueyi Tepoztotoquixohuayan del Norte. In [[Tepozocuilin Monterrey]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metro'' ce tepozcoatl motequitiltia ipan inin altepetl. Ca inic ome achi hueyi tepozocuilin ipan Mexico, niman Tepozocuilin Altepetl Mexico ca. [[File:Mapa del Metrorrey.svg|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech Tepozocuilin Altepetl Monterrey]] == Chanehmatiliztli == Monterrey quipia 1,142,952 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Gobierno del estado de Nuevo León. [http://datos.nl.gob.mx/n-l-poblacion-total-y-por-municipio/ ''Economía'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 29 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1990]] | 1,069,238 |- | [[2000]] | 1,110,997 |- | [[2010]] | 1,135,550 |- | [[2020]] | 1,142,952 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:ITESM Monterrey Rectoria CETEC.jpg|thumb|200px|izquierda|Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey.]] Ipan Monterrey altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98.12 % chanehqueh, 55.00 % ipan inic ce tlamachtiliyan huan 13.00 % nemachtianimeh ipan tepochcalli. Tlahtocayotl Yancuic León quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad de Monterrey'', ''Instituto Tecnológico de Apodaca'' huan ''Universidad del Norte'', ce pani tlamachtiloyan itech Monterrey altepeticpac Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Instituto INSUCO, Universidad Interamericana del Norte. Universidad del Valle de México (Campus Monterrey), Universidad Humanista de las Américas, Centro de Estudios Universitarios, Universidad Metropolitana de Monterrey, Universidad de Montemorelos, Instituto Tecnológico de Nuevo León, Centenaria y Benemérita Escuela Normal "Miguel F. Martínez", Escuela Normal Superior "Profr. Moisés Sáenz Garza", ohcequin. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Monterrey ca ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Monterrey altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{ESPf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[España]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] * {{CANf}} Tetitlaniztli [[Canada]] * {{COLf}} Tetitlaniztli [[Colombia]] === Altepeicniuhcayotl === Monterrey altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Dallas]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Barcelona]] |[[Cataluña]] |{{ESP/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Houston]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Olongapo]] |[[Zambales]] |{{PHL}} |1993 |} </center> == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commons|Monterrey}} {{Altepenanyotl Monterrey Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 4n1sw4uy0kyy62qz86cegbqf5zly6rz 499776 499771 2022-07-24T17:49:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Monterrey <sup><small>(nhn)</small></sup>}}{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Monterrey|NCH_name=Monterrey (nch)|NHN_name=Monterrey (nhn)}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Monterrey | Chantocaitl = Monterrey | Tlaixcopinalli = MonterreyCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Pamitl = Bandera de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altepenanyotl Monterrey]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,142,952 | Pozahuacayotl = 1170.99 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Luis Donaldo Colosio Riojas | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 64000 | CT = | Lada = 81 | Nenecuilhuaztli = 190390001 | Matlatzalan = }} '''Monterrey''' nozo motenehua noyuhqui ''La Sultana del Norte'' ({{nah2}} ''Tlahtoantepec''), ce altepetl ompa [[Yancuic León]] tlahtohcayotl, noyuhqui itecuacan. Inic ome altepenanyotl ipan [[Mexico]].<ref>INAFED. [http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM19nuevoleon/municipios/19039a.html ''Enciclopedia de los municipios de México'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 26 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Altepetl ica itequitiliz chicahuaztli, quipiya 1,142,952 chanehqueh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/monterrey-29/ ''Pueblos de América'', Yancuic León tlahtohcayotl, Monterrey altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tlaltocayotl== Itoca ipampa [[Diego de Montemayor]], in ''Altepetl Monterrey itech Tonantzin'' (caxtillahtolcopa; ''Ciudad Metropolitana de Nuestra Señora de Monterrey'') ipampa miac portugaltecah huan caxtiltecah chantiah ipan Santa Lucía atoyatl. In tocayotl cahca homenaje canah Gaspar de Zúñiga y Acevedo, Teuctli Monterrey, in virrey ompa [[Yancuic España]], tlen otlacat ipan Monterrey ompa [[Galicia]] tlahtohcayotl. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican tlalli ochanti achcauh tlacameh motenehua ''Rayados'', macehualtlacameh tlen otlacuac [[xochicualli]] huan onemi tecuani yolcameh. Quipiaya amelli huan atoyatl otemo ompa ahcopa tepehuahcan. Achcauh caxtiltecah nican tlalli, catca [[Luis de Carvajal y de la Cueva]] ce yaoquizqui oaltepetzintli in Hueyitlahtocayotl [[Yancuic León]] xiuhpan [[1582]], oahci ipan Santa Lucía atoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Cerro de la Silla.jpg|300px|thumb|left|Monterrey]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Escobedo]] ompa Pequería, in huitztlampa ica [[Guadalupe, Yancuic León|Guadalupe]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Apodaca]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Pedro Garza García]] huan [[Santa Catarina]]. ===Tepeliztli=== Cuaxochtia huietztlampa in Cerro de la Silla, miacquin tepetl cerro del Obispado huan Sierre Madre Oriental motenehua La Huasteca ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico. ===Atiliztli=== In atl pano ipan Río Santa Catarina huan Río Santa Lucía. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> === Yoliztli === Monterrey iyoliz variada, quipia ome yeyantli. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl Santa Catarina. No xiquitta Monterrey altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== === Altepetequihuah ipan Monterrey === {| class="wikitable" !Tocayotl !Cahuitl |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2015-2018 |- |Bernardo González Garza |2018-2019 |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2019-2021 |- |Antonio Fernando Martínez Beltrán |2021 |- |Luis Donaldo Colosio Riojas |2018-Axcan |} == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Monterrey Rascacielos.jpg|thumbnail|200px|right|Altepetl Momterrey iohcalhuan.]] Altepetl Monterrey, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Ohcequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[nohpalli]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Milpa Alta, Tlalpan, Tlahuac huan Cuauhximalpan; inompan [[coyonimatiliztli]]. Monterrey ce tequitiliztli ipan America itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Santa Lucía atezcatl. In [[Santa Lucía]] hueyic ''barrio antiguo''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Fountain in Parque Fundidora.jpg|thumbnail|200px|left|Acalli Santa Lecía.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Monterrey, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Barrio Antiguo]], Paseo de Santa Lucía, Macroplaza, Parque Fundidora, San Pedro Garza García, Cola de Caballo huan Santiago ipan [[Santiago]] altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, Plaza Sesamo, Bioparque Estrella, MARCO, occequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:A320-271N XA-VIW at MTY.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Mariano Escobedo]].]] Altepetl Monterrey quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Mariano Escobedo]] in ompa [[Apodaca altepecalpolli]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. Noihqui ca ohce ehcaquixohuayan ompa Escobedo, moihtoa Hueyi Tepoztotoquixohuayan del Norte. In [[Tepozocuilin Monterrey]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metro'' ce tepozcoatl motequitiltia ipan inin altepetl. Ca inic ome achi hueyi tepozocuilin ipan Mexico, niman Tepozocuilin Altepetl Mexico ca. [[File:Mapa del Metrorrey.svg|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech Tepozocuilin Altepetl Monterrey]] == Chanehmatiliztli == Monterrey quipia 1,142,952 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Gobierno del estado de Nuevo León. [http://datos.nl.gob.mx/n-l-poblacion-total-y-por-municipio/ ''Economía'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 29 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1990]] | 1,069,238 |- | [[2000]] | 1,110,997 |- | [[2010]] | 1,135,550 |- | [[2020]] | 1,142,952 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:ITESM Monterrey Rectoria CETEC.jpg|thumb|200px|izquierda|Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey.]] Ipan Monterrey altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98.12 % chanehqueh, 55.00 % ipan inic ce tlamachtiliyan huan 13.00 % nemachtianimeh ipan tepochcalli. Tlahtocayotl Yancuic León quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad de Monterrey'', ''Instituto Tecnológico de Apodaca'' huan ''Universidad del Norte'', ce pani tlamachtiloyan itech Monterrey altepeticpac Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Instituto INSUCO, Universidad Interamericana del Norte. Universidad del Valle de México (Campus Monterrey), Universidad Humanista de las Américas, Centro de Estudios Universitarios, Universidad Metropolitana de Monterrey, Universidad de Montemorelos, Instituto Tecnológico de Nuevo León, Centenaria y Benemérita Escuela Normal "Miguel F. Martínez", Escuela Normal Superior "Profr. Moisés Sáenz Garza", ohcequin. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Monterrey ca ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Monterrey altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{ESPf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[España]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] * {{CANf}} Tetitlaniztli [[Canada]] * {{COLf}} Tetitlaniztli [[Colombia]] === Altepeicniuhcayotl === Monterrey altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Dallas]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Barcelona]] |[[Cataluña]] |{{ESP/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Houston]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Olongapo]] |[[Zambales]] |{{PHL}} |1993 |} </center> == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commons|Monterrey}} {{Altepenanyotl Monterrey Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 92rha9otcpbkd8i9sdt1q5zlvwomx88 499805 499776 2022-07-24T19:11:29Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Monterrey <sup><small>(nhn)</small></sup>}}{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Monterrey|NCH_name=Monterrey (nch)|NHN_name=Monterrey (nhn)}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Monterrey | Chantocaitl = Monterrey | Tlaixcopinalli = MonterreyCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Pamitl = Bandera de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altepenanyotl Monterrey]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,142,952 | Pozahuacayotl = 1170.99 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Luis Donaldo Colosio Riojas | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 64000 | CT = | Lada = 81 | Nenecuilhuaztli = 190390001 | Matlatzalan = }} '''Monterrey''' nozo motenehua noyuhqui ''La Sultana del Norte'' ({{nah2}} ''Tlahtoantepec''), ce altepetl ompa [[Yancuic León]] tlahtohcayotl, noyuhqui itecuacan. Inic ome altepenanyotl ipan [[Mexico]].<ref>INAFED. [http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM19nuevoleon/municipios/19039a.html ''Enciclopedia de los municipios de México'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 26 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Altepetl ica itequitiliz chicahuaztli, quipiya 1,142,952 chanehqueh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/monterrey-29/ ''Pueblos de América'', Yancuic León tlahtohcayotl, Monterrey altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tlaltocayotl== Itoca ipampa [[Diego de Montemayor]], in ''Altepetl Monterrey itech Tonantzin'' (caxtillahtolcopa; ''Ciudad Metropolitana de Nuestra Señora de Monterrey'') ipampa miac portugaltecah huan caxtiltecah chantiah ipan Santa Lucía atoyatl. In tocayotl cahca homenaje canah Gaspar de Zúñiga y Acevedo, Teuctli Monterrey, in virrey ompa [[Yancuic España]], tlen otlacat ipan Monterrey ompa [[Galicia]] tlahtohcayotl. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican tlalli ochanti achcauh tlacameh motenehua ''Rayados'', macehualtlacameh tlen otlacuac [[xochicualli]] huan onemi tecuani yolcameh. Quipiaya amelli huan atoyatl otemo ompa ahcopa tepehuahcan. Achcauh caxtiltecah nican tlalli, catca [[Luis de Carvajal y de la Cueva]] ce yaoquizqui oaltepetzintli in Hueyitlahtocayotl [[Yancuic León]] xiuhpan [[1582]], oahci ipan Santa Lucía atoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Cerro de la Silla.jpg|300px|thumb|left|Monterrey]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Escobedo]] ompa Pequería, in huitztlampa ica [[Guadalupe, Yancuic León|Guadalupe]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Apodaca]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Pedro Garza García]] huan [[Santa Catarina]]. ===Tepeliztli=== Cuaxochtia huietztlampa in Cerro de la Silla, miacquin tepetl cerro del Obispado huan Sierre Madre Oriental motenehua La Huasteca ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico. ===Atiliztli=== In atl pano ipan Río Santa Catarina huan Río Santa Lucía. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> === Yoliztli === Monterrey iyoliz variada, quipia ome yeyantli. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl Santa Catarina. No xiquitta Monterrey altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== === Altepetequihuah ipan Monterrey === {| class="wikitable" !Tocayotl !Cahuitl |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2015-2018 |- |Bernardo González Garza |2018-2019 |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2019-2021 |- |Antonio Fernando Martínez Beltrán |2021 |- |Luis Donaldo Colosio Riojas |2018-Axcan |} == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Monterrey Rascacielos.jpg|thumbnail|200px|right|Altepetl Momterrey iohcalhuan.]] Altepetl Monterrey, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Ohcequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[nohpalli]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Milpa Alta, Tlalpan, Tlahuac huan Cuauhximalpan; inompan [[coyonimatiliztli]]. Monterrey ce tequitiliztli ipan America itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Santa Lucía atezcatl. In [[Santa Lucía]] hueyic ''barrio antiguo''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Fountain in Parque Fundidora.jpg|thumbnail|200px|left|Acalli Santa Lecía.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Monterrey, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Barrio Antiguo]], Paseo de Santa Lucía, Macroplaza, Parque Fundidora, San Pedro Garza García, Cola de Caballo huan Santiago ipan [[Santiago]] altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, Plaza Sesamo, Bioparque Estrella, MARCO, occequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:A320-271N XA-VIW at MTY.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Mariano Escobedo]].]] Altepetl Monterrey quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Mariano Escobedo]] in ompa [[Apodaca altepecalpolli]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. Noihqui ca ohce ehcaquixohuayan ompa Escobedo, moihtoa Hueyi Tepoztotoquixohuayan del Norte. In [[Tepozocuilin Monterrey]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metro'' ce tepozcoatl motequitiltia ipan inin altepetl. Ca inic ome achi hueyi tepozocuilin ipan Mexico, niman Tepozocuilin Altepetl Mexico ca. [[File:Mapa del Metrorrey.svg|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech Tepozocuilin Altepetl Monterrey]] == Chanehmatiliztli == Monterrey quipia 1,142,952 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Gobierno del estado de Nuevo León. [http://datos.nl.gob.mx/n-l-poblacion-total-y-por-municipio/ ''Economía'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 29 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1990]] | 1,069,238 |- | [[2000]] | 1,110,997 |- | [[2010]] | 1,135,550 |- | [[2020]] | 1,142,952 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:ITESM Monterrey Rectoria CETEC.jpg|thumb|200px|izquierda|Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey.]] Ipan Monterrey altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98.12 % chanehqueh, 55.00 % ipan inic ce tlamachtiliyan huan 13.00 % nemachtianimeh ipan tepochcalli. Tlahtocayotl Yancuic León quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad de Monterrey'', ''Instituto Tecnológico de Apodaca'' huan ''Universidad del Norte'', ce pani tlamachtiloyan itech Monterrey altepeticpac Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Instituto INSUCO, Universidad Interamericana del Norte. Universidad del Valle de México (Campus Monterrey), Universidad Humanista de las Américas, Centro de Estudios Universitarios, Universidad Metropolitana de Monterrey, Universidad de Montemorelos, Instituto Tecnológico de Nuevo León, Centenaria y Benemérita Escuela Normal "Miguel F. Martínez", Escuela Normal Superior "Profr. Moisés Sáenz Garza", ohcequin. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Monterrey ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayocan |- | [[Soles de Mexicali]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Mexicali Fútbol Club]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Águilas de Mexicali]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Monterrey altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{ESPf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[España]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] * {{CANf}} Tetitlaniztli [[Canada]] * {{COLf}} Tetitlaniztli [[Colombia]] === Altepeicniuhcayotl === Monterrey altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Dallas]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Barcelona]] |[[Cataluña]] |{{ESP/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Houston]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Olongapo]] |[[Zambales]] |{{PHL}} |1993 |} </center> == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commons|Monterrey}} {{Altepenanyotl Monterrey Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] ajhl4ae05xne6vmt12iw7qd5n43labt 499806 499805 2022-07-24T19:13:58Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Monterrey <sup><small>(nhn)</small></sup>}}{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Monterrey|NCH_name=Monterrey (nch)|NHN_name=Monterrey (nhn)}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Monterrey | Chantocaitl = Monterrey | Tlaixcopinalli = MonterreyCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Pamitl = Bandera de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altepenanyotl Monterrey]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,142,952 | Pozahuacayotl = 1170.99 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Luis Donaldo Colosio Riojas | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 64000 | CT = | Lada = 81 | Nenecuilhuaztli = 190390001 | Matlatzalan = }} '''Monterrey''' nozo motenehua noyuhqui ''La Sultana del Norte'' ({{nah2}} ''Tlahtoantepec''), ce altepetl ompa [[Yancuic León]] tlahtohcayotl, noyuhqui itecuacan. Inic ome altepenanyotl ipan [[Mexico]].<ref>INAFED. [http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM19nuevoleon/municipios/19039a.html ''Enciclopedia de los municipios de México'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 26 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Altepetl ica itequitiliz chicahuaztli, quipiya 1,142,952 chanehqueh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/monterrey-29/ ''Pueblos de América'', Yancuic León tlahtohcayotl, Monterrey altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tlaltocayotl== Itoca ipampa [[Diego de Montemayor]], in ''Altepetl Monterrey itech Tonantzin'' (caxtillahtolcopa; ''Ciudad Metropolitana de Nuestra Señora de Monterrey'') ipampa miac portugaltecah huan caxtiltecah chantiah ipan Santa Lucía atoyatl. In tocayotl cahca homenaje canah Gaspar de Zúñiga y Acevedo, Teuctli Monterrey, in virrey ompa [[Yancuic España]], tlen otlacat ipan Monterrey ompa [[Galicia]] tlahtohcayotl. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican tlalli ochanti achcauh tlacameh motenehua ''Rayados'', macehualtlacameh tlen otlacuac [[xochicualli]] huan onemi tecuani yolcameh. Quipiaya amelli huan atoyatl otemo ompa ahcopa tepehuahcan. Achcauh caxtiltecah nican tlalli, catca [[Luis de Carvajal y de la Cueva]] ce yaoquizqui oaltepetzintli in Hueyitlahtocayotl [[Yancuic León]] xiuhpan [[1582]], oahci ipan Santa Lucía atoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Cerro de la Silla.jpg|300px|thumb|left|Monterrey]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Escobedo]] ompa Pequería, in huitztlampa ica [[Guadalupe, Yancuic León|Guadalupe]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Apodaca]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Pedro Garza García]] huan [[Santa Catarina]]. ===Tepeliztli=== Cuaxochtia huietztlampa in Cerro de la Silla, miacquin tepetl cerro del Obispado huan Sierre Madre Oriental motenehua La Huasteca ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico. ===Atiliztli=== In atl pano ipan Río Santa Catarina huan Río Santa Lucía. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> === Yoliztli === Monterrey iyoliz variada, quipia ome yeyantli. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl Santa Catarina. No xiquitta Monterrey altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== === Altepetequihuah ipan Monterrey === {| class="wikitable" !Tocayotl !Cahuitl |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2015-2018 |- |Bernardo González Garza |2018-2019 |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2019-2021 |- |Antonio Fernando Martínez Beltrán |2021 |- |Luis Donaldo Colosio Riojas |2018-Axcan |} == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Monterrey Rascacielos.jpg|thumbnail|200px|right|Altepetl Momterrey iohcalhuan.]] Altepetl Monterrey, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Ohcequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[nohpalli]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Milpa Alta, Tlalpan, Tlahuac huan Cuauhximalpan; inompan [[coyonimatiliztli]]. Monterrey ce tequitiliztli ipan America itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Santa Lucía atezcatl. In [[Santa Lucía]] hueyic ''barrio antiguo''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Fountain in Parque Fundidora.jpg|thumbnail|200px|left|Acalli Santa Lecía.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Monterrey, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Barrio Antiguo]], Paseo de Santa Lucía, Macroplaza, Parque Fundidora, San Pedro Garza García, Cola de Caballo huan Santiago ipan [[Santiago]] altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, Plaza Sesamo, Bioparque Estrella, MARCO, occequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:A320-271N XA-VIW at MTY.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Mariano Escobedo]].]] Altepetl Monterrey quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Mariano Escobedo]] in ompa [[Apodaca altepecalpolli]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. Noihqui ca ohce ehcaquixohuayan ompa Escobedo, moihtoa Hueyi Tepoztotoquixohuayan del Norte. In [[Tepozocuilin Monterrey]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metro'' ce tepozcoatl motequitiltia ipan inin altepetl. Ca inic ome achi hueyi tepozocuilin ipan Mexico, niman Tepozocuilin Altepetl Mexico ca. [[File:Mapa del Metrorrey.svg|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech Tepozocuilin Altepetl Monterrey]] == Chanehmatiliztli == Monterrey quipia 1,142,952 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Gobierno del estado de Nuevo León. [http://datos.nl.gob.mx/n-l-poblacion-total-y-por-municipio/ ''Economía'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 29 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1990]] | 1,069,238 |- | [[2000]] | 1,110,997 |- | [[2010]] | 1,135,550 |- | [[2020]] | 1,142,952 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:ITESM Monterrey Rectoria CETEC.jpg|thumb|200px|izquierda|Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey.]] Ipan Monterrey altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98.12 % chanehqueh, 55.00 % ipan inic ce tlamachtiliyan huan 13.00 % nemachtianimeh ipan tepochcalli. Tlahtocayotl Yancuic León quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad de Monterrey'', ''Instituto Tecnológico de Apodaca'' huan ''Universidad del Norte'', ce pani tlamachtiloyan itech Monterrey altepeticpac Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Instituto INSUCO, Universidad Interamericana del Norte. Universidad del Valle de México (Campus Monterrey), Universidad Humanista de las Américas, Centro de Estudios Universitarios, Universidad Metropolitana de Monterrey, Universidad de Montemorelos, Instituto Tecnológico de Nuevo León, Centenaria y Benemérita Escuela Normal "Miguel F. Martínez", Escuela Normal Superior "Profr. Moisés Sáenz Garza", ohcequin. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Monterrey ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayocan |- | [[Club de Fútbol Monterrey]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio BBVA]] |- | [[Mexicali Fútbol Club]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Universitario de la UANL]] |- | [[Águilas de Mexicali]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Monterrey altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{ESPf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[España]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] * {{CANf}} Tetitlaniztli [[Canada]] * {{COLf}} Tetitlaniztli [[Colombia]] === Altepeicniuhcayotl === Monterrey altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Dallas]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Barcelona]] |[[Cataluña]] |{{ESP/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Houston]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Olongapo]] |[[Zambales]] |{{PHL}} |1993 |} </center> == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commons|Monterrey}} {{Altepenanyotl Monterrey Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 2m9fgl8ehi8ilesf9iazimjmn9qyf7i 499807 499806 2022-07-24T19:16:05Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Monterrey <sup><small>(nhn)</small></sup>}}{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Monterrey|NCH_name=Monterrey (nch)|NHN_name=Monterrey (nhn)}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Monterrey | Chantocaitl = Monterrey | Tlaixcopinalli = MonterreyCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Pamitl = Bandera de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altepenanyotl Monterrey]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,142,952 | Pozahuacayotl = 1170.99 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Luis Donaldo Colosio Riojas | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 64000 | CT = | Lada = 81 | Nenecuilhuaztli = 190390001 | Matlatzalan = }} '''Monterrey''' nozo motenehua noyuhqui ''La Sultana del Norte'' ({{nah2}} ''Tlahtoantepec''), ce altepetl ompa [[Yancuic León]] tlahtohcayotl, noyuhqui itecuacan. Inic ome altepenanyotl ipan [[Mexico]].<ref>INAFED. [http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM19nuevoleon/municipios/19039a.html ''Enciclopedia de los municipios de México'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 26 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Altepetl ica itequitiliz chicahuaztli, quipiya 1,142,952 chanehqueh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/monterrey-29/ ''Pueblos de América'', Yancuic León tlahtohcayotl, Monterrey altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tlaltocayotl== Itoca ipampa [[Diego de Montemayor]], in ''Altepetl Monterrey itech Tonantzin'' (caxtillahtolcopa; ''Ciudad Metropolitana de Nuestra Señora de Monterrey'') ipampa miac portugaltecah huan caxtiltecah chantiah ipan Santa Lucía atoyatl. In tocayotl cahca homenaje canah Gaspar de Zúñiga y Acevedo, Teuctli Monterrey, in virrey ompa [[Yancuic España]], tlen otlacat ipan Monterrey ompa [[Galicia]] tlahtohcayotl. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican tlalli ochanti achcauh tlacameh motenehua ''Rayados'', macehualtlacameh tlen otlacuac [[xochicualli]] huan onemi tecuani yolcameh. Quipiaya amelli huan atoyatl otemo ompa ahcopa tepehuahcan. Achcauh caxtiltecah nican tlalli, catca [[Luis de Carvajal y de la Cueva]] ce yaoquizqui oaltepetzintli in Hueyitlahtocayotl [[Yancuic León]] xiuhpan [[1582]], oahci ipan Santa Lucía atoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Cerro de la Silla.jpg|300px|thumb|left|Monterrey]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Escobedo]] ompa Pequería, in huitztlampa ica [[Guadalupe, Yancuic León|Guadalupe]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Apodaca]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Pedro Garza García]] huan [[Santa Catarina]]. ===Tepeliztli=== Cuaxochtia huietztlampa in Cerro de la Silla, miacquin tepetl cerro del Obispado huan Sierre Madre Oriental motenehua La Huasteca ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico. ===Atiliztli=== In atl pano ipan Río Santa Catarina huan Río Santa Lucía. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> === Yoliztli === Monterrey iyoliz variada, quipia ome yeyantli. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl Santa Catarina. No xiquitta Monterrey altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== === Altepetequihuah ipan Monterrey === {| class="wikitable" !Tocayotl !Cahuitl |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2015-2018 |- |Bernardo González Garza |2018-2019 |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2019-2021 |- |Antonio Fernando Martínez Beltrán |2021 |- |Luis Donaldo Colosio Riojas |2018-Axcan |} == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Monterrey Rascacielos.jpg|thumbnail|200px|right|Altepetl Momterrey iohcalhuan.]] Altepetl Monterrey, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Ohcequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[nohpalli]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Milpa Alta, Tlalpan, Tlahuac huan Cuauhximalpan; inompan [[coyonimatiliztli]]. Monterrey ce tequitiliztli ipan America itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Santa Lucía atezcatl. In [[Santa Lucía]] hueyic ''barrio antiguo''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Fountain in Parque Fundidora.jpg|thumbnail|200px|left|Acalli Santa Lecía.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Monterrey, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Barrio Antiguo]], Paseo de Santa Lucía, Macroplaza, Parque Fundidora, San Pedro Garza García, Cola de Caballo huan Santiago ipan [[Santiago]] altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, Plaza Sesamo, Bioparque Estrella, MARCO, occequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:A320-271N XA-VIW at MTY.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Mariano Escobedo]].]] Altepetl Monterrey quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Mariano Escobedo]] in ompa [[Apodaca altepecalpolli]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. Noihqui ca ohce ehcaquixohuayan ompa Escobedo, moihtoa Hueyi Tepoztotoquixohuayan del Norte. In [[Tepozocuilin Monterrey]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metro'' ce tepozcoatl motequitiltia ipan inin altepetl. Ca inic ome achi hueyi tepozocuilin ipan Mexico, niman Tepozocuilin Altepetl Mexico ca. [[File:Mapa del Metrorrey.svg|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech Tepozocuilin Altepetl Monterrey]] == Chanehmatiliztli == Monterrey quipia 1,142,952 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Gobierno del estado de Nuevo León. [http://datos.nl.gob.mx/n-l-poblacion-total-y-por-municipio/ ''Economía'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 29 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1990]] | 1,069,238 |- | [[2000]] | 1,110,997 |- | [[2010]] | 1,135,550 |- | [[2020]] | 1,142,952 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:ITESM Monterrey Rectoria CETEC.jpg|thumb|200px|izquierda|Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey.]] Ipan Monterrey altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98.12 % chanehqueh, 55.00 % ipan inic ce tlamachtiliyan huan 13.00 % nemachtianimeh ipan tepochcalli. Tlahtocayotl Yancuic León quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad de Monterrey'', ''Instituto Tecnológico de Apodaca'' huan ''Universidad del Norte'', ce pani tlamachtiloyan itech Monterrey altepeticpac Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Instituto INSUCO, Universidad Interamericana del Norte. Universidad del Valle de México (Campus Monterrey), Universidad Humanista de las Américas, Centro de Estudios Universitarios, Universidad Metropolitana de Monterrey, Universidad de Montemorelos, Instituto Tecnológico de Nuevo León, Centenaria y Benemérita Escuela Normal "Miguel F. Martínez", Escuela Normal Superior "Profr. Moisés Sáenz Garza", ohcequin. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Monterrey ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayocan |- | [[Club de Fútbol Monterrey]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga BBVA MX]] || [[Estadio BBVA]] |- | [[Tigres de la UANL]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga BBVA MX]] || [[Estadio Universitario de la UANL]] |- | [[Águilas de Mexicali]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Monterrey altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{ESPf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[España]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] * {{CANf}} Tetitlaniztli [[Canada]] * {{COLf}} Tetitlaniztli [[Colombia]] === Altepeicniuhcayotl === Monterrey altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Dallas]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Barcelona]] |[[Cataluña]] |{{ESP/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Houston]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Olongapo]] |[[Zambales]] |{{PHL}} |1993 |} </center> == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commons|Monterrey}} {{Altepenanyotl Monterrey Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] ldpvqgxygpmfj7hsbvkd0uqibh9dz0e Keane 0 3073 499718 493821 2022-07-24T16:31:05Z Koatochij 19758 /* {{Links}} */ wikitext text/x-wiki {{Infobox tlacuīcaliztli | nombre_grupo = Keane | īxiptli = KeaneAtAlexandraPalace.jpg | subtitulo = Keane, ōpōchpahuīc: [[Tom Chaplin]], [[Tim Rice-Oxley]] īhuān [[Richard Hughes]], [[2006]] xihuitl. | origen = [[Battle, Sussex Tlāpcopa|Battle]], [[Sussex Tlāpcopa]] | país = {{ENG}} | años activos = [[1997]] - [[āxcān]] | género = [[Pianotli rock]]<br>[[Tlātlamantic cuīcayōtl|Tlātlamantic]]<br>[[Power ballad]] | discográfica = '''[[Island Records|Island]]'''<br>[[Universal Records|Universal]]<br>[[Interscope Records|Interscope]]<br>[[Fierce Panda Records|Fierce Panda]] (2003) | Associated_acts = [[Coldplay]] | miembros = {{ENGf}} [[Tim Rice-Oxley]]<br>{{ENGf}} [[Tom Chaplin]]<br>{{ENGf}} [[Richard Hughes]] | miembros anteriores = {{IREf}} [[Dominic Scott]] | website = [http://www.keanemusic.com Keanemusic.com] }} '''Keane''' {{IPA|kin}} ītōca cē [[Inglatlālpan|inglatēcatl]] [[pianotli rock]] īhuān [[power ballad]] [[tlacuīcaliztli]] tlein ōmopēuh īpan [[1995]] {{9caña}} [[xihuitl]] īpan [[Battle, Sussex Tlāpcopa|Battle]], [[Sussex Tlāpcopa]], auh īāchcāuhtōca īpan [[1997]] {{11casa}}. Tlacuīcaliztli quichīhuah [[cuīcapixqui]], [[tlāhuīlnāuhmecatl|nāuhmecatini]] auh [[pianotli|pianotini]] [[Tim Rice-Oxley]], [[cuīcani]] [[Tom Chaplin]] īhuān [[huēhuētl|huēhuētini]] [[Richard Hughes]]. Inic cē tlachīhualiztli ōquipix chīhualōni auh [[mecahuēhuētl|mecahuēhuētini]] [[Dominic Scott]], tlein ōquincāuh [[2001]] {{2casa}} xiuhpan.<br> Keane momachia quitequitiltia īpampa [[pianotli]] quēmeh achto [[tlatzotzonalli]], ahmō [[mecahuēhuētl]], ahneuhqui miaquīntīn [[rock tlacuīcaliztli]]. Yeh ōquipēuh tēquitiltīlia [[tlāhuīlcuīcacaxitl]] īhuān [[cuepatozquiliztli (cuīcayōtl)|cuepatozquitl]] pianotli īhuīcpa [[2006]] {{7conejo}} īcuīcayōpan, āxcān cetilīa in piano rock īhuīcpa ''[[Hopes And Fears]]'', inic cē yahualtzintli īhuān in tlātlāmantic tozquitl īhuīcpa [[2005]] {{6casa}}.<ref>{{citeweb|url=http://www.nme.com/news/keane/22621|title="Keane ihtoa yancuīc ītozquitechcopa"|accessdate=Tlamahtlācti 27|accessyear=2007}}</ref><ref name="shore">{{citeweb|url=http://www.keane.at/articles/041.htm|title="The Shore Thing" - Q Magazine|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 27|accessyear=2007}}</ref> Ahhuēhuētl īhuān power ballad nō cah huēytlāhuīlli īcuīcapan auh ōquichīuh huēyi tlazohtli cuīcatl quēmeh "[[On a Day Like Today]]" nozo "[[We Might As Well Be Strangers]]". Inic cē, inic ōme [[yahualtzintli]], ''[[Hopes And Fears]]'' īhuān ''[[Under The Iron Sea]]'' ōhuēynamacac [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetilīlli Tlahtohcāyōpan]] īhuīcpa namacapēhualiztli [[cemānāhuac]]: achto ōcatca in achi cualli britanitēcatl yahualtzintli [[2004]] {{5ped}} xiuhpan auh in ōnto ōquinamacac 222,297 inic cē [[chicōntōnalli|chicōntōnalpan]] īpan [[Tlachicuazti 2006]].<ref>{{citeweb|url=http://www.theofficialcharts.com/all_albums_album.php?id=1034|title="Mochīntīn #1 LP, Keane - ''Under The Iron Sea''|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 27|accessyear=2007}}</ref> ==Tlahtōllōtl== ===Achto xihuitl auh tlachīhualiztli (1979 - 1998)=== Rice-Oxley -nō ītōca Tom - ōtlācat Chaplin ītlācatōnalpan, zanyenō [[cocoxcalli|cocoxcalco]] [[8 ic ēyi mētztli]], [[1979]] {{6caña}} xiuhpan. Īnnān ōcnīuhtlah, nō Chaplin īhuān Rice-Oxley.<br> Tom ītah David<ref>{{citeweb|url=http://www.vinehall.info/website/about/history.html|title=Vinehall School tlahtōllōtl|accessdate=Tlamahtlācti 28|accessyear=2007}}</ref> ōcatcah tlahtoāni Vinehall School [[calmecac]] īpan [[Robertsbridge]] (Chaplin cēnyeliztli īcalmeca) 25 xihuitl, calmecac Rice-Oxley īhuān Chaplin ōmachti.<br> Zātēpan ōyah [[Tonbridge School]], īyān ōquīxīmahqueh īhuān [[Dominic Scott]] īhuān [[Richard Hughes]]. Nāhui yehhuāntin ōmachi ōahāhuix cuīcayōca (Rice-Oxley nō [[tlapitzalli|ōtlapitzalihua]]) tēl ahmō quimati quēmeh cē cualli tequiliztli.<ref name="book">Craic, Seamus ([[31 ic cē mētztli]], [[2006]]). ''Keane: The Band''. Artnik. ISBN 1-903906-64-4 (UK)</ref> Inoc machtihua [[University College London]] [[huēytlamachticalli|huēytlamachticalco]] īpampa [[Huēhuētl Tlācatōltēcayōtl]], Rice-Oxley ōquichīuh cē rock tlacuīcaliztli īca Scott auh ōquiyōlēuhqueh Hughes quēmeh [[huēhuētl|huēhuētini]]. The Lotus Eaters ōpēuh quēmeh cē covers tlacuīcaliztli, cuīcatihua īntlahzo tlacuīcaliztli iuh [[U2 (tlacuīcaliztli)|U2]] nozo [[The Beatles]], ōyehyeco īncalco. Adam Tudhope, āquin Rice-Oxley ōcnīuhtlah huēytlamachticalco, ōcatcah tlacuīcaliztli īnahuatilōni. Tudhope nō tequitilia [[īxiptlayōlcāyōtl|īxiptlayōlcāyōpan]] īolōlca, White House Pictures (''Iztaccalli īxiptlayōlli'') auh ōtēpalēhui cequīntīn inglatēcah [[īxiptlayōlli]] quēmeh ''[[Love Actually]]''. Keane ōquichīuh cē [[cuīcatl]] īpampa, tēl in ahmō ōcatca tēquitiltilia. Cē nōtzalizpan īca ''The Irish Times'' īpan [[Tlachicuazti 2]], [[2006]], Rice-Oxley ōmotlahto yehhuātechcopa ōquihto ītōcā tlacuīcaliztli Coldplay ōcatca, zātēpan tēl ōquicuepa yeh ahmō ōquihto inōn tlācahuīc.<ref name="edge">{{citeweb|url=http://www.ireland.com/theticket/articles/2006/0602/3490107056TK0206KEANETEXT.html|title=''The Irish Times'' - "Keane Edge"|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 28|accessyear=2007}}</ref> Quin ōquicac Rice-Oxley pianoa īcopa, īpan [[Virginia Water, Surrey|Virginia Water]], [[Surrey]] īpan 1997, [[Chris Martin]] ōquiyōlēuh cetilia ītlacuīcaliz [[Coldplay]]. Tēl, Rice-Oxley ōquitlahuēlcuipili tlein īca Keane ōcatca; ōquihto ''"Cualli ōquinec, tēl Keane ya tequitilia auh Coldplay ītlamatiliz pianotini ōmic."''<ref name="edge"/> Īpampa, mātēl Hughes nōhuān Scott ahmō quiēlēhui, Chaplin ōmocetili tlacuīcalizco 1997 xiuhpan, ōquipatlac Rice-Oxley quēmeh cuīcani auh mocetilihua quēmeh ahhuēhuētl mecahuēhuētini. Īpēhualiz nō ōquimachiyō cē yancuīc tōcāitl ic tlacuīcaliztli, īhuīcpa The Lotus Eaters īhuīc Cherry Keane, ītōcātzin cē Chaplin īnān īcnīuh Chaplin īhuān Rice-Oxley ōīximih ihcuāc cōconeh.<ref name="edge"/> Ihcuāc ōmic, yeh ōcatca quinmaca tequiyōtl Chaplin īcēnyeliz. Chaplin ōquihto ''"Niquitēquitiltilia cequi tequiyōtl ahcualli cāuhpan tocuīcayōtl ic itta"''. Achihtōnca, ītōcā mocuepa quēmeh Keane.<ref>{{citeweb|url=http://www.greatreporter.com/mambo/content/view/327/2/|author=Chapman, Teagan|title="Keane tlācatl tlatlānilizco, cuīcatl īhuān Steve Lamacq|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 29|accessyear=2007}}</ref> Chaplin ōyah [[Africa Huitlāmpa]] [[xōpan]] 1997 ic tequitilia quēmeh tlanequitlācatl. Chaplin īxtlamatiliz ōīxiptiah tlacuīcaliztli ītlamatiliz īpan [[Make Poverty History]]. Chaplin ōcaltzac [[Tlachicōnti 3]], [[1998]] {{12conejo}} xiuhpan. Hughes inic cē ītlahtōl ōcatcah ''"tipiyah cuīcacān mahtlācti tōnalli"''.<ref name="book"/> Yancuīc īcuīcaca, Keane ōyōlcuīcatia inic cēpa "Hope & Anchor" [[ocnāncalli|ocnāncalco]] [[Tlachicōnti 13]], 1998 xiuhpan. Iuh Rice-Oxley ōquihto, mātēl incuīcayō ōquipixh mecahuēhuētl, ītozqui ōcatca "yāōyōcopa, iuh cochiliztli". Āuh, tlacuīcaliztli ahneuhqui occequīntīn ōcatca. Zātēpan, 1998, [[1999]] xiuhpan, tlacuīcaliztli ōcuīcati miaccān [[Londres]] īocnāncalco. Īpan 1998, Chaplin ōyah Edinburgh University ic quimachtia [[Tōltēcāyōtl Tlahtōllōtl]].<ref name="book"/> Tēl, ōquicāuh auh ōcalpatlac Londres ic quipiya cē cualli cuīcayōtechcopa tequitl īcnīuhca.<ref name="shore"/><ref name="book"/> ===Achto cuīcatl auh Scott ītlacāhualiz (1999 - 2001)=== Zātēpan 1999, ahmō āchcāuhtequitl, Keane ōquichīuh inic cē [[cēmani (cuīcayōtl)|īcēmanicuīca]], "[[Call Me What You Like]]". Ōmonamacapēuh quēmeh [[Cēmani CD|CD]] īpan Keane īcaquizcopīnalōniliz quin cuīcacān īpan [[Tlaōnti 2000]]. Zan cēntzonmācuīlpōhualli CD ōmochīuh. In cuīcatl, tēl, mohuelīti monēz.<ref>{{citeweb|url=http://www.keaneshaped.co.uk/disco/zoo_call.htm|title=Keaneshaped - Caquizcopīnalōniliztli - "Call Me What You Like"|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 30|accessyear=2007}}</ref> Zātēpan, īpan [[Tlachicuazti]], [[2001]] {{2casa}} xihuitl, cēmani "[[Wolf At The Door]]" ōchīhuapēuh, tēl, ōmpōhualmahtlāctli CD zā mochīuh. In achto mētzli, Scott ōquincāuh. In tlacuīcaliztli ōēlēhui ahmō tēquitiltīlia mecahuēhuētl ahnōzo tlatēmoā cē yancuīc mecahuēhuētini. Īpampa, pianotli patla quēmeh [[tlatzotzonalli|huēytlatzotzonal]] auh ēyi cuīcatiani ōcatcah. Zātēpan in ēyi chīhualiztli mētztli [[Francia]], Keane ōcuīcac occeppa Inglatlālpan. Simon Williams īpan [[Fierce Panda]] Records ōquicac cē Keane cuīcacān īpan [[Tlamahtlācōnti]], [[2002]] {{3conejo}} xihuitl; Williams ōahāhuix īncuīcayoca auh ōquichīuh Keane achto īpochtiliz cēmani cuīcatl, "[[Everybody’s Changing]]" (''"Mochīntīn mocuepa"'') ōmonamacapēuh īpan [[Tlamācuīlti 12]], [[2003]] {{4caña}} xihuitl. "[[This Is The Last Time]]" nō ōcatca inic ōme cēmani īpan [[Tlamahtlācti 13]], 2003. ===''Hopes and Fears'' (2004 - 2005)=== Keane ōquipix cē tlahcuilōlli īca [[Island Records]], āuh cē yancuīc cēmani, "[[Somewhere Only We Know]]" (''"Canah zan timatih"'') ōmochīuh.<br> Occeppa īpan [[4 ic mācuīlli mētztli]], "Everybody’s Changing" ōmochīuh tēl yancuīc īxiptli īhuān [[A-side īhuān B-side|B-side]] ōmonēz.<br> Chicuacē tōnalli zātēpan, [[yahualtzintli|īyahualtzin]] ahnozo LP, ''[[Hopes and Fears]]'' ōmonamacapēuh, īpan [[Tlamācuīlti 10]], [[2004]] {{5ped}} xihuitl. Huēyi namacaliztli inīn LP ōcatca īca ocachi 5,000,000 āxcān ōnamacac cemānāhuac, nō ōquiahcico #1 miaccān.<br> Yahualtzintli ītōca mohcuiloa cuīcapan "[[Somewhere Only We Know|Snowed Under]]": "''you’ve been looking everywhere someone who understands your hopes and fears...''" (nōhuiyān titlatēmoāz acah quimachtia mocochiliz, momahuizzo).<br> Keane ōquipēuh īachto cemānāhuacuīcacān īpan [[Tlamācuīlti 11]]. Yehhuāntin ōcuīcah miaccān, quēmeh [[Alemantlān]], in [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl]], [[Xapon]] īhuān [[Mēxihco]]. In tlacuīcaliztli ōquitlatlānih ōme ''Brit Awards'' īpan [[Tlaōnti 2005]] {{6casa}} xihuitl yeh īca "in xihuitl tlacuīcaliztli" īhuān "in xihuitl yahualtzintli". Keane ōcuīcah [[Live 8]] huēycuīcacān īpan [[Tlachicōnti 2]], [[2005]] xihuitl; ōquicuīcah "[[Somewhere Only We Know]]" īhuān "[[Bedshaped]]".<br> Nō yehhuāntin Rice-Oxley huān Chaplin ōcuīcah īpan "[[Do They Know It's Christmas?]]" [[tlācatilizilhuitl]] cēmani īpan [[Tlamahtlāccēti]], [[2005]] xihuitl. ===''Under The Iron Sea'' (2006 - āxcān)=== Īhuīcpa [[Tlamahtlācti 2005]] oc [[Tlaōnti 2006]], Keane ōquitlami cuīcacān ic ōquinchīuh yancuīc yahualtzintli [[Āltepētl Yancuīc York|Āltepēpan Yancuīc York]] īhuān [[Inglatlālpan]].<br> Inic cē cēmani inīn yahualtzinhuīcpa, "[[Atlantic]]" ōcatca, īpan [[24 ic nāuhtetl mētztli]], [[2006]] {{7conejo}}. Zātēpan inic ōme, "[[Is It Any Wonder?]]" ōcatca. Inic ōme yahualtzintli ''[[Under the Iron Sea]]'' ōmonamacapēuh īpan [[Tlachicuazti 12]], [[2006]] xihuitl. In cateh namaca āxcān 2,600,000 CD. Īpan [[Tlachicuēiti 22]], 2006 xihuitl, Chaplin ōquipēuh [[iztapiciuhxitl|ahiztapiciuhxitl]] cochītic patli. Āxcān, yehhuāntin cateh cuīcacāniā occeppa.<br> Keane ōcuīcac īpan [[Live Earth]] huēycuīcacān īpan [[Tlachicōnti 7]], [[2007]] {{8caña}} xihuitl; tēl, Rice-Oxley ahcualli ōhto ītechcopa, īpampa miaquīntīn cuīcatiani ahmō quimati tlein oncān ic tlachīhua.<br> Ic [[War Child]], "[[The Night Sky]]", īyancuīc cēmani, ōmonamacapēuh īpan [[Tlamahtlācti 29]]. ==Tlatzotzonaliztli== Ihcuāc Scott ōquincāuh, Rice-Oxley ōpēuh quitēquitiltīlia cē [[Yamaha|Yamaha CP-70]] pianotli, cualli [[tlatzotzonalli]] ōmochīuh ic cuīcacān. Rice-Oxley ōquitlapōuh ītechcopa cē [[The Beatles|Beatles]] [[āmoxtli|āmoxpan]] ōhcuilo īpal īnchīhualōni, [[George Martin]]. Āxcān, cē [[Nord Lead 3]] quitēquitiltiliah ic cuīcatia cuīcacān pianopan. Ītlatzotzonaliz cah: *[[Yamaha|Yamaha CP-70]] tlāhuīlpianotli *[[Fender]] Rhodes tlāhuīlpianotli *[[Hammond|Hammond teōpianotli]] *Clavia [[Nord Lead 3]] synthesizer *[[Yamaha|Yamaha S90 ES]] *Miaquīntīn [[tlāhuīlcuīcacaxitl]] *Fender tlāhuīlnāuhmecatl *[[Yamaha Drums]] huēhuētl Rice-Oxley ī [[Apple Computer|Apple]] [[Powerbook G4]] motēquitiltilia ic nāuhmecatl playback cuīcacān. In [[chīuhpōhualhuaztli]] software quipiya cē click-track ahmecatl ēyi cuīcatiani īhuīc. Īpan [[Tlamahtlācti 2006]] īpampa "[[Under the Iron Sea#Hamburg Song|Hamburg Song]]" īhuān "[[Nothing In My Way|Nothing In Your Way]]", Chaplin ōquipēuhtēquitiltilia cē Hammond teōpianotli, inic cē ītlatzotzonal īhuīcpa [[2001]]. Īpan 2006, quipēuh tēquitiltilia nō cē cuepatozquitl [[Yamaha|Yamaha CP60]] ic cequīntīn cuīcatl quēmeh "[[The Frog Prince]]" īhuān "[[Crystal Ball]]". Āuh Chaplin nō mecahuēhuētia cuīcacān, cuīcapan quēmeh "[[Hopes and Fears#Your Eyes Open|Your Eyes Open]]" īhuān "[[Broken Toy]]". ==Cuīcatiani== *[[Tim Rice-Oxley]] - pianotini, nāuhmecatini, cuīcapixqui auh cuīcacaxini *[[Tom Chaplin]] - cuīcani *[[Richard Hughes]] - huēhuētini ==Tlatlānemactli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl !! Tlatlānemactli !! Neneuhcāyōtl !! Tlācatiyān !! Īhuīc |- | 2004 || [[Q (magazine)|Q Awards]] || Cualtzin yahualtzintli || {{UK}} || ''Hopes and Fears'' |- | 2004 || Premios Onda || Cualtzin chōntallacuīcaliztli || {{ESP}} || ''Hopes and Fears'' |- | 2004 || [[Ivor Novello]] || In xihuitl cuīcapixqui || {{UK}} || Tim Rice-Oxley |- | 2005 || [[BRIT Awards]] || Cualtzin yahualtzintli || {{UK}} || ''Hopes and Fears'' |- | 2005 || BRIT Awards || Cualtzin yancuīc cuīcatiani || {{UK}} || ''Hopes and Fears'' |- | 2006 || GQ Awards || In xihuitl tlacuīcaliztli || {{UK}} || ''Under the Iron Sea'' |- |} ==Yahualtiliztli== {{main|Keane yahualtiliztli}} ===Yahualtzintli=== <gallery> Īxiptli:Keane-HAF.jpg|<center>'''1. ''[[Hopes and Fears]]'''''<br>([[Tlamācuīlti 10]], [[2004]])<br>[[Island Records|Island]]<br> '''#1''' UK (8x Platinum)</center> Īxiptli:Keane-UTIS.jpg|<center>'''2. ''[[Under the Iron Sea]]'''''<br>([[Tlachicuazti 12]], [[2006]])<br>[[Island Records|Island]]<br> '''#1''' UK (2x Platinum)</center> Īxiptli:Keane-PS.jpg|<center>'''3. ''[[Perfect Symmetry]]'''''<br>([[Tlamahtlācti 13]], [[2008]])<br>[[Island Records|Island]]<br> '''#1''' UK</center> </gallery> ===Yahualpōlli=== *''EP [[Live Recordings 2004]]'' (2005) ===Cēmani cuīcatl=== *"[[Call Me What You Like]]" (2000) *"[[Wolf at the Door]]" (2001) *"[[Everybody’s Changing]]" (2003) *"[[This Is the Last Time]]" (2003) *"[[Somewhere Only We Know]]" (2004) *"[[Everybody’s Changing]]" (2004) *"[[Bedshaped]]" (2004) *"[[This Is the Last Time]]" (2004) *"[[Bend and Break]]" (2005) *"[[Atlantic]]" (2006) *"[[Is It Any Wonder?]]" (2006) *"[[Crystal Ball]]" (2006) *"[[Nothing In My Way]]" (2006) *"[[Try Again]]" (2007) *"[[A Bad Dream]]" (2007) *"[[The Night Sky]]" (2007) *"[[Under Pressure]]" (2008) *"[[Spiralling]]" (2008) *"[[The Lovers Are Losing]]" (2008) *"[[Perfect Symmetry (cuīcatl)|Perfect Symmetry]]" (2008) *"[[Better Than This]]" (2009) =={{SeeAlso}}== *[[Keane cuīcatl]] ==Tlahtōlcaquiliztilōni== <div class="references-small"> <REFERENCES/> ===Āmoxtin=== *Craic, Seamus ([[Tlacēnti]], [[2006]]). Keane: The Band. Artnik. ISBN 1-903906-64-4 (UK) ===Tlaneltoqui=== *[http://www.keaneshaped.co.uk Keaneshaped]. "Discography" īhuān "FAQ" zāzaniltzin. Ōnēz Tlachicuazti 2006. *[http://www.keane.at Keane.at]. "News" īhuān "Ancient Keanology" zāzaniltzin. Ōnēz Tlachicuazti 2006. *[http://www.keane.it Keane.it]. "Tourpages" īhuān "Keane live pictures archive" zāzaniltzin. Ōnēz Tlayēti 2007 ===Huēyi media=== *[http://www.nme.com/news/keane/22621 NME News]. Keane ōquihto yancuīc ītozqui. Ōnēz [[Tlachicōnti]] [[2006]]. *[http://www.greatreporter.com/modules.php?name=News&file=article&sid=327 Great Reporter]. Keane tlācatl tlatlānilizpan. Ōnēz [[Tlachicuēiti]] [[2006]]. *[http://www.nme.com/news/109144.htm NME News]. The Darkness vs Keane - ¡Ca yāōyōtl!. Ōnēz [[Tlachicuēiti 11]], [[2006]]. *[http://www.sonika.com.mx/ SONIKA*]. Sonika 53: El triunfo del Indie: Keane o entre la suerte y el talento (Tlachicuēiti 2006). Ōnēz [[Tlachicuēiti]] [[2006]] *[http://www.Q4music.com Q Magazine]. ''Keane: Hearts of Darkness''. Ōnēz [[Tlachicuēiti 11]], [[2006]]. *[http://www.stv.tv/content/out/music/display?id=opencms:/out/hotnow/music/keane_interview Keane video interview with stv.tv/music, Tlayēti 2007] </div> ==Occe necuanamictiliztli== *{{en}} - [http://www.keanemusic.com Keane āchcāuhzāzanilli] *{{en}} - [http://www.keaneshaped.co.uk Keaneshaped tlaneltoqui āchcāuhzāzanilli] *{{en}} - [http://www.keane.at Centlaixtli Keane.at āchcāuhzāzanilli] {{Keane}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:1990 xihuitl tlacuīcaliztli]] [[Neneuhcāyōtl:2000 xihuitl tlacuīcaliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Keane]] [[Neneuhcāyōtl:Pianotli rock tlacuīcaliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Power ballad tlacuīcaliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlātlamantic cuīcayōtl tlacuīcaliztli]] gvzqttyuu3ht8xx7q21v3pq2s20ilzt 499725 499718 2022-07-24T16:39:16Z Koatochij 19758 /* Occe necuanamictiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Infobox tlacuīcaliztli | nombre_grupo = Keane | īxiptli = KeaneAtAlexandraPalace.jpg | subtitulo = Keane, ōpōchpahuīc: [[Tom Chaplin]], [[Tim Rice-Oxley]] īhuān [[Richard Hughes]], [[2006]] xihuitl. | origen = [[Battle, Sussex Tlāpcopa|Battle]], [[Sussex Tlāpcopa]] | país = {{ENG}} | años activos = [[1997]] - [[āxcān]] | género = [[Pianotli rock]]<br>[[Tlātlamantic cuīcayōtl|Tlātlamantic]]<br>[[Power ballad]] | discográfica = '''[[Island Records|Island]]'''<br>[[Universal Records|Universal]]<br>[[Interscope Records|Interscope]]<br>[[Fierce Panda Records|Fierce Panda]] (2003) | Associated_acts = [[Coldplay]] | miembros = {{ENGf}} [[Tim Rice-Oxley]]<br>{{ENGf}} [[Tom Chaplin]]<br>{{ENGf}} [[Richard Hughes]] | miembros anteriores = {{IREf}} [[Dominic Scott]] | website = [http://www.keanemusic.com Keanemusic.com] }} '''Keane''' {{IPA|kin}} ītōca cē [[Inglatlālpan|inglatēcatl]] [[pianotli rock]] īhuān [[power ballad]] [[tlacuīcaliztli]] tlein ōmopēuh īpan [[1995]] {{9caña}} [[xihuitl]] īpan [[Battle, Sussex Tlāpcopa|Battle]], [[Sussex Tlāpcopa]], auh īāchcāuhtōca īpan [[1997]] {{11casa}}. Tlacuīcaliztli quichīhuah [[cuīcapixqui]], [[tlāhuīlnāuhmecatl|nāuhmecatini]] auh [[pianotli|pianotini]] [[Tim Rice-Oxley]], [[cuīcani]] [[Tom Chaplin]] īhuān [[huēhuētl|huēhuētini]] [[Richard Hughes]]. Inic cē tlachīhualiztli ōquipix chīhualōni auh [[mecahuēhuētl|mecahuēhuētini]] [[Dominic Scott]], tlein ōquincāuh [[2001]] {{2casa}} xiuhpan.<br> Keane momachia quitequitiltia īpampa [[pianotli]] quēmeh achto [[tlatzotzonalli]], ahmō [[mecahuēhuētl]], ahneuhqui miaquīntīn [[rock tlacuīcaliztli]]. Yeh ōquipēuh tēquitiltīlia [[tlāhuīlcuīcacaxitl]] īhuān [[cuepatozquiliztli (cuīcayōtl)|cuepatozquitl]] pianotli īhuīcpa [[2006]] {{7conejo}} īcuīcayōpan, āxcān cetilīa in piano rock īhuīcpa ''[[Hopes And Fears]]'', inic cē yahualtzintli īhuān in tlātlāmantic tozquitl īhuīcpa [[2005]] {{6casa}}.<ref>{{citeweb|url=http://www.nme.com/news/keane/22621|title="Keane ihtoa yancuīc ītozquitechcopa"|accessdate=Tlamahtlācti 27|accessyear=2007}}</ref><ref name="shore">{{citeweb|url=http://www.keane.at/articles/041.htm|title="The Shore Thing" - Q Magazine|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 27|accessyear=2007}}</ref> Ahhuēhuētl īhuān power ballad nō cah huēytlāhuīlli īcuīcapan auh ōquichīuh huēyi tlazohtli cuīcatl quēmeh "[[On a Day Like Today]]" nozo "[[We Might As Well Be Strangers]]". Inic cē, inic ōme [[yahualtzintli]], ''[[Hopes And Fears]]'' īhuān ''[[Under The Iron Sea]]'' ōhuēynamacac [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetilīlli Tlahtohcāyōpan]] īhuīcpa namacapēhualiztli [[cemānāhuac]]: achto ōcatca in achi cualli britanitēcatl yahualtzintli [[2004]] {{5ped}} xiuhpan auh in ōnto ōquinamacac 222,297 inic cē [[chicōntōnalli|chicōntōnalpan]] īpan [[Tlachicuazti 2006]].<ref>{{citeweb|url=http://www.theofficialcharts.com/all_albums_album.php?id=1034|title="Mochīntīn #1 LP, Keane - ''Under The Iron Sea''|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 27|accessyear=2007}}</ref> ==Tlahtōllōtl== ===Achto xihuitl auh tlachīhualiztli (1979 - 1998)=== Rice-Oxley -nō ītōca Tom - ōtlācat Chaplin ītlācatōnalpan, zanyenō [[cocoxcalli|cocoxcalco]] [[8 ic ēyi mētztli]], [[1979]] {{6caña}} xiuhpan. Īnnān ōcnīuhtlah, nō Chaplin īhuān Rice-Oxley.<br> Tom ītah David<ref>{{citeweb|url=http://www.vinehall.info/website/about/history.html|title=Vinehall School tlahtōllōtl|accessdate=Tlamahtlācti 28|accessyear=2007}}</ref> ōcatcah tlahtoāni Vinehall School [[calmecac]] īpan [[Robertsbridge]] (Chaplin cēnyeliztli īcalmeca) 25 xihuitl, calmecac Rice-Oxley īhuān Chaplin ōmachti.<br> Zātēpan ōyah [[Tonbridge School]], īyān ōquīxīmahqueh īhuān [[Dominic Scott]] īhuān [[Richard Hughes]]. Nāhui yehhuāntin ōmachi ōahāhuix cuīcayōca (Rice-Oxley nō [[tlapitzalli|ōtlapitzalihua]]) tēl ahmō quimati quēmeh cē cualli tequiliztli.<ref name="book">Craic, Seamus ([[31 ic cē mētztli]], [[2006]]). ''Keane: The Band''. Artnik. ISBN 1-903906-64-4 (UK)</ref> Inoc machtihua [[University College London]] [[huēytlamachticalli|huēytlamachticalco]] īpampa [[Huēhuētl Tlācatōltēcayōtl]], Rice-Oxley ōquichīuh cē rock tlacuīcaliztli īca Scott auh ōquiyōlēuhqueh Hughes quēmeh [[huēhuētl|huēhuētini]]. The Lotus Eaters ōpēuh quēmeh cē covers tlacuīcaliztli, cuīcatihua īntlahzo tlacuīcaliztli iuh [[U2 (tlacuīcaliztli)|U2]] nozo [[The Beatles]], ōyehyeco īncalco. Adam Tudhope, āquin Rice-Oxley ōcnīuhtlah huēytlamachticalco, ōcatcah tlacuīcaliztli īnahuatilōni. Tudhope nō tequitilia [[īxiptlayōlcāyōtl|īxiptlayōlcāyōpan]] īolōlca, White House Pictures (''Iztaccalli īxiptlayōlli'') auh ōtēpalēhui cequīntīn inglatēcah [[īxiptlayōlli]] quēmeh ''[[Love Actually]]''. Keane ōquichīuh cē [[cuīcatl]] īpampa, tēl in ahmō ōcatca tēquitiltilia. Cē nōtzalizpan īca ''The Irish Times'' īpan [[Tlachicuazti 2]], [[2006]], Rice-Oxley ōmotlahto yehhuātechcopa ōquihto ītōcā tlacuīcaliztli Coldplay ōcatca, zātēpan tēl ōquicuepa yeh ahmō ōquihto inōn tlācahuīc.<ref name="edge">{{citeweb|url=http://www.ireland.com/theticket/articles/2006/0602/3490107056TK0206KEANETEXT.html|title=''The Irish Times'' - "Keane Edge"|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 28|accessyear=2007}}</ref> Quin ōquicac Rice-Oxley pianoa īcopa, īpan [[Virginia Water, Surrey|Virginia Water]], [[Surrey]] īpan 1997, [[Chris Martin]] ōquiyōlēuh cetilia ītlacuīcaliz [[Coldplay]]. Tēl, Rice-Oxley ōquitlahuēlcuipili tlein īca Keane ōcatca; ōquihto ''"Cualli ōquinec, tēl Keane ya tequitilia auh Coldplay ītlamatiliz pianotini ōmic."''<ref name="edge"/> Īpampa, mātēl Hughes nōhuān Scott ahmō quiēlēhui, Chaplin ōmocetili tlacuīcalizco 1997 xiuhpan, ōquipatlac Rice-Oxley quēmeh cuīcani auh mocetilihua quēmeh ahhuēhuētl mecahuēhuētini. Īpēhualiz nō ōquimachiyō cē yancuīc tōcāitl ic tlacuīcaliztli, īhuīcpa The Lotus Eaters īhuīc Cherry Keane, ītōcātzin cē Chaplin īnān īcnīuh Chaplin īhuān Rice-Oxley ōīximih ihcuāc cōconeh.<ref name="edge"/> Ihcuāc ōmic, yeh ōcatca quinmaca tequiyōtl Chaplin īcēnyeliz. Chaplin ōquihto ''"Niquitēquitiltilia cequi tequiyōtl ahcualli cāuhpan tocuīcayōtl ic itta"''. Achihtōnca, ītōcā mocuepa quēmeh Keane.<ref>{{citeweb|url=http://www.greatreporter.com/mambo/content/view/327/2/|author=Chapman, Teagan|title="Keane tlācatl tlatlānilizco, cuīcatl īhuān Steve Lamacq|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 29|accessyear=2007}}</ref> Chaplin ōyah [[Africa Huitlāmpa]] [[xōpan]] 1997 ic tequitilia quēmeh tlanequitlācatl. Chaplin īxtlamatiliz ōīxiptiah tlacuīcaliztli ītlamatiliz īpan [[Make Poverty History]]. Chaplin ōcaltzac [[Tlachicōnti 3]], [[1998]] {{12conejo}} xiuhpan. Hughes inic cē ītlahtōl ōcatcah ''"tipiyah cuīcacān mahtlācti tōnalli"''.<ref name="book"/> Yancuīc īcuīcaca, Keane ōyōlcuīcatia inic cēpa "Hope & Anchor" [[ocnāncalli|ocnāncalco]] [[Tlachicōnti 13]], 1998 xiuhpan. Iuh Rice-Oxley ōquihto, mātēl incuīcayō ōquipixh mecahuēhuētl, ītozqui ōcatca "yāōyōcopa, iuh cochiliztli". Āuh, tlacuīcaliztli ahneuhqui occequīntīn ōcatca. Zātēpan, 1998, [[1999]] xiuhpan, tlacuīcaliztli ōcuīcati miaccān [[Londres]] īocnāncalco. Īpan 1998, Chaplin ōyah Edinburgh University ic quimachtia [[Tōltēcāyōtl Tlahtōllōtl]].<ref name="book"/> Tēl, ōquicāuh auh ōcalpatlac Londres ic quipiya cē cualli cuīcayōtechcopa tequitl īcnīuhca.<ref name="shore"/><ref name="book"/> ===Achto cuīcatl auh Scott ītlacāhualiz (1999 - 2001)=== Zātēpan 1999, ahmō āchcāuhtequitl, Keane ōquichīuh inic cē [[cēmani (cuīcayōtl)|īcēmanicuīca]], "[[Call Me What You Like]]". Ōmonamacapēuh quēmeh [[Cēmani CD|CD]] īpan Keane īcaquizcopīnalōniliz quin cuīcacān īpan [[Tlaōnti 2000]]. Zan cēntzonmācuīlpōhualli CD ōmochīuh. In cuīcatl, tēl, mohuelīti monēz.<ref>{{citeweb|url=http://www.keaneshaped.co.uk/disco/zoo_call.htm|title=Keaneshaped - Caquizcopīnalōniliztli - "Call Me What You Like"|tlahtōlli={{en2}}|accessdate=Tlamahtlācti 30|accessyear=2007}}</ref> Zātēpan, īpan [[Tlachicuazti]], [[2001]] {{2casa}} xihuitl, cēmani "[[Wolf At The Door]]" ōchīhuapēuh, tēl, ōmpōhualmahtlāctli CD zā mochīuh. In achto mētzli, Scott ōquincāuh. In tlacuīcaliztli ōēlēhui ahmō tēquitiltīlia mecahuēhuētl ahnōzo tlatēmoā cē yancuīc mecahuēhuētini. Īpampa, pianotli patla quēmeh [[tlatzotzonalli|huēytlatzotzonal]] auh ēyi cuīcatiani ōcatcah. Zātēpan in ēyi chīhualiztli mētztli [[Francia]], Keane ōcuīcac occeppa Inglatlālpan. Simon Williams īpan [[Fierce Panda]] Records ōquicac cē Keane cuīcacān īpan [[Tlamahtlācōnti]], [[2002]] {{3conejo}} xihuitl; Williams ōahāhuix īncuīcayoca auh ōquichīuh Keane achto īpochtiliz cēmani cuīcatl, "[[Everybody’s Changing]]" (''"Mochīntīn mocuepa"'') ōmonamacapēuh īpan [[Tlamācuīlti 12]], [[2003]] {{4caña}} xihuitl. "[[This Is The Last Time]]" nō ōcatca inic ōme cēmani īpan [[Tlamahtlācti 13]], 2003. ===''Hopes and Fears'' (2004 - 2005)=== Keane ōquipix cē tlahcuilōlli īca [[Island Records]], āuh cē yancuīc cēmani, "[[Somewhere Only We Know]]" (''"Canah zan timatih"'') ōmochīuh.<br> Occeppa īpan [[4 ic mācuīlli mētztli]], "Everybody’s Changing" ōmochīuh tēl yancuīc īxiptli īhuān [[A-side īhuān B-side|B-side]] ōmonēz.<br> Chicuacē tōnalli zātēpan, [[yahualtzintli|īyahualtzin]] ahnozo LP, ''[[Hopes and Fears]]'' ōmonamacapēuh, īpan [[Tlamācuīlti 10]], [[2004]] {{5ped}} xihuitl. Huēyi namacaliztli inīn LP ōcatca īca ocachi 5,000,000 āxcān ōnamacac cemānāhuac, nō ōquiahcico #1 miaccān.<br> Yahualtzintli ītōca mohcuiloa cuīcapan "[[Somewhere Only We Know|Snowed Under]]": "''you’ve been looking everywhere someone who understands your hopes and fears...''" (nōhuiyān titlatēmoāz acah quimachtia mocochiliz, momahuizzo).<br> Keane ōquipēuh īachto cemānāhuacuīcacān īpan [[Tlamācuīlti 11]]. Yehhuāntin ōcuīcah miaccān, quēmeh [[Alemantlān]], in [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl]], [[Xapon]] īhuān [[Mēxihco]]. In tlacuīcaliztli ōquitlatlānih ōme ''Brit Awards'' īpan [[Tlaōnti 2005]] {{6casa}} xihuitl yeh īca "in xihuitl tlacuīcaliztli" īhuān "in xihuitl yahualtzintli". Keane ōcuīcah [[Live 8]] huēycuīcacān īpan [[Tlachicōnti 2]], [[2005]] xihuitl; ōquicuīcah "[[Somewhere Only We Know]]" īhuān "[[Bedshaped]]".<br> Nō yehhuāntin Rice-Oxley huān Chaplin ōcuīcah īpan "[[Do They Know It's Christmas?]]" [[tlācatilizilhuitl]] cēmani īpan [[Tlamahtlāccēti]], [[2005]] xihuitl. ===''Under The Iron Sea'' (2006 - āxcān)=== Īhuīcpa [[Tlamahtlācti 2005]] oc [[Tlaōnti 2006]], Keane ōquitlami cuīcacān ic ōquinchīuh yancuīc yahualtzintli [[Āltepētl Yancuīc York|Āltepēpan Yancuīc York]] īhuān [[Inglatlālpan]].<br> Inic cē cēmani inīn yahualtzinhuīcpa, "[[Atlantic]]" ōcatca, īpan [[24 ic nāuhtetl mētztli]], [[2006]] {{7conejo}}. Zātēpan inic ōme, "[[Is It Any Wonder?]]" ōcatca. Inic ōme yahualtzintli ''[[Under the Iron Sea]]'' ōmonamacapēuh īpan [[Tlachicuazti 12]], [[2006]] xihuitl. In cateh namaca āxcān 2,600,000 CD. Īpan [[Tlachicuēiti 22]], 2006 xihuitl, Chaplin ōquipēuh [[iztapiciuhxitl|ahiztapiciuhxitl]] cochītic patli. Āxcān, yehhuāntin cateh cuīcacāniā occeppa.<br> Keane ōcuīcac īpan [[Live Earth]] huēycuīcacān īpan [[Tlachicōnti 7]], [[2007]] {{8caña}} xihuitl; tēl, Rice-Oxley ahcualli ōhto ītechcopa, īpampa miaquīntīn cuīcatiani ahmō quimati tlein oncān ic tlachīhua.<br> Ic [[War Child]], "[[The Night Sky]]", īyancuīc cēmani, ōmonamacapēuh īpan [[Tlamahtlācti 29]]. ==Tlatzotzonaliztli== Ihcuāc Scott ōquincāuh, Rice-Oxley ōpēuh quitēquitiltīlia cē [[Yamaha|Yamaha CP-70]] pianotli, cualli [[tlatzotzonalli]] ōmochīuh ic cuīcacān. Rice-Oxley ōquitlapōuh ītechcopa cē [[The Beatles|Beatles]] [[āmoxtli|āmoxpan]] ōhcuilo īpal īnchīhualōni, [[George Martin]]. Āxcān, cē [[Nord Lead 3]] quitēquitiltiliah ic cuīcatia cuīcacān pianopan. Ītlatzotzonaliz cah: *[[Yamaha|Yamaha CP-70]] tlāhuīlpianotli *[[Fender]] Rhodes tlāhuīlpianotli *[[Hammond|Hammond teōpianotli]] *Clavia [[Nord Lead 3]] synthesizer *[[Yamaha|Yamaha S90 ES]] *Miaquīntīn [[tlāhuīlcuīcacaxitl]] *Fender tlāhuīlnāuhmecatl *[[Yamaha Drums]] huēhuētl Rice-Oxley ī [[Apple Computer|Apple]] [[Powerbook G4]] motēquitiltilia ic nāuhmecatl playback cuīcacān. In [[chīuhpōhualhuaztli]] software quipiya cē click-track ahmecatl ēyi cuīcatiani īhuīc. Īpan [[Tlamahtlācti 2006]] īpampa "[[Under the Iron Sea#Hamburg Song|Hamburg Song]]" īhuān "[[Nothing In My Way|Nothing In Your Way]]", Chaplin ōquipēuhtēquitiltilia cē Hammond teōpianotli, inic cē ītlatzotzonal īhuīcpa [[2001]]. Īpan 2006, quipēuh tēquitiltilia nō cē cuepatozquitl [[Yamaha|Yamaha CP60]] ic cequīntīn cuīcatl quēmeh "[[The Frog Prince]]" īhuān "[[Crystal Ball]]". Āuh Chaplin nō mecahuēhuētia cuīcacān, cuīcapan quēmeh "[[Hopes and Fears#Your Eyes Open|Your Eyes Open]]" īhuān "[[Broken Toy]]". ==Cuīcatiani== *[[Tim Rice-Oxley]] - pianotini, nāuhmecatini, cuīcapixqui auh cuīcacaxini *[[Tom Chaplin]] - cuīcani *[[Richard Hughes]] - huēhuētini ==Tlatlānemactli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl !! Tlatlānemactli !! Neneuhcāyōtl !! Tlācatiyān !! Īhuīc |- | 2004 || [[Q (magazine)|Q Awards]] || Cualtzin yahualtzintli || {{UK}} || ''Hopes and Fears'' |- | 2004 || Premios Onda || Cualtzin chōntallacuīcaliztli || {{ESP}} || ''Hopes and Fears'' |- | 2004 || [[Ivor Novello]] || In xihuitl cuīcapixqui || {{UK}} || Tim Rice-Oxley |- | 2005 || [[BRIT Awards]] || Cualtzin yahualtzintli || {{UK}} || ''Hopes and Fears'' |- | 2005 || BRIT Awards || Cualtzin yancuīc cuīcatiani || {{UK}} || ''Hopes and Fears'' |- | 2006 || GQ Awards || In xihuitl tlacuīcaliztli || {{UK}} || ''Under the Iron Sea'' |- |} ==Yahualtiliztli== {{main|Keane yahualtiliztli}} ===Yahualtzintli=== <gallery> Īxiptli:Keane-HAF.jpg|<center>'''1. ''[[Hopes and Fears]]'''''<br>([[Tlamācuīlti 10]], [[2004]])<br>[[Island Records|Island]]<br> '''#1''' UK (8x Platinum)</center> Īxiptli:Keane-UTIS.jpg|<center>'''2. ''[[Under the Iron Sea]]'''''<br>([[Tlachicuazti 12]], [[2006]])<br>[[Island Records|Island]]<br> '''#1''' UK (2x Platinum)</center> Īxiptli:Keane-PS.jpg|<center>'''3. ''[[Perfect Symmetry]]'''''<br>([[Tlamahtlācti 13]], [[2008]])<br>[[Island Records|Island]]<br> '''#1''' UK</center> </gallery> ===Yahualpōlli=== *''EP [[Live Recordings 2004]]'' (2005) ===Cēmani cuīcatl=== *"[[Call Me What You Like]]" (2000) *"[[Wolf at the Door]]" (2001) *"[[Everybody’s Changing]]" (2003) *"[[This Is the Last Time]]" (2003) *"[[Somewhere Only We Know]]" (2004) *"[[Everybody’s Changing]]" (2004) *"[[Bedshaped]]" (2004) *"[[This Is the Last Time]]" (2004) *"[[Bend and Break]]" (2005) *"[[Atlantic]]" (2006) *"[[Is It Any Wonder?]]" (2006) *"[[Crystal Ball]]" (2006) *"[[Nothing In My Way]]" (2006) *"[[Try Again]]" (2007) *"[[A Bad Dream]]" (2007) *"[[The Night Sky]]" (2007) *"[[Under Pressure]]" (2008) *"[[Spiralling]]" (2008) *"[[The Lovers Are Losing]]" (2008) *"[[Perfect Symmetry (cuīcatl)|Perfect Symmetry]]" (2008) *"[[Better Than This]]" (2009) =={{SeeAlso}}== *[[Keane cuīcatl]] ==Tlahtōlcaquiliztilōni== <div class="references-small"> <REFERENCES/> ===Āmoxtin=== *Craic, Seamus ([[Tlacēnti]], [[2006]]). Keane: The Band. Artnik. ISBN 1-903906-64-4 (UK) ===Tlaneltoqui=== *[http://www.keaneshaped.co.uk Keaneshaped]. "Discography" īhuān "FAQ" zāzaniltzin. Ōnēz Tlachicuazti 2006. *[http://www.keane.at Keane.at]. "News" īhuān "Ancient Keanology" zāzaniltzin. Ōnēz Tlachicuazti 2006. *[http://www.keane.it Keane.it]. "Tourpages" īhuān "Keane live pictures archive" zāzaniltzin. Ōnēz Tlayēti 2007 ===Huēyi media=== *[http://www.nme.com/news/keane/22621 NME News]. Keane ōquihto yancuīc ītozqui. Ōnēz [[Tlachicōnti]] [[2006]]. *[http://www.greatreporter.com/modules.php?name=News&file=article&sid=327 Great Reporter]. Keane tlācatl tlatlānilizpan. Ōnēz [[Tlachicuēiti]] [[2006]]. *[http://www.nme.com/news/109144.htm NME News]. The Darkness vs Keane - ¡Ca yāōyōtl!. Ōnēz [[Tlachicuēiti 11]], [[2006]]. *[http://www.sonika.com.mx/ SONIKA*]. Sonika 53: El triunfo del Indie: Keane o entre la suerte y el talento (Tlachicuēiti 2006). Ōnēz [[Tlachicuēiti]] [[2006]] *[http://www.Q4music.com Q Magazine]. ''Keane: Hearts of Darkness''. Ōnēz [[Tlachicuēiti 11]], [[2006]]. *[http://www.stv.tv/content/out/music/display?id=opencms:/out/hotnow/music/keane_interview Keane video interview with stv.tv/music, Tlayēti 2007] </div> == Occe necuazaloliztli == *{{en}} - [http://www.keanemusic.com Keane āchcāuhzāzanilli] *{{en}} - [http://www.keaneshaped.co.uk Keaneshaped tlaneltoqui āchcāuhzāzanilli] *{{en}} - [http://www.keane.at Centlaixtli Keane.at āchcāuhzāzanilli] {{Keane}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:1990 xihuitl tlacuīcaliztli]] [[Neneuhcāyōtl:2000 xihuitl tlacuīcaliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Keane]] [[Neneuhcāyōtl:Pianotli rock tlacuīcaliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Power ballad tlacuīcaliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlātlamantic cuīcayōtl tlacuīcaliztli]] a8a8293h7mokdblck8g71mftn2dqoes Tlapohualli 0 3339 499735 496128 2022-07-24T16:48:18Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlapōhualli 0-100}} '''Tlapōhualli''' ītōcā tlahtōl ic tlapōhua. == Tlapohualli == {|{{tablabonita}} ! colspan="10" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">Tlapohualli</span> |- ! Tlapōhualli !! [[Nāhuatlahtōlli]] !! Nāhuatlahtōlli !! Nawatlajtoli !! [[Yucatēcatl mayatlahtōlli]] !! Ixiptli |- | 1 || [[Cē]] || Cē || Se || Hun || [[Īxiptli:Uno Nahuatl.svg|20px]] |- | 20 || [[Cēmpōhualli]] || Pōhualli || Sempouali || K'áal || [[Īxiptli:Veinte Nahuatl.png|20px]] |- | 400 || [[Cēntzontli]] || Tzontli || Sentzontli || Bak || [[Īxiptli:Cuatrocientos Nahuatl.png|20px]] |- | 8000 || [[Cēnxiquipilli]] || Xiquipilli || Senxikipili || Pic || [[Īxiptli:Xiquipilli.jpg|20px]] |- | 160.000 || [[Cēmpōhualxiquipilli]] || Pōhualxiquipilli || Sempoualxikipili || Calab || &nbsp; |- | 3.200.000 || [[Cēntzonxiquipilli]] || Tzonxiquipilli || Sentzonxikipili || Kinchil || &nbsp; |- | 64.000.000 || [[Cēmpōhualtzonxiquipilli]] || Pōhualtzonxiquipilli || Sempoualtzonxikipili || Alau || &nbsp; |} {|{{tablabonita}} ! colspan="5" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">1&nbsp;-&nbsp;5</span> |- ! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 |- | [[Cē]] || [[Ōme]] || [[Ēyi]] || [[Nāhui]] || [[Mācuīlli]] |- | Se || Ome || Yeyi || Naui || Makuili |- | Hun || Ka'ah || Óox || Kan || Ho' |- | [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 2.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 3.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 4.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 5.svg|40px]] |- ! colspan="5" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">6&nbsp;-&nbsp;10</span> |- ! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 |- | [[Chicuacē]] || [[Chicōme]] || [[Chicuēyi]] || [[Chiucnāhui]] || [[Mahtlāctli]] |- | Chikuasen || Chikome || Chikueyi || Chiknaui || Majtlaktli |- | Wak || Uk || Waxak || Bolon || Lahun |- | [[Īxiptli:Maya 6.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 7.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 8.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 9.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 10.svg|40px]] |- ! colspan="5" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">11&nbsp;-&nbsp;15</span> |- ! 11 !! 12 !! 13 !! 14 !! 15 |- | [[Mahtlāctli oncē]] || [[Mahtlāctli omōme]] || [[Mahtlāctli omēyi]] || [[Mahtlāctli onnāhui]] || [[Caxtōlli]] |- | Majtlaktli onse || Majtlaktli omome || Majtlaktli omeyi || Majtlaktli onnaui || Kaxtoli |- | Buluk || Lahka'a || Óox lahun || Kan lahun || Ho' lahun |- | [[Īxiptli:Maya 11.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 12.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 13.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 14.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 15.svg|40px]] |- ! colspan="5" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">16&nbsp;-&nbsp;20</span> |- ! 16 !! 17 !! 18 !! 19 !! 20 |- | [[Caxtōloncē]] || [[Caxtōlomōme]] || [[Caxtōlomēyi]] || [[Caxtōlonnāhui]] || [[Cēmpōhualli]] |- | Kaxtoli onse || Kaxtoli omome || Kaxtoli omeyi || Kaxtoli onnaui || Sempouali |- | Wak lahun || Uk lahun || Waxak lahun || Bolon lahun || Hun k'áal |- | [[Īxiptli:Maya 16.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 17.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 18.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 19.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] |- ! colspan="5" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">21&nbsp;-&nbsp;25</span> |- ! 21 !! 22 !! 23 !! 24 !! 25 |- | [[Cēmpōhualoncē]] || [[Cēmpōhualomōme]] || [[Cēmpōhualomēyi]] || [[Cēmpōhualonnāhui]] || [[Cēmpōhualmācuīlli]] |- | Sempouali onse || Sempouali omome || Sempouali omeyi || Sempouali onnaui || Sempouali ommakuili |- | Hump'éel katak hun k'áal || Ka'ah katak hun k'áal || Óox katak hun k'áal || Kan katak hun k'áal || Ho' katak hun k'áal |- | [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 2.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 3.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 4.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 5.svg|40px]] |- ! colspan="5" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">26&nbsp;-&nbsp;30</span> |- ! 26 !! 27 !! 28 !! 29 !! 30 |- | [[Cēmpōhualchicuacē]] || [[Cēmpōhualchicōme]] || [[Cēmpōhualchicuēyi]] || [[Cēmpōhualchiucnāhui]] || [[Cēmpōhualmahtlāctli]] |- | Sempouali onchikuasen || Sempouali onchikome || Sempouali onchikueyi || Sempouali onchiknaui || Sempouali ommajtlaktli |- | Wak katak hun k'áal || Uk katak hun k'áal || Waxak katak hun k'áal || Bolon katak hun k'áal || Lahun katak hun k'áal |- | [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 6.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 7.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 8.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 9.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 10.svg|40px]] |- ! colspan="5" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">31&nbsp;-&nbsp;35</span> |- ! 31 !! 32 !! 33 !! 34 !! 35 |- | [[Cēmpōhualmahtlāctli oncē]] || [[Cēmpōhualmahtlāctli omōme]] || [[Cēmpōhualmahtlāctli omēyi]] || [[Cēmpōhualmahtlāctli onnāhui]] || [[Cēmpōhualcaxtōlli]] |- | Sempouali ommajtlaktli onse || Sempouali ommajtlaktli omome || Sempouali ommajtlaktli omeyi || Sempouali ommajtlaktli onnaui || Sempouali onkaxtoli |- | Buluk katak hun k'áal || Lahka'a katak hun k'áal || Óox lahun katak hun k'áal || Kan lahun katak hun k'áal || Ho' lahun katak hun k'áal |- | [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 11.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 12.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 13.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 14.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 15.svg|40px]] |- ! colspan="5" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">36&nbsp;-&nbsp;40</span> |- ! 36 !! 37 !! 38 !! 39 !! 40 |- | [[Cēmpōhualcaxtōloncē]] || [[Cēmpōhualcaxtōlomōme]] || [[Cēmpōhualcaxtōlomēyi]] || [[Cēmpōhualcaxtōlonnāhui]] || [[Ōmpōhualli]] |- | Sempouali onkaxtoli onse || Sempouali onkaxtoli omome || Sempouali onkaxtoli omeyi || Sempouali onkaxtoli onnaui || Ompouali |- | Wak lahun katak hun k'áal || Uk lahun katak hun k'áal || Waxak lahun katak hun k'áal || Bolon lahun katak hun k'áal || Ka' k'áal |- | [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 16.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 17.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 18.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Maya 19.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 2.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] |- ! colspan="5" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">20&nbsp;-&nbsp;100 (++20)</span> |- ! 20 !! 40 !! 60 !! 80 !! 100 |- | [[Cēmpōhualli]] || [[Ōmpōhualli]] || [[Yēmpōhualli]] || [[Nāuhpōhualli]] || [[Mācuīlpōhualli]] |- | Sempouali || Ompouali || Yepouali || Naupouali || Makuilpouali |- | Hun k'áal || Ka' k'áal || Óox k'áal || Kan k'áal || Ho' k'áal |- | [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 2.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 3.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 4.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 5.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] |- ! colspan="5" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">120&nbsp;-&nbsp;200 (++20)</span> |- ! 120 !! 140 !! 160 !! 180 !! 200 |- | [[Chicuacēmpōhualli]] || Chicomepohualli || Chicueipohualli || Chicnahuipohualli || Mahtlacpohualli |- | Chikuasempouali || Chikompouali || Chikuepouali || Chiknaupouali || Majtlakpouali |- | Wak k'áal || Uk k'áal || Waxak k'áal || Bolon k'áal || Lahun k'áal |- | [[Īxiptli:Maya 6.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 7.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 8.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 9.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 10.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] |- ! colspan="5" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">220&nbsp;-&nbsp;300 (++20)</span> |- ! 220 !! 240 !! 260 !! 280 !! 300 |- | Mahtlactli once pohualli || Mahtlactli omome pohualli || Mahtlactli onyei pohualli || Mahtlactli onnahui pohualli || Caxtolpohualli |- | Majtlaktli onse pouali || Majtlaktli omome pouali || Majtlaktli omeyi pouali || Majtlaktli onnaui pouali || Kaxtolpouali |- | Buluk k'áal || Lahka'a k'áal || Óox lahun k'áal || Kan lahun k'áal || Ho' lahun k'áal |- | [[Īxiptli:Maya 11.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 12.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 13.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 14.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 15.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] |- ! colspan="5" style="background-color:#A9BEC7;" | <span style="font-size: 1.3em;">320&nbsp;-&nbsp;400 (++20)</span> |- ! 320 !! 340 !! 360 !! 380 !! 400 |- | Caxtolli once pohualli || Caxtolli omome pohualli || Caxtolli onyei pohualli || Caxtolli onnahui pohualli || [[Cēntzontli]] |- | Kaxtolli onse pouali || Kaxtolli omome pouali || Kaxtolli omeyi pouali || Kaxtolli onnaui pouali || Sentsontli |- | Wak lahun k'áal || Uk lahun k'áal || Waxak lahun k'áal || Bolon lahun k'áal || Hun bak |- | [[Īxiptli:Maya 16.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 17.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 18.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 19.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] || [[Īxiptli:Maya 1.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]]<br />[[Īxiptli:Mayan00.svg|40px]] |} == Ohcequin tlahtolcopa == {| class="wikitable sortable" |- ! Machiyotl ! Nāhuatlahtolli ! Caxtillahtolli ! Inglatlahtolli ! Franciatlahtolli ! Alemantlahtolli |- | 1 | [[Ce]] | Uno | One | Un | Eins |- | 2 | [[Ome]] | Dos | Two | Deux | Zwei |- | 3 | [[Eyi]] | Tres | Three | Trois | Drei |- | 4 | [[Nahui]] | Cuatro | Four | Quatre | Vier |- | 5 | [[Macuilli]] | Cinco | Five | Cinq | Fünf |- | 6 | [[Chicuace]] | Seis | Six | Six | Sechs |- | 7 | [[Chicome]] | Siete | Seven | Sept | Sieben |- | 8 | [[Chicueyi]] | Ocho | Eight | Huit | Acht |- | 9 | [[Chiucnahui]] | Nueve | Nine | Neuf | Neun |- | 10 | [[Mahtlactli]] | Diez | Ten | Dix | Zehn |- | 11 | [[Mahtlactli once]] | Once | Eleven | Onze | Elf |- | 12 | [[Mahtlāctli omōme]] | Doce | Twelve | Douze | Zwölf |- | 13 | [[Mahtlāctli omēyi]] | Trece | Thirteen | Treize | Dreizehn |- | 100 | [[Mācuīlpōhualli]] | Cien | A hundred | Cent | Einhundert |- | 1000 | [[Ōntzontli mahtlācpōhualli]] | Mil | A thousand | Mille | Eintausend |} == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == * [http://www.weber.ucsd.edu/~dkjordan/nahuatl/nahugram.html Jordan:Inadequate Nahuatl Reference Grammar (Inglatlahtōlcopa)] [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlapohualli]] np9i3g5c4tkl84uk3whbs19qinmcr2c Chile 0 4070 499706 496101 2022-07-24T16:18:05Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl Chile | Tlaltocaitl = República de Chile | Tocaitl = Chile | Pamitl = Flag of Chile.svg | Chimalli = Coat of arms of Chile.svg | Chimalli_octacayotl = 125px | Tlacatiyancuicatl = [[Chile tlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = National Anthem of Chile.ogg | Tlalmachiyotl = CHL orthographic (+all claims).svg | imagen_mapa_tamaño = 290px | lema_nacional = «Por la razón o la fuerza»<br />Ic īxtlamachīliztli ahnōzo in chicāhualiztli | Tecuacan = [[Santiago de Chile]] | tēcuacān_chānehqueh = 5.428.590 (2002) | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 33° 26′ 16′′ S 70° 39′ 01′′ O | huēyi_āltepētl = [[Santiago de Chile]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Caxtillahtōlli]] | tēpacholiztli = [[República democrática presidencial]] | tēpachohqueh = [[Chile tlahtocatēīxiptla|Tlahtocatēīxiptla]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Michelle Bachelet]] | tzintiliztli = [[Chile Celcatiyotl|Celcatiyotl]]<br /> | fundación_hitos = &nbsp;• Pehualli <br />&nbsp;• Centlamialli | fundación_fechas = īhuīcpa {{ESP}}<br /> 18 Tlachicnāuhti, [[1810]]<br /> 12 Tlaōnti, [[1818]] | tlaīxpayōt = 756,950 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 38 | tlaīxpayōtl_ātl = 1.07% | cuāxōchtli = 6,171.9 | huēyi_ātēntli = 6,435 | chānehqueh = 16,134,219 (est. 2006) | chānehqueh_tlatēctli = 60 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 21.31 | PIB_nominal = [[Dólar estadounidense|USD]] 169,919,000,000 | PIB_nominal_año = 2008 | PIB_nominal_puesto = 48 | PIB_nominal_per_cápita = [[Dólar estadounidense|USD]] 9,698 | PIB = [[Dólar estadounidense|USD]] 246,227,000,000 | PIB_año = 2007 | PIB_puesto = 43 | PIB_per_cápita = [[Dólar estadounidense|USD]] 14,673 | IDH = 0.867 | IDH_año = 2007 | IDH_puesto = 40 | IDH_categoría = {{Ingreso|ingreso=pani}} | tomīn = [[Chiltēcatl peso]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | tlācatōcāitl = Chile chāneh, chānehqueh | horario = [[UTC]]-4 | horario_verano = [[UTC]]-3 | cctld = .cl | código_telefónico = 56 | prefijo_radiofónico = 3GA-3GZ, CAA-CEZ, XQA-XRZ | nenecuilhuāztli_ISO = 152 / CHL / CL | miembro_de = Miembro de: ONU, OEA, APEC, Mercosur, CSN, CAN }} In '''Tlacatlahtocayotl Chile''' ([[Caxtillantlahtolli]]: ''República de Chile''), [[tlacatiyan]] ipan [[America]] Huitztlampa ca, [[Santiago de Chile]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Peru]] huan [[Bolivia]], canahpa cihuatlampa ica in [[Ailhuicatl Pacífico]], canahpa tlapcopa [[Argentina]], no ica in [[Ailhuicatl Pacífico]], huan canahpa huitztlampa [[Ailhuicatl Antártico]]. ==Tlaltocayotl== [[Īxiptli:Cuernos del Paine from Lake Pehoé.jpg|thumb|left|200px|[[Patagonia]]]] In huehcauh [[incatlacameh]] otocaitiqueh ''Chile'' in tlalli canahpa in huitztlampa in [[Desierto de Atacama]]. In caxtiltecah ipan [[Peru]] otoca in huitztlampa tlalli ''Tlahuelmayan Chile''. Zatepan in mochi tlacatiyan omotoca ''Chile''. Ahmo nemati in quihtoznequi in tocaitl ''Chile''. [[Juan Ignacio Molina]] ihtoa ce [[mapuchetlahtōlli]] ''trih'' ahnozo ''chi'' ce tototl. Ic [[Diego de Rosales]] ca [[Tlahuelmayan Aconcagua]] teuctli itoca ixquichca in incatlacameh ahci. Ic in tlahtolihcuiloani [[Ricardo A. Latcham]] ihtoa ca itechpa in macehualtin, in [[mictlantlacameh]], inquizayan ocatca in atoyatl ica inin tocaitl. No acahceh in [[aimaratlahtōlli]] itechpa [[Tupaq Inka Yupanki]] otocāitia in tlālli huitztlāmpa in [[Inca Hueyitlahtocayotl]]. No acahceh in [[onomatopeya]] in tlacatiyan itoca, in [[trile]], in quiyocoya in aimaratlahtolli tlahtolli ''ch'iwi'' in quihtoznequi ''itzcapintic'', ahnozo ''chilli'' in quihtoznequi in ''tlalli itlamiliz''. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Lamas in the sunset San Pedro de Atacama Chile Luca Galuzzi 2006.jpg|thumb|left|200px|[[Yama|Yayamah]] in ompa ixtlahuacan Atacama.]] Quipia yei iyoliz onohuayan quemeh Andes tepehuahcan ihuan hueyic altitud in Sahama ica 6,542 m. in tepetl ocachi ahco ipan Chile. Occe yoliztlalpan noyuhqui nican Chile in ahco ixtlahuatl Atacama canah tlahtocayotl [[Peru]] ihuan [[Bolivia]], in Tepetlahco Bolivia iquiziyampa tlen nemi ihuic [[Torres del Paine]] ihuan [[Patagonia]] canahpa Chile quenin parque nacional Chile cuauhtlahtli ca, intlah in Chile altiplano canah huitztlampa Argentina ica Andes Tepehuahcan. ===Tepeliztli=== In tepeliztli ocachi hueyic ipan Chile quitoznequi [[Cotopaxi]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Cordillera de los Andes'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan America. Occequin tepetl cateh Chimborazo (6882 m s. n. m.) ipan La Rioja, in Ambato (6864 m s. n. m.) ipan Catamarca, in tepetl Bonete Chico (6850 m s. n. m.) ipan La Rioja, in cerro Tupungato (6800 m s. n. m.) ipan Mendoza, in cerro Mercedario (6770 m s. n. m.) ipan San Juan. Los Andes ca ompa Neuquén, in tletepetl Lanín (3776 m s. n. m.) ipan Neuquén, in tepetl Tronador (3478 m s. n. m.) ipan Río Negro huan in tepetl Fitz Roy nozo Chaltén (3405 m s. n. m.) ipan Santa Cruz. === Yoliztli === No xiquitta Chile totomeh quemeh [[cozcacuauhtli]], [[totomichin]] ahnozo chichinimeh yolcah [[peruichcatl]], [[alpaca]], [[huanaco]], [[huicuna]], [[huemul]], [[mapachtlacamayeh]], [[miztli]] huan occequin. ==Huehcapatlahtoliztli== Ipan 1973 xihuitl, in ompa tlacatlahtocayotl Chile, yaoquizcauh Augusto Pinochet oquimicti in tlanahuatiquetl Salvador Allende. ==Teyacanaliztli== ===Tlanahuatiliztli=== Inin tlacatitiyan tlapachohua ipampa Michelle Bachelet, inic ce cihuatl tlahtocayoixiptla in America Huitztlampa. ===Chile ixeliuhca=== {| class="toc" cellspacing="2" style="padding: 5em; text-align:left; clear:all; margin:auto; font-size:90%" !colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Chile ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[File:Mapa administrativo de Chile.png|center|400px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Onohuayan''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" cellpadding="40" |'''Tlacatlahtohcayotl Chile''' | align="right" |'''44 108 530''' | align="right" |'''504 645''' | align="center" | '''[[Santiago]]''' |- |1. [[Onohuayan Arica huan Parinacota]] | align="right" | 1 051 000 | align="right" | 300 | align="center" | [[Arica]] |- bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Onohuayan Tarapacá]] | align="right" | 2 842 000 | align="right" | 177 | align="center" | [[Iquique]] |- |3. [[Onohuayan Antofagasta]] | align="right" | 517 000 | align="right" | 3.812 | align="center" | [[Antofagasta]] |- bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Onohuayan Atacama]] | align="right" | 751 000 | align="right" | 87 | align="center" | [[Copiapó]] |- |5. [[Onohuayan Coquimbo]] | align="right" | 4 256 000 | align="right" | 1.642 | align="center" | [[La Serena]] |- bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Onohuayan Valparaíso]] | align="right" | 3 238 000 | align="right" | 2.317 | align="center" | [[Valparaíso]] |- |7. [[Onohuayan Altepenanyotl]] | align="right" | 2 475 000 | align="right" | 288 | align="center" | [[Santiago]] |- bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Onohuayan Libertador Bernardo O'higgins]] | align="right" | 562 000 | align="right" | 73 | align="center" | [[Rancagua]] |- |9. [[Onohuayan Maule]] | align="right" | 1 489 000 | align="right" | 168 | align="center" | [[Talca]] |- bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Onohuayan Bio-Bio]] | align="right" | 4 893 000 | align="right" | 529 | align="center" | [[Concepción]] |- |11. [[Onohuayan Araucania]] | align="right" | 3 116 000 | align="right" | 204 | align="center" | [[Temuco]] |- bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Onohuayan Los Ríos]] | align="right" | 2 334 000 | align="right" | 407 | align="center" | [[Valdivia]] |- |13. [[Onohuayan Los Lagos]] | align="right" | 6 652 000 | align="right" | 231 | align="center" | [[Puerto Montt]] |- bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Onohuayan Aísen]] | align="right" | 14 161 000 | align="right" | 120 | align="center" | [[Coyhaique]] |- |15. [[Onohuayan Magallanes]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | align="center" | [[Punta Arenas]] |- bgcolor="#f0f0f0" |} == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Pueblo de San Pedro de Atacama 2013-09-21 11-52-31.jpg|thumb|right|[[San Pedro de Atacama]]]] Chile ce tequiyotl ipan America tlalli itech temocpan. Chile tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan [[Andes tepehuahcan]], noyuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuahyan itequipanoliz in ompa Valparaíso. Ohcequin bolivia huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[cafecacahuatl]] (inic ome hueyicauh ipan [[tlalticpactli]]), [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limon]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[cōztic teōcuitlatl]], [[tlīltepoztli]], [[amochitl]], [[temētztli]], [[Iztāctepoztli]], [[platino]], ihuan [[chālchihuitl]]. ==Tlamachtiliztli== Chile quipia caltlamachtiloyan tlen itocah temachtiloyan quipixtoc conemeh, oquichpilmeh huan cihuapilmeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamactiloyan quipiah [[Universidad Católica de Chile]] ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. Nohquiah quipia calnechicoltlamachtiltequitl, campa quinceliah tlen cehcanoc coneh ehuanih noponah quintlamacah huan cochih iztoqueh 56,000 telchpocah huan ponah inmaco iztoqueh ome tlamachtianih tlen quintlaliah ni conemeh. No quiya iztoque ome tlamachtianih. Noquia tlapalehuia ipan caltlamachtilnechicoltequitl. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Chile ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Chile quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[America Huitztlampa]] * [[America]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Chile}} {{Ancayotl | Noroeste = [[Ailhuicatl Pacífico]] | Norte = {{PER}} | Noreste = {{BOL}} | Oeste = [[Ailhuicatl Pacífico]] | Centro = Chile | Este = {{ARG}} | Suroeste = [[Ailhuicatl Pacífico]] | Sur = [[Ailhuicatl Antartíco]] | Sureste = {{ARG}} }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Chile]] i8z03uyo4u3vni7sniw8thxkst2uzsc Tlaxcallan 0 4078 499761 496541 2022-07-24T17:07:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Tlaxcallan | Chantocaitl = Estado de Tlaxcala | Pamitl = Flag of Tlaxcala (local).svg | Chimalli = Coat of arms of Tlaxcala.svg | Tlalmachiyotl = Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg | Lema = Cozoltlacatiyan (Cuna de la nación) | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] | Hueyaltepetl = [[Altepetl Vicente Guerrero]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O | Tepenelihuahcapanca = [[Matlalcueyeh]] | Metros = 5,452 | Chanehqueh = 1,169,936 | CampaChanequeh = 28 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[metztli octubre 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Lorena Cuéllar Cisneros | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl | Onohuayan = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-TLA | Matlatzalan = www.tlaxcala.gob.mx |}} '''Tlaxcallan''' nozo '''Tlahtocayotl Tlaxcallan''' ({{es2}} ''Estado de Tlaxcala'') ce tlahtocayotl ipan [[Mexico]], ca tlatectli ipan tlahco tlapcopa Mexihco, itecuacan [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] ca. Tlaxcallan cuaxochtia canhpa tlapcopa, huitztlampa īhuān mictlāmpa īca [[Puebla]]; cihuātlāmpa īca [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco]] īhuān mictlāncihuātlāmpa īca [[Hidalgo]]; ahmo piya huēyātēntli. Ītlaīxpayo 4,016 km2, īca 1,072,311 chanehqueh. == Tlaltocayotl == In Tlahtocayotl Tlaxcallan itoca ipampa in tecuacan itech [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] altepetl. In motlamia in Tlācaxoxouhcayāōyōtl, Tlaxcallān ōcatca huēyāltepētl īpan in [[Inic Cē Mēxihcatl Emperador ītlahtohcāyo]]. Īca in [[1824 Nāhuatīllālīliztli]], in huēyāltepētl ōmocuepa '''Yōllōxoxouhqui īhuān Tlahtohcāuh Tlahtohcāyōtl Tlaxcallān''' in tlein īāchcāuhtōcā āxcān. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Mexico.Tlax.Cacaxtla.03.jpg|thumb|left|Cacaxtlan]] Zayeh mochi catca cuauhtlahtlalli. Achtopah tlacameh neminimeh. Tlaxcallan ocatca yoloxoxouhqui tlahtocayotl [[Mēxihcatl Hueyi Tlahtohcayotl|Mexihcatl Hueyi Tlahtohcayolcopa]]. In huehcauh Tlaxcallan ocatca tlachihua inic in teucyotl [[Ocotelolco]], [[Quiyahuiztlan]], [[Tepeticpac]] huan [[Tizatlan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Hidalgo]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Puebla]], in tonatih iquizayampa ica [[Puebla]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]]. ==Teyacanaliztli== Tlaxcallan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatzin Lorena Cuéllar Cisneros in tetlanahuatiani. == Tequitiliztli == Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xochipalxocotl]], [[xalxocotl]], [[xocotl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Tlaxcallan tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Tlaxcallan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Tlaxcallan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] * [[Xicohtencatl Axayacatzin]] * [[Malintzin]] * [[Hernán Cortés]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Tlaxcala}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]] 2ixo9z88xoeqlz52g9jct01jvftbom5 España (nhn) 0 4108 499710 495740 2022-07-24T16:21:59Z Koatochij 19758 /* Ohcequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:España <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Toquiliztequitl}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|PPL_name=España}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Hueyitlahtocayotl España | Tlaltocaitl = Reino de España | Tocaitl = España | Pamitl = Flag of Spain.svg | Chimalli = Escudo de España (mazonado).svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Marcha Real]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional de España.ogg | Tlalmachiyotl = EU-Spain.svg | Tecuacan = [[Madrid]] [[File:Escudo de Madrid.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Madrid]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tenahuatiyotl = | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[9 chicōntetl mētztli]], [[1816]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 2 780 400 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = &nbsp;• [[España hueyitlahtoani|Hueyitlahtoani]] <br />&nbsp;• [[Tlahtocateixiptla]] | Tepachoani itoca = [[Felipe VI]] <br /> [[Pedro Sánchez]] | Nelihuehcapanca = [[Teide]] | Chanehqueh = 40 117 096 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Españoltecatl, españollacatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Argentina peso]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-3]] | Matlatzalan = [[.es]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Ihcuilolli = 724 / ES / ESP | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }}'''España''' nozo itoca '''Hueyitlahtocayotl España''' ([[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]] in ''España'' nozo ''Reino de España''), ce [[tlacatiyan]] ipan [[Europa]] huan [[Africa]] Mictlampa, auh ca itecuacan [[Madrid]], noyuhqui [[altepenanyotl]] ocachi hueyi in [[Altepenanyotl Madrid]] ompa tlahco itechpahuic tlalyacatl, quipiya hueyaltepetl, huehcatlalli moihtoa Llivia ompa Francia huan ome altepemeh ipan [[Africa]], Ceuta huan Melilla. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Cantábrico hueyatl]], canahpa huitztlampa ica [[Gibraltar]] (tlalli itech Hueyitlahtocayotl in Cepanca), canahpa icalaquitlampa ica [[Portugal]], canahpa iquizayampa ica [[Andorra]] huan [[Meditarráneo hueyatl]] huan in noyuhqui canahpa tlapcopa [[Atlántico ailhuicatl]]. España ce tlahtocayotl ca inic nahui tlalli ompa Europacopa, después itech Rusia, Ucrania huan Francia; noyuhquin inic cempohualli onchicueyi tlalli ipan [[Tlalticpactli|Tlalticpac]]. España ca in tlacatiyan inic nahui caxtillahtohtolli ahcopa in [[Tlacticpactli]]; ohcequin tlahtolli nican ca, in catalantlahtolli, vascotlahtolli, gallegotlahtolli, aragonestlahtolli, asturianotlahtolli huan aranestlahtolli. Iteyacanaliz ce hueyitlahtocayotl, ihueyitecuani [[Felipe VI]], España quipiya inic ce teuctli moihtoa [[Pedro Sánchez]] quihtoznequin tlahtocaixiptlah. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. ==Tlaltocayotl== In tocayotl ''España'' hualauh in latintlahtolli ''Hispania'', in iuhqui in romatlacameh oquitocaitihqueh in [[Iberia tlalyacatl]], in ohce itoca catca in tlen in huecauh greciatlacameh oquitocaitiqueh ''Iberia'' in iyuhcan. Man tel in ipehualiz in tlahtolli ''Hispania'' ca ipan in [[feniciatlahtolli]] ''i-spn-ya'' yeh quihtoznequi ''Tochtlalpan''; nozo ''i-spn-ya'' quihtoznequizquia ''Tepoztzotzonallalpan''.<ref>[[John Linch|Linch, John]] (director), [[María Cruz Fernández Castro|Fernández Castro, María Cruz]] (del segundo tomo), ''Historia de España, El País'', volumen II, ''La península Ibérica en época prerromana'', pg. 40. '''Dossier. La etimología de España; ¿tierra de conejos?''', ISBN 978-84-9815-764-2.</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== Achto tlacameh ochanti ipan huehcauh Europa ica cecectlalpancopa tepehuahcan, ce hueyi celiztli oacico nican; tlacameh ochanti ipan oztotl ompa ''Oztotl Altamira'', ompa axcan Cantabria. === Macuilpohualxihuitl XXI === Xiuhpan 2004, 11 metztli marzo, ompa [[Madrid]] omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini mahomatlacah ipan tepozcalli ihuicpa altepetepozcoac tlein huallaztia inompa [[Guadalajara]] cahnapa Atocha Tepozcoatilohuayan, yehuatl temamauntinimeh omictiloh ixachi chipahuachanehqueh. Quenamo, [[José María Aznar]] tlapoloa tetenehuatlapohualli ihuic Partido Popular ic pampa tlahtocateixiptla ixpan ipochcayaotl [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ihuicpa Partido Socialista Español [[PSOE]]. Ompa España ce tlacatiyan ica ahcocaliztli icampa tlacatl ic nican ocicoh tlaneminimeh occe tlacatiyan quemeh [[Ecuador]], [[Colombia]], [[Argentina]], [[Peru]], [[Brasil]], [[Bolivia]], [[Venezuela]], [[Cuba]], [[Rumania]], [[Bulgaria]], [[Marruecos]], [[India]] huan [[Africa]] ohcequin tlacatiyan. In [[Ehcacalquixohuayan Barajas]] itech [[Madrid]] altepetl, oxittontlayonqui ce ahuachuaztli ihuan omictiloh mochintin chanehqueh, omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini ETA ipan [[Vascotlacatiyan]] icampa calpolli [[Batazuna]]. Ohce otlatlani Partido Socialista Español ([[PSOE]]) nicpampa tlahtocateixiptla [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ixpan ipochcayao [[Mariano Rajoi]] ihuicpa Partido Popular. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Ailhuicatl Atlántico]] | Norte = [[Ailhuicatl Atlántico]] | Noreste = {{FRA}} / {{AND}} | Oeste = {{PRT}} | Centro = España | Este = [[Mediterráneo hueyatl]] | Suroeste = {{PRT}} / {{GBT}} | Sur = [[Mediterráneo hueyatl]] | Sureste = [[Mediterráneo hueyatl]] }} [[Image:Spain.png|left|300px|thumb|Tlalyacatl Iberia ihuan Tlalhuactli Baleares.]] Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Hueyatl Cantabrico]], canahpa huitztlampa no [[Hueyatl Tlalnepantlah]] campa [[Tlahuactli Baleares]], ([[Mallorca]], [[Menorca]], [[Formentera]], [[Ibiza]]) ihuan [[Tlahuactli Chafarinas]], [[Gibraltar]] ihuan [[Marruecos]] ompa Africa, canahpa tlapcopa [[Andorra]] ihuan [[Francia]] ipan [[Livia]] altepetl ipan Francia in tepehuahcan Pirineo, ihuan canahpa cihuatlampa no [[Lusitania]] ihuan [[Ilhuicaatl Atlántico]]. Caxtillan quipia oncah miaquintin tlatlalhuactli icampa [[Tlahuactli Canarias]], ([[Palma de Gran Canaria]], [[Tenerife]], [[Gomera]] ihuan [[Lazarote]]). In tepetl ocachi cuauhtic<ref>Quihtoznequi ''alto''</ref> [[Teide]] ompa tlalhuactli [[Tenerife]] ihuan inic ome ocachi cuauhtic nican [[Tlalyacatl Iberia]] [[Mulhacén]] ihuan [[Veleta]] ipan ''Sierra Nevada'' in ompa [[Granada]], occe tepetl quemeh [[Aneto]] ipan tepehuahcan Pirineo. In tepeyohtic sistema [[tepehuahcan Pirineo]], [[tepehuahcan Cantabrico]], [[tepehuahcan Betis]], [[Sierra Nevada]], [[Sierra Morena]], [[Sierra de Guadarrama]] occequintin. In [[atl]] ocachi huehca [[atoyatl Ebro]], occequin atoyotl quemeh [[atoyatl Tajo]], [[atoyatl Guadalquivir]], [[atoyatl Duero]] ihuan [[atoyatl Miño]]. España cah ipan hueyi tlalyatl canah tonatih icalaquitlampa ipan Europa. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mar Cantábrico]], canahpa huitztlampa ica [[Gibraltar]], canahpa icalaquitlampa ica [[Portugal]], canahpa iquizayampa ica [[Andorra]] huan [[hueyatl Meditarráneo]] huan in iyuhquin canahpa tlapcopa [[Atlántico ailhuicatl]]. ===Yeyantli=== Nican yeyantli ahmoneuhqui ipan mochi Caxtillan, inon tlacatiyan ica hueyatl Tlalnepantlah yeyantli ica miactin [[tepetl]], in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahco totonilmachioyotl<ref>Quihtōznequi ''temperatura''</ref>. Nican mictlampa ixachi xoxoctic ihuan tepeyoh ica chicahuac ehecatl ihuicpa Cantabrico hueyatl quemeh tlahtocayoh cuauhtlah ''Picos de Europa'' in ompa [[Cantabria]], [[Asturia]] ihuan [[León]]. Nochipa tepetlampa quipia miac [[cuauhtlah]] cepayauhtic. In caxtiltencalixcuatl ica [[Andorra]] ihuan [[Francia]] In tepehuahcan Pirineo cah, ce yeyantli cenca tepeyohtic in yuh Sierra de Guadarrama, Sierra Morena ihuan Sierra Nevada, tlein atlacomolli quipia ixachi atl en forma de atemoctli ihuan atoyatl ipan tlani temperatura. Quiyauhtlah yeyantli ompa atentli [[Galicia]] ihuan atentli [[Asturia]]. Ipan no tlahcopampa zacatlan ica ehecahuacqui, Caxtillan nican quipia ixtlahuatl ihuan tepetzintli quemeh motenehua ''La Mancha'' icampa arabitecah. In [[huaccaixtlahuatl]]<ref>Quihtoznequi ''desierto''</ref>. nican tlacatiyan [[Almeria]] ihuan tlalhuactli [[Lazarote]] cah, quemeh tlahtohcayoh cuauhtlah Timanfaya in ompa [[Tlahuactli Canarias]]. === Yoliztli === España iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ahcopa in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''La Mancha'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican España quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[xochitl]], [[olivo]], [[xocomecatl]], [[ocotl]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Rosa gallica enfoque 28-10-2010 ParqueGassetCiudadReal.jpg|[[xochitl]] Image:Cabernet Sauvignon Gaillac.jpg|[[xocomecacuahuitl]] Image:Pinar Sierra de Guadarrama 2005-09-13.JPG|[[ocotl]] Image:Phoenix dactylifera1.jpg|[[zoyatl]] Image:Ljusterö Bössarviken 01.jpg|[[ahuatl]] </gallery> No xiquitta España quipiya totomeh quemeh [[quecholtotol]], [[itzcuauhtli]], [[piolin]], noihqui quipiya yolcameh chichinimeh [[tlacamayeh]], [[techalotl]], [[nexcoyotl]], [[mazatl]], [[tlalcoyotl]], [[zacamiztli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Canis lupus 265b.jpg|[[nexcoyotl]] Image:Brown bear.jpg|[[tlacamayeh]] Image:Iberian Lynx beta04.jpg|[[zacamiztli]] Image:Flamant rose à l'envo.jpg|[[quecholtototl]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== === Tlanahuatiliztli === ===España ixeliuhca === {| class="toc" cellspacing="2" style="padding: 5em; text-align:left; clear:all; margin:auto; font-size:90%" !colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''España ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Image:Comunidades autónomas de España.svg|center|500px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Cemaxcayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align="center" | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" cellpadding="40" |'''Hueyitlahtohcayotl España''' | align="right" |'''44 108 530''' | align="right" |'''504 645''' | align="center" | '''[[Madrid]]''' |- |1. [[Andalucía]] | align="right"| 8 202 220 | align="right"| 87 268 | align="center" | [[Sevilla]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Aragón]] | align="right" | 1 326 918 | align="right" | 47 179 | align="center" | [[Zaragoza]] |- |3. [[Asturias]] | align="right" | 1 080 138 | align="right" | 10 603 | align="center" | [[Oviedo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Baleares]] | align="right" | 1 071 221 | align="right" | 4 992 | align="center" | [[Palma de Mallorca]] |- |5. [[Canarias]] | align="right" | 2 075 968 | align="right" | 7 447 | align="center" | [[Santa Cruz de Tenerife]] huan <br/>[[Las Palmas de Gran Canaria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Cantabria]] | align="right" | 582 138 | align="right" | 5 221 | align="center" | [[Santander]] |- |7. [[Cataluña]] | align="right" | 7 364 078 | align="right" | 32 114 | align="center" | [[Barcelona]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Caxtillan huan León]] | align="right" | 2 553 301 | align="right" | 94 223 | align="center" | [[Valladolid]] |- |9. [[Caxtillan-La Mancha]] | align="right" | 2 043 100 | align="right" | 79 463 | align="center" | [[Toledo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Galicia]] | align="right" | 2 783 100 | align="right" | 29 574 | align="center" | [[Santiago de Compostela]] |- |11. [[Extremadura]] | align="right" | 1 097 744 | align="right" | 41 634 | align="center" | [[Mérida, España|Mérida]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[La Rioja]] | align="right" | 317 501 | align="right" | 5 045 | align="center" | [[Logroño]] |- |13. [[Cemaxcayotl Madrid|Madrid]] | align="right" | 6 271 638 | align="right" | 8 021 | align="center" | [[Madrid]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Murcia]] | align="right" | 1 426 109 | align="right" | 11 313 | align="center" | [[Murcia]] |- |15. [[Navarra]] | align="right" | 619 114 | align="right" | 10 391 | align="center" | [[Pamplona]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Valencia]] | align="right" | 5 029 601 | align="right" | 23 255 | align="center" | [[Valencia]] |- |17. [[Vasco Tlacatiyan]] | align="right" | 2 155 546 | align="right" | 7 234 | align="center" | [[Vitoria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Ceuta]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | align="center" | [[Ceuta]] |- |19. [[Melilla]] | align="right" | 71 339 | align="right" | 12 | align="center" | [[Melilla]] |-bgcolor="#f0f0f0" |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Rectorado de la UCM 2015-05-27 11.15.36 (18288845786) (cropped).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Complutense de Madrid.]] Tlacatlahtocayotl España quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Madrid'', ''Universidad Complutense de Madrid'', ''Universidad Politécnica de Madrid'', ''Universidad de Santiago de Compostela'', ''Universitat Politécnica de Catalunya'', ''Universidad de Salamanca'', huan ''Universidad de Sevilla'', ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, Universidad La Salle, ohcequin. In tlacatiyan nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in coconemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh. ==Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan España ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. España quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. [[Īxiptli:Spanish World Cup celebration.jpg|thumb|right|200 px|[[Xōtlachpatoliztli]] ipan [[World Cup 2010]].]] In momotlaliztli ipan España ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayōtl itech tepozcuaitl. Axcan, Caxtillan, ce centlalticpac huelitini ica momotlacayotl, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa [[Barcelona]], otlacauh huel miyac imomotlalcayo ipampa tlacatiyan. Caxtillan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. * [[Image:Olympic flag.svg|50px]] España ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]]. * [[Selección de atletismo de España]] * [[Selección de baloncesto de España]] * [[Selección de balonmano de España]] * [[Selección de béisbol de España]] * [[Selección de fútbol de España]] * [[Selección de fútbol sala de España]] * [[Selección de hockey hierba de España]] * [[Selección de rugby de España]] * [[Selección de waterpolo de España]] * [[Fútbol en España]], [[Liga española de fútbol]] y [[Copa del Rey de Fútbol|Copa del Rey]] * [[Baloncesto en España]], [[Liga ACB]], [[Liga LEB]] y [[Copa del Rey de Baloncesto|Copa del Rey]] * [[Balonmano en España]], [[Liga ASOBAL]], [[Copa del Rey de Balonmano|Copa del Rey]], [[Copa ASOBAL]] * [[Ciclismo en España]] y [[Vuelta ciclista a España]] * [[Tenis en España]] * [[Voleibol en España]], [[Copa del Rey de Voleibol|Copa del Rey]] * [[Béisbol en España]] * [[Mundo del Motor en España]] == No xiquitta == * [[Europa]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|España}} {{Commons|Spain}} {{Europa}} '''Caxtillan''', ahnozo '''Hispania''' ({{es2}} ''España'' {{Audio-IPA|Es-España.ogg|/ɛsˈpaɲa/}}), no motenehua '''Hueyitlahtohcayotl Caxtillan''' ({{es2}} ''Reino de España''), ce tlacatiyan cotoncayotl in [[Europan Cetiliztli]], chihualo ipan [[sociallahtohcayotl|social]] ihuan [[tlacatepacholiztli]] [[tetlapalehuiliztlahtohcayotl]] in tlein itepacholiz in [[tlahtoloyan centepacholiztli]]. Itlal, itecuacan [[Madrid]]. Caxtillan motecpana ica caxtolli omome [[nenahuatiani cemaxcayotl]], quimmochihuah nauhpohualli ommahtlactli [[hueyaltepetl]] ihuan ome [[nenahuatiani altepetl]]. Caxtillan tlatectli in huitztlampa [[Europan cihuatlampa]] in noihqui in [[Africa mictlampa]]. Cuaxochnamiqui in mictlampa ica in [[Hueyatl Cantabria]], [[Francia]] ihuan [[Andorra]], in tlapcopa ica in [[Hueyatl Tlalnepantlah]] in huitztlampa ica in Hueyatl Tlalnepantlah ihuan [[Marruecos]] ipan [[Ceuta]] ihuan [[Melilla]], in cihuatlampa ica [[Lusitania]] ihuan in [[Ilhuicaatl Atlantico]]. Europan, Caxtillan cah achi mochi mani in [[Tlalyacatl Iberia]], in motenehua [[Tlalyacatl]], ihuan in [[Tlalhuactli Baleares]] (in huitztlampa Hueyatl Tlalnepantlah); ipan Africa tlatectli in altepetl [[Ceuta]] (in [[Tingitana]]), in [[Tlalhuactli Canarias]] (in mictlantlapcopa Ilhuicaatl Atlantico), in [[Chafarinas]] (Hueyatl Tlalnepantlah), in tepexitl [[Vélez de Gomera itexcal]] (Hueyatl Tlalnepantlah), in [[Alhucemas]] ([[Ayollohco Alhucemas]]) ihuan [[Alborán]] ([[Hueyatl Alborán]]). In altepecalolli [[Llivia]], in [[Pirineo]]pan quichihua cē tlatzacualli quiyahualoa Francia. Itlaixpayo 505 370 km²<ref name=superficie /> cah, in ic nahui hueyi in cemantoc tlalpan, icampa [[Rusia]], [[Ucraina]] ihuan [[Francia]]. Ica ce tlahco huehcapancayotl 650 ''metros'' in hueyamanilizpan cah cencah tepetlah ipan Europan. Quipia 47 007 367 chanehqueh (2019).<ref name="INE población"/> Quitlahcoitta ica Francia in [[In Coxolihtin]] itlahtohcauh. in atoyacamapan [[atoyatl Bidasoa|Bidasoa]] ihuan macuilli [[facería|''facerías'']] Pririneopan.<ref name="nota">Dichas facerías no son estrictamente un acuerdo de cosoberanía, ya que afectan a territorio español, sino un acuerdo de aprovechamiento compartido de los recursos.</ref> In iuh in [[Caxtillan nahuatillaliliztli ipan 1978|nahuatillaliliztli]] in tlatecpanalpan 3.1, «In caxtillantlahtolli in Caxtillan tachcauhtlahtolli in tlahtohcayopan. Mochintin in caxtiltecah quipiyah immamal in quimatizqueh ihuan in intetlapalehuiliz inic quitlatequitiah». Ipan 2012 ocatcah in 82% in caxtiltecah innantlahtol.<ref>Según el [http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_386_en.pdf Eurobarómetro (2012)].</ref> In iuh in in tlatecpanalpan 3.2 «in occequintin Caxtillan tlahtolli yezqueh no tachcauh intechpa in Nenahuatiani Cemaxcayotl in iuh intlatecpanalhuan». In ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli quitlalia in Caxtillan tetlamahmaquiliztli in [[Tlacatiyan inic ATlTl|ic mahtlactli omeyi in cemanahuac]]. Caxtillan ce nececeltiyahtalizyotl huelitinimeh cah, auh in ic ome tlacatiyan ocachi ontlaittalo, ocontlaittaqueh 82 ''millones'' nececeltiyanimeh ipan 2017, auh inic ome ipan tomincalaquiliztli itechpa in [[nececeltiyahtaliztli]].<ref>{{Cita noticia|apellidos=EP|título=España se convierte en el segundo país más visitado del mundo|url=http://cadenaser.com/ser/2018/01/10/economia/1515617069_265953.html|fecha=10 de enero de 2018|fechaacceso=25 de junio de 2018|periódico=Cadena SER|idioma=es-ES}}</ref> No, inic chicueyi tlacatiyan ica ocachi miec [[tlacatiyan]] tlanecuiloani.<ref>{{Cita web |nombre=CB Richard Ellis |enlaceautor=Expansion.com |título=Business Footprints Global Office Locations 2011 |año=2011 |url=http://www.cbre.cl/wp-content/uploads/2011/07/business_footprints_summary_final.pdf |fechaacceso=12 de octubre de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130816054408/http://www.cbre.cl/wp-content/uploads/2011/07/business_footprints_summary_final.pdf |fechaarchivo=16 de agosto de 2013 }}</ref><ref>{{Cita web |nombre=Europa Press |título=Casi el 70&nbsp;% de las principales multinacionales tiene sede en España, según un estudio |año=2011 |url=http://www.europapress.es/economia/noticia-economia-empresas-casi-70-principales-multinacionales-tiene-sede-espana-estudio-20110921105629.html |fechaacceso=12 de octubre de 2013}}</ref> Quipiya ce huel pani [[tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani]] (0.891), in iuh in [[Tlacatiyan ic tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani|tlanonotztli ipan 2017]] itechpa in [[Tlacetililli Tlacatiyan iachtopaihcuilol itechpa in Izcayaliztli]].<ref name="b24214f2"/> == Tlaltocaitl == In nahuatlahtolli ''Caxtillan'' ca cannel, manel in caxtiltecah omotocah ''españoles'' inahuatlahtoliztli ''ixpayolmeh'';<ref name="John Bierhorst">John Bierhorst yeh oquihcuilo "IXPAYOL, var ESPAYOL. Span., Español. Ixpayolme[h]..." ipan A Nahuatl-English Dictionary and Concordance to the Cantares Mexicanos whith an Analytic Transcription and Grammatical Notes.</ref> in ihcuac oquintlahtolanqueh itechpa inquizcan, intenanquililiz ocatca ipanocayoh mochipa ''Castilla'' (/kaʂˈt̪ilʝa/ quimoneci /kaʃˈtilʝa/), ic in nahuatlahtohqueh omochiuh in tocayohcan ''Caxtillan'' (/kaʃˈtillaːn/). Ica in tlahtolli ''Castilla'' omochiuh in tlanelhuatlahtolli ''caxtil'', achtopa ahmacho in oquihtozne, ocachi in ''sufijo'' ''-tlan''; niman in tlahtolli oquihualtocaitih in Caxtillan yolcatl, in [[caxtil]].<ref name="Lockhart">James Lockhart. ''The Nahuas after the conquest''. 1992</ref> == Tlahtollotl == {{main|Caxtillan itlahtollo}} In [[Tlayacatl Iberia]] ochantiaya ipan [[Huehuetlacatl|huehuetlacah]] in itoca [[tlacatl Cro-Magnon]] itlein axcan yehuantin [[Tlacatiyan Vasco|vascotecah]]. Huehuehtlacah [[Neandertal]] otlahcuiloh oztoco, oquichcuacuahuehqueh in ompa in oztotl [[Altamira]]. Inin [[xihuitl|xiuhpan]] [[2000 a.X.]], celtah occequintin tlacah acicoh nican ihuan onitlanemicoh ica iberiatlacah. Celtah ocalchihuacqueh ichanhuan ica tetl ihuan zacatl latintlahtoltica ''castrum'', omicqueh ica vascotlacah ihuan iberiatecah. Celtah oquipiacqueh a hueyitoltecayotl ihuan hueyi tepachoaliztli. Ipan [[1100 a.X.]] xihuitl, feniciatlacah ahnozo punitlacah ohuallauh nican Iberia zatepan [[Troya Iyaoyo]] canahpa Guadir axcan itoca [[Cadiz]]. Feniciatlacah acicoh Iberia īyuhqui [[Almería]] anahuac ihuan [[Helenoyan]] acicoh ipan [[Ampurdán]] inin xiuhpan [[218 a.X.]] xihuitl. helenotlacah ihuan feniciatlacah onitlacahuacoh inic ce [[amoxtli]], mazqui aic yehuantin nezcayopanoliah ica iberiatecah. Achtotlacatl ihtoa vasco cateh campa chantiah in ompa Tlayacatl Iberia. Romatlacah ahcicoh Iberia xiuhpan 218 a.X., tehuantin tlahtaayah [[latintlahtolli]] ihuan oquimpopoloh canahpa iberiatlacah, tehuan oquixtianayah in iberitecatl altepemeh. Roma [[hueyitlahtoani]] [[Adriano]] otlacati ipan Italia axcan itoca Santiponse, [[Hispalis]]. Ipan punitecah yaoyomeh itzalan [[Cartago]] ipan [[Hueyitlahtohcayotl Roma]] ipopoloh Tlalyacatl Iberia. Yehyehua [[416]]{{3ped}} xihuitl, occe teutoncalpolli, itoca visigodotlacah, oacicoh ipan Iberia quemeh huehuetlacah ic [[Roma]], yehhuatl otepehuacqueh alantecah ihuan vandalotlacah, axiltiauh suevotlacah in ompa [[Galicia]]. Visigodotlacah otlapachoacqueh achcauhuiptlah [[macuilpohualxihuitl 8]], yehuatl omocuepacqueh [[Catolicismo Romano]] ihuan ialtepenanyo [[Toledo]] oyeya. Inin [[689]] {{3casa}} xihuitl, arabiatlacah oacicoh canahpa [[Africa]] mictlampac. Ipan [[711]] {{12caña}} xihuitl, in arabiatlacah oquipeuh ixpan visigodotlacah in ompa [[Iyaoyo Guadalete]], nican omopohuac mahomaquipololo ihuicpa Tlayacatl Iberia, ixachi tlacah omocuepaqueh canahpa [[Islam|Mahomayotl]] inic ce teucyotl, ahnozo tlalpan arabiahueyitlahtocayotl itoca [[al-Andalus]], ialtepenanyotzin Cordoba. Inin xihuitl [[718]] {{6conejo}} ipan [[Asturia]] ce pillacatzin motocayotia Pelayo otlaicalli ica mahomatlacatl, yehuantin mah quipiyah inin tlacatl. Pelayo motenehua ipan In yaoyotl [[Covadonga]], asturiayaoquixqueh, quenin ma pehua In Tlahtocayotl Asturia motocayotia "La Reconquista" (Yancuic Popololiztli), ica Criatianoyotl ihuelitoyo ipan Tlalyacatl Iberia tlalli. Visigodotlacah ocholohuacqueh canahpa tepetlah Pirineo ica Francia hueyitlahtohcayotl. Ihcon [[Carlomagno]] otlachiuh [[Chantli|ichan]] yaoquizqueh quemeh itocatzin "La Marca" (In Machioyotl). Francia oxexeliuh itlalhuan ipan tepitzin cristianoteucyotl. Inin [[988]] {{3ped}} xihuitl, in [[teuctli]] ipan [[Barcelona]], oquipopoloh in tlahtocayotl ipan Pirineo tepehuahcan ica Francia tlahtoanih. In Macuilpohualxihuitl 8 auh [[Macuilpohualxihuitl 9|9]] quipiaya mahomahuelitiyotl ipan tlalyacatl ica cristianotlahtohcayotl in ompa mictlampa. Canahpa tlamiliztli macuilpohualxihuitl 8, in teuctli Omeya itech Abderramán I, chololli ipan [[Siria]], otlachiuh ihuic al-Andalus, ixachimatiliz huelitiliztli, ce celcatic teucyotl itoca “Califato de Córdoba”. Abderramán III otlachiuh al-Andalus ipampa celcatic teucyotl ipan Califato de Damasco, yeh ica teoneltoquitlamaquixtiliztli ihuan ahmo política, tlahzocamati ipampa acoquitzaliztli ipan matiliztin, toltecayotl ihuan tlahcuillotl; ihuan netlacuitlahuilitoc ipan altepematiliztli. In altepetl ixachi huelitinih, [[Valencia]], [[Zaragoza]], [[Toledo]], [[Sevilla]] ihuan [[Córdoba]]. catca, In pohualxiuhpan X, īca al-Hakam II, Córdoba ocachi hueyi altepetl ipan [[Europan]], quipiuh 500.000 chanehqueh ihuan hueyi toltecayotl. In Mahomahuetzquiliztli opeuh ihcuac in arabiatecah cenyeliztin ozomacqueh ica occe arabiapillahtohcayotl otlachiuh tepitzin tlahtohcayotl motocayotia Taifas. [[Īxiptli:Spain Andalusia Granada BW 2015-10-25 17-28-47.jpg|thumb|left|200 px|[[Alhambra]].]] Ihcuac, ahmo huehca tepetlah Pirineo oquipiaya occequintin ome cristianotlahtohcayotl [[Navarra]] ihuan [[Aragón]]. Atzalan apan Iberia, in cristianotlacah oquipopoloh ocachi mahomatlalli, In [[Tlahtohcapillotl Asturia]] ica ialtepenanyo [[Oviedo]] otocacuep icampa Hueyitlahtohcayotl León ihuicpa itlapacholiz ihcuac Ordoño inic ome ahcopa in tlahtoanicpalli, centililli ica copilli ihuic [[Galicia]], [[Asturia]] ihuan [[León]]. Otlacati yancuic tlahtohcayotl Caxtillan icampa Sancho III, tlahtoani ihuic León, tlaquitcachiuh canah icone Fernando. Azozan in niman pohualxihuitl, inonqueh tlahtocayotl mopanoz canahpa [[Fernando I]] ahnozo occetlahtoanih ipan cahuitl, atleh xi tlapolohua ihuelitiyo ican tlahtoani. Nican tlacatiz ihuicpa León occequin tlalli ica hueyi teucyotl itoca [[Lusitania]], quenin notlachihuaz ica tlahtohcayotl. Nican oquipiac cualli tlahtoqueh yehuantin anmotocah Alfonso VI ihuan Alfonso VII ipan León, yehhuantin otlachihuacqueh acohpan inin tlahtocayotl canahpa Hueyitlahtohcayotl, ompic hueyiteopixcayotl [[Roma]], ipampa mochi Iberia tlalyacatl ihuan [[Francia]] Huitztlampa. Inin tlamiliztica, ipan xihuitl 1402, Copilli Portugal oixcomacac ica Tlahtohcayotl Caxtillan, aquin opeuh in oquimpopolo [[Tlalhuactli Canarias]], chantiliztica ancateh ica huanchetlacah, in tepehualiztli ica normandotecah ic tlahtoani Enrique inic Yei ihuicpan Caxtillan, quenin otlami oquipan 1496 in auh hueycaxtilcopilli. [[Īxiptli:Toledo Santa Maria la Blanca.JPG|thumb|right|200 px|[[Toledo]]]] In imamictiliz [[Isabel ihuicpa Caxtillan]] ihuan [[Fernando ihuicpa Aragón]], inonqueh ome Caxtillan copilli omotlacetililli, ipan popololiztli canahpa Mahomatlahtocayotl [[Granada]] xiuhpan 1492 ihuan, zan niman, [[Navarra]] xiuhpan 1512 tlein otetocac ce tlahtohcayotl, ica itomin ihuan i calixcuacalli inompa [[Atoyatl Ebro]] oc Carlos yoyaoyo xiuhpohualpan XIX. Navarra tlahtoani onicholoac Pirineo tepetlampa ihuan occe mocuepazquiazqueh in ipan tlahtoani [[Francia]]. Noihuan nican oquipeuhca ce mamictilitlayectiliztli ica [[Portugal]] tlen otlan ipan 1580, ihcuac [[Felipe inic Ome]] otlehco itlahtocaicpal, tlacentiliuh zatlatzonco ce niman tlahtoani toda nicpampa in Tlalyacatl Iberia. Ipan 1492, monihcuilo in quizaliztli ihuic [[judiotlacah]] quenin ahmo otlahualcaquih motlaneltoquiliz ipan [[cristianoyotl]], quemeh Felipe inic Nahui Franciaco. [[Cristóbal Colón]], nicpampa tlahtoani Catolico, aci, ayancuipan, canah [[Ixachitlan]] ica iacalhuan. In hueyitlahtoqueh Fernando inic Ce ihuan Isabel La Católica. Quiza [[Cristóbal Colón]] ipan 1492 xihuitl in ihuicpa motocayotia Puerto de Palos (Cuacuahuitl Acalquixohuahyan), ompa ca Altepetl Huelva ipan Caxtillan, in oyuhpanoc yei icaltica ome metztli, zatlatzonco oacico tlalhuacpan in itoca Guahananí, nican in yancuic tlalpan Yei iacal motocayotia La Niña (In Cihuaconetl), La Pinta (In Tlapalacalli), La Santa María (In Yectli Tonantzin María). [[Īxiptli:Portrait_of_Philip_II_of_Spain_by_Sofonisba_Anguissola_-_002b.jpg|thumb|left|200px|[[Felipe II]].]] Ipan 1700 xihuitl, omic caxtillahtoani in itoca [[Felipe Inic Ome]]. Tlacatzin in tetzcutica huehueintin caxtillahtoqueh catca in iquiqueh itech pohuiah icenyiliz [[Teutontlalpan]] nozo [[Austria]], auh yehuatl aic oquintlacachiuh ipipilhuan. Nican ompehua ompa Caxtillan hueyi yaoyotl in [[Francia]] quinchihuilito in ihuicpa aztecah ipampa caxtillahtocacontetoquiliztli. Teuctli in itoca Felipe de Anjou, in aquin iixhuiuh catca hueyi tlahtoani Luis inic Matlahctli ihuan Nahui, oquimpeuh iyaohuan. Ipan 1898 xihuitl, [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan]] quinyaochihua īca Caxtillan ihuan quintlatlalochtia [[Cuba]], [[Necuiltonolacalquixohuahyan]] ihuan [[Filipinas]]. Ipan 1819 xihuitl, Caxtillan quinamaquiltia ichanehhuan [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan]], icecniquizaliz in itoca Itlalmaitl [[Florida]] (Xochiyocan). Inin xiuhpan 1931, mihtoa ce mecatlanahuatiliztli in ompa Caxtillan ipampa in tepacholiztli ihuicpa tlahtocayaoquizcani [[Francisco Franco]]. Pehua ce tlacayaoyotl tlacatlahtocaltepenahuah ihuan tlahtocaltepenahuah, ica miectin miquicqueh, nezahualiztli ihuan icnoyotl itech caxtiltecah. Mochintin caxtilcenyeliztli ocahuacoh xexelocqueh monequi quizaliztli ihuic icaxtilcoconehuān canapa occequin huehcatlahtohcayōtl cemeh [[Cuba]], [[Mexihco]], [[Argentina]], [[Rusia]] ihuan occequintin tlacatiyan nicpampa xi tlapiltzanti in caxtilcoconeh. Ipan 1975 xihuitl, omic yaoquizcani [[Francisco Franco]]; in axcān [[Juan Carlos I|Juan Carlos de Borbón]] hueyitlahtoani Caxtillan catca, inonqueh in inic ce tlacaticqueh tetenahuatoh ipampa caxtiltecah. [[Image:2019-05-30 Felipe VI of Spain-6105.jpg|thumb|right|200px|[[Felipe VI]].]] Ipan 2004 xihuitl, in 11 eyi metztli, [[Madrid]] omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini mahomatlacah ipan tepozcalli itech altepetepozcoac tlein huallaztia inompa [[Guadalajara]] cahnapa Atocha Tepozcoatilohuayan, yehhuatl temamauntinimeh omictiloh ixachi chipahuachanehqueh. Quenamo, [[José María Aznar]] tlapoloa tetenehuatlapohualli Partido Popular nic pampa tlahtocateixiptla ixpan ipochcayaotl [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] itech Partido Socialista Español [[PSOE]]. Caxtillan ce tlacatiyan ica ahcocaliztli icampa tlacatl ic nican ocicoh tlaneminimeh occe tlacatiyan quemeh [[Ecuador]], [[Colombia]], [[Argentina]], [[Peru]], [[Brasil]], [[Bolivia]], [[Venezuela]], [[Cuba]], [[Rumania]], [[Polonia]], [[Marruecos]], [[India]] ihuan [[Africa]] occecquintin tlacatiyan. In [[Ehecaquixohuahyan]] Barajas ihuicpa altepetl [[Madrid]], oxittontlayonqui ce ahuachuaztli ihuan omictiloh ome ecuadortecah, omaceuh ce tlaixpololiztli temamauhtini ETA ipan [[Vasco Tlacatiyan]] icampa calpolli [[Batazuna]]. Occepa otlatlani Partido Socialista Español ([[PSOE]]) nicpampa tlahtocateixiptlah [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ixpan ipochcayaotl [[Mariano Rajoi]] ihicpa Partido Popular. In Hueyitlahtohcayotl Caxtillan xiuhpan 2010 quemeh in tlahtocateixiptli [[Europan Tlacetiliztli]] cah ce [[tecuacan|itecuacan]] ic [[Jose Luís Rodríguez Zapatero]] ipachohualiz. == Amantecayotl == [[Īxiptli:Roque z04.jpg|thumb|right|150 px|Ilhuicamachiyohuayan in ompa tlalhuactli [[La Palma]] ipan [[Canariah Tlālhuāctli]].]] Caxtillān cenca cualli mohuelquezqui īca pani yancuīc chihualizmatiliztli īhuān tlachihualoyān, acān in xocoyotl xiuhpan in tlachihualiztic altepecuauhtlah īpan tecuiyo tlachihualoyan, in yuh icopa Tepochcalli, tlahtlaniliztli ihuan tlamiaquiztli. Axcān quipia 41 tlachihualiztic altepecuauhtlah (12 ipan funcionamiento ihuan 29 ipan proyecto). Occe yancuic chuhualizmatiliztli Caxtillān in ehecatlachicahualiztepec tlein tlachiuh tlahuilyollohtli nōzo tlahuilli īhuān ahmo ihmatiuhtia tlalyolizyoliztli. ===Chicahualiztli=== Nican tlalpan quipia hueyi ilhuicamachiyohuayan in ompa tlalhuactli La Palma ipan Tlahuactli Canarias itechpahuic ''Instituto de Astrofísica Canaria'', quihto ican in ilhuicamachiyotilli ocachi huelitini ipan Centlalticpac. ===Tlamamaliztli=== [[Īxiptli:Iberia.a320-214.ec-hdl.750pix.jpg|thumb|right|150 px|[[Iberia]] ehecatlaltic Caxtillan [[tepoztototl]].]] [[Īxiptli:Renfe clase 100.JPG|thumb|right|150 px|[[RENFE]] ce Caxtillan tepozcoatl.]] Miaquintin [[huaznenqui]] Caxtillan cateh, nican quipia 105 [[ehecalquixohuahyan]] cateh ipampa mochi tlalpan ihuan ialtepetlalhuan, nican 33 patlac tlacatiyanco quenin tlaquipanoh 205 ehecatlaltic tepoztototl, in ocachi huelitini ehecalquixohuahyan Madrid-Barajas ica 70,000,000 ahuicyanih ipan xihuitl. Ehecalquixohuahyan El Prat ipan [[Barcelona]] cenca huelitini ica nahui yancuic tepoztototiloyan, Sondika ipan Bilbao ihuan occequin in ompa [[Ibiza]], [[Málaga]], [[Valencia]] ihuan [[Palma de Mallorca]]. In tepozohtli mecatlali nochintin altepetl ipan Caxtillan tlalli, in tlahtocayotic tocachihualiztli RENFE tlanehchicoa cahuitl ipampa itepozcoahuan ica 250 km oc 300 km imanin. [[Tepozcoatl]] Alta Velocidad Española [[AVE]] (Caxtillan ahcohuelihuitl) ahci canahpa altepetl [[Paris]], [[Zurich]] ahnozo [[Milano]], mecatlaliuh Caxtillan ica [[Europan]] cemantoc tlalli. In matlatiloyan ihuic [[tepozocuilin]] ca ipan [[Madrid]], [[Barcelona]], [[Bilbao]], [[Valencia]] ihuan [[Palma de Mallorca]]. No in tepozocuilin Madrid quipia 310 Km ic 616 000 000 tlacah ihuan tepozocuilin Barcelona quipia 115 km ic 480 000 000 tlacah. Nican tlalpan quipiya 370 000 km ihuic chiyapopotic ohtli, inin matlatl tlaxitocac hueyiohtli, tlaxoxouhqui hueyiohtli, ochpantlaqui ohtli īhuān nexpanacatl tepozmalacaohtli. Caxtillan quipia 13 200 km ihuic hueyiohtli atleh zan xitlapohua tlalohtli, altepeohtli, ohcalli ihuan ohtli. Nohuican Caxtillan quipia cenca cualli apanohtli ica 53 acalquixohuahyan patlac tlacatiyanco ipan [[Hueyatl Tlalnepantlah]] ihuan [[Ilhuicaatl Atlantico]], Acalquixohuahyan Algeciras huelihuitl ipampa ahcopa pohualli ihuic panoni; acalquixohuayan Vigo occe tenyotica, noyuhqui acalquixohuahyan Barcelona, acalquixohuahyan Cadiz ihuan acalquixohuahyan Palma de Gran Canaria. == Tomincayotl == {| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" | Tlanamacnetitlaniztli ! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli |- ! Tlacatiyan ! 100% ! Tlacatiyan ! 100% |- | {{FRA}} | 19,3% | {{DEU}} | 15,0% |- | {{DEU}} | 11,4% | {{FRA}} | 14,5% |- | {{PRT}} | 9,4% | {{ITA}} | 8,5% |- | {{GBR}} | 8,5% | {{GBR}} | 5,8% |- | {{ITA}} | 8,4% | {{NLD}} | 4,9% |- | {{USA}} | 4,0% | {{CHN}} | 4,3% |- | {{NLD}} | 3,1% | {{BEL}} | 3,7% |- | {{BEL}} | 2,8% | {{PRT}} | 3,3% |- | Occequin | 33,1% | Occequin | 40,0% |- |} Caxtillan ce tequiyotl ipan Europan ītech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli Hueyatl Tlalnepantlah. Caxtiltecatl tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan [[Tepehuahcan Pirineo]], noihqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuahyan itequipanoliz in ompa [[Barcelona]] ihuan [[Valencia]]. In [[SEAT]] ce [[tepozmalacatl]] otlachihualoc ipan Caxtillan ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. In [[cuilotl]] inīc ce tlapixcayotl in ompa Caxtillan, occequintin caxtiltecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ihuicpa [[xocomecatl]] (inic yei hueyicauh ipan [[tlalticpactli]]), [[zapalotl]], [[naranjaxocotl]], [[cintli]], [[acintli]], [[xitomatl]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli ipan [[teconalli]], [[tliltepoztli]], [[amochitl]], [[temetztli]] ihuan [[iztactepoztli]]. ==Chanehmatiliztli== [[Īxiptli:Plaza de Castilla (Madrid) 06.jpg|thumb|150px|left|[[Madrid]]]] [[Īxiptli:Barcelona in Parc Güell.JPG|thumb|150px|right|[[Barcelona]]]] [[Īxiptli:Ciudad de las ciencias noche.JPG|thumb|150px|left|[[Valencia]]]] [[Īxiptli:Torredelorotyteatrolamaestranza.JPG|thumb|150px|right|[[Sevilla]]]] Caxtillan quipia 46.200.737 chanehqueh ipampa 1 ce metztli xihuitl [[2007]]. In tlalli icampa tlacatl ihuic 89,6 hab/km² nican, tlani tlein occequintin tlacatiyan Europan Tlapcopa. In tlalli ocachi chaneh, in atentli ihuan itzatlan Madrid altepetl. Caxtillan tlalli ce tlacatiyan quenin piya calpollacatl icampa macehualtica vascotecah, asturiatecah, catalantecah, [[Galicia|galiciatecah]], occe noihqui tlanemi ixachi tlacah occequintin tlacatiyan. Tlalli ocachi ochantililli inemi in ompa atentli Hueyatl Tlalnepantla, Ilhuicaatl Atlantico ihuan atzatitlan altepetl Madrid, quipia tepitzin tlacah ipan altepemaitl, quemeh Ixtlahuatl La Mancha ahnozo tepehuahcan, tepehuahcan Cantabrico nozo Pirineo tepetlampa. Nican altepetl ocachi ochantililloh altepenanyotl [[Madrid]] ica 6 954 583 chanehqueh, altepenanyotl [[Barcelona]] ica 3 327 872 chanehqueh, altepenanyotl [[Valencia]] ica 1 664 663 chanehqueh, altepenanyotl [[Sevilla]] ica 1 332 669 chanehqueh, altepenanyotl [[Málaga]] ica 1 099 004 chanehqueh, altepenanyotl [[Bilbao]] ica 949 939 chanehqueh, [[Oviedo]] ica 857 495 chanehqueh, [[Alicante]] ica 725 395 chanehqueh, [[Zaragoza]] ica 688 643 chanehqueh, [[Vigo]] ica 659 632 chanehqueh; icampa miyac chanehqueh. Hueyialtepetl nican Caxtillan, ce tlahtohcayotl quenin chantiah miacquintin chontalchanehqueh, tlen 20% ihuicpa occequin caxtiltlacatiliztli. ===Tlacanemitiliztli=== {{col-begin}} {{col-2}} Occequin caxtiltecah oneminih canahpa ([[Ixachitlan]] ihuan [[Europan]]), nahuatilo ipampa in tlein caxtiltecah chantiah ipan: * {{ARG}} ica 255.200 caxtiltecah * {{FRA}} ica 159.500 caxtiltecah * {{VEN}} ica 119,500 caxtiltecah * {{DEU}} ica 83,400 caxtiltecah * {{CHE}} ica 71,700 caxtiltecah * {{BRA}} ica 63,600 caxtiltecah * {{MEX}} ica 52,200 caxtiltecah * {{UK}} ica 44,700 caxtiltecah * {{USA}} ica 45,300 caxtiltecah * {{URY}} ica 40,700 caxtiltecah {{col-2}} Nican Caxtillan, ce tlahtohcayotl quenin chantiah miacquintin chontalchanehqueh: * {{ROM}}, 728,900 rumaniatlacah * {{MAR}}, 644,600 marruecostlacah * {{ECU}}, 420,100 ecuadortlacah * {{UK}}, 351,900 inglestlacah * {{COL}}, 280,700 colombiatlacah * {{BOL}}, 239,900 boliviatlacah * {{DEU}}, 180,600 teutontlacah * {{ARG}}, 139,700 argentinatlacah * {{ITA}}, 157,400 italiatlacah * {{BGR}}, 153,600 bulgariatlacah {{col-end}} ===Tlahtolli=== [[Image:Llengües d'Espanya.svg|thumb|250px|Tlahtolli ipan Caxtillan]] In ahcauhtlahtolli ipan [[Caxtillan]] ihuan occequintin tlahtohcayotl cemanahuac. Ocachi 450,000,000 chanehqueh tlahtoa inon tlahtolli in temopampa [[mandarintlahtolli]] ihuan [[anglotlahtolli]]. Nican tlacatiyan in achcauhtlahtōlli [[caxtillantlahtolli]], noihqui Caxtillan pia occequin inic ome tlahtolli. In ompa Caxtillan pia occequintin tlahtolli quemeh [[catalantlahtolli]] ipan [[Catalonia]], Baleares (ahnozo mayorcatlahtolli) ihuan Cemaxcayotl Valencia (ahnozo valencianotlahtolli), ompa in [[galiciatlahtolli]] ipan [[Galicia]] ihuan cequintin tlalli ihuicpa León ihuan Zamora motenehua leonestlahtolli, in [[vascotlahtolli]] ipan in [[Vasco Tlacatiyan]] ihuan [[Navarra]] (cuaxochtia canahpa mictlampa ica Pirineo tepehuahcan) ihuan Teotlalli Aran occitantlahtolli in ompa Catalonia. Noihqui motlahtoa in [[asturiatlahtolli]] ipan Asturias (ahmotlazoyotl ic achcauhtlahtolli, yeceh ixmaqui itlamaniliz ihuan inetlacuitlahuiliz) in ompa León huan Zamora, in yuh aragontlahtolli mictlampa no Hueyialtepetl Huesca in ipan [[Aragón]] ihuan in [[extremaduratlahtolli]] ipan [[Extremadura]]. ===Neltococayotl=== [[Īxiptli:Basílica de Santiago 02.JPG|thumb|150 px|Hueyiteocalli [[Santiago de Compostela]].]] Huehuehcaxtiltecatl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan ihuan occequintin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]) in ompa [[Granada]] iudiocayotl huan mahomacayotl. Ihcuac caxtiltecah ompehua ma xicristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyōtl, matel in teōpixqueh tlamatizqiazqueh tlein ōyeyah occequintin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', ihuan inglaterratecatlalnetoqui. Caxtillan ca ce tlacatiyan ixachi catolicocristianomeh [[Europan]]copa, in caxtiltecatl tlahtohcayotl ahmo inic ce neltococayotl. In xexeliuhca intlah teoneltococayotl tlacapachotiliztli ihuan iopacholiz in tetlamamaquiliztli inin tlacatlahtohcayotl omcauh ic, ihuan ayac catca ipan inin nahuatilli quin axcan. Ihtoquiztia in achcauhteotiliztli ipan caxtiltecatl tlahtohcayotl yezquia zan niman catolicoteonechicoliztli, ihuan [[Constitución de Cadiz]] ihto tlein ahocmo piya ixnamiquiliztli nicpampa occequintin. Caxtillan quipia ce hueyiteocalco ompa Santiago de Compostela ipan Galicia, ipampa nenemi nican ce peregrino ahci ipan [[Santiago ohtli]] desde Gallia, Inglaterra ihuan Lusitania. ==Toltecayotl== [[File:El Greco - The Burial of the Count of Orgazdetal1.jpg|thumb|400px|center|'''El entierro del conde Orgaz''' otlacuilo ipampa Murillo.]] In [[caxtiltecayotl]], quimahuiliztilia in ompa Caxtillan, in tenyoh tlamantli in tlahtolli ihuan in macehuallotl. Caxtillan ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa UNESCO; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehualtlahtolloliztli. Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemen [[Velázquez]], [[El Greco]], occequin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Caxtillān in iteuhcayo Don Bartolomé Estebán Murullo. Occepa xihuitl [[Pablo Picasso]] ihuan [[Salvador Dalí]]. Nican Caxtillan, itlachiuh cuacuauhmihtotiztli caxtillantlahtoltica ''Tauromaquía'', ce mihtotli itech tolontic atualtzacualoyan tlein imictih oquichcuacuahueh nicampa cē tlacatl tlamictiani motocayotia ''torero'', in ompa aitualtzacualoyan ahnozo ''Plaza de toros'', itlachiuh ''corridas de toros'' (motlalohualiztli cuacuahuemeh) ipan Las Ventas, [[Madrid]], La Maestranza, [[Sevilla]] ahnozo ''encierros'' (tlatzacualli) ipan Plaza Monumental in ompa [[Pamplona]]. Ipan Caxtillan, teopixqui nantzin [[Teresa de Ávila]] ihuan [[teopixqui]] [[Juan de la Cruz]] amoxtlacuiloqueh ihcuiloa ica Caxtillahtolli. Azozan [[Miguel de Cervantes]] amoxtlahcuiloh tlein ihcuiloa [[El Ingenioso Hidalgo Don Quixote de la Mancha]] quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Azozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo [[Benito Pérez Galdós]] ahnozo in xochicuicani [[Federico García Lorca]] ipan motocayotia [[Caxtillan Tlacatlahtocayotl]] xiuhpan 1940. ===Tlacualcayotl=== [[Īxiptli:Paella Marinara.JPG|thumb|180px|''Paella'' itech [[Valencia]].]] Tlacatiyan Caxtillan ica ixachi tlacualli in ompa [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[paella]], [[pitzonacatl]], [[cuacuahueh|cuacuauhnacatl]], [[totolnacatl]]; [[caxtilllan chilli]], [[pitzonacacuitlaxcolli]], [[chiancaca]], [[chichihualayotl]], [[tlatezauhtli]], [[xocoqui]], in [[tlauhtli]], [[caxtillan tlaxcalli]], [[xocomecatl]] ica [[octli|tlapaloctli]], [[naranjaxocotl]] [[mazatexocotl]], [[granadaxocotl]], [[chiyacuilotl]], [[limonxocotl]] occequintin. Mazqui in macehuallacualli inic ce catca, ipehualiz ihuic axcan caxtillan in tlacualli oquichiuh arabiatepehuahcauh. Neuhqui, miaquintin tlacualcayotl motequitiltilia axcan tequitl itech achcauhtica nextamaliztli ic cintli, in tlacuallli tlamatiliztli ipan tlecuitl, la molienda ipan molcaxitl ihuan metlatl. Arabia oacicoh [[azafrán]], in ompa [[Teutontlalpan]] in [[texhuino]]. Nican tlalpan itlacua noihqui ''los churros'' ahnozo '''las tapas'', tzopelic neictlaxcalli in ompa ''confiterías'' ihuan ''chocolaterías''. ===Tlatzotzonaliztli=== [[Image:Santiago 4.JPG|thumb|180px|''Gaiteiros'' (ehuatlapitzatianih), ipan [[Galicia]].]] Caxtiltecatl tlatzotzonaliztli ce hueyi ihuan cenca variada [[Europan]]copa, nican tlalpan quipiya nochi tlatzotzonalli tlein opano itechcopahuicpa [[Asia]], Africa Mictlampa ihuan Europan Tlahcopampa. In [[mecahuehuetl]] ce tlamantli tlatzotzonalo nican Caxtillan. In [[ehuatlapitzalli]] occe tlamantli tlatzotzonalo ipan [[Galicia]], [[Asturia]] ihuan [[León]], in ''catañuelas'' oquipiya ipan imihtotiliz in ompa Tlalyacatl Iberia. Miaquintin cuicayotl cah inin tlacatiyan iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlamantli]]. Hueyi [[tlacuicaliztli]] cateh [[Mecano]] ihuan [[Mägo de Oz]]. ==== Hueyi [[cuicatiani]]h ==== * [[Juan Manuel Serrat]] * [[Julio Iglesias]] * [[Raphael]] * [[Rocío Durcal]] * [[Rocío Jurado]] * [[Joselito]] ===Huehuetlatquicayotl=== [[Īxiptli:Cuenca CasasColgadas1.jpg|thumb|160px|[[Casas Colgadas]], en [[Cuenca (España)|Cuenca]].]] [[Īxiptli:Alcázar de Segovia 1-7-07.JPG|thumb|160px|[[Alcázar de Segovia]].]] [[Īxiptli:Monasterio de Suso (2).jpg|thumb|160px|[[Monasterio de San Millán de Suso|San Millán de Suso]] ([[La Rioja (España)|La Rioja]]).]] [[Īxiptli:Arcoiris_en_el_Palmeral_de_Elche.jpg|thumb|160px|[[Palmeral de Elche]], en [[Provincia de Alicante|Alicante]].]] * 1984 [[Parc Güell]], [[Palau Güell]] y [[Casa Milà]] ([[Barcelona]]) * 1984 [[Monasterio de El Escorial|Monasterio y Real Sitio de El Escorial]] ([[Cemāxcāyōtl Madrid|Madrid]]) * 1984 [[Catedral de Burgos]] ([[Burgos]]) * 1984 La [[Alhambra]], [[El Generalife]] y [[Albaicín]] ([[Granada]]) * 1984 [[Centro histórico de Córdoba]] ([[Córdoba (España)|Córdoba]]) * 1985 Monumentos de [[Oviedo]] y del Reino de Asturias ([[Asturias]]) * 1985 [[Cueva de Altamira]] ([[Cantabria]]) * 1985 [[Ciudad vieja de Segovia]] y su [[Acueducto de Segovia|Acueducto]] ([[Segovia]]) * 1985 [[Ciudad vieja de Santiago de Compostela]] ([[Provincia de La Coruña|La Coruña]]) * 1985 [[Ciudad vieja de Ávila]] e iglesias extra-muros ([[Ávila]]) * 1986, 2001 [[Arquitectura mudéjar de Aragón]] * 1986 [[Parque Nacional de Garajonay]], ([[La Gomera]]) * 1986 [[Ciudad vieja de Cáceres]] ([[Cáceres]]) * 1986 [[Ciudad histórica de Toledo]] ([[Toledo]]) * 1987 [[Catedral de Sevilla|Catedral]], [[Reales Alcázares de Sevilla|Reales Alcázares]] y [[Archivo de Indias de Sevilla]] ([[Sevilla]]) * 1988 [[Ciudad vieja de Salamanca]] ([[Salamanca]]) * 1991 [[Monasterio de Poblet]], ([[Provincia de Tarragona|Tarragona]]) * 1993 [[Conjunto arqueológico de Mérida]] ([[Provincia de Badajoz|Badajoz]]) * 1993 [[Monasterio de Guadalupe|El Real Monasterio de Santa María de Guadalupe]], ([[Provincia de Cáceres|Cáceres]]) * 1993 El [[Camino de Santiago]] de Compostela * 1994 [[Parque Nacional de Doñana]], ([[Provincia de Huelva|Huelva]]) * 1996 [[Ciudad histórica fortificada de Cuenca]] ([[Cuenca]]) * 1996 [[La Lonja de la seda de Valencia]] ([[Valencia]]) * 1997 [[Palacio de la Música Catalana]] y [[Hospital de Sant Pau]], en [[Barcelona]] (Barcelona) * 1997 [[Las Médulas]] ([[Provincia de León|León]]) * 1997 [[Monasterio de Yuso|Monasterios de San Millán de Yuso]] y de [[Monasterio de Suso|Suso]] ([[La Rioja (España)|La Rioja]]) * 1998 [[Arte rupestre del arco mediterráneo de la Península Ibérica|Arte rupestre del Arco Mediterráneo]] de la península Ibérica * 1998 Universidad y recinto histórico de [[Alcalá de Henares]], ([[Comunidad de Madrid|Madrid]]) * 1999 [[Ibiza (isla)|Ibiza]] ([[Islas Baleares]]), biodiversidad y cultura * 1999 [[San Cristóbal de La Laguna]], ([[Santa Cruz de Tenerife]]) * 2000 Sitio Arqueológico de [[Atapuerca]], ([[Provincia de Burgos|Burgos]]) * 2000 [[Palmeral de Elche]], ([[Provincia de Alicante|Alicante]]) * 2000 [[Misterio de Elche]], ([[Provincia de Alicante|Alicante]]) * 2000 Iglesias románicas catalanas del [[Valle de Bohí]], ([[Provincia de Lérida|Lérida]]) * 2000 [[Muralla romana de Lugo]] ([[Lugo]]) * 2000 [[Conjunto arqueológico de Tarragona]] ([[Tarragona]]) * 2001 [[Paisaje cultural de Aranjuez]], ([[Comunidad de Madrid|Madrid]]) * 2001 Construcciones, arte e historia de [[Aragón]] * 2003 Ciudades de [[Baeza]] y [[Úbeda]], ([[Provincia de Jaén (España)|Jaén]]) * 2006 [[Puente Vizcaya]], [[Bilbao]] ([[Vizcaya]]) == Amoxtiliztli == * ''Ediciones Trébol, ''Diccionario Enciclopédico Visual'' ipan caxtillahtolli, ''Cargraphics S.A., otepoztlahcuiloc ipan [[Colombia]], 1997.'' * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mexihco itlahtollotl), tlahcuilohua Nahuatl ihuan {{es2}}, otepoztlahcuiloc ipan [[Calpolli Tlahtoloyan]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' <small> :LOCKHART, James. ''The Nahuas After the Conquest: A Social and Cultural History of the Indians of Central Mexico, Sixteenth Through Eighteenth Centuries''. Stanford University Press, 1994. (nahuatlahtolli - inglatlahtolli) </small> {{Tlahtolcaquiliztiloni}} == {{links}} == {{wiktionary|Caxtillan}} {{commons|Caxtillan}} * [http://www.casareal.es Jefatura del Estado] * [http://www.lamoncloa.es Presidencia del Gobierno de España] * [http://www.congreso.es Cámara Legislativa de España] * [http://www.constitucion.es Constitución española] * [http://www.ine.es Instituto Nacional de Estadística] * [http://www.ine.es/prodyser/pubweb/anuarios_mnu.htm Anuario Estadístico de España] * [http://www.realinstitutoelcano.org/wps/portal/rielcano/contenido?WCM_GLOBAL_CONTEXT=/Elcano_es/Zonas_es/DT+32-2007 Principales multinacionales de España: una fuerza cada vez mayor en la economía], por William Chislett, en el [[Real Instituto Elcano]]. * [http://www.spain.info Web oficial del turismo en España] * [http://go.hrw.com/atlas/span_htm/spain.htm Atlas de España] * [http://www.embalses.net Estado de los Embalses de España] * [http://www.javea-villas.org/espana/bandera.htm Historia de la bandera de España] * [http://www.economist.com/media/pdf/QUALITY_OF_LIFE.pdf ''The Economist'' clasificación de países por calidad de vida (2005)] -10º (inglatlahtōlcopa) * [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/sp.html Estadísticas de España en el ''CIA World Factbook''] (inglatlahtōlcopa) * [http://www.rsf.fr/article.php3?id_article=4116 Índice de libertad de prensa] - 29º sobre 139 países (inglatlahtōlcopa) * [http://www.consul.cc/content/suchergebnis?ov=Spain Consulados para España] (inglatlahtōlcopa) [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:España]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] i5wbmgzuapfxr0mzu2gr3oqetu3xgdu Chiyapan 0 4438 499742 495646 2022-07-24T16:54:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Chiapas (nch)|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Chiyapan | Chantocaitl = Estado de Chiapas | Pamitl = Flag of Chiapas.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Chiapas.svg | Tlalmachiyotl = Chiapas in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Tochtlan Gutiérrez]] | Hueyaltepetl = [[Tochtlan Gutiérrez]] | Ixtentli = 73,211 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tacaná]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 5 543 828 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Tzotzillahtolli]], [[Tzeltallahtolli]], [[Ixillahtolli]], [[Chollahtolli]], [[Mamtlahtolli]], [[Tojolaballahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rutilio Escandón Cadenas | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Chiyapanecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|124]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-CHI | Matlatzalan = chiapas.gob.mx |}} '''Chiyapan''' nozo '''Tlahtocayotl Chiyapan''' ([[Caxtillahtolli]]: ''Estado de Chiapas'', [[Tzeltallahtolli]]: ''Chiapa'', [[Tzotzillahtolli]]: ''Chiapa''). Ce tlahtocayotl tlen mo ahci itech itzintlah ipan [[Mexico]]. [[Tochtlan Gutiérrez]] itecuacan Chiyapan. Cuaxochtia canahpa ayamictlampa ica [[Tabasco]] huan [[Veracruz]], canahpa huiztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa ica no Tlacatlahtocayotl [[Cuauhtemallan]] ([[San Marcos (tlalxeliuhcayotl)|San Marcos]], [[Ahuehuetenanco]], [[In Quiche]] huan [[Petén]]), huan ica icalaquitlampa no [[Huaxyacac]].<ref>[https://www.chiapas.gob.mx/ubicacion/ Ubicación de Chiapas.] Gobierno del estado de Chiapas, 24 metztli abril xiuhpan 2022. {{Spa (nhn)}}</ref> == Tlaltocayotl == In tocayotl itech '''Chiyapan''', ce nahuatlahtolli. Nahualtlahtoltica '''[[chiyatl]]''' huan '''[[apan]]''', quitoznehqui caxtillantlahtolcopa ''Lugar sobre la chía'' ihuan ihcuiloa noyuhqui ''Chiapas'' huan ''Estado Libre y Soberano de Chiapas''.<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM07chiapas/ Enciclopedia de México, Chiapas.] Instituto Nacional para el Federalismo y el Desarrollo Municipal, 24 metztli abril xiuhpan 2022. {{Spa (nhn)}}</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== [[File:Palenque temple 1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Palenque huehuecauh altepetl.]] Tlacameh ompa Mesomerica catca tlacameh ica tlalpizqueh huan yolomatinimeh, ihcuac in axcayotl ahmo pixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualmeh oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Palenque, Yaxilán, Toniná ompa axcan Tabasco tlahtocayotl, yehuantin in olmecah huan mayatlacameh. ==Tlalticpacmatiliztli== [[File:Canon del Sumideiro 2.jpg|thumb|left|Atlauhtli Sumidero]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tabasco]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Huaxyacac]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica Tlacatlahtocayotl [[Cuauhtemallan]]. Intlah tihnequi miacquin tlacameh oncan ipan ce tlalpan axcan itech in tlalticpactli, monequi imiyaca in achtotlacatl oncan America cemantoc tlalli, onenemic ipampa ohce, nochi huatztic huan cecec. === Yoliztli === Chiyapan iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac teotlalli, quiyauhcuauhtlatli Lacandona, tepehuahcan moihtoa ''Sierra Madre de Chiapas'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra de Chimalapas''. No xiquitta tlahtocayotl Chiyapan quipiya chichinimeh yolcameh in techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. Totomeh como tlecuauhtli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, ohcequin. ==Teyacanaliztli== Chiyapan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Tochtlan Gutiérrez altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Rutilio Escandón Cadenas in tetlanahuatiani. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 5,543,828 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 5,543,828 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Image:Los Parachicos Y Las Chiapanecas.jpg|thumb|200px|Tlaquemitl ipan Chiyapan.]] Chiyapan ce tlahtocayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Chiyapan ce tlahtocayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Chiyapan ce tlahtocayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]]; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Image:Tuxtla06.jpg|thumb|right|200px|Hueyitepixcalli Tochtlah Gutiérrez.]] ====Hueyiteocalli San Marcos==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Tochtlan Gutiérrez ca Hueyiteocalli San Marcos ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:La danza del Parachico.jpg|thumb|200px|Parachicos ipan Chiyapan.]] Chiyapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Chiyapan]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Papachicos", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Chiyapan Corzo altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Palenque]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Chiyapan ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Chiyapan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Chiapas}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Chiyapan]] ehlvgqoip7qvnxsidxrzdbro4ggas3h Guanajuato 0 4440 499746 496724 2022-07-24T16:57:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Guanajuato | Chantocaitl = Estado de Guanajuato | Pamitl = | Chimalli = Escudo de armas de la Ciudad y Estado de Guanajuato.svg | Tlalmachiyotl = Guanajuato in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Pachtitlan]] | Hueyaltepetl = [[León]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Guanajuatecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-COA | Matlatzalan = www.coahuila.gob.mx/ |}} '''Guanajuato tlahtocayotl''' ([[Caxtillāntlahtōlli]]: '''Guanajuato''', [[Michhuahcatlahtōlli]]: '''Kuanasïuato''' (''Cueyatlalco'' nāhuatlahtōltica). ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Yucatan]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Cuauahtemallan]], in tonatih iquizayampa ica [[Tabasco]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica Tlacatlahtocayotl [[Quintana Roo]]. === Yoliztli === Campeche iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Sierra Madre de Chiapas'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra de Chimalapas''. No xiquitta tlahtocayotl Guanajuato quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== Guanajuato quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Pachititlan altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatlacatzin Evelyn Salgado Pineda in tetlanahuatiani. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Guanajuato ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Guanajuato quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, [[acalpainaliztli]], taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Guanajuato]] 0h1yrxnfu66ovxtr1zlek6gmnwo4nsm Tlahtohcayotl Mexico 0 4442 499734 498472 2022-07-24T16:47:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Tlahtohcayotl Mexihco|NCI]]}} {{Tlani}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Mexico | Chantocaitl = Estado de México | Pamitl = | Chimalli = Escudo del Estado de México.png | Tlalmachiyotl = Mexico (state) in Mexico.svg | Lema = Libertad, Trabajo, Cultura | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Tollohcan]] | Hueyaltepetl = [[Ehcatepec]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Popocatepetl]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 16,187,608 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 656 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Otontlahtolli]] [[Matlatzicatlahtolli]], [[Tlahuicatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = [[Alfredo del Mazo Maza]] | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Mexicanecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-MEX | Matlatzalan = edomex.gob.mx |}} '''Mexico''', '''Tlahtohcayotl Mexico''' nozo '''Mexicotlalli''' (Caxtillantlahtolli: '''Estado de México''', [[Otontlahtolli]]: '''Lēngu M'onda''' huan [[Mazahuahtlahtolli]]: '''Ts'ibonro'''). In [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca. [[Tollohcan]] itecuacan ompa Tlahtocayotl Mexico, quipia 16 onohuayan huan 125 altepecalpolli. Cuaxochtia canahpa mictampa ica [[Tlahtocayotl Hidalgo|Hidalgo]] huan [[Querétaro]], canahpa huitztlampa no [[Tlahtocayotl Guerrero|Guerrero]], [[Tlahtocayotl Morelos|Morelos]] huan [[Altepetl Mexico]], canahpa iquizayampa no [[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]] canahpa icalaquitlampa no huan [[Michhuahcan]]. == Tlaltocayotl == "Mexico" quitoznehqui "Mexihtli" nozo "Mexihtin" huan "-co" zanyeno campa. Quilmach ce [[Aztlan|aztecatl]] [[yaoquizqui]] in ompa Chicomoztoc. Nozo, ohcequin quihtoa ca zanyeno [[Metztli]] [[xictli|ixic]], auh ipampa oncan motoca "Mexico". Axcan Caxtillahtolcopa mohcuiloa "Mexico" iuhqui ''México''; Caxtillantlahtolli mohcuiloa ''Méjico''. ===Occe tlahtolli=== * [[Mazahuahtlahtolli]]: ''Ts'ibonro'' * [[Otontlahtolli]]: ''Lēngu M'onda'' ==Huehcapatlahtoliztli== Nican tlalpan ochantili catca 13,000 a.C., achcauhtlacatl amini tlen neminiaya ic xi nextia [[tlacualli]], [[xochihcualli]], [[yolcameh]] huan [[tanelhuayotl]]. Inin chaneh motenehua Tepexpantlacatl, ce achcauh ochantiaya in America cemantoc tlalli, yehuantin oaminiayah, omichhuayah huan opepeneyah [[xochicualli]]. Achtotlacameh toltecatl catca, ce quetzaltlamantli otlachiuh ompa axcan [[Tequixquiac]], ''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl'' itechpahuicpa huehuehcauh yolcatl axcan polihuilli (inic ce toltecayoh nonotzalli ipan Mexico). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli|tlalpan]] itech [[Ōntzōmpōhualxihuitl 23 a.C.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih quemeh pepenani itech [[xochihcualli]] huan amini itechcopa [[Elepantzoyotl|elepantzoyomeh]], [[Tlacaxolotl|tlacaxolomeh]] ohcequin tecuani yolcameh. In Ixtlahuatl Anahuac ochanti ihuic 800 X.c icampa in chanehqueh motocatia chichimecah ompa Mexico teotlalli mictampa. Yehuantin oquetzqueh ce hueyi altepetl quihtoznequi zatepan xihuitl icampa mexicah mahtel Teotihuahcan. Inin altepetzin tlahcopa altepetihtic in ompa Anahuac ixquich hueyi in iyuh toltecayotl iyehyehcoliz. Teotihuahcan ocalchiuh ic tlaxohtlalmachiyotl ipampa mictlampa canah huitztlampa motocayotia icampa mexicatl Miccaohtli 4 km huehca, iatoya axcan motenenehua San Juan opanoc itech in Tonatih iquiziyampa canahpa icalaquiyampa. [[Īxiptli:Mexico0047.jpg|thumb|left|250px|[[Teotihuahcan]].]] In calli ocachi tenyoh nican, In altepetiliztli, teopantli Quetzalcoatl, Miccaohtli, Tonatih teocalli, Metztli teocalli huan tecpan Quetzalpapalotl; in yuh calpolli Tepantitlah, Tetitlah huan Atetelco ohcequin altepetl Tlalmimilolpan, Xolalpan, Xiuhhuinco, Ocoyacac huan Huapalcalco. Quipia ohcequin huehcauh altepetzacualli itech otomih tlahtohcayatl motenehua Cuauhmanco, ohce itech matlaltzincatl tlahtocayotl in ompa Tollohcan quemeh Teotenanco, Iztapan huan Calixtlahuahcan huan chichimecatlahtocayotl in ompa Tetzcohco, oaltepetlati ohcequin altepetl Tetzcohco, Huexotlah, Acaquilipan huan Teuctzinco huan Tlalpacoyan. In xiuhpan 1430 ihcuac mexicah oquipololohqueh Ixtlahuacan Anahuac oaltepetlali ohcequintin altetepetzacualli in ompa Malinalco, Tenayohcan, Tlalnepantlah, Nauhcalpan, Ahcozac huan Chimalhuahcan. Nochi tlalli otlapachouh ipampa mexicah iximpa in Xaltocan atezcatl, Tetzcohco atezcatl huan Tzompanco atezcatl. ===Yancuic España=== Caxtiltecah oquipololoh mexicatl hueyitlahtocayotl in xiuhpan 1523, in San Francisco teopixqueh otlapehualtih in teomachtiliztli canahpa macehualtin, ahquihuantin aquinqueh otlaquetzqueh in teocaltzacualli quemeh San Luis Obispo Tlalmanalco, Teopixqui Diego de Velázquez ocalti teopantli ipan Oztoticpac motenehua San Miguel Chalman in xiuhpan 1683, altepemaitl quenin aztecah oteotih huehuehcauh teteoh. In caxtiltecah teopixqueh otlaixpololoh huehuehcauh teteopantli huan yehuantin yancuic teocalli ipan inionqueh. Zantepan xiuhpan oacicoh San Agustín Teopixqueh, yahuan ocalticoh San Agustín teocaltzacualli ipan Acolman, huan San Ignacio teopixqueh otlaquetzqueh Teocaltzacualli Tepotzohtlan noyuhqui aohcalli. Nican oquipiaya hueyi amatlahcuiloh ihuic caxtillantlahtolli itoca [[Sor Juana Inés de la Cruz]] ochanti ipan San Miguel Nepantlah atzalan tletepetl [[Iztaccihuatl]] huan [[Popocatepetl]]. Yehuatl hueyi cihuatl cenca cuayolomatini. Caxtiltecah ocaltih miactin caltequitl nochi tlalpan, nican opixcayiti neucmetl tlapixcayotl, tlayolpixcayotl, xocomecapixcayotl, huan nic cuacuauhpixcayotl. Millacameh oicnoti icpampa ''reformas borbónicas'' ihuicpa Yancuic España ipan nahuatilli in 26 metztli diciembre xiuhpan 1804. La guerra de independencia ococotona in tlalli huan milpixcayotl, caxtiltecah otlachiuh in provincia Mexihco ica tepitizin altepetlalpan. ===Tlacaxoxouhcayotl=== Ihcuac [[Yancuic España]] tlacaxoxoxuhqui itech [[España]], otlapeuh in tlahtocayotl Mexico in xihuitl 2 metztli marzo 1924, Altepetl Mexico itecuacan icampa inic chicome nahuatilli itech mexicatl iamoxnahuatil. In xiuhpan 1825 Tetzcohco itecuacan ocatca, in 15 metztli agosto 1830 [[Tollohcan]] itecuacan ocatca. ialtepeuh [[Acapolco]], [[Apan]], Atocpan, Cimapan, [[Cuauhnahuac]], Cuauhtitlan, Cuauhtlan, Chalco, Chilapan, Huexotlah, Hueyichiyapan, Ixtlahuahcan, [[Mexico]], Otompan, Temazcaltepec, Tetzcohco, [[Tlachco]], [[Tlalnepantlah]], [[Tollan]], Tollantzinco, [[Tollohcan]], Tzacualtipan, [[Tzompanco]], Xilotepec, Yauhtepec huan Zoltepec. Inic ce ixeliuhcayoh ihuic Tlahtocayotl Mexico, 1832 icampa xi tlachihua [[Altepetl Mexico]], ixexeliuh in altepetiliztli [[Xochimilco]], [[Iztacalco]], [[Iztapalapan]], [[Coyohuahcan]], [[Tlahuac]], [[Cuauhximalpan]], [[Azcapotzalco]] huan zanno [[Tlalpan]] xiuhpan 1835. Luego inic ome ixeliuhcayoh ihtic xi tlachihua Tlahtocayotl [[Guerrero]], ixeliuhca in altepetiliztli [[Acapolco]], [[Tlachco]] ihuan [[Chilapan]], inic yei ixeliuhcayo ic xi tlachihua Tlahtocayotl [[Hidalgo]], ixexeliuh in altepetiliztli [[Tollan, Hidalgo|Tollan]], [[Tollantzinco]], [[Apan]], [[Atocpan]], [[Huexotlah]], [[Hueyichiyapan]], [[Cimapan]] huan [[Tzacualtipan]]; in altepetiliztli [[Calpolalpan]] ihtic Tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] huan último inic nahui ixeliuhcayo ic xi tlachihua Tlahtocayotl [[Morelos]], ixexeliuh in altepetiliztli [[Cuauhnahuac]], [[Yauhtepec]] huan [[Cuauhtlah, Morelos|Cuauhtlah]]. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Querétaro]] | Norte = [[Tlahtocayotl Hidalgo|Hidalgo]] | Noreste = [[Tlahtocayotl Hidalgo|Hidalgo]] | Oeste = [[Michhuahcan]] | Centro = Mexico | Este = [[Tlaxcallan]] huan [[Puebla]] | Suroeste = [[Tlahtocayotl Guerrero|Guerrero]] | Sur = [[Altepetl Mexico]] huan [[Tlahtocayotl Morelos|Morelos]] | Sureste = [[Tlahtocayotl Morelos|Morelos]] }} Tlahtocayotl Mexico cuaxochtia in mictlampa ica [[Hidalgo]] huan [[Querétaro]], in huitztlampa ica [[Guerrero]], [[Morelos]] huan [[Altepetl Mexico]], canahpa iquiziyampa ca [[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]] in icalaquitlampa ica [[Michhuahcan]]. In Tlahtocayotl Mexico itlaixpayo quipia 21,355 {{km2}}. === Tepeliztli === [[Īxiptli:Nevado de Toluca.jpg|left|thumb|250px|In [[Chiucnauhtecatl]] tletepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico.]] Mexico ca ce tepetlatic tlalli. In [[Eje Volcánico Transversal]]. In [[Popocatepetl]] [[tletepetl]] ahciqui ahcopa in Mexico tlahtocayotl, [[Morelos]] huan [[Puebla]]. Achi ahuic [[palaxtli|ipalax]] in [[metztli octubre 15]], [[2000]] xihuitl. [[Iztaccihuatl]], itoca ce tletepetl ahciqui ahco in Tlahtocayotl Mexico ihuan Puebla. [[Chiucnauhtecatl]], tletepetl ahciqui [[Matlaltzinco]] onohuayan. ===Yeyantli=== Tlahtocayotl Mexico quipia miaquin yeyantli xiuhpan. Nican yeyantli ahneneuhqui mochi Mexico tlalli, inon tlahtocayotl ica yeyantli ica miaquin tepemeh, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahcopa ''temperatura''. Nican Tlahtocayotl Mexico huacqui huan tepeyohcan ica chicahuac [[ehcatl]] itech [[Lerma atoyatl]] ipampa cuauhtlah ''Sierra de las Cruces'' in ompa [[Ocoyacac]]. Nochipa tepetlampa quipia miac [[cuauhtlah]] cepayauhtic. In Mexica tlahtocayotl ica Michhuahcan, Altepetl Mexico huan Morelos in ixtlahuatl ca, ce yeyantli cenca tepeyohtic in [[Nantepetlah Calaquiyampa]] huan in [[Sierra Nevada]], tlen atlacomolli quipiya ixachi atl atemoctli iuhcayotl huan Gran Canal ipan tlilatl itechpahuic Altepetl Mexico. === Yoliztli === Mexico iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Mexico Teotlalli'', quipia atl ipampa atoyatl. Ompa mictlampa ca ''Sierra Chincua'' huan ''Eje Volcánico Transversal''. No xiquitta Mexico tlahtocayotl quipia miequin yolcameh; in totomeh: tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huehxolotl, [[cuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[tepocolcoatl]], [[cuauhcuetzpalin]], [[axolotl]]; ihuan chichinimeh, in [[coyotl]], [[mapachtli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], techalotl, [[oztoatl]], miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Mexico''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Gray Fox - Red Rock Canyon, Nevada copy.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Oztoatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:St Thomas Marriott Iguana 9 cropped.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhcuetzpalin]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Mexico quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan ipan [[Tollohcan]] altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Alfredo del Mazo Maza in tetlanahuatiani. {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tetlanahuatiani!!Cahuitl |- | [[Enrique Peña Nieto]] || 2009-2011 |- | [[Eruviel Ávila Villegas]] || 2011-2017 |- | Alfredo del Mazo Maza || 2017-2023 |} == Tequitiliztli == Mexico ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Mexico tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma del Estado de México (1).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma del Estado de México.]] In tlahtohcayotl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 86,52 % chanehqueh. Tollohcan, in tecuacan, quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ''Universidad del Valle de México'', ''UNITEC'', ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, ITESM Campus Toluca, occequin. ==Tequinemiliztli== [[Image:Toluca, Centro histórico (38).JPG|thumb|200px|Cosmovitral.]] [[Image:Malinalco (5).JPG|thumb|right|200px|Mihtohtli "Chinelo".]] Mexico ce tlahtocayotl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihualiztli ipan Mexico tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iyuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. ===Tequichihualiztli=== Tlahtocayotl Mexico ce altepetl ica mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Malinalco]], tlacah ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In mitohtli "Chinelo", ilhuitl ipan hueyaithualli Malinalco iteopan. Noyuhqui quipia ''Charro de Abolengo'' ipan Nezahualcoyotl, Iztacalco huan Chalco altepecalpolli. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepemeh iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlatlamantic]]. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Teotihuahcan]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Serra Chincua]] == Momotlaliztli== [[File:Estadio Nemesio Díez.jpg|miniatura|200px|derecha|[[Estadio Nemesio Díez]] ompa Tollohcan altepetl.]] In momotlaliztli ipan Mexico ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Huitzquillocan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Mexico tlahtocayotl quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Nemesio Díez]], padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. ==No xiquitta== * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Mexico (state)}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlahtohcayotl Mexico]] 2cacnwt633nh12p0yd238xzyq78762r Puebla 0 4444 499730 496119 2022-07-24T16:44:36Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Puebla | Chantocaitl = Estado de Puebla | Pamitl = Flag of Puebla.svg | Chimalli = Coat of arms of Puebla.svg | Tlalmachiyotl = Puebla in Mexico (location map scheme).svg | Lema = Libertad, Trabajo, Cultura | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tecuacan = [[Cuetlaxcoapan]] | Hueyaltepetl = [[Cuetlaxcoapan]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Citlaltepetl]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 6,583,278 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[9 metztli octubre]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Miguel Barbosa Huerta | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Pueblatlacatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Puebla|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-PUE | Matlatzalan = puebla.gob.mx |}} '''Puebla''' nozo '''Tlahtocayotl Puebla''' ([[caxtillahtolli|caxtillantlahtolcopa]] ce ipan in 32 tlatilantli tlahtocayotl<ref>Quihtoznequi ''entidad federativa''</ref> itecuacan [[Cuetlaxcoapan]] (caxtillahtolcuepa ''Heroica Puebla de Zaragoza'') ca. Tlatectli in tlapcopa in tlahco in Mexicotlalli cuaxochtia in iquizayampa ica in tlahtocayotl [[Veracruz]], in tonatih icalaquitlampa ica in tlahtocayotl [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]], [[Tlaxcallan]] huan [[Morelos]] huan in huitztlampa ica in tlahtocayotl [[Huaxyacac]] huan [[Guerrero]]. Puebla ahmo piya hueyatentli, huan piya ce tlaixpayotl huel miac tepeyohcan. Itlaixpayo 34 251 km², in canin chantih ocachi in 6 000 000 tlacameh, in ic tlen in tlapanahuia inic macuilli hueyi tlahtocayotl ic chanehqueh. Inin tlahtocayotl piya in tlapanahuia inic nahuatlahtohchanehqueh hueyi tlapohualli. == Tlaltocayotl == In tlahtocayotl Puebla itoca itech ipampa itecuacan [[Puebla de los Ángeles]] (nahuatlahtolcopa; Cuetlaxcoapan) ompa Yancuic España. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''puebla'' caxtillantlahtolli, nahuatlahtolcuepa ''calimayan'' no ''callah'', catca ipan in [[Inic Ce Mexico Emperador itlahtohcayo]]. Ica in [[1824]] xihuitl, in hueyaltepetl omocuepa '''Yoloxoxouhqui huan Tlahtohcauh Tlahtocayotl Puebla''' in tlen achcauhtoca axcan. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Image:Exconvento franciscano (siglo XVI).jpg|thumb|left|200px|Tecalli.]] In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in ''angelo''meh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah [[Carlos V]] (K.V.) quipiya in hueyiteocalli ica macuilli ''torres'' huan ome ''angelo''meh quitzitzitzquiah. Ipan in tocaitl ''Tlamahuichihuani'' huan ''Zaragoza'' ca ipampa in yaotequi [[Ignacio Zaragoza]] in aquin oquinpeuh in [[Francia|franciayaomeh]] ipan in 5 de mayo [[1862]] ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Puebla-hidro.png|thumb|left|200px|Puebla tlalli.]] Tlahtocayotl Puebla quipiya ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin tlahtocayotl ca ancayotl cuaxochtia ipan tlahcopampa ica [[Tlaxcallan]], canahpa mictlampa ica [[Veracruz]] ompa [[Hidalgo]] tlahtocayotl, in huitztlampa ica [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] huan [[Huaxyacac]], in tonatih iquizayampa ica [[Veracruz]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]] huan [[Morelos]]. In Puebla ipan in [[Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in [[Citlaltepec]]. Tlatectli in 40km iquizayampa in [[Popocatepetl]] huan in [[Iztaccihuatl]]. In [[Matlalcueyeh]] tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlahtectli ipan in [[Atoyac atoyatl]], in tlen meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in [[Valsequillo Atezcatl]]. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[acecec]] huan in [[San Francisco atoyatl]] ca. ===Yeyantli=== [[Image:PiedrasEncimadas87.JPG|thumb|right|200px|Puebla ixquich in mictlampa in mitlampahuic ica in ''Piedras Encimadas''.]] Tlahtocayotl Puebla quimpiya miaquin yeyantli xiuhpan. Nican yeyantli ahneneuhqui mochi Puebla, inon tlacatiyan ica ''tlalnepabntlah'' (ahmo quipia hueyatl) yeyantli ica miaquin hueyi tepetl ica cepayahuitl, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahco ''temperatura''. Nican Tlahtocayotl Puebla huacqui huan tepeyoh ica chicahuac [[ehcatl]] ihuicpa [[Atoyac atoyatl]] quemeh tlahtocayouhtic cuauhtlahtli ''Sierra Madre Oriental'' in ompa [[Quetzallan]]. Nochipa tepetlampa quipiya miac cepayauhtic [[cuauhtlah]] ca. In pueblatencalixcuātl ica Hidalgo, Veracruz, Tlaxcala, Mexico ihuan Morelos in ixtlahuatl cah, ce yeyantli cenca tepeyohtic in [[Sierra Madre Oriental]] huan in [[Sierra Nevada]], tlein atlacomolli quipiya ixachi atl atemoctli iuhcayotl ihuan hueyi [[atoyatl]] ipan tlani temperatura. === Yoliztli === Puebla iyoliz hueyi, quipiya ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos orientales'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Valsequillo atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra norte de Puebla''. No xiquitta tlahtocayotl Puebla quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Puebla''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Aquila chrysaetos Flickr.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtli]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis lupus baileyi running.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Desert Bighorn Sheep Joshua Tree 4.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia ficus-indica]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Echinocactus grusonii]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pinus ponderosa]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Puebla quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Cuetlaxcoapan altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Miguel Barbosa Huerta in tetlanahuatiani. == Tequitiliztli == [[File:Puebla farmers.jpg|thumb|220px|left|Puebla millahcah.]] Puebla ce tlahtocayotl ipan Mexico ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tianquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce tlahtocayotl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan ohcequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|250px|miniaturadeimagen|derecha|[[Aeropuerto Internacional de Puebla]].]] Puebla quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli, tomando en quipiya 68,000 del Aeropuerto Nacional de Tehuacán huan 162,000 itech Aeropuerto Internacional de Puebla. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 6,583,278 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 4,484,023 |- | [[2020]] | 6,583,278 |- |} {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Hueyi altepetl ipan tlahtocayotl Puebla |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Estrella de Puebla.jpeg|borde|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Palacio Municipal Tehuacán.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tehuahcan]]<br />[[File:San Pedro Cholula, Mexico..JPG|borde|110x110px]]<br />[[Cholollan]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepetl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepecalpolli ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepetl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepecalpolli ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Atlixco]]<br />[[File:Cerro del Pizarro en libramiento Amozoc - Perote - panoramio.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Ahmozoc]]<br />[[File:A twilight in San Martín Texmelucan, México.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Texmelocan]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Cuetlaxcoapan]] ||align=left| [[Municipio de Puebla|Puebla]] ||align=right| 1 434 062|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[San Andrés Cholula]] ||align=left| [[San Andrés Cholula]] ||align=right| 39 964 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Tehuahcan]] ||align=left| [[Tehuahcan altepecalpolli]] ||align=right| 248 716 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Xicotepec]]||align=left|[[Xicotepec]]||align=right| 39 803 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Cholollan]]||align=left| [[San Pedro Cholula]] ||align=right| 87 897 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Ciudad de Zacatlán|Zacatlán]] ||align=left| [[Zacatlán]] ||align=right| 33 736 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Atlixco]] ||align=left|[[Atlixco (municipio)|Atlixco]] ||align=right| 86 690 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Municipio de Tecamachalco (Puebla)|Tecamachalco]] ||align=left| [[Municipio de Tecamachalco (Puebla)|Tecamachalco]] ||align=right| 28 679 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Ahmozoc]] ||align=left| [[Ahmozoc altepecalpolli|Amozoc]] ||align=right| 77 106 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Ajalpan]] ||align=left|[[Municipio de Ajalpan|Ajalpan]]||align=right| 28 031 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[San Martín Texmelucan|San Martín]] ||align=left| [[San Martín Texmelucan (municipio)|San Martín Texmelucan]] ||align=right| 75 518 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Sanctórum (Puebla)|Sanctórum]] ||align=left| [[Cuautlancingo]] ||align=right| 27 936 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Teziutlán]] ||align=left| [[Teziutlán]] ||align=right| 58 699 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Tepeaca]] ||align=left| [[Tepeaca]] ||align=right| 27 449 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Huauchinango]] ||align=left| [[Huauchinango (municipio)|Huauchinango]] ||align=right| 56 206 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Santa María Moyotzingo|Moyotzingo]]||align=left| [[San Martín Texmelucan (municipio)|San Martín Texmelucan]] ||align=right| 27 137 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Tlaxcalancingo]] ||align=left| [[San Andrés Cholula]]||align=right| 54 517 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Acatzingo de Hidalgo|Acatzingo]] ||align=left| [[Municipio de Acatzingo|Acatzingo]] ||align=right| 25 817 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Izúcar de Matamoros|Izúcar]] ||align=left| [[Izúcar de Matamoros]] ||align=right| 43 006|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Huexotzinco]] ||align=left| [[Municipio de Huejotzingo|Huejotzingo]] ||align=right| 25 684 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} === Macehualcalpolli=== {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=210px style="float:right; margin-left: 2em; margin-right: 0em; margin-bottom: 1em; padding: 0.5e text-align:left; clear:all; font-size:90%" |colspan=2 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Macehualcalpolli ipan Puebla''' |- |colspan=2 style="background:#white; color:black;" align=center bgcolor="white"| |- | style="background:#C9C9C9;" align=center | '''Macehualcalpolli''' | style="background:#C9C9C9;" align=center | '''Chan. (2010)''' |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Nahuah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 539.819 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Mixtecah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 331.167 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Otomih]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 193.554 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Popolocah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 141.112 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Mazatecah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 126.384 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Tototnacah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 92.246 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Tepehuah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 90.846 |- |colspan=4 style="background:#C9C9C9; color:black;" align=center bgcolor="white"|<small>Fuente: INEGI |} ===Tlahtolli=== Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 87.9% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico tlalli, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin caxtillantlahtolli canahpa motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo tlachihualiztli; quitoznehqui, piya no macehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya oquichiuh ihuicpa ICI, Mexico icpiya ixachi caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlen onto caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi caxtillantlahtohqueh nican ca. Mexico itlahtolhuan motlahtoa ipan tlahtocayotl Puebla cah [[nahuatlahtolli]], [[popolocatlahtolli]], [[mixtecatlahtolli]], [[totonacatlahtolli]], [[otontlahtolli]], [[mazatecatlahtolli]], [[tepehuatlahtolli]] huan ohcequin. Nican quipiya occequin tlahtolli itech [[Europa]] cemantoc tlalli, in [[chipilotlahtolli]] ipan [[Chipiloc]], ce venetotlahtoltica otlahtoac ompa Mexicocopa, noyuhquin oocequin [[inglestlahtolli]], [[yidishtlahtolli]], [[alemantlahtolli]], [[francestlahtolli]], [[catalantlahtolli]], [[vascotlahtolli]] huan [[italiatlahtolli]]. ===Neltococayotl=== [[File:NiñoDr.jpg|thumb|right|200px|Santo Niño Doctor.]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh. Ce teoyotl ipan Puebla in Santo Niño Doctor, ompa [[Tepeyacac]] teopan. Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli. ==Tlamachtiliztli== [[File:Segundo patio del Carolino 01.jpg|thumb|200px|izquierda|Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.]] Tlahtocayotl Puebla quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma de Puebla'', ''Universidad Tecnológica de Puebla'', ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ''Universidad Culinaria de Puebla'' huan ''Universidad de las Américas'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla. Universidad Tecnológica de Tehuacán, Universidad del Valle de Puebla-Tehuacán, UPAEP-Tehuacán, Universidad Leonardo da Vinci, Universidad Mesoamericana, Instituto Tecnológico de Tehuacán, Instituto Tecnológico de Huauchinango, Tecnológico Nacional de México Campus Huauchinango, Universidad Hispana de Huauchinango, occequin. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tlacualiztli=== Puebla ce tlahtocayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[cemita]], [[chalupa]], [[chiles en nogada]], [[nohpalmitl]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== ====Calmanaliztli==== [[Image:Iglesia de Puebla.jpg|thumb|right|200px|Ialtepenan hueyiteocalco ipan [[Cuetlaxcoapan]].]] Ce hueyi tequiyotl in ''Hueyiteocalco Cuetlaxcoapan'', icalmanaliz ''barroco'', in hueyic Yancuic España itequiyo ica icalacoayan, ome torres huan boveda. ====Tlatzohtzonaliztli==== Miaquin [[tlatzohtzonaliztli]] ca inin tlacatiyan iyuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Hueyi [[tlacuicaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]]. Ca cuicacan quemeh [[Auditorio Metropolitano de Puebla]], Auditorio de la Reforma, iyan hueyi chontallacatiyan cuicanimeh ocuicahuac iyuhquin [[Lila Downs]], [[Zoé]] nozo [[Mœnia]]. ====Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]]==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Erik Rubín]] * [[Alex Lora]] * [[Edith Márquez]] * [[Juan Solo]] * [[Fernando Olvera]] {{col-2}} * [[Martha Toledo]] {{col-end}} === Tonalizcayotl === ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 1987 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Cuetlaxcoapan]] [[Īxiptli:Cupula e interior de la Capilla del rosario.JPG|thumb|right|200px|Xolalpan [[Cuetlaxcoapan]].]] Xolalpan Cuetlaxcoapan cualcan tlen otlaquetz in inic ce ohcalli itechpahuic huehuehcauh Cuetlaxcoapan altepetl moihtoa ''Puebla de los Ángeles'', ce cuacualtzin xolalpan ica chicueyi calpolli, huehcauh calli quipiya occe altepeticpac, teocalli, tecpan, quetzaltic aitualli, ce hueyiteocalco, calmecac ica arcos, ameyalli, callah itech occequin tlapalli ipan talavera, texamitl huan texcalli. * 1994 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Achto teocalmecac macuilpohualxiuhpan 16 ipan Popocatepetl]] == Momotlaliztli == [[Īxiptli:Autodromo aerea mail.jpg|thumb|right|200px|Autodromo ipan Ahmozoc.]] In momotlaliztli ipan Puebla cah ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, huan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Ahmozoc, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Puebla quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Cuauhtémoc]], padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == <small> :[http://www.cddhcu.gob.mx/bibliot/infolegi/consedos/constitu/puebla.htm Constitución Política del Estado Libre y Soberano de Puebla], en el sitio en internet de la Cámara de Diputados del H. Congreso de la Unión, consultada el 29 de enero de 2009. (Caxtillāntlahtōlli). :[http://www.puebla.gob.mx Gobierno del Estado de Puebla]. 2009 (Caxtillāntlahtōlli). :[[Instituto Nacional de Estadística y Geografía]] (INEGI, 2004): La población hablante de lengua indígena de Puebla, Aguascalientes. (Caxtillāntlahtōlli) </small> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Puebla}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Puebla]] c9jkm4h9oxfq1lwnewjo5x9pswdoh5u 499753 499730 2022-07-24T17:03:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Puebla | Chantocaitl = Estado de Puebla | Pamitl = Flag of Puebla.svg | Chimalli = Coat of arms of Puebla.svg | Tlalmachiyotl = Puebla in Mexico (location map scheme).svg | Lema = Libertad, Trabajo, Cultura | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Cuetlaxcoapan]] | Hueyaltepetl = [[Cuetlaxcoapan]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Citlaltepetl]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 6,583,278 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[9 metztli octubre]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Miguel Barbosa Huerta | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Pueblatlacatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Puebla|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-PUE | Matlatzalan = puebla.gob.mx |}} '''Puebla''' nozo '''Tlahtocayotl Puebla''' ([[caxtillahtolli|caxtillantlahtolcopa]] ce ipan in 32 tlatilantli tlahtocayotl<ref>Quihtoznequi ''entidad federativa''</ref> itecuacan [[Cuetlaxcoapan]] (caxtillahtolcuepa ''Heroica Puebla de Zaragoza'') ca. Tlatectli in tlapcopa in tlahco in Mexicotlalli cuaxochtia in iquizayampa ica in tlahtocayotl [[Veracruz]], in tonatih icalaquitlampa ica in tlahtocayotl [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]], [[Tlaxcallan]] huan [[Morelos]] huan in huitztlampa ica in tlahtocayotl [[Huaxyacac]] huan [[Guerrero]]. Puebla ahmo piya hueyatentli, huan piya ce tlaixpayotl huel miac tepeyohcan. Itlaixpayo 34 251 km², in canin chantih ocachi in 6 000 000 tlacameh, in ic tlen in tlapanahuia inic macuilli hueyi tlahtocayotl ic chanehqueh. Inin tlahtocayotl piya in tlapanahuia inic nahuatlahtohchanehqueh hueyi tlapohualli. == Tlaltocayotl == In tlahtocayotl Puebla itoca itech ipampa itecuacan [[Puebla de los Ángeles]] (nahuatlahtolcopa; Cuetlaxcoapan) ompa Yancuic España. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''puebla'' caxtillantlahtolli, nahuatlahtolcuepa ''calimayan'' no ''callah'', catca ipan in [[Inic Ce Mexico Emperador itlahtohcayo]]. Ica in [[1824]] xihuitl, in hueyaltepetl omocuepa '''Yoloxoxouhqui huan Tlahtohcauh Tlahtocayotl Puebla''' in tlen achcauhtoca axcan. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Image:Exconvento franciscano (siglo XVI).jpg|thumb|left|200px|Tecalli.]] In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in ''angelo''meh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah [[Carlos V]] (K.V.) quipiya in hueyiteocalli ica macuilli ''torres'' huan ome ''angelo''meh quitzitzitzquiah. Ipan in tocaitl ''Tlamahuichihuani'' huan ''Zaragoza'' ca ipampa in yaotequi [[Ignacio Zaragoza]] in aquin oquinpeuh in [[Francia|franciayaomeh]] ipan in 5 de mayo [[1862]] ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Puebla-hidro.png|thumb|left|200px|Puebla tlalli.]] Tlahtocayotl Puebla quipiya ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin tlahtocayotl ca ancayotl cuaxochtia ipan tlahcopampa ica [[Tlaxcallan]], canahpa mictlampa ica [[Veracruz]] ompa [[Hidalgo]] tlahtocayotl, in huitztlampa ica [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] huan [[Huaxyacac]], in tonatih iquizayampa ica [[Veracruz]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]] huan [[Morelos]]. In Puebla ipan in [[Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in [[Citlaltepec]]. Tlatectli in 40km iquizayampa in [[Popocatepetl]] huan in [[Iztaccihuatl]]. In [[Matlalcueyeh]] tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlahtectli ipan in [[Atoyac atoyatl]], in tlen meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in [[Valsequillo Atezcatl]]. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[acecec]] huan in [[San Francisco atoyatl]] ca. ===Yeyantli=== [[Image:PiedrasEncimadas87.JPG|thumb|right|200px|Puebla ixquich in mictlampa in mitlampahuic ica in ''Piedras Encimadas''.]] Tlahtocayotl Puebla quimpiya miaquin yeyantli xiuhpan. Nican yeyantli ahneneuhqui mochi Puebla, inon tlacatiyan ica ''tlalnepabntlah'' (ahmo quipia hueyatl) yeyantli ica miaquin hueyi tepetl ica cepayahuitl, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahco ''temperatura''. Nican Tlahtocayotl Puebla huacqui huan tepeyoh ica chicahuac [[ehcatl]] ihuicpa [[Atoyac atoyatl]] quemeh tlahtocayouhtic cuauhtlahtli ''Sierra Madre Oriental'' in ompa [[Quetzallan]]. Nochipa tepetlampa quipiya miac cepayauhtic [[cuauhtlah]] ca. In pueblatencalixcuātl ica Hidalgo, Veracruz, Tlaxcala, Mexico ihuan Morelos in ixtlahuatl cah, ce yeyantli cenca tepeyohtic in [[Sierra Madre Oriental]] huan in [[Sierra Nevada]], tlein atlacomolli quipiya ixachi atl atemoctli iuhcayotl ihuan hueyi [[atoyatl]] ipan tlani temperatura. === Yoliztli === Puebla iyoliz hueyi, quipiya ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos orientales'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Valsequillo atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra norte de Puebla''. No xiquitta tlahtocayotl Puebla quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Puebla''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Aquila chrysaetos Flickr.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtli]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis lupus baileyi running.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Desert Bighorn Sheep Joshua Tree 4.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia ficus-indica]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Echinocactus grusonii]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pinus ponderosa]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Puebla quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Cuetlaxcoapan altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Miguel Barbosa Huerta in tetlanahuatiani. == Tequitiliztli == [[File:Puebla farmers.jpg|thumb|220px|left|Puebla millahcah.]] Puebla ce tlahtocayotl ipan Mexico ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tianquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce tlahtocayotl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan ohcequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|250px|miniaturadeimagen|derecha|[[Aeropuerto Internacional de Puebla]].]] Puebla quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli, tomando en quipiya 68,000 del Aeropuerto Nacional de Tehuacán huan 162,000 itech Aeropuerto Internacional de Puebla. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 6,583,278 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 4,484,023 |- | [[2020]] | 6,583,278 |- |} {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Hueyi altepetl ipan tlahtocayotl Puebla |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Estrella de Puebla.jpeg|borde|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Palacio Municipal Tehuacán.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tehuahcan]]<br />[[File:San Pedro Cholula, Mexico..JPG|borde|110x110px]]<br />[[Cholollan]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepetl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepecalpolli ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepetl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepecalpolli ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Atlixco]]<br />[[File:Cerro del Pizarro en libramiento Amozoc - Perote - panoramio.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Ahmozoc]]<br />[[File:A twilight in San Martín Texmelucan, México.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Texmelocan]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Cuetlaxcoapan]] ||align=left| [[Municipio de Puebla|Puebla]] ||align=right| 1 434 062|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[San Andrés Cholula]] ||align=left| [[San Andrés Cholula]] ||align=right| 39 964 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Tehuahcan]] ||align=left| [[Tehuahcan altepecalpolli]] ||align=right| 248 716 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Xicotepec]]||align=left|[[Xicotepec]]||align=right| 39 803 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Cholollan]]||align=left| [[San Pedro Cholula]] ||align=right| 87 897 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Ciudad de Zacatlán|Zacatlán]] ||align=left| [[Zacatlán]] ||align=right| 33 736 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Atlixco]] ||align=left|[[Atlixco (municipio)|Atlixco]] ||align=right| 86 690 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Municipio de Tecamachalco (Puebla)|Tecamachalco]] ||align=left| [[Municipio de Tecamachalco (Puebla)|Tecamachalco]] ||align=right| 28 679 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Ahmozoc]] ||align=left| [[Ahmozoc altepecalpolli|Amozoc]] ||align=right| 77 106 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Ajalpan]] ||align=left|[[Municipio de Ajalpan|Ajalpan]]||align=right| 28 031 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[San Martín Texmelucan|San Martín]] ||align=left| [[San Martín Texmelucan (municipio)|San Martín Texmelucan]] ||align=right| 75 518 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Sanctórum (Puebla)|Sanctórum]] ||align=left| [[Cuautlancingo]] ||align=right| 27 936 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Teziutlán]] ||align=left| [[Teziutlán]] ||align=right| 58 699 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Tepeaca]] ||align=left| [[Tepeaca]] ||align=right| 27 449 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Huauchinango]] ||align=left| [[Huauchinango (municipio)|Huauchinango]] ||align=right| 56 206 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Santa María Moyotzingo|Moyotzingo]]||align=left| [[San Martín Texmelucan (municipio)|San Martín Texmelucan]] ||align=right| 27 137 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Tlaxcalancingo]] ||align=left| [[San Andrés Cholula]]||align=right| 54 517 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Acatzingo de Hidalgo|Acatzingo]] ||align=left| [[Municipio de Acatzingo|Acatzingo]] ||align=right| 25 817 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Izúcar de Matamoros|Izúcar]] ||align=left| [[Izúcar de Matamoros]] ||align=right| 43 006|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Huexotzinco]] ||align=left| [[Municipio de Huejotzingo|Huejotzingo]] ||align=right| 25 684 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} === Macehualcalpolli=== {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=210px style="float:right; margin-left: 2em; margin-right: 0em; margin-bottom: 1em; padding: 0.5e text-align:left; clear:all; font-size:90%" |colspan=2 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Macehualcalpolli ipan Puebla''' |- |colspan=2 style="background:#white; color:black;" align=center bgcolor="white"| |- | style="background:#C9C9C9;" align=center | '''Macehualcalpolli''' | style="background:#C9C9C9;" align=center | '''Chan. (2010)''' |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Nahuah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 539.819 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Mixtecah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 331.167 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Otomih]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 193.554 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Popolocah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 141.112 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Mazatecah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 126.384 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Tototnacah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 92.246 |- | style="background:#EFEFEF;" align=left | [[Tepehuah]] | style="background:#EFEFEF;" align=right | 90.846 |- |colspan=4 style="background:#C9C9C9; color:black;" align=center bgcolor="white"|<small>Fuente: INEGI |} ===Tlahtolli=== Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 87.9% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico tlalli, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin caxtillantlahtolli canahpa motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo tlachihualiztli; quitoznehqui, piya no macehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya oquichiuh ihuicpa ICI, Mexico icpiya ixachi caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlen onto caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi caxtillantlahtohqueh nican ca. Mexico itlahtolhuan motlahtoa ipan tlahtocayotl Puebla cah [[nahuatlahtolli]], [[popolocatlahtolli]], [[mixtecatlahtolli]], [[totonacatlahtolli]], [[otontlahtolli]], [[mazatecatlahtolli]], [[tepehuatlahtolli]] huan ohcequin. Nican quipiya occequin tlahtolli itech [[Europa]] cemantoc tlalli, in [[chipilotlahtolli]] ipan [[Chipiloc]], ce venetotlahtoltica otlahtoac ompa Mexicocopa, noyuhquin oocequin [[inglestlahtolli]], [[yidishtlahtolli]], [[alemantlahtolli]], [[francestlahtolli]], [[catalantlahtolli]], [[vascotlahtolli]] huan [[italiatlahtolli]]. ===Neltococayotl=== [[File:NiñoDr.jpg|thumb|right|200px|Santo Niño Doctor.]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh. Ce teoyotl ipan Puebla in Santo Niño Doctor, ompa [[Tepeyacac]] teopan. Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli. ==Tlamachtiliztli== [[File:Segundo patio del Carolino 01.jpg|thumb|200px|izquierda|Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.]] Tlahtocayotl Puebla quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma de Puebla'', ''Universidad Tecnológica de Puebla'', ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ''Universidad Culinaria de Puebla'' huan ''Universidad de las Américas'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla. Universidad Tecnológica de Tehuacán, Universidad del Valle de Puebla-Tehuacán, UPAEP-Tehuacán, Universidad Leonardo da Vinci, Universidad Mesoamericana, Instituto Tecnológico de Tehuacán, Instituto Tecnológico de Huauchinango, Tecnológico Nacional de México Campus Huauchinango, Universidad Hispana de Huauchinango, occequin. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tlacualiztli=== Puebla ce tlahtocayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[cemita]], [[chalupa]], [[chiles en nogada]], [[nohpalmitl]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== ====Calmanaliztli==== [[Image:Iglesia de Puebla.jpg|thumb|right|200px|Ialtepenan hueyiteocalco ipan [[Cuetlaxcoapan]].]] Ce hueyi tequiyotl in ''Hueyiteocalco Cuetlaxcoapan'', icalmanaliz ''barroco'', in hueyic Yancuic España itequiyo ica icalacoayan, ome torres huan boveda. ====Tlatzohtzonaliztli==== Miaquin [[tlatzohtzonaliztli]] ca inin tlacatiyan iyuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Hueyi [[tlacuicaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]]. Ca cuicacan quemeh [[Auditorio Metropolitano de Puebla]], Auditorio de la Reforma, iyan hueyi chontallacatiyan cuicanimeh ocuicahuac iyuhquin [[Lila Downs]], [[Zoé]] nozo [[Mœnia]]. ====Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]]==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Erik Rubín]] * [[Alex Lora]] * [[Edith Márquez]] * [[Juan Solo]] * [[Fernando Olvera]] {{col-2}} * [[Martha Toledo]] {{col-end}} === Tonalizcayotl === ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 1987 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Cuetlaxcoapan]] [[Īxiptli:Cupula e interior de la Capilla del rosario.JPG|thumb|right|200px|Xolalpan [[Cuetlaxcoapan]].]] Xolalpan Cuetlaxcoapan cualcan tlen otlaquetz in inic ce ohcalli itechpahuic huehuehcauh Cuetlaxcoapan altepetl moihtoa ''Puebla de los Ángeles'', ce cuacualtzin xolalpan ica chicueyi calpolli, huehcauh calli quipiya occe altepeticpac, teocalli, tecpan, quetzaltic aitualli, ce hueyiteocalco, calmecac ica arcos, ameyalli, callah itech occequin tlapalli ipan talavera, texamitl huan texcalli. * 1994 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Achto teocalmecac macuilpohualxiuhpan 16 ipan Popocatepetl]] == Momotlaliztli == [[Īxiptli:Autodromo aerea mail.jpg|thumb|right|200px|Autodromo ipan Ahmozoc.]] In momotlaliztli ipan Puebla cah ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, huan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Ahmozoc, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Puebla quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Cuauhtémoc]], padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == <small> :[http://www.cddhcu.gob.mx/bibliot/infolegi/consedos/constitu/puebla.htm Constitución Política del Estado Libre y Soberano de Puebla], en el sitio en internet de la Cámara de Diputados del H. Congreso de la Unión, consultada el 29 de enero de 2009. (Caxtillāntlahtōlli). :[http://www.puebla.gob.mx Gobierno del Estado de Puebla]. 2009 (Caxtillāntlahtōlli). :[[Instituto Nacional de Estadística y Geografía]] (INEGI, 2004): La población hablante de lengua indígena de Puebla, Aguascalientes. (Caxtillāntlahtōlli) </small> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Puebla}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Puebla]] lhhgonqszwt6yfrnv4ztcr2cr39pftb San Luis Potosí 0 4446 499756 496729 2022-07-24T17:05:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = San Luis Potosí | Chantocaitl = Estado de San Luis Potosí | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of San Luis Potosi.svg | Tlalmachiyotl = San Luis Potosi in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[San Luis Potosí]] | Hueyaltepetl = [[San Luis Potosí]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Potositecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-SLP | Matlatzalan = |}} '''San Luis Potosí''' nozo '''Tlahtohcayotl San Luis Potosí''' (Caxtillantlahtolli: ''Estado de San Luis Potosí''). Itecuacan [[Altepetl San Luis Potosí]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Coahuillan]], canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]] huan [[Aguascalientes]], in tonatih iquizayampa ica [[Veracruz]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Zacatecah]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan San Luis Potosí ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. San Luis Potosí tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan San Luis Potosí ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. San Luis Potosí quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:San Luis Potosí]] 2jdfck1e01s4sa1j663aqggd40qu799 Nemachiyōtīlli:Altepetl 10 4454 499870 492378 2022-07-25T02:19:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="infobox geography" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.8em 0.8em 0.8em 1em; padding: 0.8e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |- {{#if:{{{Tocaitl|}}}| {{!}}bgcolor=00008B colspan=2 style="color:white; text-align:center; font-size:120%"{{!}}'''{{{Tocaitl}}}'''<br/><small>''{{{Chantocaitl}}}''</small> }} |- | style="background:#CDDEFF;" colspan="2" align="center" | {{#if:{{{Altepetl|}}}|'''[[Altepetl]]'''}}{{#if:{{{Departamento|}}}|'''Departamento'''}}{{#if:{{{|}}}|'''Cemaxcayotl'''}} |- {{#if:{{{WDC|}}}| {{!}}bgcolor=black colspan=2 style="color:white; text-align:center; font-size:120%"{{!}}'''{{{WDC}}}</big>'''<br/><small>''{{{Chantocaitl}}}''</small> }} |- | {{#if:{{{Chimalli|}}}| {{#ifeq:{{{Pamitl|}}}| |colspan="2" style="text-align: center;"{{!}}[[Image:{{{Chimalli}}}|center|80px|Ichimal {{{Tocaitl}}}]]|style="text-align: center;"{{!}}[[Image:{{{Pamitl}}}|center|110px|Ipan {{{Tocaitl}}}]]{{!}}{{!}}[[File:{{{Chimalli}}}|center|80px|Ichimal {{{Tocaitl}}}]]}}|{{#if:{{{Pamitl|}}}|colspan="2" style="text-align: center;"{{!}}[[Image:{{{Pamitl}}}|center|110px|Ipan {{{Tocaitl}}}]]|}} }} |- | colspan="2" style="text-align: center;" | {{#if: {{{Tlaixcopinalli|}}} | {{#ifeq: {{{Tlaixcopinalli}}} | none | | [[Image:{{{Tlaixcopinalli}}}|{{min|290|{{{Image size|}}}}}px|border]] }} | }} |- | colspan="2" style="text-align: center;" | {{#if: {{{Tlalmachiyotl|}}} | {{#ifeq: {{{Tlalmachiyotl}}} | none | | [[Image:{{{Tlalmachiyotl}}}|{{min|280|{{{Image size|}}}}}px|border]] }} | }} |- | valign=top | '''Tlacatiyan'''<br/>-'''{{{Tlacatiyan_ixeliuhca1}}}'''<br/>-'''{{{Tlacatiyan_ixeliuhca2}}}'''<br/>-'''{{{Tlacatiyan_ixeliuhca3}}}''' | valign=top | {{{Tlacatiyan}}}<br/>{{{Xeliuhca1|}}}<br/>{{{Xeliuhca2|}}}<br/>{{{Xeliuhca3|}}} |- | valign=top | '''Tlaixpayotl'''<br>- Campa | valign=top | {{{Ixtentli}}} km<sup>2</sup> <br> {{{Tlaixpayotl|}}} |- | valign=top |'''Ancayotl''' | valign=top | {{{Ancayotl}}} |- | valign=top | '''Huehcapancayotl''' | valign=top | {{{Huehcapancayotl}}} <br />({{{Metros}}} msnm) |- | valign=top | '''Chanehqueh''' <br/>- Campa <br>- Pozahuacayotl <br>- Campa | valign=top | {{{Chanehqueh|}}} chan.<br/>{{{CampaChanehqueh|}}}<br/>{{{Pozahuacayotl}}} chan/km²<br>{{{CampaPozahuacayotl|}}} |- | valign=top | '''Tlahtolli''' | valign=top | {{{Tlahtolli}}} |- | valign=top | '''IDN'''<br>- Campa | valign=top | {{{IDH|}}} <br/>{{{CampaIDH|}}} |- | valign=top | '''PIB'''<br/>- PIB Per Capita | valign=top | $ {{{PIB|}}} MDD <br/> $ {{{PPC|}}} USD |- | valign=top | '''Altepetzintiliztli''' | valign=top | {{{Altepetzintiliztli|}}} |- {{#if:{{{Tocaitl|}}}| {{!}} valign=top {{!}} '''Altepetequihuah''' {{!}} valign=top {{!}} {{{Altepetequihuah}}} {{!-}} }} | valign=top | '''UTC''' | valign=top | {{{UTC}}} |- | valign:top | '''Tlacatocaitl''' | valign:top | {{{Tlacatocaitl}}} |- | valign:top | '''CP''' | valign:top | {{{CP}}} |- | valign=top | '''Nenecuilhuaztli'''<br/>&nbsp;- USPS<br>&nbsp;- ISO 3166-2 | valign=top | <br/>{{{USPS}}}<br/>{{{CodigoISO}}} |- | valign:top | '''Nenecuilhuaztli''' | valign:top | {{{Nenecuilhuaztli}}} |- | valign=top | '''Matlatzalan''' | valign=top | [http://{{{Matlatzalan}}} {{{Matlatzalan}}}] |}<noinclude> [[Categoría:Huquipedia|{{PAGENAME}}]] </noinclude> p75ui4wipfgt4rr60h43scsrc6o0dt1 499873 499870 2022-07-25T02:23:56Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="infobox geography" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.8em 0.8em 0.8em 1em; padding: 0.8e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |- {{#if:{{{Tocaitl|}}}| {{!}}bgcolor=00008B colspan=2 style="color:white; text-align:center; font-size:120%"{{!}}'''{{{Tocaitl}}}'''<br/><small>''{{{Chantocaitl}}}''</small> }} |- | style="background:#CDDEFF;" colspan="2" align="center" | {{#if:{{{Altepetl|}}}|'''[[Altepetl]]'''}}{{#if:{{{Departamento|}}}|'''Departamento'''}}{{#if:{{{|}}}|'''Cemaxcayotl'''}} |- {{#if:{{{WDC|}}}| {{!}}bgcolor=black colspan=2 style="color:white; text-align:center; font-size:120%"{{!}}'''{{{WDC}}}</big>'''<br/><small>''{{{Chantocaitl}}}''</small> }} |- | {{#if:{{{Chimalli|}}}| {{#ifeq:{{{Pamitl|}}}| |colspan="2" style="text-align: center;"{{!}}[[Image:{{{Chimalli}}}|center|80px|Ichimal {{{Tocaitl}}}]]|style="text-align: center;"{{!}}[[Image:{{{Pamitl}}}|center|110px|Ipan {{{Tocaitl}}}]]{{!}}{{!}}[[File:{{{Chimalli}}}|center|80px|Ichimal {{{Tocaitl}}}]]}}|{{#if:{{{Pamitl|}}}|colspan="2" style="text-align: center;"{{!}}[[Image:{{{Pamitl}}}|center|110px|Ipan {{{Tocaitl}}}]]|}} }} |- | colspan="2" style="text-align: center;" | {{#if: {{{Tlaixcopinalli|}}} | {{#ifeq: {{{Tlaixcopinalli}}} | none | | [[Image:{{{Tlaixcopinalli}}}|{{min|290|{{{Image size|}}}}}px|border]] }} | }} |- | colspan="2" style="text-align: center;" | {{#if: {{{Tlalmachiyotl|}}} | {{#ifeq: {{{Tlalmachiyotl}}} | none | | [[Image:{{{Tlalmachiyotl}}}|{{min|280|{{{Image size|}}}}}px|border]] }} | }} |- | valign=top | '''Tlacatiyan'''<br/>-'''{{{Tlacatiyan_ixeliuhca1}}}'''<br/>-'''{{{Tlacatiyan_ixeliuhca2}}}'''<br/>-'''{{{Tlacatiyan_ixeliuhca3}}}''' | valign=top | {{{Tlacatiyan}}}<br/>{{{Xeliuhca1|}}}<br/>{{{Xeliuhca2|}}}<br/>{{{Xeliuhca3|}}} |- | valign=top | '''Tlacatiyan_ixeliuhca1''' | valign=top | {{{Xeliuhca1|}}} |- | valign=top | '''Tlaixpayotl'''<br>- Campa | valign=top | {{{Ixtentli}}} km<sup>2</sup> <br> {{{Tlaixpayotl|}}} |- | valign=top |'''Ancayotl''' | valign=top | {{{Ancayotl}}} |- | valign=top | '''Huehcapancayotl''' | valign=top | {{{Huehcapancayotl}}} <br />({{{Metros}}} msnm) |- | valign=top | '''Chanehqueh''' <br/>- Campa <br>- Pozahuacayotl <br>- Campa | valign=top | {{{Chanehqueh|}}} chan.<br/>{{{CampaChanehqueh|}}}<br/>{{{Pozahuacayotl}}} chan/km²<br>{{{CampaPozahuacayotl|}}} |- | valign=top | '''Tlahtolli''' | valign=top | {{{Tlahtolli}}} |- | valign=top | '''IDN'''<br>- Campa | valign=top | {{{IDH|}}} <br/>{{{CampaIDH|}}} |- | valign=top | '''PIB'''<br/>- PIB Per Capita | valign=top | $ {{{PIB|}}} MDD <br/> $ {{{PPC|}}} USD |- | valign=top | '''Altepetzintiliztli''' | valign=top | {{{Altepetzintiliztli|}}} |- {{#if:{{{Tocaitl|}}}| {{!}} valign=top {{!}} '''Altepetequihuah''' {{!}} valign=top {{!}} {{{Altepetequihuah}}} {{!-}} }} | valign=top | '''UTC''' | valign=top | {{{UTC}}} |- | valign:top | '''Tlacatocaitl''' | valign:top | {{{Tlacatocaitl}}} |- | valign:top | '''CP''' | valign:top | {{{CP}}} |- | valign=top | '''Nenecuilhuaztli'''<br/>&nbsp;- USPS<br>&nbsp;- ISO 3166-2 | valign=top | <br/>{{{USPS}}}<br/>{{{CodigoISO}}} |- | valign:top | '''Nenecuilhuaztli''' | valign:top | {{{Nenecuilhuaztli}}} |- | valign=top | '''Matlatzalan''' | valign=top | [http://{{{Matlatzalan}}} {{{Matlatzalan}}}] |}<noinclude> [[Categoría:Huquipedia|{{PAGENAME}}]] </noinclude> a4qugh8k9jnio88q54cujoco0rce3dk 499874 499873 2022-07-25T02:26:00Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="infobox geography" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.8em 0.8em 0.8em 1em; padding: 0.8e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |- {{#if:{{{Tocaitl|}}}| {{!}}bgcolor=00008B colspan=2 style="color:white; text-align:center; font-size:120%"{{!}}'''{{{Tocaitl}}}'''<br/><small>''{{{Chantocaitl}}}''</small> }} |- | style="background:#CDDEFF;" colspan="2" align="center" | {{#if:{{{Altepetl|}}}|'''[[Altepetl]]'''}}{{#if:{{{Departamento|}}}|'''Departamento'''}}{{#if:{{{|}}}|'''Cemaxcayotl'''}} |- {{#if:{{{WDC|}}}| {{!}}bgcolor=black colspan=2 style="color:white; text-align:center; font-size:120%"{{!}}'''{{{WDC}}}</big>'''<br/><small>''{{{Chantocaitl}}}''</small> }} |- | {{#if:{{{Chimalli|}}}| {{#ifeq:{{{Pamitl|}}}| |colspan="2" style="text-align: center;"{{!}}[[Image:{{{Chimalli}}}|center|80px|Ichimal {{{Tocaitl}}}]]|style="text-align: center;"{{!}}[[Image:{{{Pamitl}}}|center|110px|Ipan {{{Tocaitl}}}]]{{!}}{{!}}[[File:{{{Chimalli}}}|center|80px|Ichimal {{{Tocaitl}}}]]}}|{{#if:{{{Pamitl|}}}|colspan="2" style="text-align: center;"{{!}}[[Image:{{{Pamitl}}}|center|110px|Ipan {{{Tocaitl}}}]]|}} }} |- | colspan="2" style="text-align: center;" | {{#if: {{{Tlaixcopinalli|}}} | {{#ifeq: {{{Tlaixcopinalli}}} | none | | [[Image:{{{Tlaixcopinalli}}}|{{min|290|{{{Image size|}}}}}px|border]] }} | }} |- | colspan="2" style="text-align: center;" | {{#if: {{{Tlalmachiyotl|}}} | {{#ifeq: {{{Tlalmachiyotl}}} | none | | [[Image:{{{Tlalmachiyotl}}}|{{min|280|{{{Image size|}}}}}px|border]] }} | }} |- | valign=top | '''Tlacatiyan'''<br/>-'''{{{Tlacatiyan_ixeliuhca1}}}'''<br/>-'''{{{Tlacatiyan_ixeliuhca2}}}'''<br/>-'''{{{Tlacatiyan_ixeliuhca3}}}''' | valign=top | {{{Tlacatiyan}}}<br/>{{{Xeliuhca1|}}}<br/>{{{Xeliuhca2|}}}<br/>{{{Xeliuhca3|}}} |- | valign=top | '''Tlaixpayotl'''<br>- Campa | valign=top | {{{Ixtentli}}} km<sup>2</sup> <br> {{{Tlaixpayotl|}}} |- | valign=top |'''Ancayotl''' | valign=top | {{{Ancayotl}}} |- | valign=top | '''Huehcapancayotl''' | valign=top | {{{Huehcapancayotl}}} <br />({{{Metros}}} msnm) |- | valign=top | '''Chanehqueh''' <br/>- Campa <br>- Pozahuacayotl <br>- Campa | valign=top | {{{Chanehqueh|}}} chan.<br/>{{{CampaChanehqueh|}}}<br/>{{{Pozahuacayotl}}} chan/km²<br>{{{CampaPozahuacayotl|}}} |- | valign=top | '''Tlahtolli''' | valign=top | {{{Tlahtolli}}} |- | valign=top | '''IDN'''<br>- Campa | valign=top | {{{IDH|}}} <br/>{{{CampaIDH|}}} |- | valign=top | '''PIB'''<br/>- PIB Per Capita | valign=top | $ {{{PIB|}}} MDD <br/> $ {{{PPC|}}} USD |- | valign=top | '''Altepetzintiliztli''' | valign=top | {{{Altepetzintiliztli|}}} |- {{#if:{{{Tocaitl|}}}| {{!}} valign=top {{!}} '''Altepetequihuah''' {{!}} valign=top {{!}} {{{Altepetequihuah}}} {{!-}} }} | valign=top | '''UTC''' | valign=top | {{{UTC}}} |- | valign:top | '''Tlacatocaitl''' | valign:top | {{{Tlacatocaitl}}} |- | valign:top | '''CP''' | valign:top | {{{CP}}} |- | valign=top | '''Nenecuilhuaztli'''<br/>&nbsp;- USPS<br>&nbsp;- ISO 3166-2 | valign=top | <br/>{{{USPS}}}<br/>{{{CodigoISO}}} |- | valign:top | '''Nenecuilhuaztli''' | valign:top | {{{Nenecuilhuaztli}}} |- | valign=top | '''Matlatzalan''' | valign=top | [http://{{{Matlatzalan}}} {{{Matlatzalan}}}] |}<noinclude> [[Categoría:Huquipedia|{{PAGENAME}}]] </noinclude> p75ui4wipfgt4rr60h43scsrc6o0dt1 Tabasco 0 4473 499759 496006 2022-07-24T17:06:46Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Tabasco | Chantocaitl = Estado de Tabasco | Pamitl = Flag of Tabasco.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Tabasco.svg | Tlalmachiyotl = Tabasco in Mexico (location map scheme).svg | Lema = El Edén de México | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Cualnezcaltepec]] | Hueyaltepetl = [[Cualnezcaltepec]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Popocatepetl]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Otontlahtolli]] | Tepachoani = Eruviel Ávila Villegas | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Tabascotecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-TAB | Matlatzalan = tabasco.gob.mx |}} '''Tabasco''' nozo '''Tlahtocayotl Tabasco''' (caxtillahtolli ''Estado de Tabasco'') ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexihco]] tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa huitztlampa no [[Chiyapan]] huan [[Cuauhtemallan]], canahpa iquizayampa ica [[Campeche]] ahuan canahpa icalaquitlampa ica in [[Veracruz]]. Tabasco quipia 1,989,969 altepetlacameh, ica 24,578{{km2}} tlalli. Itecuacan [[Cualnezcaltepec]] ca. ==Huehcapatlahtoliztli== Franciscanos oacicoh nican chontalpan, inic ce teopan catca in ompa [[Ocelotlan]] [[Īxiptli:Provincias del sureste.JPG|left|thumb|250px]] ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Coahuillan]], canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]] huan [[Aguascalientes]], in tonatih iquizayampa ica [[San Luis Potosí]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Durango]]. == Altepecalpolli == * [[Balancán (āltepēcalpōlli)|Balancán]] * [[Cárdenas (āltepēcalpōlli)|Cárdenas]] * [[Cintlān (āltepēcalpōlli)|Cintlān]] * [[Centro (āltepēcalpōlli)|Centro]] * [[Comalcalco (āltepēcalpōlli)|Comalcalco]] * [[Cunduacán (āltepēcalpōlli)|Cunduacán]] * [[Āltepēcalpōlli Emiliano Zapata (Chontalpan)|Emiliano Zapata]] * [[Huēyimanco (āltepēcalpōlli)|Huēyimanco]] * [[Āltepēcalpōlli Xālāpan (Chontalpan)|Xālāpan]] * [[Āltepēcalpōlli Xālpan (Chontalpan)|Xālpan]] * [[Xonotlān (āltepēcalpōlli)|Xonotlān]] * [[Nacaxocān (āltepēcalpōlli)|Nacaxocān]] * [[Macuspana (āltepēcalpōlli)|Macuspana]] * [[Paraíso (āltepēcalpōlli)|Paraíso]] * [[Tlahcotalpan (āltepēcalpōlli)|Tlahcotalpan]] * [[Teāpan (āltepēcalpōlli)|Teāpan]] * [[Tenosique (āltepēcalpōlli)|Tenosique]] == Tequitiliztli == Tabasco ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Tabasco tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Tabasco ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Tabasco quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tabasco]] ofcvk328h4jkybpcf1iy4sappkis0m2 Tlahtohcayotl in Cepanca America 0 4558 499733 498335 2022-07-24T16:46:46Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Estadosonidos|NCH_name=Estados Unidos|NHN_name=Tlahtocayotl in Cepanca America|PPL_name=Ejestadoj Senputzujtuk ipal America}} {{Tlacatiyan | Tlaltocaitl = Tlahtocayotl in Cepanca America | Chantocaitl = United States of America | Tocaitl = Tlahtocayotl in Cepanca America | Pamitl = Flag of the United States.svg | Chimalli = Great Seal of the United States (obverse).svg | Tlalmachiyotl = United States (orthographic projection).svg | Tlacatiyancuicatl = [[The Star-Spangled Banner]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Star Spangled Banner instrumental.ogg | Tecuacan = [[Washington D.C.]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Altepetl Yancuic York]] | Tecpantlahtolli = [[Inglatlahtolli]], [[Caxtillantlahtolli]] ihuan 63 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = Tlacatlahtohcayotl tlacatepacholiztli, tecpantlahtolli huan federal | Tepachoani = Tlahtohcatlahtoani | Tepachoani itoca = [[Joe Biden]] | Tlaquetzalli = [[Mexihco Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]]<br />[[4 Chicome metztli]], [[1776]]<br />[[3 chicnahui metztli]], [[1783]] | Tlaixpayotl = 9 371 144 | Tlaixpayotl_tlatectli = 4 | Tlaixpayotl_atl = 2.2% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Canada]]; 960 km ica [[Mexihco]] huan 176 km ica [[Rusia]] | Hueyatenco = 11 122 | Nelihuahcapanca = [[Denali]] | Chanehqueh = 316 017 000 | Chanehqueh_tlatectli = 11 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 34,2 | PIB_nominal = USD $17 100 000 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2009 | PIB_nominal_tlapohualli = 14 | PIB_nominal_per_capita = USD $ 54 111 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 11 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750<ref name="IDH">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_ES_Complete.pdf | título= "Informe sobre Desarrollo Humano 2010 Edición del Vigésimo Aniversario" |editor= hdr.undp.org |ubicación= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|year = 4 de noviembre de 2010|language = caxtillāntlahtōlli | accessdate= 04/11/10|format= PDF}}</ref> | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Dolar]] ($, <code>[[ISO 4217| USD]]</code>) | Tlacatocaitl = Tlacetilillahtohcayocatl | Cemanahuacahuitl = [[UTC-5]] ixquichcauh [[UTC-10]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-4]] ixquichcauh [[UTC-10]] | Matlatzalantli = [[.us]] | Tepozehecanonotzalli = 1 | Tlahuilehecanonotzalli = WAA-WZZ | Tlaohuihcaihcuilolli = | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = No existe declaratoria constitucional de lengua oficial. La Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas señala que todas las lenguas indígenas que se hablen son lenguas nacionales e igualmente válidas en todo el territorio nacional. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Tlahtocayotl in Cepanca America''' nozo '''Tlahtocayotl in Cepanca''' ({{en2}} ''United States of America'' huan {{es2}} ''Estados Unidos de América'') ce [[tlacatiyan]]copa in ompa [[America Mictlampa]]. [[Washington, D.C.]] i[[tecuacan]] ca. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Canada]] huan [[Cececpan mictlampa]], canahpa icalaquiyampa no [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]], in noyuhqui canahpa tlapcopa [[Mexico ayollohco]], ihuan canahpa huiztlampa [[Mexico]] tlalli. Iteyacanaliz ce tlahtocayotl quipiya inic tlahtoantenahuatequini moihtoa [[Joe Biden]]. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nican tlalli chanti miequintin chontaltlacameh itechpahuicpa ohce tlalpan ompa centlalticpac, noyuhqui 45 macehualtlacameh otlacatqueh ipan America tlalli, yehuantin cheroquitlacameh, navajotlacameh, chichimecah, cheyenentlacameh, seminolah, delaweretlacameh ohcequin. ==Tlaltocayotl== Xiuhpan 1507, alemantecatl tlalmachiyotini [[Martin Waldseemüller]] otlachihua ce itlalmachiyo ipan yehuatl motenehua in tlalpan itech Hemisferio occidental «America», tenyocopa ica italiatecatl cartógrafo Americo Vespucio. Auh inon cemantoc tlalli quihtoznequi ipampa mexicah in [[America]] nozo Anahuac. Axcan itoca inglatlahtolcopa in ''United States of America'' huan caxtillahtolcopa in ''Estados Unidos de América''. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[cheroquitlahtolli]]: ''ᏌᏊᎢᏳᎾᎵᏍᏔᏅᏍᎦᏚᎩ ᎾᎿ ᎠᎺᏰᏟ'' * [[hawaiitlahtolli]]: ''ʻAmelika Hui Pū ʻia'' * [[lahkotatlahtolli]]: ''Mílahaŋska Tȟamákȟočhe'' * [[navajotlahtolli]]: ''Wááshindoon Bikéya'' ==Huehcapatlahtoliztli== [[Image:Mesa verde cliff palace close.jpg|thumb|left|[[Mesa Verde]] (Xiuhtic Acopechtli), [[Colorado]]]] Ipan [[1619]] xihuitl, acicih mictlampa inic cemeh tliliuhqueh cacatzatlacameh ompa [[Africa]], in aquiqueh quinhualitqueh in [[Inglaterra]] tlalli. Ipan [[1776]] xihuitl, [[George Washington]] quintepozmecayotoma itech [[Inglaterra]] tlalli mochintin inglatrcah inin Yancuic Tlalticpac. Iuh inin xiuhpan omotlacatili mictlampa Tlahtocayotl in Cepanca. 4 metztli julio xiuhpan 1776 inic ome hueyitlahtocayoh tlanahuatiloyan ica tlaixpanyotl ihuic 13 Inglaterra in aquin oxihcuiloh huatilililamatl itemaquixtiliz. Tel yeceh oquipiaya ce tlacuepaliztli canahpa 1788 ihcuac nahualilli ocuep in ipan nahuatililamoxtli ihuicpa Tlahtocayotl in Cepanca. Ipan [[1819]] xihuitl, Caxtillan quinamaquiltia ichanehquehua Tlahtocayotl in Cepanca, icecniquizaliz in itoca Itlalmaitl in [[Florida]] (''Xochiyohcan''). [[Texas|Texatlacameh]] chanehqueh māltepētlaliah huan quichihuiliah yaoyotl in mexicah inic Texas. In Álamo, ipan [[San Antonio, Texas|San Antonio de Bejar]] opeuh in yaoyotl ica inglatecah auh momaquixtizqueh in ihuicpa [[Mexico]]. Ipan [[1846]] xihuitl, in Tlahtocayotl in Cepanca quinyaochihua ica huan Mexico quintlatlalochtia [[Texas]], [[Yancuic Mexico]], [[California]] huan ohce mexicatl tlahcotoncayotl. [[Īxiptli:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|left|Ixiptlayotl [[John Trumbull]] motenehua ''Declaración de la Independencia''.]] Ipan [[1898]] xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl quinyaochihua īca [[España]] huan quintlatlalochtia [[Cuba]], [[Puerto Rico]] īhuān [[Filipinas]]. Ipan [[1929]] xihuitl, In huetzquiliztli Wall Street tecomoni inīn cē tomintic cocoliztli tlein ōquipix īcazaneliz in ōmpa Cēmtlālticpac. Inin xiuhpan [[1945]], Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān tlanelti īahuachuaz xittontlayonqui in ōmpa Alamogordo, [[Yancuic Mexico]]. Inin xiuhpan [[1963]], quimictiah īpan āltepētl [[Dallas, Texas|Dallas]], [[John F. Kennedy]], huēyi itlahtōcātzin Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān. Xiuhpan [[1969]], in tlacatl ahcito ixquichca in [[Metztli]]. {{USAgent2}}tl cītlaltepozacalteyacanqui in ītōcā [[Neil Anstrong]], in āquin achtopan ōquizca īhuān occequīntīn tlācah in īhuīcpa inīn [[Tlālticpactli]], ōtemoc īhuīc icitlāltepozacaltzin īhuān onehnen īpan Metztli. Xiuhpan [[1991]], [[George Bush]], huēyi tlahtoāni ōmpa Tlacetilīlli Tlahtohcāyōc, quiyāōchīhua [[Saddam Hussein]], Huēyi ītlahtōcāuh Iraquiyān īhuān quipōloa [[Āltepētl Bagdad]]. In ipan [[2001]] xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl macehua cē yāōyōtl temamauhtini, ōquipix cē islamcalpōlli Al-Qaeda, otlamalehuali īpampa motenehua [[Usamah bin Laden]]. In [[Tlachiucnāuhti 11]], [[2001]] huetzi īca ōme [[tepoztōtōtl]] in cōātin huēyicaltin in ōmpa [[Āltepētl Yancuīc York]] (''New York City'') īhuān occē yāōcalli motōcāyōtia In Mācuīltlatehuilcalco Yāōcalli (''The Pentagon''). In ipan [[2003]] xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ōmopēuh īhuān in Temaquixtilizyāōyōtl canahpa ōtetōcāc in yāōyōtl ihcuāc catca ōquimmatic teōmahomatlācah īhuīcpa tlācatiyān [[Afgantlālpan]] īhuān [[Irac]], ihto quemeh tlahtōlpēhualiztli islamyaoteizahuiyōtl. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{RUS}} | Norte = {{CAN}} | Noreste = [[Atlántico ailhuicatl]] | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = TCA | Este = [[Atlántico ailhuicatl]] | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{MEX}} | Sureste = {{BHS}} / {{CUB}} }} [[File:United States-CIA WFB Map.png|300px|thumb|right|Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan.]] In Tlacetililli Tlahtohcayotl quimpiyah miaquintin tlalhuaqueh ica 48 tlahtohcayotl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Canada]] ihuan [[Cececpan mictlampa]], canahpa icalaquitlampa no [[Ártico ailhuicatl]], ihuan canahpa iquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]], in iuhquin canahpa tlapcopa [[Ayollohco Mexihco]], ihuan canahpa huiztlampa ica [[Mexico]]. [[Alaska]] ihuan [[ailhuicatl Pacífico]] icampa [[Tlalhuactli Hawaii]], ([[Hawaii]], [[Niihau]], [[Kauai]], [[Oahu]], [[Maui]], [[Lanai]], [[Molokai]] ihuan [[Kahoolawe]]). In tepetl ocachi hueyic nozo cuauhtic<ref>Quihtoznequi ''alto''</ref> [[Denali]] ompa [[Alaska]] ihuan inic ome ocachi hueyic nican [[Tlalpantli|tlalli]] Tlacetililli Tlahtohcayotl in [[Mount Albert]] huan [[Colorado]] ipan ''Rocky Mountains'' in ompa Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan, occe tepetl quemeh [[Mount Shasta]] ipan Sierra Nevada [[California]]co. In tepeyohtic sistema [[tepetlah Sierra Nevada]], [[tepetlah Apalache]], [[tepetlah Rockies]] occequin. In [[atoyatl]] ocachi huehca [[Mississipi]], occequin atoyatl quemeh [[Rio Grande]], [[Hudson]], [[Pecos]] ihuan [[Atoyatl Colorado]]. === Yoliztli === Tlahtocayotl in Cepanca America iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''pampas'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Mexico quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:A Fine Pair of apples - geograph.org.uk - 916522.jpg|[[xocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]] </gallery> No xiquitta Tlahtocayotl in Cepanca America iyolcahuan quipiya totomeh quemeh [[quecholtotol]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolli]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[cuacuauhxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan occequin. ahnozo yolcameh quemeh in [[temazatl]], [[mazatl]], [[tlacamayeh]], [[mapachtli]], [[coyochichi]], [[miztli]], [[techalotl]], [[cozamatl]], [[ayotochtli]], [[amiztli]], [[huezacotl]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]] ihuan [[cipactli]], in [[cuechcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:American bison k5680-1.jpg|[[xolotl]] Image:Cougar.jpg|[[miztli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:White-tailed deer.jpg|[[mazatl]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europan]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== ===Tlahtocayotl in Cepanca ixeliuhca=== Tlacetililli Tlahtohcayotl ce tlacatiyan ompa Ixachitlancopa itech mictlampa tlacetilli icampa 48 cemantoc tlallahtocayotl, noiyuhqui ome tlahtohcayotl quemeh [[Alaska]] huan [[Hawaii]] in ompa [[Ailhuicatl Pacífico]] huan tecuacan motocayotia [[Washington, D.C.|Washington]] in ipan Calpolli Columbia. Noiuhqui quipiya [[Puerto Rico]] occequintin tlalli ompa [[Caribe hueyatl]] huan [[Oceania]]. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Tlahtocayotl in Cepanca America ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Map of USA with state names.svg|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan''' | '''[[Washington, D.C.]]''' | align="right" |'''320 206 000''' | align="right" |'''9 857 306''' |- |1. [[Alabama]] | [[Montgomery, Alabama|Montgomery]] | align="right"| 4 833 722 | align="right"| 135 767 |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Alaska]] | [[Juneau]] | align="right" | 735 132 | align="right" | 1 723 337 |- |3. [[Arizona]] | [[Phoenix]] | align="right" | 6 626 624 | align="right" | 295 233 |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Arkansas]] | [[Little Rock]] | align="right" | 2 959 373 | align="right" | 137 733 |- |5. [[California]] | [[Sacramento]] | align="right" | 38 332 521 | align="right" | 423 968 |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Kansas]] | [[Topeka]] | align="right" | 2 893 957 | align="right" | 213 099 |- |7. [[Carolina Mictlampa]] | [[Raleigh]] | align="right" | 9 848 060 | align="right" | 139 391 |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Carolina Huitztlampa]] | [[Columbia]] | align="right" | 4 774 839 | align="right" | 82 931 |- |9. [[Colorado]] | [[Denver]] | align="right" | 5 268 367 | align="right" | 269 602 |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Connecticut]] | [[Hartford]] | align="right" | 3 596 080 | align="right" | 14 356 |- |11. [[Dakota Mictlampa]] | [[Bismarck]] | align="right" | 723 393 | align="right" | 183 107 |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Dakota Huitztlampa]] | [[Pierre]] | align="right" | 844 877 | align="right" | 199 730 |- |13. [[Delaware]] | [[Dover]] | align="right" | 925 749 | align="right" | 6 446 |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Florida]] | [[Tallahasi]] | align="right" | 19 552 860 | align="right" | 170 312 |- |15. [[Hawaii]] | [[Honolulu]] | align="right" | 1 404 054 | align="right" | 28 314 |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Washington]] | [[Olympia]] | align="right" | 6 971 406 | align="right" | 184 661 |- |17. [[Wyoming]] | [[Cheyenne]] | align="right" | 582 658 | align="right" | 253 335 |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Wisconsin]] | [[Madison]] | align="right" | 5 742 713 | align="right" | 169 634 |- |19. [[Idaho]] | [[Boise, Idaho|Boise]] | align="right" | 1 612 136 | align="right" | 216 443 |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Illinois]] | [[Springfield, Illinois|Springfield]] | align="right" | 12 882 135 | align="right" | 149 997 |- |21. [[Indiana]] | [[Indianapolis]] | align="right" | 6 570 902 | align="right" | 94 327 |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Iowa]] | [[Des Moines]] | align="right" | 3 090 416 | align="right" | 2 893 957 |- |23. [[Kentucky]] | [[Frankfort, Kentucky|Frankfort]] | align="right" | 4 395 295 | align="right" | 104 656 |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Louisiana]] | [[Boton Rouge]] | align="right" | 4 625 470 | align="right" | 135 658 |- |25. [[Maine]] | [[Augusta]] | align="right" | 1 328 302 | align="right" | 91 634 |-bgcolor="#f0f0f0" |26. [[Maryland]] | [[Annapolis]] | align="right" | 5 928 814 | align="right" | 32 131 |- |27. [[Massachusetts]] | [[Boston]] | align="right" | 6 692 824 | align="right" | 27 335 |-bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Michigan]] | [[Lansing]] | align="right" | 9 895 622 | align="right" | 250 488 |- |29. [[Minnesota]] | [[Saint Paul]] | align="right" | 5 420 380 | align="right" | 225 163 |-bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Mississipi]] | [[Jackson]] | align="right" | 2 991 207 | align="right" | 125 438 |- |31. [[Missouri]] | [[Jefferson City]] | align="right" | 6 021 988 | align="right" | 180 540 |-bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Montana]] | [[Helena, Montana|Helena]] | align="right" | 1 015 165 | align="right" | 380 832 |- |33. [[Nebraska]] | [[Lincoln, Nebraska|Lincoln]] | align="right" | 1 868 516 | align="right" | 200 330 |-bgcolor="#f0f0f0" |34. [[Nevada]] | [[Carson City]] | align="right" | 2 790 136 | align="right" | 286 380 |- |35. [[Ohio]] | [[Columbus]] | align="right" | 11 570 808 | align="right" | 116 099 |-bgcolor="#f0f0f0" |36. [[Oklahoma]] | [[Altepetl Oklahoma]] | align="right" | 3 850 568 | align="right" | 181 038 |- |37. [[Oregon]] | [[Salem, Oregon|Salem]] | align="right" | 3 930 065 | align="right" | 254 800 |-bgcolor="#f0f0f0" |38. [[Pennsylvania]] | [[Harrisburg]] | align="right" | 12 773 801 | align="right" | 119 279 |- |39. [[Rhode Island]] | [[Providence]] | align="right" | 1 051 511 | align="right" | 4 002 |-bgcolor="#f0f0f0" |40. [[Tennessee]] | [[Nashville, Tennessee|Nashville]] | align="right" | 6 495 978 | align="right" | 109 152 |- |41. [[Texas]] | [[Austin, (Texas)|Austin]] | align="right" | 26 448 193 | align="right" | 695 660 |-bgcolor="#f0f0f0" |42. [[Vermont]] | [[Montpelier]] | align="right" | 626 630 | align="right" | 24 905 |- |43. [[Virginia]] | [[Richmond]] | align="right" | 8 260 405 | align="right" | 110 787 |-bgcolor="#f0f0f0" |44. [[Virginia Tlapcopa]] | [[Charleston]] | align="right" | 1 854 304 | align="right" | 62 755 |- |45. [[Georgia (Tlacetililli Tlahtohcayotl)|Georgia]] | [[Atlanta]] | align="right" | 9 992 167 | align="right" | 153 910 |-bgcolor="#f0f0f0" |46. [[Yancuic Hampshire]] | [[Concord]] | align="right" | 1 323 459 | align="right" | 24 214 |- |47. [[Yancuic Jersey]] | [[Trenton]] | align="right" | 8 899 339 | align="right" | 22 592 |-bgcolor="#f0f0f0" |48. [[Yancuic Mexico]] | [[Santa Fe]] | align="right" | 2 085 287 | align="right" | 314 917 |- |49. [[Yancuic York]] | [[Albany]] | align="right" | 19 651 127 | align="right" | 141 297 |-bgcolor="#f0f0f0" |50. [[Yutah]] | [[Salt Lake City]] | align="right" | 2 900 872 | align="right" | 219 882 |}</div> == Tequitiliztli == <!--Economía--> [[Īxiptli:USCurrency Federal Reserve.jpg|thumb|right|150px|[[Dollar]], ce tomin huelitini ipan Centlalticpac.]] In Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl quipiya ce tlacenelōlli tecuacanayotic tlein xihxicuinti huel miyac yoliztlamantli, ce tlani maxtlatl ihuan pani tēyōcoyaliztli. Icopa Fondo Monetario internacional, in PIB nican Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ca $ 17 billones ihuan nemītiā 25% ipan in tlamantli bruto mundial. In TTI in hueyic tēixittani icopa centlalticpac ihuan inic yei tēhuītiani, Canada, Māxihco, Teutontlālpan, China ihuan [[Xapon]] ihueyic techpocah ihuan ītēicniuhuān. Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān cenca huellalpac ipan in centlalticpac ihuan Ixachitlanco. Ipeucayo tequiyotica inemiltia itech tlayococancopa tepoztlachihualtic, palizcayotic, pahnamacac, tepozmalacatic, tlacualhuetzililli, tlahuiltic tlamantli, ihuan tepoztlatquitl. Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl, nōiyuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Los Ángeles]] ihuan [[Chicago]]. In [[Ford]], in [[Chrysler]], in [[Dodge]], in tepozmalacatl otlachihualoh ipan Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. Inic ce pixcayotl in ompa Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān, huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīcpa [[xocomecatl]], tlacintli, ichcatl, tlalcamohtli, mazatexocotl, mazaxocotl, xochipalxocotl, acecexocotl, nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli teconalli, tlīltepoztli, amochitl, temētztli ihuan Iztāctepoztli. ==Chanehmatiliztli== Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Tlahtocayotl in Cepanca America |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:New York from Empire State Building.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Yancuic York]]<br />[[File:Skyline of Central Los Angeles, California LCCN2013631474.tif|borde|110x110px]]<br />[[Los Angeles]]<br />[[File:Chicago Skyline 2016.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Chicago]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Houston]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Phoenix]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Philadelphia]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Yancuic York|Altepetl Yancuic York]] ||align=left| [[Yancuic York]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Detroit|Detroit]] ||align=left| [[Indiana]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Los Angeles|Los Angeles]] ||align=left| [[California]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Chicago|Chicago]]||align=left| [[Illinois]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Houston|Houston]] ||align=left| [[Texas]] ||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Phoenix|Phoenix]] ||align=left| [[Arizona]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Philadelphia|Philadelphia]] ||align=left| [[Pensilvania]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl San Antonio|San Antonio]] ||align=left| [[Texas]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl San Diego|San Diego]] ||align=left| [[California]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Dallas]] ||align=left| [[Texas]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl San Jose|San Jose]] ||align=left| [[California]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlacanemitiliztli=== Nican Tlahtocayotl in Cepanca, ce tlahtocayotl quenin chantiah miaquintīn chontalchanehqueh: * {{DEU}}, 50,000,000 alemantecah * {{MEX}}, 33,000,000 mexihcah * {{UK}}, 10,000,000 britantecah * {{ITA}}, 186,500 italiatecah * {{TUR}}, 165,000 turquiatecah * {{FRA}}, 116,400 franciatecah ==Tlamachtiliztli== ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Motherhood and apple pie.jpg|thumb|200px|USA Tlachihualiztli]] ===Tonalihuiliztli=== {| {{fichabonita}} |+ '''Tonalilhuiliztli''' ! Fecha !! Nāhuatlahtōlli !! In tocāitl nicān |- | 1 metztli enero | [[Yancuic Xihuitl]] | ''New Year's Day'' |- | 3<sup>er</sup> lunes de enero | [[Martin Luther King|Natalicio&nbsp;de&nbsp;Martin&nbsp;Luther&nbsp;King]] | ''Martin Luther King, Jr. Day'' |- | 3<sup>er</sup>&nbsp;lunes&nbsp;de&nbsp;febrero | [[Día de los Presidentes]] | ''Presidents Day'' |- | 2º domingo de mayo | [[Nantonalilhuitl]] | ''Mother's Day'' |- | Último lunes de mayo | [[Día de la Recordación]] | ''Memorial Day'' |- | 3<sup>er</sup>&nbsp;domingo&nbsp;de&nbsp;junio | [[Día del Padre]] | ''Father's Day'' |- | 4 de julio | [[Día de la Independencia de los Estados Unidos|Día de la Independencia]] | ''Independence&nbsp;Day'' |- | 1<sup>er</sup>&nbsp;lunes&nbsp;de&nbsp;septiembre | [[Labor Day|Día del Trabajo]] | ''Labor Day'' |- | 2° lunes de octubre | [[Día de la Raza]] | ''Columbus Day'' |- | 31 metztli octubre | [[Halloween]] | ''Halloween'' |- | 11 de noviembre | [[Día de los Veteranos]] | ''Veterans' Day'' |- | 4°&nbsp;jueves&nbsp;de&nbsp;noviembre | [[Día de Acción de Gracias|Día&nbsp;de&nbsp;Acción&nbsp;de&nbsp;Gracias]] | ''Thanksgiving'' |- | 25 de diciembre | [[Tlacatilizilhuitl]] | ''Christmas'' |} ===Tlaixcopinaliztli=== [[Image:PB050006.JPG|thumb|200px|[[Hollywood]], ompa [[California]].]] Tlaixcopinaliztli ce tlachihualiztli hueyic nican in Tlahtocayotl in Cepanca America, ompa [[California]] tlahtocayotl quipiya miequin chatli itlaixcopinaliz, nionqueh Columbia, Warner Bros, Wald Disney Company, Universal Studios, ohcequin. {{col-begin}} {{col-2}} * [[30 Seconds to Mars]] * [[Aerosmith]] * [[blink-182]] * [[Carpenters]] * [[Chicago (tlacuīcaliztli)|Chicago]] * [[Guns N’ Roses]] * [[Hoobastank]] * [[Jimmy Eat World]] * [[Maroon 5]] * [[Metallica]] * [[My Chemical Romance]] {{col-2}} * [[Nirvana (tlacuīcaliztli)|Nirvana]] * [[Panic At The Disco]] * [[Pixies]] * [[Red Hot Chilli Peppers]] * [[Styx]] * [[Supertramp]] * [[The Alan Parsons Project]] * [[The Beach Boys]] * [[The Doors]] * [[The Killers]] {{col-end}} ==== Huēyi [[cuīcatiani]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Johnny Cash]] * [[Madonna Ciccone]] * [[Neil Diamond]] * [[Bob Dylan]] * [[Donna Summer|LaDonna Gaines]] * [[Michael Jackson]] {{col-2}} * [[Cyndi Lauper]] * [[Barry Manilow]] * [[Elvis Presley]] * [[Frank Sinatra]] * [[Rod Stewart]] * [[Barry White]] {{col-end}} ===Tlacualiztli=== In Tlahtocayotl in Cepanca ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, occequin tlacualli matel [[pay]], [[tlaxcalli]], [[hamburguesa]], [[hot dog]]. === Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli === * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]] == Momotlaliztli == [[Īxiptli:2006 Pro Bowl tackle.jpg|thumb|right|200px|Ixachitēcatl neicxitapayolhuiliztli.]] In necēpanicnēliztli Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ompan Olimpicayoh Neāhuiltiliztli cah huelitica macheh nochintin ilhuichiihualiztli. Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl otlachiuh in Olimpicayoh Mahuiltiliztli ipan [[Los Ángeles 1984]] īhuān [[Atlanta 1996]]. Ahzoquen inic yei ahcān itechcopa inin tlacatiyan tlachihua momotlaliztli īpan cē momotlacalpolli nozo momotlaltic tēcayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyān īhuān 2 400 momotlatic calpollotl. Cecnipa in tlacetilīllahtohcāyōtēcatl Tlahtōlōyān Neicxitapayolhuiliztli (USSF) quipiya ocachi 26 000 calpōllotl īca 6 000 000 chanehqueh motocayotia noyuhqui in calpollotl ocachi tlapohualtic ipan centlalticpac. In tlacetilīllahtohcāyōtēcatl tlaihittalli [[neicxitapayolhuiliztli]] otlaniuh ōme centlalticpac tlahuantli (xiuhpan 1954, 1974 ihuan 1990), ihuan yei Ixachitlāntlahuantli (1976, 1980 ihuan 1996) ihuan nicān oquitlachiuh ōme cemanahuac tlahuantli in xiuhpan 1974 īhuān 2006. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īpan [[Olimpicayoh neāhuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Tlahtocayotl in Cepanca}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlahtohcayotl in Cepanca]] 1714l3lu9tduvy6tz0w6jgyevgmpg46 Yancuic Mexico 0 4695 499737 496127 2022-07-24T16:50:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Yancuic Mexico | Chantocaitl = State of New Mexico<br />Estado de Nuevo México<br />Yootó Hahoodzo | Pamitl = Flag of New Mexico.svg | Chimalli = Seal of New Mexico.svg | Tlalmachiyotl = New Mexico in United States.svg | Lema = | Tlacatiyan = {{USA/nhn}} | Tecuacan = [[Santa Fe]] | Hueyaltepetl = [[Albuquerque]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Wheeler Peak]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tlaquetzalli = [[6 ce metztli]] xiuhpan [[1912]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[inglatlahtolli]], [[navajotlahtolli]] | Tetlanahuatiani = [[Michelle Lujan Grisham]] | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yancuic mexicatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = NM | CodigoISO = US-NM | Matlatzalan = www.newmexico.gov |}} '''Yancuic Mexico'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo iuhqui ''yancuic huehue mexico'' ipan ''Annals of his Time''.</ref>, nozo in '''Tlahtocayotl Yancuic Mexico''' (inglatlahtolli: ''State of New Mexico'' ihuan caxtillantlahtolli: ''Estado de Nuevo México''), inin tlahtocayotl ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa tlahtocayotl [[Colorado]] huan [[Utah]], huitztlampa ica [[Texas]] huan [[Mexico]] ([[Chihuahua]] huan [[Sonora]]), icalaquiyampa [[Arizona]] huan iquizayampa [[Texas]] huan [[Oklahoma]]. [[Santa Fe]] itecuacan ihuan in hueyaltepetl [[Albuquerque]], ohcequin altepetl [[Las Cruces]] huan [[Gallup]]. == Tlaltocayotl == '''Mexico''' quitoznehqui ''Mexihtli'' ahnozo ''Mexihtin'' huan ''-co''. Quilmach ce [[Aztlan|aztecayaoquizqui]] in ompa [[Chicomoztoc]]. Nozo occequintin quihtoa "Mexihtli": "[[Metztli]]", "[[xictli]]" huan "-co". Iachtopa occe tocaitl: "Provinicia de Nuevo México" (Tlahtohcanaltepetl Yancuic Mexico), huan "State of New México/Estado de Nuevo México" (Tlahtocayotl Yancuic Mexico) xihpan [[1912]]. Axcan Caxtillahtolli tlahcuiloa "Yancuic Mexihco" mah, [[inglatlahtolli|inglatlahtolcopa]] ''New Mexico'', in ''Nuevo México'' ipan [[Mexico]] nozo ''Nuevo Méjico'' in ompa [[España]]. ==Huehcapatlahtoliztli== Achcauhtlacah ihuicpa Yancuic Mexico catcah Anasazi macehualtlacah. In pohualxiuhpan XVI, ihcuac oquitlachiuh inic ce tenamiquiliztli ica europanecah, inin tlalli ochantilli catca icampa Pueblo (altepetl) macehuallacah. Francisco Vásquez de Coronado oquitlacetili ce tlayehcoliztli ipan Cacquetlan, Yancuic Galicia itech 1540 ihuan 1542 ic xittontla chicome altepetl ihuicpa Cibola oquihto ipampa Cabeza de Vaca tlein oitta iahuicyaliz icampa Florida canahpa Mexihco. Coronado icel onamiqui xamixcalli ihuan tepitzin altepemaitl, zanno ocaltza canah Mexihco. Quintepan Juan de Oñate oaltepetlali inic ce altepetl ipan in axcan Yancuic Mexihco xiuhpan 1598 motenehua San Juan ipan Río Grande. [[Īxiptli:Coronado-Remington.jpg|thumb|left|200px|Ce expedición de Vásquez de Coronado.]] Achcauhtlacah nican ipan Santa Fe Analco catcah tehua macehuallacah in tlein otlaquetza Altepetl xiuhpan 1050 canapah 1150. Inic ce itoca Ogha Po'oge, ce tehualtepeticpac itech ixtlahuahcan. In [[24 de junio]] xiuhpan [[1619]], caxtiltecatl [[Pedro de Peralta]], inic yei tepachoani, in onemic ce expedición, motenehua nican [[Yancuic Mexihco]] ihuan in [[20 de marzo]] xiuhpan [[1598]] oaci ompa in [[Atoyatl Sacramento]] ce achcauhtoca europatlacameh pampa axcan in Altepetl Santa Fe Analco. Juan de Oñate ocueponi in hueyitlahtocac ohtli, in caxtiltecatl Oñate inic ce tepantlahtoani ihuicpa Hueyaltepetl Yancuic Mexico itech Yancuic España. In Acoma macehualtecah oquiatlacamachili itech teyouh tepachohuani Juan de Oñate, caxtiltecah ihuan mexicah. Ipan [[1846]] xihuitl, Tlahtocayotl in Cepanca quinyaochihua ica ihuan Mexihco quintlatlalochtia [[Texas]], [[Yancuic Mexico]], [[California]] huan ohce Mexicotlahcotoncayotl. Inin xiuhpan [[1945]], Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan tlanelti iahuachuaz xittontlayonqui in ompa [[Alamogordo]], Yancuic Mexihco. In nahuatiloyan otlachiuh Yancuic Mexihco tlahtocayotl tlapohualli 47 (ompohualli ihuan chicome) ihuicpa Tlacetililli Tlahtocayotl in 6 enero 1912. In tlachihualiztli ihuic calnahuac tlahtocayotl [[Arizona]], in 14 febrero 1912 otlachiuh 48 tlacetililli tlahtocayotl nican tlalpan. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Utah]] | Norte = [[Colorado]] | Noreste = [[Oklahoma]] | Oeste = [[Arizona]] | Centro = Mexico | Este = [[Texas]] | Suroeste = {{MEX}} | Sur = {{MEX}} | Sureste = [[Texas]] }} [[Īxiptli:National atlas new mexico cropped.png|thumb|right|200px|Itlalmachiyo Yancuic Mexihco.]] Mictlampa tlahtocayotl [[Colorado]] (Tlalchichiltic), huitztlampa ica [[Texas]] huan [[Mexico]] ([[Chihuahua]] huan [[Sonora]]), icalaquiyampa [[Arizona]] ihuan iquizayampa [[Texas]] ihuan [[Oklahoma]]. [[Santa Fe Analco]] itecuacan, huan in hueyaltepetl [[Albuquerque]], occequin altepetl [[Las Cruces]] huan [[Gallup]]. ===Yoliztli=== Yancuic Mexico iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipia hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Sierra Sangre de Cristo'', quipia atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Desierto de Chihuahua''. No xiquitta tlahtocayotl Chihuahua quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Yancuic Mexico''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Schwarzbär-Omega Park.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:American bison k5680-1.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Aquila chrysaetos Flickr.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tliltlacamayeh]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuacuauhxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtli]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Antilocapra americana.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis lupus baileyi running.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Desert Bighorn Sheep Joshua Tree 4.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Meleagris gallopavo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Crotalus durissus]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Antilocapra americana]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Canis lupus baileyi]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ovis canadensis]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia ficus-indica]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Echinocactus grusonii]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pinus ponderosa]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tetlanahuatiani!!Cahuitl |- | Bill Richardson || 2003-2011 |- | Susana Martínez || 2011-2018 |- | Michelle Lujan Grisham || 2019 |} ==Tequitiliztli== Yancuic Mexihco in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin yancuic mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Yancuic Mexihco oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== Ni tlahtocayotl mocahuah ica 130 kilómetros itech TCA, ce achi quipiah ohtlihtetlahnemiliztli, quihtohuah quicualchichihuaceyah quitlaliceh chapohpotih ihquino cualli mocahuaz ayohcana timacehuaceh. [[File:UnitedN157GJ-CRJ700-ABQ-May2017 (36776703665).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Aeropuerto Internacional Sunport]].]] Albuquerque quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipia ce total itechpa 230,000 m² ohtli. ==Chanehmatiliztli== Yancuic Mexihco ce tlahtohcayotl icampa miac tlahtolli, in [[inglatlahtolli]] ihuan [[caxtillahtolli]] ca onemachti, mazqui in Constitución xiuhpampa 1912 omonequi ce itepacholiz ometlahtoltica, auh inin tlahtohcayotl ahmo quipiya nahuatiltlahtolli. Oc ihqui in yancuic Mexihco Constitución motenehua ome tlahtolcopa icampa ichanehhuan (Inglatlahtolli ihuan Caxtillahtolli) ica pehualiztli itechpahuic ixotia huan teixquetza itlamaniliz. In xihuitl 1995 Yancuic Mexihco tenematilizcuini ce tlahtohcayotl cuicatl ometlahtoltica, quihtoznequi ''New Mexico - Mi Lindo Nuevo México'' (Yancuic Mexico – Nocuacualtzin Yancuic Mexico). ===Neltococayotl=== [[Īxiptli:Our Lady of Guadalupe Church 2.jpg|thumb|left|Iteopan Tonantzin Guadalupe.]] Huehuemexihcatl neltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualmeh ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan ihuan occequintin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Atlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompehua ma xicristiania canah macehualtzintzin zan motlamati Catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizqiazqueh tlein oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'' ihuan inglatlalpantlalnetoqui. Axcan inonqueh calpolli itech '''judioyotl''' in sefarditlacameh, Huehuehcauh Santa Fe Analco ihuan '''cristianoyotl''' ihuicpa hueytlahtolamoxtli. ===Paccayeliztli=== Chinaco quipixcoc ce caltlapahtiquetl ica ce macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepahtiquet ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. ==Tlamachtiliztli== Yancuic Mexico quipia caltlamachtiloyan tlen itocah temachtiloyan quipixtoc conemeh, oquichpilmeh huan cihuapilmeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamactiloyan quipiah [[Telpochcalli Yancuic Mexico]] ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. Nohquiah quipia calnechicoltlamachtiltequitl, campa quinceliah tlen cehcanoc coneh ehuanih noponah quintlamacah huan cochih iztoqueh 56,000 telchpocah huan ponah inmaco iztoqueh ome tlamachtianih tlen quintlaliah ni conemeh. No quiya iztoque ome tlamachtianih. Noquia tlapalehuia ipan caltlamachtilnechicoltequitl. ==Tequinemiliztli== ===Tlatzohtzonaliztli=== Miaquintin [[cuicatlamatiliztli]] cah inin teucyotl Santa Fe iuhqui [[banda]], [[norteña]], [[balada]] ahnozo [[opera]]. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== [[Image:Taospueblo.jpg|thumb|right|200px|[[Taos]].]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Taos]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Whitssands]] == Momotlaliztli == [[Īxiptli:Santa Ana Star Center.jpg|thumb|right|200px|[[Santa Ana Star Center]] ompa [[Albuquerque]].]] In momotlaliztli ipan teucyotl Bernalillo cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Yancuic Mexico oquipia cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. ==Tlaixcopinalli== <gallery> Īxiptli:SnowyAlbuquerqueDowntown.JPG|Albuquerque. Īxiptli:Cathedral Basilica of St. Francis of Assisi - A - Stierch.jpg|Santa Fe. Īxiptli:Las Cruces.jpg|Las Cruces. Īxiptli:Foun wagon.jpg|Alamogordo. </gallery> == No xiquitta == * [[Yancuic España]] * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|New Mexico}} * [http://www.usa.gov/gobiernousa/Estatales_Locales/Nuevo_Mexico.shtml Gobierno de los EE.UU. Estado de Nuevo México] ({{es}}) * [http://www.state.nm.us Gobierno de Nuevo México] ({{en}}) {{Tlahtocayotl in Cepanca}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yancuic Mexico]] 6wb5au5gorqk9zcf2ahwi6taliwrjr7 Bolivia 0 4712 499703 496099 2022-07-24T16:15:55Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Nepapantlacatiyan tlahtohcayotl Bolivia | Tlaltocaitl = Estado Plurinacional de Bolivia<br />Wuliwya Suyu<br />Buliwya Achka Nasyun Mama Llaqta<br />Tetã Volívia | Tocaitl = Bolivia | Pamitl = Flag of Bolivia.svg | Chimalli = Coat of arms of Bolivia.svg | Chimalli_octacayotl = 125px | Tlacatiyancuicatl = [[Bolivia tlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = National Anthem of Chile.ogg | Tlalmachiyotl = Bolivia (orthographic projection).svg | lema_nacional = ''In Cetiliztli in chicāhualiztli ca'' | āltepētlacuīcatl = ''[[Himno Nacional de Bolivia]] Bolivia āltepētlacuīcatl'' | tēcuacān = [[Sucre]] | tēcuacān_chānehqueh = 226,668 ([[2005]]) | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc =16_29_S_68_02_O 16º 29' S 68º 02' O | huēyi_āltepētl = [[Santa Cruz de la Sierra]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Caxtillāntlahtōlli]], [[Quechhuatlahtōlli]], [[Aimaratlahtōlli]], [[Guaranitlahtōlli]], 37 [[mācēhualli|mācēhuallahtōlli]] īhuān 127 [[tlahtōltōn]]. | tēpacholiztli = [[Tlahtohcātēīxipcayōcopa tlācatlahtohcāyōtl]] | tēpachohqueh = [[Boliva Tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Bolivia Ōntlahtohcātēīxiptla|Ōntlahtohcātēīxiptla]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Evo Morales]]<br />[[Álvaro García Linera]]<br /> | tzintiliztli = [[Independencia]] | fundación_hitos = &nbsp;• Iniciada<br />&nbsp;• Declarada | fundación_fechas = īhuīcpa [[Caxtillān]]<br />[[Tlamācuīlti 25]], [[1810]]<br />[[Tlachicuēiti 6]], [[1825]]. | tlaīxpayōtl = 1,098,581 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 27 | tlaīxpayōtl_ātl = 1.4% | cuāxōchtli = 6,743 km | huēyi_ātēntli = 0 km <sup>3</sup> | chānehqueh = 9 329 676 (2005) | chānehqueh_tlatēctli = 85 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 8.49 | PIB_nominal_año = 2008 | PIB_nominal_puesto =103 | PIB_nominal = [[Dólar estadounidense|USD]] 16,699,000,000 | PIB_nominal_per_cápita= [[Dólar estadounidense|USD]] 1,665 | PIB = [[Dólar estadounidense|USD]]. 42,121,000,000 | PIB_año = 2008 | PIB_puesto = 88 | PIB_per_cápita = [[Dólar estadounidense|USD]] 4.200 | IDH = 0.723 | IDH_año = 2005 | IDH_puesto = 111 | IDH_categoría = {{Ingreso|ingreso=nepantlahtli}} | tomīn = [[Boliviano (moneda)|Boliviano]] ('''Bs.''') ('''[[ISO 4217|BOB]]''') | tlācatōcāitl = Boliviatlācatl, tlācah | horario = [[UTC-4]] | horario_verano = [[UTC-4]] | cctld = [[.bo]] | código_telefónico = 591 | prefijo_radiofónico = CPA-CPZ | nenecuilhuāztli_ISO = 068 / BOL / BO / BOB | miembro_de = [[ONU]], [[OEA]], [[CSN]], [[Comunidad Andina|CAN]], [[Mercosur]]<sup>4</sup>, [[ALADI]], [[ALBA]], [[OMC]], [[SELA]]. | tlahtōlcaquiliztilōni = <sup>1</sup>[[La Paz]] in tēcuacān, <sup>2</sup>[[Sucre]] in tēccalli.<br /> <sup>3</sup>[[Mediterraneidad de Bolivia]]<br /> <sup>4</sup>Estado Asociado.</small> }} '''Bolivia''' nozo '''Nepapantlacatiyan Tlahtocayotl Bolivia'''<ref>[http://www.derechoteca.com/gacetabolivia/decreto-supremo-0048-del-18-marzo-2009.htm Decreto supremo Nº 0048 del 18 de marzo de 2009]</ref> ({{es2}} '''Bolivia''', [[Aimaratlahtolli]]: '''Wuliwya''', {{qu2}} '''Bulibya''', [[Guaranitlahtolli]]: '''Volivia'''), ce [[tlacatiyan]] ipan [[America Huiztlampa]] ca. [[Sucre]] i[[tecuacan]] in Bolivia tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Brasil]], canahpa huitztlampa no [[Argentina]], canahpa iquizayampa no [[Paraguay]] huan [[Brasil]], canahpa icalaquitlampa no [[Peru]] huan [[Chile]]. ==Tlaltocayotl== Inin tlacatiyan piya in latintlahtolli ''Bolivia'', tlen nahuatlahtolcopa ipampa yaquizqui [[Simón Bolívar]] in quemeh tlalli itech Bolívar (inic ce Bolivia tlahtohcateixiptlah). Inin tocayotl quihto ipampa in teopixqui Manuel Martín Cruz ipan inic ce tlahtoloyan ihuicpa Chuquisaca oquihtoa ''Si de Rómulo, [[Roma]]; de Bolívar, Bolivia'' (Intla Romulo, Roma; itech Bolívar, Bolivia). ==Huehcapatlahtoliztli== In nicān tlālpan ōchanti catca īhuīcpa 2000 xihuitl īcampa. Nicān ōtlaimacaci miaquīntīn huehuēcauh chīhuatlacayōtl īpan Andes tepētlān īhuān ixtlahuahcān. In Tiwanaku tōltēcāyōtl īhuān aymaratlahtocāyōtl achtotipan huaritlācah. Inōnqueh tlatlahtocāyōtl catcah īca in Inca Huēyitlahtocāyōtl īpan [[Macuīlpōhualxihuitl 13]]. [[Īxiptli:Puerta y escalinata del templo Kalasasaya Tiwanaku Bolivia.jpg|left|thumbnail|200px|[[Tihuanaco]].]] Inca toltecayotl ce tlacayotl in pohualxihuitl chicueyi (XIII), inin tlalli ochanti in pohualxiuhpan caxtolli (XV) yehyehua oacicoh caxtiltecah. Inonqueh xihuitl nican oyeya tlatlalilli ipampa aymara chanehqueh motocayotia coyah, pacaheh, lupacah, omasuyuh, tlein coyah otepanih in tlalpan canah [[Cusco]]. Inca Pachacuti nozo hueytlahtoani Cusco oquintlaz in coyatlacah ihuan oquipololo huey ahcopa ixtlahuahcan axcan Bolivia. Inon tlalli ixeliuh nahui tlalteucyotl motoca Tihuantinsuyu ihuan tepitzin teucyotl Coyasuyu. Inic ce europanecatl [[Diego de Almagro]] catca nican tlalpan in xiuhpan 1535, quintepan xi aci canahpa Cusco zan niman onenemi icampa Chile. Zatepan omic Diego de Almagro, [[Francisco Pizarro]] otitlani iicniuh Gonzalo Pizarro icampa xi pololo teucyotl Coyasuyu. Pedro de Anzuárez oaltepetlali Chuquisaca (axcan altepetl Sucre) in xihuitl 1538. Inin tlalpan oquipiaya miactin chalchiuhtetl oztopan ihuan atoctli, altepetl [[Potosí]] oaltepetlali in xihuitl 1546 ihuan ocachi chantililli catca in xiuhpan 1574 in ompa [[Ixachitlān]]; nican tlalli oquipiaya oztoyotl iztateocuitlaco motenehua Cerro Rico del Potosí (Necuiltonitepec Potosí) in xiuhpan 1611 quemeh hueyi tlachihuani ihuic iztateocuitlatl ipan Cemanahuactli. Potosí motocayotia Villa Imperial (hueytlahtocayotic Altepetl) ipampa [[Carlos Inic Ce]] ihuicpa [[Caxtillān]]. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{PER}} | Norte = {{BRA}} | Noreste = {{BRA}} | Oeste = {{PER}} | Centro = Bolivia | Este = {{BRA}} | Suroeste = {{CHL}} | Sur = {{ARG}} | Sureste = {{PRY}} }} Quipia nahui regiones naturales quemeh Andes tepetlan ihuan imayor altitud in Sahama ica 6,542 m. in tepetl ocachi ahco ipan Bolivia. Occe naturaltlalpan noyuhqui nican Bolivia in ahco ixtlahuatl hasta in atoyatl Amazonas ihuan tlahtocayotl [[Peru]] in atezcatl [[Titicaca]], in Tepetlan Bolivia iquiziyampa tlen nemi ihuic [[Madidi]] ihuan [[Uyuni]] canahpa Chile quenin parque nacional Bolivia cuauhtlah ca, ihuan in chiltecatl altiplano canah huitztlampa Argentina. === Yoliztli === Nican Bolivia quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[apachtli]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[calden]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Heliconia rostrata 4.jpg|[[Bolivia xochitl]] Image:Araucaria 01.jpg|[[araucaria]] Image:Starr-100504-5914-Jacaranda mimosifolia-large flowering tree with horse-Kula-Maui (24741951870).jpg|[[jacaranda]] Image:Jardín Botánico de Altura, Pucará de Tilcara, Jujuy, Argentina.JPG|[[nohpalli]] Image:Caldén, belleza pampeana.JPG|[[calden]] </gallery> No xiquitta Argentina quipiya totomeh quemeh [[tlacatototl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[totomichin]], noihqui quipiya yolcameh chichinimeh [[peruichcatl]], [[alpaca]], [[huanaco]], [[huicuna]], [[huemul]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Lama3.jpg|[[peruichcatl]] Image:Cóndores no se entierran a diario.JPG|[[tzopilocuauhtli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Guanaco Patagonico.jpg|[[huanaco]] Image:Schwimmender-Pinguin.jpg|[[totomichin]] </gallery> ==Teyacanaliztli== ===Bolivia ixeliuhca=== <!-- Tabla de los departamentos --> {|width=600px align=center |colspan=4 style="background:#e9e9e9;" align=center|'''Bolivia ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Departamentos de Bolivia.png|center|300px|]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chānehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tentli (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |align=center|''' Bolivia itlacatlahtohcayo ''' | align="right" |'''10 027 644''' | align="right" |'''1 098 581''' | '''[[Sucre]]''' |- |1. [[Beni]] | align="right" | 430 049 | align="right" | 213 564 | [[Trinidad]] |- bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Chuquisaca]] | align="right" | 631 062 | align="right" | 51 524 | [[Sucre]] |- |3. [[Tlālxeliuhcāyōtl Cochabamba|Cochabamba]] | align="right" | 1 786 040 | align="right" | 55 631 | [[Cochabamba]] |- bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Tlālxeliuhcāyōtl La Paz (Bolivia)|La Paz]] | align="right" | 2 756 989 | align="right" | 133 985 | [[La Paz (Bolivia)|La Paz]] |- |5. [[Tlālxeliuhcāyōtl Oruro|Oruro]] | align="right" | 444 093 | align="right" | 53 558 | [[Oruro]] |- bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Pando]] | align="right" | 75 335 | align="right" | 63 827 | [[Cobija]] |- |7. [[Tlālxeliuhcāyōtl Potosí|Potosí]] | align="right" | 780 392 | align="right" | 118 218 | [[Potosí]] |- bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Tlālxeliuhcāyōtl Santa Cruz|Santa Cruz]] | align="right" | 2 626 697 | align="right" | 370 621 | [[Santa Cruz de la Sierra]] |- |9. [[Tlālxeliuhcāyōtl Tarixa|Tarixa]] | align="right" | 496 988 | align="right" | 37 623 | [[Tarixa]] |- bgcolor="#f0f0f0" | |} == Tequitiliztli == Bolivitlān cē tequiyōtl īpan Ixachitlān ītech temocpan. Bolivia tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Andes Tepētlah]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa Huaqui ihuan Copacabana. Occequīntīn bolivia huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[cafecacahuatl]] (inic ome hueyicauh ipan [[tlalticpactli]]), [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limonxcotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[cōztic teōcuitlatl]], [[tlīltepoztli]], [[amochitl]], [[temētztli]], [[Iztāctepoztli]], [[platino]], ihuan [[chālchihuitl]]. ==Tequinemiliztli== <gallery> Imagen:Image047 15A-0.jpg|''Mihtotiztli'' Imagen:Copacabana 28.jpg|''Copacabana'' File:Salar Uyuni au02.jpg|''Uyuni'' File:Carnaval de Oruro dia I (60).JPG|''Oruro'' </gallery> == No xiquitta == * [[America Huitztlampa]] * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''Ediciones Trébol'', ''Diccionario Enciclopédico Visual'' īpān caxtillahtōlli, ''Cargraphics S.A., otepoztlahcuiloc ipan [[Colombia]], 1997.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Bolivia]] exrmk4kn1w3f1tv9rbz1b3w0e8as5js Francia 0 4935 499711 496105 2022-07-24T16:23:16Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtocayotl Francia | Tlaltocaitl = République française | Tocaitl = Francia | Pamitl = Flag of France.svg | Chimalli = Armoiries république française.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[La Marseillaise]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = La Marseillaise.ogg | Tlalmachiyotl = EU-France.svg | Tecuacan = [[Paris]] [[File:Grandes Armes de Paris.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Paris]] | lema_nacional = ''Liberté, Égalité, Fraternité''<br/>([[franciatlahtōlli|franciatlahtōltica]]: «[[Tlācaxoxōuhcāyōtl, nehneuhcāyōtl, icnīuhyōtl]]») | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''La Marsellaise'' <br/>([[franciatlahtōlli|franciatlahtōltica]]: «[[In Marsellacuīcatl]]») | tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli = La Marseillaise.ogg | tēcuacān = [[Paris]] | tēcuacān_chānehqueh = 12 292 895 | tēcuacān_cemonocāyōtl = {{Coor capital dm|48|52|0|N|2|19|59|E}} | huēyi_āltepētl = [[Paris]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Franciatlahtōlli]] <sup>1</sup> | tēpacholiztli = [[Tlahcotlahtocātēīxiptlah tlācatlahtohcāyōtl]] | tēpachohqueh = [[Francia Tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Emmanuel Macron]]<br />[[Jean Castex]] | tzintiliztli = [[Tlācatiyān ilhuitl]] | fundación = [[Francia tlahtōllōtl|Tlachīhualiztli]] | fundación_hitos = &nbsp;• [[Francotlahtohcāyōtl|Francotlahtoh.]]<br />&nbsp;• [[Carolmecayōtl Emperadoryōtl|Carol. Empera.]]<br />&nbsp;• [[Verdun Nenōtzalli|Verdun Nenōtzalli]]<br />{{nowrap|&nbsp;• [[Mācuīlpōhualli Xihuitl Yāōyōtl|Mācuīlp. Xiuh. Yāō.]]}}<br />&nbsp;• [[Villers-Cotterêts Tlatlālīliztl|Villers-Cotterêts]]<br />&nbsp;• [[Franciatēahcomanaliztli|Tēahcomanaliztli]]<br />&nbsp;• [[Francianāhuatīllālīliztli īpan 1958|Āx. nāhuatīllālīliztli]]<br />&nbsp;• [[Ic Mācuīlli Franciatlācatlahtohcāyōtl|Ic Mācuīlli Tlācatl.]] | fundación_fechas = <br />[[481]]-[[751]]<br />[[768]]<br />[[843]]<br />[[Mācuīlpōhualli Xihuitl Yāōyōtl|1337-1453]]<br />[[Villers-Cotterêts Tlatlālīliztli|1539]]<br />[[Tapayōllalazaliztli Tlālcualiztli|1789]]-[[Tlahtohcātzotzonaliztli īpan in 18 brumario|1799]]<br />[[4 ic māctlahtli]] [[1958]]<br />[[5 ic māctlahtli]] [[1958]] | tlaīxpayōtl = 675 417 <sup>2</sup> | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 43 | tlaīxpayōtl_ātl = 0.26% | cuāxōchtli = 2 889 | huēyi_ātēntli = 5,500 km | chānehqueh = 67&nbsp;795&nbsp;000³<ref>{{Cita web |url=https://www.insee.fr/en/statistiques/serie/001641607?idbank=001641607 |título=Demography - Population at the beginning of the month - France (including Mayotte since 2014) |publicación=[[Gobierno de Francia]] |año=2010 |apellido=[[INSEE]] |fechaacceso=11 de noviembre de 2017 |idioma=inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 20 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 100 | PIB_nominal = [[US$]] 3,054 billones<ref name=imf2>{{Cita web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=55&pr.y=9&sy=2017&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=132&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC&grp=0&a= |título=France |editorial=Fondo Monetario Internacional |fechaacceso=29 de septiembre de 2018}}</ref> | PIB_nominal_año = 2018 | PIB_nominal_puesto = 5 | PIB_nominal_per_cápita = [[US$]] 45&nbsp;025<ref name=imf2/> | PIB = [[US$]] 3,270 billones<ref name=imf2/> | PIB_año = 2017 | PIB_puesto = 10 | PIB_per_cápita = [[US$]] 43&nbsp;760<ref name=imf2/> | IDH = 0,901 | IDH_año = 2017 | IDH_puesto = 24 | IDH_categoría = {{Ingreso|ingreso=huel pani}} | tomīn = [[Euro]] (€, <code>[[ISO 4217|EUR]]</code>)<sup>4</sup> | tlācatōcāitl = Franciatlācatl, franciatlācah | horario = [[UTC+1]] <sup>5</sup> | horario_verano = [[UTC+2]] <sup>5</sup> | cctld = [[.fr]] | código_telefónico = 33 | prefijo_radiofónico = FAA-FZZ, HWA-HYZ, THA-THZ, TKA-TKZ, TMA-TMZ, TOA-TQZ, TVA-TXZ | nenecuilhuāztli_ISO = 250 / FRA / FR | Siglas país para automóviles = F AP-651-RR | Carril de circulación de automóviles = Yēctli | miembro_de =[[Europan Cetiliztli|EC]], [[Mictlāmpa Atlántico Nenōtzalli in Tlatēcpānaliztli|OTAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[OSCE]], [[OCDE]], [[G-8]], [[Francotlahtōliztli|OIF]], [[Latincetiliztli|LC]]. | tlahtōlcaquiliztilōni = ¹ Motlahtōa nepapan tlatohcātlāllahtōlli.<br /> ² In tlein 551 098m km&sup2; tlētectli īpan āltepēnānyōtl Francia, in cah, Europan (cifras del Instituto Geográfico Nacional francés).<br /> ³ In tlein 60 756 178 īpan in āltepēnānyōtl Francia.<br /> <sup>4</sup> Mochi in Franciatlācatlahtohcāyōtl, tel ahmo in ilhuicaānalco tlālli īpan in [[Pacífico]] in cānin quinemītiah in [[franco CFP]] ([[ISO 4217|XPF]]).<br /> <sup>5</sup > Zaniyoh īpan in āltepēnānyōtl Francia. }} '''Francia'''<ref name="Chīmalpahin1">Chīmalpahin Cuāuhtlehuanitzin yeh ōquihcuilo ''Francia'' īpan ''Annals of his Time''.</ref><ref name="Chīmalpahin2">Chīmalpahin Cuāuhtlehuanitzin yeh ōquihcuilo ''francia'' īpan ''Codex Chimalpahin''.</ref><ref name="Sahagún">Bernardino de Sahagún yeh ōquihcuilo ''Francia'' īpan ''Psalmodia Christiana''.</ref>, āchcāuhtica motēnēhua '''Franciatlācatlahtohcāyōtl''' ({{fr2}} ''République Française'' ahnozo ''La France''), cē [[tlācatiyān]] [[Europan]], auh [[tēcuacān|ītēcuacān]] [[Paris]] ca. Ītlāl quichīhuah in [[āltepēnānyōtl Francia]] īhuān in [[Ilhuicaānalco Francia]], cah in tlapanahuia huēyi tlācatiyān in [[Europan Ccetiliztli|Europan Cetilizpan]]. Ītlāllō īca in īāltepētlīānca tlatēctli īpan cē tlaīxpayōtl 675&nbsp;417&nbsp;km². Ipān 2017 in tlācatiyān ōmopōuh īca 67.1 ''millones'' chānehqueh (65 ''millones'' īpan in āltepēnānyōtl ''departamentos'' īhuan 2.1 īpan in ilhuicaānalco ''departamentos''). In ītlāl Francia tlatēctli in [[Cihuātlāmpa Europan]] in cānin cuāxōchnāmiqui in huitztlāmpa īca [[Monaco]] īhuān in [[Tlālnepantlah Huēyātl]], in mictlāncihuātlāmpa īca [[Andorra]], [[Caxtillān]] īhuān in [[Cantabria Huēyātl]], in cihuātlāmpa īca in [[Ilhuicaātl Atlántico]]; in mictlāmpa īca [[La Mancha āpantli]], in [[Mictlāmpa Huēyātl]] īhuān [[Belgica]] īhuān in tlāpcopa īca [[Luxemburgo]], [[Alemania]], [[Suiza]] īhuān [[Italia]]. Ītlālhuāc Europan quichīhuah in [[Corse]] īpan in Tlālnepantlah Huēyātl īhuān occē miactlāhuactli īpan in Atlántico. Īpan [[Ixachitlān]] ītlal in [[Francia īGuyana]] in tlein cuāxōchnāmiqui īca [[Brasil]] īhuān [[Surinam]], nō achi mochi in [[San Martín tlālhuāctli]] in tlein cuāxōchnāmiqui īca [[San Martín, Tlanitlālpan|Sint Maarten]], īhuān in tlālhuāctli īhuān miactlālhuāctli [[Martinica]], [[Guadalupe, Francia|Guadalupe]], [[San Bartolomé, Francia|San Bartolomé]] īhuān [[Saint Pierre īhuān Miquelon]]. Īpan in [[Ilhuicaātl Índico]] quipiya in tlālhuāctli [[Mayotte]] īhuān [[Réunion]], iuhco in miactlālhuactli in [[Francia īPolinesia]], [[Wallis īhuān Futuna]] īhuān [[Yancuīc Caledonia]] īpan in [[Ilhuicaātl Pacífico]]. In tlālli ahmo tlācayoh in [[atolon]] in [[Pasión Tlālhuāctli]]; īhuān in [[Francia Huitztlāmpa Tlālli īhuān Antártico]]. In tlālticpac in tlacatiyān ic ōme ocachi huēyi cemantoc tlālhuēyātl (11 ''millones'' km²).<ref>{{Cita web |título= Francia - Información General - AmbaFrance |url=https://es.ambafrance.org/Informacion-general |sitioweb= AmbaFrance :: Ministerio de Asuntos Exteriores y Desarrollo Internacional francés |fechaacceso=28 de marzo de 2019}}</ref> Francia in ic chicuacē huēyi tētlamahmaquiliztli (2018) īca huēyi millōtl momoyāhualiztli in tlācatiyān ītzalan. Īcotonca in [[G7]], in [[euro yeyāntli]], īhuān [[Schegen yeyāntli]], īhuān tlaceliah miac huēyi [[miectlācatiyān tlanecuiloāni]], īpan in yeyāntli in [[nehmatiliztli]] īhuān in [[ic cē cotōncāyōtl]], nō in [[necēceltīyahtaliztli]] ic cē ahcicān īca 83 ''millones'' ontlaittanimeh cece xihuitl (7% in PIB)<ref>{{Cita web |título= Francia, primer destino turístico mundial |url= http://www.diplomatie.gouv.fr/es/asuntos-globales/diplomacia-economica/hechos-acerca-de-francia/una-cifra-un-hecho/article/francia-primer-destino-turistico |sitioweb= France Diplomatie :: Ministerio de Asuntos Exteriores y Desarrollo Internacional francés |fechaacceso=31 de julio de 2015}}</ref> Īpan Francia ōmotlahthtōltlatēcpan [[In Tētlapalēhuiliztli Tlatēnquīxtīliztli in Tlācatl īhuan in Āltepēhuah]] īpan 1798, tlatzintiāni cotōncāyōtl in [[Tlatēcpānaliztli in Tlacetilīlli Tlācatiyān]] īhuān in mācuilli cē in cemihcac cotōncāyōtl in [[Tlācaccoyōtl Nenohnōtzayān]].<ref name="Radiografía de Francia">{{Cita web |url=http://news.bbc.co.uk/hi/spanish/international/newsid_6560000/6560077.stm |título=Radiografía de Francia |año=2007 |obra=BBC 18.04.2007 |fechaacceso=16 de abril de 2008}}</ref> Francia tlaceliah in catyān in [[Europan īNenohnōtzayān]] īhuān in [[Europan Tlahtōlōyān]], īmōmextin īpan [[Strasbourg]] īhuān in [[Tlatēcpānaliztli ītechpa in Cepanchīhualiztli īhuān in Tētlamahmaquilizyōtl Izcāyaliztli]] īhuān in [[UNESCO]], īpan [[Paris]]. Nō ca in chicuēyi cē [[Yōllohtōnyāōtlatquitl|tlaīximachtli yōllohtōntli huelitinimeh]]<ref>{{Cita web |url=http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,1862696,00.html |título=El explosivo discurso de Chirac |año=2006 |obra=[[Deutsche Welle]] 20.01.2006 |fechaacceso=16 de abril de 2008}}</ref> īhuān īcotonca in [[Mictlāmpa Atlántico Nenōtzalli in Tlatēcpānaliztli|OTAN]]. In mācuīlpōhualxiupan XIX, Francia ōcatca cē [[tēpoloāni]] huelitini, īhuān ōhuehcāhuītih in franciatlahtōlli ōcatca in tāchcāuh tlahtōlli [[tlahtohcātītlanyōtl|tlahtohcātītlanyōpan]]. Huel oc āxcān, miac tlācah franciatlahtoah, īhuān in Francia īhuān occē tlācatiyān īmmillōuh īhuān in īmāltepēhuahcāyōuh in mocepanoah īca in [[Francotlahtōliztli]], īpan in mācuilpōhualxihuitl XXI in franciatlahtōlli ōmocuēp īpan ic mācuilli tlahtōlli in cemānāhuac.<ref>[https://www.ethnologue.com/language/fra Ethnologue, 21 ed. (SIL International, 2018)] Total de hablantes: Lengua materna (L1) más Segunda lengua (L2).</ref> ==Tlaltocayotl== In tlāltōcāitl ''Francia'', in āquin achtopa ōquihtoh ōcatca [[Chīmalpahin Cuāuhtlehuanitzin|Chīmalpahin]] iuhqui ''Francia''.<ref name="Chīmalpahin1"/><ref name="Chīmalpahin2"/><ref name="Sahagún"/>. In tāchcāuh ōmotēnēuh mochi in [[Franco Emperadoryōtl]], in tōcāitl ''Francia'' huāllāuh in caxtillāntlahtōlli, in huāllāuh in latintlahtōlli ''Francia'' quihtōznequi ''francotlālli'' ahnozo ''francotlahtohcāyōtl''<ref>{{cite web |url=http://www.discoverfrance.net/France/History/DF_history.shtml |title=History of France |publisher=Discoverfrance.net |accessdate=17 July 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110824051936/http://www.discoverfrance.net/France/History/DF_history.shtml |archivedate=24 August 2011}}</ref> īpampa in ''franco''tlācah tlein ōchantih ''Franconia'' (alemaniatlahtōlli: Franken, Unterfranken, Oberfranken īhuān Mittelfranken) īpan in āxcān [[Bayern]], [[Alemania]]. In francotlācah ōcatca germaniatlācah ōquitēpeuh in [[Gallia]]. Īca in tlanehnelōliztli in francotlācah (germaniatlācah) īhuān in gallotlācah (celtatlācah) ōtlācatih in franciatlācah. In latintlahtōlli huehcāuh tōcāitl ''Gallia'' quihtōznequi ''Gallotlālli'' cē huehcāuh tlācah; inīn tōcāitl, [[Enrique García Escamilla]] ōnāhuatlahtōlcuep iuhqui ''Gallitlālpan''<ref>Enrique García Escamilla yeh ōquihcuilo ''Gallitlalpan'' īpan ''Historia de México, Narrada en náhuatl y español''.</ref>, inīn tlahtōlli ōmocuep ītech chānehqueh motenehua gallotlācah īpampa Francia moihmati franciatlahtōlli ītechcopa ''La France Moderne'' īpampa francotlācah, inīnqueh tlācah ōpanoh in [[ātōyātl Rin]] ihcopa tlahtōāni [[Capeto]] ōtōcāitia inīn tlālli iuhqui ''[[Île-de-France]]'', āxcān [[Paris]] in huehcāuh ahmotenehua ''francus'' ahnozo in tlālli ''Franken'' [[Alemania]]co. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Jacques-Louis_David_007.jpg|thumb|left|200px|Napoléon Bonaparte.]] [[Īxiptli:Eugène_Delacroix_-_La_liberté_guidant_le_peuple.jpg|thumb|right|200px|Ixiptli itechcopa ''La [[Liberté]]''.]] Inin tlalpan ōchantiaya īpan [[Huēhuetlācatl|huēhuetlācah]] in ītōcā [[tlācatl Cro-Magnon]] in ompa [[Grimaldi]] no [[Chancelade]] ītlein āxcān yehhuāntin tlacah iuhquin apan [[Somme]] xiuhpan 25 000 A.C. Huēhuehtlācah [[Neandertal]] ōtlahcuiloh ooztoco in ompa [[La Chapelle-aux-Saints]], [[Le Moustier]] no [[La Ferrasie]], ōquichcuācuahuehmeh in ōmpa oztotl [[Lascaux]], [[Font de Gaume]] īcampa Francia Pirineo īTepetlahco. Inīn xiuhpan [[1624]], ōquitlaliqueh teōpixcacoyōtl in ītōcā Richelieu iuhquin inic cē huēyi tlahtōcāteixiptlatzin in ōmpa Francia. Tlācatl in cenhuelitini catca. Zātēpan xiuhpan [[1637]], franciatlamatini in ītōcā [[René Descartes]], quihcuiloa īāmox in motōcāyotia "Discours de la Méthode" ahnozo {{nah2}} "Ītlahtōlyo in Mecayōtl". Īpan [[1666]] xihuitl, [[Louis XIV]], ōmpa Francia itto iuhquin inexcuitil huehueintin tlahtoque īncenhueliyo. Yehhuātl, quilmach, quilhuaya: "l’état c’est moi", in tlein quitōznequi: "cah nehhuātl in tlahtocāyōtl". Īpan xiuhpan [[1748]], tlahcuilōcatzin in ītōcā Montesquieu quipanitlaza īāmox in tlein Franciatlahtōltica motōcāyotia "De l’Esprit des Lois", Inīn xiuhpan [[1751]] ōmpēhua Francia īpanitlazaliz huēyi āmoxtli in tech ixquichtlamatiliztli. Inīn xiuhpan [[1783]], tlamatinih Montgolfier, in Iquique icnīuhtin catcah, ōpatlanqueh in oquic yehhuān quihuacayah inic cē huēyi patlanizolxittotomoctli in ōmpa āltepēpan Versailles, imixpan huēyitlahtoāni occē [[Louis XVI]] īhuān īnamictzin [[Marie Antoniete]]. Īpan [[1789]] xihuitl nicān ōmpēuh huēyi yāōyōtl itic Francia. Īpan [[1804]] xihuitl, motlahtōcātlalico [[Napoléon Bonaparte]] iuhquin huēyi intlahtōcāuh franciatlācah. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Atlántico ailhuicatl]] | Norte = [[Mictlampa hueyatl]] | Noreste = {{BEL}} | Oeste = [[Atlántico ailhuicatl]] | Centro = Francia | Este = {{DEU}} | Suroeste = {{ESP}} / {{AND}} | Sur = {{MON}} / [[Mediterráneo hueyatl]] | Sureste = {{ITA}} }} Francia quipia ītlālhuāc, [[Tlālhuāctli Corcega]], īpan in [[Tlālnepantlah Huāyātl]] tlāpcopa. [[Ixachitlān]] quipiya in [[Francia īGuyana]] yeh cuāxōchtia īca [[Brasil]] in huitztlāmpa īhuān [[Surinam]] in tlāpcopa, nō iuhqui quipiyaoccēquin tlēlhuāctli iuhqui [[Martinica]], [[Guadalupe]], [[San Bartolomé]], [[San Martín]], [[San Pedro īhuān Miquelon]]. Īpan [[Ilhuicaātl Indico]] , in tlālhuāctli [[Mayotte]] īhuān [[Reunion]], occēquin tlālli cah in [[Francia īPolinesia]] īhuān [in [Yancuīc Caledonia]] īpan in [[Ilhuicaātl Pacífico]]. In tlālli ahmo tlācayoh in [[atolon]] in [[Tlālhuāctli Clipperton]]; īhuān in [[Francia Huitztlāmpa Tlalli īhuān Antartico]]. [[Īxiptli:Mont-Blanc 001.jpg|thumbnail|derecha|200px|In Tepētl [[Mont Blanc]].]] Alemania mictlāmpa quipiya hueyixtlahuac ica miacquin atezcatzintli, hueyatenco īca Hueyatl Mictlampa tlen cenca zacatlah icampa cuacuahuehmeh, In Atoyatl Loire pano ipan hueyixtlahuac canahpa [[Tlanitlālpan]] ica [[Belgica]] ce tlalli cenca pantanoza ca. Nochi mictlān quiyahuicpa ihuān cuauhtlah. Quipia nahui regiones naturales quemeh Alpino tepetlah huitztlampa īhuān ihuehcapan altitud in [[Mont Blanc]] ica 2,926 m. in tepetl ocachi ahco ipan Francia. Occe yoliztlalpan noyuhqui nicān Alpes in ahco ixtlahuatl hasta in atoyatl Loira, in Tepetlah [[Alpes]] iquiziyampa tlen nemi ihuic [[Passau]] ihuan [[Regensburg]] canahpa [[Checatlācatlahtohcāyōtl]] quenin parque nacional Bavayern cuauhtlah ca, ihuān in franco meceta ihuicpa atoyatl [[Danubio]] canahpa tlahtocayotl Hessen ic atoyātl Spessart ihuān Atoyātl Röhn. [[Tlīlcuauhtlahcamac]] in ōmpa [[Baden-Württemberg]] huitztlampahuīc. ===Yeyantli=== Nican yeyantli ahmoneuhqui ipan mochi Francia, inon tlācatiyān īca tlālnepantlah] yeyāntli īca miactin [[tēpetl]], in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh īpan ahco totonilmachioyotl<ref>Quihtōznequi ''temperatura''</ref>. Nicān mictlāmpa ixachi xoxoctic ihuan tepeyoh ica chicahuac ehecatl ihuicpa Cantabrico hueyatl quemeh tlahtocayoh cuauhtlah ''Alpes'' in ompa [[Cantabria]], [[Asturia]] ihuān [[León]]. Nochipa tepetlampa quipia miac [[cuauhtlah]] cepayauhtic. In caxtiltencalixcuatl ica [[Andorra]] īhuān Francia In tepetlah Pirineo ca, cē yeyantli cenca tepeyohtic in yuh Sierra de Guadarrama, Sierra Morena ihuan Sierra Nevada, tlen atlacomolli quipia ixachi ātl en forma de atemoctli ihuan atoyātl īpan tlani temperatura. Quiyauhtlah yeyantli ōmpa atentli [[Bretagne]] īhuān atentli [[Bass-Normandie]]. Īpan nō tlahcopampa zacatlah īca ehecahuacqui, Francia nican quipia ixtlahuatl īhuān tepetzintli quemeh motenehua ''La Loire'' īcampa galotlācah. ==Teyacanaliztli== ===Francia ixeliuhca=== <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Francia īxeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Départements+régions (France).svg|center|450px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Cemāxcāyōtl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chānehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaīxpayōtl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tēcuacān''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Francia Tlācatlahtohcāyōtl''' | align="right" |'''63 213 894''' | align="right" |'''551 695''' | '''[[Paris]]''' |- |1. [[Provence-Alpes-Côte d'Azur]] | align="right"| 4 998 000 | align="right"| 31 400 | [[Marseille]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Alsace]] | align="right" | 1 815 488 | align="right" | 8 280 | [[Strasbourg]] |- |3. [[Aquitania]] | align="right" | 3 150 890 | align="right" | 41 308 | [[Bordeaux]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Auvergne]] | align="right" | 1 341 000 | align="right" | 26 013 | [[Clermont-Ferrand]] |- |5. [[Basse-Normandie]] | align="right" | 1 453 000 | align="right" | 17 589 | [[Caen]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Bourgogne]] | align="right" | 1 631 000 | align="right" | 31 582 | [[Dijon]] |- |7. [[Bretagne]] | align="right" | 4 365 500 | align="right" | 34 023 | [[Rennes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Champagne-Ardennes]] | align="right" | 1 334 000 | align="right" | 25 606 | [[Châlons-en-Champagne]] |- |9. [[Centre]] | align="right" | 2 538 000 | align="right" | 39 151 | [[Orléans]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Corse]] | align="right" | 302 000 | align="right" | 8 680 | [[Ajaccio]] |- |11. [[Franche Comté]] | align="right" | 1 159 000 | align="right" | 16 202 | [[Besançon]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Haute-Normamdie]] | align="right" | 1 915 000 | align="right" | 12 317 | [[Rouen]] |- |12. [[Île-de-France]] | align="right" | 11 694 000 | align="right" | 12 012 | [[Paris]] |-bgcolor="#f0f0f0" |13. [[Languedoc-Roussillon]] | align="right" | 2 548 000 | align="right" | 27 376 | [[Montpellier]] |- |14. [[Limousin]] | align="right" | 727 000 | align="right" | 16 942 | [[Limoges]] |-bgcolor="#f0f0f0" |15. [[Lorraine]] | align="right" | 2 343 000 | align="right" | 23 547 | [[Metz]] |- |16. [[Midi-Pyrénées]] | align="right" | 2 782 000 | align="right" | 45 348 | [[Toulouse]] |-bgcolor="#f0f0f0" |17. [[Nord-pas-de-Calais]] | align="right" | 4 018 644 | align="right" | 12 414 | [[Lille]] |- |18. [[Pays de la Loire]] | align="right" | 3 553 353 | align="right" | 32 082 | [[Nantes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |19. [[Picardie]] | align="right" | 1 890 000 | align="right" | 19 399 | [[Amiens]] |- |20. [[Poitou-Charentes]] | align="right" | 1 722 000 | align="right" | 25 809 | [[Poitiers]] |-bgcolor="#f0f0f0" |21. [[Rhône-Alpes]] | align="right" | 6 208 000 | align="right" | 43 698 | [[Lyon]] |- |}</div> ==Tequitiliztli== [[Īxiptli:Épernay chemin de ceinture.jpg|thumb|200px|Xocomecapixcayotl ipan in Region Champagne.]] Francia cē tequiyōtl īpan Europan ītech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli īpan itentli [[Tlālnepantlah Huēyātl]]. Francia tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl īpan [[Tepetlah Pirineo]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Paris]] īhuān [[Nantes]]. In [[Peugeot]] cē [[tepozmalacatl]] otlachihualoc īpan Caxtillān ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. In [[cuilotl]] inīc cē pixcayōtl in ōmpa Francia, occequīntīn caxtiltēcah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīcpa [[xocomecatl]] (inic yei hueyicauh īpan [[tlalticpactli]]), [[zapalōtl]], [[lalaxtli]], [[cintli]], [[ācintli]], [[xītomatl]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[tlīltepoztli]], [[amochitl]], [[temētztli]] īhuān [[Iztāctepoztli]]. ==Chanehmatiliztli== [[Īxiptli:Tour Eiffel, École militaire, Champ-de-Mars, Palais de Chaillot, La Défense - 01.jpg|thumb|150px|left|[[Paris]]]] [[Īxiptli:Lyon.jpg|thumb|150px|right|[[Lyon]]]] [[Īxiptli:Marseille-corniche.jpg|thumb|150px|left|[[Marseille]]]] [[Īxiptli:Toulouse by night with Basilique Saint-Sernin.jpg|thumb|150px|right|[[Toulouse]]]] Francia quipia 46.200.737 chānehqueh ipampa 1 Tlacēnti [[2007]]. In tlalli icampa tlācatl ihuic 89,6 hab/km² nican, tlani tlein occequintin tlacatiyan Europan Iquiziyampa. In tlalli ocachi chaneh, in atentli ihuan itzatlan Paris altepetl. Francia cē tlācatiyān quenin piya calpōllacatl icampa mācēhualtica vascotlācah, bretontlācah, catalantlācah, occē noyuhqui tlanemi ixachi tlācatl occēquintin tlācatiyān. Tlalli ocachi ochantililli inemi in ompa atentli [[Tlālnepantlah Huēyātl]], Atlantico ailhuicatl ihuan atzatitlan āltepētl Paris, tlalnepantlah quipia tepitzin tlacatl ipan altepēmaitl, quemeh La Mancha Ixtlahuatl ahnozo tepetlah, Alpes tepetlampa nozo Pirineo tepetlampa. ===Tlācanemitiliztli=== <!--Migración--> ===Tlahtolli=== [[Īxiptli:Map-Francophone World.svg|thumb|left|200px|In [[Franciatlahtōlli]].]] In [[franciatlahtōlli]] ca in āchcāuhtlahtōlli īpan Francia īhuān occequīntīn Cemānāhuac [[tlācatiyān]]. In ācān franciatlahtōlli cē mācēhuallahtōlli tlein quipiya tēnyotica yollōchicāhuac īpan mochi tlācatiyān. In Île de Paris in macehualtlahtolli īcopa, Inōn tēnyohtlahtōlli īmachiyo ximoāmatlahcuiloc. ===Neltococayotl=== Huēhuehcaxtiltēcatl teōneltococāyōtl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuāc caxtiltēcah ōmpēhua mā xicristiania canah mācēhualtzintin zan motlamati Catolico teōneltococāyōtl quēmeh cristianoyōtl, mātēl in teōpixqueh tlamatizqiazqueh tlein ōyeyah occequīntīn cristianomeh ītōcā ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', īhuān inglestlalnetoqui. Francia ca cē tlācatiyān ixachi católicos [[Europan]]co, in Franciatlahtohcāyōtl ahmō inic cē neltococāyōtl. In xexeliuhca intlā teōneltococāyōtl tlācapachotiliztli īhuān īopacholiz in tētlamamaquiliztli inīn tlācatlahtocāyōtl omcauh ic, īhuān ayāc catca īpan inīn nahuatīlli quin āxcān. Ihtoquiztia in āchcāuhteōtiliztli īpan caxtiltēcatl tlahtocāyōtl yezquia zan niman catolicoteōnechicoliztli, īhuān [[Constitución]] ihto tlein ahocmo piya ixnamiquiliztli nicpampa occequīntīn. ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Jean Béraud Le Cafe de Paris.jpg|right|thumb|150px|In cancan hueyi mihtohtli ipan Le café de Paris ipampa Jean Béraud.]] [[Īxiptli:Eiffel tower, extreme angle, 2003.jpg|thumb|left|150px|In [[Tour Eiffel]].]] Francia cē tlācatiyān īca toltecayotl huel miac toltecah ihuan amatlacuilonih. Nican tenyohtica ipan hueyi amatlahcuilo [[Victor Hugo]], huehueyi cuayollomatinih quemehtic alemaniatlācah [[René Descartés]], [[Francis Bacon]] īhuān occēquintin. '''Tour Eiffel''' ([[Franciatlahtōlli]]:"Eiffel huehcapancalli") ītōcā cē [[huehcapancalli]] tlaquetzalli in [[1889]] xihuitl īpan [[Paris]] [[huēyāltepētl]], Francia. Ca tlaquetzalli īpan 1899 xihuitl ''World Fair''. ===Īxiptlayōliztli=== <!--Cine--> In Francia Īxiptlayōliztli catca tenyohtica xiuhpan Franciatlacahtlahtocayotl ica in franciatlacah expresionistas ic [[Jean Béraud]]. ===Tlacualcāyōtl=== <!--Gastronomía--> Francia tlacualcayōtl diferente itechpa ce tlalli canah occepa, Ipan Francia huitztlampa chaneh tlacua [[neuctlaxcalli]], [[octli]], [[tlatetzauhtli]], [[nacacuitlaxcotli]] ihuan [[teixhuinotl]]. Nican tlacatiyan in chanehqueh tlacuah pitzonacatl, coyamenacatl, ichcanacatl, cuacuauhnacatl, mazanacatl itechcopa totomeh in totolnacatl ihuan canauhnacatl. In neuhcayotlacualli nohuiyanyoh centlahcol xinachtli ihuan neuctli notzopelic xoconeuctli ica tlaxcalli. Cequintin Alemania tlacuah tlatlahcatilnacatl no tlatetzauhtli ica tlaxcalli ipampa in tenihzaloni. Ocachi itechcopa 300 ahmoneuhqui tlaxcalli iximachoni in ōmpa Alemania. Nicān tlācatiyān nichanti miyac chontalneminih, oquitenematiliztoca huel miyac tlacualli itech occequin tlacatiyanco. [[Italia]] itlacual quemeh pizza ihuan pasta, no turquitlacualli ihuan arabiatlacualli quemeh in kebab cateh cenca cualli iuhtoc, ipan hueyi altepetl. Noyuhqui nican tlacatiyan in chaneh tlacua chinatlacualli ihuan greciatlahcualli. Mazqui in [[octli]] cececauhtica ocachi iximachoni cecni mieccan Franciaco, in tlailli tlacatiyan in huino. In tlacentlamianiliztli teixhuinopan ic cecen tlacatl tlacatiyampa cah tlanipahuīc, yeceh ica 200 litro icampa xihuitl cah aocmo netech in ocachi hueyic centlalticpac. Itechpahuicpa 18 tlacatiyan icalaquiyampa tlacuihcuilli, in tlacentlamianiliztli ipampa tzopelatl omacaloc tlani ipan tocaamatl (tlapohualli inic matlahtlionahui), ihcuac in tlacentlamianiliztli xochicualayohpan ce ocachi hueyic (tlapohualli inic yei). ===Tōnalizcāyōtl=== <!--Periodismo--> ===Cuīcayōtl=== <!--Música--> [[Īxiptli:Bagad.JPG|thumb|180px|Ehuatlapitzatianih Bagad Lann-Brioué, ipan [[Bretagne]].]] Francia cuīcayōtl ce hueyi īhuān cenca occequi [[Europan]]copa, nican tlālpan quipiya nochi instrumentos musicales tlen opano itechcopahuicpa [[Asia]], Africān Mictlampa īhuān Europan Tlahcopampa. In [[mecahuēhuētl]] ce instrumento tocado nican Francia. In [[ehuatlapitzalli]] occe instrumento tocado īpan [[Bretagne]] īhuān [[Rouen]]. Miaquīntīn [[cuīcayōtl neneuhcāyōtl]] cah inīn tlācatiyān iuhquin [[rock]], [[pop]] nōzo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Huēyi [[tlacuīcaliztli]]. ==== Huēyi [[cuīcatiani]] ==== * [[Jean-Jacques Goldman]] ==Momotlaliztli== [[File:Zidane_Zizu.jpg|thumbnail|right|150px|[[Zinedine Zidane]] ce momotlachihuani tlalticpac ipan Futbol.]] In necepanicneliztli Francia ompa olimpicayoh neahuiltiliztli ca huelitica macheh nochintin ilhuichiihualiztli. Francia otlachiuh in Olimpicayoh neahuiltiliztli ipan [[Paris 1900]], [[Paris 1924]] huan axcan [[Paris 2024]]. Ahzoquen inic yei ahcan itechcopa inin tlacatiyan tlachihua momotlaliztli ipan ce momotlacalpolli nozo momotlaltic tecayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyan huan 2 400 momotlatic calpolli. Francia oquipia cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. * [[File:Olympic flag.svg|50px]] Francia ipan [[olimpicayoh neahuiltiliztli]]. == Amoxtiliztli == <small> :CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) :CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; ANDERSON, Arthur J. O. ''Codex Chimalpahin: Society and Politics in Mexico Tenochtitlan, Tlatelolco, Texcoco, Culhuacan and Other Nahua Altepetl in Central Mexico''. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) :DE SAHAGÚN, Bernardino īhuān ANDERSON, Arthur J. O. ''Psalmodia Christiana''. University of Utah Press, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl: 1993. (Nāhuatlahtōlli- Ingleshtōlli) </small> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Francia}} {{Commons|France}} {{Europa}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Francia]] jw0xi8pq30sk3opvnv7pbj65wlhbs3h Italia 0 4937 499716 498517 2022-07-24T16:28:39Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtocayotl Italia | Tlaltocaitl = Repubblica Italiana | Tocaitl = Italia | Pamitl = Flag of Italy.svg | Chimalli = Italy-Emblem.svg | Chimalli_tamaño = 120px | Tlacatiyancuicatl = [[Il Canto degli Italiani]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = National anthem of Italy - U.S. Navy Band (long version).ogg | Tlalmachiyotl = EU-Italy.svg | Tecuacan = [[Roma]] [[File:Grandes Armes de Paris.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Roma]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Tecpantlahtolli = [[Italiatlahtōlli]] ihuan 9 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = República federal | Tepachoani = &nbsp;• [[Italia tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] <br />&nbsp;• [[Italia tecpantlahtoani|Tecpantlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Sergio Mattarella]]<br />[[Mario Draghi]] | Tlaquetzalli = [[Mēxihcatl Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Reunificación alemana [[1990]] | Tlaixpayotl = 357 168 | Tlaixpayotl_tlatectli = 63 | Tlaixpayotl_atl = 2.5% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Francia]]; 960 km ica [[Austria]]; 960 km ica [[Suiza]] ihuan 960 km ica [[Eslovenia]] | Hueyatenco = 11 122 | Nelihuahcapanca = [[Mont Blanc]] | Chanehqueh = 60 507 590 [[2017]] | Chanehqueh_tlatectli = 23 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 204 | PIB_nominal = US$ 3 820 464 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2012 | PIB_nominal_tlapohualli = 4 | PIB_nominal_per_capita = US$ 8 143 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 5 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750 | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Euro]] (€, <code>[[ISO 4217|EUR]]</code>) | Tlacatocaitl = Italiatecatl, Italiatlacatl <br /> Italia <ref name="John Bierhorst"/> | Cemanahuacahuitl = [[UTC-1]] ixquichcauh [[UTC-2]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-12]] ixquichcauh [[UTC-1]] | Matlatzalantli = [[.it]] | Tepozehecanonotzalli = 39 | Tlahuilehecanonotzalli = DAA-DRZ, Y2A-Y9Z | Tlaohuihcaihcuilolli = 276 / IT / ITA | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = Occequin tecpantlahtolmeh icampa [[Franciatlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Veneciatlahtolli]] ihuan [[Siciliatlahtolli]]. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Italia'''<ref>Chimalpahin Cuāuhtlehuanitzin yeh ōquihcuilo ''tlalli Italia'', nō ''Italia'' īpan ''Annals of his Time''.</ref><ref>Bernardino de Sahagún ye ''Italia'' ōquihcuilo īpan ''Psalmodia Christiana''</ref> nozo '''Tlacatlahtohcayotl Italia''' ({{it2}} ''Repubblica Italiana'' nozo ''Italia'') motenehua ce [[tlacatiyan]] ipan [[Europa]], [[Roma]] [[tecuacan|itecuacan]] cah. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Suiza]], [[Austria]], [[Eslovenia]] hun in Alpes tepehuahcan, canahpa huitztlampa ica in [[Tlalnepantlah hueyatl]] huan [[Malta]], ihuan canahpa icalaquiyampa ica in Tlalnepantlah Hueyatl huan canahpa iquizayampa ica [[Francia]] huan in Tlalnepantlah hueyatl. Italia in tlalyacatl cah, quipia ome hueyi tlalhuactli, in [[Cerdenia]] ihuan in [[Sicilia]] ipan Mar Mediterraneo. Inon tlacatiyan monequitzalilli itlahcopa yollopahuic Romatecatl Huehuehtlahtocayotl itlahtollo in nelhuayotl icalaquiyampa. ==Tlatocayotl== In āquin achtopa ōmoquihcuilo ''Italia'' īpan cequi nāhuatlahtōlli tlahcuilōlli ōcatca [[Chīmalpahin]] īpan [[1577]] īxquichca [[1615]] ītzalan; yeh ōquihcuilo in tōcāitl iuhqui ''Italia''. In tōcāitl ''Italia'', īpan in mācuīlpōhualxihuitl V a.C. iuhqui ōquihto in [[Grecia]] tlahtōlihcuiloāni [[Antioco de Siracusa]], ōcatca in huiztlāmpa tlālalli in [[Calabria]], huehcāuh [[Brucio]], ōquichānti in [[italotlācah]]. Ōme greciatlahcuilohqueh, ōquihcuilohqueh in tōcāitl ōcatca ītechpa in mācēhuallahtōlli ''vitilus'' in tlein nēzcāyōtia ''oquichcuācuahueh'', īpampa in miec cuācuahueh ōcatca īpan Italia. Occē machiyōmatiliztli quihtoā in tlein in tōcāitl īpampa in yōlcateōtl cuācuahueh ōtziltia in ''italo''tlācah īxquichca in ōquitlālih. Occē machiyōmatiliztli quihtoa in tōcāitl ''Italia'' īpampa cē huehcāuh Grecia īāltepētlīānca īpan in [[Brucio]], āxcan [[Calabria]], in italotlācah (nō italiotatlācah). Aquic in tlahtōlli ''italo'' īpan huehcāuh greciatlahtōlli quihtōznequi ''oquichcuācuahuehtōntli''; īca in rasenatlahtohcōyōtl ([[estruscotlācah|etruscotlahtohcōyōtl]]) ōmopoztequi īpan Italia īhuān in romatlahtohcāyōtl ōpeuh, in tlālyacatl tlācah quimotzonhuilia īhuicpa in Roma Emperadoryōtl tōcāitih īmmachiyōtl in ''oquichcuācuahuehtōntli''. ==Huehcapatlahtoliztli== In īpan [[1545]] {{1casa}} xihuitl, in yeh neneuhqui quixtiani īpan ixiuhpohual, mochīuh [[āltepētl|āltepēpan]] in ītōcā Trento inic caxtōlli īhuān nāhui huēyi In nechicoliz Īteōpixcahuān in [[Tlālticpactli]]. Īpan [[1633]] {{11casa}} xihuitl, mochīuh inetlahtōlcuepaliz tlamatini in ītōcā [[Galileo Galilei]], imixpan ītetlatzontequilicahuān. Yehhuātl, quimach, quimihui; “Auh macihui (In [[Tlālticpactli]]) molini”. [[Īxiptli:Colosseo 2020.jpg|thumb|250px|left|[[Colosseum]] ipan Roma]] In xiuhpan 1922 [[Benito Mussolini]] pehua itepacholiz itechpahuic Italia, tel īpan xihuitl 1936 Italia īhuān [[Teutontlālpan]] tlatzimmachiyōtiā iuh nenōnōtzaliztli ēlcuauhyōtl. itlami in [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme]] īhuān tlālli Italia imotzīncuep icampa cē tlacatlahtocayōtl in xiuhpan 1946. In xiuhpan 1957 chantia [[Europanēcatl Cemāxcāyōtl]] ahco in ihuic āltepētl [[Roma]], ōmachioticac īca in chicueyi [[tlācatiyān]] quemeh '''Italia''', [[Francia]], [[Teutontlālpan]], [[Belgica]], [[Tlanitlālpan]] īhuān [[Luxemburgo]]. In ichtacayōh calpōlli iuhqui ''la mafia'' īhuān ''la camorra'' tlachihuah ahyēctiliztli nicpampa in tequiyōtl īhuān tēicnīuhyōtl, ilhuiceh in huitztlān. Calaqui Italia īpan [[1999]] īca chicactli [[Europanēcatl Cetiliztli]] cē tomīn īpampa tlahtocāyōtl. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{FRA}} | Norte = {{SWI}} / {{AUT}} | Noreste = {{SLO}} | Oeste = [[Mediterráneo hueyatl]] | Centro = Italia | Este = [[Mediterráneo hueyatl]] | Suroeste = [[Mediterráneo hueyatl]] | Sur = [[Mediterráneo hueyatl]] | Sureste = [[Mediterráneo hueyatl]] }} Īhuēyitlālpan īxtli cah 1,959,248 km² īhuān tlālhuāctlīxtli 5,127 km². [[Tlālyacatl Italia Īānāhua]] tlatlamachiyōtiāni 11,122 km. Ca miaquīntīn tlātlālhuāctli. Cuāxōchtia canahpa mictlāmpa īca [[Adriatico hueyatl]] canahpa huitztlāmpa nō [[Tlālnepantlah Huēyātl]] campa [[Cerdenia]] īhuān [[Capri]], [[Gibraltar]] īhuān [[Eslovenia]],canahpa īquizāyampa nō [[Austria]] īhuān [[Francia]] īpan [[Suiza]], īhuān canahpa īcalaquitlāmpa nō [[Francia]] īhuān [[Atlántico Huēyātl]] īcampa [[Sicilia]]. In tepētl ocachi cuauhtic [[Etna]] ōmpa tlālhuāctli [[Sicilia]] īhuān inic ōme ocachi cuauhtic nicān Tlālyācatl Italia [[Stromboli]] īhuān [[Tepētlah Apenino]] īpan Dalomitti in ōmpa [[Trentino-Idagio]], occē tepētl quemeh [[Aneto]] īpan tepētlah Alpino. In tepēyohtic sistema [[tepētlah Alpino]], [[tepētlah Centrale]], [[tepētlah Meridionale]] occēquin. In [[ātōyātl]] ocachi huehca [[Tivere]], occēquin ātōyātl quemeh [[Arno]]. ===Yoliztli=== In yōlcah quichāntih in ōmpa [[cuauhtlah]] tlein quipiya [[Capreolus capreolus|corzo]], [[mazātl]], [[jabalí]], [[zorro rojo]], [[gamo europeo]], [[castor]] īhuān [[āhuitzotl]]. Nō xiquitta teutontēcah tōtōmeh quemeh in [[cuāuhtli]] īpan [[Alpes]] ca [[Piamonte]]. Nicān in tlācatiyān quipiya occequintin yōlcah, miac yeh extintos quemeh [[tlācamāyeh]], [[europanēcatl tlacaxolotl]], [[uro]], [[cuetlaxtli]], occequintin. ==Teyacanaliztli== ===Italia īxeliuhca=== <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Italia īxeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Regionen in Italien beschriftet.png|center|450px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Cemāxcāyōtl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chānehqueh (2012)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaīxpayōtl (km²)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tēcuacān''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Italtēcatl Tlācatlahtohcāyōtl''' | align="right" |'''59 685 227''' | align="right" |'''301 308''' | '''[[Roma]]''' |- |1. [[Abruzzo]] | align="right"| 1 312 507 | align="right"| 10 795 | [[L'Aquila]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Basilicata]] | align="right" | 576 194 | align="right" | 9 992 | [[Potenza]] |- |3. [[Calabria]] | align="right" | 1 958 238 | align="right" | 15 080 | [[Catanzaro]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Campania]] | align="right" | 5 769 750 | align="right" | 13 595 | [[Napoli]] |- |5. [[Emilia-Romagna]] | align="right" | 4 377 487 | align="right" | 22 451 | [[Bologna]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Friuli-Venezia Giulia]] | align="right" | 1 221 860 | align="right" | 7 844 | [[Trieste]] |- |7. [[Lazio]] | align="right" | 5 557 276 | align="right" | 17 207 | [[Roma]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Liguria]] | align="right" | 1 565 127 | align="right" | 5 421 | [[Genova]] |- |9. [[Lombardia]] | align="right" | 9 794 525 | align="right" | 23 861 | [[Milano]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Marche]] | align="right" | 1 545 155 | align="right" | 9 366 | [[Ancona]] |- |11. [[Molise]] | align="right" | 313 341 | align="right" | 4 438 | [[Campobasso]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Piamonte]] | align="right" | 4 374 052 | align="right" | 25 399 | [[Turin]] |- |13. [[Puglia]] | align="right" | 4 050 803 | align="right" | 19 363 | [[Bari]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Sardegna]] | align="right" | 1 640 379 | align="right" | 24 090 | [[Cagliari]] |- |15. [[Sicilia]] | align="right" | 4 999 932 | align="right" | 25 707 | [[Palermo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Toscana]] | align="right" | 3 692 828 | align="right" | 22 993 | [[Firenze]] |- |17. [[Trentino-Alto Adige]] | align="right" | 1 039 934 | align="right" | 13 607 | [[Trento]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Umbria]] | align="right" | 886 239 | align="right" | 8 456 | [[Perugia]] |- |19. [[Valle d'Aosta]] | align="right" | 127 844 | align="right" | 3 263 | [[Aosta]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Veneto]] | align="right" | 4 881 756 | align="right" | 18 379 | [[Venezia]] |- |}</div> ==Tequitiliztli== {| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" | Tlanamacnetītlaniztli ! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli |- ! Tlācatiyān ! 100% ! Tlācatiyān ! 100% |- | {{DEU}} | 14,5% | {{DEU}} | 17,7% |- | {{FRA}} | 12,2% | {{FRA}} | 11,1% |- | {{USA}} | 9,7% | {{NLD}} | 6,2% |- | {{GBR}} | 6,7% | {{GBR}} | 5,1% |- | {{ESP}} | 6,0% | {{USA}} | 4,9% |- | Occequīn | 33,1% | Occequīn | 40,0% |- |} Italia cē tequiyōtl īpan [[Europan]] ītech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli īpan itentli Mediterraneo Hueyatl. Italtēcatl tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl īpan [[Tepetlah Pirineo]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Napoli]] ihuan [[Genova]]. In [[Ferrari]] nō [[Lamborghini]] ōme [[tepozmalacatl]] otlachihualoc īpan Italia ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. In [[cuilotl]] inic ce pixcayotl in ōmpa Italia, occequīntīn italtēcah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīcpa [[xocomecatl]] (inic yei hueyicauh ipan [[tlalticpactli]]), [[lalaxtli]], [[cintli]], [[ācintli]], [[xītomatl]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[tlīltepoztli]], [[amochitl]], [[temētztli]] ihuan [[Iztāctepoztli]]. ==Chanehmatiliztli== Italia ce tlācatiyān tlahueltica tētlanēhuih in ichāneh icopa tlahtōlli, chihualtlacayotl, tequiyotl īhuān cemitcatiliztli. Italia quipiya inic macuilli tlayacānqui altepetlacayotl ic Europanco īca 198 chaneh ipan Km2. Italiatlacah chanti īpan hueyi āltepētl ahnōzo āltepēnanyōtl ōmpa mictlampa īhuān tlahcopampa itech tlacatiyan. [[Roma]] ca in hueyic āltepēnanyōtl, occequin Torino, Milano, Venezia, Bologna ihuan Genova. Italiatlacah ocachi icnomotolinqui canah in huitztlampa (zan Palermo īhuān Napoli in huēyi [[āltepētl]] cateh huitztlampa), tlachihualotica chaneh ca ichantiuh āltepeyollohco ollochtilli ica occequin altepemaitl īhuān callah (69% altepetlacah cateh nican, 31% tlācah chantih icopa tepitzin āltepēmaitl). ===Tlācanemitiliztli=== {{col-begin}} {{col-2}} Occēquin caxtiltecah oneminih canahpa ([[America]] īhuān [[Europa]]), nahuatīlo īpampa in tlein italiatlācah chantiah īpan: * {{ARG}} īca 255.200 italiatlācah * {{DEU}} īca 159.500 italiatlācah * {{FRA}} īca 119,500 italiatlācah * {{BRA}} īca 83,400 italiatlācah * {{CHE}} īca 71,700 italiatlācah * {{USA}} īca 63,600 italiatlācah * {{VEN}} īca 52,200 italiatlācah * {{UK}} īca 44,700 italiatlācah * {{ESP}} īca 45,300 italiatlācah * {{MCO}} īca 40,700 italiatlācah {{col-2}} Nicān Italia, cē tlahtohcāyōtl quenīn chantiah miacquīntīn chōntalchānehqueh: * {{ROM}}, 796.477 rumaniatlācah * {{ALB}}, 441.396 albaniatlācah * {{MAR}}, 403.592 marruecostlācah * {{CHN}}, 170.265 chinatlācah * {{UKR}}, 153.998 ucraniatlācah * {{PHL}}, 113.686 filipinotlācah * {{TUN}}, 100.112 tuniciatlācah * {{POL}}, 99.389 poloniatlācah * {{IND}}, 91.855 indiatlācah * {{MDA}}, 89.066 moldaviatlācah {{col-end}} ===Tlahtolli=== '''Italiatlahtōlli''' (Italiatlahtōlli: ''Italiano'' ahnozo ''Toscano'') in achauhtlahtōlli īpan [[Italia]], [[In Vaticano]], [[Suiza]] īhuān [[San Marino]]. In ōmpa Italia piya occequin tlahtōlli quemeh [[catalantlahtōlli]] īpan [[Sardegna]], in [[franciatlahtōlli]] ipan [[Valle d'Osta]], in [[teutontlahtōlli]] īpan [[Trentino-Alto Adige]] (cuāxōchtia canahpa mictlāmpa īca Apeninni tepētlah) īhuān Napoli napolitlahtolli. Noiuhqui motlahtoa in [[veneziatlahtōlli]] ipan Veneto (ahmotlazoyotl ic achcauhtlahtolli, yeceh ixmaqui itlamaniliz īhuān inetlacuitlahuiliz), in yuh piamontetlahtōlli mictlāmpa nō Alpes in īpan [[Lombardia]] īhuān in [[latintlahtōlli]] īpan [[Lazio]] cah. ===Neltococayōtl=== Huēhuehcaxtiltēcatl teōneltococāyōtl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], mācēhualtin ahmō ōneltoqui mochololih canahpa ohuitepētitlān. Ihcuāc caxtiltēcah ōmpēhua mā xicristiania canah mācēhualtzintin zan motlamati Catolico teōneltococāyōtl quēmeh cristianoyōtl, mātēl in teōpixqueh tlamatizqiazqueh tlein ōyeyah occequīntīn cristianomeh ītōcā ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', īhuān inglatēcatlalnetoqui. ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:'David' by Michelangelo Fir JBU005.jpg|thumb|right|In [[David]], ipampa [[Miquelangelo]].]] ===Tlahcuiloliztli=== In yancuic italiatlahtolli ce macehualtlahtolli tlen quipia tenyotica yolloochicaahuac ipan nochi tlacatiyan. In Toscano in macehualtlahtolli icopa Firenze, Pisa ihuan Siena, Inon tenyotlahtolli imachiyo ximoamatlahcuiloc nic La Divina Comedia ipampa Dante Aligheri quemeh inic ce amatlacuillotequiyotl zanno Edad Media ihuan Renacimiento. In hueyi amatlacuilonih cateh Dante Alighieri, Petrarca, Giacomo Leopardi, Alessandro Manzoni, Torquato Tasso, Ludovico Ariosto ihuan Giovanni Boccaccio ipan Italia. ===Tlacualiztli=== [[Īxiptli:Eq it-na pizza-margherita sep2005 sml.jpg|thumb|In [[pizza|pizza Margherita]].]] In tlacualli Italia cenca cualli ihuān acchīc tētlanehuiuh: in tlacatiyān tlecetililli catca in xiuhpan 1861, auh itlacualhuān mahpilhuiā in nepāpan tlachihualyotica itech regiones yuh in miactiliztli ipan itlahtollo. Italia tlacualcayotl ca tlalnepantlah itechpahuicpa mediterráneas tlacualcayotl īhuān ca tlamachiyōāntli ipampa nochitlacah. In pizza, in lassagna, in pasta, in risotto nō calzone tlen in tlacualli cenca īximachōni auh nican tlālli quipiya occequintin huehuecauh tētlamactli quenin in ''polenta'' (legiones romanas itlacual). ==Nemachtiliztli== <!--Educación--> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Italia}} {{Commons|Italy}} {{Europa}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Italia]] mki3ihy6ub9wuprz82mn157e8gaxcy6 Nican Mopohua 0 5015 499722 496116 2022-07-24T16:36:05Z Koatochij 19758 /* {{Links}} */ wikitext text/x-wiki [[Īxiptli:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|200px|right|Ichpōchtli Guadalupe Tonāntzin]] '''Nicān mopōhua''' in tōcāitl īca in tlein momati in tlahtōllōtl nahuatlatōlcopa ītēchpa tlahtōa in īmotēnēxtililiz in [[Guadalupe Ichpōchtli]] in [[Tepēyacac]], mictlāmpa in āxcān [[Āltepētl Mēxihco]], ōquipōuh [[Juan Diego Cuāuhtlahtoātzin]]. In inīn tlahtōllōtl īyōcoyani ōcatcah [[Antonio Valeriano]]. In ''Nicān Mopōhua'' tlatēctli īpan cē huēyi āmoxtli in tlein motēnēhua [[Huēyi tlamāhuizōltica]]. Inīn īneltōcā in tlahcuiloliztli ''Huēyi tlamāhuizōltica ōmonēxītih in ilhuicac tlahtohcacihuāpilli Santa Maria totlazohnantzin Guadalalupe in nicān huēyi Āltepēnāhuac Mēxihco ītōcāyohcān Tepēyacac''. In ''Huēyi Tlamāhuizōltica'' ōquinēxtilih in momachtiāni, [[Luis Lasso de la Vega]] in chīhualoyān in īteōcalcuitlapil in Tepēyacac. Mopōhua in motēnēxtililiztli: ī''Nicān mopōhua'' in Antonio Valeriano, īhuān in tlamāhuizōlli tlapōhualiztli: ī''Nicān Motēcpana'' in [[Fernando de Alva Īxtlīlxōchitl]]. In tzintiliztlahtōllōtl in ''Nicān mopōhua'' quimpiya 36 āmatl īhuān ōquitēnextilih īpan [[1649]]. ==Mecatlahtōllōtl== 1. '''Nicān mopōhua''', motecpana, in quenin yancuīcān huēyitlamahuizoltica monexiti in cenquīzcā ichpōchtli Santa María Dios Īnāntzin tocihuapillatocatzin, in oncan [[Tepēyacac]], motenehua Guadalupe. 2. Acattopa quimottititzino ce macehualtzintli itoca [[Juan Diego Cuauhtlahtoatzin]]; Auh zantenpan monexiti in Itlazoixiptlatzin in ixpan yancuīcān teopixcatecuhtli Don [[Fray Juan de Zumárraga]]. 3. Yeh yuh matlacxihuitl in opehualoc in atl in [[Āltepētl Mēxihco]], in yeh omoman in mitl in chīmalli, in yeh nohuian ontlamatcamani in ahuacan in tepēhuacān. 4. In maca zan yeh opeuh, yeh xotla, yeh cueponi in tlaneltoquiliztli, in iximachocatzin in [[Ipalnemohuani]], nelli Teōtl Dios. 5. In huel ihcuac in ipan xihuitl 1531, quin iuh iquezquilhuioc in mētztli Diciembre mochiuh: oncatca ce macehualtzintli icnotlapalzintli. 6. Itoca catca Juan Diego Cuauhtlahtoac, iuh mitoa ompa chane [[Cuauhtitlan]], 7. auh in ica Teōyōtl , oc mochompa pohuia in [[Tlatelōlco]]. 8. Auh Sábado catca, huel oc yohuatzinco, quihualtepotztocaya in Teōyōtl īhuān in inetititlaniz. 9. Auh in acico in inahuac tepetzintli in itocayocan Tepēyacac, ye tlatlalchipahua, 10. concac in icpac tepetzintli cuicoa, yuhquin nepapan tlazototomeh cuica; cacahuani in intozqui, iuhquin quinananquilia tepētl, huel cencah teyolquima, tehuellamachti in incuic, quicenpanahuia in coyoltototl, in tzinitzcan īhuān in occēquin tlazototome ic cuica. 11. Quimotztimoquetz in Juan Diego, quimolhui: "—¿Cuix nolhuil, cuix nomacehual in ye niccaqui?, ¿Azo zan nictemiqui?, ¿Azo zan niccochitlehua? 12. ¿Canin yeh nica?, ¿Canin ye ninotta?, ¿Cuix ye oncan in quitotehuaque huehuetque tachtohuan tococolhuan?, in xochitlalpan in tonacatlalpan, cuix yeh oncan in ilhuicatlālpan. 13. Ōmpa on itzticaya in icpac tepētzintli in tōnatiuh īquizayāmpa, in ōmpa hualquiztia in ilhuicatlazocuīcatl. 14. Auh in oyuhceuhtiquiz in cuicatl, in omocactimoman in yeequicaqui hualnotzalo in icpac tepetzintli, quilhuia: "—Juantzin, Juan Diegotzin". 15. Niman zan yemotlapaloa inic ompa yaz in canin notzalo, aquen mochihua in īyōllo, manoce itla ic mizahuia, yeceh huel paqui huellamachtia; quitlecahuita in tepetzintli ompa itztia in campa hualnotzaloc, 16. auh in ye acitiuh in icpac tepetzintli, in ye oquimottili ce cihuapilli oncan moquetzinoticac, 17. quihualmonochili inic onyaz in inahuactzinco. 18. Auh in oyuhacito in ixpantzinco, cenca quimomahuizalhui in quenin huellacenpanahuia inic cenquizca mahuizticatzintli; 19. in itlaquentzin yuhquin tonatiuh ic motonameyotia, inic pepetlaca; 20. auh in tetl in texcalli in ic itech moquetza, inic quimina; 21. in itlanexyotzin yuhqui in tlazochalchihuitl, maquiztli, in ic neci; 22. iuhquin ayauhcozamalocuecueyoca in tlālli. 23. Auh in mizquitl, in nohpalli ihuan occequin nepapan xiuhtototin oncan mochichihuani yuhquin quetzaliztli, yuhqui in teoxihuitl in iatlapallo neci. Auh in icuauhyo, in ihuitzyo, in iahuayo yuhqui in cozticteocuitatl ic pepetlaca. 24. Ixpantzinco mopechtecac, quicac in iyotzin in itlatoltzin in huel cenca tehuellamachti in huel tecpiltic yuhqui in quimococonahuilia, quimotlatlazotilia. 25. Quimolhuili: "—Tlaxiccaqui noxocoyouh Juantzin, campa in timohuica-" 26. Auh in yehuatl quimonanquilili: "—Notecuiyoé Cihuāpillé, Nochpochtziné, ca ompa nonaciz mochantzinco [[Mēxihco Tlatelōlco]], nocontepotztoca in teoyotl, in techmomaquilia, in techmomachtilia in ixiptlahuan in Tlacatl in Totecuiyo, in toteopixcahuan". 27. Niman ye ic quimononochilia, quimixpantilia in itlazotlanequiliztzin, 28. quimolhuilia: "Maxicmatti, ma huel yuh yeh in moyollo, noxocoyouh, ca nehuatl in nicenquizca cemicac Ichpōchtli Santa Maria, in Īnāntzin in huel nelli Tēotl Dios, in [[Ipalnemohuani]], in [[Teyocoyani]], in [[Tloque Nahuaqueh]], in [[Ilhuicahua]], in [[Tlalticpaque]]. Huel nicnequi, cenca niquelehuia inic nican nechquechilizque noteocaltzin, 29. in oncan nicnextiz, nicpantlazaz. 30. Nictemacaz in ixquich notetlazotlaliz, noteicnoitlaliz, in notepalehuiliz, in notemanahuiliz, 31. Ca nel nehuatl in namoicnohuacanantzin, 32. in tehuatl ihuan in ixquichtin in ic nican tlalpan ancepantlaca, 33. ihuan in occequin nepapantlaca, notetlazotlacahuan, in notech motzatzilia, in nechtemoa, in notech motemachilia, 34. ca oncan niquincaquiliz in inchoquiz, in intlaocol, inic nicyectiliz nicpatiz in ixquich nepapan innetoliniliz, intonehuiz, inchichinaquiliz. 35. Auh inic huelneltiz in nicnemilia in noteicnoittaliz ma xiauh in ompa in itecpanchan in Mēxihco Obispo, auh tiquilhuiz in quenin nehua nimitztitlani inic tiquixpantiz in quenin huel cenca niquelehuia inic nican nechcalti, nechquechili in ipan in tlalmantli noteocal; huel moch ticpohuiliz in ixquich in otiquittac, oticmahuizo, ihuan in tlein oticcac. 36. Auh ma yuh ye in moyollo ca huel nictlazocamattiz, auh ca niquixtlahuaz 37. ca ic nimitzcuiltonoz, nimitztlamachtiz, 38. ihuan miec oncan ticmacehuaic niccuepcayotiin mociahuiliz, in motequipanoliin ic ticnemilitiuh in tlein nimitztitlani. 39. Ocayeoticcac, noxocoyouh, in niiyo, in notlatol; ma ximohuicatiuh, ma ixquich motlapal xicmochihuili." 40. Auh niman ic ixpantzinco onmopechtecac, quimolhuili: "—Notecuiyoé, Cihuapillé, ca ye niyauh inic nicyectiliz in miiyotzin in motlatoltzin, ma oc nimitznotlalcahuili in nimocnomacehual". 41. Niman ic hualtemoc inic quineltilitiuh in inelitlaniz: connamiquico in cuepotli, huallamelahua Mēxihco. 42. In oacico itic altepetl, niman ic tlamelauh in itecpanchantzinco Obispo, in huel yancuican hualmohuicac Teopixcatlatoani, itocatzin catca D. [[Fray Juan de Zumárraga]], [[San Francisco]] Teōpixqui. 43. Auh in oacito niman ic moyeyecoa inic quimottiliz, quintlatlauhtia in itetlayecolticahuan in itlanencahuan, inic conittotihue; 44. yeh achi huecautica in connotzaco, in ye omotlanahuatili in Tlatohuani Obispo inic calaquiz. 45. Auh in oncalac niman ixpantzinco motlancuaquetz, mopechtecac, niman ye ic quimixpantilia quimopohuilia in iiyotzin in itlatoltzin Ilhuicac Cihuapilli in inetitlaniz: noihuan quimolhuilia in ixquich oquimahuizo, in oquittac, in oquicac. 46. Auh in oquicac in mochi ītlatōl, inetitlaniz, yuhquin amo cenca monelchiuhtzino, 47. quimonanquili, quimolhuili: "—Nopiltzé ma occeppa tihuallaz, oc ihuian nimitzcaquiz, huel oc itzinecan niquittaz, nicnemiliz in tlein ic otihualla in motlanequiliz, in motlaelehuiliz". 48. Hualquiz; tlaocoxtihuitz, inic amo niman oneltic in inetitlaniz. 49. Niman hualmocuep iz za ye icuac ipan cemilhuitl; niman onca huallamelauh in icpac tepetzintli, 50. auh ipantzinco acito in Ilhuicac Cihuapilli, iz zan ye oncan in canin acattopa quimottili, quimochialitica. 51. Auh in oyuhquimottili, ixpantzinco mopechtecac, motlalchitlaz, quimolhuili: 52. "—Notecuiyoé, Tlācatlé, Chihuāpillé, Noxōcoyōé, Nochpochtziné, ca onihuia in ompa otinechmotitlanili, ca onicneltilito in miiyotzin in motlatoltzin; macihui in ohuihuitica in onicalac in ompa iyeyan in teopixcatlatoani, ca oniquittac, ca oixpan nictlali in miiyotzin in motlaltotzin in yuh otinechmonanahuatili, 53. onechpaccaceli, auh oquiyeccac; yece inic onechnanquili yuhquin amo iyollo omacic, amo monelchihua. 54.—Onechilhui: —Occeppa tihuallaz, oc ihuiyan nimitzcaquiz, huel oc itzinecan niquittaz in tlein otihualla, motlayelehuiliz, motlanequiliz. 55.—Huel itech oniquittac in yuh onechnanquili ca momatti in moteocaltzin ticmonequiltia mitzmochihuililizque nican, azo zan nehuatl nicyoyocoya, acazomo motencopatzinco; 56. ca cenca nimitznotlatlauhtilia Notecuiyoé, Cihuapilleh, Nochpochtzineh, manozo aca ceme in tlazopipiltin, in iximacho, in ixtilo, in mahuiztilo, itech xicmocahuili in quitquiz in quihuicaz in miiyotzin in motlaltoltzin inic neltocoz. 57. Ca nel nicnotlapaltzintli, ca nimecapalli, ca nicacaxtli, ca nicuitlapilli, ca natlapalli, ca nitco ca nimamaloni, camo nonenemian, camo nonequetzayan in ompa tinechmihualia, Nochpochtziné, Noxōcoyōé, Tlacatlé. Cihuāpillé. 58. Ma xinechmotlapopolhuili nictequipachoz in mixtzin in moyollotzin, ipan niaz, ipan nihuetziz in mozomatzin in mocualantzin, Tlācatlé, Notecuiyoé". 59. Quimonanquilili in Cenquizca Mahuizichpōchtzintli: 60. "Tlaxiccaqui noxocoyouh ma huel yuh ye in moyollo camo tlazotin in notetlayecolticahuan in notititlanhuan, in huel intech niccahuaz in quitquizque in niiyo in notlatol, in quineltilizque in notlanequiliz: 61. yeceh huel yuh monequi inic huel tehuatl ic tinemiz, ipan titlatoz, huel momatica neltiz, mochihuaz, in nocializ, in notlanequiliz. 62. Auh huel nimitztlatlauhtia noxocoyouh, ihuan nimitztlacuauhnahuatia ca huel occeppa tiaz in moztla tiquittatiuh in Obispo. 63. Auh nopampa xicnemachti, huel yuh xiccaquiti in nocializ, in notlanequiliz, inic quineltiliz inic quichihuaz noteocal niquitlanilia. 64. Ihuan huel occeppa xiquilhui in quenin huel nehuatl nicemicac Ichpōchtli Santa María in niīnāntzin Teōotl Dios in ōmpa nimitztitlani". 65. Auh in Juan Diego quimonanquilili quimolhuili: —"Notecuiyoé, Cihuāpillé, Nochpochtziné, macamo nictequipacho in mixtzin in moyollotzin, ca huel nocenyollocacopa nonyaz, noconneltilitiuh in miiyotzin in motlatoltzin ca niman amo nicnocacahualtia, manoce nictecococamatti in ohtli. 66. Ca nonyaz noconchihuatiuh in motlanequiliztzin, zan huel ye in azo camo niyeccacoz; in tlanoce yeh onicacoc acazomo nineltocoz. 67. Ca tel moztla ye teotlac in ye oncalaqui tonatiuh niccuepaquiuh in miiyotzin in motlatoltzin in tlein ic nechnanquiliz in Teopixcatlatoani; 68. Ca ye nimitznotlalcahuilia, Noxōcoyōé, Nochpochtziné, Tlācatlé, Cihuāpillé, ma oc ximocehuitzino". 69. Auh niman ic in ya ichan mocehuito. 70. Auh in imoztlayoc Domingo, huel oc yohuatzinco tlatlayohuatoc, ompa hualquiz in ichan huallamelauh in Tlatelōlco, quimattihuitz in teoyotl ihuan inic tepohualoz: niman ye inic quittaz Teōpixcatlatoāni. 71. Auh azo ya ipan matlactli hora in onecencahualoc inic omocac Misa, ihuan otepohualoc, in hualxin in ixquich macehualli. 72. Auh in yehuatl Juan Diego niman ic ya in itecpanchantzinco in Tlatoāni Obispo. 73. Auh in oacito ixquich itlapal oquichiuh inic oquimottiliz; auh huel ohuitica in occeppa quimottili; 74. icxitlantzico motlancuaquetz, choca, tlaocoya in ic quimononochilia, in ic quimixpantilia in iiyotzin in itlatoltzin in Ilhuicac Cihuāpilli, 75. inic azo zanen neltocoz in inetitlaniz in itlanequiliztzin cenquīzcā Ichpōchtli, inic quimochihuililizque, inic quimoquechililizque in iteocaltzin in canin omotlatenehuili in canin quimonequiltia. 76. Auh in Tlatoāni Obispo huel miac tlamantli inic quitlatlani, quitlatemoli, inic huel iyollo maciz, campa in quimottili, quenamecatzintli; huel moch quipohuilili in Tlahtoāni Obispo. 77. Auh macihui in huel moch quimomelahuilili in yuhcatzintli, ihuan in ixquich oquittac, oquimahuizo inca huel yuh neci ca Yehuatzin iz cenquīzcā Ichpōchtzintli in Itlazomahuiznantzin in Totemaquixticatzin Totēucyo [[Jesucristo]]; 78. yeceh amo niman ic omonelchiuh. 79. Quito ca ahmo zan ica itlatol itlaitlaniliz mochihuaz moneltiliz in tlein quitlani, 80. Ca huel oc itla inezca monequi inic huel neltocoz in quenin huel Yehuatzin quimotitlanilia in Ilhuicac Cipuapilli. 81. Auh in oyuhquicac in Juan Diego quimolhuili in Obispo: 82. "Tlācatlé, Tlatoānié, ma xicmottili catlehuatl yez in inezca ticmitlanilia ca niman niyaz niquitlanililitiuh in Ilhuicac Cihuāilli onechhualmotitlanili." 83. Auh in oquittac in Obispo ca huel monelchihua ca niman atle ic meleltia, motzotzona, niman ic quihua. 84. Auh in ye huitz, niman ic quinmonahuatili quezqui in ichantlaca, in huel intech motlacanequi, quihualtepotztocazque, huel quipipiazque campa in yauh, ihuan aquin conitta connotza. 85. Tel iuh mochiuh. Auh in Juan Diego niman ic huallamelauh, quitocac in cuepotli. 86. Auh in quihualtepotztocaya oncan atlauhtli quiza inahuac Tepēyacac, cuauhpantitlan quipoloco, manel oc nohuian tlatemoque aoccan quittaque. 87. Zan yuh hualmocuepque, amo zaniyo in ic omoxixiuhtlatito, noihuan ic oquimelelti oquincualancacuiti. 88. Yuh quinonotzato in Tlatoani Obispo, quitlahuellalilique inic amo quineltocaz, quilhuique inic zan conmoztlacahuilia, zan quipipiqui in tlein quihualmolhuilia, anoce zan oquitemic, zan oquicochitleuh in tlein quimolhuilia in tlein quimitlanililia; 89. Auh huel yuh quimolhuique intla occeppa hualaz, mocuepaz, oncan quitzitzquizque, ihuan chicahuac quitlatzacuiltizque inic aocmo ceppa iztlacatiz, tecuamanaz. 90. In oquixquichica Juan Diego cacta ixpantzinco Cemicac Ichpōtzintli, quilhuiaya itenanquililiz in quitquilito itencopa Huey Teopíxcatlatoani; 91. in oyuhquimocaquilti in Tlatocacihuapilli quilhui: 92. "—Ca yeh cualli, ca ye yuhqui, noxocoyouh, nican moztla occeppa tihualaz inic tiquitquilitiuh Huey Teopixqui in tlaneltiliztli in nezcayotl in mitztlatlanilia; 93. Ic niman mitztlatolcaquiliz, ihuan itechpa ayoquic mitzchicomattiz, nion motech chicoyollohuaz; 94. Ihuan ma huel yuh ye in moyollo, noxocoyuh, ca nimitztlaxtlahuiz monetlacuitlahuiliz, motlatequipanoliz mociammiquiliz, in nopampa titlapopolotoc. 95. Tlacuele, notelpotzin, ca tel moztla ye nican nimitzonchixtoz". 96. In imoztlayoc Lunes in icuac quihuicazquia in Juan Diego in itla inezca inic neltocoz aocmo ohualmocuep: 97. Ye ica in icuac acito in ichan, ce itla, itoca [[Juan Bernardino]], oitechmotlali in cocoliztli, huel tlanauhtoc. 98. Oc quiticinochilito, oc ipan tlato, yece aocmo inman, ye huel otlanauh: 99. Auh in ye yohuac, quitlatlauhti in itla in oc yohuatzinco, oc tlatlayohuatoc hualquizaz, quimonochiliquiuh in oncan Tlatelōlco ceme in teopixque inic mohuicaz, quimoyolcuitilitiuh, ihuan quimocencahuilitiuh, 100. ye ica ca huel yuhca in iyollo ca ye inman, ca ye oncan inic miquiz ca aoc mehuaz aocmo patiz. 101. Auh in Martes, huel oc tlatlayohuatoc in ompa hualquiz ichan in Juan Diego in quimonochiliz teopixqui in ompa Tlatelōlco, 102. auh in ye acitihuitz inahuac tepetzintli Tepeyacac in icxitlan quiztica ohtli tonatiuh icalaquiampa, in oncan yeppa quizani, quihto: 103. "Intla zan nicmelahua ohtli, manen nechhualmottiliti iz Cihuapilli, ca yeppa nechmotzicalhuiz inic nic huiquiliz tlanezcayotl in teopixcatlatoani, in yuh onechmonahuatili; 104. ma oc techcahua in tonetequipachol, ma oc nic nonochilitihuetzi in teopixqui motolinia, in notlatzin amo za quimochialitoc". 105. Niman ic contlacolhui in tepetl; ītzalan ontlecoc yenepa centlapal, tōnatiuh īquizayāmpa quizato, inic iciuhca acitiuh Mēxihco inic amo quimotzicalhuiz in Ilhuicac Cihuapilli, 106. in momatti ca in ompa in otlacolo ca ahuel quimottiliz in huel nohuiampa motztilitica. 107. Quittac quenin hualmotemohui icpac in tepetzintli ompa hualmotztilitoc in ompa yeppa conmottiliani. 108. Conmonamiquilico in inacaztlan tepetl, conmotzacuililico, quimolhuili: 109. "—Aux noxocoyouh, campa in tiyauh; Campa in titztiuh " 110. Auh in yehuatl cuix achi ic mellelma Cuix noce pinahuac cuix noce ic mizahui, momauhti 111. Ixpantzinco mopechtecac, quimotlapalhui, quimolhuili: 112. "Nochpochtziné, Noxōcoyōé, Cihuāpilleh, maximopaquiltitieh, quen otimixtonalti Cuix ticmohuelmachitia in motlazonacayotzin, Notecuiyoé, Nopiltzinziné 113. Nictequipachoz in mixtzin in moyollotzin: ma xicmomachiltitzino, Nochpochtziné, ca huellanauhtoc ce momacehualtzin notla, 114. Huey cocoliztli in itech omotlali; ca yeppa ic momiquiliz. 115. Auh oc noniciuhtiuh in mochantzinco [[Mēxihco]], noconnonochiliz cemeh in itlazohuan Totecuiyo in toteopixcahuan, conmoyolcuitilitiuh, ihuan conmocencahuilitiuh, 116. ca nel ye inic otitlacatque in ticchiaco in tomiquiztequiuh. 117. Auh intla onoconneltilito, ca niman nican occeppa nihualmocuepaz, inic nonyaz noconitquiz in miiyotzin in motlatoltzin, Tlacaté Nochpochtziné. 118. Ma xinechmotlapopolhuili, ma oc ixquich xinechmopaccaihiyohuilti camo ic nimitznoquelhuia, Noxocoyoé, Nopiltziné, ca niman moztla niquiztihuetziquiuh." 119. Auh in oyuhquimocaquiti itlatol in Juan Diego quimonanquili in Icnohuacacenquizcaichpōchtzintli: 120. "Maxiccaqui, ma huel yuh ye in moyollo, noxocoyouh, maca tle tlein mitzmauhti, mitztequipacho, macamo quen mochihua in mix in moyollo macamo xiquimacaci in cocoliztli, manoce oc itla cocoliztli, cococ teopouhqui. 121. ¿Cuix amo nican nica nimonantzin ¿Cuix amo nocehuallotitlan, necauhyotitlan in tica ¿Cuix amo nehuatl in nimopaccayeliz Cuix amo nocuixanco nomamalhuazco in tica ¿Cuix oc itla in motech monequi 122. Macamo oc itla mitztequipacho, mitzamana, macamo mitztequipacho in icocoliz motlatzin, camo ic miquiz in axcan itechca; ma huel yuh ye in moyollo ca ye opatic". 123. (Auh ca niman huel icuac patic in itlatzin in yuh zantepan machiztic.) 124. Auh in Juan Diego in oyuhquicac in iiyotzin in itlatoltzin in Ilhuicac Cihuapilli, huel cenca ic omoyollali, huel ic pachiuh in iyollo. 125. Auh quimotlatlauhtili inic ma za ye quimotitlanili inic quittatiuh in Tlatoani Obispo in quitquiliz itla inezca, in ineltica, inic quineltocaz. 126. Auh in Ilhuicac Cihuapilli niman ic quimonahuatili inic ontlecoz in icpac tepetzintli, in oncan canin yeppa conmottiliaya; 127. Quimolhuili: "—Xitleco, noxocoyouh in icpac in tepetzintli, auh in canin otinechittac ihuan onimitznanahuati; 128. Oncan tiquittaz onoc nepapan [[xōchitl]], xictetequi, xicnechico, xiccentlali, ninam xic—hualtemohui, nican nixpan xic—hualhuica". 129. Auh in Juan Diego niman ic quitlecahui in tepetzintli. 130. Auh in oacito icpac, cenca quimahuizo in ixquich onoc, xotlatoc, cuepontoc in nepapan [[Caxtillān tlazohxōchitl]], in ayamo imochiuhyan, 131. ca nel huel icuac in motlapaltilia izcetl; 132. huel cenca ahuiaxtoc, iuhqui in tlazoepyollotli inic yohualahuachyotoc; 133. Niman ic peuh in quitetequi, huel moch quinechico, quicuixanten. 134. Auh in oncan icpac tepētzintli, ca niman atle xochitl in imochiuhyān, ca texcallah, netzollah, huihuitztlah, nohpallah, mizquitla; 135. auh intla xiuhtotontin mochichihuani, in icuac in ipan Mētztli Diciembre, ca moch quicua quipopolohua izcetl, 136. Auh ca niman ic hualtemoc, quihualmotquilili in Ilhuicac Cihuāpilli in nepapan xochitl oquitetequito, 137. auh in oyuhquimottili, imaticatzinco conmocuili; 138. niman ye occeppa icuexanco quihualmotemili quimolhuili: 140. Nopampa tiquilhuiz ma ic quitta in notlanequiliz ihuan ic quineltiliz in notlanequiliz, in nocializ. 141. Auh in tehuatl in tinotitlan ca huel motech netlacaneconi; 142. Auh huel nimitztlacuauhnahuatia zan huel icel ixpan Obispo ticzohuaz in motilma, ihuan ticnextiliz in tlein tic—huica: 143. Auh huel moch ticpohuiliz, tiquilhuiz in quenin onimitznahuati inic titlecoz in icpac tepetzintli in tictetequitiuh xochitl, ihuan in ixquich otiquittac, otimahuizo, 144. inic huel ticyolloyehuaz in Teopixcatlatoani inic niman ipan tlatoz inic mochihuaz, moquetzaz in noteocal oniquitlanili." 145. Auh in oconmonanahuatili in Ilhuicac Cihuāpilli quihualtocac in cuepotli Mēxihco hualmelahua, ye pactihuitz. 146. Ye yuh yetihuitz in iyollo ca yecquizaquiuh, quiyequitquiz. 147. Huel quimocuitlahuitihuitz in tlein icuixanco yetihuitz in manen itla quimacauh; 148. quimotlamachtitihuitz in iahuiaca in nepapan tlazoxochitl. 149. In oacico itecpanchan Obispo connamiquito in icalpixcauh ihuan occequin itlanencahuan in Tlatocateopixqui. 150. Auh quintlatlauhti inic ma quimolhuilican in quenin quimottiliznequi, yece ayac ceme quinec, amo conmocaccaneque azo ye inic huel oc yohuatzinco. 151. auh anoce inic yeh quiximatti zan quintepachoa inic imixtlan pilcatinemi, 152. ihuan ye oquinonotzque in imicnihuan in quipoloto in iquac quitepotztocaque. 153. Huel huecauhtica in otlatolchixticatca. 154. Auh in oquittaque ye huel huecauhtica in oncan icac, motololtiticac, tlatenmaticac in azo notzaloz, ihuan in iuhquinma itla quihualitqui, quicuixanoticac; niman ye ic itech onacique inic quittilizque tlein quihuicatz inic inyollo pachihuiz. 155. Auh in oquittac in Juan Diego ca niman ahuel quintlatiliz in tlein quihuicatz, ca ic quitolinizque quitotopehuazque noce ic quimictizque, tepiton quihualnexti ca xochitl. 156. Auh in yuhquittaque ca moch Caxtillān nepapan xochitl ihuan in camo imochiuhyan in icuac, huel cenca quimahuizoque, ihuan in quenin huel cenca celtic, inic cueponqui, inic ahuiac, inic mahuiztic. 157. Auh quelehuique inic quezquitetl conanazque, quiquixtilizque; 158. auh huel expa mochiuhqui inic motlapaloque concuizquia; niman ahuel mochiuhqui, 159. yeica in icuac quiitzquizquia aocmo huel xochitl in quittaya, zan yuhquima tlahcuilōlli, noce tlamachtli, noce tlatzontli in itech quittaya tilmatli. 160. Niman ic quimolhuilito in Tlatoāni Obispo in tlein oquittaque; 161. īhuān in quenin quimottiliznequi in macehualtzintli ye izquipa huallauh, ihuan in ye huel huecauh in ye ic azo onca tlatlatolchixtoc inic quimottiliznequi. 162. Auh in Tlatoani Obispo in oyuh quimocaquiti, niman ipan ya in iyollotzin ca yehuatl in ineltica inic iyollotzin maciz, inic quimoneltililiz in tlein ic nemi tlacatzintli. 163. Niman motlanahuatili inic niman calaquiz, quimottiliz. 164. Auh in ocalac ixpantzinco mopechtecac, in yuh yeppa quichihuani; 165. auh occeppa quimotlapohuilili in ixquich oquittac in oquimahuizo ihuan in inetitlaniz. 166. Quimolhuili: "—Notecuiyoé, Tlatoanié, ca yeh onicchiuh, ca ye onicneltili in yuh otinechmonahuatili, 167. ca huel yuh onicnolhuilito in Tlācatl in Notecuiyo in Ilhuicac Cihuapilli Santa María in Teōtl Dios Itlazonantzin, in ticmitlania in tlanezcayotl inic huel tinechmoneltoquitiz, inic ticmochihuililiz in iteocaltzin in oncan mitzmitlanililia, ticmoquechiliz; 168. auh ca huel yuh onicnolhuili in onimitznomaquili in notlatol inic nimitzhualnohuiquiliz in itla inezca in ineltica in itlanequiliztzin inic nomac oticmocahuili. 169. Auh ca oquihuelmocaquiti in miiyotzin in motlatoltzin; auh oquimopaccacelili in ticmitlania in itla inezca, ineltica, inic mochihuaz moneltiliz in itlanequiliztzin. 170. Auh ye in in axcan oc yohuatzinco onechmonahuatili inic occepa nimitznottiliquiuh; 171. auh onicnitlanilili in itla inezca inic nineltocoz, in yuh onechmolhuili nechmomaquiliz, auh ca zan niman oquimoneltilili. 172. Auh onechmihuali in icpac tepetzintli in canin yeppa noconnottiliani inic ompa nictetequitiuh in nepapan [[Caxtillān xōchitl]]. 173. Auh in onictequito, onichualnohuiquilili in oncan tlatzintlan; 174. auh ca imaticatzinco conmocuili, 175. occeppa nocuixanco oconhualmotemili, 176. inic nimitzhualnotquililiz, in huel Tehuatzin nimitznomaquiliz. 177. Macihui in ca huel nicmattia camo imochiuhyan xochitl in icpac tepetzintli, ca zan tetexcalla, netzolla, huitztla, tenopalla, mizquitla amo ic oninotzotzon, amo ic nomeyolloac. 178. In nacito in icpac tepetzintli in nitlachix ca ye xochitlalpan. 179. Oncan cenquiztoc in ixquich nepapan tlazoxochitl caxtillāncayōtl ahuach, tonameyotoc, inic niman onictetequito. 180. Auh onechmolhuili inic ipampa nimitznomaquiliz; auh ca ye yuh nic neltitlia inic oncan ticmottiliz in itla nezcayotl in ticmitlanilia inic ticmoneltililiz in itlanequiliztzin; 181. ihuan inic neci ca neltiliztli in notlatol, in nonetitlaniz: 182. Ca izca, ma xicmocelili." 183. Auh ca niman ic quihualzouh in iztac itilma in oquicuixanoticaca xochitl. 184. Auh in yuh hualtepeuh in ixquich nepapan Caxtillān xōchitl, 185. niman oncan momachioti, neztiquiz in itlazoixiptlatzin iz cenquīzcā Ichpōchtli Santa María Teōtl Dios Īnāntzin in yuhcatzintli axcan moyetztica, 186. in oncan axcan mopixtzinotica in itlazochantzinco in iteocaltzinco Tepēyacac, motocayotia Guadalupe. 187. Auh in oyuhquimottili in Tlatoani Obispo ihuan in ixquichtin oncan catca motlancuaquetzque, cenca quimahuizoque, 188. quimotztimoquetzque, tlaocoxque, moyoltoneuhque, yuhquin ahcoya in inyollo in intlalnamiquiliz… 189. Auh in Tlatoani Obispo choquiztica, tlaocoyaliztica quimotlatlauhtili, quimitlanilili in itlapopolhuililoca inic amo niman oquineltili, in itlanequiliztzin, in iiyotzin in itlatoltzin. 190. Auh in omoquetz quihualton in iquechtlan ic ilpiticatca in itlaquen, in itilma Juan Diego. 191. in itech omonexiti in oncan omomachiotitzino in Ilhuicac Cihuāpilli. 192. Auh niman ic quimohuiquili; ompa quimotlalilito in ineteochihuayān. 193. Auh oc onca ocemilhuiti in Juan Diego in ichantzinco Obispo, oc quimotzicalhui. 194. Auh in imoztlayoc quilhui: "—Zaque, inic ticteittitiz in canin itlanequiliztzin Ilhuicac Cihuapilli quimoquechililizque in iteocaltzin." 195. Niman ic tetlalhuiloc inic mochihuaz moquetzaz. 196. Auh in Juan Diego in oyuhquitteititi in canin quimonahuatili in Ilhuicac Cihuāpilli moquetzaz iteocaltzin, niman ic tenahuati: 197. in oc onaciznequi in ichan inic conittatiuh in itlatzin Juan Bernardino, in huellanauhtoc, in icuac quihualcauhtehuac ceme quinotzazquia Teōpixque in oncan Tlatelōlco, inic quiyolcuitizquia, quicencahuazquia; in quimolhuili Ilhuicac Cihuāpilli in ye opatic. 198. Auh ahmo zan icel quicauhque yaz, ca quihuicaque in ompa in īchān; 199. Auh in oyuh acito quittaque in itlatzin ye huel pactica, niman atle quicocoa, 200. Auh in yehuatl cenca quimahuizo in quenin imach hualhuico, ihuan cenca mahuiztililo; 201. quitlatlani in imach tleica in yuhqui chihualo, in cenca mahuiztililo: 202. Auh in yehuatl quilhui in quenin icuac ompa hualehuac in quinochilizquia teopixqui in quiyolcuitiz, quicencahuaz, in oncan Tepeyacac quimottilitzino in Ilhuicac Cihuāpilli; 203. auh quimotitlani in ompa Mēxihco in quittatiuh in Tlatoāni Obispo inic oncan quimocaltiliz in Tepeyacac. 204. Auh quimolhuili in macamo motequipacho in ca ye pactica; in ic cenca moyollali. 205. Quilhui in itlatzin ca ye nelli ca niman icuac in quimopatili, 206. īhuān huel quimottili iz zan no huel ye iuhcatzintli in yuh quimottititzinoaya in imach, 207. īhuān quimolhuili in quenin yehuatl oc oquimotitlanili Mēxihco in quittaz Obispo; 208. Auh ma no in ihcuac quittatiuh, ma huel moch ic quixpantiz quinonotzaz in tlein oquittac, 209. ihuan in quenin tlamahuizoltica oquimopatili; 210. auh ma huel yuh quimotocayotiliz, ma huel yuhmotocayotitzinoz iz cenquīzcā Ichpōchtzintli Santa María de Guadalupe in itlazoixiptlatzin. 211. Auh niman ic quihualhuicaque in Juan Bernardino in ixpan Tlahtoāni Obispo in quinonotzaco, in ixpan tlaneltilico. 212. Auh inehuan in imach Juan Diego quincalloti in ichan Obispo achi quezquilhuitl, 213. inoc ixquich ica moquetzino iteocaltzin Tlatoca Cihuāpilli in oncan Tepēyacac in canin quimottitili in Juan Diego. 214. Auh in Tlahtoāni Obispo quicuani ompa in Iglesia Mayor in itlazoixiptlatzin in Ilhuicactlazocihuapilli. 215. Quihualmoquixtili in ompa itecpanchan in ineteochihuayan moyetzticatca: inic mochi tlacatl quittaz quimahuizoz in Itlazoixiptlatzin. 216. Auh huel cenmochi iz cemaltepetl olin, in quihualmottiliaya, in quimahuizoaya in Itlazoixiptlatzin. 217. Huallateomatia, 218. quimotlatlauhtiliaya. 219. Cenca quimahuizoaya in quenin teotlamahuizoltica inic ōmonexiti, 220. inic niman ma aca tlālticpac tlācatl oquimicuilhui in itlazoixiptlayotzin. * Ipampa: [[Antonio Valeriano]] ==No Xiquitta== * [[Juan Diego Cuauhtlahtoatzin]] * [[Tonantzin Guadalupe]] ==Occequin necuanamictiliztli== *{{Cite web | last = Tovar | first = Juan de | title = Hvei tlamahviçoltica omonexiti in ilhvicac tlatocacihvapilli Santa Maria totlaçonantzin Gvadalvpe in nican hvei altepenahvac Mexico itocayocan Tepeyacac | work = Biblioteca Digital Mundial | language = '''Idioma: Náhuatl clásico''' | accessdate = 2013-05-25 | date = 1585 | url = http://www.wdl.org/es/item/6745 }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Amoxtlahcuiloliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli]] 7jmlkyvyk2tikaz4bcngeg97uldihqs 499724 499722 2022-07-24T16:38:08Z Koatochij 19758 /* Occequin necuanamictiliztli */ wikitext text/x-wiki [[Īxiptli:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|200px|right|Ichpōchtli Guadalupe Tonāntzin]] '''Nicān mopōhua''' in tōcāitl īca in tlein momati in tlahtōllōtl nahuatlatōlcopa ītēchpa tlahtōa in īmotēnēxtililiz in [[Guadalupe Ichpōchtli]] in [[Tepēyacac]], mictlāmpa in āxcān [[Āltepētl Mēxihco]], ōquipōuh [[Juan Diego Cuāuhtlahtoātzin]]. In inīn tlahtōllōtl īyōcoyani ōcatcah [[Antonio Valeriano]]. In ''Nicān Mopōhua'' tlatēctli īpan cē huēyi āmoxtli in tlein motēnēhua [[Huēyi tlamāhuizōltica]]. Inīn īneltōcā in tlahcuiloliztli ''Huēyi tlamāhuizōltica ōmonēxītih in ilhuicac tlahtohcacihuāpilli Santa Maria totlazohnantzin Guadalalupe in nicān huēyi Āltepēnāhuac Mēxihco ītōcāyohcān Tepēyacac''. In ''Huēyi Tlamāhuizōltica'' ōquinēxtilih in momachtiāni, [[Luis Lasso de la Vega]] in chīhualoyān in īteōcalcuitlapil in Tepēyacac. Mopōhua in motēnēxtililiztli: ī''Nicān mopōhua'' in Antonio Valeriano, īhuān in tlamāhuizōlli tlapōhualiztli: ī''Nicān Motēcpana'' in [[Fernando de Alva Īxtlīlxōchitl]]. In tzintiliztlahtōllōtl in ''Nicān mopōhua'' quimpiya 36 āmatl īhuān ōquitēnextilih īpan [[1649]]. ==Mecatlahtōllōtl== 1. '''Nicān mopōhua''', motecpana, in quenin yancuīcān huēyitlamahuizoltica monexiti in cenquīzcā ichpōchtli Santa María Dios Īnāntzin tocihuapillatocatzin, in oncan [[Tepēyacac]], motenehua Guadalupe. 2. Acattopa quimottititzino ce macehualtzintli itoca [[Juan Diego Cuauhtlahtoatzin]]; Auh zantenpan monexiti in Itlazoixiptlatzin in ixpan yancuīcān teopixcatecuhtli Don [[Fray Juan de Zumárraga]]. 3. Yeh yuh matlacxihuitl in opehualoc in atl in [[Āltepētl Mēxihco]], in yeh omoman in mitl in chīmalli, in yeh nohuian ontlamatcamani in ahuacan in tepēhuacān. 4. In maca zan yeh opeuh, yeh xotla, yeh cueponi in tlaneltoquiliztli, in iximachocatzin in [[Ipalnemohuani]], nelli Teōtl Dios. 5. In huel ihcuac in ipan xihuitl 1531, quin iuh iquezquilhuioc in mētztli Diciembre mochiuh: oncatca ce macehualtzintli icnotlapalzintli. 6. Itoca catca Juan Diego Cuauhtlahtoac, iuh mitoa ompa chane [[Cuauhtitlan]], 7. auh in ica Teōyōtl , oc mochompa pohuia in [[Tlatelōlco]]. 8. Auh Sábado catca, huel oc yohuatzinco, quihualtepotztocaya in Teōyōtl īhuān in inetititlaniz. 9. Auh in acico in inahuac tepetzintli in itocayocan Tepēyacac, ye tlatlalchipahua, 10. concac in icpac tepetzintli cuicoa, yuhquin nepapan tlazototomeh cuica; cacahuani in intozqui, iuhquin quinananquilia tepētl, huel cencah teyolquima, tehuellamachti in incuic, quicenpanahuia in coyoltototl, in tzinitzcan īhuān in occēquin tlazototome ic cuica. 11. Quimotztimoquetz in Juan Diego, quimolhui: "—¿Cuix nolhuil, cuix nomacehual in ye niccaqui?, ¿Azo zan nictemiqui?, ¿Azo zan niccochitlehua? 12. ¿Canin yeh nica?, ¿Canin ye ninotta?, ¿Cuix ye oncan in quitotehuaque huehuetque tachtohuan tococolhuan?, in xochitlalpan in tonacatlalpan, cuix yeh oncan in ilhuicatlālpan. 13. Ōmpa on itzticaya in icpac tepētzintli in tōnatiuh īquizayāmpa, in ōmpa hualquiztia in ilhuicatlazocuīcatl. 14. Auh in oyuhceuhtiquiz in cuicatl, in omocactimoman in yeequicaqui hualnotzalo in icpac tepetzintli, quilhuia: "—Juantzin, Juan Diegotzin". 15. Niman zan yemotlapaloa inic ompa yaz in canin notzalo, aquen mochihua in īyōllo, manoce itla ic mizahuia, yeceh huel paqui huellamachtia; quitlecahuita in tepetzintli ompa itztia in campa hualnotzaloc, 16. auh in ye acitiuh in icpac tepetzintli, in ye oquimottili ce cihuapilli oncan moquetzinoticac, 17. quihualmonochili inic onyaz in inahuactzinco. 18. Auh in oyuhacito in ixpantzinco, cenca quimomahuizalhui in quenin huellacenpanahuia inic cenquizca mahuizticatzintli; 19. in itlaquentzin yuhquin tonatiuh ic motonameyotia, inic pepetlaca; 20. auh in tetl in texcalli in ic itech moquetza, inic quimina; 21. in itlanexyotzin yuhqui in tlazochalchihuitl, maquiztli, in ic neci; 22. iuhquin ayauhcozamalocuecueyoca in tlālli. 23. Auh in mizquitl, in nohpalli ihuan occequin nepapan xiuhtototin oncan mochichihuani yuhquin quetzaliztli, yuhqui in teoxihuitl in iatlapallo neci. Auh in icuauhyo, in ihuitzyo, in iahuayo yuhqui in cozticteocuitatl ic pepetlaca. 24. Ixpantzinco mopechtecac, quicac in iyotzin in itlatoltzin in huel cenca tehuellamachti in huel tecpiltic yuhqui in quimococonahuilia, quimotlatlazotilia. 25. Quimolhuili: "—Tlaxiccaqui noxocoyouh Juantzin, campa in timohuica-" 26. Auh in yehuatl quimonanquilili: "—Notecuiyoé Cihuāpillé, Nochpochtziné, ca ompa nonaciz mochantzinco [[Mēxihco Tlatelōlco]], nocontepotztoca in teoyotl, in techmomaquilia, in techmomachtilia in ixiptlahuan in Tlacatl in Totecuiyo, in toteopixcahuan". 27. Niman ye ic quimononochilia, quimixpantilia in itlazotlanequiliztzin, 28. quimolhuilia: "Maxicmatti, ma huel yuh yeh in moyollo, noxocoyouh, ca nehuatl in nicenquizca cemicac Ichpōchtli Santa Maria, in Īnāntzin in huel nelli Tēotl Dios, in [[Ipalnemohuani]], in [[Teyocoyani]], in [[Tloque Nahuaqueh]], in [[Ilhuicahua]], in [[Tlalticpaque]]. Huel nicnequi, cenca niquelehuia inic nican nechquechilizque noteocaltzin, 29. in oncan nicnextiz, nicpantlazaz. 30. Nictemacaz in ixquich notetlazotlaliz, noteicnoitlaliz, in notepalehuiliz, in notemanahuiliz, 31. Ca nel nehuatl in namoicnohuacanantzin, 32. in tehuatl ihuan in ixquichtin in ic nican tlalpan ancepantlaca, 33. ihuan in occequin nepapantlaca, notetlazotlacahuan, in notech motzatzilia, in nechtemoa, in notech motemachilia, 34. ca oncan niquincaquiliz in inchoquiz, in intlaocol, inic nicyectiliz nicpatiz in ixquich nepapan innetoliniliz, intonehuiz, inchichinaquiliz. 35. Auh inic huelneltiz in nicnemilia in noteicnoittaliz ma xiauh in ompa in itecpanchan in Mēxihco Obispo, auh tiquilhuiz in quenin nehua nimitztitlani inic tiquixpantiz in quenin huel cenca niquelehuia inic nican nechcalti, nechquechili in ipan in tlalmantli noteocal; huel moch ticpohuiliz in ixquich in otiquittac, oticmahuizo, ihuan in tlein oticcac. 36. Auh ma yuh ye in moyollo ca huel nictlazocamattiz, auh ca niquixtlahuaz 37. ca ic nimitzcuiltonoz, nimitztlamachtiz, 38. ihuan miec oncan ticmacehuaic niccuepcayotiin mociahuiliz, in motequipanoliin ic ticnemilitiuh in tlein nimitztitlani. 39. Ocayeoticcac, noxocoyouh, in niiyo, in notlatol; ma ximohuicatiuh, ma ixquich motlapal xicmochihuili." 40. Auh niman ic ixpantzinco onmopechtecac, quimolhuili: "—Notecuiyoé, Cihuapillé, ca ye niyauh inic nicyectiliz in miiyotzin in motlatoltzin, ma oc nimitznotlalcahuili in nimocnomacehual". 41. Niman ic hualtemoc inic quineltilitiuh in inelitlaniz: connamiquico in cuepotli, huallamelahua Mēxihco. 42. In oacico itic altepetl, niman ic tlamelauh in itecpanchantzinco Obispo, in huel yancuican hualmohuicac Teopixcatlatoani, itocatzin catca D. [[Fray Juan de Zumárraga]], [[San Francisco]] Teōpixqui. 43. Auh in oacito niman ic moyeyecoa inic quimottiliz, quintlatlauhtia in itetlayecolticahuan in itlanencahuan, inic conittotihue; 44. yeh achi huecautica in connotzaco, in ye omotlanahuatili in Tlatohuani Obispo inic calaquiz. 45. Auh in oncalac niman ixpantzinco motlancuaquetz, mopechtecac, niman ye ic quimixpantilia quimopohuilia in iiyotzin in itlatoltzin Ilhuicac Cihuapilli in inetitlaniz: noihuan quimolhuilia in ixquich oquimahuizo, in oquittac, in oquicac. 46. Auh in oquicac in mochi ītlatōl, inetitlaniz, yuhquin amo cenca monelchiuhtzino, 47. quimonanquili, quimolhuili: "—Nopiltzé ma occeppa tihuallaz, oc ihuian nimitzcaquiz, huel oc itzinecan niquittaz, nicnemiliz in tlein ic otihualla in motlanequiliz, in motlaelehuiliz". 48. Hualquiz; tlaocoxtihuitz, inic amo niman oneltic in inetitlaniz. 49. Niman hualmocuep iz za ye icuac ipan cemilhuitl; niman onca huallamelauh in icpac tepetzintli, 50. auh ipantzinco acito in Ilhuicac Cihuapilli, iz zan ye oncan in canin acattopa quimottili, quimochialitica. 51. Auh in oyuhquimottili, ixpantzinco mopechtecac, motlalchitlaz, quimolhuili: 52. "—Notecuiyoé, Tlācatlé, Chihuāpillé, Noxōcoyōé, Nochpochtziné, ca onihuia in ompa otinechmotitlanili, ca onicneltilito in miiyotzin in motlatoltzin; macihui in ohuihuitica in onicalac in ompa iyeyan in teopixcatlatoani, ca oniquittac, ca oixpan nictlali in miiyotzin in motlaltotzin in yuh otinechmonanahuatili, 53. onechpaccaceli, auh oquiyeccac; yece inic onechnanquili yuhquin amo iyollo omacic, amo monelchihua. 54.—Onechilhui: —Occeppa tihuallaz, oc ihuiyan nimitzcaquiz, huel oc itzinecan niquittaz in tlein otihualla, motlayelehuiliz, motlanequiliz. 55.—Huel itech oniquittac in yuh onechnanquili ca momatti in moteocaltzin ticmonequiltia mitzmochihuililizque nican, azo zan nehuatl nicyoyocoya, acazomo motencopatzinco; 56. ca cenca nimitznotlatlauhtilia Notecuiyoé, Cihuapilleh, Nochpochtzineh, manozo aca ceme in tlazopipiltin, in iximacho, in ixtilo, in mahuiztilo, itech xicmocahuili in quitquiz in quihuicaz in miiyotzin in motlaltoltzin inic neltocoz. 57. Ca nel nicnotlapaltzintli, ca nimecapalli, ca nicacaxtli, ca nicuitlapilli, ca natlapalli, ca nitco ca nimamaloni, camo nonenemian, camo nonequetzayan in ompa tinechmihualia, Nochpochtziné, Noxōcoyōé, Tlacatlé. Cihuāpillé. 58. Ma xinechmotlapopolhuili nictequipachoz in mixtzin in moyollotzin, ipan niaz, ipan nihuetziz in mozomatzin in mocualantzin, Tlācatlé, Notecuiyoé". 59. Quimonanquilili in Cenquizca Mahuizichpōchtzintli: 60. "Tlaxiccaqui noxocoyouh ma huel yuh ye in moyollo camo tlazotin in notetlayecolticahuan in notititlanhuan, in huel intech niccahuaz in quitquizque in niiyo in notlatol, in quineltilizque in notlanequiliz: 61. yeceh huel yuh monequi inic huel tehuatl ic tinemiz, ipan titlatoz, huel momatica neltiz, mochihuaz, in nocializ, in notlanequiliz. 62. Auh huel nimitztlatlauhtia noxocoyouh, ihuan nimitztlacuauhnahuatia ca huel occeppa tiaz in moztla tiquittatiuh in Obispo. 63. Auh nopampa xicnemachti, huel yuh xiccaquiti in nocializ, in notlanequiliz, inic quineltiliz inic quichihuaz noteocal niquitlanilia. 64. Ihuan huel occeppa xiquilhui in quenin huel nehuatl nicemicac Ichpōchtli Santa María in niīnāntzin Teōotl Dios in ōmpa nimitztitlani". 65. Auh in Juan Diego quimonanquilili quimolhuili: —"Notecuiyoé, Cihuāpillé, Nochpochtziné, macamo nictequipacho in mixtzin in moyollotzin, ca huel nocenyollocacopa nonyaz, noconneltilitiuh in miiyotzin in motlatoltzin ca niman amo nicnocacahualtia, manoce nictecococamatti in ohtli. 66. Ca nonyaz noconchihuatiuh in motlanequiliztzin, zan huel ye in azo camo niyeccacoz; in tlanoce yeh onicacoc acazomo nineltocoz. 67. Ca tel moztla ye teotlac in ye oncalaqui tonatiuh niccuepaquiuh in miiyotzin in motlatoltzin in tlein ic nechnanquiliz in Teopixcatlatoani; 68. Ca ye nimitznotlalcahuilia, Noxōcoyōé, Nochpochtziné, Tlācatlé, Cihuāpillé, ma oc ximocehuitzino". 69. Auh niman ic in ya ichan mocehuito. 70. Auh in imoztlayoc Domingo, huel oc yohuatzinco tlatlayohuatoc, ompa hualquiz in ichan huallamelauh in Tlatelōlco, quimattihuitz in teoyotl ihuan inic tepohualoz: niman ye inic quittaz Teōpixcatlatoāni. 71. Auh azo ya ipan matlactli hora in onecencahualoc inic omocac Misa, ihuan otepohualoc, in hualxin in ixquich macehualli. 72. Auh in yehuatl Juan Diego niman ic ya in itecpanchantzinco in Tlatoāni Obispo. 73. Auh in oacito ixquich itlapal oquichiuh inic oquimottiliz; auh huel ohuitica in occeppa quimottili; 74. icxitlantzico motlancuaquetz, choca, tlaocoya in ic quimononochilia, in ic quimixpantilia in iiyotzin in itlatoltzin in Ilhuicac Cihuāpilli, 75. inic azo zanen neltocoz in inetitlaniz in itlanequiliztzin cenquīzcā Ichpōchtli, inic quimochihuililizque, inic quimoquechililizque in iteocaltzin in canin omotlatenehuili in canin quimonequiltia. 76. Auh in Tlatoāni Obispo huel miac tlamantli inic quitlatlani, quitlatemoli, inic huel iyollo maciz, campa in quimottili, quenamecatzintli; huel moch quipohuilili in Tlahtoāni Obispo. 77. Auh macihui in huel moch quimomelahuilili in yuhcatzintli, ihuan in ixquich oquittac, oquimahuizo inca huel yuh neci ca Yehuatzin iz cenquīzcā Ichpōchtzintli in Itlazomahuiznantzin in Totemaquixticatzin Totēucyo [[Jesucristo]]; 78. yeceh amo niman ic omonelchiuh. 79. Quito ca ahmo zan ica itlatol itlaitlaniliz mochihuaz moneltiliz in tlein quitlani, 80. Ca huel oc itla inezca monequi inic huel neltocoz in quenin huel Yehuatzin quimotitlanilia in Ilhuicac Cipuapilli. 81. Auh in oyuhquicac in Juan Diego quimolhuili in Obispo: 82. "Tlācatlé, Tlatoānié, ma xicmottili catlehuatl yez in inezca ticmitlanilia ca niman niyaz niquitlanililitiuh in Ilhuicac Cihuāilli onechhualmotitlanili." 83. Auh in oquittac in Obispo ca huel monelchihua ca niman atle ic meleltia, motzotzona, niman ic quihua. 84. Auh in ye huitz, niman ic quinmonahuatili quezqui in ichantlaca, in huel intech motlacanequi, quihualtepotztocazque, huel quipipiazque campa in yauh, ihuan aquin conitta connotza. 85. Tel iuh mochiuh. Auh in Juan Diego niman ic huallamelauh, quitocac in cuepotli. 86. Auh in quihualtepotztocaya oncan atlauhtli quiza inahuac Tepēyacac, cuauhpantitlan quipoloco, manel oc nohuian tlatemoque aoccan quittaque. 87. Zan yuh hualmocuepque, amo zaniyo in ic omoxixiuhtlatito, noihuan ic oquimelelti oquincualancacuiti. 88. Yuh quinonotzato in Tlatoani Obispo, quitlahuellalilique inic amo quineltocaz, quilhuique inic zan conmoztlacahuilia, zan quipipiqui in tlein quihualmolhuilia, anoce zan oquitemic, zan oquicochitleuh in tlein quimolhuilia in tlein quimitlanililia; 89. Auh huel yuh quimolhuique intla occeppa hualaz, mocuepaz, oncan quitzitzquizque, ihuan chicahuac quitlatzacuiltizque inic aocmo ceppa iztlacatiz, tecuamanaz. 90. In oquixquichica Juan Diego cacta ixpantzinco Cemicac Ichpōtzintli, quilhuiaya itenanquililiz in quitquilito itencopa Huey Teopíxcatlatoani; 91. in oyuhquimocaquilti in Tlatocacihuapilli quilhui: 92. "—Ca yeh cualli, ca ye yuhqui, noxocoyouh, nican moztla occeppa tihualaz inic tiquitquilitiuh Huey Teopixqui in tlaneltiliztli in nezcayotl in mitztlatlanilia; 93. Ic niman mitztlatolcaquiliz, ihuan itechpa ayoquic mitzchicomattiz, nion motech chicoyollohuaz; 94. Ihuan ma huel yuh ye in moyollo, noxocoyuh, ca nimitztlaxtlahuiz monetlacuitlahuiliz, motlatequipanoliz mociammiquiliz, in nopampa titlapopolotoc. 95. Tlacuele, notelpotzin, ca tel moztla ye nican nimitzonchixtoz". 96. In imoztlayoc Lunes in icuac quihuicazquia in Juan Diego in itla inezca inic neltocoz aocmo ohualmocuep: 97. Ye ica in icuac acito in ichan, ce itla, itoca [[Juan Bernardino]], oitechmotlali in cocoliztli, huel tlanauhtoc. 98. Oc quiticinochilito, oc ipan tlato, yece aocmo inman, ye huel otlanauh: 99. Auh in ye yohuac, quitlatlauhti in itla in oc yohuatzinco, oc tlatlayohuatoc hualquizaz, quimonochiliquiuh in oncan Tlatelōlco ceme in teopixque inic mohuicaz, quimoyolcuitilitiuh, ihuan quimocencahuilitiuh, 100. ye ica ca huel yuhca in iyollo ca ye inman, ca ye oncan inic miquiz ca aoc mehuaz aocmo patiz. 101. Auh in Martes, huel oc tlatlayohuatoc in ompa hualquiz ichan in Juan Diego in quimonochiliz teopixqui in ompa Tlatelōlco, 102. auh in ye acitihuitz inahuac tepetzintli Tepeyacac in icxitlan quiztica ohtli tonatiuh icalaquiampa, in oncan yeppa quizani, quihto: 103. "Intla zan nicmelahua ohtli, manen nechhualmottiliti iz Cihuapilli, ca yeppa nechmotzicalhuiz inic nic huiquiliz tlanezcayotl in teopixcatlatoani, in yuh onechmonahuatili; 104. ma oc techcahua in tonetequipachol, ma oc nic nonochilitihuetzi in teopixqui motolinia, in notlatzin amo za quimochialitoc". 105. Niman ic contlacolhui in tepetl; ītzalan ontlecoc yenepa centlapal, tōnatiuh īquizayāmpa quizato, inic iciuhca acitiuh Mēxihco inic amo quimotzicalhuiz in Ilhuicac Cihuapilli, 106. in momatti ca in ompa in otlacolo ca ahuel quimottiliz in huel nohuiampa motztilitica. 107. Quittac quenin hualmotemohui icpac in tepetzintli ompa hualmotztilitoc in ompa yeppa conmottiliani. 108. Conmonamiquilico in inacaztlan tepetl, conmotzacuililico, quimolhuili: 109. "—Aux noxocoyouh, campa in tiyauh; Campa in titztiuh " 110. Auh in yehuatl cuix achi ic mellelma Cuix noce pinahuac cuix noce ic mizahui, momauhti 111. Ixpantzinco mopechtecac, quimotlapalhui, quimolhuili: 112. "Nochpochtziné, Noxōcoyōé, Cihuāpilleh, maximopaquiltitieh, quen otimixtonalti Cuix ticmohuelmachitia in motlazonacayotzin, Notecuiyoé, Nopiltzinziné 113. Nictequipachoz in mixtzin in moyollotzin: ma xicmomachiltitzino, Nochpochtziné, ca huellanauhtoc ce momacehualtzin notla, 114. Huey cocoliztli in itech omotlali; ca yeppa ic momiquiliz. 115. Auh oc noniciuhtiuh in mochantzinco [[Mēxihco]], noconnonochiliz cemeh in itlazohuan Totecuiyo in toteopixcahuan, conmoyolcuitilitiuh, ihuan conmocencahuilitiuh, 116. ca nel ye inic otitlacatque in ticchiaco in tomiquiztequiuh. 117. Auh intla onoconneltilito, ca niman nican occeppa nihualmocuepaz, inic nonyaz noconitquiz in miiyotzin in motlatoltzin, Tlacaté Nochpochtziné. 118. Ma xinechmotlapopolhuili, ma oc ixquich xinechmopaccaihiyohuilti camo ic nimitznoquelhuia, Noxocoyoé, Nopiltziné, ca niman moztla niquiztihuetziquiuh." 119. Auh in oyuhquimocaquiti itlatol in Juan Diego quimonanquili in Icnohuacacenquizcaichpōchtzintli: 120. "Maxiccaqui, ma huel yuh ye in moyollo, noxocoyouh, maca tle tlein mitzmauhti, mitztequipacho, macamo quen mochihua in mix in moyollo macamo xiquimacaci in cocoliztli, manoce oc itla cocoliztli, cococ teopouhqui. 121. ¿Cuix amo nican nica nimonantzin ¿Cuix amo nocehuallotitlan, necauhyotitlan in tica ¿Cuix amo nehuatl in nimopaccayeliz Cuix amo nocuixanco nomamalhuazco in tica ¿Cuix oc itla in motech monequi 122. Macamo oc itla mitztequipacho, mitzamana, macamo mitztequipacho in icocoliz motlatzin, camo ic miquiz in axcan itechca; ma huel yuh ye in moyollo ca ye opatic". 123. (Auh ca niman huel icuac patic in itlatzin in yuh zantepan machiztic.) 124. Auh in Juan Diego in oyuhquicac in iiyotzin in itlatoltzin in Ilhuicac Cihuapilli, huel cenca ic omoyollali, huel ic pachiuh in iyollo. 125. Auh quimotlatlauhtili inic ma za ye quimotitlanili inic quittatiuh in Tlatoani Obispo in quitquiliz itla inezca, in ineltica, inic quineltocaz. 126. Auh in Ilhuicac Cihuapilli niman ic quimonahuatili inic ontlecoz in icpac tepetzintli, in oncan canin yeppa conmottiliaya; 127. Quimolhuili: "—Xitleco, noxocoyouh in icpac in tepetzintli, auh in canin otinechittac ihuan onimitznanahuati; 128. Oncan tiquittaz onoc nepapan [[xōchitl]], xictetequi, xicnechico, xiccentlali, ninam xic—hualtemohui, nican nixpan xic—hualhuica". 129. Auh in Juan Diego niman ic quitlecahui in tepetzintli. 130. Auh in oacito icpac, cenca quimahuizo in ixquich onoc, xotlatoc, cuepontoc in nepapan [[Caxtillān tlazohxōchitl]], in ayamo imochiuhyan, 131. ca nel huel icuac in motlapaltilia izcetl; 132. huel cenca ahuiaxtoc, iuhqui in tlazoepyollotli inic yohualahuachyotoc; 133. Niman ic peuh in quitetequi, huel moch quinechico, quicuixanten. 134. Auh in oncan icpac tepētzintli, ca niman atle xochitl in imochiuhyān, ca texcallah, netzollah, huihuitztlah, nohpallah, mizquitla; 135. auh intla xiuhtotontin mochichihuani, in icuac in ipan Mētztli Diciembre, ca moch quicua quipopolohua izcetl, 136. Auh ca niman ic hualtemoc, quihualmotquilili in Ilhuicac Cihuāpilli in nepapan xochitl oquitetequito, 137. auh in oyuhquimottili, imaticatzinco conmocuili; 138. niman ye occeppa icuexanco quihualmotemili quimolhuili: 140. Nopampa tiquilhuiz ma ic quitta in notlanequiliz ihuan ic quineltiliz in notlanequiliz, in nocializ. 141. Auh in tehuatl in tinotitlan ca huel motech netlacaneconi; 142. Auh huel nimitztlacuauhnahuatia zan huel icel ixpan Obispo ticzohuaz in motilma, ihuan ticnextiliz in tlein tic—huica: 143. Auh huel moch ticpohuiliz, tiquilhuiz in quenin onimitznahuati inic titlecoz in icpac tepetzintli in tictetequitiuh xochitl, ihuan in ixquich otiquittac, otimahuizo, 144. inic huel ticyolloyehuaz in Teopixcatlatoani inic niman ipan tlatoz inic mochihuaz, moquetzaz in noteocal oniquitlanili." 145. Auh in oconmonanahuatili in Ilhuicac Cihuāpilli quihualtocac in cuepotli Mēxihco hualmelahua, ye pactihuitz. 146. Ye yuh yetihuitz in iyollo ca yecquizaquiuh, quiyequitquiz. 147. Huel quimocuitlahuitihuitz in tlein icuixanco yetihuitz in manen itla quimacauh; 148. quimotlamachtitihuitz in iahuiaca in nepapan tlazoxochitl. 149. In oacico itecpanchan Obispo connamiquito in icalpixcauh ihuan occequin itlanencahuan in Tlatocateopixqui. 150. Auh quintlatlauhti inic ma quimolhuilican in quenin quimottiliznequi, yece ayac ceme quinec, amo conmocaccaneque azo ye inic huel oc yohuatzinco. 151. auh anoce inic yeh quiximatti zan quintepachoa inic imixtlan pilcatinemi, 152. ihuan ye oquinonotzque in imicnihuan in quipoloto in iquac quitepotztocaque. 153. Huel huecauhtica in otlatolchixticatca. 154. Auh in oquittaque ye huel huecauhtica in oncan icac, motololtiticac, tlatenmaticac in azo notzaloz, ihuan in iuhquinma itla quihualitqui, quicuixanoticac; niman ye ic itech onacique inic quittilizque tlein quihuicatz inic inyollo pachihuiz. 155. Auh in oquittac in Juan Diego ca niman ahuel quintlatiliz in tlein quihuicatz, ca ic quitolinizque quitotopehuazque noce ic quimictizque, tepiton quihualnexti ca xochitl. 156. Auh in yuhquittaque ca moch Caxtillān nepapan xochitl ihuan in camo imochiuhyan in icuac, huel cenca quimahuizoque, ihuan in quenin huel cenca celtic, inic cueponqui, inic ahuiac, inic mahuiztic. 157. Auh quelehuique inic quezquitetl conanazque, quiquixtilizque; 158. auh huel expa mochiuhqui inic motlapaloque concuizquia; niman ahuel mochiuhqui, 159. yeica in icuac quiitzquizquia aocmo huel xochitl in quittaya, zan yuhquima tlahcuilōlli, noce tlamachtli, noce tlatzontli in itech quittaya tilmatli. 160. Niman ic quimolhuilito in Tlatoāni Obispo in tlein oquittaque; 161. īhuān in quenin quimottiliznequi in macehualtzintli ye izquipa huallauh, ihuan in ye huel huecauh in ye ic azo onca tlatlatolchixtoc inic quimottiliznequi. 162. Auh in Tlatoani Obispo in oyuh quimocaquiti, niman ipan ya in iyollotzin ca yehuatl in ineltica inic iyollotzin maciz, inic quimoneltililiz in tlein ic nemi tlacatzintli. 163. Niman motlanahuatili inic niman calaquiz, quimottiliz. 164. Auh in ocalac ixpantzinco mopechtecac, in yuh yeppa quichihuani; 165. auh occeppa quimotlapohuilili in ixquich oquittac in oquimahuizo ihuan in inetitlaniz. 166. Quimolhuili: "—Notecuiyoé, Tlatoanié, ca yeh onicchiuh, ca ye onicneltili in yuh otinechmonahuatili, 167. ca huel yuh onicnolhuilito in Tlācatl in Notecuiyo in Ilhuicac Cihuapilli Santa María in Teōtl Dios Itlazonantzin, in ticmitlania in tlanezcayotl inic huel tinechmoneltoquitiz, inic ticmochihuililiz in iteocaltzin in oncan mitzmitlanililia, ticmoquechiliz; 168. auh ca huel yuh onicnolhuili in onimitznomaquili in notlatol inic nimitzhualnohuiquiliz in itla inezca in ineltica in itlanequiliztzin inic nomac oticmocahuili. 169. Auh ca oquihuelmocaquiti in miiyotzin in motlatoltzin; auh oquimopaccacelili in ticmitlania in itla inezca, ineltica, inic mochihuaz moneltiliz in itlanequiliztzin. 170. Auh ye in in axcan oc yohuatzinco onechmonahuatili inic occepa nimitznottiliquiuh; 171. auh onicnitlanilili in itla inezca inic nineltocoz, in yuh onechmolhuili nechmomaquiliz, auh ca zan niman oquimoneltilili. 172. Auh onechmihuali in icpac tepetzintli in canin yeppa noconnottiliani inic ompa nictetequitiuh in nepapan [[Caxtillān xōchitl]]. 173. Auh in onictequito, onichualnohuiquilili in oncan tlatzintlan; 174. auh ca imaticatzinco conmocuili, 175. occeppa nocuixanco oconhualmotemili, 176. inic nimitzhualnotquililiz, in huel Tehuatzin nimitznomaquiliz. 177. Macihui in ca huel nicmattia camo imochiuhyan xochitl in icpac tepetzintli, ca zan tetexcalla, netzolla, huitztla, tenopalla, mizquitla amo ic oninotzotzon, amo ic nomeyolloac. 178. In nacito in icpac tepetzintli in nitlachix ca ye xochitlalpan. 179. Oncan cenquiztoc in ixquich nepapan tlazoxochitl caxtillāncayōtl ahuach, tonameyotoc, inic niman onictetequito. 180. Auh onechmolhuili inic ipampa nimitznomaquiliz; auh ca ye yuh nic neltitlia inic oncan ticmottiliz in itla nezcayotl in ticmitlanilia inic ticmoneltililiz in itlanequiliztzin; 181. ihuan inic neci ca neltiliztli in notlatol, in nonetitlaniz: 182. Ca izca, ma xicmocelili." 183. Auh ca niman ic quihualzouh in iztac itilma in oquicuixanoticaca xochitl. 184. Auh in yuh hualtepeuh in ixquich nepapan Caxtillān xōchitl, 185. niman oncan momachioti, neztiquiz in itlazoixiptlatzin iz cenquīzcā Ichpōchtli Santa María Teōtl Dios Īnāntzin in yuhcatzintli axcan moyetztica, 186. in oncan axcan mopixtzinotica in itlazochantzinco in iteocaltzinco Tepēyacac, motocayotia Guadalupe. 187. Auh in oyuhquimottili in Tlatoani Obispo ihuan in ixquichtin oncan catca motlancuaquetzque, cenca quimahuizoque, 188. quimotztimoquetzque, tlaocoxque, moyoltoneuhque, yuhquin ahcoya in inyollo in intlalnamiquiliz… 189. Auh in Tlatoani Obispo choquiztica, tlaocoyaliztica quimotlatlauhtili, quimitlanilili in itlapopolhuililoca inic amo niman oquineltili, in itlanequiliztzin, in iiyotzin in itlatoltzin. 190. Auh in omoquetz quihualton in iquechtlan ic ilpiticatca in itlaquen, in itilma Juan Diego. 191. in itech omonexiti in oncan omomachiotitzino in Ilhuicac Cihuāpilli. 192. Auh niman ic quimohuiquili; ompa quimotlalilito in ineteochihuayān. 193. Auh oc onca ocemilhuiti in Juan Diego in ichantzinco Obispo, oc quimotzicalhui. 194. Auh in imoztlayoc quilhui: "—Zaque, inic ticteittitiz in canin itlanequiliztzin Ilhuicac Cihuapilli quimoquechililizque in iteocaltzin." 195. Niman ic tetlalhuiloc inic mochihuaz moquetzaz. 196. Auh in Juan Diego in oyuhquitteititi in canin quimonahuatili in Ilhuicac Cihuāpilli moquetzaz iteocaltzin, niman ic tenahuati: 197. in oc onaciznequi in ichan inic conittatiuh in itlatzin Juan Bernardino, in huellanauhtoc, in icuac quihualcauhtehuac ceme quinotzazquia Teōpixque in oncan Tlatelōlco, inic quiyolcuitizquia, quicencahuazquia; in quimolhuili Ilhuicac Cihuāpilli in ye opatic. 198. Auh ahmo zan icel quicauhque yaz, ca quihuicaque in ompa in īchān; 199. Auh in oyuh acito quittaque in itlatzin ye huel pactica, niman atle quicocoa, 200. Auh in yehuatl cenca quimahuizo in quenin imach hualhuico, ihuan cenca mahuiztililo; 201. quitlatlani in imach tleica in yuhqui chihualo, in cenca mahuiztililo: 202. Auh in yehuatl quilhui in quenin icuac ompa hualehuac in quinochilizquia teopixqui in quiyolcuitiz, quicencahuaz, in oncan Tepeyacac quimottilitzino in Ilhuicac Cihuāpilli; 203. auh quimotitlani in ompa Mēxihco in quittatiuh in Tlatoāni Obispo inic oncan quimocaltiliz in Tepeyacac. 204. Auh quimolhuili in macamo motequipacho in ca ye pactica; in ic cenca moyollali. 205. Quilhui in itlatzin ca ye nelli ca niman icuac in quimopatili, 206. īhuān huel quimottili iz zan no huel ye iuhcatzintli in yuh quimottititzinoaya in imach, 207. īhuān quimolhuili in quenin yehuatl oc oquimotitlanili Mēxihco in quittaz Obispo; 208. Auh ma no in ihcuac quittatiuh, ma huel moch ic quixpantiz quinonotzaz in tlein oquittac, 209. ihuan in quenin tlamahuizoltica oquimopatili; 210. auh ma huel yuh quimotocayotiliz, ma huel yuhmotocayotitzinoz iz cenquīzcā Ichpōchtzintli Santa María de Guadalupe in itlazoixiptlatzin. 211. Auh niman ic quihualhuicaque in Juan Bernardino in ixpan Tlahtoāni Obispo in quinonotzaco, in ixpan tlaneltilico. 212. Auh inehuan in imach Juan Diego quincalloti in ichan Obispo achi quezquilhuitl, 213. inoc ixquich ica moquetzino iteocaltzin Tlatoca Cihuāpilli in oncan Tepēyacac in canin quimottitili in Juan Diego. 214. Auh in Tlahtoāni Obispo quicuani ompa in Iglesia Mayor in itlazoixiptlatzin in Ilhuicactlazocihuapilli. 215. Quihualmoquixtili in ompa itecpanchan in ineteochihuayan moyetzticatca: inic mochi tlacatl quittaz quimahuizoz in Itlazoixiptlatzin. 216. Auh huel cenmochi iz cemaltepetl olin, in quihualmottiliaya, in quimahuizoaya in Itlazoixiptlatzin. 217. Huallateomatia, 218. quimotlatlauhtiliaya. 219. Cenca quimahuizoaya in quenin teotlamahuizoltica inic ōmonexiti, 220. inic niman ma aca tlālticpac tlācatl oquimicuilhui in itlazoixiptlayotzin. * Ipampa: [[Antonio Valeriano]] ==No Xiquitta== * [[Juan Diego Cuauhtlahtoatzin]] * [[Tonantzin Guadalupe]] == Occe necuazaloliztli == *{{Cite web | last = Tovar | first = Juan de | title = Hvei tlamahviçoltica omonexiti in ilhvicac tlatocacihvapilli Santa Maria totlaçonantzin Gvadalvpe in nican hvei altepenahvac Mexico itocayocan Tepeyacac | work = Biblioteca Digital Mundial | language = '''Idioma: Náhuatl clásico''' | accessdate = 2013-05-25 | date = 1585 | url = http://www.wdl.org/es/item/6745 }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Amoxtlahcuiloliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli]] afws6rlz3gpnjl0q6qqzjr5pkyorpvo Ecuador 0 5018 499708 496104 2022-07-24T16:20:33Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtocayotl Ecuador | Tlaltocaitl = República del Ecuador | Tocaitl = Ecuador | Pamitl = Flag of Ecuador.svg | Chimalli = Coat of arms of Ecuador.svg | Chimalli_octacayotl = 125px | Tlacatiyancuicatl = [[Ecuador tlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Anthem of Ecuador.ogg | Tlalmachiyotl = ECU orthographic.svg | Tlalmachiyotl_tamaño = 290px | Tecuacan = [[Quito]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Guayaquil]] | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan 20 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = Tlacatlahtohcayotl tlacatepacholiztli, tecpantlahtolli huan federal | Tepachoani = [[Ecuador tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Lenín Moreno]] | Tlaquetzalli = [[Ecuador Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[16 chicnahui metztli]], [[1810]]<br />[[27 chicnahui metztli]], [[1821]] | Tlaixpayotl = 1 972 550 | Tlaixpayotl_tlatectli = 15 | Tlaixpayotl_atl = 2.5% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Panama]]; 960 km ica [[Venezuela]] ihuan 176 km ica [[Ecuador]] | Hueyatenco = 11 122 | Nelihuahcapanca = [[Cotopaxi]] | Chanehqueh = 112 322 757 ([[INEGI]] tepohualiztli [[2010]]<ref>{{citeweb|url=http://www.inegi.org.mx/inegi/contenidos/espanol/prensa/comunicados/rpcpyv10.asp|author=INEGI|title=En México somos Somos 112 millones 322 mil 757 habitantes al 12 de junio de 2010|accessdate=5 Tlamācuīlti |accessyear=2011}}</ref>) | Chanehqueh_tlatectli = 11 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 52.3 | PIB_nominal = US$ 874 902 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2009 | PIB_nominal_tlapohualli = 14 | PIB_nominal_per_capita = US$ 8 143 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 11 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750<ref name="IDH">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_ES_Complete.pdf | título= "Informe sobre Desarrollo Humano 2010 Edición del Vigésimo Aniversario" |editor= hdr.undp.org |ubicación= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|year = 4 de noviembre de 2010|language = caxtillāntlahtōlli | accessdate= 04/11/10|format= PDF}}</ref> | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[USA Dolar]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | Tlacatocaitl = Ecuadortecatl | Cemanahuacahuitl = [[UTC-6]] ixquichcauh [[UTC-8]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-5]] ixquichcauh [[UTC-7]] | Matlatzalantli = [[.ec]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | Tlaohuihcaihcuilolli = 218 / ECU / EC | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = No existe declaratoria constitucional de lengua oficial. La Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas señala que todas las lenguas indígenas que se hablen son lenguas nacionales e igualmente válidas en todo el territorio nacional. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Tlacatlahtocayotl Ecuador''' nozo '''Ecuador''' ([[Nahuatlahtolli]]: ''Tlahcotlalticpac'', [[Quechuatlahtolli]]: '''Ikwadur''' nozo '''Chaukpipacha'''), ce [[tlacatiyan]] ipan [[America]] Huitztlampa ca. [[Quito]] itecuacan huan [[Guayaquil]] in hueyi altepetl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Colombia]], canahpa icalaquitlampa no [[Pacífico ailhuicatl]], ihuan canahpa iquizayampa in [[Peru]], ihuan canahpa huitztlampa in [[Peru]]. Galapagos tlalhuactli cah tlalli ipampa Ecuador ompa [[Pacífico ailhuicatl]]. ==Tlaltocayotl== In tocayotl ''Ecuador'' quihtoznequi ''Tlahcotlalticpac'', inin tlahtolli itechpa in latintlahtolli ''Aequātor'' huan ipan caxtillahtoltica ''Ecuador''. [[Quechhuatlahtolli]] ''Ikwadur'' nozo ''Chaukpipacha''. ==Huehcapatlahtoliztli== ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Ec-map.png|thumb|left|250px|Ecuador]] Inon tlacatiyan cah 1,959,248 km² huan tlalhuac 5,127 km². Itlal tlalmachiyotl 11,122 km. Ca miaquin tlalhuactli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Caribe hueyatl]] icampa [[Galapago tlalhuactli]], canahpa huiztlampa no [[Andes Tepehuahcan]], canahpa iquizayampa no [[Amazonas cuauhtlah]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Pacífico ailhuicatl]]. ===Tepeliztli=== [[Īxiptli:Chimborazo2004.jpg|thumb|left|250px|tletepetl [[Chimborazo]].]] In tepeliztli ocachi hueyic ipan Ecuador quitoznequi [[Cotopaxi]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Cordillera de los Andes'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan America. Ohcequin tepetl cateh Chimborazo (6882 m s. n. m.) ipan La Rioja, in Ambato (6864 m s. n. m.) ipan Catamarca, in tepetl Cotopaxi (6850 m s. n. m.) ipan La Rioja, in cerro Tupungato (6800 m s. n. m.) ipan Mendoza, in cerro Mercedario (6770 m s. n. m.) ipan San Juan. Los Andes ca ompa Neuquén, in tletepetl Lanín (3776 m s. n. m.) ipan Neuquén, in tepetl Tronador (3478 m s. n. m.) ipan Río Negro huan in tepetl Fitz Roy nozo Chaltén (3405 m s. n. m.) ipan Santa Cruz. ==Teyacanaliztli== <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Ecuador īxeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Ecuador provinces-numbers.svg|center|300px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Cemāxcāyōtl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chānehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaīxpayōtl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tēcuacān''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Huēyitlahtohcāyōtl Caxtillān''' | align="right" |'''44 108 530''' | align="right" |'''504 645''' | '''[[Quito]]''' |- |1. [[Azuay]] | align="right"| 8 202 220 | align="right"| 87 268 | [[Cuenca]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Bolivar]] | align="right" | 1 326 918 | align="right" | 47 179 | [[Guaranda]] |- |3. [[Cañar]] | align="right" | 1 080 138 | align="right" | 10 603 | [[Azogues]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Carchi]] | align="right" | 1 071 221 | align="right" | 4 992 | [[Tulcan]] |- |5. [[Chimborazo]] | align="right" | 2 075 968 | align="right" | 7 447 | [[Riobamba]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Cotopaxi]] | align="right" | 582 138 | align="right" | 5 221 | [[Latacunga]] |- |7. [[El Oro]] | align="right" | 7 364 078 | align="right" | 32 114 | [[Machala]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Esmeraldas]] | align="right" | 2 553 301 | align="right" | 94 223 | [[Esmeraldas]] |- |9. [[Galapagos Tlālhuāctli]] | align="right" | 2 043 100 | align="right" | 79 463 | [[Acalquixohuayan Baquerizo Moreno]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Guayas]] | align="right" | 2 783 100 | align="right" | 29 574 | [[Guayaquil]] |- |11. [[Imbabura]] | align="right" | 1 097 744 | align="right" | 41 634 | [[Ibarra]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Loja]] | align="right" | 317 501 | align="right" | 5 045 | [[Loja]] |- |13. [[Los Ríos]] | align="right" | 6 271 638 | align="right" | 8 021 | [[Babahoyo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Manabí]] | align="right" | 1 426 109 | align="right" | 11 313 | [[Portoviejo]] |- |15. [[Morona-Santiago]] | align="right" | 619 114 | align="right" | 10 391 | [[Macas]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Napo]] | align="right" | 5 029 601 | align="right" | 23 255 | [[Tena]] |- |17. [[Orellana]] | align="right" | 2 155 546 | align="right" | 7 234 | [[Francisco de Orellana]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Pastaza]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | [[Puyo]] |- |19. [[Pichincha]] | align="right" | 71 339 | align="right" | 12 | [[Quito]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Santa Elena]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | [[Santa Elena]] |- |21. [[Santo Domingo de los Tsáchilas]] | align="right" | 71 339 | align="right" | 12 | [[Santo Domingo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Sucumbíos]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | [[Yancuīc Loja]] |- |23. [[Tungarahua]] | align="right" | 71 339 | align="right" | 12 | [[Ambato]] |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Zamora Chinchipe]] | align="right" | 78 320 | align="right" | 19 | [[Zamora, Ecuador|Zamora]] |- |}</div> ==Tequitiliztli== Ecuador cē tequiyōtl īpan Ixachitlān ītech temocpan ihuan itomin Dollar. Ecuadortecatl tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Andes Tepetlah]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa Guayaquil. Occequin ecuadortecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[cafecacahuatl]] (inic ome hueyicauh ipan [[tlalticpactli]]), [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[cōztic teōcuitlatl]], [[tlīltepoztli]], [[amochitl]], [[temētztli]], [[Iztāctepoztli]], [[platino]], ihuan [[chālchihuitl]]. ==Chanehmatiliztli== [[Īxiptli:Chaman amazonie 5 06.jpg|thumb|left|[[nāhualli]] itechcopa ecudortecatl Amozonia cuauhtlahcanac.]] ===Tlahtolli=== ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech ohcequin itocahuan teteoh. Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan ohcequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli. ==Tlamachtiliztli== Ecuador quipia caltlamachtiloyan tlen itocah temachtiloyan quipixtoc conemeh, oquichpilmeh huan cihuapilmeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamactiloyan quipiah [[Universidad de Quito]] ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. Nohquiah quipia calnechicoltlamachtiltequitl, campa quinceliah tlen cehcanoc coneh ehuanih noponah quintlamacah huan cochih iztoqueh 56,000 telchpocah huan ponah inmaco iztoqueh ome tlamachtianih tlen quintlaliah ni conemeh. No quiya iztoque ome tlamachtianih. Noquia tlapalehuia ipan caltlamachtilnechicoltequitl. ==Tequinemiliztli== ===Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli=== [[Īxiptli:Iglesia de Santo Domingo, Quito, Ecuador, 2015-07-22, DD 194.JPG|thumb|right|200px|[[Quito]].]] * [[1984]] – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Xolalpan Quito]]. == No xiquitta == * [[America Huitztlampa]] * [[America]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Ancayotl | Noroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Norte = {{COL}} | Noreste = {{COL}} | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = eCUADOR | Este = {{PER}} | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{PER}} | Sureste = {{PER}} }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Ecuador]] 19rfas5ntcul3zalcjuz4f4rzzd836g Colombia 0 5035 499707 496102 2022-07-24T16:18:42Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl Colombia | Tlaltocaitl = República de Colombia | Tocaitl = Colombia | Pamitl = Flag of Colombia.svg | Chimalli = Coat of arms of Colombia.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Colombia tlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = United States Navy Band - ¡Oh, gloria inmarcesible!.ogg | Tlalmachiyotl = COL orthographic (San Andrés and Providencia special).svg | Tecuacan = [[Bogotá]] [[File:Escudo de Armas de Bogota.svg|derecha|20px]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Altepenanyotl Bogotá|Bogotá]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[20 metztli julio]], [[1810]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 3.761.274 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = [[Colombia tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Iván Duque Márquez]] | Nelihuehcapanca = [[Nevado del Ruíz]] | Chanehqueh = 51 609 474 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Colombiatecatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Colombia peso]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-3]] | Matlatzalan = [[.co]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = HJA-HKZ, 5JA-5KZ | Ihcuilolli = 170 / COL / CO | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Colombia''' nozo '''Tlacatlahtocayotl Colombia''' (caxtillahtolli: ''República de Colombia'' huan quechuatlahtolli: ''Kulumbya''), ce [[tlacatiyan]] ipan [[America Huitztlampa]], in ompa [[America]]. [[Bogotá]] altepetl in tecuacan itech Colombia tlalli huan ocachi hueyic [[altepenanyotl Bogotá]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Panama]] huan [[Caribe hueyatl]], canahpa huitztlampa no [[Ecuador]], [[Peru]] huan [[Brasil]], canahpa icalaquitlampa ica in [[Pacífico ailhuicatl]], ihuan canahpa iquizatlampa [[Venezuela]]. In tlacatiyan quipia tlen 1 141 748 km², Colombia inic chicnahui hueyi [[tlacatiyan]] ipan [[America]] tlalli, noihqui inic cempohualli huan chicoace hueyi tlacatiyan itech mochi [[tlalticpactli]]. Ica 51 millones chanehqueh, Colombia inic mahtlactli tlacatiyan ica chanehqueh ipan tlaltipac. Quipia 40 [[tecpantlahtolli]], itzalan inin, caxtillahtolli miac tlahtoah ipan mochitin tlacatiyan, ohcequin tlahtolli matel guajirotlahtolli, kunatlahtolli, misaktlahtolli, quechuatlahtolli, emberatlahtolli, paeztlahtolli, ñengatutlahtolli, jibarotlahtolli huan no oncan macehualtlahtolli ipan mochi tlaltipactli. ==Tlaltocayotl== In tlaltocaitl ''Colombia'' ipampa in inic ome tocaitl in [[Cristóbal Colón]]<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Colombia Etimología de Colombia]. Diccionario etimológico etimologias.dechile.net. Consultado el 09/05/2008. {{spa (nhn)}}</ref> (itallahtolcopa: Cristoforo Colombo) itechpa in [[latintlahtolli]] ''columba'' quihtoznequi [[huilotl]]; ic in itoca ''Colombia'' quihtoznequi ''Colón itlal''. ==Huehcapatlahtoliztli== === Huehuehcauh tlacayotl === Nican tlalpan in altepetlacayotl mopohua 11,000 ahnozo 20,000 a.X. (Christus tlacatilizilhuitl xihuitl) icampa ica huecauhtlamantli namiquilli temoctica in tlalli. Ce altepetlacayotl oxochihti nican tlalpan achtotipan ihuic oaciloc caxtiltecah, yehhuatl otequiti cenca cualli [[coztic teocuitlatl]] ihuan [[chalchihuitl]]. Achcauheuropantlacah in caxtiltecah catcah, yehhuatl oacih [[Guajira tlalyacatl]] oaltepetic Santa Marta quemeh inic ce altepetl ipan [[Ixachitlān Huitztlampa]]. In ixachitlacah nican chibchacah (taironah ihuan miuxcah), arahuahqueh, caribetecah, guambitecah, ipan Andes tepetlampa in quechhuatlahtoqueh, occequin macehualtlacah quemahniman quimbayah ipan Ixtlahuac Cauca ihuan arahuacah in ipan Cepayauhtepetlan Santa Marta. ===Yancuic Granada=== [[File:Bolívar en Carabobo.jpg|miniatura|izquierda|[[Simón Bolívar]].]] Inic ce achcauhcaxtiltlacah a finales del pohualxiuhpan XV ica tepehuani Alonso de Ojeda ihuan Rodrigo de Bastidas canahpa 1539 ipampa yei popololiztli. Alonso de Quesada in aquin oaltepetlati [[Santa Fe de Bogotá]], Inic ome Nicolás Federmann oacicoh icampa [[Venezuela]] ihuan Sebastián Balalcázar oacicoh ipampa [[Quito]], calaquiuh ipan Pasto. In xiuhpan 1549 otlachiuh in hueyitlahtocalyohcan Santa Fe ahnozo yancuic hueyitlahtocayotl ihuicpa Yancuic Granada tlen otlapouh canahpa Virreynato [[Peru]]. [[Yancuic Granada]] ce tlahtocayotl ica ome nahuatiltlahtolli tlen oquipopolo canah macehualchaneh ihuan oxittontla iquetzaltlalhuan quemeh tlaquixtilizteoztoyotl y la traída ihuicpa tlacazcac malli ihuicpa African. Ihueyiacalquixohuayan [[Cartagena de Indias]] (Macehualtecatl Cartagena) inin acalquixohuayan cenca tenyotl ipan hueyatl Caribe icampa xiacalhuaya tlactli cahnapa [[Caxtillan]]. === Yaotlacaxoxouhcayotl === In '''Colombia itlacaxoxouhcayo''' ocatca ce tlahtocayotl huan tlacameh hualomochihualiztli tlapachihuitilo yaotilizca, in tlen otlan in caxtillantepacholiztli ipan in [[Yancuic Granada]] tlalli. In yaoyotl ipampa in Colombia tlalli oman ixquichca in [[Boyacá]], in [[20 metztli julio]] [[1810]], zan in ocalac yaoquizqui ipan in [[Bogotá]] in [[7 metztli septiembre]] [[1826]]. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{PAN}} | Norte = [[Caribe hueyatl]] | Noreste = {{VEN}} | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = Colombia | Este = {{VEN}} | Suroeste = {{ECU}} | Sur = {{PER}} | Sureste = {{BRA}} }} [[Īxiptli:Co-map.png|200px|left|thumb|Colombia]] Colombia īxtli cah 1,959,248 km² huan tlalhuactlīxtli 5,127 km². Tlalmachiyotl 11,122 km. Ca miaquin tlalhuactli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Caribe hueyatl]] icampa [[San Andrés y Provincia tlalhuactli]], ([[San Andrés tlalhuactli]] huan [[Provincia tlalhuactli]]), canahpa huiztlampa no [[Andes Tepehuehcan]], canahpa iquizayampa no [[Amazonas cuauhtlah]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Pacífico ailhuicatl]] icampa [[Malpelo tlalhuactli]]. ===Tepeliztli=== [[File:Nevado del Ruiz 1985.jpg|250px|miniaturadeimagen|right|[[Nevado del Ruíz]].]] In tepeliztli ocachi hueyic ipan Colombia quitoznequi [[Pico Bolivar]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Cordillera de los Andes'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Colombia. Ohcequin tepetl cateh Nevado de Tolima (6882 m s. n. m.) ipan Tolima, in Nevado del Ruíz (6864 m s. n. m.) ipan Catamarca, in tepetl Chico (6850 m s. n. m.) ipan La Rioja, in cerro Tupungato (6800 m s. n. m.) ipan Mendoza, in cerro Mercedario (6770 m s. n. m.) ipan San Juan. Los Andes ca ompa Neuquén, in tletepetl Lanín (3776 m s. n. m.) ipan Neuquén, in tepetl Tronador (3478 m s. n. m.) ipan Río Negro huan in tepetl Fitz Roy nozo Chaltén (3405 m s. n. m.) ipan Santa Cruz. === Yoliztli === Colombia iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, ce tlacatiyan iquiyauhtlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacixtlahuatl teotlalli moihtoa ''pampas'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Colombia quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[ahuatl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Ljusterö Bössarviken 01.jpg|[[ahuatl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:2009 Yucatán beach palms.jpg|[[apachtli]] </gallery> No xiquitta Colombia quipia totomeh mah [[alotl]], [[cochotl]], [[tlecuauhtli]], [[cuanacacozcacuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], noihqui quipia yolcameh chichinimeh [[tlacamichin]], [[tlacaxolotl]], [[tlatzqui]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:Preguiçalinda.jpg|[[tlatzqui]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Eunectes murinus (2).jpg|[[hueyicoatl]] Image:Kondor 2.JPG|[[cuanacacozcacuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== ===Colombia ixeliuhca=== <!-- Tabla de los departamentos --> {|width=600px align=center |colspan=4 style="background:#e9e9e9;" align=center|'''Colombia ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Image:Colombia-departamentos.svg|center|400px|]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlalxeliuhcayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2020)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tentli (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |''' Colombia Tlalxeliuhcayotl ''' | align="right" |'''51 609 474''' | align="right" |'''1 959 248''' | '''[[Bogotá]]''' |- |1. [[Amazonas (Colombia)|Amazonas]] | align="right" | 1 051 000 | align="right" | 109.665 | [[Leticia, Colombia|Leticia]] |- bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Antioquia]] | align="right" | 2 842 000 | align="right" | 177 | [[Medellín]] |- |3. [[Arauca]] | align="right" | 517 000 | align="right" | 3.812 | [[Arauca]] |- bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Atlántico]] | align="right" | 751 000 | align="right" | 87 | [[Barranquilla]] |- |5. [[Bolivar]] | align="right" | 4 256 000 | align="right" | 1.642 | [[Caratagena de Indias]] |- bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Boyacá]] | align="right" | 3 238 000 | align="right" | 2.317 | [[Tunja]] |- |7. [[Caldas]] | align="right" | 2 475 000 | align="right" | 288 | [[Manizales]] |- bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Caquetá]] | align="right" | 562 000 | align="right" | 73 | [[Florencia]] |- |9. [[Casanare]] | align="right" | 1 489 000 | align="right" | 168 | [[Yopal]] |- bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Cauca]] | align="right" | 4 893 000 | align="right" | 529 | [[Popayán]] |- |11. [[Cesar]] | align="right" | 3 116 000 | align="right" | 204 | [[Valledupar]] |- bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Chocó]] | align="right" | 2 334 000 | align="right" | 407 | [[Quibdó]] |- |13. [[Córdoba]] | align="right" | 6 652 000 | align="right" | 231 | [[Montería]] |- bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Cundinamarca]] | align="right" | 14 161 000 | align="right" | 120 | [[Bogotá]] |- |15. [[Guainia]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | [[Puerto Inírida]] |- bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Guaviare]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 144 | [[Guaviare]] |- |17. [[Huila]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | [[Neiva]] |- bgcolor="#f0f0f0" |18. [[La Guajira]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 144 | [[Rioacha]] |- |19. [[Magdalena]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | [[Santa Marta]] |- bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Meta]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 144 | [[Villavicencio]] |- |21. [[Nariño]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | [[Pasto]] |- bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Norte de Santander]] | align="right" | 1 243 975 | align="right" | 21.658 | [[Cúcuta]] |- |23. [[Putumayo]] | align="right" | 310 132 | align="right" | 24.885 | [[Mocoa]] |- bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Quindío]] | align="right" | 534 562 | align="right" | 1.845 | [[Armeria]] |- |25. [[Risaralta]] | align="right" | 897 509 | align="right" | 4.140 | [[Pereira]] |- bgcolor="#f0f0f0" |26. [[San Andrés ihuan Provinicia]] | align="right" | 70 554 | align="right" | 52 | [[San Andrés]] |- |27. [[Santander]] | align="right" | 1 957 789 | align="right" | 30.537 | [[Bucaramanga]] |- bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Sucre]] | align="right" | 772 010 | align="right" | 10.917 | [[Sincelejo]] |- |29. [[Tolima]] | align="right" | 1 365 342 | align="right" | 23.562 | [[Ibagué]] |- bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Valle del Cauca]] | align="right" | 4 161 425 | align="right" | 22.140 | [[Cali]] |- |31. [[Vaupes]] | align="right" | 39 279 | align="right" | 54.135 | [[Mitú]] |- bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Vichada]] | align="right" | 1 243 975 | align="right" | 21.658 | [[Puerto Carreño]] | |} == Tequitiliztli == [[File:Ganaderia en Cordoba, Colombia.jpg|thumb|200px|left|Cuacuahuehpixcayotl.]] Colombia ce tequitiliztli ipan America cemantoc tlalli itech temocpan. Colombia tequitiliztli tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan [[Andes Tepehuahcan]], noiuhqui inic ome tequipanolli pia ce acalquixohuahyan itequipanoliz in ompa Cartagena de Indias huan Barranquilla. Ohcequin Colombia hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ihuicpa [[cafecacahuatl]] (inic ome hueyicauh ipan [[tlalticpactli]]), [[cuauhxilotl]], [[xalxocotl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[tlalcamohtli]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[coztic teocuitlatl]], [[tliltepoztli]], [[amochitl]], [[temetztli]], [[Iztactepoztli]], [[platino]] huan [[chalchihuitl]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:2018 Aeropuerto El Dorado de Bogotá - Avión de Avianca conectado a pasarela de acceso.jpg|200px|miniaturadeimagen|derecha|[[Aeropuerto Internacional de El Dorado]].]] Colombia quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipia ce total itechpa 230,000 m² ohtli, tomando en quipia 162,000 itech Aeropuerto Internacional de El Dorado. Noihqui quipia calmimilolli moihtoa ''Transmilenium'' huan tepozocuilin ipan Medellín, Antioquia. Iacalquixohuahyan Barranquilla, Cartagena huan Santa Marta. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 6,583,278 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 4,484,023 |- | [[2020]] | 6,583,278 |- |} {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Hueyi altepetl ipan Colombia |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Bog Nte Cund.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Bogotá]]<br />[[File:Panoramica de Medellin-Colombia.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Medellín, Colombia|Medellín]]<br />[[File:North downtown.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Cali]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepetl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepecalpolli ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepetl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepecalpolli ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:Panorámica general de Barranquilla.JPG|110x110px]]<br />[[Barranquilla]]<br />[[File:Cartagena skyline, Colombia.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Cartagena de Indias]]<br />[[File:Cúcuta - Panorámica II.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Cúcuta]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Bogotá]] ||align=left| [[Cundinamarca]] ||align=right| 1 434 062|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Villavicencio]] ||align=left| [[Meta]] ||align=right| 39 964 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Medellín, Colombia|Medellín]] ||align=left| [[Antioquía]] ||align=right| 248 716 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Ibagué]]||align=left|[[Tolima]]||align=right| 39 803 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Cali]]||align=left| [[Valle del Cauca]] ||align=right| 87 897 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Santa Marta]] ||align=left| [[Magdalena]] ||align=right| 33 736 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Barranquilla]] ||align=left|[[Atlántico]] ||align=right| 86 690 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Valledupar]] ||align=left| [[Cesar]] ||align=right| 28 679 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Cartagena de Indias]] ||align=left| [[Bolivar]] ||align=right| 77 106 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Manizales]] ||align=left|[[Caldas]]||align=right| 28 031 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Soacha]] ||align=left| [[Cundinamarca]] ||align=right| 75 518 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Pereira]] ||align=left| [[Risaralta]] ||align=right| 27 936 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Cúcuta]] ||align=left| [[Norte de Santander]] ||align=right| 58 699 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Móntería]] ||align=left| [[Córdoba, Colombia|Córdoba]] ||align=right| 27 449 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Soledad]] ||align=left| [[Atlántico]] ||align=right| 56 206 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Neiva]]||align=left| [[Huila]] ||align=right| 27 137 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Bucaramanga]] ||align=left| [[Santander]]||align=right| 54 517 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Pasto]] ||align=left| [[Nariño]] ||align=right| 25 817 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Bello]] ||align=left| [[Antioquía]] ||align=right| 43 006|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Armenia]] ||align=left| [[Quindío]] ||align=right| 25 684 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ==Temachtiliztli== [[File:Plaza Che, Bogotá.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Nacional de Colombia.]] Colombia quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional de Colombia'', ''Universidad de los Andes''. ''Universidad Libre'', ''Universidad Colombiana de Ingeniería'', ''Universidad Militar de Nueva Granada'' huan ''Pontificia Universidad Javeriana'', ce pani tlamachtiloyan itech Bogotá altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ==== Hueyi [[amoxtlahcuiloh|amoxtlahcuilohqueh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Gabriel García Márquez]] {{col-2}} {{col-end}} ==== Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Aniceto Molina]] * [[Juanes]] {{col-2}} * [[Maluma]] * [[Shakira]] {{col-end}} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Colombia ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Colombia quipia momotlanimeh ipan xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == Tlaixcopinalli == <gallery> Imagen:Cartagena09.jpg|''Cartagena de Indias'' Imagen:CapitolioNacionalDeColombia2004-7.jpg|''Capitolio'' </gallery> == No xiquitta == * [[America Huitztlampa]] * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''Ediciones Trébol'', ''Diccionario Enciclopédico Visual'' īpān caxtillahtolli, ''Cargraphics S.A., otepoztlahcuiloc ipan [[Colombia]], 1997.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Colombia}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Colombia]] 1crx72himeldoko1u0edgilam1oivci Honduras 0 5065 499712 498793 2022-07-24T16:23:56Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtocayotl Honduras | Tlaltocaitl = República de Honduras | Tocaitl = Honduras | Pamitl = Flag of Honduras.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Honduras.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Honduras tlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Honduras National Anthem.ogg | Tlalmachiyotl = Honduras (orthographic projection).svg | Tecuacan = [[Teuctzincalpan]] [[File:Escudo de la Ciudad de Buenos Aires.svg|derecha|20px]] | Tepachoani = &nbsp;• [[Tlahtocateixiptla]] | Tepachoani itoca = [[Xiomara Castro]] | Hueyaltepetl = [[San Pedro]] | lema_nacional = «Tlatequiliāni, Huehcapan īhuān Tlācaxōxouhqui» | tlācatiyāncuīcatiliztli = [[Honduras tlācatiyāncuīcatiliztli]] | tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli = Honduras National Anthem.ogg | tēcuacān_chānehqueh = 1 126 534 | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 14_05_39_N_87_12_24_W 14°05′39″M 87°12′24″C | huēyi_āltepētl = [[Teuctzincalpan]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Caxtillāntlahtolli]] | tēpacholiztli = [[Tlahtohcātēīxiptlahtini tlācatlahtohcāyōtl]] | tēpachohqueh = [[Honduras tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Vicepresidente]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Juan Orlando Hernández]]<br /> [[Ricardo Antonio Álvarez Arias]] | tzintiliztli = [[Zōllān Tlācaxoxouhcāyōtl|Tlācaxoxouhcāyōtl]] | fundación_hitos = • [[Tlahco Ixachitlān tlācaxoxōuhcātiliztli īāyilizāma|Tlatēnquīxtīliztli]]<br/>• [[Ic Cē Mēxihcatl Emperadoryōtl|Mēxihcatl Emperadoryōtl]]<br/>• [[Tlacetilīlli Huēyāltepētl in Tlahco Ixachitlān|Tlacetilīlli Huēyāltēpetl]]<br/>•[[Nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl Tlahco Ixachitlān|Nenāhuatīliztlācatlyō.]]<br/>•Tlācatlahtohcāyōtl | fundación_fechas = de [[Caxtillān]]<br />15 Tlachiucnāuhti 1821<br/><br/>1821-[[1823]]<br/>1823-[[1824]]<br/><br/>1824-[[1838]]<br/>[[26 ic mahtlāctli]], 1838 | tlaīxpayōtl = 112 492 <ref name="superficie">{{Cita web |url=http://www.oratlas.com/libro-mundial/honduras/geografia |título=Honduras - Geografía - Libro Mundial de Hechos |autor=CIA |fechaacceso=26 de febrero de 2017}}</ref> | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 102 | tlaīxpayōtl_ātl = 0.18% | cuāxōchtli = 1575 km<ref name="superficie"/> | huēyi_ātēntli = 823 km<ref name="superficie"/> | chānehqueh = 9 005 180 ([[2019]])<ref name="FMI">{{Cita web |autor=Fondo Monetario Internacional |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=73&pr.y=2&sy=2018&ey=2023&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=268&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=|título=Report for Selected Countries and Subjects - Octubre 2018 |idioma=español |fechaacceso=9 de octubre de 2018}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 95 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 80.05 | PIB_nominal = [[Dólar estadounidense|USD]] 24&nbsp;496 millones<ref name="FMI"/> | PIB_nominal_año = 2019 | PIB_nominal_puesto = 101 | PIB_nominal_per_cápita = 2&nbsp;869<ref name="FMI"/> | PIB = 51&nbsp;856 millones<ref name="FMI"/> | PIB_año = 2019 | PIB_puesto = 98 | PIB_per_cápita = [[Dólar estadounidense|USD]] 8&nbsp;068<ref name="FMI"/> | IDH = 0.617 <ref>{{Cita web |autor=PNUD |url=http://hdr.undp.org/en/countries/profiles/HND |título=Informe sobre Desarrollo Humano 2018 |editor=hdr.undp.org |ubicación=[[Estocolmo]], [[Suecia]] |año=14 de septiembre de 2018 |idioma=en |fechaacceso=25 de junio de 2018}}</ref> | IDH_año = 2018 | IDH_puesto = 133 | IDH_categoría = <font color="#ffcc00">nepantlahtli</font> | tomīn = [[Lempira]] | tlācatōcāitl = Honduras chāneh, -queh <br/>Hondurastlācatl, -cah | horario = [[Cemanāhuācahuitl|UTC]]-6 | horario_verano = Ahmo quinemītia | cctld = .hn | código_telefónico = 504 | prefijo_radiofónico = HR | nenecuilhuāztli_ISO = 340 / HND / HN | miembro_de = [[Sistema de la Integración Centroamericana|SICA]], [[ONU]], [[Unesco]], [[Organización de las Naciones Unidas para la Alimentación y la Agricultura|FAO]], [[Banco Centroamericano de Integración Económica|BCIE]], [[Organización Mundial del Comercio|OMC]], [[Organización de Estados Iberoamericanos para la Educación, la Ciencia y la Cultura|OEI]], [[Grupo de Lima|GL]], [[Grupo de Río]], [[Asociación de Estados del Caribe|AEC]], [[Petrocaribe]], [[OEA]] | tlahtōlcaquiliztilōni1= In Nāhuatīllālīliztli quitlālia ītlatēcpānalizpan 8 īhuān 295, in tlein in Tlahco Calpōlli, āchcāuhtica motēnēhua Tlahco Calpōlli īĀltepēcalpōl, quichīhuah in huehcauh [[Tēuctzincalpan]] īhuān [[Comayagüela]], in tlācatiyān ītēcuacān ca.<ref name="Constitución">{{Cita web |url=http://pdba.georgetown.edu/Parties/Honduras/Leyes/constitucion.pdf |título=Constitución de la República de Honduras |fechaacceso=8 de octubre de 2010 |fecha=11 de enero de 1982 |editorial=Political Database of the Americas}}</ref> }} '''Honduras''' nozo '''Tlacatlahtocayotl Honduras''' ([[caxtillantlahtolli]]: ''República de Honduras'' {{Audio-IPA|ES-pe_-_Honduras.ogg|[onˈduɾas]}}), itecuacan ca in [[Morozán]], quichihuah in altepetl [[Teuctzincalpan]] huan [[Comayagüela]].<ref name="autogenerated1">In iuhqui in tlatecpanalli 8 huan 295 ipan in [[:s:Constitución Política de Honduras (1982)/ TÍTULO I: Del estado|Honduras Āltepētlācayōtl Nāhuatīllālīliztli]], īmōmextin āltepētl, īmīllahcayeyān, īāltepēma īhuān īcallah, quicepanchīhuah ītēcuacān in Tlācatlahtohcāyōtl.</ref><ref>{{Cita web |url=http://www.bibliojuridica.org/libros/6/2545/16.pdf |título=Honduras, régimen municipal |autor=David Cienfuegos Salgado |página=409 |fechaacceso=8 de diciembre de 2011 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20120118052805/http://www.bibliojuridica.org/libros/6/2545/16.pdf |fechaarchivo=18 de enero de 2012 }}</ref> Honduras ca [[tlacetiliāni tlahtohcāyōtl]] īhuān motēnēhua iuhqui tlatequiliāni, huehcapan īhuān tlācaxōxouhqui, tlacetiliāni īhuān ahxelōlōni. Cuāxōchnāmiqui in mictlāmpa īhuān in tlāpcopa īca in [[Caribe Huēyātl]], in huitztlāntlāpcopa īca [[Nicanahuac]], in huitztlampa ica in [[Fonseca ayollohco]] huan [[Cozcatlan]], huan in cihuātlāmpa īca [[Cuauhtēmallān]].<ref name="Nueva geografía universal">{{Cita web |url=http://books.google.com/books?id=sE5NAAAAYAAJ&pg=PA745&dq=geografia+de+honduras&hl=en&ei=plJbTa6XO4uosAP_g6CsCg&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=10&ved=0CGEQ6AEwCTgU#v=onepage&q&f=false |título=Nueva geografía universal |fechaacceso=19 de febrero de 2011 |autor=Malte-Brun, Conrad |fecha=1881 |editorial=Montaner y Simon editores}}</ref> In Honduras ītlāīxpāyo īca mochintin ītlālhuāc ca 112 492 km².<ref name="superficie"/> In [[Honduras ītlāltēcpanaliz]] tlaxeloa in tlācatiyān īpan 18 tlalxeliuhcayotl huan inin ipan 298 [[altepetlahtohcan]]. In tepacholiztli iuhquiyotl in tlācatlahtohcāyōtl, tlācatēpachōliztli īhuān tēīxiptlahtini, mayi īca ēyi huelitiliztli: nāhuatīllāliāni, chīhualtiliāni īhuān tlamelāhuacāchīhualiztli, mahxiltiānimeh īhuān yōllōxoxouhqueh, īhuān ahmo tlanitlatēcpānalizzōtl.<ref>[http://www.angelfire.com/ca5/mas/constitucion/c1982/c1982101.html Angelfire] </ref> In Honduras chanehqueh tlapanahuiah in 9 ''millones'',<ref name="Población y Vivienda">{{Cita web |url=http://www.ine.gob.hn/drupal/node/35 |título=Población y Vivienda |editor=Instituto Nacional de Estadísticas de Honduras |fecha=2010 |fechaacceso=18 de febrero de 2010 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20100922064151/http://www.ine.gob.hn/drupal/node/35 |fechaarchivo=22 de septiembre de 2010 }}</ref> <ref>{{Cita web |url=http://poblacion.rds.hn/analisis_investigaciones/Estado_de_la_Poblacion.pdf |título=Estado de la Población de Honduras |autor=Flores, Manuel Antonio |fecha=31 de noviembre de 2003 |editorial=UNAH |cita="El crecimiento acelerado de la población...considerada... una de las más elevadas en el contexto latinoamericano" |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20110809191421/http://poblacion.rds.hn/analisis_investigaciones/Estado_de_la_Poblacion.pdf |fechaarchivo=9 de agosto de 2011 }}</ref><ref>{{Cita web |url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/country_profiles/1225416.stm |título=Honduran Country Profile |editor=bbc.co.uk |fecha=2010 |fechaacceso=18 de febrero de 2010 |cita="The country has a youthful population; 50% of Hondurans are under the age of 19"}}</ref> achi mochintin quichīhuahqueh in tēmilcuācuappixcayōtl, nō īhuān in pōchtēcayōtl, in āltepētequipanoliztli īhuān occē āyiliztli. In Honduras tlālxeliuhcāyōtl īca ocachi chānehqueh pozāhuacāyōtl ca Cortés īca 400.3 hab./km².<ref name="Población y Vivienda"/> In tlācatiyān miectlācamēcayōtl, quichīhuah nāhui huēyi tlācamēcayōtl cenyeliztli in īxcōzāuhqueh nō mestizotin, in nicān tlācah ([[chontaltin]], [[misquitotlācah]], [[chicactiqueh]], [[chortitlācah]], [[pechtlācah]] īhuān [[tlacuāhuaqueh]]), in [[garifunatlācah]] īhuān in inglescriyoyomeh. In Honduras tlalli huel ohuihcāyoh ca, quichīhuah cuacuauhtic tepētlah, huehcapan ixtlāhuatl, tepētzalan, in cānin oncah mantoc īhuān cualli ixtlāhuatl meya achi īxquich huēyi ātōyātl cequintin panōhuani cah,<ref name="Noticia geográfica y estadística de la República de Honduras">{{Cita web |url=http://books.google.com/books?id=OB8aAAAAYAAJ&pg=PA560&dq=extension+territorial+de+honduras&hl=en&ei=uCZjTbmaLY6CsQPO4t2_CA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDIQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false |título=Noticia geográfica y estadística de la República de Honduras |fechaacceso=19 de febrero de 2011 |autor=Ramírez F. Fontecha, Antonio A. |fecha=1916 |editorial=Pan-American Scientific Congress |editor=Leo Stanton Rowe}}</ref> in tlein quichīhua in huyēyi [[yōliliznepapanyōtl]].<ref>{{Cita web |url=http://www.roatanonline.com/honduras/honduras_national_parks.htm |título=Roatan online |editor=roatanonline.com |fecha=2010 |fechaacceso=18 de febrero de 2010}}</ref> Momati tlein īpan Honduras, oncah cequntin 8000 tlanelhuatlamantli, cequi 250 huilānqueh īhuān ōnyōliliztin, tlapanahuia in 700 tōtōtlamantli īhuān 110 chīchīhualehtlamantli in momaca in ītlālpan. Hondurastechpa, in nenahuatiliztli cahuitl oohuihtepanyah. In nican teixnāmiquiliztli ōquichuīh tēīxnelōliztli īhuān tlaīxnelōliztli in tētlamahmaquilizpan. Honduras ōquitēnquīxtih ītlācaxoxouhcāyōtl in 15 ic chiucnāhui īpan 1821. In ic cēpan īpan 1839, in ic cē ōnāhuatīllālīliztih in tlācatiyān. In tlācayacānani [[Francisco Ferrera]] ōmocuēp in ic cē tlahtohcatēīxiptla (1841-1842) auh ōcatca cēntetl tēīxnāmiquini. Zatepan inīn cāhuitl ōtēpachoh ic ōppa (1842-1844). In ōquitlamih ītēpachōliz ōtlahtohcat [[Coronado Chávez]] (1845-1847). In ōquitlamih Chávez in tlācayacānani Ferrera ōnectēpachoh, tēl onca ahmo tlapalēhuīliztica īhuān in tēcentlālīliztli ōquitēnēuh in tlanemilizzolpixqui [[Juan Lindo]]. In ihcuāc in Lindo ītēpachōliz, yancīcān ōnāhuatīllālīliztih. Lindo ōtēchicāhuac in tēmachtiliztli, īhuān in ōcualtilih in tētlamahmaquiliztli in tlācatiyān. Īpan 1852 Lindo ōquitēpachōlizmacac in tlacuitlatlāzalli [[José Trinidad Cabañas]] (1852-1855). Ēxiuhtica, in Cuauhtēmallān ītēpachōliz in Rafael Carrera ōhuāllah īhuān ōquitēpachohcātlāz Cabañas, īhuān ōquitēpachohcātih in tlanemilizzolpixqui tēyacānani [[José Santos Guardiola]].<ref name="Apuntes"/> ==Tlaltocayotl== In tlaltocayotl ipampa [[Cristóbal Colón]] moihtoa "''Gracias a Dios que hemos salido de estas honduras''", quihtoznequi "''Tlazohcamati Dios tlen oticatcah opeuh itech inin ahuehcatlan''". Iuhcah caxtillantlahtolli ''Honduras'' quihtoznequi nahuatlahtolcopa [[ahuehcatlan]]. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtopa chanehqueh in tlen onenqueh ipan inin tlalli catca in [[mayatlacameh]] ipan xihuitl 2000 a.C. oc ye in caxtiltecah ohualahqueh in Cuauhtemallan. Itlahtoliz moxelhuia ipan eyi cahuitl: ''preclásico'', ''clásico'' huan ''postclásico''. In cahuipan ''clásico'' inin altepetiliztli oxochicuepon ipan in yehyecolmatiliztli huan in toltecayotl. Tel in achto tlacatiyan omelahuac cahuipan in caxtiltecah, huan axcan altepetlaliah in tlalli. Miac ''clásicas'' hueyi mayaltepetl oquintlalcahuiqueh ahmo huehca in xihuitl 1000 a.C.. In ''postclásico'' tlahtocayotl ipan in tlahco tlalli -iuhqui in quiché tlahtocayotl ''Q'umarkaj'' ([[Otlatlan]])- tel, xochicueponyah ixquich in tlalpoloani Pedro de Alvarado in xihuitl [[1523]] huan [[1527]] itzalan. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{GTM}} / {{SLV}} | Norte = [[Caribe hueyatl]] | Noreste = [[Caribe hueyatl]] | Oeste = [[Fonseca atezcatl]] | Centro = Honduras | Este = [[Caribe hueyatl]] | Suroeste = {{NIC}} | Sur = {{NIC}} | Sureste = {{NIC}} }} [[Īxiptli:Honduras Topography.png|250px|thumb|left|Honduras]] In Honduras quimpiyah miaquintin tlalhuaqueh ica 48 tlahtocayotl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Caribe hueyatl]], canahpa icalaquitlampa no [[Pacífico ailhuicatl]] huan canahpa iquizayampa [[Caribe hueyatl]], in iuhquin canahpa tlapcopa [[Honduras ayollohco]] huan canahpa huiztlampa [[Nicanahuac]] tlalli. In tepetl ocachi cuauhtic<ref group=tyml.>Nahuatlahtolli '''''cuauhtic'''''. Ipan caxtillantlahtolli quihtoznequi ''alto, entre los árboles''.</ref> [[Cerro Las Minas]] ompa tlalxeliuhcayotl [[Lempira]]. === Yoliztli === Honduras iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, ce tlacatiyan iquiyauhtlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacixtlahuatl teotlalli moihtoa ''pampas'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Honduras quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[ahuatl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Ljusterö Bössarviken 01.jpg|[[ahuatl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:2009 Yucatán beach palms.jpg|[[apachtli]] </gallery> No xiquitta Honduras quipia totomeh mah [[alotl]], [[cochotl]], [[tlecuauhtli]], [[cuanacacozcacuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], noihqui quipia yolcameh chichinimeh [[tlacamichin]], [[tlacaxolotl]], [[tlatzqui]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Ara macao -Fort Worth Zoo-8.jpg|[[alotl]] Image:Crotalus atrox (2).jpg|[[tepocolcoatl]] Image:133quetzal.JPG|[[quetzaltototl]] </gallery> ==Teyacanaliztli== ===Honduras ixeliuhca=== <div align=center> {| {| width=100% |width="315" style="vertical-align: middle; "|[[Īxiptli:HondurasDivisions.png|center|400px]] |} {| class="wikitable sortable" ! align=center | Nº<sup>1</sup> ! align=center | Tlalxeliuhcayotl ! align=center | Chanehqueh <br />(2005/2006) ! align=center | Tlaixpayotl <br /> (km²) ! align=center | Tecuacan |- |1 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Atlántida|Atlántida]] || 400,787 || 4,372.1 || [[La Ceiba]] |- |2 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Cholōltēcapan|Cholōltēcac]] ||395,000 || 4,360|| [[Cholōltēcac]] |- |3 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Colón|Colón]] || 230,000 || 8,248.8 || [[Troxillo, Honduras|Troxillo]] |- |4 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Comayāhuac|Comayāhuac]] ||400,000 || 5,124|| [[Comayāhuac]] |- |5 || [[Copan]] || 300,000 || 3,242 || [[Santa Rosa Copan]] |- |6 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Cortés|Cortés]] || 1,300,000 || 3,923 || [[San Pedro Zōllān]] |- |7 || [[El Paraíso]] || 350,000 || 7,489.1 || [[Xōchcallān]] |- |8 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Francisco Morazán|Francisco Morazán]] || 1,350,000 || 8,619 || [[Teōcuitlapan]] |- |9 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Gracias a Dios|Gracias a Dios]] || 60,000 || 16,997 || [[Puerto Lempira]] |- |10 || [[Intibucá]] || 180,000 || 3,123 || [[La Esperanza, Honduras|La Esperanza]] |- |11 || [[Islas de la Bahía]] || 35,000 || 236 || [[Zohuatlān]] |- |12 || [[Tlālxeliuhcāyōtl La Paz|La Paz]] || 150,000 || 2,525 || [[La Paz, Honduras|La Paz]] |- |13 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Lempira|Lempira]] || 250,000 || 4,228 || [[Gracias, Honduras|Gracias]] |- |14 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Ocotepēc|Ocotepēc]] || 110,000 || 1630 || [[Ocotepēc, Honduras|Ocotepēc]] |- |15 || [[Ōllālco]] || 450,000 || 23,905 || [[Xōchicalpan]] |- |16 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Santa Bárbara|Santa Bárbara]] || 380,000 || 5,024 || [[Santa Bárbara]] |- |17 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Valle|Valle]] || 170,000 ||1,665 || [[Nacaōme]] |- |18 || [[Tlālxeliuhcāyōtl Yōllōtl|Yōllōtl]] || 500,000 || 77,81 || [[Yōllōtl, Honduras|Yōllōtl]] |} |} </div> == No xiquitta == * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''Apuntes para la Historia de Honduras'', ''Vera, Robustiano, [[Tecuhtzincalpan]], otepoztlahcuiloc ipan [[Honduras]], 1899''. ==Toquiliztequitl== <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Honduras}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Honduras]] co8hsl88k8g9u1dfhct5t8x6skivo2b Huexotl 0 5233 499691 399690 2022-07-24T15:03:30Z Koatochij 19758 /* No Xiquitta */ wikitext text/x-wiki [[Īxiptli:willow.jpg|thumb|225px|Huexōtl]] Quihtōznequi ic caxtillāntlahtōlli ''sauce''. == Cenyeliztli == * [[Salix humboldtiana]] == No Xiquitta == * [[Tlanelhuayōmatiliztli]] * [[Ōntzīntiliztica]] [[Neneuhcāyōtl:Cuahuitl]] [[Neneuhcāyōtl:Salicaceae]] nszakgflz6ux3f30jb59mec4x6as749 Yukatan 0 5299 499764 498252 2022-07-24T17:09:42Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], tlapcopa ica [[Quintana Roo]], huan cihuatlampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] qvxp7cork0f6i7svhgeam1k10b380x5 Tlahtohcayotl Hidalgo 0 6101 499699 498529 2022-07-24T16:10:30Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Tlatilantli Hidalgo||NCH_name=Hidalgo tlatokajyotl|NHN_name=Tlahtohcayotl Hidalgo |PPL_name=Hidalgo}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Hidalgo | Chantocaitl = Estado de Hidalgo | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Hidalgo.svg | Tlalmachiyotl = Hidalgo in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tecuacan = [[Pachyohcan]] | Hueyaltepetl = [[Pachyohcan]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 3 082 841 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Tepehuatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Omar Fayad | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Hidalgotlacatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Hidalgo|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-HGO | Matlatzalan = |}} '''Hidalgo''' nozo '''Tlahtocayotl Hidalgo''' ({{es2}} '''Estado de Hidalgo''', {{ot2}} '''Hyodi Hidalgo'''). In [[tlahtocayotl]] in ompa [[Mexico]]. [[Pachyohcan]] itecuacan in Tlahtocayotl Hidalgo ca. Cuaxochtia mictlampa ica [[San Luis Potosí]] huan [[Veracruz]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Tlaxcallan]] huan [[Tlahtocayotl Mexico]], in iquizayampa ica [[Veracruz]] huan [[Puebla]] huan in icalaquitlampa ica [[Querétaro]]. Inin tlahtocayotl ca itzalan [[Teotlalli Mexico]] huan [[Cuextecapan]], quipiya nenepan yeyantli cualcan huel cecec huan cualcan huel tonaltic, quipia 3,082,841 chanehqueh. == Tlaltocayotl == In tlahtocayotl Hidalgo itoca itech teopixqui [[Miguel Hidalgo]]. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Hidalgo'' caxtillantlahtolli, nahuatlahtolcuepa ''calpilli'', catca ipan in [[Tlacatlahtocayotl]]. Ica in [[1848]] xihuitl, in hueyaltepetl omocuepa '''Yoloxoxouhqui huan Tlahtohcauh Tlahtocayotl Hidalgo''' in tlen achcauhtoca axcan. ==Huehcapatlahtoliztli== Achtopa tlamantli ipan Hidalgo, mamutomitl ipan Tizayohcan teotlalli. Achto tlacameh catcah ipan Tepeapolco, Huapalcalco, Atocpan huan Hueyichiyapan; ihuehcapan catca itzalan 14 000 canahpan 2500 a.C. Ompa Huapalcalco, tlen quipiya tlacaomitl ocachi huehuehcauh ipan axcan Hidalgo tlahtocayotl. [[Image:Telamones_Tula.jpg|220px|thumb|left|Tollan Xicohcotitlan]] Tollan Xihcocotlan ce huehuehcauh altepeticpac, tlalli itech toltecatl itequichihualiz quihtoznequi ''toltecayotl''. Inon altepetl ica tequichihuanimeh, ipan tlanahuatilli itech Ce acatl Topiltzin Quetzalcoatl. Inic ce ixeliuhcayoh ihuic Tlahtocayotl Mexico, 1832 icampa xi tlachihua, ixexeliuh in altepetiliztli, ixexeliuh in altepetiliztli [[Acapolco]], [[Tlachco]] ihuan [[Chilapan]], ixexeliuh in altepetiliztli [[Tollan, Hidalgo|Tollan]], [[Tollantzinco]], [[Apan]], [[Atocpan]], [[Huexotlah]], [[Hueychiyapan]], [[Cimapan]] huan [[Tzacualtipan]]; in altepetiliztli [[Calpolalpan]] ihtic Tlahtohcayotl [[Tlaxcallan]] huan último inic nahui ixeliuhcayoh ic xic tlachihua Tlahtocayotl [[Morelos]], ixexeliuh in altepetiliztli [[Cuauhnahuac]], [[Yauhtepec]] huan [[Cuauhtlah]]. Ihcuac caxtiltecah oahci nican tlalli, quipiaya oztoyotl, mochi cualtzin tepoztli, in iztac teocuitlatl hueyic ''vetas'' intlah Tepehuahcan Pachyohcan. Achto caxtiltecah catca Francisco Téllez huan Gonzalo Rodríguez, yehuan otlaquetza inic ce callah, ipampa 1529-1530, Pachyohcan altepetl catca ochanti, quipiaya ohcalli, tzalcualcalli huan calimayan. Virreyotl Yancuic España oquipia itlepehualiz 8 metztli marzo xiuhpan 1535, achtopa oztoyotl catca in ompa El Cardonal ipan 1534 xihuitl. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Querétaro]] | Norte = [[San Luis Potosí]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Querétaro]] | Centro = Hidalgo | Este = [[Veracruz]] huan [[Puebla]] | Suroeste = [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | Sur = [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | Sureste = [[Tlaxcallan]] }} Inin tlahtocayotl ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[San Luis Potosí]] huan [[Veracruz]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Tlaxcallan]] huan [[Tlahtocayotl Mexico]], in tonatih iquizayampa ica [[Veracruz]] huan [[Puebla]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Querétaro]]. === Yoliztli === Hidalgo iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Llanos Apan'', quipia atl ipampa atoyatl. Ompa mictlampa ca ''Sierra Gorda'' huan ''Sierra Alta''. No xiquitta Hidalgo tlahtocayotl quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huehxolotl, techalotl, [[oztoatl]], ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Hidalgo''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Gray Fox - Red Rock Canyon, Nevada copy.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Oztoatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> === Onohuayan === [[File:Mapa de las Regiones geográficas del estado de Hidalgo.svg|250px|thumb|right|Onohuayan ipan Tlahtocayotl Hidalgo]] * [[Altiplanicie pulquera]] (Llanos de Apan) * [[Comarca Minera]] * [[Teotlalli Mexico]] * [[Cuextecapan|Cuextecapan]] * [[Pani Tepehuahcan]] * [[Tlani Tepehuahcan]] * [[Sierra de Tenango]] (Sierra Otomí-Tepehua) * [[Sierra Gorda (Mexico)|Sierra Gorda]] * [[Valle de Tulancingo]] * [[Valle del Mezquital]] == Tequitiliztli == Hidalgo ce altepecalpolli ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Hidalgo tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. ==Teyacanaliztli== Hidalgo quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Pachyohcan altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,082,841 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 1,601,462 cihuameh ca (58,33%) huan 1,481,379 tlacameh cah (51,97%). Inic ce 23,67% (2.933,034 chaneh.) tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 2,883,168 |- | [[2020]] | 3,082,841 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Edificio central UAEH, Pachuca. 006.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Hidalgo tlahtocayotl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma del Estado de Hidalgo'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica Tula-Tepejí'', ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'' huan ''Universidad Politécnica de Huejutla''. Ohcequin tepochcalli in ''ITESM Campus Hidalgo'', ''Universidad la Salle Pachuca'', ohcequin. In tlahtocayotl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Hidalgo ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Hidalgo quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Hidalgo]] huan Estadio Cruz Azul ipan Tollan Allende, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Miguel Hidalgo]] * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Hidalgo}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Hidalgo]] p5xrvohmgnxvzij38tex8tlh6jv8bai 499732 499699 2022-07-24T16:46:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Tlatilantli Hidalgo||NCH_name=Hidalgo tlatokajyotl|NHN_name=Tlahtohcayotl Hidalgo |PPL_name=Hidalgo}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Hidalgo | Chantocaitl = Estado de Hidalgo | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Hidalgo.svg | Tlalmachiyotl = Hidalgo in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Pachyohcan]] | Hueyaltepetl = [[Pachyohcan]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 3 082 841 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Tepehuatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Omar Fayad | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Hidalgotlacatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Hidalgo|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-HGO | Matlatzalan = |}} '''Hidalgo''' nozo '''Tlahtocayotl Hidalgo''' ({{es2}} '''Estado de Hidalgo''', {{ot2}} '''Hyodi Hidalgo'''). In [[tlahtocayotl]] in ompa [[Mexico]]. [[Pachyohcan]] itecuacan in Tlahtocayotl Hidalgo ca. Cuaxochtia mictlampa ica [[San Luis Potosí]] huan [[Veracruz]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Tlaxcallan]] huan [[Tlahtocayotl Mexico]], in iquizayampa ica [[Veracruz]] huan [[Puebla]] huan in icalaquitlampa ica [[Querétaro]]. Inin tlahtocayotl ca itzalan [[Teotlalli Mexico]] huan [[Cuextecapan]], quipiya nenepan yeyantli cualcan huel cecec huan cualcan huel tonaltic, quipia 3,082,841 chanehqueh. == Tlaltocayotl == In tlahtocayotl Hidalgo itoca itech teopixqui [[Miguel Hidalgo]]. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Hidalgo'' caxtillantlahtolli, nahuatlahtolcuepa ''calpilli'', catca ipan in [[Tlacatlahtocayotl]]. Ica in [[1848]] xihuitl, in hueyaltepetl omocuepa '''Yoloxoxouhqui huan Tlahtohcauh Tlahtocayotl Hidalgo''' in tlen achcauhtoca axcan. ==Huehcapatlahtoliztli== Achtopa tlamantli ipan Hidalgo, mamutomitl ipan Tizayohcan teotlalli. Achto tlacameh catcah ipan Tepeapolco, Huapalcalco, Atocpan huan Hueyichiyapan; ihuehcapan catca itzalan 14 000 canahpan 2500 a.C. Ompa Huapalcalco, tlen quipiya tlacaomitl ocachi huehuehcauh ipan axcan Hidalgo tlahtocayotl. [[Image:Telamones_Tula.jpg|220px|thumb|left|Tollan Xicohcotitlan]] Tollan Xihcocotlan ce huehuehcauh altepeticpac, tlalli itech toltecatl itequichihualiz quihtoznequi ''toltecayotl''. Inon altepetl ica tequichihuanimeh, ipan tlanahuatilli itech Ce acatl Topiltzin Quetzalcoatl. Inic ce ixeliuhcayoh ihuic Tlahtocayotl Mexico, 1832 icampa xi tlachihua, ixexeliuh in altepetiliztli, ixexeliuh in altepetiliztli [[Acapolco]], [[Tlachco]] ihuan [[Chilapan]], ixexeliuh in altepetiliztli [[Tollan, Hidalgo|Tollan]], [[Tollantzinco]], [[Apan]], [[Atocpan]], [[Huexotlah]], [[Hueychiyapan]], [[Cimapan]] huan [[Tzacualtipan]]; in altepetiliztli [[Calpolalpan]] ihtic Tlahtohcayotl [[Tlaxcallan]] huan último inic nahui ixeliuhcayoh ic xic tlachihua Tlahtocayotl [[Morelos]], ixexeliuh in altepetiliztli [[Cuauhnahuac]], [[Yauhtepec]] huan [[Cuauhtlah]]. Ihcuac caxtiltecah oahci nican tlalli, quipiaya oztoyotl, mochi cualtzin tepoztli, in iztac teocuitlatl hueyic ''vetas'' intlah Tepehuahcan Pachyohcan. Achto caxtiltecah catca Francisco Téllez huan Gonzalo Rodríguez, yehuan otlaquetza inic ce callah, ipampa 1529-1530, Pachyohcan altepetl catca ochanti, quipiaya ohcalli, tzalcualcalli huan calimayan. Virreyotl Yancuic España oquipia itlepehualiz 8 metztli marzo xiuhpan 1535, achtopa oztoyotl catca in ompa El Cardonal ipan 1534 xihuitl. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Querétaro]] | Norte = [[San Luis Potosí]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Querétaro]] | Centro = Hidalgo | Este = [[Veracruz]] huan [[Puebla]] | Suroeste = [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | Sur = [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | Sureste = [[Tlaxcallan]] }} Inin tlahtocayotl ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[San Luis Potosí]] huan [[Veracruz]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Tlaxcallan]] huan [[Tlahtocayotl Mexico]], in tonatih iquizayampa ica [[Veracruz]] huan [[Puebla]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Querétaro]]. === Yoliztli === Hidalgo iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Llanos Apan'', quipia atl ipampa atoyatl. Ompa mictlampa ca ''Sierra Gorda'' huan ''Sierra Alta''. No xiquitta Hidalgo tlahtocayotl quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huehxolotl, techalotl, [[oztoatl]], ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Hidalgo''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Gray Fox - Red Rock Canyon, Nevada copy.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Oztoatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> === Onohuayan === [[File:Mapa de las Regiones geográficas del estado de Hidalgo.svg|250px|thumb|right|Onohuayan ipan Tlahtocayotl Hidalgo]] * [[Altiplanicie pulquera]] (Llanos de Apan) * [[Comarca Minera]] * [[Teotlalli Mexico]] * [[Cuextecapan|Cuextecapan]] * [[Pani Tepehuahcan]] * [[Tlani Tepehuahcan]] * [[Sierra de Tenango]] (Sierra Otomí-Tepehua) * [[Sierra Gorda (Mexico)|Sierra Gorda]] * [[Valle de Tulancingo]] * [[Valle del Mezquital]] == Tequitiliztli == Hidalgo ce altepecalpolli ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Hidalgo tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. ==Teyacanaliztli== Hidalgo quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Pachyohcan altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,082,841 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 1,601,462 cihuameh ca (58,33%) huan 1,481,379 tlacameh cah (51,97%). Inic ce 23,67% (2.933,034 chaneh.) tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 2,883,168 |- | [[2020]] | 3,082,841 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Edificio central UAEH, Pachuca. 006.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Hidalgo tlahtocayotl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma del Estado de Hidalgo'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica Tula-Tepejí'', ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'' huan ''Universidad Politécnica de Huejutla''. Ohcequin tepochcalli in ''ITESM Campus Hidalgo'', ''Universidad la Salle Pachuca'', ohcequin. In tlahtocayotl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Hidalgo ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Hidalgo quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Hidalgo]] huan Estadio Cruz Azul ipan Tollan Allende, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Miguel Hidalgo]] * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Hidalgo}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Hidalgo]] iw2vwjbhx15e32jhfpeyo6czbslknzz 499748 499732 2022-07-24T16:58:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Tlatilantli Hidalgo||NCH_name=Hidalgo tlatokajyotl|NHN_name=Tlahtohcayotl Hidalgo |PPL_name=Hidalgo}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Hidalgo | Chantocaitl = Estado de Hidalgo | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Hidalgo.svg | Tlalmachiyotl = Hidalgo in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Pachyohcan]] | Hueyaltepetl = [[Pachyohcan]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 3 082 841 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Tepehuatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Omar Fayad | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Hidalgotlacatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Hidalgo|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-HGO | Matlatzalan = |}} '''Hidalgo''' nozo '''Tlahtocayotl Hidalgo''' ({{es2}} '''Estado de Hidalgo''', {{ot2}} '''Hyodi Hidalgo'''). In [[tlahtocayotl]] in ompa [[Mexico]]. [[Pachyohcan]] itecuacan in Tlahtocayotl Hidalgo ca. Cuaxochtia mictlampa ica [[San Luis Potosí]] huan [[Veracruz]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Tlaxcallan]] huan [[Mexico teotlalli]], in iquizayampa ica [[Veracruz]] huan [[Puebla]] huan in icalaquitlampa ica [[Querétaro]]. Inin tlahtocayotl ca itzalan [[Teotlalli Mexico]] huan [[Cuextecapan]], quipiya nenepan yeyantli cualcan huel cecec huan cualcan huel tonaltic, quipia 3,082,841 chanehqueh. == Tlaltocayotl == In tlahtocayotl Hidalgo itoca itech teopixqui [[Miguel Hidalgo]]. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Hidalgo'' caxtillantlahtolli, nahuatlahtolcuepa ''calpilli'', catca ipan in [[Tlacatlahtocayotl]]. Ica in [[1848]] xihuitl, in hueyaltepetl omocuepa '''Yoloxoxouhqui huan Tlahtohcauh Tlahtocayotl Hidalgo''' in tlen achcauhtoca axcan. ==Huehcapatlahtoliztli== Achtopa tlamantli ipan Hidalgo, mamutomitl ipan Tizayohcan teotlalli. Achto tlacameh catcah ipan Tepeapolco, Huapalcalco, Atocpan huan Hueyichiyapan; ihuehcapan catca itzalan 14 000 canahpan 2500 a.C. Ompa Huapalcalco, tlen quipiya tlacaomitl ocachi huehuehcauh ipan axcan Hidalgo tlahtocayotl. [[Image:Telamones_Tula.jpg|220px|thumb|left|Tollan Xicohcotitlan]] Tollan Xihcocotlan ce huehuehcauh altepeticpac, tlalli itech toltecatl itequichihualiz quihtoznequi ''toltecayotl''. Inon altepetl ica tequichihuanimeh, ipan tlanahuatilli itech Ce acatl Topiltzin Quetzalcoatl. Inic ce ixeliuhcayoh ihuic Tlahtocayotl Mexico, 1832 icampa xi tlachihua, ixexeliuh in altepetiliztli, ixexeliuh in altepetiliztli [[Acapolco]], [[Tlachco]] ihuan [[Chilapan]], ixexeliuh in altepetiliztli [[Tollan, Hidalgo|Tollan]], [[Tollantzinco]], [[Apan]], [[Atocpan]], [[Huexotlah]], [[Hueychiyapan]], [[Cimapan]] huan [[Tzacualtipan]]; in altepetiliztli [[Calpolalpan]] ihtic Tlahtohcayotl [[Tlaxcallan]] huan último inic nahui ixeliuhcayoh ic xic tlachihua Tlahtocayotl [[Morelos]], ixexeliuh in altepetiliztli [[Cuauhnahuac]], [[Yauhtepec]] huan [[Cuauhtlah]]. Ihcuac caxtiltecah oahci nican tlalli, quipiaya oztoyotl, mochi cualtzin tepoztli, in iztac teocuitlatl hueyic ''vetas'' intlah Tepehuahcan Pachyohcan. Achto caxtiltecah catca Francisco Téllez huan Gonzalo Rodríguez, yehuan otlaquetza inic ce callah, ipampa 1529-1530, Pachyohcan altepetl catca ochanti, quipiaya ohcalli, tzalcualcalli huan calimayan. Virreyotl Yancuic España oquipia itlepehualiz 8 metztli marzo xiuhpan 1535, achtopa oztoyotl catca in ompa El Cardonal ipan 1534 xihuitl. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Querétaro]] | Norte = [[San Luis Potosí]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Querétaro]] | Centro = Hidalgo | Este = [[Veracruz]] huan [[Puebla]] | Suroeste = [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | Sur = [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | Sureste = [[Tlaxcallan]] }} Inin tlahtocayotl ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[San Luis Potosí]] huan [[Veracruz]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Tlaxcallan]] huan [[Tlahtocayotl Mexico]], in tonatih iquizayampa ica [[Veracruz]] huan [[Puebla]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Querétaro]]. === Yoliztli === Hidalgo iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Llanos Apan'', quipia atl ipampa atoyatl. Ompa mictlampa ca ''Sierra Gorda'' huan ''Sierra Alta''. No xiquitta Hidalgo tlahtocayotl quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huehxolotl, techalotl, [[oztoatl]], ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Hidalgo''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Gray Fox - Red Rock Canyon, Nevada copy.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Oztoatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> === Onohuayan === [[File:Mapa de las Regiones geográficas del estado de Hidalgo.svg|250px|thumb|right|Onohuayan ipan Tlahtocayotl Hidalgo]] * [[Altiplanicie pulquera]] (Llanos de Apan) * [[Comarca Minera]] * [[Teotlalli Mexico]] * [[Cuextecapan|Cuextecapan]] * [[Pani Tepehuahcan]] * [[Tlani Tepehuahcan]] * [[Sierra de Tenango]] (Sierra Otomí-Tepehua) * [[Sierra Gorda (Mexico)|Sierra Gorda]] * [[Valle de Tulancingo]] * [[Valle del Mezquital]] == Tequitiliztli == Hidalgo ce altepecalpolli ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Hidalgo tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. ==Teyacanaliztli== Hidalgo quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Pachyohcan altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,082,841 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 1,601,462 cihuameh ca (58,33%) huan 1,481,379 tlacameh cah (51,97%). Inic ce 23,67% (2.933,034 chaneh.) tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 2,883,168 |- | [[2020]] | 3,082,841 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Edificio central UAEH, Pachuca. 006.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Hidalgo tlahtocayotl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma del Estado de Hidalgo'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica Tula-Tepejí'', ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'' huan ''Universidad Politécnica de Huejutla''. Ohcequin tepochcalli in ''ITESM Campus Hidalgo'', ''Universidad la Salle Pachuca'', ohcequin. In tlahtocayotl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Hidalgo ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Hidalgo quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Hidalgo]] huan Estadio Cruz Azul ipan Tollan Allende, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Miguel Hidalgo]] * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Hidalgo}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Hidalgo]] 9jer9b0l3yhftgs0m1ax0hw8200642z Tlahtohcayotl Guerrero 0 6449 499747 496031 2022-07-24T16:58:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Guerrero | Chantocaitl = Estado de Guerrero | Pamitl = Flag of Guerrero.svg | Chimalli = Coat of arms of Guerrero.svg | Tlalmachiyotl = Guerrero_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Chilpantzinco]] | Hueyaltepetl = [[Acapolco]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Teotepetl]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 3 540 684 | CampaChanequeh = 13 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Amuzgotlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Evelyn Salgado Pineda | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Guerrerotecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-GRO | Matlatzalan = guerrero.gob.mx |}} '''Guerrero''' nozo '''Tlahtocayotl Guerrero''' ([[Caxtillantlahtōlli]]: ''Estado de Guerrero'', [[Mixtecatlahtōlli]]: ''Ñuu Ra''). In tlahtocayotl ipan [[Mexico]] ca, [[Chilpantzinco]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa amictlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]], [[Morelos]] huan [[Michhuahcan]], canahpa huiztlampa no [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa no [[Huaxyacac]] huan [[Puebla]] huan canahpa icalaquitlāmpa no [[Michhuahcan]]. In [[Acapolco]] ica in cenquizca hueyi altepetl nozo Acapolco altepenanyotl ompa Guerrero tlahtocayotl. == Tlaltocayotl == In tlahtocayotl Guerrero itoca itech yaoquizqui [[Vicente Guerrero]]. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Guerrero'' caxtillantlahtolli, nahuatlahtolcuepa ''yaoquizqui'', catca ipan in [[Tlacatlahtocayotl]]. Ica in [[1848]] xihuitl, in hueyaltepetl omocuepa '''Yoloxoxouhqui huan Tlahtohcauh Tlahtocayotl Guerrero''' in tlen achcauhtoca axcan. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]], [[Morelos]], [[Puebla]], canahpa in huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Michhuahcan]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica tlahtocayotl [[Huaxyacac]]. === Yoliztli === Guerrero iyoliz hueyi, quipiya ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Costa Grande'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra Madre del Sur'' huan ''Sierra de Guerrero''. No xiquitta tlahtocayotl Guerrero quipiya chichinimeh, totomeh, ininqueh yolcameh in tlecuauhtli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, [[ocelotl]], ayotochtli, tepocolcoatl, [[cipactli]], [[cuauhcuetzpalin]], miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== Guerrero quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Chilpantzinco altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatlacatzin Evelyn Salgado Pineda in tetlanahuatiani. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Guerrero ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], [[tonacayohuapahualiztli]], mapatoltiliztli, itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1. Guerrero quipiya momotlanimeh ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, taekwondo, tenis, triatlón, aquizaliztli, golf, motociclismo, rally, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Guerrero]] pdgvbx6s4oscxgbsz7h1sa5ryheawdw Tlahtohcayotl Morelos 0 7512 499751 496725 2022-07-24T17:02:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Morelos | Chantocaitl = Estado de Morelos | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Morelos.svg | Tlalmachiyotl = Morelos in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Cuauhnahuac]] | Hueyaltepetl = [[Cuauhnahuac]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Morelostecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-COA | Matlatzalan = www.morelos.gob.mx/ |}} '''Morelos''' ahnōzo '''Temoānchan''', īāltepēnānyō [[Cuauhnāhuac]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Altepetl Mexico]], canahpa in huitztlampa ica [[Guerrero]] huan [[Aguascalientes]], in tonatih iquizayampa ica [[Puebla]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Morelos ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Morelos tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Morelos ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Morelos quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Morelos]] 9gap8zb9gal4ja9pk0gnb1148pb5b9f Sinaloa 0 7519 499757 496730 2022-07-24T17:05:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Sinaloa | Chantocaitl = Estado de Sinaloa | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Sinaloa.svg | Tlalmachiyotl = Sinaloa in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Colhuahcan]] | Hueyaltepetl = [[Colhuahcan]] | Ixtentli = 57, 377 | Tlaixpayotl = 17 | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = [[Cerro Agua Azul]] | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 2 966 321 | CampaChanequeh = 15 | Pozahuacayotl = 48.2 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.757 | CampaIDH = 11 | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[mayo]] | Tetlanahuatiani = Rubén Rocha Moya | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Sinaloense | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|18]] | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-SIN | Matlatzalan = www.sinaloa.gob.mx/ |}} '''Sinaloa''' ce [[tlahtocayotl]] [[Mexico]], i[[tecuacan]] [[Colhuahcan]]. == Tlaltocayotl == '''Sinaloa''' tlahtolli, quihtoznequi ipan nahuatlahtolli ''Lalaxtic [[tzaponochtli]]'', huala itech cahitatlahtolli '''Xinalobola''', itech ''xina huan ''lobola'' tlen tlahtolcuepa mah ''lalaxtic''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Sonora]], canahpa in huitztlampa ica [[Nayarit]], in tonatih iquizayampa ica [[Durango]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Sinaloa ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Sinaloa tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Sinaloa ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Sinaloa quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Sinaloa]] 2q9nvldfx23j0frot7p6zaqlo0yreoq Sonora 0 7520 499758 498511 2022-07-24T17:06:13Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Sonora | Chantocaitl = Estado de Sonora | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Sonora.svg | Tlalmachiyotl = Sonora in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Pitic]] | Hueyaltepetl = [[Pitic]] | Ixtentli = 179 503 | Tlaixpayotl = 2 | Tlalticpac tliltetl = 29°38′46″N <br />110°52′08″O | Tepenelihuahcapanca = Pico Guacamaya | Metros = 2,646 | Chanehqueh = 2 850 330 | CampaChanequeh = 17 | Pozahuacayotl = 15,9 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.779 | CampaIDH = 3 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1824]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[seri‎]], [[guarijío]], [[o'odham]] [[mayo]], [[ópata]] | Tetlanahuatiani = Francisco Alfonso Durazo Montaño | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Sonoratlacatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|72]] | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-SON | Matlatzalan = www.sonora.gob.mx/ |}} '''Tlahtocayotl Sonora''' (Caxtillantlahtolli: '''Estado de Sonora'''). In [[tlahtohcāyōtl]] īpan [[Mēxihco]] ca. [[Pītic]] īāltepēnānyo in Tlahtohcāyōtl Sonora. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Arizona]] huan [[Yancuic Mexico]], [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|TTI]], canahpa huitztlampa no [[Sinaloa]], canahpa iquizayampa no [[Chihuahua]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Baja California]] huan [[California ayollohco]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Coahuillan]], canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]] huan [[Aguascalientes]], in tonatih iquizayampa ica [[Chihuahua]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Baja California]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Sonora ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Sonora tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Sonora ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Sonora quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. * [[Naranjeros de Hermosillo]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Mexicana del Pacífico]]. * [[Yaquis de Ciudad Obregón]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Mexicana del Pacífico]]. * [[Mayos de Navojoa]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Mexicana del Pacífico]]. * [[Cimarrones de Sonora]]. Equipo de fútbol de la [[Liga de Ascenso de México]]. * [[Potros ITSON de Obregón]]. Equipo de básquetbol de la [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] (LNBP). * [[Rayos de Hermosillo]]. Equipo de básquetbol del [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]]. * [[Algodoneros de San Luis]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. * [[Diablos de Hermosillo]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. * [[Tiburones de Puerto Peñasco]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. * [[ Rojos de Caborca]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. * [[Guerreros de Ciudad Obregón]]. Equipo de fútbol de la [[ Tercera División de México]]. * [[Ostioneros de Guaymas (baloncesto)]]. Equipo de básquetbol del [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]]. * [[Halcones de Ciudad Obregón]]. Equipo de básquetbol del [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]]. * [[ Huatabampo FC ]] [[ Tercera División Profesional ]] * [[Soles de Sonora]]. Equipo de futbol rápido de la [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] y la [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]]. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Sonora]] 9jswrixdb5qk94mfv8z03epclj80xr7 Tamaulipas 0 7521 499760 496720 2022-07-24T17:07:14Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Tamaulipas | Chantocaitl = Estado de Tamaulipas | Pamitl = Flag of Tamaulipas.svg | Chimalli = Coat of arms of Tamaulipas.svg | Tlalmachiyotl = Tamaulipas in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Altepetl Victoria]] | Hueyaltepetl = [[Reynosa]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Peña Nevada]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 3 527 735 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[7 metztli febrero]], [[1824]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] huan [[Huaxtecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Francisco Javier García Cabeza de Vaca | Teuctlahtoqueh = 13 | Tequichihuanimeh = 18 | Tlacatocaitl = Tamaulipecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Tamaulipas|43]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-TAM | Matlatzalan = tamaulipas.gob.mx |}} '''Tlahtocayotl Tamaulipas''' nozo '''Tamaulipas''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Tamaulipas'''). In tlahtocayotl ipan [[Mexico]] ca. [[Altepetl Victoria]] itecuacan Tamaulipas. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Texas]], canahpa huitztlampa no [[San Luis Potosí]] huan [[Veracruz]], canahpa tonalquizayampa no [[Yancuic León]], ihuan canahpa icalaquiyampa no [[Ayollohco Mexihco]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Texas]], canahpa in huitztlampa ica [[San Luis Potosí]] huan [[Veracruz]], in tonatih iquizayampa ica [[Mexico ayollohco]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Yancuic León]]. ==Teyacanaliztli== Tamaulipas quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Altepetl Victoria, tlahtocac tequitini in tlacatzin Francisco Javier García Cabeza de Vaca in tetlanahuatiani. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Tamaulipas ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Tamaulipas tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3,527,735 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Tamaulipas ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Tamaulipas quipia tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tamaulipas]] 5871jopc54bhyd6ofzcaurn6ff9frng Veracruz 0 7644 499762 498173 2022-07-24T17:08:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Veracruz | Chantocaitl = Estado de Veracruz | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Veracruz.svg | Tlalmachiyotl = Veracruz in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Xalapan]] | Hueyaltepetl = | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = | Tepenelihuahcapanca = [[Citlaltepetl]] | Metros = 5,747 | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = 129.174 | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[nahuatlahtolli]], [[totonacatlahtolli]], [[tepehuatlahtolli]] | Tepachoani = Cuitláhuac García Jiménez | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-VER | Matlatzalan = www.veracruz.gob.mx |}} '''Veracruz''' īāltepēnānyo [[Xālāpan Enríquez]]. Veracruz quihtōznequi īpan caxtillāntlahtōlli ''Verdadera Cruz'', nāhuatlahtōlcuepa ''Nelli Cuauhtollo'' ahnōzo ''Nelcuauhtolloc''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tamaulipas]], canahpa in huitztlampa ica [[Chiyapan]] huan [[Aguascalientes]], in tonatih iquizayampa ica [[San Luis Potosí]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Durango]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Veracruz ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Veracruz tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. ==Teyacanaliztli== Veracruz quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Xalapan altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Nido del Halcón.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad de las Américas de Puebla.]] In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,52 % chanehqueh. Xalapan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Instituto Tecnológico de Xalapa'', ce pani tlamachtiloyan itech Xalapan altepeticpac, in Universidad Veracruzana, occequin. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Veracruz ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Veracruz quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Veracruz]] glgkfzd4320dayhyby8y3ax3plkxxk1 Paquimeh, Chihuahua 0 7811 499728 488061 2022-07-24T16:43:34Z Koatochij 19758 /* {{links}} */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} [[Image:Jar p1070229.jpg|right|thumb|200px|Jarra, de la cultura Casas Grandes. Forma parte de la colección del Museo de Stanford (Estados Unidos).]] '''Paquimeh''' ītōcā cē huēhuehāltepētl īpan [[Chihuahhua]], [[Mēxihco]]. ==Tlahtōllōtl== [[Paul Kirchhoff]] ōmotōcāc inīn tlālpan īcan [[Ixachitlān|Ixachicuāuhtlān]] īpan [[1958]] {{11conejo}} īhuān cē huēyi ahuemaniliztli īca tlahuacapanixtlahuaqueh, zacaixtlahuaqueh īpan [[tepētl|tepēmeh]], campa Paquimeh ōmahuitzoac āltepētlācayōtl catcah ocachi īhuāni inīn tlālpan. Nicān ōcatcah occequīntīn īhuānimeh [[āltepētl|āltepēmeh]] īcan [[Chaco]], [[Aztēcaltepēc]], [[Snaketown]], [[Mesa Verde]] īhuān [[La Ferrería]]. Ixachitlān aci cē huēyi tecuanixachichitlān īpan [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl]], tlein ma panō īpampa tlāltin [[Utah]], [[Colorado]], [[Arizona]], [[Yancuīc Mēxihco]] īhuān [[Texas]]; in iuh [[Mēxihco|mēxihcatl]] [[tlahtohcāyōtl]] [[Chihuahhua]], [[Sonora]] īhuān [[Durango]]. Ixtlamatqueh mieccan oquitemachtiah ixachi xiuhtin huehca, tenquintin tlatin inic tlacayomeh campa tlachihualtlacayotl Paquimeh intzontecoma ca in iacoquitzaliz toltecayotica ipan Ixachicuauhtlan. In temachtitzacualpan Paquimeh 350 quillometromeh canapa icalaquian ayamictlan altepetl Chihuahuac ca, auh tlahco ce quillometro ihuicpa altepetl Yancuic Paquimeh. In huehuealtepepan ocachi ihuani ipampa ayamictlan Mexico, inin izcalli, acoquitzaliztli ica icnotl oyeya xiuhtintitlan XIII ihuan XV, achtotipan ihcuac caxtiltecah oaciuh. In tlachihualtlacayotl Paquimeh ocueponi niman zanyeyo ayamictlani tlahtocayotl ihuicpa Chihuahuac ihuan occequintin tlaltin inic Ixachicuauhtlan. Tlacameh ihuicpa altepetl Paquimeh calpoltin cenca ohuitique. Amo quipiayah ce tlahcotlahtocayompan ihuan amono yehuantin ochantiaque tlami ce tlacayotica tlatquitl quemeh xochixachitlacah. In tlalmacehualtin catcah mecacenyelloque auh amicniuhtin mexicah nozo chichimecah, auh yeceh tlapohuayah ica miec tlatquimeh ihuan altepecalixpan ma nexpanatica motlacentiah ica xochixachitlacah hueyaltepemeh. In macehualtin onemiah Paquimeh in opatah, pimah, xovah, xanomeh ihuan conchah; aquintin otlahuelcaquiah opan in tlahtomachtiani nic tlacatlahtolli in nahuatl ipampa amo xi tecicamati intzalan. Nahuatlahtolli acicamatiayah ihuan tlahtoayah cenca cualli ipampa mecatlachihualtlacayomeh ihuan pochtetecayo ma quipiayah ica tlacayomeh quemeh toltecah ihuan aztecah. Tlacameh pimah in atleinemic calpolli ihuicpa Paquimeh ma otlamic ipan xiuhmolpilli XXI, occequintin calpoltin mopolihuioh ihuan amotlacahuan moteneloah ica occe calpoltin quemeh aztecah, xonotah, chihuahuah y navahotecah. In tlayohuilli ocachi huey ica huehuetlacameh in toltecayotl; azoquitica, texitlatzoyo auh occequintin tlamantin nic amiliztli; yeceh motlamahuitzoac xi cueponi ce huehuetoltecayotl ipan hueytlahtocayotl canin monemiqui anehuatzi tlamantli. Ihcuac huehuetlacatl tlanequi yehuatl tlalia ipan altepemameh, auh nicpaqui xi mozcaltia ce macehualtlahtolli, pehua xi tlachihua tlachihualtlacayotl ihuan tlamantin tlacatlahtoaque. Atoyanahuac ipan Paquimeh tihuelitiah xi nemiqui miyacatin yuhcayotl Clovis axcampa cuix yeh huehcapan 2600 xiuhtin, ma tlachihuayah ininque tlacameh campa in amiliztli ica hueyoyolcameh, inonque in atlatl quemeh toltecayonextiyotl ihuic huehuetlacameh ixpan in chicauhnemiliztli. In tlacameh huey nemachtianimeh nic chihualiztin auh yehuantin quipiah in malhuilocayotl ihuic xi ca otocayotiaque ce yehyacoliztlachihualtlacayotl. Yehuantin ticpiayah tlachihualcaltin pampa xi tlachihua tlatzopilantin, ichcatilmatin, tlaquemitl. Nouhqui ticpiayah tlachihualcaltin ipan tepalcayotl ihuan xiuhtepalcatl ica tlacuiloltin nozo cenca cualli ochihualoc ipan nextiyotl ica yuhcayomeh cihuah ihuan yolcameh. Nouhqui otlachihuah quetzalcocozca, tianquiztilonimeh quemeh chiquiuhyotl ihuan tepoztlatquimeh ipan amochitl. Tlachihualtlacayomeh Anasazi, Hohokam ihuan Mocoyoni ocuaponiah quin axcan 5000 xiuhtin ihuan tlein nicpiayah nexpanatica ica tlapixcayotl tlayolli, etl, chilli, ayotli ihuan ichcatl; In oztoyotl ihuan teoxihuitl nozo amochitl; in yuh pochmatlameh, ahuilmatlameh, tlamachtli, chalchiuhcayotl, cuauhximayotl ihuan ecchihualiztli. Tlacameh Paquimeh ocepancaque catcah ica occequin tlacayomeh ipan huehca matlapochtli ma temacac xi ixmati toltecayotica ixquichca huehca tlalpan quemeh Yucatan nozo Huaxyacac. 2600 xiuhtin huehcapan nimoacohuioh in huey tlachiuhtin ihuicpa huehuecalmanayotl ochihualoc ipan Mexico. Ayamictlaco Mexico ihuan huitzicalaquian TICA, ocueponi ce tocacalmanayotl nic xi ehecahuia in chicahuac tlaceceyan ipan ihuic totonqui xopantlan. Ipan tlachihualtlacayotl Paquimeh, ohueyioh achitizin caltin ica malacachtic tzintetl in cuauhtli ihuan tetl. Noihqui otlaquetzaque huey calpoltzacualtin ipan cuauhtemimiltin ihuan chicauhtoque xamitepampan. In tlahcotlecuitl campa otlachihuaya in mihtotin tlacameyomeh ihuan quenin ichtacayomeh. In altepeyo onyaliztli Paquimeh acioh cuix 1500 xiuhtin ihcuac yeh quichantia oyeya huehcapa miec xiuhtin. Nican cueponi ce altepetl ica azqui macuilcaltin altepetlan inic aitualtin ihuan ce teopatli campa itocacalmanayo ca ipan tlalli auh tete. Ayamo altepetl catca auh neciah amachtotlaquetzahuan ma quipiah ixtin canapa tlachihualtlacayotl Mocoyoni, yeceh necoah in huey yollocayotl in amocalmananihuan. Ica tlalcalmanayotl motlaquetzac in altepepan Paquimeh cuix yeh 2600 xiuhtique. Inin calmanayotl mocueponic huey ixtlahuaco tlahuacapanixtlahuatitlan, cuacuauhtlan ipan tepemeh. Paquimeh nezcayotia nahuatlahtoltica “Huey Chaltin” auh tlapitzintia inin tocaitl yeceh xi namiqui huey tlaquetzacaltin ica tlaletiquemeh in yuh cuahuitl, acapitzaltin, tetl ihuan xamitl. Inin altepetzin quipia ce yehyalizcayotica cenca tlamachiotilli ica Mocoyoni tlachihualtlacayotl ihuan Toltecatlachihualtlacayotzin. Amonamicpan in xochixachitlaltepemeh, in calimayan Paquimepan monamiquiah tlahcotlalnepan zanyeyo tlaltipac, ipan teopantzacualnahuac. Inin Imaniapan in onyaliztli, azqui mochintin calmanayocalpan oteneloh ica zan ce calmizquiztetl ma xi quipia ocachi macuiltlalpepechtique ipan tlacpac ihuan azqui 2000 tlacacochihuayan. Canapa altepeicalaquian ca tepancalmiquizteco, tlatlalilli noihqui ihuan tete axcan mihtoa yehuantin tequipa- noayah yeceh teopantzacualco; cepantica inon caltlaquetzaliztli ica huey mamatlatl ipan atecocolyuhcayotl. Nican nouhqui ce huey tianquiztlacoyan oyeya tlein motlachihuaya in itlatlaliliz cochototolacameh, necoc ecyolicopililtica, xiuhtepalcatl, teoxihuitl ihuan amochitl. Nic inon, yehuantin otlachihuaque calpitzaltin tlein oquihuelitioh in cuitlahuiliztli inonque totomeh quemeh in tepancaltin nic cochomeh ica totonquiloni auh hueytlaliliyan pampa tianquizquilonimeh ihuan amantolhuayan. In huey tlaquetzalizpan achtopatica cateh in tlaxahuilcan, xamixcaltextli, tzacualollin, chancomolcan, calmictlan ihuan chantemimilco. Inon ahuel ipampa tlein amoza yehuantin quipiayah ce hueypochtianquiztiloyan ica toltecah ihuan mexicah; amozan ma yehuantin oyehyacoh ipan tlachihualtlacayotl auh yecnemiliztli in macehualtin Paquimeh; icanican in tlaxahuilcan ica itzompan, momoztin nic Quetzalcoatl nozo Tezcatlipoca ihuan tzacualilhuicalco. In calmanayotl Paquimeh ontetoca ipampa ichantlacahuan, iaitualhuan, ichantlalcalhuan ihuan tepanchinamimeh, imomozhuan auh teocaltin ochihualoque ica xamitl. Oquitlaquetzac ipan icalaiquizayan centlazotl atle xi tlapohua ica in atamictlani centlazotzin quemeh tehuantin titlachihuah axcan. Inin ihuani xi tlamati ma yehuantin huey calmanayotemachtianimeh yollocentlaltica, ipampa totoniloni ihuan cualli neihiyotiloni, apantin, atecohtin, atlaliltin ihuan hueyac acoyocmatlatl ma cahualtia cuitlameh. [[Image:Casas Grande effigy pot p1070227.jpg|right|thumb|200px|Jarra con forma humana, de la cultura Casas Grandes. Forma parte de la colección del Museo de Stanford (Estados Unidos).]] [[Image:Jar p1070228.jpg|right|thumb|200px|Jarra, de la cultura Casas Grandes. Forma parte de la colección del Museo de Stanford (Estados Unidos).]] Tehuantin tihuelitiah xi tlahuelcamati nouhqui in caltentin ipan tzopelhuicyuhcayotl ihuan pitzahuacuauhcalixameh tlein tlahuelcaqui in calacoayan inic tlahcoaquizaliztlayocan ipan hueyac tlaquetzaliztli. Tlahtec cochiantin catca tlecuimeh, xamixcaltexcaltin ihuan tlacualcaltin, pepechtin, tlapiacaltin, tlachihualcaltin ihuan moacoya ipampa ecahuaztin canapa occequintin tlalpepectin ipan tlaquetzaliztli. In ayamictlani tlacayotl Paquimeh otlamahuitzoac iacoquitzaliz ipan amo hueyac cahuitl 56 xiuhtin. In altepetl oyancuic miacpac ixquichca ma oachtotipac in tlacazomalotl, acualli tlatquiyotl auh acualli tlahtocayotl. Inin 1340 alpepeticpac omacehuac ce temamauhtic chichinoliztli ma ohuetzic calmiquiztete ihuan omiquioh miec altepehuaque. In yoltlacayotl onenemique huehcapan occequin altepemeh nozo otlaliaque tlahcopan oztomeh atlacomoltitlan, ipan tepetlan Nantzin. Inin 1420 omopohuac in yancuic tlaquetzayotl inic altepetl Paquimeh yeceh inon amopoalpan itlatquiacoquitzaliz ihuan zan yehuantin ohuelitioh xi yoltia in talpixcayotl. Inin 1584 caxtiltecah otetlapaloaque in altepetl ipampa ce chontaltetlapaloliztli ochihualoc ipan Franciscotzin de Ibarra, quenin ixachi hispantecah oitzahuiac ihuicpa altepematlaltica; aquintin amotlanenehuiliac ica rromaltepemeh ipan Africa Ayamictlan ihuan Hispania. Zotlatzonco inin 1660 otlacahualoc in altepetl ipampa mochintin. Yeceh huel achtotipan ihcuac caxtiltecah tlapantlazazque Paqumeh, in yolmacehualtin ipan chichinoliztli, omonequioh xi caltlaquetza incalhuan oztotitlan pampa xi ehecahuia tepehuanimeh, cececuiliztli ihuan tecuanimeh yolcameh. Inin 1659 Álvaro Núñez Cabeza de Vaca, tlanonotza yanon xamicalzoltin canapa tlahtocayotl Hispania ihuan tlatquiliztin inonque tlalpan tlein otecochehua in tetzauhquiyotl huel chontaltlacameh nic xi altepetlalia in hueyaque tlatlatecapan ihuicpa in ayamictlan Yancuic Caxtillan. Atlacomoloztomeh in achtotlamachiotliztli ihuic altepeyotl ipan Chihuahuac auh cenca xiuhtin nican ca in chantli ihuicpan huel macehualtin ipan Mexico. Inon oztomeh tihuelitiah xi tlahuelcamati in chantin nican cateh centellocaltica ica tematumalcochihuayan, itlahcotecuh, inxamixcaltexcaltin, inamelhuan, inhueymolcaxihuan nozo achiyamazchiuhque ihuan incoyomictlahuan. Quintepan huey chichinoliztli ma ohuetzqui in altepetl, amo otlatlahuelcuitiac tlein inin tlaliaz ipan icnotl ipampa occequintin altepehuameh; ic eutloctecah ayamo yehuantin onamiquioh altepetlalitica. In caxtiltecatl Baltazar de Obregón otlapantlazac inon altepetl ipan Ixachitlan ihuan onehuatiac in nonotzaltin itech inemiliz cana tlahtotepehuani in Yancuic Galixia, ipampa Don Nuño de Guzmán. Zatlatzonco amo huehca tzacualzoltin huehuealtepetl Paquimeh nican ma xinechaltepetlalia in teocalli San Antonio de Padua ipampa teopixqui Marcos de Niza, auh tepetzintin tlalmacehualtin ma alpetlaliayah inin altepetl, nechotlalcuapac canapa teocaltlan in axcan altepetl Casas Grandes, Chihuahuac. Inin 1950 in tlatemoani Charles Di Peso opeuh ce huey tlatquitlatatlalcaliztin ipan inonque calzoltin ihuan omopohuac in tlatquitl nic xi tlapantlaza occe itech inin altepetl ochihualoc ipan xamitl auh cuahuitl. Yolmacehualtin ipan hispantepehualiztli ihuan canapa popolocah apachtin yehuantin ohueliti xi chantia huehca mexicaltepeticpaque, yehuantin nextia ixcoyan itlalcalmanayo ipan tlahuacapanixtlahuac Chihuahuac ihuan atlacomoltepetlan. ==Amoxtiliztli== *''Rodríguez Villegas, Manuel, ''Paquimé, la arquitectura de Tierra'' (Paquimeh, Calmanayotl ipan Tlalli), Ītlahcuiloa Nāhuatl īhuān {{es2}} , Fragmentos del trabajo de tesís para obtener el grado de arquitecto del Instituto Tecnológico de Pachuca, Pachyocan, Hidalgo, Tlaōnti 2006.'' == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} ==Occe necuazaloliztli== *{{enUs}} - [http://www.nuevacasasgrandes.org/paquime.aspx Ītechcopa Paquimeh] [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Calmanaliztli ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh altepetl ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Chihuahua]] fx9f68cm5b4hbwn1dglzl0y3prbf9we Saltillo 0 8021 499802 494668 2022-07-24T19:05:13Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{coor capital dm|25|25|23|N|100|59|31|W}} {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHE]]}} {{P2|[[Saltillo (nhn)|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetlalli|Tlacatiyan={{MEX/nhe}}|Chantocaitl=Santiago del Saltillo|PPC=''Axmomattok''|PIB=''Axmomattok''|Huehcapancayotl=1560|Matlatzalantocaitl=Saltillo iteposamaw|Matlatzalan=http://www.saltillo.gob.mx/|Lada=(+52) 844|CP=25000–25299|Tepachoani=José María Fraustro Siller (PRI)|Tlalmachiyotl=Mexico Coahuila Saltillo location map.svg|Chimalli=Escudo de Saltillo.svg|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tlatilantli=[[Kwawillan]]|Tocaitl=Saltillo|UTC=[[UTC-6]]|IDH=0.807 (2 tlen 38)|Pozahuacayotl=''Axmomattok''|Chanehqueh=864 431|Tlalticpac tliltetl=25°25′23″ M,<br />100°59′31″ S|Ixtentli=272|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[holioh]], [[1577]]. Alberto del Canto|fundación_hitos=&nbsp;• Altepewaltilistli|tzintiliztli=Pewalistli|INEGI=050300001|Altepetlalli=Saltillo|Tlacatocaitl=Saltillo chaneh, -keh<br />Saltillotlakatl, -meh|Ciudad=Kena|Tlaixcopinalmeh={{Tlaixkopinalmeh | foto2a = Saltillo_montage.jpg{{!}}Siyahtepetl. Monterrey, Mexko. | espaciado = 3 | borde = 0 | tamaño = 275 | color = #FFFFFF }}}} '''Saltillo''' ({{IPA|salˈtiʝo|{{IPA/Kastiah}}|}}), inin i[[Altepenanyotl|altepenanyo]] tlatilantli [[Kwawillan]]. Nowkiya itokah '''Yankwik Tlaxkallan Saltillo''' (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Nueva Tlaxcala de Saltillo'') pampa miak [[tlaxkaltekahmeh]] kitsintihkeh tlahko ni altepetl.<ref>[https://historicas.unam.mx/publicaciones/revistas/nahuatl/pdf/ecn22/395.pdf «Levels of acculturation in northeastern New Spain; San Esteban testaments of the seventeenth and eighteenth centuries»] {{Eng}}</ref> Itstokeh 864&nbsp;431 chanehkeh, yeka eli tlen mahtlaktli wan nawi altepetl ika achiyok chanehkeh pan [[Mexko]]. Kipiya itlalwi se ixtentli tlen 3837 km². __TOC__ == Nemiliskayotl == == No xikitta == * [[Kwawillan]] * [[Mexko]] == Amoxtemolistli == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl pan Kwawillan]] a4euomjvwbizx0ypy75ya0d900ipmml Nayarit 0 8135 499752 496726 2022-07-24T17:02:39Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Nayarit | Chantocaitl = Estado de Nayarit | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Nayarit.svg | Tlalmachiyotl = Nayarit in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Tepic]] | Hueyaltepetl = [[Tepic]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Nayaritecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-COA | Matlatzalan = www.coahuila.gob.mx/ |}} '''Tlahtohcāyōtl Nayarit''' ({{es2}} : '''Estado de Nayarit'''). In [[tlahtohcāyōtl]] īpan [[Mēxihco]] ca. [[Tepīc]] īāltepēnānyo in Tlahtohcāyōtl Nayarit. Cuāxōchtia canahpa ayamictlāmpa īca [[Sinaloa]] īhuān [[Durango]], canahpa huitztlāmpa nō [[Xālīxco]], canahpa iquizāyampa nō [[Ilhuicaātl Pacífico]] īhuān canahpa icalaquitlāmpa nō [[Durango]] īhuān [[Xālīxco]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Coahuillan]], canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]] huan [[Aguascalientes]], in tonatih iquizayampa ica [[San Luis Potosí]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Durango]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Nayarit ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Nayarit tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Nayarit ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Nayarit quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Nayarit]] ivex6da0uks4hcwkwtgwsc05n0fufpd Altepetl Mexico 0 8597 499702 496600 2022-07-24T16:13:19Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Mexkoaltepetl|NCH]]}} {{P2|[[Altepetl Mexihco|NCI]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Altepetl Mexico | Chantocaitl = Ciudad de México | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg | Tlalmachiyotl = Mexico (city) in Mexico (zoom).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = | Hueyaltepetl = | Ixtentli = 1 495 | Tlaixpayotl = 32 | Tlalticpac tliltetl = 19°25′10″N 99°08′44″O | Tepenelihuahcapanca = [[Axochco]] | Metros = 3,930 | Chanehqueh = 9 209 944 | CampaChanequeh = 5 966 | Pozahuacayotl = 197.3 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.837 | CampaIDH = 1 | PIB = 471,270 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[29 metztli enero]], [[2016]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = [[Claudia Sheinbaum]] | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 24 | Tlacatocaitl = Altepemexicatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Altepetl Mexico|16]] | UTC = [[UTC]]-6 huan [[UTC]]-5 (Xopantlancopa) | USPS = | CodigoISO = MX-CMX | Matlatzalan = www.cdmx.gob.mx |}} '''Altepetl Mexico''' itoca ce [[altepetl]] huan [[altepenanyotl]] ipan [[Mexico]]. Ce tlahtocayotl ocachi tepitzin ián inon tlacatiyan, ca yohualo ipampa [[Tlahtocayotl Mexico]] noyuhqui ica Morelos tlahtocayotl ompa huitztlampa. Inin altepetl huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. == Tlaltocayotl == "Mexico" quitoznehqui "Mexihtli" ahnozo "Mexihtin" huan "-co" zanyeno campa. Quilmach ce [[Aztlan|aztecatl]] [[yaoquizqui]] in ompa Chicomoztoc. Nozo, ohcequin quihtoa cah zanyeno [[Metztli]] [[xictli|ixic]], auh ipampa oncan motoca huehuecauh "Mexihco". Axcan Caxtillahtolcopa mohcuiloa "Altepetl Mexico" noyuhqui caxtillahtolcopa ''Ciudad de México''. Huehcauhtica motenehua in ''Calpolli Tlahtoloyan'' xiuhpan (caxtillahtolcopa: ''Distrito Federal'') catca ihtoa inin altepetl canahpa 2014 ihcuac ce congreso quihtoznequi ''Tlahtocayotl Altepetl Mexico''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Ciudad de México'' * [[Mixtecatlahtolli]]: ''Ñuu Koꞌyo'' * [[Otontlahtolli]]: ''’Monda'' ==Huehcapatlahtoliztli== Xiuhpan 1968, mochihua nican Latinoamerica inic ce Olimpicayoh Neahuiltiloni altepepan Altepetl Mexico 1968. ==Tlalticpacmatiliztli== Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]], canahpa icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]], canahpa iquizayampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]], in yuhquin canahpa huitztlampa [[Morelos]]. In tlacatiyan quipiya 200 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,000,122 km itech hueyatenco. Ipan tlahuactli Tenochtitlan catca huehcauh Mexico altepetl ica iapanhuan, axan ahmo quipiya in Atezcatl Texcoco. === Yoliztli === Altepetl Mexico iyoliz hueyi, quipia ome yeyantli. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl de los Remedios, in ''Gran Canal'' hueyi apantli huan Atezcatl Xochimilco. No xiquitta Altepetl Mexico quipia in [[axolotl]] ce ayolcatl ipan Mexico tlalli, totomeh [[cuauhtli]], [[aztatl]], [[tecolotl]], [[huehxolotl]]; quipia nepapan chichinimeh yolcameh in [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[techalotl]], [[epatl]], [[mazatl]], [[zacamiztli]], ohcequin, noyuhqui [[cincoatl]], [[tepocolcoatl]], [[xincoyotl]], ohcequin. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Altepetl Mexico''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Lynx Nationalpark Bayerischer Wald 01.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Aquila chrysaetos Flickr.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Zacamiztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtli]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Bassariscus astutus flavus.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Ajolote 1.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlahcomiztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Axolotl]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia ficus-indica]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Echinocactus grusonii]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pinus ponderosa]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Altepetl Mexico ca xeluihca 16 ialtepecalpolhuan, itepachoani [[Claudia Sheinbaum]] motenehua caxtillantlahtolcopa ''jefe de gobierno''. {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tetlanahuatiani!!Cahuitl |- | Rosario Robles Berlanga || 2003-2006 |- | Andrés Manuel López Obrador || 2006-2009 |- | Marcelo Luis Ebrard Casaubón || 2009-2012 |- | Miguel Mancera Aguayo || 2012-2018 |- | Claudia Sheinbaum Pardo || 2018-2024 |} === Altepetl Mexico ixeliuhca === <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=600px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white; font-size:120%" align=center bgcolor="black"|'''Altepetl Mexico ixeliuhca''' |- |rowspan=20 align=center valign=center bgcolor="white" | [[Īxiptli:MX-DF-División política.png|center|300px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Altepecalpolli''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2010)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Altepetl Mexico''' | align="right" | 9 209 944 | align="right" |'''1.479''' |- | [[Álvaro Obregón altepecalpolli|Álvaro Obregón]] | align="right" | 727 034 | align="right" | 96,17 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Azcapotzalco]] | align="right" | 414 711 | align="right" | 33,66 |- | [[Benito Juárez altepecalpolli (Altepetl Mexico)|Benito Juárez]] | align="right" | 385 439 | align="right" | 26,63 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Coyohuahcan altepecalpolli|Coyohuahcan]] | align="right" | 620 416 | align="right" | 54,4 |- | [[Cuauhximalpan]] | align="right" | 186 391 | align="right" | 74,58 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Cuauhtemoc altepecalpolli (Altepetl Mexico)|Cuauhtemoc]] | align="right" | 531 831 | align="right" | 32,4 |- | [[Gustavo A. Madero altepecalpolli|Gustavo A. Madero]] | align="right" | 1 185 772 | align="right" | 94,07 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Iztacalco]] | align="right" | 384 326 | align="right" | 23,3 |- | [[Iztapalapan]] | align="right" | 1 815 786 | align="right" | 117,00 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Magdalena Contreras]] | align="right" | 239 086 | align="right" | 74,58 |- | [[Miguel Hidalgo altepecalpolli|Miguel Hidalgo]] | align="right" | 372 889 | align="right" | 46,99 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Milpa Alta]] | align="right" | 130 582 | align="right" | 228,41 |- | [[Tlahuac]] | align="right" | 360 265 | align="right" | 85,34 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Tlalpan]] | align="right" | 650 567 | align="right" | 340,07 |- | [[Venustiano Carranza altepecalpolli|Vesnustiano Carranza]] | align="right" | 430 978 | align="right" | 33,40 |- bgcolor="#f0f0f0" | [[Xochimilco altepecalpolli|Xochimilco]] | align="right" | 415 007 | align="right" | 118,00 |- |} </div> == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Mexico City-11.jpg|thumbnail|200px|right|Altepetl Mexico iohcalhuan.]] Altepetl Mexico, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan Mexico. Ohcequin mexihcah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[nohpalli]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Milpa Alta, Tlalpan, Tlahuac huan Cuauhximalpan; inompan [[coyonimatiliztli]]. Altepetl Mexico ce tequitiliztli ipan America itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Tetzcohco atezcatl. In [[Santa Fe]] hueyic ''centro financiero''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Trajinera en canal Nativitas.jpg|thumbnail|200px|left|Acalli ipan Xochimilco.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Mexico, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Altepetl Mexico]], Paseo de la Reforma, Colonia Roma ipan Cuauhtemoc altepecalpolli, Xolalpan Coyohuacan, San Angel, La Bombilla huan UNAM ipan [[Coyohuahcan]], Apantli Xochimilco ipan [[Xochimilco]] altepecalpolli, Tepeyacac huan Lindavista ipan [[Gustavo A. Madero]], Cuauhtlacamac Chapoltepec, Polanco huan Condesa ipan Miguel Hidalgo altepecalpolli, Xolalpan Tlalpa huan Axochco ipan Tlalpan altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, Six Flags Mexico, Plaza Santa Fe, Perisur, Tequitcalli Soumaya, Acuario Imbursa, Poliforum huan Teatro Insurgentes. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto Internacional de la Ciudad de México - Terminal 2 - Hangar.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Benito Juárez]].]] Altepetl Mexico quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Benito Juárez]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. Noihqui ca ohce ehcaquixohuayan ompa Santa Lucía, moihtoa Hueyi Tepoztotoquixohuayan Felipe Ángeles. In [[Tepozocuilin Altepetl Mexico]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metro'' ce tepozcoatl motequitiltia ipan inin altepetl. Ca inic ome achi hueyi tepozocuilin ipan America mictlampa, niman Tepozocuilin Altepetl Yancuic York ca. [[File:Mexico City metro.svg|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech Tepozocuilin Altepetl Mexico]] == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 9,209,944 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 9,209,944 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:CU-Mexico-biblioteca-2.jpg|thumb|left|220px|[[UNAM]].]] In tlamachtiliztli ipan Mexicoticpacpa miectin xiuhpohualli nican, aztecah ihuan mayatlacah onemachti canah ichanehhuan ica tlahtolli, tlahcuiloliztli, toltecayotl huan tlachiuhtlacayotl huan oacicoh itechpahuic caxtiltecah ocuiltonoa in chanehqueh itech tlalpan ihuan itlachiuh ce huel tlahuapahuallalhuayotl ixcoyan no Mexico. Inon tlalpan axcan quipia ce cualli nivel nemachtiliztli ipampa macehualteizcaltiliztli xocoyoxiuhpan, in ahmo tlahcuiloyotl aci xihuitl 2020 ipan 9.02 % ichanehhuan tlacempohualiztli. Nican inic ce nemachtiliztli ihuan inic ome nemachtiliztli zan nen ihuan mamaltica (9 xihuitl mani nemachtiliztli). In tlacatiyan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica chanehqueh. Mexico quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Instituto Politécnico Nacional'', ''Universidad Autónoma de la Ciudad de México'', ''Universidad Autónoma Metropolitana'' huan ''Universidad Pedagógica Nacional'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexico Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Universidad del Valle de México, Universidad Anáhuac, Universidad La Salle, Universidad Iberoamericana, Universidad de las Américas Campus Altepetl Mexico, ohcequin. ==Tequinemiliztli== [[Image:Palacio de Bellas Artes.jpg|thumb|200px|Tecpan Bellas Artes.]] [[Image:ProcessionNiñopa12.JPG|thumb|right|200px|Mihtohtli "Chinelo".]] Altepetl Mexico ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli īpan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Tlahtohcayotl Mexihco; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. ===Tlachihualiztli=== Altepetl Mexico ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexihco; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexihco huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Xochimilco]], tlacah ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In mitohtli "Chinelo", ilhuitl ipan hueyaithualli Xochimilco iteopan. Noyuhqui quipiya ''Charro de Abolengo'' ipan Iztapalapan, Iztacalco huan Venustiano Carranza altepecalpolli. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepemeh iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlatlamantic]]. * [[Frida Kahlo]] == Momotlaliztli== [[Īxiptli:Azteca entrance.jpg|thumb|right|200px|Estadio Azteca.]] In momotlaliztli ipan Altepetl Mexico ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce Autódromo Hermanos Rodríguez ipan , in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Mochihua nican Latinoamerica inic ce Olimpicayoh Neahuiltiloni altepepan [[Altepetl Mexico 1968]], in ompa, Estadio Azteca, Magdalena Mixiuhcan huan Xochimilco. Altepetl Mexico quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Azteca]], [[Estadio Azul]], mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == Neteicniuhtiliztli == === Tlahtocantetitlaniztli === Altepetl Mexico quipia 100 Tlahtocantetitlaniliztli. {| |valign=top| *{{ZAF}} *{{DEU}} *{{DZA}} *{{ARG}} *{{ARM}} *{{AUS}} *{{AUT}} *{{AZE}} *{{BGD}} *{{BEL}} *{{BLZ}} *{{BOL}} *{{BRA}} *{{BGR}} *{{CAN}} *{{QAT}} |valign=top| *{{KAZ}} *{{CZE}} *{{CHL}} *{{CHN}} *{{CYP}} *{{COL}} *{{GTM}} *{{PRK}} *{{KOR}} *{{SLV}} *{{CIV}} *{{CRI}} *{{CUB}} *{{DNK}} *{{DOM}} *{{ECU}} |valign=top| *{{EGY}} *{{SVK}} *{{ESP}} *{{PHL}} *{{FIN}} *{{FRA}} *{{GEO}} *{{GRE}} *{{HTI}} *{{HND}} *{{HUN}} *{{IND}} *{{IDN}} *{{IRQ}} *{{IRN}} *{{IRL}} |valign=top| *{{ISR}} *{{ITA}} *{{JAM}} *{{JPN}} *{{JOR}} *{{KWT}} *{{LBN}} *{{LBY}} *{{MYS}} *{{MAR}} *{{NIC}} *{{NGA}} *{{NOR}} *{{PAK}} *{{PAN}} *{{PRY}} |valign=top| *{{PER}} *{{POL}} *{{PRT}} *{{ROM}} *{{RUS}} *{{SAU}} *{{SRB}} *{{SWE}} *{{CHE}} *{{THA}} *{{UK}} *{{USA}} *{{NLD}} *{{TUR}} *{{UKR}} *{{URY}} |valign=top| *{{VEN}} *{{VNM}} *{{NZL}} |} === Altepeicniuhcayotl === <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Los Angeles, California|Los Angeles]] |[[California]] |{{USA}} |1969 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nagoya]] |[[Aichi]] |{{JPN}} |1978 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Salvador]] |[[San Salvador]] |{{SLV}} |1979 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Madrid]] |[[Madrid]] |{{ESP}} |1983 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Cusco]] |[[Cusco hueyaltepetl|Cusco]] |{{PER}} |1987 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Berlin]] |[[Berlin]] |{{DEU}} |1993 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Seul]] |[[Seul]] |{{KOR}} |1993 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Ahuana]] |[[La Ahuana]] |{{CUB}} |1997 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Altepetl Cuauhtemallan]] |[[Cuauhtemallan]] |{{GTM}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Dolores Hidalgo]] |[[Guanajuato]] |{{MEX}} |2008 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Cádiz]] |[[Andalucia]] |{{ESP}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pequin]] |[[Pequin]] |{{CHN}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Estambul]] |[[Estambul]] |{{TUR}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Rosario, Argentina|Rosario]] |[[Santa Fe]] |{{ARG}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[São Paulo]] |[[São Paulo (tlahtohcāyōtl)|São Paulo]] |{{BRA}} |2011 |} </center> == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Mexico City}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl Mexico]] 3jo0qcbsvqbbbhuqhfrdsb3o3ze4yz7 Chihuahua 0 8666 499741 498474 2022-07-24T16:53:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Chihuahua | Chantocaitl = Estado de Chihuahua | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Chihuahua.svg | Tlalmachiyotl = Chihuahua in Mexico (location map scheme).svg | Lema = Valentía, Lealtad y Hospitalidad | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Altepetl Chihuahua]] | Hueyaltepetl = [[Altepetl Juárez]] | Ixtentli = 247 460 | Tlaixpayotl = 1 | Tlalticpac tliltetl = 28°48′51″N <br />106°26′22″O | Tepenelihuahcapanca = [[Cerro Mohinora]] | Metros = 3,333 | Chanehqueh = 3 835 966 | CampaChanequeh = 11 | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = 0.734 | CampaIDH = 19 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[guarijíotlahtolli]], [[tarahumaratlahtolli]], [[tepehuántlahtolli]] | Tetlanahuatiani = María Eugenia Campos Galván | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Chihuahuense | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|67]] | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-CHH | Matlatzalan = www.chihuahua.gob.mx/ |}} '''Chihuahua''' nozo '''Tlahtocayotl Chihuahua''' (Caxtillantlahtolli: ''Estado de Chihuahua''). In [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca. [[Altepetl Chihuahua]] itecuacan in Tlahtocayotl Chihuahua. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Yancuic Mexico]] huan [[Texas]], ompa [[Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa huitztlampa no [[Sinaloa]] huan [[Durango]], canahpa iquizayampa no [[Coahuillan]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Sonora]]. ==Tlaltocayotl== Inin tlalli omoteneuh itlaltocatzin ipal nahuatlahtolcopa: «''Chichihuahua''». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli ''[[chichi]]'' huan ''-huahua'', in ipal in tlalpan oncatcah huahualoa chichimeh, nahuatlahtoltica. ==Huehcapatlahtoliztli== America ahci ce hueyi tecuanixachichitlan ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], tlen ma pano ipampa tlalli [[Utah]], [[Colorado]], [[Arizona]], [[Yancuic Mexico]] huan [[Texas]]; in iuh [[Chihuahua]], [[Sonora]] huan [[Durango]]. In temachtitzacualpan Paquimeh 350 quillometromeh canapa icalaquian ayamictlan altepetl Chihuahuac ca, auh tlahco ce quillometro ihuicpa altepetl Yancuic Paquimeh. In huehuealtepepan ocachi ihuani ipampa ayamictlan Mexico, inin izcalli, acoquitzaliztli ica icnotl oyeya xiuhtintitlan XIII ihuan XV, achtotipan ihcuac caxtiltecah oaciuh. In tlachihualtlacayotl Paquimeh ocueponi niman zanyeyo ayamictlani tlahtocayotl ihuicpa Chihuahuac ihuan occequintin tlaltin inic Ixachicuauhtlan. Nahuatlahtolli acicamatiayah ihuan tlahtoayah cenca cualli ipampa mecatlachihualtlacayomeh ihuan pochtetecayo ma quipiayah ica tlacayomeh quemeh toltecah ihuan aztecah. Tlacameh pimah in atleinemic calpolli ihuicpa Paquimeh ma otlamic ipan xiuhmolpilli XXI, occequintin calpoltin mopolihuioh ihuan amotlacahuan moteneloah ica occe calpoltin quemeh aztecah, xonotah, chihuahuaqueh y navahotecah. In tlayohuilli ocachi huey ica huehuetlacameh in toltecayotl; azoquitica, texitlatzoyo auh occequintin tlamantin nic amiliztli; yeceh motlamahuitzoac xi cueponi ce huehuetoltecayotl ipan hueytlahtocayotl canin monemiqui anehuatzi tlamantli. Ihcuac huehuetlacatl tlanequi yehuatl tlalia ipan altepemameh, auh nicpaqui xi mozcaltia ce macehualtlahtolli, pehua xi tlachihua tlachihualtlacayotl ihuan tlamantin tlacatlahtoaqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]], ompa [[Texas]] huan [[Yancuic Mexico]], canahpa huitztlampa ica [[Durango]], canahpa icalaquitlampa ica [[Sonora]] huan [[Sinaloa]] huan canahpa iquizayampa ica [[Coahuillan]]. === Yoliztli === Chihuahua iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Sierra Madre Occidental'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Desierto de Chihuahua''. No xiquitta tlahtocayotl Chihuahua quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Chihuahhua''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Schwarzbär-Omega Park.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:American bison k5680-1.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Aquila chrysaetos Flickr.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlīltlācamāyeh]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalōtl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlācaxōlōtl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuāuhtli]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Antilocapra americana.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis lupus baileyi running.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Desert Bighorn Sheep Joshua Tree 4.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Meleagris gallopavo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Crotalus durissus]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Antilocapra americana]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Canis lupus baileyi]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ovis canadensis]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia ficus-indica]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Echinocactus grusonii]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pinus ponderosa]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Chihuahua quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Chihuahua altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin in tetlanahuatiani. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== Chihuahua quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli, tomando en quipia 68,000 del Aeropuerto Internacional de Chihuahua huan Aeropuerto Internacional de Altepetl Juárez. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:06864 - Hospital Porfirio Diaz (Hospital Central Universitario) - Chihuahua, Chihuahua - 01.JPG|thumb|200px|izquierda|Hospital Universitario.]] Chihuahua altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Chihuahua'', ''Universidad Politécnica de Chihuahua''. ''Universidad Libre'', ''Instituto Tecnológico de Chihuahua'', ''Universidad Tecnológica de Chihuahua'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Chihuahua'', ''Universidad La Salle Chihuahua'', ce pani tlamachtiloyan itech Chihuahua altepeticpac. In ompa Altepetl Juárez quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Ciudad Juárez'', ''Universidad Autónoma de Chihuahua Campus Ciudad Juárez'', ''Universidad Politécnica de Ciudad Juárez''. ''Colegio de la Frontera Norte'', ''Universidad Pedagógica Nacional de Ciudad Juárez'', ''Universidad Regional del Norte'', ''Universidad Tecnológica de Ciudad Juárez'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Ciudad Juárez'', ce pani tlamachtiloyan itech Altepetl Juárez altepeticpac. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Chihuahua ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Chihuahua altepetl, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Chihuahua quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Monumental Chihuahua]], padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Chihuahua]] 7tcw6yndy88301m9750vujvorw9j6bq Baja California 0 8669 499738 498473 2022-07-24T16:52:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Tlani California|NCI]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Baja California | Chantocaitl = Estado de Baja California | Pamitl = Flag of Baja California.svg | Chimalli = Coat of arms of Baja California.svg | Tlalmachiyotl = Baja California in Mexico.svg | Lema = Cozoltlacatiyan (Cuna de la nación) | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mexicali]] | Hueyaltepetl = [[Tijuana]] | Ixtentli = 71,450 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 29°57′00″N 115°07′00″O | Tepenelihuahcapanca = [[Picacho del Diablo]] | Metros = 3,100 | Chanehqueh = 3 769 020 | CampaChanequeh = 28 | Pozahuacayotl = 52.75 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.8233 {{Ingreso|ingreso=pani}} | CampaIDH = 0.809 | PIB = 86,652 | PPC = 22,961 | Tzintiliztli = [[16 metztli enero]], [[1952]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Quilihuatlahtolli]], [[Cuimiaitlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Marina del Pilar Ávila Olmeda | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 8 | Tlacatocaitl = Baja Californiatlacatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Baja California|7]] | UTC = [[UTC]]-8 | USPS = | CodigoISO = MX-BC | Matlatzalan = www.bajacalifornia.gob.mx |}} '''Baja California''' nozo '''Tlahtocayotl Baja California''' (caxtillantlahtolli: '''Estado de Baja California'''). In [[tlahtohcayotl]] ipan [[Mexico]] ca. [[Mexicali]] itecuacan in Tlahtocayotl Baja California. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[California]], [[Tlahtocayotl in Cepanca America]], canahpa huitztlampa no [[Baja California Sur]], canahpa iquizayampa no [[Sonora]] ihuan [[California ayollohco]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Pacífico ailhuicatl]]. == Tlaltocayotl == '''Baja California'''. California quihtoznequi ipan caxtillantlahtolli ''Horno Caliente'' ahnozo ''Calida Fonax'' nahuatlahtolcuepa ''Tlani Totoncatexcalli''. ==Teyacanaliztli== Baja California quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mexicali altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatlacatzin Marina del Pilar Ávila Olmeda in tetlanahuatiani. {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tetlanahuatiani!!Cahuitl |- | Marina del Pilar Ávila Olmeda || 2021-2027 |} === Baja California ixeliuhca === {|class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlapohualli!!Altepecalpolli!!Altepecalpolli icua |- |001 || [[Ensenada altepecalpolli|Ensenada]] || [[Ensenada, Baja California|Ensenada]] |- |002 || [[Mexicali altepecalpolli|Mexicali]] || [[Mexicali]] |- |003 || [[Tecate altepecalpolli|Tecate]] || [[Tecate]] |- |004 || [[Tijuana altepecalpolli|Tijuana]] || [[Tijuana]] |- |005 || [[Playas de Rosarito]] || [[Rosarito]] |- |006 || [[San Quintín altepecalpolli|San Quintín]] || [[San Quintín, Baja California|San Quintín]] |- |007 || [[San Felipe altepecalpolli|San Felipe]] || [[San Felipe]] |- |} == Tequitiliztli == [[File:Carignan vineyard.jpg|miniaturadeimagen|200px|left|[[Xocomecatl|Xocomecapixcayotl]] ipan [[Ensenada]].]] Baja California ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Baja California ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[lalaxtli]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[otonlalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Baja California tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,769,020 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3,769,020 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 96,44 % chanehqueh. Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. Tijuana altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Campus Tijuana'', ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Tijuana'', ''Universidad Tecnológica de Tijuana'' huan ''Universidad Iberoamericana Tijuana'', ''Centro de Enseñanza Técnica y Superior'', ce pani tlamachtiloyan itech Tijuana altepeticpac. == Momotlaliztli== [[File:Estadio Caliente 2020.jpg|miniaturadeimagen|250x|''Estadio Caliente'' cualcan ipan Club Tijuana.]] In momotlaliztli ipan Baja California ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Tijuana, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Baja California quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Guaycura]], padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. '''Ensenada''' *[[Marineros de Ensenada]] (Béisbol) * Pescadores De Ensenada FC (Fútbol) *[[CF Diablos de Ensenada]] (Fútbol) *[[Atlético Ensenada]] (Fútbol) '''Mexicali''' * [[Soles de Mexicali]], juegan en el [[Auditorio del Estado]] (Baloncesto) *[[Águilas de Mexicali]], juegan en el [[Estadio B'Air]] (Béisbol) (antes conocido como ("El Nido de los Águilas") *[[Aguiluchos de Mexicali]], juegan en el [[Estadio B'Air]] (Béisbol) (antes conocido como ("El Nido de los Águilas") '''Tijuana''' *[[Club Tijuana]] Xolos de Tijuana, juegan en el [[Estadio Caliente]] (neicxitapayolhuiliztli) *[[Toros de Tijuana]], juegan en el [[Estadio Chevron]] (Béisbol) *[[Tijuana Zonkeys]], juegan en el [[Auditorio Zonkeys]] (Baloncesto) *[[Toritos de Tijuana]], juegan en el [[Estadio Chevron]] (Béisbol) '''San Quintín''' * [[Freseros de San Quintín]] (Béisbol) '''Rosarito''' *[[Langosteros de Rosarito]] (Béisbol) '''Tecate''' * Cerveceros de Tecate (Béisbol) == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Baja California}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Baja California]] qt0ff2vgqek2kv4vj4g20jyr1lifqxh Baja California Sur 0 8670 499739 495622 2022-07-24T16:52:47Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Baja California Sur | Chantocaitl = Estado de Baja California Sur | Pamitl = Flag of Baja California Sur.svg | Chimalli = Coat of arms of Baja California Sur.svg | Tlalmachiyotl = Baja California Sur in Mexico.svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] | Hueyaltepetl = [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O | Tepenelihuahcapanca = [[Picacho Tres Vírgenes]] | Metros = 3,100 | Chanehqueh = 798 447 | CampaChanequeh = 31 | Pozahuacayotl = 10.55 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.811 {{Ingreso|ingreso=pani}} | CampaIDH = 10 | PIB = 24,897 | PPC = 31,181 | Tzintiliztli = [[8 metztli octubre]], [[1974]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]]. | Tetlanahuatiani = Víctor Manuel Castro Cosío | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 2 | Tlacatocaitl = Baja Californiatlacatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = [[Tlani California Sur|5]] | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-BCS | Matlatzalan = www.bajacalifornia.gob.mx |}} '''Baja California Sur''' nozo '''Tlahtocayotl Baja California Sur'''. In [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca. [[La Paz]] itecuacan in Tlahtocayotl. Cuaxochtia canahpa ayamictlampa ica [[Baja California]], canahpa huitztlampa no [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa no [[California ayollohco]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Pacífico ailhuicatl]]. == Tlaltocayotl == '''Tlani California'''. California quihtoznequi ipan caxtillahtolli ''Horno Caliente'' ahnozo ''Calida Fonax'' nahuatlahtolcuepa ''Tlani Totoncatexcalli ompa Huitztlampa''. ==Tlalticpacmatiliztli== [[File:Playa Balandra.JPG|thumb|left|Balandra]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Baja California]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Cortés hueyatl]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. Intlah tihnequi miacquin tlacameh oncan ipan ce tlalpan axcan itech in tlalticpactli, monequi imiyaca in achtotlacatl oncan America cemantoc tlalli, onenemic ipampa ohce, nochi huatztic huan cecec. === Yoliztli === Baja California Sur iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipia hueyac teotlalli, quiyauhcuauhtlatli Lacandona, tepehuahcan moihtoa ''Sierra de Baja California'', quipia atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra de la Laguna''. No xiquitta tlahtocayotl Baja California Sur quipia chichinimeh yolcameh in techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. Totomeh como tlecuauhtli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, ohcequin. ==Teyacanaliztli== Baja California Sur quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in La Paz altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Marina del Pilar Ávila Olmeda in tetlanahuatiani. {|class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlapohualli!!Altepecalpolli!!Altepecalpolli icua |- |001 || [[Comondú]] || [[Altepetl Constitución]] |- |002 || [[Mulegé]] || [[Santa Rosalía]] |- |003 || [[Los Cabos]] || [[San José del Cabo]] |- |004 || [[La Paz altepecalpolli|La Paz]] || [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |- |005 || [[Loreto altepecalpolli|Loreto]] || [[Loreto]] |- |} == Tequitiliztli == [[File:Tomaten tomatoes pomodori.jpg|miniaturadeimagen|200px|left|[[Xihtomatl|Xihtomapixcayotl]] ipan [[Los Cabos]].]] Baja California Sur ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Baja California Sur ca [[ezxocotl]], [[zacacintli]], [[lalaxtli]], [[xalxocotl]], [[matzahtli]], [[otonlalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Baja California Sur tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 798,447 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2020]] | 798,447 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Casa de Gobierno, en La Paz, Baja California Sur.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Baja California Sur.]] Tlahtocayotl Baja California Sur quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Sur'', ''Universidad Politécnica de Baja California Sur'', ''Instituto Tecnológico de La Paz'', ''Universidad Tecnológica de La Paz'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus La Paz'', ce pani tlamachtiloyan itech La Paz altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Baja California Sur ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, michhualiztli, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Baja California Sur quipia tlamahuichihuanimeh ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Baja California Sur}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Baja California Sur]] 40wj9xnwh4g8u4qc1v5to0mupvnqq7h Tlahtohcayotl Zacatecah 0 8673 499765 496733 2022-07-24T17:10:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Zacatecas|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Tlahtohcayotl Zacatlan|NCI]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Zacatecah | Chantocaitl = Estado de Zacatecas | Pamitl = | Chimalli = | Tlalmachiyotl = Zacatecas in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Zacatecah]] | Hueyaltepetl = [[Zacatecah]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Zacatecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-ZAC | Matlatzalan = www.zacatecas.gob.mx/ |}} '''Zacatecah''' (Caxtillantlahtolli: ''Estado de Zacatecas''), ce in nepapan tlahtocayotl in itech pohuih in [[Mexico]]. Inin tlahtocayotl ipan otlaliloc Macuilxihuitl tecpatl Matlactlioncemilhuitl Mazatl (23 de Diciembre de 1588). In itecuacan ihuan altepetl, in ipan oc cenca miac altepetlaliani in [[Zacatecas tecuacan|Zacatecas]] altepetl. Yeh tlaliloc in yeyanco itoca centronorte, itech pohui inin tlahtocayotl, yehuatl itlan mani [[Coahuillan]], [[Yancuic León]], [[San Luis Potosí]], [[Guanajuato]], [[Xalixco]], [[Aguascalientes]], [[Nayarit]] huan [[Durango (tlahtocayotl)|Durango]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Coahuillan]], canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]] huan [[Aguascalientes]], in tonatih iquizayampa ica [[San Luis Potosí]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Durango]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Zacatecah ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[nochtli]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Zacatecah tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Zacatecah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], [[tonacayohuapahualiztli]], mapatoltiliztli, itech tepozcuaitl. Zacatecah quipiya momotlanimeh ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, taekwondo, tenis, triatlón, aquizaliztli, golf, motociclismo, rally, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Zacatecas]] gmisqn1p1dobifk5fdbs2ha3yld0v0i 499766 499765 2022-07-24T17:11:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Zacatecas|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Tlahtohcayotl Zacatlan|NCI]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Zacatecah | Chantocaitl = Estado de Zacatecas | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Zacatecas.svg | Tlalmachiyotl = Zacatecas in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Zacatecah, Zacatecah|Zacatecah]] | Hueyaltepetl = [[Zacatecah]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Zacatecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-ZAC | Matlatzalan = www.zacatecas.gob.mx/ |}} '''Zacatecah''' (Caxtillantlahtolli: ''Estado de Zacatecas''), ce in nepapan tlahtocayotl in itech pohuih in [[Mexico]]. Inin tlahtocayotl ipan otlaliloc Macuilxihuitl tecpatl Matlactlioncemilhuitl Mazatl (23 de Diciembre de 1588). In itecuacan ihuan altepetl, in ipan oc cenca miac altepetlaliani in [[Zacatecas tecuacan|Zacatecas]] altepetl. Yeh tlaliloc in yeyanco itoca centronorte, itech pohui inin tlahtocayotl, yehuatl itlan mani [[Coahuillan]], [[Yancuic León]], [[San Luis Potosí]], [[Guanajuato]], [[Xalixco]], [[Aguascalientes]], [[Nayarit]] huan [[Durango (tlahtocayotl)|Durango]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Coahuillan]], canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]] huan [[Aguascalientes]], in tonatih iquizayampa ica [[San Luis Potosí]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Durango]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Zacatecah ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[nochtli]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Zacatecah tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Zacatecah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], [[tonacayohuapahualiztli]], mapatoltiliztli, itech tepozcuaitl. Zacatecah quipiya momotlanimeh ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, taekwondo, tenis, triatlón, aquizaliztli, golf, motociclismo, rally, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Zacatecas]] bq8tefesqau9g2942qi7r2gqm5j886z 499767 499766 2022-07-24T17:12:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Zacatecas|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Tlahtohcayotl Zacatlan|NCI]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Zacatecah | Chantocaitl = Estado de Zacatecas | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Zacatecas.svg | Tlalmachiyotl = Zacatecas in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Zacatecah, Zacatecah|Zacatecah]] | Hueyaltepetl = [[Zacatecah]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Zacatecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-ZAC | Matlatzalan = www.zacatecas.gob.mx/ |}} '''Zacatecah''' (Caxtillantlahtolli: ''Estado de Zacatecas''), ce in nepapan tlahtocayotl in itech pohuih in [[Mexico]]. Inin tlahtocayotl ipan otlaliloc Macuilxihuitl tecpatl Matlactlioncemilhuitl Mazatl (23 de Diciembre de 1588). In itecuacan ihuan altepetl, in ipan oc cenca miac altepetlaliani in [[Zacatecas tecuacan|Zacatecas]] altepetl. Yeh tlaliloc in yeyanco itoca centronorte, itech pohui inin tlahtocayotl, yehuatl itlan mani [[Coahuillan]], [[Yancuic León]], [[San Luis Potosí]], [[Guanajuato]], [[Xalixco]], [[Aguascalientes]], [[Nayarit]] huan [[Durango (tlahtocayotl)|Durango]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Coahuillan]], canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]] huan [[Aguascalientes]], in tonatih iquizayampa ica [[San Luis Potosí]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Durango]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Zacatecah ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[nochtli]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Zacatecah tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Zacatecah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], [[tonacayohuapahualiztli]], mapatoltiliztli, itech tepozcuaitl. Zacatecah quipiya momotlanimeh ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, taekwondo, tenis, triatlón, aquizaliztli, golf, motociclismo, rally, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Zacatecas]] kxnqcl4kcc4f37haftqy6rhxgx54f4b Querétaro 0 8739 499754 496727 2022-07-24T17:03:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Querétaro | Chantocaitl = Estado de Querétaro | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Queretaro.svg | Tlalmachiyotl = Queretaro in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] | Hueyaltepetl = [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Queretárotecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-COA | Matlatzalan = www.queretaro.gob.mx/ |}} '''Tlahtocayotl Querétaro''' ([[Caxtillantlahtolli]]: ''Estado de Querétaro'', [[Otontlahtolli]]: ''Maxei'', [[Michhuahcatlahtolli]]: ''K'eriretarhu'' nozo ''K'erendarhu''). Itecuacan [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] ca. == Tlaltocayotl == In tocayotl '''Querétaro''' itechpa in [[michhuahcatlahtolli]] ''K'eriretarhu'' quihtoznequi ''Texcaltitlan'' huan ''K'erendarhu'' quihtoznequi ''Hueyi altepetl''. Īxquichca marzo 2008 in tlahtohcāyōtl motōcāyōtiaya ''Tlahtohcāyōtl Chīchīmēcalco Arteaga'' (Estado de Querétaro Arteaga); ic in āxcān āchcāuhtōcāitl ''Tlahtohcāyōtl Chīchīmēcalco'' (Estado de Querétaro). ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[San Luis Potosí]], canahpa in huitztlampa ica [[Michhuahcan]] huan [[Tlahtocayotl Mexico]], in tonatih iquizayampa ica [[Hidalgo]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Guanajuato]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Querétaro ca [[cintli]], [[xocomecatl]], [[tzapotl]], [[ezxocotl]], [[ahuacatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Querétaro tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Querétaro ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Querétaro quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Querétaro]] feh6vmm10igmwmbthmvj00x3cdpu1fj Lila Downs 0 8898 499719 499164 2022-07-24T16:32:15Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Cuicani |Tocaitl = Lila Downs<br />[[Īxiptli:Lila Downs logo.png|200px]] |Tlaixcopinalli = Lila-Downs-Grammy-2012.jpg |Tlacatiliztocaitl = Ana Lila Downs Sánchez |Tlacatiliztli = [[19 metztli septiembre]] xihuitl [[1968]], {{MEXf}} [[Tlachquiyauhco]], [[Huaxyacac]]. |Miquiztli = |Machiztli = [[Cuicani]] |Neitlaniliztli = [[Premio Grammy]] |Tlamahuizoltequitl = [[Cuicani]] |Achtocahuitl = |Tlatzotzonalli = |Pohualcuicatl = |Pohualtequitl = }} '''Lila Downs''' nozo '''Ana Lila Downs Sánchez''', yehuatl otlacat [[19 metztli septiembre]] xihuitl 1968; ipan [[Tlachquiyauhco]], [[Huaxyacac]], in ompa [[Mexico]],<ref>[http://www.magis.iteso.mx/content/los-tres-mundos-de-lila-downs Los tres mundos de Lila Downs] MAGIS.</ref> itoca ce [[mexicatl]] [[cuicani]] ipan [[folk]] auh [[World Music|world music]] huan [[chilena]] [[tlacuicaliztli]] tlen omopeuh xiuhpan [[1992]] ipan [[Huaxyacac, Huaxyacac|Altepetl Huaxyacac]].<ref>[http://www.viveoaxaca.org/2011/03/lila-downs-la-cultura-oaxaquena-hecha.html Lila Downs - "La Cultura Oaxaqueña Hecha Mujer" ] Vive Oaxaca.</ref> Lila Downs ocuicac quihtoa tlamiliztli huan tlalticpac.<ref>Baltin, Steve [http://www.rollingstone.com.ar/1083779 Nota con Lila Downs]. ''[[Rolling Stone]]'', Ihcuiloni ipan 21 metztli julio, 2012.</ref> == Pilcayotl == Cuicani Lila Downs, otlacat ipan [[Tlachquiyauhco]] in ompa [[Huaxyacac]], [[Mexico]];<ref>[http://www.grandesestrellas.com/l/lila-downs-biography.html Lila Downs- Biografía.] Biografía de Lila Downs en ''Grandes Estrellas''.</ref> itahtzin Allen Downs huan inantzin Anita Sánchez.<ref>[http://propuestaoaxaca.blogspot.com/2009/10/lila-downs-llora-la-pobreza-en-la.html Reseña de Lila Downs en Propuesta Oaxaca.] Lila Downs, cuicani.</ref> Tlalcāuh in [[Tlahtocayotl in Cepanca]] xiuhpan [[1976]] ihcuac yehuatl pia 9 xihuitl ipan [[California]] catca.<ref>Redes Indígenas [http://www.nativenetworks.si.edu/esp/rose/downs_l.htm Lila Downs]</ref> Yehuatl cuica ica [[nahuatlahtolli]] iuhqui ''Icnocuicatl'' i[[yahualtontli|yahualton]] ''Yutu Tata/Árbol de la Vida'', noyuhqui icuicahuan ica mixtecatlahtolli ihuan tzapotecatlahtoltica.<ref>Terra: [https://archive.is/20120629090744/www.terra.es/personal/joancs/lila_ESP.htm Lila Downs] Reseña.</ref> Lila Downs quipia ohuiyotl ica macehualtin in ompa [[Huaxyacac]], itahtzin chontalli catca, in chanequeh ahmo tlazohtlazquia ipampa diferencias itech macehualyotl. Ica inonqueh problemas, Lila Downstzin onemachtiquizaz ompa in [[Tlahtocayotl in Cepanca]] tlen nicnequi Licenciatura ipan tlacamatiliztli ipan Universidad Minnesota huan nican inon tlalli quenin conoció Paul Cohen ioquichmecac, ce saxofonista tlein opeuh [[cuicayotl]] iyoliz huan regresó canahpa [[Huaxyacac]] icampa itemachtiliz in opma ''Academia de Bellas Artes Altepetl Huaxyacac'' huan regresó canah [[Altepetl Yancuic York]]. == Huehcapatlahtoliztli == === Achto xihuitl (1992-1998) === [[Īxiptli:Lila Downs Grammy Awards.jpg|thumb|Lila Downs īn Grammy Awards īpan 2008.<ref>51st Annual Grammy Awards - Arrivals. [http://www.zimbio.com/pictures/_r3hXkzipOG/51st+Annual+Grammy+Awards+Arrivals/-Sg8nzl0j42/Lila+Downs Lila Downs]</ref>]] Cuīcatiani īpan occē tlacuīcalizpan ōcatcah tēl īpan [[1990]]. Achto Lila Downs iuhcateyolic cuīca īpan [[Paul Cohen]] ītlacuīcaliz, [[Mecahuēhuētl|īmecahuēhuētini]] ēhua auh yehhuān ōntetl īcnīuh [[Aneiro Taño]] [[Nāuhmecatl|nāuhmecatia]]. Yehhuān miaquīntīn tōcāitl ōquimpix iuhqui "La Trova Serrana". Lila Downs ōquichīuh īnāuhte LP īpan 1994 auh ōnamaca īhuīcpa [[Tlachicōnti]] [[1994]] xihuitl. Ītālcahuān [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetilīlli Tlahtohcāyōpan]], ''[[Ofrenda]]'' ītōcā cē [[yahualtōntli]] ītech mēxihcatl [[cuīcatl]] ōquīz īxpan tēchiancali īpan [[Mēxihco]] īpan [[1994]] pīxcalōa Instituto Oaxaqueño de las Culturas. Īpan 1996 Downstzin [[yahualtōntli]] ōquihcuiloqueh ''[[Azuláo: En vivo con Lila Downs]]'' ōtēcalpanohauh [[Huāxyacac Juárez]].<ref>La Ocarina prensenta: [http://www.ustream.tv/recorded/12400453 Lila Downs Azuláo.]</ref> === Nemiliztli ipan Tlahtocayotl in Cepanca (1999-2004) === ''La Sandunga''<ref>[[Asociación Cultural Xquenda]]: [http://www.xquenda.info/index.php?option=com_content&view=article&id=51:la-sandunga&catid=43:musica&Itemid=60 La Sandunga] Lila Downs.</ref> ītōcā cē [[yahualtōntli]] ītech [[cuīcatl]] ōquīz īxpan tēchiancali īpan [[Mēxihco]] īpan [[1999]]<ref>Estación Tierra: [http://www.estaciontierra.com/artistas/artista.php?id=43 Lila Downs- La sandunga] Las músicas del mundo.</ref> pīxcalōa Lila Downs i Paul Cohen.<ref>La caja de pandora. [http://web.archive.org/20090313040408/redpandora.blogspot.com/2008/01/lila-downs-la-sandunga.html Lila Downs "La Sandunga"]</ref> ''Yutu Tata''<ref>Estadísticas; [http://www.lastfm.es/music/Lila+Downs/_/%C3%81rbol+De+La+Vida Lila Downs - Árbol de la vida] Last.fm</ref> ītōcā cē [[yahualtōntli]] ītech huāxyacacatl [[cuīcani]] Downstzin ōquīz īxpan tēchiancali īpan [[Mēxihco]] īpan [[2000]] pīxcalōa Paul Cohen.<ref>[http://es.musikazblai.com/discografias/lila-downs/tree-of-life-arbol-de-la-vida/ Árbol de la vida de Lila Downs.]</ref> ''La Línea'' ītōcā cē [[yahualtōntli]] īpan Lila Downs ōquīz īxpan tēchiancali īpan [[Mēxihco]], [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]], [[Caxtillān]] īhuān [[Francia]] in [[2001]] pīxcalōa Aneiro Taño i Paul Cohen.<ref>[http://liladowns.com/PDF/LilaDowns_LaLinea.pdf La línea] liladowns.com</ref> Īpan 2002 Downstzin cē ixachitlantlācatl īxīptlayōlizyacānqui mitznequitlahtoāz īca Yulie Taymor. In cihuātl, ōquimanilih cē tequitl; tēyacāna ''[[Frida]]'' īpampa [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl]] īhuān [[Mēxihco]]. ''Una Sangre'' ītōcā cē [[yahualtōntli]] tōnameyocaquizcopīnalōni ōquīz īxpan tēchiancali īpan [[Mēxihco]], [[Teutontlālpan]] īpan [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] ipan [[2005]] pīxcalōa Aneiro Taño i Celso Duarte.<ref>BBC News. [http://www.bbc.co.uk/music/reviews/4h63 Lila Downs-One boold/Una sangre], music.</ref> === Tentocayotl nehnencācītlalli (2006-2008) === ''La Cantina'' ītōcā cē [[yahualtōntli]] ītech mēxihcatl [[cuīcatl]] ōquīz īxpan tēchiancali īpan [[Mēxihco]] ī [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] īpan [[2006]] pīxcalōa Aneiro Taño. Ihcuāc Downstzin catca ōnen īca tomin, occē xihuitl, īcopa cē cena ōmpa "Cantinas", yeceh ōquimah in tequitl ōtlanamacac.<ref>Jacintario: [http://www.filmica.com/jacintaescudos/archivos/003858.html La cantina de Lila Downs]</ref> ''El Alma de Lila Downs'' ītōcā cē [[yahualtōntli]] ōquīz īxpan tēchiancali īpan [[Mēxihco]] ī [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] ipan [[2007]].<ref>Diario "La Jornada:" [http://www.jornada.unam.mx/2008/07/31/index.php?section=espectaculos&article=a09n1esp Reunidos, los mejores conciertos y temas en El alma de Lila Downs]</ref> ''Ojo de Cuelbra'' ītōcā cē [[yahualtōntli]] ītech in mēxihcatl [[cuīcani]] [[Lila Downs]] ōquīz īxpan tēchiancali īpan [[Mēxihco]] īpan [[tlachiucnāuhti 3]] [[2008]] pīxcalōa Lila Downs, Paul Cohen.<ref>[http://www.bbc.co.uk/music/artists/ad29ae1c-2eda-4071-9dc8-31910e7e546c BBC Music: Lila Downs-Shake Away.]</ref> In [[Tlachiucnāuhti]] [[2008]] copina īcaquizcopinaloni "Ojo de Culebra" cuīcatl īcan "Ojo de Culebra" īhuān "Perro Negro".<ref>BBC; [http://www.bbc.co.uk/radio3/worldmusic/a4wm2007/2007_lila_downs.shtml Lila Downs] Awards for world music.</ref> Īpampa inīn caquizcopinaloni huica cana ītour "Ojo de Culebra Tour". === ''Lila Downs y La Misteriosa'' huan ''Pecados y milagros'' (2010 - 2015) === [[Īxiptli:Lila Downs Pecados y Milagros.jpg|thumb|150px|Pecados y Milagros, yahualtōntli.<ref>[http://www.diariodelamixteca.com/.../lila-downs-lanzara-pecados-y-milagros-en-ciudades-de-eu.html Lila Downs lanzará 'Pecados y Milagros' en ciudades de EU]</ref>]] In xiuhpan 2010, Lila Downs ōtēcalpanoh [[Paris]], nicān iximah Lila Downs y La Misteriosa. Ōtequipanoh teuh yacānaliztli tēpalēhuāni īca "La Misteriosa". Downstzin auh [[yahualtōntli]] ōquihcuiloqueh ''[[Lila Downs y La Misteriosa En París Live à Fip]]'' īhuan [[tlamācuīlti 11]] xiuhpan 2009.<ref>El universal: [http://www.eluniversal.com.mx/espectaculos/101834.html Lila Downs arrasa en sondeo de Canal 22]</ref> ''Pecados y Milagros''<ref>CDN: [http://www.cdn.com.mx/sitio2/?p=832Lila Downs rinde homenaje a las metateras en su disco más reciente]</ref> in [[tlachiucnāuhti]] [[2011]] ītōcā cē [[yahualtōntli]] ītech in [[cuīcani]] [[Lila Downs]] ōquīz īxpan tēchiancali īpan [[Mēxihco]] īpan [[tlamahtlācti 18]] [[2011]]<ref>[http://www.milenio.com/cdb/doc/noticias2011/64bc7397c0c9b2dbd7ee42d7daee2ae0 Presentó Lila Downs su nuevo disco "Pecados y Milagros" en el MUNAL] Milenio Diario.</ref> pīxcalōa Aneiro Taño.<ref>Radio Fórmula: [http://www.radioformula.com.mx/notas.asp?Idn=204064 Lila Downs entre las galardonadas con Medalla Omecíhuatl 2011]</ref><ref>Terra: [http://entretenimiento.terra.com/cultura/alberga-el-munal-los-pecados-y-milagros-de-lila-downs,f0f2de6f93723310VgnVCM20000099f154d0RCRD.html Alberga el Munal los “Pecados y Milagros” de Lila Downs]</ref> In [[tlachiucnāuhti]] copina [[yahualtōntli|īyahualtōn]] "[[Pecados y Milagros]]" copa cuīcatl īcan "[[Palomo del Comalito]]", "Pecadora", "[[Zapata se Queda]]" īhuān "Mezcalito"<ref>La vida es ahora! [http://ahora-hurroca.blogspot.mx/2012/01/lila-downs-pa-todo-mal-mezcalito-y-para.html Lila Downs lanza el tema "Mezcalito"]</ref>. Nāhui ilhuitl quintepan huica cana ītour "Pecados y Milagros World Tour".<ref>[http://www.liladowns.com/mx/news/lila-downs-tour-pecados-y-milagros Lila Downs Anuncia Tour Mundial]</ref> Lila ōquimanilih occē tequitl, "Mariachi Gringo", īxiptlayōlli īca [[Shawn Ashmore]] auh [[Martha Higareda]].<ref>[http://www.peopleenespanol.com/article/lila-downs-regresa-al-cine-con-mariachi-gringo Lila Downs regresa al cine con Mariachi Gringo]</ref> == Hueyicaquizcopinaloni == === Yahualtontli === * [[1994]] – ''[[Ofrenda]]'' * [[1996]] – ''[[Azuláo: En vivo con Lila Downs]]'' * [[1999]] – ''[[La Sandunga]]'' * [[1999]] – ''[[Trazos]]'' * [[2000]] – ''[[Árbol de la Vida]] (Yutu Tata)'' * [[2001]] – ''[[La Línea]]'' * [[2004]] – ''[[Una Sangre]]'' * [[2007]] – ''[[La cantina|La Cantina: Entre Copa y Copa...]]'' * [[2008]] - ''[[El Alma De Lila Downs]]'' (CD+DVD) * [[2008]] – ''[[Ojo de Culebra]] ("Shake Away")'' * [[2010]] – ''[[Lila Downs y La Misteriosa En París Live à Fip]]'' (CD+DVD) * [[2011]] - ''[[Pecados y Milagros]]'' * [[2012]] - ''[[Canciones pa' Todo el Año]]'' * [[2015]] - ''[[Balas y Chocolate]]'' * [[2017]] - ''[[Salón, Lágrimas y Deseo]]'' === Tlaixcopinalcaquizcopinaloni === * [[2007]] – ''[[Lotería Cantada]]'' * [[2008]] – ''[[El Alma De Lila Downs]]'' (CD+DVD) * [[2010]] – ''[[Lila Downs y La Misteriosa En París Live à Fip]]'' (CD+DVD) * [[2012]] - ''[[Pecados y Milagros (Edición Especial)]]'' (CD+DVD) === Yahualtzintli (EP) === * [[2007]] – ''[[Live Session]]'', (iTunes) * [[2010]] – ''[[Chacala]]'', (Matlatzalan) == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Lila Downs}} * [http://www.liladowns.com/ Lila Downs] www.liladowns.com * [http://www.lyricstime.com/lila-downs-lyrics.html Letras de canciones] Lila Downs in ''lyrics.time''. * [http://inciclopedia.wikia.com/wiki/Lila_Downs Lila Downs – Inciclopedia, la enciclopedia libre de contenido] Parodia de Lila Downs en La Inciclopedia. [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 1968]] [[Neneuhcāyōtl:Cihuatlacameh]] [[Neneuhcāyōtl:Mexicah cuicanimeh]] [[Neneuhcāyōtl:Huaxyacah]] q53ym9ho7oyd7wn7vm60tdov7qi5u6y Ichanehquiliz tlacatiyan 0 11484 499714 493827 2022-07-24T16:26:33Z Koatochij 19758 /* Tlācatiyān */ wikitext text/x-wiki Inīn cateh [[tlācatiyān]] [[Cemānāhuac]] [[Chānehquiliztli|chānehquilizcopa]] ==Tlacatiyan== {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- ! Inic || Tlacatiyan || Chanehquiliztli || Cahuitl || % ipan mochintin || Source |- | — ||align=left| [[Tlālticpactli]] || '''7 162 119 000'''|| 30 Tlachicuazti 2013 || '''100%''' ||style="font-size: 75%"| [http://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/trends/WPP2012_Wallchart.pdf Tlacetilīlli Tlācatiyān] |- | 1 ||align=left|{{CHN}} <ref>Zan [[Huēyi Xina]]</ref> ||{{formatnum: {{#expr: 1368117000+18244.8*((({{CURRENTYEAR}}-1)*365+({{CURRENTMONTH}}-1)*30+{{CURRENTDAY}})-(2014*365+40)) round -3}}}}||{{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}}||{{#expr: (1368117000+18244.8*((({{CURRENTYEAR}}-1)*365+({{CURRENTMONTH}}-1)*30+{{CURRENTDAY}})-(2014*365+40)))/71621190 round 2}}%||style="font-size: 75%"|[http://data.stats.gov.cn/english data.stats.gov.cn] |- | 2 ||align=left| {{IND}} || 1 252 140 000 || || {{#expr:1252140000/71621190 round 2}}%||style="font-size: 75%"| [http://www.indiastat.com/ Indian Population clock] |- | 3 || align=left| {{USA}} || 320 051 000 || || {{#expr: 320051000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.census.gov/population/www/popclockus.html Official USA Population clock] |- | 4 || align=left| {{INA}} || 249 866 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 249866000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 5 || align=left| {{BRA}} || 200 362 000 || [[July 3]], [[2008]] || {{#expr: 200362000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ibge.gov.br/english/ Official Brazilian Population clock] |- | 6 || align=left| {{PAK}} || 182 143 000 || || {{#expr: 182143000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statpak.gov.pk/depts/pco/ Official Pakistani Population clock] |- | 7 || align=left| {{NGA}} || 173 615 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 173615000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 8 || align=left| {{BGD}} || 156 595 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 156595000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 9 || align=left| {{RUS}} || 142 834 000 || [[May 1]], [[2008]] || {{#expr: 141912800 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://web.archive.org/web/20080617224603/http://www.gks.ru/wps/portal/russian/ Federal State Statistics Service] |- | 10 || align=left| {{MEX}} || 126 577 691 || mid-2019 || {{#expr: 126577691 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.conapo.gob.mx/work/models/CONAPO/Mapa_Ind_Dem18/index_2.html National annual projection] |- | 11 || align=left| {{JPN}} || 125 950 000 || [[March 1]], [[2020]] || {{#expr: 125950000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.go.jp/data/jinsui/tsuki/index.htm Official Japan Statistics Bureau estimate] |- | 12 || align=left| {{PHL}} || 98 394 000 || [[August 1]], [[2007]] || {{#expr: 98394000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2008/pr0830tx.html 2007 Official NSO Census Results] |- | 13 || align=left| {{ETH}} || 94 101 000 || July 2008 || {{#expr: 94101000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.csa.gov.et/text_files/national%20statistics%202007/Population.pdf Ethiopia Central Statistics Agency] |- | 14 || align=left| {{VNM}} || 91 680 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 91680000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 15 || align=left| {{DEU}} || 82 727 000 || [[December 31]],[[2007]] || {{#expr: 82727000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Navigation/Statistiken/Bevoelkerung/Bevoelkerungsstand/Bevoelkerungsstand.psml Federal Statistics Office estimate ] |- | 16 || align=left| {{EGY}} || 82 056 000 || [[July 4]], [[2008]]|| {{#expr: 82056000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.msrintranet.capmas.gov.eg/pls/fdl/tst12e?action=&lname= Official population clock] |- | 17 || align=left| {{IRN}} || 77 447 000 || November, 2006 || {{#expr: 77447000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.sci.org.ir/portal/faces/public/sci_en/sci_en.Glance/sci_en.pop Statistical Center of IRAN] |- | 18 || align=left| {{TUR}} || 74 933 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 70586256 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=3894 Turkish Statistical Institute] |- | 19 || align=left| {{COD}} || 67 514 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 67514000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 20 || align=left| {{THA}} || 67 011 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 67011000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://archive.is/20120728002033/www.dopa.go.th/stat/y_stat50.html Official Thai Statistics estimate] |- | 21 || align=left| {{FRA}} <small>(incl. [[overseas France]])</small> || 64 291 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 64291000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.insee.fr/fr/ffc/pop_age4.htm Official INSEE estimate] |- | 22 || align=left| {{UK}} || 63 136 000 || [[June 30]], [[2006]] || {{#expr: 63136000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=6 Official ONS estimate] |- | 23 || align=left| {{ITA}} || 60 990 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 60990000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://demo.istat.it/bil2007/index.html Official Istat estimate] |- | 24 || align=left| {{MMR}} || 53 259 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 53259000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 25 || align=left| {{ZAF}} || 52 776 000 || [[July 1]], [[2007]] || {{#expr: 52776000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size:75%"|[http://www.statssa.gov.za/PublicationsHTML/P03022007/html/P03022007.html Official Stat SA estimate] |- | 26 || align=left| {{KOR}} || 49 263 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 49263000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 27 || align=left| {{TZA}} || 49 253 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 49253000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 28 || align=left| {{COL}} || 48 321 000 || [[May 5]], [[2008]] || {{#expr: 48321000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.dane.gov.co/reloj/reloj_animado.php Official Colombian Population clock] |- | 29 || align=left| {{ESP}} || 46 927 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 46927000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ine.es/ Official INE estimate] |- | 30 || align=left| {{UKR}} || 45 239 000 || [[May 1]], [[2008]] || {{#expr: 45239000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ukrstat.gov.ua/ Official UKRSTAT estimate] |- | 31 || align=left| {{KEN}} || 44 354 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 44354000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 32 || align=left| {{ARG}} || 41 446 000 || September 2007 || {{#expr: 41446000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.indec.mecon.ar/ Official INDEC estimate] |- | 33 || align=left| {{DZA}} || 39 208 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 39208000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 34 || align=left| {{POL}} || 38 217 000 || [[June 30]], [[2007]] || {{#expr: 38217000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://web.archive.org/web/20081217013109/http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_ludnosc_stan_struktura_teryt_1pol_2007.pdf Official GUS estimate] |- | 35 || align=left| {{SDN}} || 37 964 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 37964000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 36 || align=left| {{UGA}} || 37 579 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 37579000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 37 || align=left| {{CAN}} || 35 182 000 || || {{#expr: 35182000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.statcan.ca/english/edu/clock/population.htm Official Canadian Population clock] |- | 38 || align=left| {{IRQ}} || 33 765 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28993000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 39 || align=left| {{MAR}} || 33 008 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 33008000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 40 || align=left| {{AFG}} || 30 552 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 30552000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 41 || align=left| {{VEN}} || 30 405 000 || [[Jun 27]], [[2008]] || {{#expr: 30405000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ine.gov.ve Official Venezuelan Population clock] |- | 42 || align=left| {{PER}} || 30 376 000 || [[June 30]], [[2007]] || {{#expr: 30376000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.inei.gob.pe/Sisd/index.asp Official INEI estimate]<ref>To access the most recent estimates, go to: Información Social - Compendio Estadístico 2007 - Población e Indicadores Demográficos - Poblacional - Población total al 30 de junio, según sexo y grupos quinquenales de edad</ref> |- | 43 || align=left| {{MYS}} || 29 717 000 || [[July 13]], [[2007]] || {{#expr: 29717000 / 71621190 round 2}}% <!-- "Official" Malaysian population clock at http://www.statistics.gov.my uses incorrect coding & resets population to 27,452,091 the first of every month. I have contacted them, but no reply--> || style="font-size: 75%"|[http://www.statistics.gov.my/english/frameset_keystats.php Department of Statistics Malaysia] <!-- "Official" Malaysian Population clock at http://www.statistics.gov.my uses incorrect coding & resets population to 27,452,091 the first of every month. I have contacted them, but no reply -JimWae --> |- | 44 || align=left| {{UZB}} || 28 934 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28934000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 45 || align=left| {{SAU}} || 28 829 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28829000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 46 || align=left| {{NPL}} || 27 797 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 27797000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 47 || align=left| {{GHA}} || 25 905 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 25905000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 48 || align=left| {{MOZ}} || 25 834 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 25834000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 49 || align=left| {{PRK}} || 24 895 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 23790000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 50 || align=left| {{YEM}} || 24 407 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 22389000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 51 || align=left| {{AUS}}<ref name="aus">Includes [[Christmas Island]] (1,508), [[Cocos (Keeling) Islands]] (628), and [[Norfolk Island]] (1,828)</ref> || 23 343 000|| [[July 7]], [[2008]] || {{#expr: 23343000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2/1647509ef7e25faaca2568a900154b63?OpenDocument Official Australian Population clock] |- | 52 || align=left| {{TWN}} ([[Taiwan]])<ref name="roc">Consists of the island groups of [[Taiwan]], the [[Pescadores Islands|Pescadores]], [[Kinmen]], [[Matsu Islands|Matsu]], [[List of islands of the Republic of China|etc.]]</ref> || 23 330 000 || [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 23330000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://eng.stat.gov.tw/mp.asp?mp=5 Official National Statistics Taiwan estimate] |- | 53 || align=left| {{MAD}} || 22 925 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 19683000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 54 || align=left| {{CMR}} || 22 254 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 22254000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 55 || align=left| {{SYR}} || 21 898 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21898000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 56 || align=left| {{ROM}} || 21 699 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21438000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 57 || align=left| {{AGO}} || 21 472 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21472000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 58 || align=left| {{LKA}} || 21 271 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21271000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 59 || align=left| {{CIV}} || 20 316 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 20316000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 60 || align=left| {{NER}} || 17 831 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 17831000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 61 || align=left| {{CHL}} || 17 520 000 || [[June 30]], [[2008]] || {{#expr: 17620000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ine.cl/canales/chile_estadistico/demografia_y_vitales/proyecciones/Informes/Microsoft%20Word%20-%20InforP_T.pdf Official INE projection] |- | 62 || align=left| {{BFA}} || 16 935 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 16935000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 63 || align=left| {{NLD}} ||16 759 000|| [[July 9]], [[2008]] || {{#expr: 16759000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.cbs.nl/en-GB/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/bevolkingsteller.htm?languageswitch=on Official Netherlands Population clock] |- | 64 || align=left| {{KAZ}} || 16 441 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 16441000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 65 || align=left| {{MWI}} || 16 363 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 13925000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 66 || align=left| {{ECU}} || 15 738 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15738000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 67 || align=left|{{GTM}} || 15 468 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15468000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 68 || align=left| {{MLI}} || 15 302 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15302000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 69 || align=left| {{KHM}} || 15 135 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15135000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 70 || align=left| {{ZMB}} || 14 539 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14539000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 71 || align=left| {{ZWE}} || 14 150 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14150000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 72 || align=left| {{SEN}} || 14 133 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14133000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 73 || align=left| {{TCD}} || 12 825 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 12825000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 74 || align=left| {{RWA}} || 11 777 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11777000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 75 || align=left| {{GIN}} || 11 745 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11745000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 76 || align=left| [[Īxiptli:Flag of South Sudan.svg|20px]] [[Sudan Huitztlāmpa]] || 11 296 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11296000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 77 || align=left| {{CUB}} || 11 266 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11266000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 78 || align=left| {{GRE}} || 11 128 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11128000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 79 || align=left| {{BEL}} || 11 104 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 11104000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://statbel.fgov.be/figures/d21_nl.asp#2/ Official Statbel estimate] |- | 80 || align=left| {{TUN}} || 10 997 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10997000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 81 || align=left| {{CZE}} || 10 702 000 || [[March 31]], [[2008]] || {{#expr: 10702000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.czso.cz/csu/2008edicniplan.nsf/engt/65003B7D60/$File/400108q114.pdf Official ČSÚ estimate] |- | 82 || align=left| {{BOL}} || 10 671 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10671000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 83 || align=left| {{PRT}} || 10 608 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10608000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 84 || align=left| {{SOM}} || 10 496 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10496000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 85 || align=left| {{DOM}} || 10 404 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10404000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 86 || align=left| {{BEN}} || 10 323 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10323000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 87 || align=left| {{HTI}} || 10 317 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10317000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 88 || align=left| {{BDI}} || 10 163 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10163000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 89 || align=left| {{HUN}} || 9 955 000 || [[January 31]], [[2008]] || {{#expr: 10053000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://portal.ksh.hu/pls/ksh/docs/hun/xstadat/xstadat_evkozi/tabl1_01ha.html Hungarian Central Statistical Office] |- | 90 || align=left| {{SWE}} || 9 571 000|| [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 9571000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.scb.se/Pages/TableAndChart____25890.aspx Statistics Sweden] |- | 91 || align=left| {{SRB}}<ref>Includes [[Kosovo]]</ref> || 9 511 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 9511000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 92 || align=left| {{AZE}} || 9 413 000 || [[July 12]], [[2008]] || {{#expr: 9413000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.today.az/news/society/46306.html] |- | 93 || align=left| {{BLR}} || 9 357 000 || [[December 31]], [[2007]]|| {{#expr: 9357000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [https://archive.is/20121127033201/belstat.gov.by/homep/en/indicators/population.php Official statistics of Belarus] |- | 94 || align=left| {{ARE}} || 9 346 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 9346000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 95 || align=left| {{AUT}} || 8 495 000 || [[April 1]], [[2008]] || {{#expr: 8495000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statistik.at/web_de/statistiken/bevoelkerung/bevoelkerungsstand_jahres-_und_quartalswerte/bevoelkerung_zu_jahres-_quartalsanfang/023582.html Official Statistics Austria estimate] |- | 96 || align=left| {{TJK}} || 8 208 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 8208000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 97 || align=left| {{HND}} || 8 098 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 8098000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 98 || align=left| {{CHE}} || 8 078 000|| [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 8078000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/themen/01/02/blank/key/bevoelkerungsstand.html Swiss Federal Statistical Office] |- | 99 || align=left| {{ISR}} || 7 733 000<ref>UN figure for mid-2007 is 6,967,000, which excludes Israeli population living in the West Bank.</ref> || [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 7733000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www1.cbs.gov.il/reader/?MIval=cw_usr_view_Folder&ID=141 Israeli Central Bureau of Statistics] |- | 100 || align=left| {{PNG}} || 7 321 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 7321000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 101 || align=left| {{JOR}} || 7 274 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 7274000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 102 || align=left| {{BGR}} || 7 223 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 7223000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.nsi.bg/Index_e.htm National Statistical Institute] |- | 103 || align=left| ''{{HK}}'' || 7 204 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 7204000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.info.gov.hk/gia/general/200802/14/P200802140140.htm Census and Statistics Department of Hong Kong] |- | 104 || align=left| {{TGO}} || 6 817 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6817000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 105 || align=left| {{PRY}} || 6 802 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6802000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 106 || align=left| {{LAO}} || 6 770 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6770000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 107 || align=left| {{SLV}} || 6 340 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6340000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 108 || align=left| {{ERI}} || 6 333 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6333000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 109 || align=left| {{LBY}} || 6 202 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6202000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 110 || align=left| {{SLE}} || 6 092 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6092000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 111 || align=left| {{NIC}} || 6 080 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6080000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 112 || align=left| {{DNK}} || 5 619 000 || [[March 31]], [[2008]] || {{#expr: 5457415 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.dst.dk/pukora/epub/Nyt/2008/NR197.pdf Statistics Denmark] |- | 113 || align=left| {{KGZ}} || 5 548 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 5548000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 114 || align=left| {{SVK}} || 5 450 000 || [[March 31]], [[2008]] || {{#expr: 5450000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://portal.statistics.sk/showdoc.do?docid=5639 Statistical Office of the Slovak Republic] |- | 115 || align=left| {{FIN}} || 5 426 000<ref name="fin">Includes [[Åland Islands]]</ref> || [[July 5]], [[2008]] || {{#expr: 5426000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.vaestorekisterikeskus.fi/vrk/home.nsf/pages/index_eng Official Finnish Population clock] |- | 116 || align=left| {{SGP}} || 5 412 000 || mid-2007 || {{#expr: 5412000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.singstat.gov.sg/stats/keyind.html#popnarea Statistics Singapore] |- | 117 || align=left| {{TKM}} || 5 240 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 5240000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 118 || align=left| {{NOR}} || 5 043 000<ref name="nor">Includes [[Svalbard]] (2,701) and [[Jan Mayen Island]]</ref> || [[July 9]], [[2008]] || {{#expr: 5043000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.ssb.no/english/subjects/02/befolkning_en/ Official Norwegian Population clock] |- | 119 || align=left| {{CRI}} || 4 872 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4872000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 120 || align=left| {{LBN}} || 4 822 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4822000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 121 || align=left| {{IRL}} || 4 627 000 || [[April 30]], [[2007]] || {{#expr: 4627000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.cso.ie/releasespublications/documents/population/current/popmig.pdf Official CSO Ireland Statistics] |- | 122 || align=left| {{CAF}} || 4 616 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4616000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 123 || align=left| {{NZL}} || 4 506 000 || [[July 11]], [[2008]] || {{#expr: 4506000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stats.govt.nz/populationclock.htm Official New Zealand Population clock] |- | 124 || align=left| {{COG}} || 4 448 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4448000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 125 || align=left| {{GEO}} || 4 341 000<ref name="geo">Figure includes the [[Republic of Abkhazia]] (216,000) and [[South Ossetia]] (70,000)</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4341000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 126 || align=left| [[Īxiptli:Flag of Palestine.svg|20px|]] [[Tlahtohcāyōtl Palestina]] || 4 326 000 || December 1, 2007 || {{#expr: 4326000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.pcbs.gov.ps/Portals/_pcbs/PressRelease/census2007_e.pdf Palestinian Central Bureau of Statistics - 2007 Census] |- | 127 || align=left| {{LBR}} || 4 294 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3750000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 128 || align=left| {{HRV}} || 4 290 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4290000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 129 || align=left| {{MRT}} || 3 890 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3890000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 130 || align=left| {{PAN}} || 3 864 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3864000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 131 || align=left| {{BIA}} || 3 829 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3829000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 132 || align=left| ''{{PRI}}'' || 3 688 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3688000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 133 || align=left| {{OMN}} || 3 632 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3632000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Somalitlālpan]]'' || 3,500,000 || ''Date unknown'' || {{#expr: 3500000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.somalilandgov.com/cprofile.htm Somaliland government] |- | 134 || align=left| {{MDA}} || 3 487 000<ref name="mol">Includes [[Transnistria]] (555,347)</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3487000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 135 || align=left| {{URY}} || 3 407 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3407000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 136 || align=left| {{KWT}} || 3 369 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3369000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 137 || align=left| {{ALB}} || 3 173 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3173000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 138 || align=left| {{LTU}} || 3 017 000 || [[April 1]], [[2008]]|| {{#expr: 3017000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.gov.lt/lt/pages/view/?id=1609 Statistics Lithuania] |- | 139 || align=left| {{ARM}} || 2 977 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2977000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 140 || align=left| {{MNG}} || 2 839 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2839000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 141 || align=left| {{JAM}} || 2 784 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2784000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 142 || align=left| {{NAM}} || 2 303 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2303000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 143 || align=left| {{QAT}} || 2 169 000<ref>Figure for Qatari residents only. Estimates for 2008 that include non-resident, transient laborers indicate a population of 1,448,446. From [http://www.planning.gov.qa/Statistics_Dept/population_estimates.pdf Qatar General Secretariat for Development Planning]</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2169000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''{{KSV}}'' || 2,126,708 || 2007 || {{#expr: 2100000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kv.html The World Factbook ] |- | 144 || align=left| {{MKD}} || 2 107 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2107000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 145 || align=left| {{LSO}} || 2 074 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2074000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 146 || align=left| {{SLO}} || 2 072 000 || [[June 23]], [[2008]]|| {{#expr: 2072000 / 65760000 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.si/eng/tema_demografsko_prebivalstvo.asp Official Slovenian population clock] |- | 147 || align=left| {{LAT}} || 2 050 000 || [[May 1]], [[2008]]|| {{#expr: 2050000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.csb.gov.lv/csp/content/?cat=2269 Latvijas Statistika] |- | 148 || align=left| {{BWA}} || 2 021 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2021000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 149 || align=left| {{GMB}} || 1 849 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1849000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 150 || align=left| {{GNB}} || 1 704 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1704000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 151 || align=left| {{GAB}} || 1 672 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1672000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 152 || align=left| {{TTO}} || 1 341 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1341000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 153 || align=left| {{BHR}} || 1 332 000 || ''Date unknown'' || {{#expr: 1332000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.e.gov.bh/wps/portal/!ut/p/c1/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3g3E0cj0wAXIwMDvwBXAyNLbw8jkxBXI3dzA_1wkA6zeD9_o1A3E09DQwszV0MDIzMPEyefME8DdxdjiLwBDuBooO_nkZ-bqh-cWKRfkJ2d5uioqAgA4fS8jQ!!/dl2/d1/L0lHSkovd0RNQU5rQUVnQSEhL1lCWncvZW4!/ Kingdom of Bahrain Government Statistics] |- | 154 || align=left| {{EST}} || 1 287 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 1287000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.ee Statistics Estonia ] |- | 155 || align=left| {{SWZ}} || 1 250 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1250000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 156 || align=left| {{MUS}} || 1 244 000<ref name="mau">Includes [[Agalega]], [[Rodrigues (island)|Rodrigues]] and [[Cargados Carajos|St. Brandon]]</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1244000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 157 || align=left| {{CYP}} || 1 141 000<ref>Includes the [[Turkish Republic of Northern Cyprus]] (264,172). The [http://www.mof.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/4E24598BFC64594AC22570BD0035F021?OpenDocument&sub=1&e= Statistical Institute of the Republic of Cyprus] shows a population of 749,200 (2004 Census).</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1141000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 158 || align=left| {{TLS}} || 1 133 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1133000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 159 || align=left| {{FJI}} || 881 000 || 2007 || {{#expr: 881000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statsfiji.gov.fj/ Fiji Islands Bureau of Statistics] |- | — || align=left| ''[[Réunion]]''<ref name=overseas_France>Part of [[France]].</ref> || 875 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 875000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Official INSEE estimate] |- | 160 || align=left| {{DJI}} || 873 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 873000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 161 || align=left| {{GUY}} || 800 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 800000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 162 || align=left| {{GNQ}}<ref>A 2003 U.S State Department report states the following: "Although the 2002 census estimated the population at 1,015,000, credible estimates put the number at closer to 500,000. The opposition claimed that the Government inflated the census in anticipation of the December presidential election." (...) "Opposition leaders charged earlier in the year that census results showing a twofold population increase were flawed and that numbers were inflated to perpetuate election fraud." [http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2002/18181.htm] The official census figures are available [http://www.dgecnstat-ge.org/Datos/estructurales/Poblacion.htm here].</ref> || 757 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 757000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 163 || align=left| {{BTN}} || 754 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 754000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 164 || align=left| {{COM}} || 735 000<ref name="com">Excludes the island of [[Mayotte]]. The Tlacetilīlli Tlācatiyān is 839,000 (including Mayotte)</ref> || July 2007 || {{#expr: 735000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://archive.is/20121205062219/http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gadm&lng=en&dat=32&geo=-116&srt=npan&col=aohdq World Gazetteer projection] |- | 165 || align=left| {{MNE}} || 621 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 621000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 166 || align=left| [[Sahara Tlāpcopa]] || 567 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 567000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Macao]]'' || 566 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 566000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.dsec.gov.mo/index.asp?src=/english/indicator/e_dem_indicator.html Statistics and Census Service of Macau] |- | 167 || align=left| {{SLB}} || 561 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 561000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.spc.int/prism/country/sb/stats/] |- | 168 || align=left| {{SUR}} || 539 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 539000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 169 || align=left| {{LUX}} || 530 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 530000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=1054&FldrName=Etat%20de%20la%20population&IF_Language=fra&RF_MainTheme=Population%20et%20emploi Le portail des statistiques du Luxenbourg] |- | 170 || align=left| {{CPV}} || 499 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 499000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Guadeloupe]]''<ref name=overseas_France /> || 466 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 466000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm INSEE estimate] (minus the populations of Saint Martin and Saint Barthélemy) |- | 171 || align=left| {{MLT}} || 429 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 429000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 172 || align=left| {{BRN}} || 418 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 418000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Martinique]]''<ref name=overseas_France /> || 404 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 404000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Official INSEE estimate] |- | 173 || align=left| {{BHS}} || 377 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 377000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 174 || align=left| {{MLV}} || 345 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 345000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 175 || align=left| {{BLZ}} || 332 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 332000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 176 || align=left| {{ISL}} || 330 000 || [[April 1]], [[2008]] || {{#expr: 330000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.hagstofa.is Hagstofa Íslands] |- | 177 || align=left| {{BAR}} || 285 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 285000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Polinesia Francesa]]''<ref name=overseas_France /> || 277 000 || [[August 20]], [[2007]] || {{#expr: 277000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.ispf.pf/(k1aciwf4z0fyap45ghzhgm55)/stat/demo/rp2007/pdfs/poplegales2007.pdf August 2007 census] |- | — || align=left| ''[[Yancuīc Caledonia]]''<ref name=overseas_France /> || 256 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 256000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.isee.nc/telechargement/bilan2007.pdf Official ISEE estimate] |- | 178 || align=left| {{VUT}} || 253 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 253000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Guayana Francesa]]''<ref name=overseas_France /> || 249 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 249000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Official INSEE estimate] |- | — || align=left| ''[[Mayotte]]''<ref name=overseas_France /> || 222 000 || [[July 31]], [[2007]] || {{#expr: 222000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.insee.fr/fr/insee_regions/reunion/zoom/mayotte/publications/inseeinfos/pdf/insee%20infos%20n32.pdf July 2007 census] |- | 179 || align=left| {{STP}} || 193 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 193000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 180 || align=left| ''[[Antillan Tlanitlālpan]]'' || 192,000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 192000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 181 || align=left| {{WSM}} || 190 000 || 2008 || {{#expr: 190000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.spc.int/prism/Country/WS/stats/ Samoa Statistics Department] |- | 182 || align=left| {{LCA}} || 182 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 182000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 183 || align=left| ''[[Guam]]'' || 165 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 165000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 184 || align=left| {{VCT}} || 109 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 109000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 185 || align=left| ''[[Virgen Tlālhuāctli TTI]]'' || 107 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 107000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 186 || align=left| {{GRD}} || 106 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 106000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 187 || align=left| {{TON}} || 105 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 105000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 188 || align=left| {{FSM}} || 104 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 104000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 189 || align=left| ''[[Aruba]]'' || 103 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 103000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 190 || align=left| {{KIR}} || 102 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 102000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 191 || align=left| {{SYC}} || 93 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 93000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 192 || align=left| {{ATG}} || 90 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 90000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 193 || align=left| ''[[Jersey]]'' || 89,300 || December 31, 2006 || {{#expr: 88200 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.gov.je/NR/rdonlyres/5834907F-A3C1-4D57-BBBF-7B7530A64647/0/JerseyinFigures2007.pdf] |- | 194 || align=left| ''[[Man Tlālhuāctli]]'' || 86 000 || 2006 || {{#expr: 86000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.gov.im/isleofman/facts.xml Isle of Man Government] |- | 195 || align=left| {{AND}} || 79 000 ||[[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 79000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.estadistica.ad/indexdee.htm] |- | 196 || align=left| {{DMA}} || 72 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 72000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 197 || align=left| ''[[Guernsey]]'' || 65,726 || July 2008 || {{#expr: 65726 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/gk.html The World Factbook] |- | 198 || align=left| ''[[Bermuda]]'' || 65 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 65000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 199 || align=left| ''[[Cayman Tlālhuāctli]]'' || 58 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 58000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 200 || align=left| ''{{GRL}}'' || 57 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 57000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 201 || align=left| ''[[Samoa Ixachitlān]]'' || 55 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 55000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 202 || align=left| ''[[Mariana Tlālhuāctli Mictlāmpa]]'' || 54 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 54000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 203 || align=left| {{KNA}} || 54 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 54000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 204 || align=left| {{MHL}} || 53 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 53000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 205 || align=left| ''[[Faroe Tlālhuāctli]]'' || 49 000 || [[May 1]], [[2008]] || {{#expr: 49000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.hagstova.fo/portal/page/portal/HAGSTOVAN/Statistics_%20Faroe_Islands Official statistics of the Faroe Islands] |- | 206 || align=left| {{MCO}} || 38 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 38000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 207 || align=left| {{LIE}} || 37 000 || [[December 31]], [[2007]]|| {{#expr: 37000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.llv.li/amtsstellen/llv-avw-statistik/llv-avw-statistik-wichtige_zahlen_engl.htm Statistik Liechtenstein] |- | — || align=left| ''[[Saint-Martin]]''<ref name=overseas_France /> || 33,102 || October 2004 || {{#expr: 33102 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| October 2004 supplementary census |- | 208 || align=left| ''[[Turk īhuān Caico Tlālhuāctli]]'' || 33 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 33000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 209 || align=left| {{SMR}} || 31 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 31000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 210 || align=left| ''[[Gibraltar]]'' || 29 000 || 2006 || {{#expr: 29000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.gibraltar.gov.gi/gov_depts/Statistics/Key_Indicators_2006.pdf Government of Gibraltar - information services] |- | 211 || align=left| ''[[Virgen Tlālhuāctli Britanicāyōtl]]'' || 28 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 212 || align=left| {{PLW}} || 21 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 213 || align=left| ''[[Cook Tlālhuāctli]]'' || 21 000<ref>Tlacetilīlli Tlācatiyān for mid-2007 is 13,000, which includes the population of residents only.</ref> || September 2007 || {{#expr: 21000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stats.gov.ck/Statistics/Demography/popn_estimate.htm Statistics office] |- | 214 || align=left| ''[[Anguilla]]'' || 14 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Wallis īhuān Futuna]]''<ref name=overseas_France /> || 13 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 13000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 215 || align=left| {{TUV}} || 10 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 216 || align=left| {{NRU}} || 10 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Saint-Barthélemy]]''<ref name=overseas_France /> || 8,450 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 8450 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/repartition/comd971.htm?numdep=971&x=54&y=8#S January 2007 census] |- | — || align=left| ''[[Saint-Pierre īhuān Miquelon]]''<ref name=overseas_France /> || 6 000 || [[January 1]], [[2006]] || {{#expr: 6000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/repartition/comd975.htm?numdep=975&x=18&y=13 January 2006 census] |- | 217 || align=left| ''[[Montserrat]]'' || 5 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 5000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 218 || align=left| ''[[Saint Helena]]'' || 4 000<ref name="sh">Includes [[Ascension Island|Ascension]] and [[Tristan da Cunha]]</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 219 || align=left| ''[[Malvina Tlālhuāctli]]'' || 3 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00005% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 220 || align=left| ''[[Niue]]'' || 1 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00003% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 221 || align=left| ''[[Tokelau]]'' || 1 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00003% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 222 || align=left| {{VAT}} || 1 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00002% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 223 || align=left| ''[[Pitcairn Tlālhuāctli]]'' || 50 || || 0.000001% || style="font-size: 75%"| |} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Chanehmatiliztli]] 02s6z2bltuipcryhvsnbxmwcpmck2ak 499715 499714 2022-07-24T16:27:16Z Koatochij 19758 /* Tlacatiyan */ wikitext text/x-wiki Inīn cateh [[tlācatiyān]] [[Cemānāhuac]] [[Chānehquiliztli|chānehquilizcopa]] ==Tlacatiyan== {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- ! Inic || Tlacatiyan || Chanehquiliztli || Cahuitl || % ipan mochintin || Source |- | — ||align=left| [[Tlālticpactli]] || '''7 162 119 000'''|| 30 Tlachicuazti 2013 || '''100%''' ||style="font-size: 75%"| [http://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/trends/WPP2012_Wallchart.pdf Tlacetilīlli Tlācatiyān] |- | 1 ||align=left|{{CHN}} <ref>Zan [[Huēyi Xina]]</ref> ||{{formatnum: {{#expr: 1368117000+18244.8*((({{CURRENTYEAR}}-1)*365+({{CURRENTMONTH}}-1)*30+{{CURRENTDAY}})-(2014*365+40)) round -3}}}}||{{CURRENTDAY}} {{CURRENTMONTHNAME}} {{CURRENTYEAR}}||{{#expr: (1368117000+18244.8*((({{CURRENTYEAR}}-1)*365+({{CURRENTMONTH}}-1)*30+{{CURRENTDAY}})-(2014*365+40)))/71621190 round 2}}%||style="font-size: 75%"|[http://data.stats.gov.cn/english data.stats.gov.cn] |- | 2 ||align=left| {{IND}} || 1 252 140 000 || || {{#expr:1252140000/71621190 round 2}}%||style="font-size: 75%"| [http://www.indiastat.com/ Indian Population clock] |- | 3 || align=left| {{USA}} || 320 051 000 || || {{#expr: 320051000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.census.gov/population/www/popclockus.html Official USA Population clock] |- | 4 || align=left| {{IDN}} || 249 866 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 249866000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 5 || align=left| {{BRA}} || 200 362 000 || [[July 3]], [[2008]] || {{#expr: 200362000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ibge.gov.br/english/ Official Brazilian Population clock] |- | 6 || align=left| {{PAK}} || 182 143 000 || || {{#expr: 182143000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statpak.gov.pk/depts/pco/ Official Pakistani Population clock] |- | 7 || align=left| {{NGA}} || 173 615 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 173615000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 8 || align=left| {{BGD}} || 156 595 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 156595000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 9 || align=left| {{RUS}} || 142 834 000 || [[May 1]], [[2008]] || {{#expr: 141912800 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://web.archive.org/web/20080617224603/http://www.gks.ru/wps/portal/russian/ Federal State Statistics Service] |- | 10 || align=left| {{MEX}} || 126 577 691 || mid-2019 || {{#expr: 126577691 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.conapo.gob.mx/work/models/CONAPO/Mapa_Ind_Dem18/index_2.html National annual projection] |- | 11 || align=left| {{JPN}} || 125 950 000 || [[March 1]], [[2020]] || {{#expr: 125950000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.go.jp/data/jinsui/tsuki/index.htm Official Japan Statistics Bureau estimate] |- | 12 || align=left| {{PHL}} || 98 394 000 || [[August 1]], [[2007]] || {{#expr: 98394000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2008/pr0830tx.html 2007 Official NSO Census Results] |- | 13 || align=left| {{ETH}} || 94 101 000 || July 2008 || {{#expr: 94101000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.csa.gov.et/text_files/national%20statistics%202007/Population.pdf Ethiopia Central Statistics Agency] |- | 14 || align=left| {{VNM}} || 91 680 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 91680000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 15 || align=left| {{DEU}} || 82 727 000 || [[December 31]],[[2007]] || {{#expr: 82727000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.destatis.de/jetspeed/portal/cms/Sites/destatis/Internet/DE/Navigation/Statistiken/Bevoelkerung/Bevoelkerungsstand/Bevoelkerungsstand.psml Federal Statistics Office estimate ] |- | 16 || align=left| {{EGY}} || 82 056 000 || [[July 4]], [[2008]]|| {{#expr: 82056000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.msrintranet.capmas.gov.eg/pls/fdl/tst12e?action=&lname= Official population clock] |- | 17 || align=left| {{IRN}} || 77 447 000 || November, 2006 || {{#expr: 77447000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.sci.org.ir/portal/faces/public/sci_en/sci_en.Glance/sci_en.pop Statistical Center of IRAN] |- | 18 || align=left| {{TUR}} || 74 933 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 70586256 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=3894 Turkish Statistical Institute] |- | 19 || align=left| {{COD}} || 67 514 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 67514000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 20 || align=left| {{THA}} || 67 011 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 67011000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://archive.is/20120728002033/www.dopa.go.th/stat/y_stat50.html Official Thai Statistics estimate] |- | 21 || align=left| {{FRA}} <small>(incl. [[overseas France]])</small> || 64 291 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 64291000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.insee.fr/fr/ffc/pop_age4.htm Official INSEE estimate] |- | 22 || align=left| {{UK}} || 63 136 000 || [[June 30]], [[2006]] || {{#expr: 63136000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.statistics.gov.uk/cci/nugget.asp?id=6 Official ONS estimate] |- | 23 || align=left| {{ITA}} || 60 990 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 60990000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://demo.istat.it/bil2007/index.html Official Istat estimate] |- | 24 || align=left| {{MMR}} || 53 259 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 53259000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 25 || align=left| {{ZAF}} || 52 776 000 || [[July 1]], [[2007]] || {{#expr: 52776000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size:75%"|[http://www.statssa.gov.za/PublicationsHTML/P03022007/html/P03022007.html Official Stat SA estimate] |- | 26 || align=left| {{KOR}} || 49 263 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 49263000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 27 || align=left| {{TZA}} || 49 253 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 49253000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 28 || align=left| {{COL}} || 48 321 000 || [[May 5]], [[2008]] || {{#expr: 48321000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.dane.gov.co/reloj/reloj_animado.php Official Colombian Population clock] |- | 29 || align=left| {{ESP}} || 46 927 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 46927000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ine.es/ Official INE estimate] |- | 30 || align=left| {{UKR}} || 45 239 000 || [[May 1]], [[2008]] || {{#expr: 45239000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ukrstat.gov.ua/ Official UKRSTAT estimate] |- | 31 || align=left| {{KEN}} || 44 354 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 44354000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 32 || align=left| {{ARG}} || 41 446 000 || September 2007 || {{#expr: 41446000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.indec.mecon.ar/ Official INDEC estimate] |- | 33 || align=left| {{DZA}} || 39 208 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 39208000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 34 || align=left| {{POL}} || 38 217 000 || [[June 30]], [[2007]] || {{#expr: 38217000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://web.archive.org/web/20081217013109/http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/PUBL_ludnosc_stan_struktura_teryt_1pol_2007.pdf Official GUS estimate] |- | 35 || align=left| {{SDN}} || 37 964 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 37964000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 36 || align=left| {{UGA}} || 37 579 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 37579000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 37 || align=left| {{CAN}} || 35 182 000 || || {{#expr: 35182000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.statcan.ca/english/edu/clock/population.htm Official Canadian Population clock] |- | 38 || align=left| {{IRQ}} || 33 765 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28993000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 39 || align=left| {{MAR}} || 33 008 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 33008000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 40 || align=left| {{AFG}} || 30 552 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 30552000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 41 || align=left| {{VEN}} || 30 405 000 || [[Jun 27]], [[2008]] || {{#expr: 30405000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ine.gov.ve Official Venezuelan Population clock] |- | 42 || align=left| {{PER}} || 30 376 000 || [[June 30]], [[2007]] || {{#expr: 30376000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.inei.gob.pe/Sisd/index.asp Official INEI estimate]<ref>To access the most recent estimates, go to: Información Social - Compendio Estadístico 2007 - Población e Indicadores Demográficos - Poblacional - Población total al 30 de junio, según sexo y grupos quinquenales de edad</ref> |- | 43 || align=left| {{MYS}} || 29 717 000 || [[July 13]], [[2007]] || {{#expr: 29717000 / 71621190 round 2}}% <!-- "Official" Malaysian population clock at http://www.statistics.gov.my uses incorrect coding & resets population to 27,452,091 the first of every month. I have contacted them, but no reply--> || style="font-size: 75%"|[http://www.statistics.gov.my/english/frameset_keystats.php Department of Statistics Malaysia] <!-- "Official" Malaysian Population clock at http://www.statistics.gov.my uses incorrect coding & resets population to 27,452,091 the first of every month. I have contacted them, but no reply -JimWae --> |- | 44 || align=left| {{UZB}} || 28 934 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28934000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 45 || align=left| {{SAU}} || 28 829 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28829000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 46 || align=left| {{NPL}} || 27 797 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 27797000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 47 || align=left| {{GHA}} || 25 905 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 25905000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 48 || align=left| {{MOZ}} || 25 834 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 25834000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 49 || align=left| {{PRK}} || 24 895 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 23790000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 50 || align=left| {{YEM}} || 24 407 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 22389000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 51 || align=left| {{AUS}}<ref name="aus">Includes [[Christmas Island]] (1,508), [[Cocos (Keeling) Islands]] (628), and [[Norfolk Island]] (1,828)</ref> || 23 343 000|| [[July 7]], [[2008]] || {{#expr: 23343000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2/1647509ef7e25faaca2568a900154b63?OpenDocument Official Australian Population clock] |- | 52 || align=left| {{TWN}} ([[Taiwan]])<ref name="roc">Consists of the island groups of [[Taiwan]], the [[Pescadores Islands|Pescadores]], [[Kinmen]], [[Matsu Islands|Matsu]], [[List of islands of the Republic of China|etc.]]</ref> || 23 330 000 || [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 23330000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://eng.stat.gov.tw/mp.asp?mp=5 Official National Statistics Taiwan estimate] |- | 53 || align=left| {{MAD}} || 22 925 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 19683000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 54 || align=left| {{CMR}} || 22 254 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 22254000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 55 || align=left| {{SYR}} || 21 898 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21898000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 56 || align=left| {{ROM}} || 21 699 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21438000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 57 || align=left| {{AGO}} || 21 472 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21472000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 58 || align=left| {{LKA}} || 21 271 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21271000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 59 || align=left| {{CIV}} || 20 316 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 20316000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 60 || align=left| {{NER}} || 17 831 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 17831000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 61 || align=left| {{CHL}} || 17 520 000 || [[June 30]], [[2008]] || {{#expr: 17620000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.ine.cl/canales/chile_estadistico/demografia_y_vitales/proyecciones/Informes/Microsoft%20Word%20-%20InforP_T.pdf Official INE projection] |- | 62 || align=left| {{BFA}} || 16 935 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 16935000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 63 || align=left| {{NLD}} ||16 759 000|| [[July 9]], [[2008]] || {{#expr: 16759000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.cbs.nl/en-GB/menu/themas/bevolking/cijfers/extra/bevolkingsteller.htm?languageswitch=on Official Netherlands Population clock] |- | 64 || align=left| {{KAZ}} || 16 441 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 16441000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 65 || align=left| {{MWI}} || 16 363 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 13925000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 66 || align=left| {{ECU}} || 15 738 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15738000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 67 || align=left|{{GTM}} || 15 468 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15468000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 68 || align=left| {{MLI}} || 15 302 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15302000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 69 || align=left| {{KHM}} || 15 135 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 15135000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 70 || align=left| {{ZMB}} || 14 539 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14539000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 71 || align=left| {{ZWE}} || 14 150 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14150000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 72 || align=left| {{SEN}} || 14 133 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14133000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 73 || align=left| {{TCD}} || 12 825 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 12825000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 74 || align=left| {{RWA}} || 11 777 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11777000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 75 || align=left| {{GIN}} || 11 745 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11745000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 76 || align=left| [[Īxiptli:Flag of South Sudan.svg|20px]] [[Sudan Huitztlāmpa]] || 11 296 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11296000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 77 || align=left| {{CUB}} || 11 266 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11266000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 78 || align=left| {{GRE}} || 11 128 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 11128000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 79 || align=left| {{BEL}} || 11 104 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 11104000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://statbel.fgov.be/figures/d21_nl.asp#2/ Official Statbel estimate] |- | 80 || align=left| {{TUN}} || 10 997 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10997000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 81 || align=left| {{CZE}} || 10 702 000 || [[March 31]], [[2008]] || {{#expr: 10702000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.czso.cz/csu/2008edicniplan.nsf/engt/65003B7D60/$File/400108q114.pdf Official ČSÚ estimate] |- | 82 || align=left| {{BOL}} || 10 671 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10671000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 83 || align=left| {{PRT}} || 10 608 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10608000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 84 || align=left| {{SOM}} || 10 496 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10496000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 85 || align=left| {{DOM}} || 10 404 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10404000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 86 || align=left| {{BEN}} || 10 323 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10323000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 87 || align=left| {{HTI}} || 10 317 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10317000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 88 || align=left| {{BDI}} || 10 163 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10163000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 89 || align=left| {{HUN}} || 9 955 000 || [[January 31]], [[2008]] || {{#expr: 10053000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://portal.ksh.hu/pls/ksh/docs/hun/xstadat/xstadat_evkozi/tabl1_01ha.html Hungarian Central Statistical Office] |- | 90 || align=left| {{SWE}} || 9 571 000|| [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 9571000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.scb.se/Pages/TableAndChart____25890.aspx Statistics Sweden] |- | 91 || align=left| {{SRB}}<ref>Includes [[Kosovo]]</ref> || 9 511 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 9511000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 92 || align=left| {{AZE}} || 9 413 000 || [[July 12]], [[2008]] || {{#expr: 9413000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.today.az/news/society/46306.html] |- | 93 || align=left| {{BLR}} || 9 357 000 || [[December 31]], [[2007]]|| {{#expr: 9357000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [https://archive.is/20121127033201/belstat.gov.by/homep/en/indicators/population.php Official statistics of Belarus] |- | 94 || align=left| {{ARE}} || 9 346 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 9346000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 95 || align=left| {{AUT}} || 8 495 000 || [[April 1]], [[2008]] || {{#expr: 8495000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statistik.at/web_de/statistiken/bevoelkerung/bevoelkerungsstand_jahres-_und_quartalswerte/bevoelkerung_zu_jahres-_quartalsanfang/023582.html Official Statistics Austria estimate] |- | 96 || align=left| {{TJK}} || 8 208 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 8208000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 97 || align=left| {{HND}} || 8 098 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 8098000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 98 || align=left| {{CHE}} || 8 078 000|| [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 8078000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/themen/01/02/blank/key/bevoelkerungsstand.html Swiss Federal Statistical Office] |- | 99 || align=left| {{ISR}} || 7 733 000<ref>UN figure for mid-2007 is 6,967,000, which excludes Israeli population living in the West Bank.</ref> || [[April 30]], [[2008]] || {{#expr: 7733000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"|[http://www1.cbs.gov.il/reader/?MIval=cw_usr_view_Folder&ID=141 Israeli Central Bureau of Statistics] |- | 100 || align=left| {{PNG}} || 7 321 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 7321000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 101 || align=left| {{JOR}} || 7 274 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 7274000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 102 || align=left| {{BGR}} || 7 223 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 7223000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.nsi.bg/Index_e.htm National Statistical Institute] |- | 103 || align=left| ''{{HK}}'' || 7 204 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 7204000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.info.gov.hk/gia/general/200802/14/P200802140140.htm Census and Statistics Department of Hong Kong] |- | 104 || align=left| {{TGO}} || 6 817 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6817000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 105 || align=left| {{PRY}} || 6 802 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6802000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 106 || align=left| {{LAO}} || 6 770 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6770000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 107 || align=left| {{SLV}} || 6 340 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6340000 / 71621190 round 2}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 108 || align=left| {{ERI}} || 6 333 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6333000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 109 || align=left| {{LBY}} || 6 202 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6202000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 110 || align=left| {{SLE}} || 6 092 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6092000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 111 || align=left| {{NIC}} || 6 080 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 6080000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 112 || align=left| {{DNK}} || 5 619 000 || [[March 31]], [[2008]] || {{#expr: 5457415 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.dst.dk/pukora/epub/Nyt/2008/NR197.pdf Statistics Denmark] |- | 113 || align=left| {{KGZ}} || 5 548 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 5548000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 114 || align=left| {{SVK}} || 5 450 000 || [[March 31]], [[2008]] || {{#expr: 5450000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://portal.statistics.sk/showdoc.do?docid=5639 Statistical Office of the Slovak Republic] |- | 115 || align=left| {{FIN}} || 5 426 000<ref name="fin">Includes [[Åland Islands]]</ref> || [[July 5]], [[2008]] || {{#expr: 5426000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.vaestorekisterikeskus.fi/vrk/home.nsf/pages/index_eng Official Finnish Population clock] |- | 116 || align=left| {{SGP}} || 5 412 000 || mid-2007 || {{#expr: 5412000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.singstat.gov.sg/stats/keyind.html#popnarea Statistics Singapore] |- | 117 || align=left| {{TKM}} || 5 240 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 5240000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 118 || align=left| {{NOR}} || 5 043 000<ref name="nor">Includes [[Svalbard]] (2,701) and [[Jan Mayen Island]]</ref> || [[July 9]], [[2008]] || {{#expr: 5043000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.ssb.no/english/subjects/02/befolkning_en/ Official Norwegian Population clock] |- | 119 || align=left| {{CRI}} || 4 872 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4872000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 120 || align=left| {{LBN}} || 4 822 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4822000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 121 || align=left| {{IRL}} || 4 627 000 || [[April 30]], [[2007]] || {{#expr: 4627000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.cso.ie/releasespublications/documents/population/current/popmig.pdf Official CSO Ireland Statistics] |- | 122 || align=left| {{CAF}} || 4 616 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4616000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 123 || align=left| {{NZL}} || 4 506 000 || [[July 11]], [[2008]] || {{#expr: 4506000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stats.govt.nz/populationclock.htm Official New Zealand Population clock] |- | 124 || align=left| {{COG}} || 4 448 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4448000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 125 || align=left| {{GEO}} || 4 341 000<ref name="geo">Figure includes the [[Republic of Abkhazia]] (216,000) and [[South Ossetia]] (70,000)</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4341000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 126 || align=left| [[Īxiptli:Flag of Palestine.svg|20px|]] [[Tlahtohcāyōtl Palestina]] || 4 326 000 || December 1, 2007 || {{#expr: 4326000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.pcbs.gov.ps/Portals/_pcbs/PressRelease/census2007_e.pdf Palestinian Central Bureau of Statistics - 2007 Census] |- | 127 || align=left| {{LBR}} || 4 294 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3750000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 128 || align=left| {{HRV}} || 4 290 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4290000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 129 || align=left| {{MRT}} || 3 890 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3890000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 130 || align=left| {{PAN}} || 3 864 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3864000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 131 || align=left| {{BIA}} || 3 829 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3829000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 132 || align=left| ''{{PRI}}'' || 3 688 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3688000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 133 || align=left| {{OMN}} || 3 632 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3632000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Somalitlālpan]]'' || 3,500,000 || ''Date unknown'' || {{#expr: 3500000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.somalilandgov.com/cprofile.htm Somaliland government] |- | 134 || align=left| {{MDA}} || 3 487 000<ref name="mol">Includes [[Transnistria]] (555,347)</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3487000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 135 || align=left| {{URY}} || 3 407 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3407000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 136 || align=left| {{KWT}} || 3 369 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3369000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 137 || align=left| {{ALB}} || 3 173 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 3173000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 138 || align=left| {{LTU}} || 3 017 000 || [[April 1]], [[2008]]|| {{#expr: 3017000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.gov.lt/lt/pages/view/?id=1609 Statistics Lithuania] |- | 139 || align=left| {{ARM}} || 2 977 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2977000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 140 || align=left| {{MNG}} || 2 839 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2839000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 141 || align=left| {{JAM}} || 2 784 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2784000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 142 || align=left| {{NAM}} || 2 303 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2303000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 143 || align=left| {{QAT}} || 2 169 000<ref>Figure for Qatari residents only. Estimates for 2008 that include non-resident, transient laborers indicate a population of 1,448,446. From [http://www.planning.gov.qa/Statistics_Dept/population_estimates.pdf Qatar General Secretariat for Development Planning]</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2169000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''{{KSV}}'' || 2,126,708 || 2007 || {{#expr: 2100000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/kv.html The World Factbook ] |- | 144 || align=left| {{MKD}} || 2 107 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2107000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 145 || align=left| {{LSO}} || 2 074 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2074000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 146 || align=left| {{SLO}} || 2 072 000 || [[June 23]], [[2008]]|| {{#expr: 2072000 / 65760000 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.si/eng/tema_demografsko_prebivalstvo.asp Official Slovenian population clock] |- | 147 || align=left| {{LAT}} || 2 050 000 || [[May 1]], [[2008]]|| {{#expr: 2050000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.csb.gov.lv/csp/content/?cat=2269 Latvijas Statistika] |- | 148 || align=left| {{BWA}} || 2 021 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 2021000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 149 || align=left| {{GMB}} || 1 849 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1849000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 150 || align=left| {{GNB}} || 1 704 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1704000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 151 || align=left| {{GAB}} || 1 672 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1672000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 152 || align=left| {{TTO}} || 1 341 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1341000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 153 || align=left| {{BHR}} || 1 332 000 || ''Date unknown'' || {{#expr: 1332000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.e.gov.bh/wps/portal/!ut/p/c1/04_SB8K8xLLM9MSSzPy8xBz9CP0os3g3E0cj0wAXIwMDvwBXAyNLbw8jkxBXI3dzA_1wkA6zeD9_o1A3E09DQwszV0MDIzMPEyefME8DdxdjiLwBDuBooO_nkZ-bqh-cWKRfkJ2d5uioqAgA4fS8jQ!!/dl2/d1/L0lHSkovd0RNQU5rQUVnQSEhL1lCWncvZW4!/ Kingdom of Bahrain Government Statistics] |- | 154 || align=left| {{EST}} || 1 287 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 1287000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stat.ee Statistics Estonia ] |- | 155 || align=left| {{SWZ}} || 1 250 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1250000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 156 || align=left| {{MUS}} || 1 244 000<ref name="mau">Includes [[Agalega]], [[Rodrigues (island)|Rodrigues]] and [[Cargados Carajos|St. Brandon]]</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1244000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 157 || align=left| {{CYP}} || 1 141 000<ref>Includes the [[Turkish Republic of Northern Cyprus]] (264,172). The [http://www.mof.gov.cy/mof/cystat/statistics.nsf/All/4E24598BFC64594AC22570BD0035F021?OpenDocument&sub=1&e= Statistical Institute of the Republic of Cyprus] shows a population of 749,200 (2004 Census).</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1141000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 158 || align=left| {{TLS}} || 1 133 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 1133000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 159 || align=left| {{FJI}} || 881 000 || 2007 || {{#expr: 881000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statsfiji.gov.fj/ Fiji Islands Bureau of Statistics] |- | — || align=left| ''[[Réunion]]''<ref name=overseas_France>Part of [[France]].</ref> || 875 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 875000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Official INSEE estimate] |- | 160 || align=left| {{DJI}} || 873 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 873000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 161 || align=left| {{GUY}} || 800 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 800000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 162 || align=left| {{GNQ}}<ref>A 2003 U.S State Department report states the following: "Although the 2002 census estimated the population at 1,015,000, credible estimates put the number at closer to 500,000. The opposition claimed that the Government inflated the census in anticipation of the December presidential election." (...) "Opposition leaders charged earlier in the year that census results showing a twofold population increase were flawed and that numbers were inflated to perpetuate election fraud." [http://www.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2002/18181.htm] The official census figures are available [http://www.dgecnstat-ge.org/Datos/estructurales/Poblacion.htm here].</ref> || 757 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 757000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 163 || align=left| {{BTN}} || 754 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 754000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 164 || align=left| {{COM}} || 735 000<ref name="com">Excludes the island of [[Mayotte]]. The Tlacetilīlli Tlācatiyān is 839,000 (including Mayotte)</ref> || July 2007 || {{#expr: 735000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://archive.is/20121205062219/http://world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gadm&lng=en&dat=32&geo=-116&srt=npan&col=aohdq World Gazetteer projection] |- | 165 || align=left| {{MNE}} || 621 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 621000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 166 || align=left| [[Sahara Tlāpcopa]] || 567 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 567000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Macao]]'' || 566 000 || [[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 566000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.dsec.gov.mo/index.asp?src=/english/indicator/e_dem_indicator.html Statistics and Census Service of Macau] |- | 167 || align=left| {{SLB}} || 561 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 561000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.spc.int/prism/country/sb/stats/] |- | 168 || align=left| {{SUR}} || 539 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 539000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 169 || align=left| {{LUX}} || 530 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 530000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.statistiques.public.lu/stat/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=1054&FldrName=Etat%20de%20la%20population&IF_Language=fra&RF_MainTheme=Population%20et%20emploi Le portail des statistiques du Luxenbourg] |- | 170 || align=left| {{CPV}} || 499 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 499000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Guadeloupe]]''<ref name=overseas_France /> || 466 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 466000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm INSEE estimate] (minus the populations of Saint Martin and Saint Barthélemy) |- | 171 || align=left| {{MLT}} || 429 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 429000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 172 || align=left| {{BRN}} || 418 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 418000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Martinique]]''<ref name=overseas_France /> || 404 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 404000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Official INSEE estimate] |- | 173 || align=left| {{BHS}} || 377 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 377000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 174 || align=left| {{MLV}} || 345 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 345000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 175 || align=left| {{BLZ}} || 332 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 332000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 176 || align=left| {{ISL}} || 330 000 || [[April 1]], [[2008]] || {{#expr: 330000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.hagstofa.is Hagstofa Íslands] |- | 177 || align=left| {{BAR}} || 285 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 285000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Polinesia Francesa]]''<ref name=overseas_France /> || 277 000 || [[August 20]], [[2007]] || {{#expr: 277000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.ispf.pf/(k1aciwf4z0fyap45ghzhgm55)/stat/demo/rp2007/pdfs/poplegales2007.pdf August 2007 census] |- | — || align=left| ''[[Yancuīc Caledonia]]''<ref name=overseas_France /> || 256 000 || [[January 1]], [[2008]] || {{#expr: 256000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.isee.nc/telechargement/bilan2007.pdf Official ISEE estimate] |- | 178 || align=left| {{VUT}} || 253 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 253000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Guayana Francesa]]''<ref name=overseas_France /> || 249 000 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 249000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/resultats-regionaux.htm Official INSEE estimate] |- | — || align=left| ''[[Mayotte]]''<ref name=overseas_France /> || 222 000 || [[July 31]], [[2007]] || {{#expr: 222000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.insee.fr/fr/insee_regions/reunion/zoom/mayotte/publications/inseeinfos/pdf/insee%20infos%20n32.pdf July 2007 census] |- | 179 || align=left| {{STP}} || 193 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 193000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 180 || align=left| ''[[Antillan Tlanitlālpan]]'' || 192,000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 192000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 181 || align=left| {{WSM}} || 190 000 || 2008 || {{#expr: 190000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.spc.int/prism/Country/WS/stats/ Samoa Statistics Department] |- | 182 || align=left| {{LCA}} || 182 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 182000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 183 || align=left| ''[[Guam]]'' || 165 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 165000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 184 || align=left| {{VCT}} || 109 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 109000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 185 || align=left| ''[[Virgen Tlālhuāctli TTI]]'' || 107 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 107000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 186 || align=left| {{GRD}} || 106 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 106000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 187 || align=left| {{TON}} || 105 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 105000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 188 || align=left| {{FSM}} || 104 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 104000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 189 || align=left| ''[[Aruba]]'' || 103 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 103000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 190 || align=left| {{KIR}} || 102 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 102000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 191 || align=left| {{SYC}} || 93 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 93000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 192 || align=left| {{ATG}} || 90 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 90000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 193 || align=left| ''[[Jersey]]'' || 89,300 || December 31, 2006 || {{#expr: 88200 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.gov.je/NR/rdonlyres/5834907F-A3C1-4D57-BBBF-7B7530A64647/0/JerseyinFigures2007.pdf] |- | 194 || align=left| ''[[Man Tlālhuāctli]]'' || 86 000 || 2006 || {{#expr: 86000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.gov.im/isleofman/facts.xml Isle of Man Government] |- | 195 || align=left| {{AND}} || 79 000 ||[[December 31]], [[2007]] || {{#expr: 79000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.estadistica.ad/indexdee.htm] |- | 196 || align=left| {{DMA}} || 72 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 72000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 197 || align=left| ''[[Guernsey]]'' || 65,726 || July 2008 || {{#expr: 65726 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/gk.html The World Factbook] |- | 198 || align=left| ''[[Bermuda]]'' || 65 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 65000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 199 || align=left| ''[[Cayman Tlālhuāctli]]'' || 58 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 58000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 200 || align=left| ''{{GRL}}'' || 57 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 57000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 201 || align=left| ''[[Samoa Ixachitlān]]'' || 55 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 55000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 202 || align=left| ''[[Mariana Tlālhuāctli Mictlāmpa]]'' || 54 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 54000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 203 || align=left| {{KNA}} || 54 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 54000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 204 || align=left| {{MHL}} || 53 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 53000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 205 || align=left| ''[[Faroe Tlālhuāctli]]'' || 49 000 || [[May 1]], [[2008]] || {{#expr: 49000 / 71621190 round 3}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.hagstova.fo/portal/page/portal/HAGSTOVAN/Statistics_%20Faroe_Islands Official statistics of the Faroe Islands] |- | 206 || align=left| {{MCO}} || 38 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 38000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 207 || align=left| {{LIE}} || 37 000 || [[December 31]], [[2007]]|| {{#expr: 37000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.llv.li/amtsstellen/llv-avw-statistik/llv-avw-statistik-wichtige_zahlen_engl.htm Statistik Liechtenstein] |- | — || align=left| ''[[Saint-Martin]]''<ref name=overseas_France /> || 33,102 || October 2004 || {{#expr: 33102 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| October 2004 supplementary census |- | 208 || align=left| ''[[Turk īhuān Caico Tlālhuāctli]]'' || 33 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 33000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 209 || align=left| {{SMR}} || 31 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 31000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 210 || align=left| ''[[Gibraltar]]'' || 29 000 || 2006 || {{#expr: 29000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"|[http://www.gibraltar.gov.gi/gov_depts/Statistics/Key_Indicators_2006.pdf Government of Gibraltar - information services] |- | 211 || align=left| ''[[Virgen Tlālhuāctli Britanicāyōtl]]'' || 28 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 28000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 212 || align=left| {{PLW}} || 21 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 21000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 213 || align=left| ''[[Cook Tlālhuāctli]]'' || 21 000<ref>Tlacetilīlli Tlācatiyān for mid-2007 is 13,000, which includes the population of residents only.</ref> || September 2007 || {{#expr: 21000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.stats.gov.ck/Statistics/Demography/popn_estimate.htm Statistics office] |- | 214 || align=left| ''[[Anguilla]]'' || 14 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 14000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Wallis īhuān Futuna]]''<ref name=overseas_France /> || 13 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 13000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 215 || align=left| {{TUV}} || 10 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 216 || align=left| {{NRU}} || 10 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 10000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | — || align=left| ''[[Saint-Barthélemy]]''<ref name=overseas_France /> || 8,450 || [[January 1]], [[2007]] || {{#expr: 8450 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/repartition/comd971.htm?numdep=971&x=54&y=8#S January 2007 census] |- | — || align=left| ''[[Saint-Pierre īhuān Miquelon]]''<ref name=overseas_France /> || 6 000 || [[January 1]], [[2006]] || {{#expr: 6000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| [http://www.insee.fr/fr/recensement/nouv_recens/resultats/repartition/comd975.htm?numdep=975&x=18&y=13 January 2006 census] |- | 217 || align=left| ''[[Montserrat]]'' || 5 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 5000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 218 || align=left| ''[[Saint Helena]]'' || 4 000<ref name="sh">Includes [[Ascension Island|Ascension]] and [[Tristan da Cunha]]</ref> || 30 Tlachicuazti 2013 || {{#expr: 4000 / 71621190 round 4}}% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 219 || align=left| ''[[Malvina Tlālhuāctli]]'' || 3 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00005% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 220 || align=left| ''[[Niue]]'' || 1 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00003% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 221 || align=left| ''[[Tokelau]]'' || 1 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00003% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 222 || align=left| {{VAT}} || 1 000 || 30 Tlachicuazti 2013 || 0.00002% || style="font-size: 75%"| Tlacetilīlli Tlācatiyān |- | 223 || align=left| ''[[Pitcairn Tlālhuāctli]]'' || 50 || || 0.000001% || style="font-size: 75%"| |} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Chanehmatiliztli]] pl1se7n3941wxsdnrnacyixymeihaef María Ichpochtli 0 12515 499720 487021 2022-07-24T16:34:08Z Koatochij 19758 /* No Xiquitta */ wikitext text/x-wiki [[Image:SASSOFERRATO - Virgen rezando (National Gallery, Londres, 1640-50).jpg|200px|thumb|right|Maria inic tetlatlahtlauhtilia, itechpa [[Sassoferrato]].]] In '''Ichpochtli Mariatzin''' ([[Caxtillāntlahtōlli]]: ''María''; [[Judeatlahtolli]]: מרים ''Myriam'') in inantzin in [[Jesucristo]] ihuan in icihuatzin in [[Jose itech Nazaret]] yehhuatl catca ce cihuatl [[judeatlacatl]] itech [[Nazaret]] itech [[Galilea]] ca, ipan nepapan tlahcuilolli yancuicanemiquiznahuatilizotl itech pohuini in [[iTeotlahtol in Mateo]], in [[iTeotlahtol in Lucas]] ihuan in [[iTlachihualiz in Tetlazohhuan]], in iuh noihuan miyac tlahcuilolli iztlacatqui in iuh in [[iachtoteotlahtol in Santiago]], yol itzalan itzonquizaliz in mahcuilpohualxihuitl I a.C. ihuan inepantlah in mahcuilpohualxihuitl I z.C. Noihuan in Coran (mahcuilpohualxihuitl VII), [[iamox teoyoh]] in [[islam]], quiteittitia in iuh inantzin in Jesus ([[Isa]]), itzintlan itoca [[arabiayotl]], Maryam nozo Miriam. In iixneciliz in Mariatzin ipan in [[netecpicholiztli huehcahuitiani]] ahmo yehhuatl catca in iuh ce cemani tlaneltiliani, zan yeh in iuh ce motenyohtiani tlayectenehualli ihuan ipan oc ye ce tlamantli cecniquizqui, tlachihuani cecniquizqui ipan ce cahuitl nelhuayotl ian in iicpatehtecaliz in itequixtiliz, in inenacayotiliz in [[Jesucristo]] ([[Lucas 1:26-38]]; [[Lucas 2:1-19]]), ihuan tlacneliani ipan oc ome, in imazololiz ihuan imiquiz in Jesutzin ([[Juan 19:25-27]]), ihuan itlatzintiliz in inic ce tecentlaliliztli motecpichoani tlatlahtlauhtiani niman ic achtopa in huallaliz in [[Teoyoliatl Yecnemiliceh]] ipan [[Pentecostes]] ([[Tlachiuhtli 1:14]]). Ipan in iteotlahtol in Mateo ([[Mateo 1:18]]) ihuan in iteotlahtol in Lucas ([[Lucas 1:27]) quiteittitia in Maria in iuh ce tlazcaltilli ichpochtli in ihcoac, ipan in Tetlacaquiltiliztli, quimatih ca itech yeya otztli itechpa itlachiuh in Yoliatl Yecnemiliceh, in ahmo itepalehuiliz in oquichtli. Ipampa in, atzan ihtolo in «'''Ichpochtli Mariatzin'''», nozo cemaniliztica «'''In Ichpochtli'''», ipan in [[Netlacentequililiztli tlaneltocani]], [[tlanelihtoani]], [[egiptoyotl]], ipan in [[Netlacentequililiztli]] inglaterrayotl ihuan ipan occe [[tetocayotiliztli motecpichoani]]. Ipan in Netecpicholiztli tlaneltocani ihuan tlanelihtoani itech tlamilo huelitilizotl itech tepan tlahtoliz iixpan Jesucristo, inic quitoca in yecnemiliceh [[Ireneo de Lyon]] (mahcuilpohualxihuitl II) ihuan in tlaquetzalli ipan in [[iteotlahtol in Juan]] itechpa itepantlahtoliz ipan in [[nemanamictiliztli itech Cana]] ([[Juan 2:1-11]]). Ipan in Netecpicholiztli achto tlatenehualli, in itemahuiztililoca neltia itzalan tetlanextililiztli ahmo inamic, ca yauh niman [[tetlaixpantililiztli ahyoltzotzoni ihuan nemachtillotl mariayotl]], ixquichca itlatlahtlauhtiloca, ihuan tocaitl in ica mixihmachtilia, in yuhqui «Inantzin in Toteucyo», nozo in paccaceliloni itlahtol ica greciatlahtolli, «[[Theotokos]]», inin in tlatzacuia tlaixcoyantilli itech yehhuatzin ihciuhca ipan in [[Netechpichahuiliztli itech Efeso inic 431]] ihuan cencah tlacualquixtilli itechpa in Netecpicholiztli tlanelihtoani. Noihuan motocayotia «Mahcehualtic Ichpochtzin Maria», inic nepanihui ica in tlahcuilolli teotlahtollotl: ::::: «[...] niman axcan nechchahchamahuaz in ixquich tetech quizaliztli [...]» :::::::::::::::::::::: Maria itech [[Isabel]], :::::::::::::::::::::: Iteotlahtol in Lucas 1:48 ==In itocatzin in Mariatzin== Inpan in judeatlacah in tocaitl ahmo yehhuatl yeya ce cemani ontetocaitl; itech catca tetech nematiliztica tlanepanolli in aquin tlacatl. Ipampa in quicuiah tocaitl ca quinematcaihtoaya in centlamanquizcayotl, in netlanohmahhuiliztli; ihuih, yehhuatl yeya cencah quinemitiaya in "in itocatzin yehhuatl yez yuh" in ihcoac monequia quitenehuilia ce neixcahuiliztli nozo centlamanquizcayotl tlapanahuih yehhuatl in aquin conetl ipampa tlacatiliztli. Maria yehhuatl ce tocaitl tenyoh ipan in [[Tanaj]] nozo [[Huehueh Nemiquiznahuatiliztli]] ipampa yehhuatl oyez in itocatzin in ihueltiuh in [[Moises]] ihuan [[Aaron]], ipan ipeuhca tlahcuilolli in iuh [[Mīryam]]. In itlahtolmelahuiliz [[In Epohualtetl Omatlactetl]] quitenehua niman in arantlahtolli [[Mariám (Mαριαμ)]]; In tlacuepaliztli ipan in tlayacatia tozcayotl quinextia in tlatenehualiztli nohuian, in tlatenehualiztli ica in [[arantlahtolli]] ca mihtoaya ipan [[Palestina]] achto in itlacatiliztzin in Cristo. Ipan in itlahcuilol greciayotl in [Yancuic Nemiquiznahuatiliztli], ipan in itlahtolmelahuiliz [[In Epohualtetl Omatlactetl]], in tocatzintli tlanemitilli yehhuatl yeya [[Mariám]]. Maria yehhuatl yezquia ahzo in in iixneciliz greciayotl in tlahtolli. Macihui ipan in [[Huehhuetiliztli Nepantlahtli]] temoloc tlanezcayotiliztli oc ye teicnomatini in ahmo tlamanalhuiani, itzintlan in tematiantic tlanextiliztli altepetlalcopincayotl, "Cihuatlahtocapilli" nozo "Tlatimalolli" yehhuatl in tlanezcayotiliztli oc ye tlanamictli in tocaitl [[judeayotl]]. Maria yehhuatl noihuan tenyoh in iuh "[[Icitlal in huehhueyatl]]" nozo "Icitlal in hueyatl" (Stella Maris). In tlatenehualli tocaitl itech huitz in tlahtolmelahuiliztli itechpa ce tlapehualtiloni itech in [[Huehueh Nemiquiznahuatiliztli]], itech in inic ce imAmox in Tlahtohqueh 18:41-45. ==Itenemilizpohual in Maria ipan in tlamanitiliztli motecpichoani== [[Image:Dolci Madonna p1070185.jpg|thumb|250px|Mariatzin, inantzin in Jesutzin. [[Carlo Dolci]].]] In Maria tenehualo ica itocatzin ceppa, manel ica ixneciliztli cenyani, in ihcuiloz in teotlahtolli oc ye techiuhcayotl, in [[iteotlahtol in Marcos]]. Ipan in [[iTeotlahtol in Mateo]] tenehualo ica ontlaehualiztli itech itlaquetzaliz in [[imixihuiloca cenquiztic]] in Jesutzin ihuan in itlacatililoca ihuan neyeltiliztli ompa Egipto. ANican in tetlaneltoquitiani Mateo quitenehua ca yehhuatl Maria in aquin quihtoh in tenahualcaquini Isaias in quihtoz: ::::::«in Ichpochtli quimixihuitiz ihuan quitlacatiliz ce tepiltzin in aquin quitlalizqueh in tocaitl Emmanuel, ca tlahtolcueptli quinezcayotia: "In Toteucyo totech moyetzticah"». In [[iTeotlahtol in Lucas]] yehhuatl in oc ye tenehualiztli quitemaca itechpa Maria, inic quitenquixtiz ica oc ye neixhuatiliztli in netlahtolpepechtiliztli itechpa in ipiltian in Jesutzin, cequih motenquixtia oc ye tlatzintlan: In Tetlacaquiltiliztli, In Onteittaliztli iixpan Isabel, in iTlacatililoca in Jesutzin, in iTeixihmachtiloca in Jesutzin ipan in Teocalli (nican in [[mohuapauhqui Simeon]] quinahualcaqui: «monohma ce tepozmaccuahuitl mitznalquixtiaz itech yollohtli», inic ihtoa itechpa itlatlematiliz in Mariatzin inoc in iNeyolcocoltiloca in iconeuhtzin) ihuan in ineixpololoca in Jesutzin ihuan iixnepanoloca ipan in teocalli. noihuan yehhuatl in tetlaneltoquitiani Lucas in quihtoa ca Maria quihuehcahuitiaya inin tlamantli ihuan quinemiliaya ipan iyolloh. Ipan in [[iTeotlahtol in Juan]], Jesutzin quichihua in inic ce itlamahuizol ipampa itetlatalahtlauhtiliz, ipan [[Cana]]. Ihuan ipan in temazoaya, quitemaca in iuh inantzin in tetlazoh huellazohtli,ihuan maco in aquin Maria in iuh teconeuh (Ipampa inin nechiuhtli, in teotlamatiliztli tlaneltocani ihuan tlanelihtoani quimachitia in itepan tlahtoliz in Maria iixpan iConeuhtzin; ihuan in iixpan netlacuililoca nezcayotl in Maria in iuh «Inantzin in Netlacentequililiztli», in quihtoznequi, «(Inantzin) in ixquichtin motecpichoanimen», tlaixehualtin ipan in itlacauh in tetlazoh huellazohtli). Noihuan tenehualo ipan in [[Itlachihualiz in Tetlazohhuan]] in iuh tlacneliani ittitiloni itech in tecentlaliliztli motecpichoani huehcahuitiani. ===Tetahhuan ihuan cenyeliztli=== In tlamanitiliztli motecpichoani quinnemitih in Joaquin ihuan Ana in iuh in ipilhuahcahuan in Maria. Inon tocaitl itech cah tlacuilli itech iAchtoteotlahtol in Santiago, ce i teotlahcuilol iztlacatqui oc ye tenyoh ihuan techiuhcayotl. Inin tlahuelittaliztli ocatca inetlahtolpepechtiliz in tlatenehualiztli ipan miyac nechiuhtli teicnottani itechpa in itenemilizpoahual in Ichpochtli Maria. Ahmo momati ica tlacacoyeliztli intla Maria quimpix teiccahuan. Manel cequintin quimocuiliah ipampa nelli inechiuh in [[iTeotlahtol in Juan]] ihuan in Mateo in quitenehuah in aquin "ihueltiuh in inantzin", in aquin yehhuatl yezquia in Maria itech Cleofas ipan [[Jeronimo]]. Icentlapal, [[Hegesipo]] quitenehua inin Maria in iuh icihuauh in [[Cleofas]], iicneuh in Jose ihuan ic imonhuezhui in Maria: ce nemanepanoliztli judeayotl ahmo quitlalizquia cenenehuixqui tocaitl itech ome in teichpochhuan. ===Inemanamictiliz in Mariatzin=== In teotlahtolli quiteittitia in Maria in ihcoac quipohua itlacachihualiz in Jesutzin. Quipohua ca Maria ipan inon cahuitl yehhuatl yeya iteyollapancauh in [[Jose itech Nazaret]], in yehhuatl yeya cuauhxinqui. In zanilli teotlahtollotl pehua zatepan inenamictiliz in Maria itloc Yecnemiliceh Jose. In iTeotlahtol in Lucas quitlamia ome amoxxehxeloliztli itech in [[itlacachihualiz]] ihuan ipiltian in Jesuztin. Yehhuatl ipan Lucas noihuan in ompa tocayotilo "Tentimani itech Huelnezcayotl", "tlateochihualli intzalan in ixquich in cihuah", "inantzin in Toteucyo". In ontetocaitl ''κεχαριτωμένη'', in mopohua ''kecharito̱meni̱'' ihuan in tlahcotlahtol tlatlematini in ''χαριτον'' (''chariton''), tlahtolcuepalo itechpa in tlahtolmelahuiliztli teotlahtolihtlacoani in iuh "huel tlaicnelilli", inoc ipan in tlaneltocani motlahtolcueptimani in iuh "tentimani itech huelnezcayotl" (inic quitoca in "gratia plena" itech in [[Vulgata]]). In Yancuic [[iTeoamox in Jerusalen]], ipampa neixcuitilli, quinematcaihtoa ipan in iTeotlahtol in Lucas (1,28) ca inin tetlapaloliztli ipan ixneciliztli tlahcuilolotl quinezcayotia: "in tehhhuatl in itech oticatca ihuan itech ticah tentimani itech in teicneliliztli teucyotl". Ipan in tlamanitiliztli judeayotl itech inon cahuitl, in telpohpochtin monamictiayah itzalan in caxtolli omei ihuan in ompohualli onnahui xihuitl, in oquic in ichpohpochtin niman in mahtlactli omome xihuitl ittoqueh tlapalihuih (''na'arah'') zatepan inin huehhuetiliztli momanamictihtimatiah. Ipan in nemanamictiliztli judeayotl oncatca ome immanyotl, in nemanepanoliztli ihuan in nemanamictiliztli ihuetzian tlatenehualli: in tlayacatia chihualoya ipan in ichan in tlayollapantli ihuan itech quitquia nenotzaliztli ihuan tetlachihualtiliztli, manel in nehuicatinemiliztli yehhuatl yeya zatepan. Intla in tlayollapantli ayamo itech catca tenamic moyollohtepitzhuiaya ce xihuitl zatepan in nemanepanoliztli inic ahciz in tlaoncayotia cotoncayotl, in nemanamictiliztli ihuetzian tlatenehualli, in ompa in teyollapanqui quihuicaya tlamahuiztiliztica in tlayollapantli niman ichan itetahhuan ixquichca ichan. ===Tetlacaquiltiliztli=== [[Image:ICONO15.jpg|thumb|250px|Ixiptlatzin in Ichpochtli in teahxiltia ipan in temahuitililiztli ihuan ohtocaliztli.]] Iixneciliztzin in Mariatzin ipan in zanilli teoamoxyotl pehua ica in tlaquetzaliztli itechpa in ineteittiliz in ilhuicatlaihualli Gabriel iixpan Maria, ipan quipohua in tetlaneltoquitiani Lucas. :: Ihuan inic chicuacentetl metztli, in ilhuicatlaihualli Gabriel titlanilo itechpa Dios ixquichca in altepetl Galileayotl tlatocayotilli Nazaret, iixpan ce ichpochtli nemanepanolli itloc ce oquichtli motocayotia Jose, cemeh itetech quizcahuan in David; ihuan in itocatzin in ichpochtzintili yehhuatl yeya Maria. Ihuan inic calaqui in ilhuicatlaihualli, quilhuih: «¡Ma xipaqui, in titentimani itech huelnezcayotl! In Toteucyo motech moyetzticah.» ::::::::::::::::::::::::::::::::[[''Lucas'' 1:26-28]] Lucas motlacuauhquetz ipan quihcuiloz in itetlahtolcuepaliz in Mariatzin iixpan in tlatenquixtiliztli teucyoh in mochiuhtaz: inetlapololtiliz ihuan iyohuitiliz, in yuhqui ca zatepan quinextizquia ineihzahuiliz iixpan in itlayolteohuiliz de Simeon ihuan iahtlaahcicamatiliz in itlahtoltzin in Jesutzin ipan in teopantli. Iixpan ce ichtacayotl in quicempanahuia ineihmatiliz, quinemilia itechpa in tlanohnotzaliztli (Lucas 1:29; Lucas 2:33), quiyollamachilia tlacemanca in nechihualiztli ihuan quipiya ipan iyolloh. Niman zan achitzinca in tetlacaquiltiliztli, in ihcoac in itlaihmatiliz nelhuayotl in inemiliz in Maria neci mocuepcueptinemi, quipehua itlatoquililiz in yohuitiliztli ihuan in neyoltzotzonaliztli tlatenehualli itechpa in inTeolahtol in Lucas ihuan in Mateo. Inic ce neyoltzozonaliztli moteixihmachtia ipan in ipeuhca in iteotztiliz. Huel in cototztiliztli neci quipoztequiz in iyollohtzin in iteyolahcoccauh [[Jose]]tzin, ihuan quihuica in (aquin) Josetzin itech tlanequiliztli in quitlalcahuiz in (aquin) Mariatzin ichtaca ipampa ahmo quixtlapoz. Ic oquicentlalihca in Josetzin in ihcoac Dios quixmachtiz itlanequiliztzin ica ce temiquiliztli: «In tiJosetzin, in ticoneuhtzin in David, mah timacahci ticcuiz motloc in Mariatzin in timocihuauh ipampa ca in itech tlachihualli itech pohui in [[Teyoliatl Yecnemiliceh]]. Quitlacatiliz ce tepiltzin, ihuan tehhuatl tictocayotiz Jesus, ipampa ca in yehhuatl quimaquixtiz itlacamecayo itech in itlahtlacol.» Niman huelihcoac, Jose mocepanicnelia ipan in yohuitiliztli in neci ipan in iyoliliz in Mariatzin, in iuh mopohua zatepan. ===Itlahpalotaliz in Mariatzin itech Isabeltzin=== Mariatzin, ye otztli, quitlahpalotiuh in ihuehcapa tecihuaiccauh Isabel, yehica in ilhuicatlaihualli Gabriel oquicaquiltiaya in noihuan yehhuatl, manel ye ilama, itech catca otztli, inezca in iixpan Dios ahtle yehhuatl ahchihualoni. Ohtoca Maria in ompa ce altepehuahcan in itepeuh in Judea, in axcan mixmati in iuh in altepetl [[Ain Karim]] itech catqui chicuace kilometro ihuan ixelihuian itech in icihuatlampa in Jerusalen. In ahcico Maria, in teotlahtolli quipohua ca yehhuatl in conetl quipiaya Isabel ipan in ixillan pancholoh, ca ixtlamatililo in iuh paquiliztli. Isabel quixihmachtilia in Maria in iuh in "iNantzin in iTeucyo" ihuan quipantlaza. Maria quinanquilia in Isabel ica ce cuicatl itech in tetimaloliztli, axcan tlatocayotilli «Magnificat», tlayollohtilli ipan icuic in Ana, ipan ixachi cuicatl ihuan ipan occe tlapehualtiloni itech in Huehue Nemiquiznahuatiliztli in, tlacahzo, yehhuatl yeya itlaixmnatiliz in Mariatzin. In «Magnificat» quitoca ce tlahuehcaihtoliztli: «In ixquich in tetech quizaliztli nechtocayotiz mahcehualtic». In tetlacaquiltiliztli ihuan in ''Magnificat'' yehhuatl, melahuaca, in ome tlapehualtiloni itech in teotlahtolli amatlahcuilolotl in ipan Maria quitenquixtia tlahtoltica ica oc ye tlanematcaihtoliztli inematiliztzin, ca ahmo yehhuatl occe zan yeh ce tlahuehcatenehualiztli itech in huel iyoliliz ihuan in tlanohnotzaliz in Jesutzin. ===Ipiltiliz in Jesutzin=== [[Image:Mignard vierge raisins.jpg|200px|thumb|[[Pierre Mignard]], ''In ichpochtli ica xocomecatl''.]] Lucas, in quipohuaz in tlachihualiztli in quiyahualhuia ipiltiliz in Jesutzin, quinematcaihtoa ica netzitzquiliztli in yohuitiliztli in ipan yauh in iyoliliz in Maria. Iixpan ce itecpoyotlahtol in Cesar Augusto ca quinahuatia ce tocaamatl, Josetzin ihuan Mariatzin intech monequi pehuaz in ohtlatocaliztli niman Nazaret ipan Galilea itlocpa Belen ipan Judea, in ihcuac yehhuatzin itech cah temixihuitiz. Yehica ahmo oncah xomolli inic mocallotiz, itech monequi temixihuitiz ipan ce mazatlacualtiloyan. In zanilli itech in iteotlahtol in Lucas neci quicempanahuiz itech ixneciliztli hueyiyani itlaneltocaliz in Mariatzin, in tlacahua itech Teotl mahcihui ahmo za cencah cahcicacaquiz in mochihua: yehhuatl quipiya «inin tlamantli» ihuan quinemilia ipan iyollohtzin. ===Mariatzin ihuan ce tlahuehcatenehualiztli itech netoliniliztli=== Ica tlapehualtiliztli itech in iteittitiloca in Jesutzin ipan in Teocalli inic quitemacaz tlaneltililiztli itech in tenahuatilli in quitenahuatia ca in ixquich oquichtli yacapantli itech huetziz in Teuctzintli, mochihua ce yancuic inezca in neyoltzotzonaliztli ipampa María. Ce oquichtli yectli ihuan teicnomatini in itoca [[Simeon]], in aquin nextililo ca ahmo quittaz in miquiliztli achto quittaz in Cristo, quihuelmati ipan in iconeuhtzin in Maria in nemaquixtiliztli, tlanextli inic quinextiz yehhuantin in aquihqueh ahtlaneltocanimeh ihuan imahuizo in itconi itechpa Dios, Israel. Yeceh niman ic , ce tlahuehcatenehualiztli tlaneltililli itechpa Simeón quinalquixtia in iixnexiliz in Maria: ::: In itahtzin ihuan in inantzin tlamahuizohticatcah itech in tlein itech mihtoaya. In Simeon oquinteochiuh ihuan oquilhuih in Maria, inantzin: «Yehhuatli tlatlalihticah ipampa in huetziztli ihuan panhuetziztli intech miecquintin ipan Israel, ihuan inic yehhuatl yez inezca in nechalaniliztli –– ¡ihuan huel motech ce tepozmaccuahuitl mitznalquixtiliz in moyolia! –– ipampa moyetztiuh in itlanequiliz in miec yollohtli.» ::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::[[Lucas 2:33-35]] ===Mariatzin ipan in neyeltiliztli in ompa Egipto=== Cahuitl zatepan, cemeh nahualtin itech tonatiuh iquizayan hualhuih ipan itlatemoloca in «InTlahtocauh in judeatlacah in otlacat». In ihcuac calaquih ipan in chantli, quittah yehhuatl in conetl itloc Maria in inantzin ihuan, inic motlancuacoloah, quimahuiztiliah. Yeceh inin inonteittaliz in nahualtin quimomaltia in itlayehuacaquiliz in [[Herodes in hueyi]] in quitenahuatia quimictiz in ixquichtin in cohconeh itech Belen ihuan in ixquich itlal. In ohuitiliztli moquetza yancuica inpan Mariaihuan in conetl. Yeceh in iilhuicatlaihual in Teuctzintli ixneci ipan temiquiliztli itech Josetzin ihuan quilhuia: «Ma ximoxoquetza, ma xiquincui motloc in conetl ihuan in innatzin ihuan moyeltia in ompa Egipto; ihuan itech xie ompa ixquichca nimitzilhuiz. Yehica Herodes quitemotiuh in conetl inic quimictiz.» Yehhuatl in moxoquetza, quincui yohuac in conetl ihuan inantzin, ihuan hualmomaquixtia in ompa Egipto; ihuan monactia ompa ixquichca in imiquiliz in Herodes. Ce tlachihuani tematiantic quimachiyotia in yecahuiliztli achi ahmoxiuhtlatiani itech ixquich tlacacoyeliztli yuhquiz ipan in itlaciuhcayo in Maria: «Ma ximonacti ompa ixquichca yancuic tenemachitiliztli: yuh yehhuatl catca in zanixquichcahuitl in Teotl oquiteneuhca. ¿Iquin yehhuatl yez in necuepaliztli? ¿Oc achic, oc cemmetztli, oc cenxihuitl? ¿Mocallotizqueh, monemitizqueh ompa ce cahuitl?...» In ihcuac miquih in quitemoayah iyoliliz in conetzintli, Josetzin itloc quincui in conetzintli ihuan inantzin, ihuan calaqui ipan in tlalpantli itech Israel. Yeceh quimati ce yancuic ohuitiliztli: [[Arquelao]] tepachoa ipan Judea zatepan itahtzin [[Herodes]], ihuan ipampa i mahui ica yaz ompa. Ihuan, tlanemachitilli ipan temiquiliztli, mihcuania in ompa tlalli itech Galilea, in ompa ce altepetetl in itoca Nazaret. ===Mariatzin, inoc in itelpochtian in Jesutzin=== In icel itlachihualiz in Jesutzin telpochtli in quipohua in teotlahtolli amatlahcuilolotl mopohua itechpa Lucas ica ipanyotl itech in tlamahuiztiliztli itech in Pascua. Zatepan quihiyohuiz in ineohtlazaliz in iconeuhtzin ipan in Teocalli ihuan oquitemoz inoc eyi ilhuitl, in quinamiquiz Maria quihtlani: «In tinoconeuhtzin, ¿tleh ipampa iuh totech otimonemitih? ¡Ma xiquitta, motahtzin ihuan nehhuatl, nentlamatinimeh, mitztemohtinemiah!» In tlatenquixtiliztli quinextia in ichichinaquiz ihuan itlatequipacholiz in ce nantli tzihtzicuintic, in no tlahtoa ipan in itoca in Josetzin, in tlein quimachiotia in hueyi icentlamanquizcayo in Mariatzin. Jesutzin quinanquilia in Mariatzin ica occe tlahtlaniliztli, in yehhuatzin ahmo quinalquizcacaqui. ===Mariatzin quimocuitlahuih ihuan oquineltilih in itlahtol in Jesutzin=== Ipan in Teoyoh Tlahcuiloliztli, Maria ahmo yehhuatl catca in tlein in iTeotlahtol in Santiago quiteneuh «ce tlacaquini icnopilcuata». In [[iTeoltlahcuilol in Lucas]] techcahuilia ce tetlaixpantiliztli in motepotzhuia oppa achi tlahcuilolotica, nenemitiliztli inic quitlaliz pipincayotl ipan in icpatehtecaliztli. Ipan in itlachihualiz in ipiltian in Jesutzin, zatepan ca in ichcapixqueh quipohuiliah in Josetzin ihuan in Mariaztin in tlein omihtoloca itech in conetl, in tetlaneltoquitiani cahxiltia ca «Mariatzin quipiaya in ixqquich tlamantli ihuan quinemiliaya ipan iyollohtzin». Ihuan zan tepitzin oc tlaixco, in quipohuaz in itlachihualiz in itenamiquiliz in Jesutzin, ica mahtlactli omome xihuitl, intzalan in tetlamachtilizmachtianimeh itech in Teocalli, in tetlaneltoquitiani quitepotzhuia achi tlahcuilolotica in tetlaixpantiliztli achto tlatenehualli: «Ihuan inantzin quipiaya netlacuitlahuiliztica in ixquich tlamantli ipan iyollohtzin». Itech monequi quimatiz ca inin inic ome tetlaixpantiliztli ahmo zan quitenehua in tenanquiliztli in quitemacac Jesutzin ipan in Teocalli ica mahtlactli omome xihuitl, zan yeh yehhuatl nalquizcamachoni in mocoyahua in mochi in tlein Jesutzin quilhuih ipan in tetlanohnochililiztli in itech inantzin quipiyazquia inoc in xihuitl in panoc «mocuaaquini itech itahtzihtzinhuan». Noihuan yehhuatlpaninezqui ca in tetlaneltoquitiani quinextia ca Maria quipiaya inon tlahtolli manel ahno yehhuatzin ahmono Josetzin quinalquizcacaquiah in itlananquiliz in Jesutzin ipan in teocalli: ca «itech monequi ca yehhuatzin quimocuitlahuiani in itlaman in iTahtzin». Juan de Maldonado tlahtolmelahua ca ahmo huelitia Maria quicahuaz inic quinalquizcacaquiz ca Jesus quinotzani itech Teotl «iTahtzin», ihuan ahmono huelitia quittaz ixquihquizani ca yehhuatzin mottani tlacuitlahuiltilli inic quimocuitlahuiz in itlaman in Teotzin. In tlein Maria ayamo quinalquizcacaquia yehhuatl yeya «in tlein tlamantli quihtoaya Jesutzin in itlaman itahtzin: quimmachtiz achto in oquichtin, ihuan niman ic miquiz impampa» Manel ca, itzintlan inin ixneciliztli, in itlahtol in Cristotzin mohuehcauh in oquic tlaquimilolli ipan iztacayotl ipan in ineyolixihmachiliz in Mariatzin, yehhuatl quipiyaya in iuh ce teotica neneuhcayotl, in tlein itech pachihui in iihiyo ichtacayo in Mariatzin. Ipampa on ca oncateh tlachihuanimeh ca quitenehuah inic quimacah in teyolmahxiltiliztli «Cihuapilli itech in Tlamatcayeliztli». Ihuan yehhuatl ipampa on ca cequintin tlahtolmelahuanimeh oquinematcaittacoh in huel Mariatzin in iuh ce pehualiztli ahcanquizqui in iTeotlahtol in Lucas. ===Mariatzin inoc in imachiz ixihmachoni in Jesutzin=== Inoc in imachiz ixihmachoni in Jesutzin, Mariatzin ixneci tlatenehualli ipan in Teotlahtolli in iuh «inanztin», tlachihualiztli centlamanquizqui in ahmo quicentlamachtia ayac occe tlacneliani itech in tecentlaliliztli. Ce tlapehualtiloni itech in iTeotlahtol in Lucas quinematcaihtoa in quenin ce cihuatl itzalan in mahcehualli quiteneuh in Jesutzin in quinohnotzaz: «Mahcehualtic in texillan in mitzhuicac ihuan in techichihual in mitzizcaltih». Jesutzin quinanquilih: «Mahcehualtiqueh cencahhuel yehhuantin in quitecaquiliah icenten in Teotzin ihuan quineltiliah». Ipan [[Jose Maria Cabodevilla]], Cristotzin (...) achto ca quitlaliz centlamanquizqui netlanehnectiliztli ipan in iichpocho in Maria, ipan itlacachihualoca cenchipahuac nozo ipan inanyo teucyoh, quitenquixtih ca in imahcehualtiliz teyacatih in Mariatzin monelhuayotia, ahmo zan iyoh ipan oquichihuaz ihuan oquizcaltiz, zan yeh ipan oquitecaquiliz ihuan oquizcaltiz icenten, ipan oquineltocaz, yuh in iuh quinohnotz achto Isabeltzin: "O mo mahcehualtic ipampa otetocaz". Ipan in iTeotlahtol in Juantzin, in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin calaquilo itzalan in ome icel tlapehualtiloni in ipan ixneci iNantzin, itech pohuini inin teotlahtolli. Moyehyecoa itech in «nemanepanoliztli itech Cana» ihuan in «Imiquiz in Teuctzintli», in tlein quihtoznequi, in ipeuhca ihuan in itzonquizca in imachiz ixihmachoni in Jesutzin. In nemanepanoliztli itech Cana mochihua in ihcuac, ipan quitenquixtia Jesutzin, oc no ahmo oahxito «iimmanyo». Yeceh, (ihuan ipampa itetlatlahtlauhtiliz in Mariatzin) Jesutzin quichihua in inic ce itlamahuizol ipampa ca itlazohhuan ipan quineltocah. Mariatzin mohualcuepa in ahciz «in immanyotl», in tlein quihtoznequi in ipahpaquiliz in Jesutzin: imiquiliz ihuan inenohmaizcaliliz. Ipan in temazoaya, eyehhuatl in Jesutzin in quinitza in inantzin, ihuan in iuh ipan Cana quilhuia «Cihuatl», inic quitlahtlauhtia ca yehhuatl in «inantzin» in itlazoh in itech cah itloc in temazoaya. Ihuih, Mariatzin quixnextia in itlanezcayotiliz nezcayotl in yehhuatl yez in inantzin in itlazohhuan in Cristo, nenacayotilli ipan in tlamachtilli tlatlazohtlatli. Motocayotia «Cihuatl», inic chihua tlatenehualiztli itech in cihuatl itech ipeuhca in Pehualiztli, «Eva, inantzin in ixquichtin in yolqueh». Miequintin [[iTahtzihtzinhuan in Netlacentequililiztli]] (yecnemiliceh [[Jeronimo itech Estridon]], yecnemiliceh [[Agustin itech Hipona]], yecnemiliceh [[Cirilo itech Alejandria]], yecnemiliceh [[Juan Crisostomo]], yecnemiliceh [[Juan Damasceno]]) quinextiah itechpa inin ca «intla in miquiliztzin huallah ipampa Eva, in yoliliztzin huallah ipampa Maria». In axcan ca pehua ce yancuic tlatzintiliztli, oncah ce yancuic «cihuatl» ca yehhuatl in iNantzin in Netecpicholiztli, in innantzin in ixquichtin in yolqueh. In teotlamatiliztli tlaneltocani ihuan tlanelihtoani quimachiyotia ca, ipan inon ome tlapehualtiloni, yehhuantin itlamachtilhuan in toTeucyo in aquihqueh ca —yuh in iuh quitlahtlauhtia Maria– quichihuah in tlein Yehhuatzin quihtoa, ca monactiah itloc in itzin in imazoaya in tlamahmazohualtilli itloc Maria ihuan in ca quiceliah in iuh inantzin inohmah, in iuh quichiuh «[[in tlamachtilli in aquin Jesutzin quitzazohtlaya]]». Occe tlahtolmelahualiztli motlahtolloa oc ye tlaixco (ma xiquitta in centlamantli «Tlahtlaniliztli Teotlamatilizotl»). == Mariatzin ipan in netecpicholizotl == [[Image:Madonna catacomb.jpg|thumb|right|In iixiptla oc ye techiuhcayotl tlaixihmachtli in Mariatzin, inic quimatlehcahuia in Jesutzin conetzintli. Tlapohpotilli itech mahcuilpohualxihuitl II,[[Tetlaaquiliztli itech Priscila]], [[Roma]].]] === Mariatzin, inoc in tlayacatih tetohtoquiliztli ihuan ipan in Yecnemilicehtlamatiliztli=== Niman in ipeuhca in netecpicholiztli monematcaitta in teomatiliztli ipampa Maria. Ye ipan in mahcuilpohualxihuitl II, Yecnemiliceh [[Ireneo itech Lyon]] quitocayotia «totepantlahtohcauh oc ye mahuiztic» ihuan iixneciliz ixneci tlaixehualli ipan in [[Tetlaaquiliztli itech Priscila]] ipan [[Roma]]. Noihuan ipan in mahcuilpohualxihuitl, mihtoa itechpa Yehhuatzin: «Ihuan ipan Tehhuatl, ixquichca in tlatzacuia ilhuitl, in Teuctzin teittitiaz in tequixtiliztli ipampa Yehhuatzin tlamacauhtli intech in iconehuan in Israel» (iAchtoteotlahtol in Santiago). [[Ignacio itech Antioquia]], teohuah ihuan teomicqui inoc in itlahtocayo in [[Trajano]] (98-117), quitlalih chicome amatlahcuilolli tlaihualli itech [[Efeso]], [[Magnesia itech in Meandro]], [[Trales]], [[Roma]], [[Filadelfia]] ihuan [[Esmirna]], oc ce amatlahcuilolli inohmah itech in teohuah [[Policarpo itech Esmirna]]. In cenquizca ittitiloni ipan inin netlahtolpepechtiliztli yehhuatl in tlein quihualih in tecentlaliliztli netecpicholizotl itech Roma achto miquiz itzalan in xihuitl 98 ihuan 110 z.C. :::«...mohuehcauh tlaiyanalli itech in itlahtohcapil in inin cemanahuatl in iichpocho in Mariatzin ihuan imixihuiliz, in iuh noihuan imiquiliz in Teuctzin: eyi ichtacayotl tzahtzini ca neltililoc ipan in inecahualiz in Toteucyo.» :::::::::::::::::::::::::::::::Ignacio itech Antioquia == [[In ītlahpalōlōcatzin María]] == [[Īxiptli:vladimirskaya.jpg|thumb|Icono in Maria Ichpochtli (XII macuilpohualxihuitl).]] :''Mā ximopapaquiltitie Santa Mariaé,'' :''timotemiltiticah in cenquīzcāyēctiliztica gracia.'' :''Motlāntzinco moyēctzticah in Tlahtoāni Dios.'' :''Cencah tiyēctenehualōni in intlān in īxquichtin cihuāh:'' :''īhuān cencah yēctenehualōni in Ītlaaquilloh moxillāntzin Jesús.'' :''Santa Mariaé, Dios Īnāntziné,'' :''mā topan ximotlahtōlti in titlahtlacoanimeh'' :''in āxcān, īhuān in ihcuāc yeh tomiquiztēmpan.'' :''Mā iuh mochīhua.'' == No xiquitta == {{commons|Virgin Mary|Maria Ichpōchtli}} * [[In ītlahpalōlōcatzin María]] * [[Teōmatiliztli]] * [[Cristianoyōtl]] * [[Catolicismo Romano]] * [[Iglesia Ortodoxa]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] fhrfa76asdgpx2re3o1hm4blxevk0fz Otomih 0 13388 499727 496118 2022-07-24T16:42:34Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Otomih (nhe)|NHE]]}} {{Tlani}} {{Macehualcalpolli |macehualcalpolli = Otomitl (Hñähñu) |tlaixcopinalli = [[Image:Otomíes (es).svg|250px]] |tlahtoliztli = |chanehqueh = 326,660 |tlalli = [[Ixmiquilpan]], [[El Cardonal]], [[Temohuayan]], [[Tollohcan Lerdo]], [[Ameyalco]], [[Tollan Allende]], [[Ixtenco]], [[Santiago Tlachco]] |tlahtolli = [[Otontlahtolli]] |neltococayotl = Católica |occequin macehualcalpolli = [[Mazahuah]], [[Matlatzincah]], [[Pameh]], [[Xonacachichimecah]] huan [[tlahuicah]] }} '''Otomih''' nozo '''otontlacameh''' ({{oto2}} ''ya hñähñu'') ce [[macehualcalpolli]] huan itztoqueh ipan miac canah ipan tlahtocatipan itech Mexico. Inin tlahtoltlatilantoc huan occe calpolli tlen tlahtoah [[otomanguetlahtolli]] quemeh [[mazahuah]], [[matlatzincah]] huan [[pameh]], huan icolhuan chantih ipan [[Altiplanicie Mexicana]] quipiyah miac xihuitl ihuan quipiyah miyac xihuitl achtopan cristianohtlacameh. Naman, inin otomih itztoqueh ipan tlalxelolli itech mictlampa [[San Luis Potosí]], Tonatih iquizayampa ipan [[Guanajuato]], [[Querétaro]] huan [[Michhuahcan]] huan icalaquitlampa no [[Tlaxcallan]], [[Puebla]] huan [[Veracruz]]. Zampampa, naman miyac tlen inihhuantin itztoqueh [[Hidalgo]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] huan [[Altepetl Mexico]]. Tlen quihtoah altepepohuanimeh [[Comisión nacional para el desarrollo de los pueblos indígenas (México)|Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas]] tlen Mexico, inin [[población étnica]]<ref>Inin ''población étnica'' mocuamachilia ica cequin tlacameh tlen ayocmiyaquin ihuan itztoqueh ipan tomexicotlalli huan ahmo motocaxmatih quen hueyi tlacatiyan pluriétnico.</ref> == Tocayotl == Quen pano ica miyac [[etnónimo]] motequihuia ica momanextia inin mexicoaltepetl, inin tlahtolli ''otomí'' (caxtillantlahtoltica) quena cualli tlahtolli quemman motequihuia . ''Otomih'' inin tlahtolli huallauh [[náhuatl]] tlen ''otomitl'',<ref>Gómez de Silva, 2001.</ref> tlahtolli tlen huahcapamexicah quiihtoznequi ''acquin tlen nehnemi ica mitinih'',<ref>Barrientos López, 2004:6. Neja nopa hualauh tlen "'''ohto'''ca", ihuan "'''mitl'''"</ref> meuhcatzan miyac tlatehtemoanih [[Wigberto Jiménez Moreno]] quitlahtolcuepqueh ''Totominqui''.<ref>Neja nopa huallauh tlen "''tototl'' ihuan "''mina''.</ref> == Macehualtlalli== Inin otomih naman itztoqueh ipan ce tlalxelolli ipan Mexihcotlalli, Hidalgo, Querétaro, Guanajuato, Michhuahcan, Tlaxcallan ihuan Veracruz. Nochin inin hueyi Altepetl mocahuah ipan iyollo tlen Mexcotlalli ihuan quipiyah nelmiyac miyac tlalli ipan toMexico. [[File:ChichimecNations.png|350px|thumb|left|Mapa itech itlacatiyahuan chichimecameh xiuhpan 1550.]] ==Tlaquemitl== [[File:MuestraIndumentaria 2015 35.JPG|thumbnail|200px|right|Otoncenyiliztli ompa Michhuahcan, ipan in ''Muestra de Indumentaria itech [[Uruapan]]''.]] [[File:OtomiWomenchurchtequis.jpg|thumbnail|200px|right|Otoncihuameh ica iyoyomi ompa [[Tequixquiapan]].]] Ipan cehce hueyi altepetl moyoyonquentiah cihuameh ihuan tlacameh quentzin mopatla quemman oncah totonicayotl: Inin cotomitl, cihuameh tlen cihuameh tlen chantih ipan [[Tlahtocayotl Mexico]], motlaquehtiah ica ce cueitl zo ce yoyontlailpilli tlen ichcatl zo tlen mantayoyomitl nelhuehueyac ipan coyahuac, quen ce nelcueitl, iztac, tzictic, coztic, tliltic, ica xoxocpaitl, achilcoztic ihuan nelcoztic; ihuan cotomitl tlen manta zo iztapopelina, mancaxcoton, ica xochitlahtzomalli. == Huahcapatlahtoliztli== Inin amoxtli tlen huahcapayotl tlen altepemeh [[Mesoamérica|mesoamericanos]] tlen huahcapatl achopan ahcizqueh caxtilcameh amo miyac tlacameh quipanquixtihtoqueh ininnemiliz tlen inin macehualmeh otomi. Miyac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan otomi ihuan ahcicoh caxtilcameh cueponqueh miyac altepetl quen [[Cuicuilco]], [[Teotihuahcan]] ihuan [[Tollan-Xicocotitlan|Tula]]. No iuhqui, ipan [[Ēxcān Tlahtōlōyān|Triple Alianza]] ihuan tlanahuitiyayah tlen aztecatlacameh "[[Imperio Mexica]]", [[Tlacopan]] quinmacac miyac tlamantli ipan [[Azcapotzalco]], ica miyac macehualmeh otomi. Zan ininpampa, amo neci inin macehualmeh quen tlayecananih ipan huahcapayotl tlen moyocaxtia Ahuacactlalpan mesoamerica, melahua ipampa achi ohuihtih inin altepetl tlen itlahtotiyah Mexihco ipan inin cahuitl, amo neci tlen quichiuhqueh inin huahcapameh otomitlacameh ihuan tlen quichiuhqueh nopa cequin tlacameh tlen ininnecha ininchan.<ref>Wright Carr, 2005: 28.</ref> Zan ipan niman xihuitl moitta cequin tequitl tlen quichihuah ica Anahuactlalli ihuan tlen nochi quichiuhqui inin altepetl ica inintlalhui ihuan hueyi tlalnamiccayotl ipan Anahuactlalli, quipehualtihqueh [[Período Preclásico mesoamericano|Período Preclásico]] ihuan naman [[Conquista de México|Conquista]]. === Achto caxtiltecah === [[File:4 Tlapacoya figurines.jpg|thumb|300px|Melahua inin tlahcapayotl macehualmeh otomitecameh mochantihtoyah ipan tlahcotipan Mexihco quipayah nelhuacapayotl mahtlactli ihuan nahui tzontli xihuitl, ihuan melahua catca quemman moxochiyotih miyac altepemeh ipan Anahuactlalli mesoamericah. Ipan ixcopincayotl, miyac zoquitlacachihualli quen macehualmeh mochiuhtoya ipampa quitlazcamatiliyayah quen tlen conepiyah. Quinahciqueh ipan Tlapacoyan (Mexihco tlalli). Cultura preclásica del Centro de México.]] Ica itlamiyan mahtlactli ihuan nahui tzontli xihuitl achpan tlen tlahnamiquiliztli tlen [[Caxtiltecah|caxtiltecameh]], altepetl tlen tlahtoyayah otomangueana catca zancehco. Quemman peuhqueh moxeloah inin tlahtolli ihuan quen motlalxelohqueh peuhqui quen tlen quiihtohtoc inin ''[[urheimat]]'',<ref>''Urheimat'' ce [[alemantlahtolli]] tlen quipannextiah ce tlalli tlen quiihtoa quen nopa peuhqui in nican tlalli ihuan altepetl [[protolengua]].</ref> quihtoznequi, [[Valle de Tehuahcan]] (naman ipan [[Puebla]])<ref>Campbell, 1997.</ref> panoc teipan quemman monechicohqueh yei altepetl tlen tlatoquiliztli ipan Anahuactlalli mesoamericana, quen nopa [[cintli]], [[etl]] ihuan [[chilli]]. Inin mochiuhqui ica miyac tlahtolli achi cenca tlen oncah ipan atomnaguetlahtolmeh ipan inizanil tlen miyac iyollo tlahtolli tlen tlahtotlaltequilizcayotl. Teipan zan quen mochiuhqui tzinpeuhtlahtotlaltequilizcayotl, inin [[proto-otomangue]] quichamanaltih ome thatolli tlen quentzin mopatlatoc ihuan quipannextiah naman cequin tlahtolli ihuan quintocayotiah grupos oriental y occidental nantlahtolomomangue. Tlan ticcencuiliah inin tlahtolli, neci melahua inin oto-pames —tlatzquitoqueh tlen chamanca occidental— ahtictoh inin itech Cuenca de México inecha mahtlactzontli achtopan tlen maman cahuitl critianohyotl ihuan, amo cenca tlen quiihtoah cequin tlacatehtemoanih, amo yahtoqueh inca mictlampan zan quena ica cihuatlampan.<ref name=ref_duplicada_2>Wright Carr, 1996.</ref> === Conquista === Inin otomitlacameh calahqueh ipan huacapayotl [[Conquista de México]] ihcuac caxtilcatecameh ahcicoh ipan tlalpan campa mochantlaltoyah ca [[tlaxacaltecameh]]. Que moihtoh achopan, inin atomih ahcicoh tlalpan Puebla-Tlaxcala itech cahuitl Posclásico Temprano, quemman inintlalhui tlen ininaxca calaquihtyahya cequinoqueh nahuameh ipan occidente ihuan ica mictlampan tlen Mesoamerica. Inin otomitlacameh quichiuhqueh ce cualli tequitl; zan amo cualli moihitztoc ipan Conquista de Mexihco. Teipan quintlanqueh inin tzoncotomeh tlen Cortés quemman panoc [[Noche Triste]], inin otomitlacameh tlen altepetl [[Teocalhueyacan]] quiittatoh Cortés ce tonaltzin ithech [[Naucalpan]]. Ipan inin nechicolli, inin caxtilcameh quinmacaqueh tlacualli ihuan ce achitequitl ihuan yohualpanoliztli itech tlalpan Teocalhueyacan. Inin caxtilcameh quipaxolotoh ipan inin altepetl ihuan itztoyah nopayoh necha mahtlactli tonaltzin, campa tequitiyayah ica tzoncotomeh ihuan monechoyoyayah ica cualli quiyolitizqueh achi tequitl. === Cahuitl Colonial=== [[File:MuralIglesiaIxmiqui1.jpg|thumb|200px|Tlapalli tlen teopan San Miguel Arcángel ipan Ixmiquilpan (Hidalgo).]] Inin atomih mocatolicachiuhqueh ipan xihuitl teipan quemman panoc Conquista de Tenochtitlán. Ahchtopan tequitl tlen teopatiliztli quichiuhqueh totahtzitzin [[franciscano]]s, mochantlaltoyah ipan Mandenxhí ([[Jilotepec|Xilotepec]]) ihuan Mäñhemí ([[Tollan Allende|Tollan]]), campa quichiuhqueh inintequiuh ipan xihuitl [[1530]] - [[1541]]. Ipan [[1548]] cequin teopixqueh agustinos quicelihqui cequin teopan ma mochohuacan altepetl [[Atocpan]] ihuan [[Ixmiquilpan]]. ==Amoxtiliztli== * Barrientos López, Guadalupe (2004): ''Otomíes del estado de México'', Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas de México ([[Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas|CDI]])-Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo ([[PNUD]]), México. * Campbell, Lyle (1997): ''American Indian Languages: The Historical Linguistics of Native America'', Oxford Studies in Anthropological Linguistics, 4, Oxford University Press, New York. * Jiménez Moreno, Wigberto (1939): "Origen y significación del nombre otomí", en ''Revista Mexicana de Estudios Antropológicos'', III, México. * Wright Carr, David Charles (1999): ''La conquista del Bajío y los orígenes de San Miguel de Allende'', Universidad del Valle de México-Fondo de Cultura Económica, México. == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|otomitl}} * [http://web.archive.org/web/http://www.nacionmulticultural.unam.mx/Portal/Derecho/MULTIMEDIA/ppm/04Sagrada_serpiente.html "Sagrada Serpiente Negra";] video producido por la Coordinación General de Educación Intercultural Bilingüe de la Secretaría de Educación Pública (México) sobre los otomíes del Valle del Mezquital. * [http://www.otomi.es.tl/ "Aprende otomí con gramática de un otomí".] * [http://www.redindigena.net/ Red de Información Indígena.] * [http://otomimoderno.es.tl/ "Todo sobre los otomies".] * [http://www.youtube.com/watch?v=S6hPu-OmOcI "Himno Nacional Mexicano en Otomí - Ixtenco".] Video producido en la comunidad otomí de Ixtenco, Tlaxcala. Traducido cuidadosamente por el historiador otomí Mateo Cajero, y ejecutado por sus nietas el domingo 3 de mayo de 2010. * [http://uncomp.uwe.ac.uk/genaro/Cultura_Otomi_en_Ixtenco/ Cultura otomí en Ixtenco.] [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Otomih]] ivumxgwsletr0luz6cy8lju1kyzqwcg Maria del Mar Bonet 0 16568 499841 499126 2022-07-25T00:45:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} [[Īxiptli:Maria del Mar Bonet.JPG|thumb|300px|Maria del Mar Bonet i Verdaguer]] '''Maria del Mar Bonet i Verdaguer''' ([[Palma de Mallorca]], [[Tlanāuhti 27]] [[1947]]) ītōcā cē [[cuīcani]], [[cuīcapixqui]] īpan [[Baleares Tlālhuāctli]] auh [[Mecahuēhuētl|mecahuēhuētini]]. == Cuicatl == * ''Maria del Mar Bonet'' (Maria del Mar Bonet) [[1969]] * ''Maria del Mar Bonet'' (Maria del Mar Bonet) [[1971]] * ''Maria del Mar Bonet'' (Maria del Mar Bonet) [[1974]] * ''A l'Olympia'' (Maria del Mar Bonet) [[1975]] Directo en el Teatro [[Olympia de París]]. * ''Cançons de festa'' (Maria del Mar Bonet) [[1976]] * ''Alenar'' (Maria del Mar Bonet) [[1977]] * ''Saba de terrer'' (Maria del Mar Bonet) [[1979]] * ''Quico-Maria del Mar'' (Maria del Mar Bonet + [[Francesc Pi de la Serra]]) [[1979]] * ''Sempre'' (Maria del Mar Bonet) [[1981]] * ''L'àguila negra'' (Maria del Mar Bonet) [[1981]] * ''Jardí tancat'' (Maria del Mar Bonet) [[1981]] * ''Breviari d'amor'' (ardel Mar Bonet) [[1982]] * ''Cançons de la nostra mediterrània'' (Maria del Mar Bonet + [[Al Tall]]) [[1982]] * ''Anells d'aigua'' (Maria del Mar Bonet) [[1985]] * ''Gavines i dragons'' (Maria del Mar Bonet) [[1987]] * ''Ben a prop'' (Maria del Mar Bonet + [[Manel Camp]]) [[1989]] * ''Bon viatge faci la cadernera'' (Maria del Mar Bonet) [[1990]] * ''Coreografies'' (Maria del Mar Bonet) [[1990]] * ''El·las'' (Maria del Mar Bonet) [[1993]] * ''Salmaia'' (Maria del Mar Bonet) [[1995]] * ''Primeres cançons'' (Maria del Mar Bonet) [[1997]] * ''El cor del temps'' (Maria del Mar Bonet) [[1997]] * ''Cavall de foc'' (Maria del Mar Bonet) [[1999]] * ''Raixa'' (Maria del Mar Bonet) [[2001]] * ''Cants d'Abelone'' (Maria del Mar Bonet + [[Rafael Subirachs]]) [[2001]] * ''Collita pròpia'' (Maria del Mar Bonet) [[2003]] * ''Amic, amat'' (Maria del Mar Bonet) [[2004]] * ''Terra Secreta'' (Maria del Mar Bonet) [[2007]] * ''Bellver'' (Maria del Mar Bonet) [[2010]] == Tetlauhtilli == * [[1972]]: Premi I Gavina de la Costa Daurada * [[1974]]: Premi Siurell de Plata, “Ultima Hora” de Mallorca. * [[1974]]: Premi Fotogramas de Plata * [[1974]]: Premio Long Play de Oro 1974 * [[1984]]: [[Premi Creu de Sant Jordi]] de la [[Generalitat de Catalunya]]. * [[1984]]: Premi de la Acadèmia [[Charles Cross]] al Millor disc estranger editat a França. * [[1990]]: Premi [[Gabriel Alomar i Villalonga]] dels [[Premis 31 de Desembre]] de l'[[Obra Cultural Balear]]. * [[1992]]: Premi Nacional de Música de la [[Generalitat de Catalunya]]. * [[1995]]: Premi Arts Magna de la Casa Catalana de Mallorca. * [[1996]]: Premi al Millor treball discogràfic per Salmaia, revista L’Espectacle. * [[1997]]: Medalla de la Ciutat de l' Ajuntament de Palma de Mallorca. * [[1999]]: Premi [[Ramon Llull]] del [[Govern de les Illes Balears]]. * [[1999]]: Premi Alzina del GOB. * [[2000]]: Premi a la Mejor Canción en Catalán per "Com un mirall" de la IV Edición de los Premios de la Música. * [[2002]]: Premi al Mejor Álbum de Música Tradicional-Folk por "Raixa" de la VI Edición de los Premios de la Música. * [[2002]]: Mejor Álbum en Catalán por "Raixa" de la VI Edición de los Premios de la Música. * [[2002]]: Premi Altaveu 2002. * [[2002]]: Premi [[Enderrock]] de la crítica al Millor Álbum Folk-Noves Músiques. * [[2003]]: Premi [[Luigi Tenco]] 2003, de Italia. * [[2003]]: Premi ARC a la Trajectòria Artísitica. * [[2004]]: Medalla de Or de la Ciutat de [[Mallorca]]. * [[2005]]: Premi de Música Ciutat de [[Barcelona]] per "Amic, Amat" * [[2005]]: Es proclama, Dia 5 d’agost, dia de Maria del Mar Bonet a Providence, (Rhode Island) EE.UU. * [[2006]]: Premi Bartomeu Ensenyat. * [[2006]]: Medalla de Or de la Ciutat de Barcelona. * [[2007]]: Medalla de Or del Parlament de Catalunya als "Setze Jutges". * [[2008]]: Premi [[Maria Carta]] de Sardenya. * [[2009]]: Doctorat ''honoris causa'' per la [[Universitat de Lleida]]. * [[2010]]: Socarrada Major 2010 per l'Associació Cultural "Socarrats" de Vila-real. == Nō xiquitta == * ''Tretze que canten''. Mainat, Joan Ramon. Editorial Mediterránea, 1982. * ''Maria del Mar Bonet''. Manresa, Joan. Edicions de La Magrana, 1994. * ''Veu de Mar/Voz de Mar''. Garrido, Emilio. Editorial Efecto Violeta, 2007. == Tzonhuiliztli calāmpa == * [http://www.bonet.amics.ppcc.8m.net www.bonet.amics.ppcc.8m.net] * [http://webs.ono.com/joan_duarte/maria.html Discografía y datos biográficos]] {{DEFAULTSORT:Bonet, Maria del Mar}} [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 1947]] [[Neneuhcāyōtl:Españoltecah]] [[Neneuhcāyōtl:Cihuatlacameh]] [[Neneuhcāyōtl:Cuicapixqueh]] [[Neneuhcāyōtl:Tlatzohtzonanimeh]] t6hxyipqdfuj5iwvdx2ip65i1ql3ob0 Coliman 0 18146 499743 496722 2022-07-24T16:55:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Coliman | Chantocaitl = Estado de Colima | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Colima.svg | Tlalmachiyotl = Colima in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Coliman]] | Hueyaltepetl = [[Coliman]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Colimecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-COL | Matlatzalan = www.colima.gob.mx/ |}} '''Tlahtocayotl Coliman''' ({{es2}} '''Estado de Colima'''). In [[tlahtocayotl]] in ompa [[Mexico]]. [[Coliman]] itecuacan in Tlahtocayotl Coliman. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Yucatan]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Cuauahtemallan]], in tonatih iquizayampa ica [[Tabasco]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica Tlacatlahtocayotl [[Quintana Roo]]. === Yoliztli === Campeche iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Sierra Madre de Chiapas'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra de Chimalapas''. No xiquitta tlahtocayotl Coliman quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== Colimman quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Coliman altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatlacatzin Evelyn Salgado Pineda in tetlanahuatiani. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Coliman ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Coliman quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Coliman]] 860tjdxn9tk5helkbu8ipbth241jhxp Huaxyacac 0 18149 499713 496107 2022-07-24T16:24:27Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Huaxyacac | Chantocaitl = Estado de Oaxaca | Pamitl = Flag of Oaxaca.svg | Chimalli = Coat of arms of Oaxaca.svg | Tlalmachiyotl = Oaxaca in Mexico.svg | Lema = El respeto al derecho ajeno, es la paz | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tecuacan = [[Huaxyacac Juárez]] | Hueyaltepetl = [[Huaxyacac Juárez]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Mixtepetl]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Otontlahtolli]] | Tepachoani = Alejandro Murat Hinojosa | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Mexihcanecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-OAX | Matlatzalan = edomex.gob.mx |}} '''Huaxyacac''' nozo '''Tlahtocayotl Huaxyacac''' ([[Caxtillantlahtolli]]: '''Estado de Oaxaca''', [[Tzapotecatlahtolli]]: '''La'a''', [[Mixtecatlahtolli]]: '''Ñuu Nunduva'''). In tlahtocayotl ipan [[Mexico]] ca. [[Huaxyacac Juárez]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Veracruz]], canahpa huitztlampa no [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa no [[Chiyapan]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Guerrero]]. == Tlaltocayotl == [[Īxiptli:Oaxaca toponimo.svg|thumb|left|120px|Huaxyacac tlaltocayotl]] In tocayotl itech '''Huaxyacac''', ce nahuatlahtolli. Nahualtlahtoltica '''[[huaxin]]''' huan '''[[yacatl]]''', quitoznehqui caxtillantlahtolcopa ''La punta de los guajes'' ihuan ihcuiloa noyuhqui '''Oaxaca''' huan '''Estado Libre y Soberano de Oaxaca'''. ==Huehcapatlahtoliztli== Inīn [[1200 a.X.|1200]] xiuhpan īcāmpa, ōtlācat inic cē [[āltepētōltēcayōtl]] īpan [[Ānāhuac]] oleica ic [[olmēcapan|olmēcah]] ātēnco [[Āyōllōlco Huēyātl]], [[ātōyātl]], yehhuāntin ōtlachīuhqueh tzacualtin īpan [[tepētl]] īca teōtic īhuān [[ilhuicatl|ilhuicanemilitic]]. Occequīntīn tlatlālpan ic [[Huāxyacac]] Ixtlāhuac otlācat in āltepētōltēcayōtl nōtōcah [[Tzapotēcapan]] īhuān [[Mixtēcapan]]. Tzapotēcah ōtlachīuhcoh [[āltepētl]] motōcāyotia [[Ātzompan]], [[Labityehco]], [[Zaachila]]. Mixtēcah tlātlahcuiloh, calchīhuanimeh īhuān [[Yāōyōtl|yāōquizqueh]], yehhuāntin ōnec ica tzapotēcah. ==Tlaltipacmatiliztli== Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Veracruz]], canahpa huitztlampa no [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa no [[Chiyapan]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Guerrero]]. ==Teyacanaliztli== Huaxyacac quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Huaxyacac altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin in tetlanahuatiani. === Huaxyacac ixeliuhca === * [[Onohuayān Costa]] :* Pochotlah (14) :* Xoquillān (Escuhué, 12) :* Xamiltepēc (Casandó, 24) * [[Onohuayān Tepētlah Huitztlāmpa]] :* [[Poctlān]] (Ñuhunuma, 10) :* Sola de Vega (16) :* Miahuatlān (Guiesdó, 32) :* Yauhtepēc (Latzetzina, 12) * [[Onohuayān Istmo]] :* [[Tēcuāntepēc]] (Guisí nōzo Guidgeguí, 19) :* [[Xōchitlān]] (Galahuiguichi, 22) * [[Onohuayān Tepētlah Ayamictlāmpa]] :* Mixe (Muycuxma, 17) :* Villa Alta (Luchiguiza, 25) :* Ixtlán de Juárez (Ladgetsi, 26) * [[Onohuayān Cuenca del Papaloapan]] :* Tuxtepec (Gueumaló o Nachinxé, 14) :* Choapan (Guimbetsi, 6) * [[Onohuayān Cañada]] :* Teotitlán (25) :* Cuicatlán (Yabahaco, 20) * [[Onohuayān Mixtlān]] :* Nochixtlán (Nuanduco, 32) :* Tlaxiaco (Ndijiñu, 35) :* Juxtlahuaca (Yosocui, 7) :* Silacayoapan (19) :* Huajuapan (Ñudee, 28) :* Coixtlahuaca (Yodoco, 13) :* Teposcolula (Yocundá, 21) * [[Onohuayān Valles Centrales]] :* Etla (Lobana, 23) :* Zaachila (Zaadxil, 6) :* Zimatlán (Guidgibui, 13) :* Ejutla (Lubisá, 13) :* Ocotlán (Lachiró, 20) :* Tlacolula (Guichiguiba, 25) :* Centro (Galahui, 21) [[Īxiptli:Oaxaca distritos.png|center|thumb|350px|Xelihuiztli Huāxyacac]] ==Tequitiliztli== Huāxyacac cē tequiyōtl īpan [[Mēxihco]] ītech temocpan Yancuic León īhuān [[Altepetl Mexihco]]. Mēxihcatl tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli [[chapopohtli]] īcan inic cē pixcaliztli, nōiuhqui inic ōme tequipanolli in ahuicyaliztli īca in ahuicyanimeh mochi xiuhpan āltepēmeh quēmeh āltepēmeh īca ānāhuaxaltentli, caxtillāntēhuaque āltepēmeh, huēhuehtzacualtipac āltepēmeh, chīhualoyāltepēmeh, yeliliztli iuhcanqueh īhuān momotlaliztli. Huāxyacac piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Tzacuapānyan Escondido]], [[Tzacuapānyan Angel]], [[Salina Cruz]], īhuān occequīntīn. Occequīntīn mēxihcah huēyi tequipanoltin in tlalpixcayōtl īhuīpan [[cintli]], [[tlālcacahuatl]], [[cafetzin]], [[ācintli]], [[āhuacatl]], [[chayohtli]], [[chīlli]], [[naranjaxocotl]], [[maniltzapotl]], [[nohpalli]], [[ochonetli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nōhuān [[pitzopixcayōtl]], [[tōtōlpixcayōtl]], [[ichcapixcayōtl]], [[cahuayōpixcayōtl]], [[cuacuepixcayōtl]], [[tentzonpixcayōtl]], [[pipiyolpixcayōtl]], īnōmpan [[coyonimatiliztli]] tlaquixtilli [[iztac teōcuitlatl]], [[cōztic teōcuitlatl]], [[chīltic tepoztli]], [[tlīltepoztli]], [[āmochitl]], [[temētztli]], īhuān mēxihcāltepēmeh in ōmpa calīxcuātl īca Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Tlamachtiliztli== == Tequichihualiztli == Huāxyacac cē tlācatiyān ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quito Tlaquitcayotl īpan Tlachihuatlacayotl icampa [[UNESCO]]; ixquichi tlamatocac toltecayōtl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. Īpan inon tlālpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemen [[Francisco Toledo]], [[Rufino Tamayo]], [[Rodolfo Nieto]], [[Rodolfo Morales]] occequin. Inin xiuhpan 2001, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Huāxyacac in iteuhcayo [[Miguel Cabrera]]. Occepa xihuitl [[Sergio Hernández]] ce tlacuiloh cenca tenyo ipan Cemanahuac ipampa itlapal huaxyacatl ixiptli. Īpan Huāxyacac, teōnantzin [[Natalia Toledo]] īhuān [[Andrés Henestrosa]] ōāmatlacuiloh āmoxtli īca Caxtillāntlahtōlli. In mexicatl calmanayotl cenca cualli cah, Ipan huehuehaltepetl quemeh olmecatoltecayotl, mayatoltecayotl, tzapotecatoltecayotl, teotihuahcatoltecayotl, mexihcatoltecayotl, occequin. === Tlacualiztli === Mazqui in mācēhuallacualli inic cē catca, īpēhualiz īhuīc āxcān huaxyacatl tlacualli ōquichīuh caxtillāntepēhuacāuhpan.<!--Por ello, la mayor parte de sus ingredientes son de origen indígena y español.--> In mācēhuallacualli [[cintli]], [[chīlli]], [[etl]], [[ayohtli]], [[āhuacatl]], [[camohtli]], [[tlālcamohtli]], [[xītomatl]], [[mīltomatl]], [[tlālcacahuatl]], [[nohpalli]], [[huauhtli]], [[huehxōlōtl|huehxōlōnacatl]], [[canauhtli|canauhtetl]], [[tōtōltetl]], [[xomilin]], [[chapōlin]], [[chīlocuilin]], [[meocuilin]], [[āzcamōlli]], [[epazōtl]], [[tzapotl]], [[tlīltzapotl]], [[nōchtli]], [[capōlin]]. Neneuhqui, miaquīntīn tlacualcāyōtl motēquitiltīlia āxcān son herencia de los āchcāuhtīca nextamalōliztli ic cintli, in tlacualli tlamatiliztli īpan tlecuitl, la molienda en molcaxitl īhuān metlatl. Īca caxtiltēcah ōacicoh [[pitzonacatl]], [[cuācuahueh|cuacuauhnacatl]], [[tōtōlnacatl]]; [[caxtillān chīlli]], [[pitzocuitlaxcotli]], [[chiancacatl]], [[chichihualatl]], [[tlatezauhtli]], [[xocoqui]], in [[tlauhtli]], [[caxtillān tlaxcalli]], [[xocomecatl]] īca [[tlapaloctli]], [[naranjaxocotl]] [[manzana]], [[granadaxocotl]], [[chiyacuilotl]], [[limonxocotl]] occequīntīn. Huāxyacac tlācatiyān ica ixachi tlacualli in ōmpa [[Centlalticpactli]] quemeh [[tamalli]], [[ātōlli]], [[tlaxcalli]], [[xocolātl]], [[tlaxcalpōchōlli]], [[octli]], [[pozolli]], [[tzopitl]], [[chīlquilitl]], [[texhuino]], [[octli]], [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[Tequillān metzcalli]]. ==Mācēhuallōtl== <!--Folklore--> [[Īxiptli:Guelaguetza01.JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Guelaguetza".]] Huāxyacac cē tlahtocayotl īcan mochi tlacuicuiliztli īpan Centlālticpac quihto Tlatquicayōtl īpan Tlachīuhcāyōtl īpan Mexihco; ixquich tlamatocac tōltēcayōtl in ōmpa Mexihco huitztlāmpa, yōliztli īpan ahmo tlamatocac tlachīhualiztli iuhqui tlacuālcāyōtl, mācēhualmihtotiztli, mācēhuallahtolloliztli. In mitohtli, cē mihtotli īpan Huāxyacac, tlācah īhuān cihuah mihtōtia tlanāhuahquez zan cen cuīcayōtl īca mecahuehuetl, panhuahuetl īhuān tlapitzalli. In yohuālmitohtli "Guelaguetza", tepeilhuitl īpan huēyāithualli Huāxyacac Lunes itepe. == Tlaixcopinaliztli == {{main|Mēxihcatl īxiptlayōliztli}} Auh 1930 xiuhpan otlachiuhqueh inic ce peliculas icampa tlatozcatl Hollywood, California tlein otlaquiti nochi huel huaxyacatl īxiptlayōllācatl. In xihuitl 1930 otlachiuh in cine mach tlacaqui, cenca tenyoh in cemanahuac ipan nochi tlacatiyan caxtillāntahtoltica ica peliculas iuhqui ''Santa'') xiuhpan 1931 nozo itechpahuic Lupita Tovar. Cah huēyi mēxihcah īxiptlayōliztli quēmeh ''[[Espiral]]'' auh ''[[Y Tu Mamá También]]'' auh huēhueh quēmeh ''[[Morelos]]''. === Huēyi īxiptlayōllācatl === * [[Mayra Sérbulo]] * [[Teresa Ruiz]] * [[Lupita Tovar]] * [[Aurora Clavel]] * [[Guillermo Zarur]] * [[Manuel Ibañez]] * [[Damián Delgado]] * [[Patricia Reyes Spíndola]] == Tōnalizcāyōtl == === Cuīcayōtl === Miaquīntīn [[cuīcayōtl neneuhcāyōtl]] cah inīn tlācatiyān iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Huēyi [[tlacuīcaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]]. Cah cuīcacan quēmeh [[Auditorio Guelaguetza]], [[Estadio Benito Juárez]] auh [[Teatro Juárez]] [[Āltepētl Huāxyacac]] auh [[Teatro Macedonio Alcalá]] īhuan [[Estadio Lic. Eduardo Vasconcelos]], īyān huēyi chōntallācatiyān cuīcatiani ōcuīcahuac iniuhquin [[Lila Downs]], [[Chayanne]], [[Dj Tiesto]], [[Zoé]] nozo [[Mœnia]]. ==== Cualtzin cuīcayōtl ==== * [[Macedonio Alcalá]] * [[Máximo Ramón Ortíz]] * [[Álvaro Carrillo]] ==== Huēyi [[tlacuīcaliztli]] ==== * [[Lorena y Los Alebrijes]] * [[Noesis]] * [[Pasatono]] ==== Huēyi [[cuīcatiani|cuīcatianimeh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Lila Downs]] * [[Susana Harp]] * [[GEO Meneses]] * [[Alejandra Robles]] * [[Lorena Vera]] {{col-2}} * [[Martha Toledo]] * [[Elmar Mendoza]] * [[Víctor Martínez]] * [[Chuy Rasgado]] * [[Ana Díaz]] {{col-end}} == Momotlaliztli== [[Īxiptli:Pelota mixteca de forro ball 1.jpg|thumb|right|200px|Mixtecatlachtli.]] In momotlaliztli īpan Huaxyacac cah ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Huāxyacac oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. ==No xiquitta== * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Huaxyacac]] egn3tuq6dey6i5ktqd9vyrake52jszf 499749 499713 2022-07-24T17:00:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Huaxyacac | Chantocaitl = Estado de Oaxaca | Pamitl = Flag of Oaxaca.svg | Chimalli = Coat of arms of Oaxaca.svg | Tlalmachiyotl = Oaxaca in Mexico.svg | Lema = El respeto al derecho ajeno, es la paz | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] | Hueyaltepetl = [[Huaxyacac Juárez]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Mixtepetl]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Otontlahtolli]] | Tepachoani = Alejandro Murat Hinojosa | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Mexihcanecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-OAX | Matlatzalan = edomex.gob.mx |}} '''Huaxyacac''' nozo '''Tlahtocayotl Huaxyacac''' ([[Caxtillantlahtolli]]: '''Estado de Oaxaca''', [[Tzapotecatlahtolli]]: '''La'a''', [[Mixtecatlahtolli]]: '''Ñuu Nunduva'''). In tlahtocayotl ipan [[Mexico]] ca. [[Huaxyacac Juárez]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Veracruz]], canahpa huitztlampa no [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa no [[Chiyapan]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Guerrero]]. == Tlaltocayotl == [[Īxiptli:Oaxaca toponimo.svg|thumb|left|120px|Huaxyacac tlaltocayotl]] In tocayotl itech '''Huaxyacac''', ce nahuatlahtolli. Nahualtlahtoltica '''[[huaxin]]''' huan '''[[yacatl]]''', quitoznehqui caxtillantlahtolcopa ''La punta de los guajes'' ihuan ihcuiloa noyuhqui '''Oaxaca''' huan '''Estado Libre y Soberano de Oaxaca'''. ==Huehcapatlahtoliztli== Inīn [[1200 a.X.|1200]] xiuhpan īcāmpa, ōtlācat inic cē [[āltepētōltēcayōtl]] īpan [[Ānāhuac]] oleica ic [[olmēcapan|olmēcah]] ātēnco [[Āyōllōlco Huēyātl]], [[ātōyātl]], yehhuāntin ōtlachīuhqueh tzacualtin īpan [[tepētl]] īca teōtic īhuān [[ilhuicatl|ilhuicanemilitic]]. Occequīntīn tlatlālpan ic [[Huāxyacac]] Ixtlāhuac otlācat in āltepētōltēcayōtl nōtōcah [[Tzapotēcapan]] īhuān [[Mixtēcapan]]. Tzapotēcah ōtlachīuhcoh [[āltepētl]] motōcāyotia [[Ātzompan]], [[Labityehco]], [[Zaachila]]. Mixtēcah tlātlahcuiloh, calchīhuanimeh īhuān [[Yāōyōtl|yāōquizqueh]], yehhuāntin ōnec ica tzapotēcah. ==Tlaltipacmatiliztli== Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Veracruz]], canahpa huitztlampa no [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa no [[Chiyapan]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Guerrero]]. ==Teyacanaliztli== Huaxyacac quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Huaxyacac altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin in tetlanahuatiani. === Huaxyacac ixeliuhca === * [[Onohuayān Costa]] :* Pochotlah (14) :* Xoquillān (Escuhué, 12) :* Xamiltepēc (Casandó, 24) * [[Onohuayān Tepētlah Huitztlāmpa]] :* [[Poctlān]] (Ñuhunuma, 10) :* Sola de Vega (16) :* Miahuatlān (Guiesdó, 32) :* Yauhtepēc (Latzetzina, 12) * [[Onohuayān Istmo]] :* [[Tēcuāntepēc]] (Guisí nōzo Guidgeguí, 19) :* [[Xōchitlān]] (Galahuiguichi, 22) * [[Onohuayān Tepētlah Ayamictlāmpa]] :* Mixe (Muycuxma, 17) :* Villa Alta (Luchiguiza, 25) :* Ixtlán de Juárez (Ladgetsi, 26) * [[Onohuayān Cuenca del Papaloapan]] :* Tuxtepec (Gueumaló o Nachinxé, 14) :* Choapan (Guimbetsi, 6) * [[Onohuayān Cañada]] :* Teotitlán (25) :* Cuicatlán (Yabahaco, 20) * [[Onohuayān Mixtlān]] :* Nochixtlán (Nuanduco, 32) :* Tlaxiaco (Ndijiñu, 35) :* Juxtlahuaca (Yosocui, 7) :* Silacayoapan (19) :* Huajuapan (Ñudee, 28) :* Coixtlahuaca (Yodoco, 13) :* Teposcolula (Yocundá, 21) * [[Onohuayān Valles Centrales]] :* Etla (Lobana, 23) :* Zaachila (Zaadxil, 6) :* Zimatlán (Guidgibui, 13) :* Ejutla (Lubisá, 13) :* Ocotlán (Lachiró, 20) :* Tlacolula (Guichiguiba, 25) :* Centro (Galahui, 21) [[Īxiptli:Oaxaca distritos.png|center|thumb|350px|Xelihuiztli Huāxyacac]] ==Tequitiliztli== Huāxyacac cē tequiyōtl īpan [[Mēxihco]] ītech temocpan Yancuic León īhuān [[Altepetl Mexihco]]. Mēxihcatl tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli [[chapopohtli]] īcan inic cē pixcaliztli, nōiuhqui inic ōme tequipanolli in ahuicyaliztli īca in ahuicyanimeh mochi xiuhpan āltepēmeh quēmeh āltepēmeh īca ānāhuaxaltentli, caxtillāntēhuaque āltepēmeh, huēhuehtzacualtipac āltepēmeh, chīhualoyāltepēmeh, yeliliztli iuhcanqueh īhuān momotlaliztli. Huāxyacac piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Tzacuapānyan Escondido]], [[Tzacuapānyan Angel]], [[Salina Cruz]], īhuān occequīntīn. Occequīntīn mēxihcah huēyi tequipanoltin in tlalpixcayōtl īhuīpan [[cintli]], [[tlālcacahuatl]], [[cafetzin]], [[ācintli]], [[āhuacatl]], [[chayohtli]], [[chīlli]], [[naranjaxocotl]], [[maniltzapotl]], [[nohpalli]], [[ochonetli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nōhuān [[pitzopixcayōtl]], [[tōtōlpixcayōtl]], [[ichcapixcayōtl]], [[cahuayōpixcayōtl]], [[cuacuepixcayōtl]], [[tentzonpixcayōtl]], [[pipiyolpixcayōtl]], īnōmpan [[coyonimatiliztli]] tlaquixtilli [[iztac teōcuitlatl]], [[cōztic teōcuitlatl]], [[chīltic tepoztli]], [[tlīltepoztli]], [[āmochitl]], [[temētztli]], īhuān mēxihcāltepēmeh in ōmpa calīxcuātl īca Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Tlamachtiliztli== == Tequichihualiztli == Huāxyacac cē tlācatiyān ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quito Tlaquitcayotl īpan Tlachihuatlacayotl icampa [[UNESCO]]; ixquichi tlamatocac toltecayōtl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. Īpan inon tlālpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemen [[Francisco Toledo]], [[Rufino Tamayo]], [[Rodolfo Nieto]], [[Rodolfo Morales]] occequin. Inin xiuhpan 2001, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Huāxyacac in iteuhcayo [[Miguel Cabrera]]. Occepa xihuitl [[Sergio Hernández]] ce tlacuiloh cenca tenyo ipan Cemanahuac ipampa itlapal huaxyacatl ixiptli. Īpan Huāxyacac, teōnantzin [[Natalia Toledo]] īhuān [[Andrés Henestrosa]] ōāmatlacuiloh āmoxtli īca Caxtillāntlahtōlli. In mexicatl calmanayotl cenca cualli cah, Ipan huehuehaltepetl quemeh olmecatoltecayotl, mayatoltecayotl, tzapotecatoltecayotl, teotihuahcatoltecayotl, mexihcatoltecayotl, occequin. === Tlacualiztli === Mazqui in mācēhuallacualli inic cē catca, īpēhualiz īhuīc āxcān huaxyacatl tlacualli ōquichīuh caxtillāntepēhuacāuhpan.<!--Por ello, la mayor parte de sus ingredientes son de origen indígena y español.--> In mācēhuallacualli [[cintli]], [[chīlli]], [[etl]], [[ayohtli]], [[āhuacatl]], [[camohtli]], [[tlālcamohtli]], [[xītomatl]], [[mīltomatl]], [[tlālcacahuatl]], [[nohpalli]], [[huauhtli]], [[huehxōlōtl|huehxōlōnacatl]], [[canauhtli|canauhtetl]], [[tōtōltetl]], [[xomilin]], [[chapōlin]], [[chīlocuilin]], [[meocuilin]], [[āzcamōlli]], [[epazōtl]], [[tzapotl]], [[tlīltzapotl]], [[nōchtli]], [[capōlin]]. Neneuhqui, miaquīntīn tlacualcāyōtl motēquitiltīlia āxcān son herencia de los āchcāuhtīca nextamalōliztli ic cintli, in tlacualli tlamatiliztli īpan tlecuitl, la molienda en molcaxitl īhuān metlatl. Īca caxtiltēcah ōacicoh [[pitzonacatl]], [[cuācuahueh|cuacuauhnacatl]], [[tōtōlnacatl]]; [[caxtillān chīlli]], [[pitzocuitlaxcotli]], [[chiancacatl]], [[chichihualatl]], [[tlatezauhtli]], [[xocoqui]], in [[tlauhtli]], [[caxtillān tlaxcalli]], [[xocomecatl]] īca [[tlapaloctli]], [[naranjaxocotl]] [[manzana]], [[granadaxocotl]], [[chiyacuilotl]], [[limonxocotl]] occequīntīn. Huāxyacac tlācatiyān ica ixachi tlacualli in ōmpa [[Centlalticpactli]] quemeh [[tamalli]], [[ātōlli]], [[tlaxcalli]], [[xocolātl]], [[tlaxcalpōchōlli]], [[octli]], [[pozolli]], [[tzopitl]], [[chīlquilitl]], [[texhuino]], [[octli]], [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[Tequillān metzcalli]]. ==Mācēhuallōtl== <!--Folklore--> [[Īxiptli:Guelaguetza01.JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Guelaguetza".]] Huāxyacac cē tlahtocayotl īcan mochi tlacuicuiliztli īpan Centlālticpac quihto Tlatquicayōtl īpan Tlachīuhcāyōtl īpan Mexihco; ixquich tlamatocac tōltēcayōtl in ōmpa Mexihco huitztlāmpa, yōliztli īpan ahmo tlamatocac tlachīhualiztli iuhqui tlacuālcāyōtl, mācēhualmihtotiztli, mācēhuallahtolloliztli. In mitohtli, cē mihtotli īpan Huāxyacac, tlācah īhuān cihuah mihtōtia tlanāhuahquez zan cen cuīcayōtl īca mecahuehuetl, panhuahuetl īhuān tlapitzalli. In yohuālmitohtli "Guelaguetza", tepeilhuitl īpan huēyāithualli Huāxyacac Lunes itepe. == Tlaixcopinaliztli == {{main|Mēxihcatl īxiptlayōliztli}} Auh 1930 xiuhpan otlachiuhqueh inic ce peliculas icampa tlatozcatl Hollywood, California tlein otlaquiti nochi huel huaxyacatl īxiptlayōllācatl. In xihuitl 1930 otlachiuh in cine mach tlacaqui, cenca tenyoh in cemanahuac ipan nochi tlacatiyan caxtillāntahtoltica ica peliculas iuhqui ''Santa'') xiuhpan 1931 nozo itechpahuic Lupita Tovar. Cah huēyi mēxihcah īxiptlayōliztli quēmeh ''[[Espiral]]'' auh ''[[Y Tu Mamá También]]'' auh huēhueh quēmeh ''[[Morelos]]''. === Huēyi īxiptlayōllācatl === * [[Mayra Sérbulo]] * [[Teresa Ruiz]] * [[Lupita Tovar]] * [[Aurora Clavel]] * [[Guillermo Zarur]] * [[Manuel Ibañez]] * [[Damián Delgado]] * [[Patricia Reyes Spíndola]] == Tōnalizcāyōtl == === Cuīcayōtl === Miaquīntīn [[cuīcayōtl neneuhcāyōtl]] cah inīn tlācatiyān iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Huēyi [[tlacuīcaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]]. Cah cuīcacan quēmeh [[Auditorio Guelaguetza]], [[Estadio Benito Juárez]] auh [[Teatro Juárez]] [[Āltepētl Huāxyacac]] auh [[Teatro Macedonio Alcalá]] īhuan [[Estadio Lic. Eduardo Vasconcelos]], īyān huēyi chōntallācatiyān cuīcatiani ōcuīcahuac iniuhquin [[Lila Downs]], [[Chayanne]], [[Dj Tiesto]], [[Zoé]] nozo [[Mœnia]]. ==== Cualtzin cuīcayōtl ==== * [[Macedonio Alcalá]] * [[Máximo Ramón Ortíz]] * [[Álvaro Carrillo]] ==== Huēyi [[tlacuīcaliztli]] ==== * [[Lorena y Los Alebrijes]] * [[Noesis]] * [[Pasatono]] ==== Huēyi [[cuīcatiani|cuīcatianimeh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Lila Downs]] * [[Susana Harp]] * [[GEO Meneses]] * [[Alejandra Robles]] * [[Lorena Vera]] {{col-2}} * [[Martha Toledo]] * [[Elmar Mendoza]] * [[Víctor Martínez]] * [[Chuy Rasgado]] * [[Ana Díaz]] {{col-end}} == Momotlaliztli== [[Īxiptli:Pelota mixteca de forro ball 1.jpg|thumb|right|200px|Mixtecatlachtli.]] In momotlaliztli īpan Huaxyacac cah ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Huāxyacac oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. ==No xiquitta== * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Huaxyacac]] 256oxvgvvboepsm8oaowlanv51sgvo6 Huaxyacac, Huaxyacac 0 18153 499907 499596 2022-07-25T11:58:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huaxyacac Juárez | Chantocaitl = Oaxaca de Juárez<br />La'a<br />Ñuu Nunduva | Tlaixcopinalli = Templo de Sto. Domingo de Guzman tomado desde el cerro del Fortin.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Esc Municipal Oaxaca de Juarez.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-OAX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = Valles Centrales | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huaxyacac Juárez]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 258,913 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Huaxyacacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 951 | Nenecuilhuaztli = 200670001 | Matlatzalan = }} '''Huaxyacac Juárez''' nozo '''Altepetl Huaxyacac''' ([[caxtillantlahtolli]]: ''Oaxaca de Juárez'', tzapotecatlahtolli: ''La'a'', mixtecatlahtolli: ''Ñuu Nunduva'', [[triquitlahtolli]]: ''Ya³kweh<sup>4</sup>'',[[mazātēcatlahtōlli]]: ''Na²xi¹tzhe<sup>4</sup>'', [[chochotlahtōlli]]: ''Ku²nchia²'' , [[ichcatecatlahtolli]]: ''Chjui³''), ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Huaxyacac]], itecuacan nican ca, noyuhqui ce altepetl . Huaxyacac Juárez in inic ce altepetl ica 255 029 chanehqueh ipan tlahtocayotl, huan tlacempanahuia inic eyi ica 593 522 chanehqueh ipan [[altepenanyotl Huaxyacac Juárez]] xihuitl 2010 ompa [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[Īxiptli:Oaxaca toponimo.svg|thumb|left|150px|Nahuatocayotl Huaxyacatepec.]] Inin tlalli ocuep tlaltocayotl ipampa nahuatlahtolcopa: '''Huaxyacatepec'''. Inin huehuehcauh tocaitl oquicuepqueh ''En la punta o nariz de huajes'' caxtillahtoltica. In huehcauh tocayotl quichihuah in tlahtolli ''[[huaxin]]'', ''[[yacatl]]'' huan ''-tepec'', in ipal in tlalpan oncatca. Yeppa in caxtiltecah ohualahqueh [[Mexico]], in tlalli ipan axcan altepecalpolli ''Oaxaca de Juárez'', omoteneuh ''Altepetl Huaxyacac'' in canin ahmo ocatca cequi huehcauh hueyi altepetl; tel quemah oncan ocatcah milli huan callatelli. In [[25 metztli noviembre]] xihuitl 1521 ipampa [[Hernán Cortés]] huan [[Francisco de Orozco]] octocatih in altepetl ''Huaxyacac'', ipan in caxtiltecah oaltepetzintihqueh ipan in 1532; in ''oidor'' [[Carlos I de España]] octocatih in altepetl ''Villa de Antequera'', in quihtoznequi «Nueva Antequera Guaxaca». Manel oahci in neneuhcayotl in altepetl, yeh otocapanoa in 1821 ''Huaxyacac'' oc axcan. In zazanilli quipohua tlen ipan icochiz in [[Hernán Cortés]], in inic ce [[Villa Tototepec]] ''obispo'', oquittac ce tlalli, in nepantlah oncatcah ce atoyatl huan inahuac oc ome atoyatl. Ipan in tlalli oncatcah xochitl huan ameyalli. No oquinttac ome ''Guaxaca''me, yehuan ica mecatl otlatenhuimoloh yezquia in cuaxochtli. Ihciuhcapan tonalli, oquinpouh icochiz in ohcequintin in aquihqueh ocuihuicatinenqueh macuilli cennecehuilli (cequi 35 ''kilómetros'') in huehca Tlahcolollan in canin oquimmantilih in tlalli. Ipal inin zazanilli opeuh in tlaltocayotl «''Ciudad de Oaxaca''», in «''Altepetl Huaxyacac''».<ref>[http://www.elclima.com.mx/fundacion_e_historia_de_oaxaca_de_juarez.htm Página Web elclima.com.mx "Fundación e historia de Oaxaca de Juárez"] Consultada el Tlaōnti 2 in 2012</ref> ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Cerro del Fortin Oaxaca.jpg|thumb|left|Huaxyacatepec]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Escobedo]] ompa Pequería, in huitztlampa ica [[Guadalupe, Yancuic León|Guadalupe]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Apodaca]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Pedro Garza García]] huan [[Santa Catarina]]. Cuaxochtia huietztlampa in Cerro del Fortín, miacquin tepetl Montealbán motenehua Atzompa; in atl pano ipan Río Santa Catarina huan Río Santa Lucía. === Yoliztli === Mon iyoliz variada, quipiya ome climas. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl Santa Catarina. No xiquitta Huaxyacac altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MMOX8.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Xoxocotlan]].]] Altepetl Huaxyacac quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Xoxocotlan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Huaxyacac altepetl quipia 258,913 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1990]] | 69,238 |- | [[2000]] | 110,997 |- | [[2010]] | 135,550 |- | [[2020]] | 258,913 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad de Oaxaca. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma Benito Juárez de Oaxaca.]] Huaxyacac Juárez altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma Benito Juárez de Oaxaca'', ''Universidad Tecnológica de Oaxaca'', ''Instituto Tecnológico de Oaxaca'', ''Escuela de Bellas Artes de Oaxaca'' huan ''Universidad Iberoamericana'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 80,02 % chanehqueh. ==Tequichihualiztli== [[Image:Mexico.Oax.Oaxaca.streets.02.jpg|thumb|Teocalli La Soledad.]] [[Image:Santo Domingo de Guzman Convent.JPG|thumb|Teocalli Santo Domingo de Guzmán.]] [[Image:Templo de Sto. Domingo de Guzman tomado desde el cerro del Fortin.JPG|thumb|Huaxyacac.]] * El Centro Fotográfico Álvarez Bravo, * El [[Instituto de Artes Gráficas de Oaxaca]](IAGO) * El museo de arte contemporáneo * El [[Museo Textil de Oaxaca|Museo Textil]] * El Museo de los Pintores * El [[Museo del Ferrocarril Mexicano del Sur|Museo del Ferrocarril]] * El Museo de las Artesanías * La [[Casa de la Cultura Oaxaqueña]] * La Casa de la Ciudad * Centro Cultural Santo Domingo * El Centro de las Artes de San Agustín * Museo de la Filatelia * [[Jardín Etnobotánico de Oaxaca]] == Neteicniuhtiliztli == Huaxyacac altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Palo Alto, California|Palo Alto]] |[[California]] |{{USA}} |1964 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Antequera]] |[[Andalucía]] |{{ESP}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Santa Cruz]] |[[General Bernardo O'Higgins]] |{{CHL}} |1992 |} </center> == No xiquitta == * [[Altepenanyotl Huaxyacac Juárez]] == Amoxtiliztli == <small> :Gobierno del Estado de Oaxaca. ''Huāxyacac Juárez'' . Mēxihco. [http://www.Oaxaca.gob.mx] (Caxtillāntlahtōlli) :SIMÉON, Rémi. ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana''. Paris: 1885, 17a ed. Siglo Veintiuno. Mēxihco: 2004. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) </small> == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Huaxyacac]] 2erwr0cd6effjo96y431sydbbuqujgo Campeche 0 18164 499740 496009 2022-07-24T16:53:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Campeche | Chantocaitl = Estado de Campeche | Pamitl = Flag of Campeche.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Campeche.svg | Tlalmachiyotl = Campeche in Mexico.svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[San Francisco Campeche]] | Hueyaltepetl = [[San Francisco Campeche]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Layda Sansores San Román | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Campechetlacatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|10]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-CAM | Matlatzalan = |}} '''Tlahtohcāyōtl Campeche''' ([[Caxtillāntlahtōlli]]: '''Estado de Campeche''', [[Yucatēcatl mayatlahtōlli|Mayatlahtōlli]]: '''Kaan Pech''') ahnozo '''Campech'''<ref>Chīmalpahin Cuāuhtlehuanitzin yeh ōquihcuilo ''Campech'' īpan ''Annals of his Time''.</ref>. [[Tlahtohcāyōtl]] īpan [[Mēxihco]] ca. [[San Francisco Campeche|Campeche]] ītēcuacān Campeche ca. Cuāxōchtia canahpa mictlāmpa īca [[Yucatān]], canahpa huitztlāmpa nō [[Chontalpan]]co īhuān [[Cuauhtēmallān]], canahpa tlāpcopa īca Yucatān nō īca [[Quintana Roo]], īhuān canahpa cihuātlāmpa īca in [[Āyōllohco Mēxihco]]. == Tlaltocayotl == '''Campeche''', yucatēcatl mayatlahtōlcopa ''Kaan Pech'' quihtōznequi "''Cōcōah īhuān mazāātemmeh īncatyān''". ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Yucatan]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Cuauahtemallan]], in tonatih iquizayampa ica [[Tabasco]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica Tlacatlahtocayotl [[Quintana Roo]]. === Yoliztli === Campeche iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Sierra Madre de Chiapas'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra de Chimalapas''. No xiquitta tlahtocayotl Campeche quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== Campeche quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Campeche altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Marina del Pilar Ávila Olmeda in tetlanahuatiani. {|class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlapohualli!!Altepecalpolli!!Altepecalpolli icua |- |001 || [[Campeche altepecalpolli|Campeche]] || [[San Francisco Campeche]] |- |002 || [[Carmen altepecalpolli|Carmen]] || [[Altepetl Carmen]] |- |003 || [[Champotón altepecalpolli|Champotón]] || [[Champotón]] |- |004 || [[Calakmul altepecalpolli|Calakmul]] || [[Xpujil]] |- |005 || [[Sabancuy]] || [[Sabancuy]] |- |006 || [[Escárcega altepecalpolli|Escárcega]] || [[Escárcega]] |- |007 || [[Kalkiní altepecalpolli|Kalkiní]] || [[Kalkiní]] |- |} == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Campeche ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Campeche quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Universitario]], padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Campeche]] 6xtc01yxni7irfk09rdw1mewhj6roz6 Tequixquiac altepetlahtohcan 0 18217 499731 496121 2022-07-24T16:45:39Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tequixquiac altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tequixquiac | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Tlahtohcayotl Mexico | Chimalli = Glifo Tequixquiac.png | Tlalmachiyotl = Mexico Estado de Mexico Tequixquiac location map.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Santiago Tequixquiac]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = 2,600 - 2100 | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Tlaixpayotl = 96.37 | Chanehqueh = 33,907 | Tlaquetzalli = 29 de noviembre de 1820 | Tequihuah = Salvador Raúl Vásquez Valencia | NumSecciones = | CodigoINEGI = 15096 | Matlatzalantli = www.tequixquiac.gob.mx }} '''Tequixquiac''' achcauhtoca caxtillantlahtolcopa ''Tequixquiac'' nozo ''Tequisquiac'', ihtoca ce [[altepecalpolli]] itechpa 125 ialtepecalpolhuan ompa in [[Tlahtocayotl Mexico]] huan ce itech 7 altepecalpoltin ipan [[Onohuayan Tzompanco]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM15mexico/municipios/15096a.html ''Monografía de los municipios de México''.] Tequixquiac altepecalpolli, INAFED, 15 metztli mayo xiuhpan 2022. {{es}}</ref> Nican tlalli ce huecauh altepetl in ompa [[Mexico]], Tequixquiac cah oquichantih 35 000 xiuhpan a.C. in achcauhtlacah catcah nican itechcopahuic motenehua in Tepechpan tlacatl, otlacuah hueyi tecuani yolcatl ihuan opehpen in xochihcualli. ==Tlaltocayotl== Inin tlalli omocuep itlaltocatzin ipampa nahuatlahtolcopa: '''Tequixquiac'''. Inin tocaitl huehcauhtlacuepalli canahpa ''Tequisquiac'' caxtillahtoltica. Ohce tlahtolli omopeuh motenehua '''[[tequixquitl]]''' ihuan '''[[atl]]''' ahnazo ''apan itechpahuic tequixquiyohcan'' nahuatlahtoltica. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepacalpolli ca ancayotl cuaxochtia in mictlampa ica [[Apatzco altepecalpolli|Apatzco]], in huitztlampa ica [[Tzompanco altepecalpolli|Tzompanco]], in tonatih iquizayampa ica [[Hueyipochtlan altepecalpolli|Hueyipochtlan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Huehuehtohcan altepecalpolli|Huehuehtohcan]] ihuan [[Hidalgo|Tlahtohcayotl Hidalgo]] itechpa [[Atotonilco Tollan altepecalpolli|Atotonilco Tollan]]. === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occequin tlacatiyan in ompa Tlacetiltililli Tlahtohcayotl, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Tepacholiztli === [[Īxiptli:Palacio municipal de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|right|Tecpan ipan Tequixquiac.]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | José Rafael Pérez Martínez || 2000-2003 |- | Gustavo Alonso Donís García || 2003-2006 |- | Enrique Martínez Astorga || 2006-2009 |- | Xóchitl Ramírez Ramírez || 2009-2012 |- | Juan Carlos González || 2012-2015 |- | Salvador Raúl Vásquez Valencia || 2016-2018 |} == Chanehmatiliztli == {| class="wikitable" |- style="background:#000000; color:#FFFFFF;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Mochi altepetlahtohcan''' || '''33,907''' |- | [[Santiago Tequixquiac]] || 23,701 |- | [[Tetlapanaloyan]] || 6,294 |- | [[Wenceslao Labra (Estado de México)|Wenceslao Labra]] || 1,248 |- | [[La Heredad]] || 72 |} Ce Mexico ixeliuhca itechpahuic in altepetlahtohcan [[Tequixquiac]] ipan in [[Tzompanco onohuayan]], itzalan icampa hueyi altepenanyotl [[Altepetl Mexico]] ipan in tlaltecoyan [[Tlahtocayotl Mexico]] ca. In altepemaitl quipia 19,772 chanehqueh. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miaquintin [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == Amoxtiliztli == * ''Bando Municipal de Policía y Buen Gobierno'', 2008. * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mexihco itlahtol), tlahcuilohua Nahuatl ihuan {{es2}}, otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexihco]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' * ''La conquista espiritual en Tequixquiac'', Miguel Ángel Olvera Vázquez y Gerardo García Martínez (El señor de la capilla) Enero-Marzo de 2007. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Pélaez Vásquez, Guillermina,, Toluca, 1986. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Rodríguez Peláez, María Elena, Toluca, 1999. * ''El Refugio un lugar con historia'', Rodríguez Reyes, María Jazmín, Tequixquiac, 2003. == No xiquitta == * [[Onohuayan Zumpanco]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == * [http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/datos-geograficos/15/15096.pdf INEGI] Altepecapolli Tequixquiac. {{commonscat|Tequixquiac Municipality}} {{Tlahtocayotl Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tequixquiac]] 27oh3ho2p95w76mp6igbyj0miplst5h 499821 499731 2022-07-24T23:26:02Z Koatochij 19758 /* Tequinemiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tequixquiac altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tequixquiac | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Tlahtohcayotl Mexico | Chimalli = Glifo Tequixquiac.png | Tlalmachiyotl = Mexico Estado de Mexico Tequixquiac location map.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Santiago Tequixquiac]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = 2,600 - 2100 | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Tlaixpayotl = 96.37 | Chanehqueh = 33,907 | Tlaquetzalli = 29 de noviembre de 1820 | Tequihuah = Salvador Raúl Vásquez Valencia | NumSecciones = | CodigoINEGI = 15096 | Matlatzalantli = www.tequixquiac.gob.mx }} '''Tequixquiac''' achcauhtoca caxtillantlahtolcopa ''Tequixquiac'' nozo ''Tequisquiac'', ihtoca ce [[altepecalpolli]] itechpa 125 ialtepecalpolhuan ompa in [[Tlahtocayotl Mexico]] huan ce itech 7 altepecalpoltin ipan [[Onohuayan Tzompanco]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM15mexico/municipios/15096a.html ''Monografía de los municipios de México''.] Tequixquiac altepecalpolli, INAFED, 15 metztli mayo xiuhpan 2022. {{es}}</ref> Nican tlalli ce huecauh altepetl in ompa [[Mexico]], Tequixquiac cah oquichantih 35 000 xiuhpan a.C. in achcauhtlacah catcah nican itechcopahuic motenehua in Tepechpan tlacatl, otlacuah hueyi tecuani yolcatl ihuan opehpen in xochihcualli. ==Tlaltocayotl== Inin tlalli omocuep itlaltocatzin ipampa nahuatlahtolcopa: '''Tequixquiac'''. Inin tocaitl huehcauhtlacuepalli canahpa ''Tequisquiac'' caxtillahtoltica. Ohce tlahtolli omopeuh motenehua '''[[tequixquitl]]''' ihuan '''[[atl]]''' ahnazo ''apan itechpahuic tequixquiyohcan'' nahuatlahtoltica. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepacalpolli ca ancayotl cuaxochtia in mictlampa ica [[Apatzco altepecalpolli|Apatzco]], in huitztlampa ica [[Tzompanco altepecalpolli|Tzompanco]], in tonatih iquizayampa ica [[Hueyipochtlan altepecalpolli|Hueyipochtlan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Huehuehtohcan altepecalpolli|Huehuehtohcan]] ihuan [[Hidalgo|Tlahtohcayotl Hidalgo]] itechpa [[Atotonilco Tollan altepecalpolli|Atotonilco Tollan]]. === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occequin tlacatiyan in ompa Tlacetiltililli Tlahtohcayotl, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Tepacholiztli === [[Īxiptli:Palacio municipal de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|right|Tecpan ipan Tequixquiac.]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | José Rafael Pérez Martínez || 2000-2003 |- | Gustavo Alonso Donís García || 2003-2006 |- | Enrique Martínez Astorga || 2006-2009 |- | Xóchitl Ramírez Ramírez || 2009-2012 |- | Juan Carlos González || 2012-2015 |- | Salvador Raúl Vásquez Valencia || 2016-2018 |} == Chanehmatiliztli == {| class="wikitable" |- style="background:#000000; color:#FFFFFF;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Mochi altepetlahtohcan''' || '''33,907''' |- | [[Santiago Tequixquiac]] || 23,701 |- | [[Tetlapanaloyan]] || 6,294 |- | [[Wenceslao Labra (Estado de México)|Wenceslao Labra]] || 1,248 |- | [[La Heredad]] || 72 |} Ce Mexico ixeliuhca itechpahuic in altepetlahtohcan [[Tequixquiac]] ipan in [[Tzompanco onohuayan]], itzalan icampa hueyi altepenanyotl [[Altepetl Mexico]] ipan in tlaltecoyan [[Tlahtocayotl Mexico]] ca. In altepemaitl quipia 19,772 chanehqueh. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Amoxtiliztli == * ''Bando Municipal de Policía y Buen Gobierno'', 2008. * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mexihco itlahtol), tlahcuilohua Nahuatl ihuan {{es2}}, otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexihco]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' * ''La conquista espiritual en Tequixquiac'', Miguel Ángel Olvera Vázquez y Gerardo García Martínez (El señor de la capilla) Enero-Marzo de 2007. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Pélaez Vásquez, Guillermina,, Toluca, 1986. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Rodríguez Peláez, María Elena, Toluca, 1999. * ''El Refugio un lugar con historia'', Rodríguez Reyes, María Jazmín, Tequixquiac, 2003. == No xiquitta == * [[Onohuayan Zumpanco]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == * [http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/datos-geograficos/15/15096.pdf INEGI] Altepecapolli Tequixquiac. {{commonscat|Tequixquiac Municipality}} {{Tlahtocayotl Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tequixquiac]] pf0fdpr20vhmdrlwhny4m8jeg5lx7vd 499823 499821 2022-07-24T23:27:04Z Koatochij 19758 /* Tlamachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tequixquiac altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tequixquiac | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Tlahtohcayotl Mexico | Chimalli = Glifo Tequixquiac.png | Tlalmachiyotl = Mexico Estado de Mexico Tequixquiac location map.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Santiago Tequixquiac]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = 2,600 - 2100 | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Tlaixpayotl = 96.37 | Chanehqueh = 33,907 | Tlaquetzalli = 29 de noviembre de 1820 | Tequihuah = Salvador Raúl Vásquez Valencia | NumSecciones = | CodigoINEGI = 15096 | Matlatzalantli = www.tequixquiac.gob.mx }} '''Tequixquiac''' achcauhtoca caxtillantlahtolcopa ''Tequixquiac'' nozo ''Tequisquiac'', ihtoca ce [[altepecalpolli]] itechpa 125 ialtepecalpolhuan ompa in [[Tlahtocayotl Mexico]] huan ce itech 7 altepecalpoltin ipan [[Onohuayan Tzompanco]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM15mexico/municipios/15096a.html ''Monografía de los municipios de México''.] Tequixquiac altepecalpolli, INAFED, 15 metztli mayo xiuhpan 2022. {{es}}</ref> Nican tlalli ce huecauh altepetl in ompa [[Mexico]], Tequixquiac cah oquichantih 35 000 xiuhpan a.C. in achcauhtlacah catcah nican itechcopahuic motenehua in Tepechpan tlacatl, otlacuah hueyi tecuani yolcatl ihuan opehpen in xochihcualli. ==Tlaltocayotl== Inin tlalli omocuep itlaltocatzin ipampa nahuatlahtolcopa: '''Tequixquiac'''. Inin tocaitl huehcauhtlacuepalli canahpa ''Tequisquiac'' caxtillahtoltica. Ohce tlahtolli omopeuh motenehua '''[[tequixquitl]]''' ihuan '''[[atl]]''' ahnazo ''apan itechpahuic tequixquiyohcan'' nahuatlahtoltica. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepacalpolli ca ancayotl cuaxochtia in mictlampa ica [[Apatzco altepecalpolli|Apatzco]], in huitztlampa ica [[Tzompanco altepecalpolli|Tzompanco]], in tonatih iquizayampa ica [[Hueyipochtlan altepecalpolli|Hueyipochtlan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Huehuehtohcan altepecalpolli|Huehuehtohcan]] ihuan [[Hidalgo|Tlahtohcayotl Hidalgo]] itechpa [[Atotonilco Tollan altepecalpolli|Atotonilco Tollan]]. === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occequin tlacatiyan in ompa Tlacetiltililli Tlahtohcayotl, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Tepacholiztli === [[Īxiptli:Palacio municipal de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|right|Tecpan ipan Tequixquiac.]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | José Rafael Pérez Martínez || 2000-2003 |- | Gustavo Alonso Donís García || 2003-2006 |- | Enrique Martínez Astorga || 2006-2009 |- | Xóchitl Ramírez Ramírez || 2009-2012 |- | Juan Carlos González || 2012-2015 |- | Salvador Raúl Vásquez Valencia || 2016-2018 |} == Chanehmatiliztli == {| class="wikitable" |- style="background:#000000; color:#FFFFFF;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Mochi altepetlahtohcan''' || '''33,907''' |- | [[Santiago Tequixquiac]] || 23,701 |- | [[Tetlapanaloyan]] || 6,294 |- | [[Wenceslao Labra (Estado de México)|Wenceslao Labra]] || 1,248 |- | [[La Heredad]] || 72 |} Ce Mexico ixeliuhca itechpahuic in altepetlahtohcan [[Tequixquiac]] ipan in [[Tzompanco onohuayan]], itzalan icampa hueyi altepenanyotl [[Altepetl Mexico]] ipan in tlaltecoyan [[Tlahtocayotl Mexico]] ca. In altepemaitl quipia 19,772 chanehqueh. == Amoxtiliztli == * ''Bando Municipal de Policía y Buen Gobierno'', 2008. * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mexihco itlahtol), tlahcuilohua Nahuatl ihuan {{es2}}, otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexihco]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' * ''La conquista espiritual en Tequixquiac'', Miguel Ángel Olvera Vázquez y Gerardo García Martínez (El señor de la capilla) Enero-Marzo de 2007. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Pélaez Vásquez, Guillermina,, Toluca, 1986. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Rodríguez Peláez, María Elena, Toluca, 1999. * ''El Refugio un lugar con historia'', Rodríguez Reyes, María Jazmín, Tequixquiac, 2003. == No xiquitta == * [[Onohuayan Zumpanco]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == * [http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/datos-geograficos/15/15096.pdf INEGI] Altepecapolli Tequixquiac. {{commonscat|Tequixquiac Municipality}} {{Tlahtocayotl Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tequixquiac]] cw7de8pvzhkcqy8knkyjx32f1yxbg5z 499825 499823 2022-07-24T23:28:46Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tequixquiac altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tequixquiac | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Tlahtohcayotl Mexico | Chimalli = Glifo Tequixquiac.png | Tlalmachiyotl = Mexico Estado de Mexico Tequixquiac location map.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Santiago Tequixquiac]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = 2,600 - 2100 | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Tlaixpayotl = 96.37 | Chanehqueh = 33,907 | Tlaquetzalli = 29 de noviembre de 1820 | Tequihuah = Salvador Raúl Vásquez Valencia | NumSecciones = | CodigoINEGI = 15096 | Matlatzalantli = www.tequixquiac.gob.mx }} '''Tequixquiac''' achcauhtoca caxtillantlahtolcopa ''Tequixquiac'' nozo ''Tequisquiac'', ihtoca ce [[altepecalpolli]] itechpa 125 ialtepecalpolhuan ompa in [[Tlahtocayotl Mexico]] huan ce itech 7 altepecalpoltin ipan [[Onohuayan Tzompanco]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM15mexico/municipios/15096a.html ''Monografía de los municipios de México''.] Tequixquiac altepecalpolli, INAFED, 15 metztli mayo xiuhpan 2022. {{es}}</ref> Nican tlalli ce huecauh altepetl in ompa [[Mexico]], Tequixquiac cah oquichantih 35 000 xiuhpan a.C. in achcauhtlacah catcah nican itechcopahuic motenehua in Tepechpan tlacatl, otlacuah hueyi tecuani yolcatl ihuan opehpen in xochihcualli. ==Tlaltocayotl== Inin tlalli omocuep itlaltocatzin ipampa nahuatlahtolcopa: '''Tequixquiac'''. Inin tocaitl huehcauhtlacuepalli canahpa ''Tequisquiac'' caxtillahtoltica. Ohce tlahtolli omopeuh motenehua '''[[tequixquitl]]''' ihuan '''[[atl]]''' ahnazo ''apan itechpahuic tequixquiyohcan'' nahuatlahtoltica. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepacalpolli ca ancayotl cuaxochtia in mictlampa ica [[Apatzco altepecalpolli|Apatzco]], in huitztlampa ica [[Tzompanco altepecalpolli|Tzompanco]], in tonatih iquizayampa ica [[Hueyipochtlan altepecalpolli|Hueyipochtlan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Huehuehtohcan altepecalpolli|Huehuehtohcan]] ihuan [[Hidalgo|Tlahtohcayotl Hidalgo]] itechpa [[Atotonilco Tollan altepecalpolli|Atotonilco Tollan]]. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Tepacholiztli === [[Īxiptli:Palacio municipal de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|right|Tecpan ipan Tequixquiac.]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | José Rafael Pérez Martínez || 2000-2003 |- | Gustavo Alonso Donís García || 2003-2006 |- | Enrique Martínez Astorga || 2006-2009 |- | Xóchitl Ramírez Ramírez || 2009-2012 |- | Juan Carlos González || 2012-2015 |- | Salvador Raúl Vásquez Valencia || 2016-2018 |} == Chanehmatiliztli == {| class="wikitable" |- style="background:#000000; color:#FFFFFF;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Mochi altepetlahtohcan''' || '''33,907''' |- | [[Santiago Tequixquiac]] || 23,701 |- | [[Tetlapanaloyan]] || 6,294 |- | [[Wenceslao Labra (Estado de México)|Wenceslao Labra]] || 1,248 |- | [[La Heredad]] || 72 |} Ce Mexico ixeliuhca itechpahuic in altepetlahtohcan [[Tequixquiac]] ipan in [[Tzompanco onohuayan]], itzalan icampa hueyi altepenanyotl [[Altepetl Mexico]] ipan in tlaltecoyan [[Tlahtocayotl Mexico]] ca. In altepemaitl quipia 19,772 chanehqueh. == Amoxtiliztli == * ''Bando Municipal de Policía y Buen Gobierno'', 2008. * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mexihco itlahtol), tlahcuilohua Nahuatl ihuan {{es2}}, otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexihco]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' * ''La conquista espiritual en Tequixquiac'', Miguel Ángel Olvera Vázquez y Gerardo García Martínez (El señor de la capilla) Enero-Marzo de 2007. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Pélaez Vásquez, Guillermina,, Toluca, 1986. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Rodríguez Peláez, María Elena, Toluca, 1999. * ''El Refugio un lugar con historia'', Rodríguez Reyes, María Jazmín, Tequixquiac, 2003. == No xiquitta == * [[Onohuayan Zumpanco]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == * [http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/datos-geograficos/15/15096.pdf INEGI] Altepecapolli Tequixquiac. {{commonscat|Tequixquiac Municipality}} {{Tlahtocayotl Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tequixquiac]] owqhcrlvlifz3tb4xonamhijx4nt116 499826 499825 2022-07-24T23:29:23Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tequixquiac altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tequixquiac | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Tlahtohcayotl Mexico | Chimalli = Glifo Tequixquiac.png | Tlalmachiyotl = Mexico Estado de Mexico Tequixquiac location map.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Santiago Tequixquiac]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = 2,600 - 2100 | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Tlaixpayotl = 96.37 | Chanehqueh = 33,907 | Tlaquetzalli = 29 de noviembre de 1820 | Tequihuah = Salvador Raúl Vásquez Valencia | NumSecciones = | CodigoINEGI = 15096 | Matlatzalantli = www.tequixquiac.gob.mx }} '''Tequixquiac''' achcauhtoca caxtillantlahtolcopa ''Tequixquiac'' nozo ''Tequisquiac'', ihtoca ce [[altepecalpolli]] itechpa 125 ialtepecalpolhuan ompa in [[Tlahtocayotl Mexico]] huan ce itech 7 altepecalpoltin ipan [[Onohuayan Tzompanco]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM15mexico/municipios/15096a.html ''Monografía de los municipios de México''.] Tequixquiac altepecalpolli, INAFED, 15 metztli mayo xiuhpan 2022. {{es}}</ref> Nican tlalli ce huecauh altepetl in ompa [[Mexico]], Tequixquiac cah oquichantih 35 000 xiuhpan a.C. in achcauhtlacah catcah nican itechcopahuic motenehua in Tepechpan tlacatl, otlacuah hueyi tecuani yolcatl ihuan opehpen in xochihcualli. ==Tlaltocayotl== Inin tlalli omocuep itlaltocatzin ipampa nahuatlahtolcopa: '''Tequixquiac'''. Inin tocaitl huehcauhtlacuepalli canahpa ''Tequisquiac'' caxtillahtoltica. Ohce tlahtolli omopeuh motenehua '''[[tequixquitl]]''' ihuan '''[[atl]]''' ahnazo ''apan itechpahuic tequixquiyohcan'' nahuatlahtoltica. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepacalpolli ca ancayotl cuaxochtia in mictlampa ica [[Apatzco altepecalpolli|Apatzco]], in huitztlampa ica [[Tzompanco altepecalpolli|Tzompanco]], in tonatih iquizayampa ica [[Hueyipochtlan altepecalpolli|Hueyipochtlan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Huehuehtohcan altepecalpolli|Huehuehtohcan]] ihuan [[Hidalgo|Tlahtohcayotl Hidalgo]] itechpa [[Atotonilco Tollan altepecalpolli|Atotonilco Tollan]]. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Tepacholiztli === [[Īxiptli:Palacio municipal de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|right|Tecpan ipan Tequixquiac.]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | José Rafael Pérez Martínez || 2000-2003 |- | Gustavo Alonso Donís García || 2003-2006 |- | Enrique Martínez Astorga || 2006-2009 |- | Xóchitl Ramírez Ramírez || 2009-2012 |- | Juan Carlos González || 2012-2015 |- | Salvador Raúl Vásquez Valencia || 2016-2018 |} == Chanehmatiliztli == {| class="wikitable" |- style="background:#000000; color:#FFFFFF;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Mochi altepetlahtohcan''' || '''33,907''' |- | [[Santiago Tequixquiac]] || 23,701 |- | [[Tetlapanaloyan]] || 6,294 |- | [[Wenceslao Labra (Estado de México)|Wenceslao Labra]] || 1,248 |- | [[La Heredad]] || 72 |} Ce Mexico ixeliuhca itechpahuic in altepetlahtohcan [[Tequixquiac]] ipan in [[Tzompanco onohuayan]], itzalan icampa hueyi altepenanyotl [[Altepetl Mexico]] ipan in tlaltecoyan [[Tlahtocayotl Mexico]] ca. In altepemaitl quipia 19,772 chanehqueh. == Amoxtiliztli == * ''Bando Municipal de Policía y Buen Gobierno'', 2008. * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mexihco itlahtol), tlahcuilohua Nahuatl ihuan {{es2}}, otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexihco]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' * ''La conquista espiritual en Tequixquiac'', Miguel Ángel Olvera Vázquez y Gerardo García Martínez (El señor de la capilla) Enero-Marzo de 2007. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Pélaez Vásquez, Guillermina,, Toluca, 1986. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Rodríguez Peláez, María Elena, Toluca, 1999. * ''El Refugio un lugar con historia'', Rodríguez Reyes, María Jazmín, Tequixquiac, 2003. == No xiquitta == * [[Onohuayan Zumpanco]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == * [http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/datos-geograficos/15/15096.pdf INEGI] Altepecapolli Tequixquiac. {{commonscat|Tequixquiac Municipality}} {{Tlahtocayotl Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tequixquiac]] l8okqwsfj0chowt6xtj7x7htqq2l8gu 499833 499826 2022-07-24T23:38:20Z Koatochij 19758 /* Huehcapatlahtoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tequixquiac altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tequixquiac | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Tlahtohcayotl Mexico | Chimalli = Glifo Tequixquiac.png | Tlalmachiyotl = Mexico Estado de Mexico Tequixquiac location map.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Santiago Tequixquiac]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = 2,600 - 2100 | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Tlaixpayotl = 96.37 | Chanehqueh = 33,907 | Tlaquetzalli = 29 de noviembre de 1820 | Tequihuah = Salvador Raúl Vásquez Valencia | NumSecciones = | CodigoINEGI = 15096 | Matlatzalantli = www.tequixquiac.gob.mx }} '''Tequixquiac''' achcauhtoca caxtillantlahtolcopa ''Tequixquiac'' nozo ''Tequisquiac'', ihtoca ce [[altepecalpolli]] itechpa 125 ialtepecalpolhuan ompa in [[Tlahtocayotl Mexico]] huan ce itech 7 altepecalpoltin ipan [[Onohuayan Tzompanco]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM15mexico/municipios/15096a.html ''Monografía de los municipios de México''.] Tequixquiac altepecalpolli, INAFED, 15 metztli mayo xiuhpan 2022. {{es}}</ref> Nican tlalli ce huecauh altepetl in ompa [[Mexico]], Tequixquiac cah oquichantih 35 000 xiuhpan a.C. in achcauhtlacah catcah nican itechcopahuic motenehua in Tepechpan tlacatl, otlacuah hueyi tecuani yolcatl ihuan opehpen in xochihcualli. ==Tlaltocayotl== Inin tlalli omocuep itlaltocatzin ipampa nahuatlahtolcopa: '''Tequixquiac'''. Inin tocaitl huehcauhtlacuepalli canahpa ''Tequisquiac'' caxtillahtoltica. Ohce tlahtolli omopeuh motenehua '''[[tequixquitl]]''' ihuan '''[[atl]]''' ahnazo ''apan itechpahuic tequixquiyohcan'' nahuatlahtoltica. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepacalpolli ca ancayotl cuaxochtia in mictlampa ica [[Apatzco altepecalpolli|Apatzco]], in huitztlampa ica [[Tzompanco altepecalpolli|Tzompanco]], in tonatih iquizayampa ica [[Hueyipochtlan altepecalpolli|Hueyipochtlan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Huehuehtohcan altepecalpolli|Huehuehtohcan]] ihuan [[Hidalgo|Tlahtohcayotl Hidalgo]] itechpa [[Atotonilco Tollan altepecalpolli|Atotonilco Tollan]]. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Tepacholiztli === [[Īxiptli:Palacio municipal de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|right|Tecpan ipan Tequixquiac.]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | José Rafael Pérez Martínez || 2000-2003 |- | Gustavo Alonso Donís García || 2003-2006 |- | Enrique Martínez Astorga || 2006-2009 |- | Xóchitl Ramírez Ramírez || 2009-2012 |- | Juan Carlos González || 2012-2015 |- | Salvador Raúl Vásquez Valencia || 2016-2018 |} == Chanehmatiliztli == {| class="wikitable" |- style="background:#000000; color:#FFFFFF;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Mochi altepetlahtohcan''' || '''33,907''' |- | [[Santiago Tequixquiac]] || 23,701 |- | [[Tetlapanaloyan]] || 6,294 |- | [[Wenceslao Labra (Estado de México)|Wenceslao Labra]] || 1,248 |- | [[La Heredad]] || 72 |} Ce Mexico ixeliuhca itechpahuic in altepetlahtohcan [[Tequixquiac]] ipan in [[Tzompanco onohuayan]], itzalan icampa hueyi altepenanyotl [[Altepetl Mexico]] ipan in tlaltecoyan [[Tlahtocayotl Mexico]] ca. In altepemaitl quipia 19,772 chanehqueh. == Amoxtiliztli == * ''Bando Municipal de Policía y Buen Gobierno'', 2008. * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mexihco itlahtol), tlahcuilohua Nahuatl ihuan {{es2}}, otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexihco]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' * ''La conquista espiritual en Tequixquiac'', Miguel Ángel Olvera Vázquez y Gerardo García Martínez (El señor de la capilla) Enero-Marzo de 2007. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Pélaez Vásquez, Guillermina,, Toluca, 1986. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Rodríguez Peláez, María Elena, Toluca, 1999. * ''El Refugio un lugar con historia'', Rodríguez Reyes, María Jazmín, Tequixquiac, 2003. == No xiquitta == * [[Onohuayan Zumpanco]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == * [http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/datos-geograficos/15/15096.pdf INEGI] Altepecapolli Tequixquiac. {{commonscat|Tequixquiac Municipality}} {{Tlahtocayotl Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tequixquiac]] i45tmzofkbyizu7700s8xyt38ysiefu 499842 499833 2022-07-25T00:46:45Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tequixquiac altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tequixquiac | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Tlahtohcayotl Mexico | Chimalli = Glifo Tequixquiac.png | Tlalmachiyotl = Mexico Estado de Mexico Tequixquiac location map.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Santiago Tequixquiac]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = 2,600 - 2100 | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Tlaixpayotl = 96.37 | Chanehqueh = 33,907 | Tlaquetzalli = 29 de noviembre de 1820 | Tequihuah = Salvador Raúl Vásquez Valencia | NumSecciones = | CodigoINEGI = 15096 | Matlatzalantli = www.tequixquiac.gob.mx }} '''Tequixquiac''' achcauhtoca caxtillantlahtolcopa ''Tequixquiac'' nozo ''Tequisquiac'', ihtoca ce [[altepecalpolli]] itechpa 125 ialtepecalpolhuan ompa in [[Tlahtocayotl Mexico]] huan ce itech 7 altepecalpoltin ipan [[Onohuayan Tzompanco]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM15mexico/municipios/15096a.html ''Monografía de los municipios de México''.] Tequixquiac altepecalpolli, INAFED, 15 metztli mayo xiuhpan 2022. {{es}}</ref> Nican tlalli ce huecauh altepetl in ompa [[Mexico]], Tequixquiac cah oquichantih 35 000 xiuhpan a.C. in achcauhtlacah catcah nican itechcopahuic motenehua in Tepechpan tlacatl, otlacuah hueyi tecuani yolcatl ihuan opehpen in xochihcualli. ==Tlaltocayotl== Inin tlalli omocuep itlaltocatzin ipampa nahuatlahtolcopa: '''Tequixquiac'''. Inin tocaitl huehcauhtlacuepalli canahpa ''Tequisquiac'' caxtillahtoltica. Ohce tlahtolli omopeuh motenehua '''[[tequixquitl]]''' ihuan '''[[atl]]''' ahnazo ''apan itechpahuic tequixquiyohcan'' nahuatlahtoltica. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepacalpolli ca ancayotl cuaxochtia in mictlampa ica [[Apatzco altepecalpolli|Apatzco]], in huitztlampa ica [[Tzompanco altepecalpolli|Tzompanco]], in tonatih iquizayampa ica [[Hueyipochtlan altepecalpolli|Hueyipochtlan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Huehuehtohcan altepecalpolli|Huehuehtohcan]] ihuan [[Hidalgo|Tlahtohcayotl Hidalgo]] itechpa [[Atotonilco Tollan altepecalpolli|Atotonilco Tollan]]. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Tepacholiztli === [[Īxiptli:Palacio municipal de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|right|Tecpan ipan Tequixquiac.]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | José Rafael Pérez Martínez || 2000-2003 |- | Gustavo Alonso Donís García || 2003-2006 |- | Enrique Martínez Astorga || 2006-2009 |- | Xóchitl Ramírez Ramírez || 2009-2012 |- | Juan Carlos González || 2012-2015 |- | Salvador Raúl Vásquez Valencia || 2016-2018 |} == Chanehmatiliztli == {| class="wikitable" |- style="background:#000000; color:#FFFFFF;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Mochi altepetlahtohcan''' || '''33,907''' |- | [[Santiago Tequixquiac]] || 23,701 |- | [[Tetlapanaloyan]] || 6,294 |- | [[Wenceslao Labra (Estado de México)|Wenceslao Labra]] || 1,248 |- | [[La Heredad]] || 72 |} Ce Mexico ixeliuhca itechpahuic in altepetlahtohcan [[Tequixquiac]] ipan in [[Tzompanco onohuayan]], itzalan icampa hueyi altepenanyotl [[Altepetl Mexico]] ipan in tlaltecoyan [[Tlahtocayotl Mexico]] ca. In altepemaitl quipia 19,772 chanehqueh. == Amoxtiliztli == * ''Bando Municipal de Policía y Buen Gobierno'', 2008. * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mexihco itlahtol), tlahcuilohua Nahuatl ihuan {{es2}}, otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexihco]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' * ''La conquista espiritual en Tequixquiac'', Miguel Ángel Olvera Vázquez y Gerardo García Martínez (El señor de la capilla) Enero-Marzo de 2007. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Pélaez Vásquez, Guillermina,, Toluca, 1986. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Rodríguez Peláez, María Elena, Toluca, 1999. * ''El Refugio un lugar con historia'', Rodríguez Reyes, María Jazmín, Tequixquiac, 2003. == No xiquitta == * [[Onohuayan Zumpanco]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == * [http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/datos-geograficos/15/15096.pdf INEGI] Altepecapolli Tequixquiac. {{commonscat|Tequixquiac Municipality}} {{Tlahtocayotl Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tequixquiac]] r60qrp52l7zyvlxc0rc17cidlsliwm0 499846 499842 2022-07-25T01:29:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tequixquiac altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tequixquiac | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Tlahtohcayotl Mexico | Chimalli = Glifo Tequixquiac.png | Tlalmachiyotl = Mexico Estado de Mexico Tequixquiac location map.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Tequixquiac]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = 2,600 - 2100 | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Tlaixpayotl = 96.37 | Chanehqueh = 33,907 | Tlaquetzalli = 29 de noviembre de 1820 | Tequihuah = Salvador Raúl Vásquez Valencia | NumSecciones = | CodigoINEGI = 15096 | Matlatzalantli = www.tequixquiac.gob.mx }} '''Tequixquiac''' achcauhtoca caxtillantlahtolcopa ''Tequixquiac'' nozo ''Tequisquiac'', ihtoca ce [[altepecalpolli]] itechpa 125 ialtepecalpolhuan ompa in [[Tlahtocayotl Mexico]] huan ce itech 7 altepecalpoltin ipan [[Onohuayan Tzompanco]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM15mexico/municipios/15096a.html ''Monografía de los municipios de México''.] Tequixquiac altepecalpolli, INAFED, 15 metztli mayo xiuhpan 2022. {{es}}</ref> Nican tlalli ce huecauh altepetl in ompa [[Mexico]], Tequixquiac cah oquichantih 35 000 xiuhpan a.C. in achcauhtlacah catcah nican itechcopahuic motenehua in Tepechpan tlacatl, otlacuah hueyi tecuani yolcatl ihuan opehpen in xochihcualli. ==Tlaltocayotl== Inin tlalli omocuep itlaltocatzin ipampa nahuatlahtolcopa: '''Tequixquiac'''. Inin tocaitl huehcauhtlacuepalli canahpa ''Tequisquiac'' caxtillahtoltica. Ohce tlahtolli omopeuh motenehua '''[[tequixquitl]]''' ihuan '''[[atl]]''' ahnazo ''apan itechpahuic tequixquiyohcan'' nahuatlahtoltica. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepacalpolli ca ancayotl cuaxochtia in mictlampa ica [[Apatzco altepecalpolli|Apatzco]], in huitztlampa ica [[Tzompanco altepecalpolli|Tzompanco]], in tonatih iquizayampa ica [[Hueyipochtlan altepecalpolli|Hueyipochtlan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Huehuehtohcan altepecalpolli|Huehuehtohcan]] ihuan [[Hidalgo|Tlahtohcayotl Hidalgo]] itechpa [[Atotonilco Tollan altepecalpolli|Atotonilco Tollan]]. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Tepacholiztli === [[Īxiptli:Palacio municipal de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|right|Tecpan ipan Tequixquiac.]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | José Rafael Pérez Martínez || 2000-2003 |- | Gustavo Alonso Donís García || 2003-2006 |- | Enrique Martínez Astorga || 2006-2009 |- | Xóchitl Ramírez Ramírez || 2009-2012 |- | Juan Carlos González || 2012-2015 |- | Salvador Raúl Vásquez Valencia || 2016-2018 |} == Chanehmatiliztli == {| class="wikitable" |- style="background:#000000; color:#FFFFFF;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Mochi altepetlahtohcan''' || '''33,907''' |- | [[Santiago Tequixquiac]] || 23,701 |- | [[Tetlapanaloyan]] || 6,294 |- | [[Wenceslao Labra (Estado de México)|Wenceslao Labra]] || 1,248 |- | [[La Heredad]] || 72 |} Ce Mexico ixeliuhca itechpahuic in altepetlahtohcan [[Tequixquiac]] ipan in [[Tzompanco onohuayan]], itzalan icampa hueyi altepenanyotl [[Altepetl Mexico]] ipan in tlaltecoyan [[Tlahtocayotl Mexico]] ca. In altepemaitl quipia 19,772 chanehqueh. == Amoxtiliztli == * ''Bando Municipal de Policía y Buen Gobierno'', 2008. * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mexihco itlahtol), tlahcuilohua Nahuatl ihuan {{es2}}, otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexihco]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' * ''La conquista espiritual en Tequixquiac'', Miguel Ángel Olvera Vázquez y Gerardo García Martínez (El señor de la capilla) Enero-Marzo de 2007. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Pélaez Vásquez, Guillermina,, Toluca, 1986. * ''Monografía Municipal de Tequixquiac'', Rodríguez Peláez, María Elena, Toluca, 1999. * ''El Refugio un lugar con historia'', Rodríguez Reyes, María Jazmín, Tequixquiac, 2003. == No xiquitta == * [[Onohuayan Zumpanco]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == * [http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/datos-geograficos/15/15096.pdf INEGI] Altepecapolli Tequixquiac. {{commonscat|Tequixquiac Municipality}} {{Tlahtocayotl Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tequixquiac]] a8e3a4gk6vmubav1pbtqk97t6nihttf Chilpantzinco 0 18246 499795 499636 2022-07-24T18:54:28Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}} {{Tlani}} {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chilpantzinco | Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo | Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Chilpancingo de los Bravo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Chilpantzincatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh. ==Tlalticpacmatiliztli== == Chanehmatiliztli == Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Chilpantzinco}} {{Commons|Category:Chilpancingo}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] ktywgds7uy3idjslw1wyowux46sqplr Xalixco 0 18558 499763 498509 2022-07-24T17:09:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Xalixko|NHE]]}} {{P2|[[Xalixko (nch)|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Xalixco | Chantocaitl = Estado de Jalisco | Pamitl = Flag of Jalisco.svg | Chimalli = Coat of arms of Jalisco.svg | Tlalmachiyotl = Jalisco in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Atemaxac]] | Hueyaltepetl = [[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O | Tepenelihuahcapanca = [[Nevado de Colima]] | Metros = 5,452 | Chanehqueh = 1,169,936 | CampaChanequeh = 28 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Huitzollahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] | Tepachoani = Mariano González Zarur | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Xalixcatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-JAL | Matlatzalan = www.jalisco.gob.mx |}} '''Xalixco''' nozo '''Tlahtocayotl Xalixco''' ([[Caxtillantlahtolli]]: '''Jalisco'''). In [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca. [[Atemaxac]] itecuacan in Xalixco. Cuaxochtia canahpa ayamictlampa ica [[Nayarit]], [[Zacatecah]] ihuan [[Aguascalientes]], canahpa huiztlampa no [[Coliman]] huan [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa no [[Guanajuato]] huan [[Michhuahcan]] huan canahpa icalaquitlampa no Pacífico alhuicatl. ==Tlaltocayotl== [[Īxiptli:Xalixco color.svg|160px|thumb|left|Xalixco inahuatoca]] Zan niman ipampa inon tlalli ompa Atemaxac Teotlalli, motoca «Xalixco» ompa inauatlahtol Mexico Icalaquiyampa, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Jalisco'', axcan motenehua ''Estado libre y Soberano de Jalisco''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Xalixco quiza ipan: nahuatlahtocopa [[xalli]] huan [[ixtli]], nican inelhuayo pehua ica xal-, -ix- huan in tlahtolli ''co'' tlen ipehualiz -co huala itech cualcan. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Zacatecah]], canahpa in huitztlampa ica [[Coliman]] huan [[Michhuahcan]], in tonatih iquizayampa ica [[Guanajuato]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Durango]] huan Nayarit. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Guadalajara 3.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Guadalajara]].]] Atemaxac altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Guadalajara]] in ompa [[Tlalxomolco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. Noihqui nica tlahtohcayotl quipia occe tepoztotoquixohuayan ipan Puerto Vallarta, ompa icalaquiyampa in tonatih ica Pacífico alilhuicatl. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Xalixco ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], occequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Xalixco tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. Occequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[xitomatl]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Milpa Alta, Tlalpan, Tlahuac huan Cuauhximalpan; inompan [[coyonimatiliztli]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Explanada dv.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad de Guadalajara.]] In tlahtocayotl Xalixco nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,80 % chanehqueh. In tlahtocayotl Xalixco quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Guadalajara'', ''Universidad de Guadalajara''. ''Universidad Politécnica de Guadalajara'', ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Occidente'' (ITESO), ''Universidad Tecnológica de Jalisco'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Jalisco'', ''Universidad La Salle Guadalajara'', ce pani tlamachtiloyan itech Atemaxac altepeticpac. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Xalixco ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Xalixco quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Jalisco}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Xalixco]] t6idue4mwwh7vingrabboqbtb160vmt Yancuic León 0 18560 499736 496126 2022-07-24T16:49:28Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Nuevo León|NCH_name=Nuevo León (nch)|NHW_name=Nuevo León (nhw)|NHN_name=Yancuic León}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yancuic León | Chantocaitl = Estado de Nuevo León | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Nuevo Leon.svg | Tlalmachiyotl = Nuevo Leon in Mexico (location map scheme).svg | Lema = Semper Anscendens | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Monterrey]] | Hueyaltepetl = [[Monterrey]] | Ixtentli = 64,924 | Tlaixpayotl = 13 | Tlalticpac tliltetl = 25°34′00″N 99°58′14″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Potosí]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 5,784,442 | CampaChanequeh = 4 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.8 | CampaIDH = 4 | PIB = 206,627 | PPC = 35,721 | Tzintiliztli = [[5 metztli julio]], [[1824]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Samuel García Sepúlveda | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 12 | Tlacatocaitl = Yancuic leontecatl | Onohuayan = [[Altepecalpolli ipan Yancuic León|6]] | Altepecalpolli = [[Altepecalpolli ipan Yancuic León|55]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = NL | CodigoISO = MX-NLE | Matlatzalan = |}} '''Yancuic León''' nozo '''Tlahtocayotl Yancuic León''' (caxtillantlahtolli: ''Estado de Nuevo León''), [[Tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] mictlampa ca. [[Monterrey]] itecuacan Yancuic León. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] (Texas), canahpa huitztlampa ica [[San Luis Potosí]], canahpa icalaquitlampa ica [[Coahuillan]] huan [[Zacatecah]] huan canahpa iquizayampa ica [[Tamaulipas]]. Iteyacanaliz ce tlahtocayotl, Yancuic León quipia ce itetlanahuatiani moihtoa [[Samuel García Sepúlveda]]. Inin tlahtocayotl huelitic, quipia tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Ce tlahtocayotl quipia 5,784,442 chanehqueh.<ref>Gobierno del estado de Nuevo León. [http://datos.nl.gob.mx/n-l-poblacion-total-y-por-municipio/ ''Economía'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 29 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> Nuevo León quipia ce tliltetl pani ipan tlamachtiliztli ompa Mexico tlalli. ==Tlaltocayotl== Itoca inpal tepehuanimeh huan yaomeh tlen catca [[Caxtillan]] huan [[Portugal]] xiuhpan [[1579]], portugaltecatl itocah Luis Carvajal y de la Cueva, quihtoznequi ce hueyitlahtocayotl moihtoa '''Nuevo Reino de León''', cualcan tlein otlacat Felipe II, ce tlahtocayotl moihtoa ''Virreinato de la Nueva España''.<ref>INAFED. [http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM19nuevoleon/municipios/19039a.html ''Enciclopedia de los municipios de México''], Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 1 metztli mayo itech 2022 xiuitl. {{Spa (nhn)}}</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== Nican tlalli ochanti [[chichimecah]], caxtiltecah motenehuah yehuan ''[[rayados]]'', ''borrados'', ''pelones'', ''barretados'' nozo ''pintados'', tlacameh xitlatziqueh huan tlapalohqueh ica rayas, yolcameh huen teoyotl.<ref>Cfr. Alfonso Rico, Luis en [http://d.scribd.com/docs/2805jd6jkddgotter1yd.pdf ''México Desconocido''] ''Historia de Nuevo León en un Principio'' en Revista Turismo Nuevo León No. 3 2007.</ref> Nican tlalli ochanti achcauh tlacameh motenehua ''Rayados'', macehualtlacameh tlen otlacuac [[xochicualli]] huan onemi tecuani yolcameh. Quipaya amelli huan atoyatl otemo ompa ahcopa tepehuahcan. Achcauh caxtiltecah nican tlalli, itoca tepehuanimeh huan yaomeh tlen catca [[Caxtillan]] huan [[Portugal]] xiuhpan [[1579]], portugaltecatl itocah Luis Carvajal y de la Cueva, quihtoznequi ce hueyitlahtocayotl moihtoa ''Nuevo Reino de León'', cualcan tlein otlacat Felipe II, ce tlahtocayotl moihtoa ''Virreiyotl Yancuic España''. Ohcepan xihuitl catca [[Diego de Montemayor]] ce caxtiltecah yaoquizqui oaltepetzintli in altepetl ''Villa de Santa Lucía'' (axcan [[Monterrey]] altepetl) xiuhpan [[1582]], oahci ipan Santa Lucía atoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] (Texas tlahtocayotl), canahpa huitztlampa ica [[San Luis Potosí]], canahpa icalaquitlampa ica [[Coahuillan]] huan [[Zacatecah]] huan canahpa iquizayampa ica [[Tamaulipas]]. === Yoliztli === Yancuic León iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipia hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos orientales'' huan ''Altiplano desértico'' huitztlampa, quipia [[atl]] ipampa atoyatl huan Los Arquitos atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra Madre Oriental''. No xiquitta Yancuic León tlahtocayotl quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Yancuic León''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Schwarzbär-Omega Park.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Urocyon_cinereoargenteus.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Aquila chrysaetos Flickr.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tliltlacamayeh]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Oztoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtli]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Tayassu tajacu.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Deer running.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Opossum with grapes.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyametl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Mazatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[File:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia ficus-indica]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Echinocactus grusonii]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pinus ponderosa]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Yancuic León quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Monterrey altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Samuel García Sepúlveda in tetlanahuatiani. {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tetlanahuatiani!!Cahuitl |- | Manuel Florentino González Flores || 2000-2016 |- | Jaime Heliodoro Rodríguez Calderón || 2017-2021 |- | Samuel García Sepúlveda || 2021 |} == Tequitiliztli == [[File:Fundidora Mty 1.jpg|thumb|200px|izquierda|Parque Fundidora ipan Monterrey.]] Inin tlahtocayotl huelitic, quipia tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nican Nuevo León quipia ''Aceros de Monterrey'', tepoztequicalli cenca huelitic ipan Mexico. Yancuic León ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[lalaxtli]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[otonlalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Montemorelos altepetlalli hueyic tlapixcayotl ipan lalaxtli huan otonlalaxtli. Yancuic León tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:A320-271N XA-VIW at MTY.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Aeropuerto Internacional de Monterrey]].]] Ni tlahtocayotl mocahuah ica 430 kilómetros itech TCA, ce achi quipiah ohtlihtetlahnemiliztli, quihtohuah quicualchichihuaceyah quitlaliceh chapohpotih ihquino cualli mocahuaz ayohcana timacehuaceh. Yancuic León quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipia ce total itechpa 230,000 m² ohtli. In ehcaxohuahyan Mariano Escobedo ipan [[Apodaca]] in ehecaquixohuahyan ipampa ohce Altepenanyotl Monterrey. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 5,784,442 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 5,784,442 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:ITESM Monterrey Rectoria CETEC.jpg|thumb|200px|izquierda|Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey.]] In tlahtocayotl Yancuic León nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98.12 % chanehqueh, 55.00 % ipan inic ce tlamachtiliyan huan 13.00 % nemachtianimeh ipan tepochcalli. Tlahtocayotl Yancuic León quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad de Monterrey'', ''Instituto Tecnológico de Apodaca'' huan ''Universidad del Norte'', ce pani tlamachtiloyan itech Monterrey altepeticpac Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Instituto INSUCO, Universidad Interamericana del Norte. Universidad del Valle de México (Campus Monterrey), Universidad Humanista de las Américas, Centro de Estudios Universitarios, Universidad Metropolitana de Monterrey, Universidad de Montemorelos, Instituto Tecnológico de Nuevo León, Centenaria y Benemérita Escuela Normal "Miguel F. Martínez", Escuela Normal Superior "Profr. Moisés Sáenz Garza", ohcequin. ==Tequinemiliztli== ===Tlacualiztli=== [[File:Machacado con huevo.jpg|miniaturadeimagen|200px|izquierda|[[Machacado ica huevo]].]] Yancuic León ce tlahtocayotl ica ixachi tlacualli huelic, in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[tetzontli]], [[birria]], [[machacado ica huevo]], [[nohpalmitl]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== ====Calmanaliztli==== Ce hueyi tequiyotl in ''Hueyiteocalco Monterrey'', icalmanaliz ''neoclásico'', in hueyic Yancuic España itequiyo ica icalacoayan, ome torres huan boveda. == Momotlaliztli== [[File:Estadio BBVA Bancomer (1).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Estadio BBVA]] ipan Guadalupe altepecalpolli.]] In momotlaliztli ipan Yancuic León ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Guadalupe, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yancuic León quipia tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio Monterrey]], [[Estadio BBVA]], padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Nuevo León}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yancuic León]] <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis/Nuevo León}} 2wre7gk9mlq11vxx3jfet9qy77hnx7l Alemania 0 18823 499701 499482 2022-07-24T16:12:51Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl Alemania | Tlaltocaitl = Bundesrepublik Deutschland | Tocaitl = Alemania | Pamitl = Flag of Germany.svg | Chimalli = Coat of arms of Germany.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Das Lied der Deutschen]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = German national anthem performed by the US Navy Band.ogg | Tlalmachiyotl = EU-Germany.svg | Tecuacan = [[Berlin]] [[File:Escudo de Madrid.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Berlin]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Alemantlahtolli]] | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[9 chicōntetl mētztli]], [[1816]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 2 780 400 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = [[Argentina tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Alberto Fernández]] | Nelihuehcapanca = [[Teide]] | Chanehqueh = 40 117 096 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Españoltecatl, españollacatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Argentina peso]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-3]] | Matlatzalan = [[.es]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Tlaohuihcaihcuilolli = LQ, LV, ARG | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Alemania''' nozo '''Tlacatlahtohcayotl Alemania''' ([[Alemantlahtolli|alemantlahtolcopa]] ''Bundesrepublik Deutschland'' {{Audio-IPA|De-Bundesrepublik Deutschland.ogg|/ˈbʊndəsrepubliːk ˈdɔʏʧlant/}} nozo ''Deutschland''), itoca [[tlacatiyan]] ipan [[Europa]], auh cah itecuacan [[Berlin]], Itlal quichihuah caxtolli huan ce [[Nenahuatiliztlahtohcayotl]] (''Bundesländer''). Noihqui [[altepenanyotl]] ocachi hueyi in [[Altepenanyotl Maltlatic Zapalotl]], quipiya hueyaltepetl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Dinamarca]], canahpa huitztlampa ica [[Austria]], canahpa icalaquitlampa ica [[Francia]] huan canahpa iquizayampa ica [[Polonia]] huan [[Checotlacatlahtohcayotl]]. Alemania ce tlahtohcayotl cah inic nahui tlalli ompa Europacopa, huecauhtica itech Rusia, Ucrania huan Francia; noihqui inic cempohualli onchicueyi tlalli ipan [[Tlalticpactli|Tlalticpac]]. Alemania tlalli cah in tlacatiyan inic nahui alemantlahtohtolli ahcopa in Tlacticpactli; occequin tlahtolli nican cah, in danestlahtolli, sorabotlahtolli, neerlandestlahtolli huan yidishtlahtolli. Itlal mani 357&nbsp;386&nbsp;km² in tlaixpayotl <ref name="superficie"/> auh quipiya tlayeccantilli [[immanyotl]]. Ica achi huel 83 ''millones'' chanehqueh, teixiptlah inic tlapanahuia hueyi chanehqueh tlapohualiztli ipan in [[Europa Cetiliztli icotoncatlahtohcayotl]], auh in inic eyi hueyic calpatlanimeh in itzalan tlacatiyan. In ixquichca [[macuilpohualxihuitl X]], in alemantlalpan oquichiuh in yolotl in [[Romateoemperadoryotl]] ixquichca in [[1806]]. Ipan in [[macuilpohualxihuitl XVI]], in mictlampa tlalli omocuepqueh in [[Teixnāmiquini Tlapahpatlaliztli]]. Noyuhqui [[tlacatiyan]], otlacetilih in ihcuac in [[Francia-Prusia yaoyotl]] ipan [[1871]]. Quin zatepan [[Inic Ome Cemanahuac Yaoyotl]] in ihcuac [[Nenotzalli ipan Inic Ome Cemanahuac Yaoyotl|nenotzalli]] [[Nazi Alemania]] oquitlaxitinilihqueh, oquixelohqueh Alemania ipan ome tlahtohcayotl ipan in tlaonoc tlalli xiuhpan [[1949]]; omochiuhqueh in [[Nenahuatiliztlacatlahtohcayotl Alemania]] huan in [[Alemania Tlacatepacholiztli Tlacatlahtohcayotl]] in tlen [[Alemania tlacecepanoliztli|omocecepanoh]] ipan [[1990]] xihuitl. Otlatzintiāni cotoncayotl in [[Europa Cemaxcayotl]], in tlen omocuep ipan [[Europa Cetiliztli]] xiuhpan [[1993]]. Quichihua in [[Shengen yeyantli]] auh otlamih in Europa cemaxca tlacohualoni, in [[euro]] ipan [[1999]]. Alemania cotōncāyōtl in [[Tlatēcpānaliztli in Tlacetilīlli Tlācatiyān]], in [[Mictlāmpa Atlántico Nenōtzalli in Tlatēcpānaliztli|OTAN]], in [[G7]], in [[G4]] auh ōtōcāihcuiloh in [[Kiōto Achtonenōtzalāmatl]]. Tlapanahuia inic huēyi tētlamahmaquiliztli in cemānāhuac in ītechpa in [[motēnēhualo PIB]], in ic cē in Europan, īhuān ōtlapanahih in ic huēyi tlanāmacani īpan 2007. Tlamācāhua in ic ēyi huēyi achtopipīctlapōhualli in izcāyaliztli in cemānāhuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.oecd.org/dac/stats/aidtopoorcountriesslipsfurtherasgovernmentstightenbudgets.htm |título=Aid to poor countries slips further as governments tighten budgets - OECD |fechaacceso=15 de enero de 2016 |fecha=3 de abril de 2013 |sitioweb=[[OECD]] |idioma=en}}</ref> Auh in ic chicnāhui huēyi tlaphpolōliztli īpan yāōtlatquiyōtl Īpan 2012.<ref>{{Cita web |url= http://www.sipri.org/research/armaments/milex/Top%2015%20table%202012.pdf |título= The 15 countries with the highest military expenditure in 2012 |fechaacceso= 4 de octubre de 2013 |año= 2012 |formato= PDF |obra= Recent trends in military expenditure |editorial= Stockholm International Peace Research Institute |urlarchivo= https://web.archive.org/web/20130430111430/http://www.sipri.org/research/armaments/milex/Top%2015%20table%202012.pdf |fechaarchivo= 30 de abril de 2013 }}</ref> In tlācatiyān ōquizcāyac cē pani nemilizīxmaniliztli auh quitlālīlo cē cemahcic chictlapāntli in [[social tlācaccoyelizzōtl]]. Motēnēhua iuhqui in tlayacānqui īpan [[tlamatiliztli]] īhuān [[tlachīuhcāyōtl]].<ref>{{Cita web |url=http://www.innovations-report.de/html/berichte/informationstechnologie/bericht-109339.html |título=Confidently into the Future with Reliable Technology |fechaacceso=15 de mayo de 2016 |fecha=6 de mayo de 2008 |idioma=de |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20131105055439/http://www.innovations-report.de/html/berichte/informationstechnologie/bericht-109339.html |fechaarchivo=5 de noviembre de 2013 }}</ref> Alemania ca in tlācatiyān in tlapanahuia ic catzāhua Europan.<ref>{{Cita noticia|apellidos=|nombre=|título=L'Allemagne premier pollueur d'Europe|url=http://www.lepoint.fr/environnement/l-allemagne-premier-pollueur-d-europe-09-05-2014-1820726_1927.php|fecha=9 de mayo de 2014|fechaacceso=23 de noviembre de 2017|periódico=Le Point|página=|idioma=fr-FR}}</ref> ==Tlaltocayotl== In aquin achtopa oquihcuiloh in melāhuac tōcāitl «Alemania» īpan cequi nāhuatlahtōlli tlahcuilōlli ōcatca [[Chīmalpahin]] īpan [[1577]] īxquichca [[1615]] ītzalan; yeh ōquihcuilo ītechpa in obispo īpan in āltepētl [[Bamberga]] īpan Alemania<ref name="Chīmalpahin"/>. In tōcāitl ''Alemania'' quipia in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl «''aleman''» īhuān «Alemania» huālāuh in [[caxtillāntlahtōlli]], in tlein huāllāuh in [[latintlahtōlli]] ye huehcāuh in romatlācah ōquintōcāitihqueh in [[alamantlācah|''alaman tlācah'']] —ahmo nehneuhcā in ''aleman''tlācah—, in [[gremanotlācah]] in huel ītlōc in [[Roma Emperadoryōtl]]. Īpampa motēnēhua mochi in tlācatiyān,<ref name="alamanes">{{Cita web |url= http://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,2264655,00.html |título= Orígenes |año= 2007 |obra= [[Deutsche Welle]] 19.01.2007 |fechaacceso=29 de mayo de 2008}}</ref>ic in tlein Alemania nēzcāyōtia ''Alamantlācah īntlāl''. Nō īhuān ''aleman''tlācah, nō quintōcāitia ''germano''tlācah, in tlein in romatlācah ōquintēnēuh in ''tribu''meh ahmo romatlācah ahno celtatlācah īpan in tlahco Europan, in tlein ītlāl ōquitōcāitih [[Germania]].<ref name="alamanes" /> In tlahtolli ''Teutontlālpan'' ahnozo ''Teutontlālli'', ōquihto Enrique García Escamilla iuhqui ''Teutontlalpan'' īhuān ''Teutontlalli''<ref name="GarcíaEscamilla">Enrique García Escamilla yeh ōquihcuilo ''Teutontlalpan'' īhuān ''Teutontlalli'' īpan ''Neologismos nahuas''.</ref> īpampa ''Regnum Teutonicum'', inīn tlahtōlli mihmati alemantlahtōlli ītechcopa in ''Deutschland'' yoccampaixti ''Deutsch'' = Teuton īhuān ''Land'' = tlālli. ==Huehcapatlahtoliztli== Europan tlahcopampa ōchantiaya īpan huēhuetlācah ītlein āxcān yehhuāntin alemaniatlācah. [[Roma]] ōquipiya in ānalco ātōyātl [[Rhin]] in tlālli Germania, Retia huan Norica. In tlācah ōchantiaya nicān tlālpan motēnēhua ''germanus''. Īpan [[1517]] xihuitl, alemaniatlācatl teōpixqui [[Martin Luther]], in ītech īcalacohuayān cē īteōpantzin Alemania quizaliuh āmatlahcuicōlli in īca quitepanotlaya 95 ītetlatzohuililiz īhuīc tetlapopolhuiliz. In cristianoteōcalpan [[Roma]] ahmo tlahuelcaqui īcuilotihuān īhuān romateōpixqueh tlaquixtiah inōn tlācatl īhuīcpa Roma quixtianayōtl. Yehhuātl nextia a inic cē alemaniatlācatl tlālnetoquixtianayōtl. [[Īxiptli:Martin Luther by Lucas Cranach der Ältere.jpeg|thumbnail|izquierda|130px|[[Martin Luther]], 1529]] Cequīntīn pīpiltin Bohemia chānehqueh in iquiqueh hueltepotztocayah īneltococayo alemaniatlācatl tlālnetoquixtianayōtl, calaquicoh ihtic tecpantzin in moquetzticac in oncān āltepēpan motēnēhua [[Praha]], īhuān ōquimayauhqueh in īhuīcpa pochquiyahuatl ōmextin tlahtohcaīxiptlahtin. Yehhuātl in iximacho iuhquin "Pochquiyahuacpa Ītemayahuiliz in Praha" īhuān ōmochīuh īpan [[1618]] xihuitl, iuh ōpēuh in motōcāyōtia "Cēmpōhualmahtlāctli xihuitl Īyāōyo". Īpan [[1648]] xihuitl, zanyeyō ihcuāc, Westfalenne nonotzaltica ōmpa Alemania, tlami in motōcāyōtia "Cēmpōhualmahtlāctli xihuitl Īyāōyo". Inīn xihuitl [[1806]], ihcuāc [[Napoléon Bonaparte|Napoleón]] ōtlacāuh ītēpacholiz cemiyac īhuēyitlahtohcāyo īcampa yāōyōtl, in xocoyōtzin huēyi tlahtoāni īhuīc [[Roma Tēoemperadoryōtl]] īpan Germania, ōpēuh in īpan huēhuetlahtohcāyōtl, īcampa xitlachīhua cē Tlacetilīlli Alemaniatlācatlācatlahtohcāyōtl. Nicān tlālli motlaicalia ītech izcalli īhuīc cē "Huēyi Alemania", īca īalemaniatlahtōllālhuān ahnozo cē "Tepitzin Alemaniatlatzintli", ōtlachīuh īca occequīntīn tlācatiyān iuhqui [[Austria]], [[Suiza]] īhuān [[Liechtenstein]]. [[Īxiptli:Berlin reichstag CP.jpg|thumbnail|izquierda|190px|Der [[Reichstag (building)|Reichstag]] alemaniahuatīloyān Tecpan]] Īpan [[1867]] xihuitl, zanyenō ihcuāc alemaniatlahcuilo in ītōca [[Karl Marx]] quipanitlaza īāmox in quitōcāyōti ''Das Kapital''. Īpan [[1939]] xihuitl, nōiuhqui ōmopēuh huēyi [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme]] ihcuāc Alemania motepehua [[Polonia]] auh tlahtohcatēīxiptla yāōquizcani [[Adolf Hitler]] occequīntīn tlahtōcāyōtl īca ōmicquiyoh yudiotlācah īpan Auschwitz miccalco inic alemaniamecatlācayōtl NAZI. Inīn xiuhpan [[1950]], Robert Schumann, in alemaniatlācatl tēuctli ōtlācat īpan Francia, ītōca īnahuatīllahtōl, "Francia īhuān Alemania, motēnēhua iuhqui in cuayollōtl īhuīcpa europan calpōltin āquin otetlahtōlcaquili pōhualtzin canahpa in āxcān Europancetiliztli". [[Tlamahtlācti 3]], [[1990]] xiuhpan, in RDA (Yahatequitic Tlācatlahtohcāyōtl Alemania) otētōcac īcan RFA (Nahuatilīlli Tlācatlahtohcāyōtl Alemania), inic quenin Alemania cē tlacetilīllahtohcāyōtl. In xiuhpan [[1994]], in nahuatilīlli alemaniatēuctli H. Kohl, cristianotlācatepachohuani, ōquipiya inic mācuīlli ītepacholiz. Īpan Vaticanoāltepēticpac, teōpixcacōyomeh quipepen iuhqu in huēyi tlahtohcāteōpixqui alemaniatlācatl [[Joseph Ratzinger]], in āquin huēyiteōpixqui ōcatca, ōmpa cepancachīhua [[Europan]] īca quixtianayōtl. Joseph Ratzinger yehhuātl āxcān in ītōcā [[Benedictus XVI]], quemeh huēyitlahtōlteōpixqui itechpa [[Iglesia Católica]]. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{NDL}} / {{LUX}} | Norte = {{DNM}} | Noreste = [[Mictlampa hueyatl]] | Oeste = {{FRA}} | Centro = Alemania | Este = {{POL}} | Suroeste = {{SWI}} | Sur = {{AUT}} | Sureste = {{CZE}} }} [[Īxiptli:Zugspitzmassiv von Westen aus.jpg|thumbnail|derecha|200px|In Tepētl [[Zugspitze]].]] In mictlāmpa Alemania onca huēyi ixtlāhuatl āca miacquin ātezcatotōntin, huēytēnco īca īn Mictlāmpa Huēyātl tlein cencah zacatlah īcampa cuācuahuehqueh, In ātōyātl Rhin quipanoa in huēyi ixtlāhuac [[Tlanitlālpan]]huīc, in mictlāmpa tlatēctli [[Dinamarca]]. Mochi in mictlāmpa quiyauyoh īhuān cuauhyoh. Onca nāhui regiones naturales iuhqui in Alpes tepētlah in huitztlāmpa nipa onca in tlapanahuia inc huehcapan tepētl īpan Alemania in [[Zugspitze]] īca 2 926 m in huehcapancāyōtl. Occē yoliztlālpan no iuhqui nicān Bayern in ahco ixtlāhuatl hasta in atoyatl Danubio, in Tepetlah [[Bavaria]] iquiziyampa tlen nemi ihuic [[Passau]] ihuan [[Regensburg]] canahpa [[Checatlācatlahtohcāyōtl]] quenin parque nacional Bayern cuauhtlah ca, ihuān in francotēcatl meceta ihuicpa atoyatl [[Danubio]] canahpa tlahtohcāyōtl Hessen ic atoyātl Spessart ihuān Atoyātl Röhn. [[Tlīlcuauhtlahcamac]] in ōmpa [[Baden-Württemberg]] huitztlāmpahuīc. ===Yoliztli=== [[Īxiptli:Rød ræv (Vulpes vulpes).jpg|thumbnail|derecha|200px|In Chīchīltic [[Oztoatl]].]] In yōlcah chantih in [[cuauhtlah]] in cānin onca [[Capreolus capreolus|corzo]], [[māmazah]], [[jabalí]], [[zorro rojo]], [[gamo europeo]], [[castor]] īhuān [[āhuitzomeh]]. Nō tōtōmeh iuhqui in [[cuāuhtli]] īpan in [[Alpes]] īpan [[Bayern]]. Nicān onca occequintin yōlcah, miac yeh extintos iuhqui in [[tlācamāyeh]], in [[europan tlacāxōlōtl]], [[uro]], in [[cuitlāchtli]] īhuān occequintin. Nō onca occequintin cuahuitl iuhqui in [[roble]], in [[abedul]] īhuān in [[pino]]. ==Teyacanaliztli== Chinaco quipixtoc ce caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. === Alemania ixeliuhca === <div align=center> {| class="toc" width=600px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; text-align:left; clear:all; margin-left:3px; font-size:90%; padding:1em;" |colspan=4 style="background:#black; color:white; paddining:0.5em" align=center bgcolor="black"|'''Alemania īxeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Karte Deutsche Bundesländer (nummeriert).svg|centro|250px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Cemāxcāyōtl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chānehqueh (2011)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaīxpayōtl (km²)'''<ref name="CityPop"/> | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tēcuacān''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl Alemania''' | align="right" |'''80 327 900''' | align="right" |'''357 137''' | '''[[Berlin]]''' |- |1. [[Baden-Wurttemberg]] | align="right"| 10 512 441 | align="right"| 35 751 | [[Stuttgart]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baviera]] | align="right" | 12 443 372 | align="right" | 70 550 | [[Munich]] |- |3. [[Berlin]] | align="right" | 3 326 002 | align="right" | 892 | [[Berlin]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Brandenburgo]] | align="right" | 2 453 180 | align="right" | 29 484 | [[Potsdam]] |- |5. [[Bremen]] | align="right" | 652 182 | align="right" | 419 | [[Bremen (āltepētl)|Bremen]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Hamburgo]] | align="right" | 1 718 187 | align="right" | 755 | [[Hamburgo]] |- |7. [[Hessen]] | align="right" | 5 993 771 | align="right" | 21 115 | [[Wiesbaden]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Mecklenburgo-Pommerania Cihuātlāmpa]] | align="right" | 1 606 899 | align="right" | 23 194 | [[Schwerin]] |- |9. [[Tlani Sajonia]] | align="right" | 7 774 253 | align="right" | 47 614 | [[Hannover]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Renania Mictlāmpa-Westfalia]] | align="right" | 17 544 938 | align="right" | 34 098 | [[Dusseldorf]] |- |11. [[Renania-Palatinyōtl]] | align="right" | 3 990 033 | align="right" | 19 854 | [[Mainz]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Saarland]] | align="right" | 997 855 | align="right" | 2 569 | [[Saarbrücken]] |- |13. [[Sajonia]] | align="right" | 4 054 182 | align="right" | 18 420 | [[Dresde]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Sajonia-Anhalt]] | align="right" | 2 276 736 | align="right" | 20 450 | [[Magdeburgo]] |- |15. [[Schleswig-Holstein]] | align="right" | 2 802 266 | align="right" | 15 800 | [[Kiel]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Turingia]] | align="right" | 2 181 603 | align="right" | 16 173 | [[Erfurt]] |- |}</div> ==Tequitiliztli== [[Īxiptli:Eurotower in Frankfurt.jpg|thumbnail|derecha|150px|[[Eurotower]], tecuacan itechpahuic BCE ompa [[Frankfurt in Main]].]] Alemania huellalpac ompa in Centlalticpac ihuan [[Europan]]. ipeuhcayo tequitica nemiltia itech tlayococancopa tepoztlachihualtic, palizcayotic, pahnamacac, tepozmalacatic, tlacualhuetzililli, tlahuiltic tlamantli, ihuan tepoztlatquitl. In Alemania itequitiliz tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl, no iuhqui inic ome tequipanolli quipiya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Hamburgo]] ihuan [[Kiel]]. [[Mercedes-Benz]], [[Porsche]], [[Volkswagen]], in tepozmalacatl mochihuah ipan Alemania ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. Inic ce tlalpixcayotl in ompa Alemania, hueyi tequipanolli itlalpixcayo itech [[xocomecatl]], [[caxtillan tlayolli]], ichcatl, [[tlalcamohtli]], [[manzana]], [[durazno|xochipalxocotl]], [[acecexocotl]], nohuan [[pitzotl|pitzopixcayotl]], [[cahuayoh|cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahueh|cuacuahuehpixcayotl]], ichcapixcayotl, [[pipiyolpixcayotl]], inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[tliltepoztli]], [[amochitl]], [[temetztli]] ihuan [[iztactepoztli]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[Īxiptli:Windgermany.JPG|thumbnail|izquierda|200px|Ehēcatiloyohuayān in ōmpa Alemania.]] Alemania cenca cualli mohuelquezqui īca pani yancuīc chihualizmatiliztli īhuān tlachihualoyān, acān in xocoyotl xiuhpan in tlachihualiztic altepecuauhtlah īpan tecuiyo tlachihualoyan, in yuh icopa Tepochcalli, tlahtlaniliztli ihuan tlamiaquiztli. Axcān quipia 41 tlachihualiztic altepecuauhtlah. Occe yancuic chuhualizmatiliztli Alemania in ehēcatlachicahualiztepēc tlein tlachiuh tlahuilyollohtli nozo tlahuilli īhuān ahmo ihmatiuhtia tlālyōlizyoliztli. ===Tlachicāhualiztli=== <!--Energía--> Nicān Alemania quipia huēyi ilhuicamachiyohuayān in ōmpa Alemania itechpahuicpa Instituto de Energía, quihto ican in ilhuicamachiyotilli ocachi huelitini īpan Centlālticpac. ===Huaznenqui=== [[Īxiptli:ICE3-Einfahrt-Dortmund.jpg|thumbnail|izquierda|200px|In [[ICE 3]] tepozcōātl.]] In ihuicpa in xihuitl 1930, Nazi Alemania ocuepohquetz inic cē imatlahueyoh īpan Centlālticpac, axcān inon tlācatiyān quipia ohhuetzi tēcaliztli (Autobahnen) zā achi 12,000 km ītech tlālpan, ihuan oc 40,000 chiyapopohtli īca cē hueyīc densidad īc tepozmalacatl in [[Europan]]co. Occequintin [[tepozmalacatl]] cecni ihcac nehnemi yolloxoxōuhqui ipaltzinco alemaniatlācatl ohtli, auh yecel tlamāmahcāuh tepozmalacatl ixtlāhui tequiyotl tlaiztlācōlli vía satelital imīmīlil. Alemania tlachihua occequin āpantli, nicān tlālli omoquetzalo huehcauh āpantli ipampa siglo XIX, In [[Āpantli Kiel]] cehcēpano Mar del Norte īca Mar Baltico, cē ocachi ihuani nicān tlācatiyānco. Miaquīntīn [[huaznenqui]] Alemania cateh. In cateh [[tepozcōātl]], [[DB]] no ''Deutsche Bahn'' nicān tlālli. In Alemania [[tepoztōtōtl]] [[Luftansa]] ca inic cē ehēcatepoztētōmitl īpan Alemania, occē huēyi ehēcatepoztōtōmitl īca flota ocachi huehcallac īpan tequiyōtl. ===Nēzcāyōpanōliztli=== <!--Comunicaciones--> Alemania quipiya [[cemtlālticpamātlatl āxcāyōtl]] "[[.de]]" īhuīcpa [[1981]]. ==Chanehmatiliztli== Īpan Alemania onca 76 800 347 chānehqueh īpan in [[1 tlacēnti]] [[2007]], in tlācatiyān ocachi tlacachantililli īpan [[Europan]]. In tlālli īcampa tlācatl onca 79.6 hab/km² nicān, tlani tlein occequintin tlācatiyān Europan Tlahcopampa. In tlālli īca oc yeh chāneh, in ātēnco īhuān ītzatlan Berlin āltepētl. Alemania cē tlācatiyān cānin onca calpōllacah īcampa mācēhualtica saxontlācah, francotlācah, dantlācah, tlanitlalpanēcah, occē nō iuhqui tlanemi ixachi tlācah occēquintin tlācatiyān, iuhqui[[Turquia|turquiatlācah]] ocachi tlapohualticqueh. ===Tlahtolli=== '''Alemaniatlahtōlli''' in āchcāuhtlahtōlli īpan Alemania, [[Austria]], [[Suiza]], [[Belgica]], [[Liechtenstein]], [[Italia]], īhuān [[Luxemburgo]]. Inīn tlahtōlli ocachi tlahtōltica Europan cah īcampa 100 000 000 chānehqueh. In āchcāuhāmoxtli ''El cantar de los Nibelungos'' īca ''runico'' tlahtōlmachiyōtl, in latintlahtōlli īpampa romatlācah ihcuāc Hannes Gütemberg ōtepozmachiyoti inic cē '''[[Teōāmoxtli (Quīxtianayōtl)|Teōāmoxtli]]''', ahzo zan [[Martin Luther]] ōquihcuiloh in yancuīc teōāmoxtli īhuōn panoh nochi Alemania. [[Johann Wolfang Goethe]] otlahcuilo xōchicuīcatl īpan teuntontlahtolli..<ref>[http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_243_sum_en.pdf] 2006.</ref> Occequin tlahtōlli in nicān tlācatiyān cah in [[dantlahtōlli]], in tlanialemaniatlahtōlli, in sorabotlahtōlli, in romanitlahtōlli īhuān in frisiatlahtōlli. ===Neltococayotl=== [[Īxiptli:Papa Benedetto.jpg|120px|thumbnail|derecha|[[Benedictus XVI]], [[huēyiteōpixcātlahtoāni]].]] In [[cristianoyōtl]] cah in inic cē neltococayōtl īpan Alemania īca 53,000,000 chānehqueh (64%)<ref>[http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html Christen in Deutschland 2005] (Alemaniatlahtōlli), EKD, Retrieved 2007, November 11-25.</ref>. In inic ōme neltococayōtl in [[islam]] īca 3 300 000 chānehqueh (4%), zatēpan in [[budismo]] īhuān in [[judaísmo]], nēhuan īca 200 000 chānehqueh (0,25% ). In [[hinduismo]] quipiya 90 000 tlācah (0,1%). 24 400 000 alemaniatlācah (29,6%) ahmo yehyecoah cequi neltococayōtl. In [[protestantismo]] cah in mictlama Alemania nō in cihuātlāmpa īhuān in [[catolicismo romano]] cah in huitztlāmpa ihuān in tlāpcopa. Cristiano neltococayōtl quipiya in 31% ītech mochi in chānehqueh; in 1,7% ītechpahuīcpa chāneh ihto [[Iglesia Ortodoxa]], in [[Serbia|serbiatlācah]] īhuān [[Grecia|greciatlācah]] ocachi ōmpa Europan tlāpcopa<ref>{{cite web|url=http://www.ekd.de/statistik/mitglieder.html|title=www.ekd.de/statistik/mitglieder.html}}</ref>. In āxcān Roma huēyiteōpixcātlahtoāni, [[Benedictus XVI]], ōtlācat īpan [[Bayern]]. ==Nemachtiliztli== <!--Educación--> [[Īxiptli:Siegel-uni-heidelberg.png|thumbnail|derecha|200px|[[Tepochcalli Heidelberg]], in ochachi huehcāuh īpan Alemania.]] Inihzalizīxcohyān icampa tēizcaltiliztli ca icopa cecen nenāhuatīliztlācatlahtohcāyōtl , inoc in tēyacānaliztli quipia ce inic ōme huelīliztli. Nicān tlācatiyān inemachtiliz cenca cualli īhuān huēyic centlālticpan. In [[Coconeh Chantli]] āchcāuhtica nemachtilli īca huēyi tepochcalli; in cōconeh chāntli timotlatzohualia īcampa coconeh yeixpa ahnozo chicoacē xihuitl. In Nēmachtīlcalli itētlachihualtica nican Alemania nechcapa matlahtli xihuitl. In inic ce tlācazcaltiliztli omochiuh icopa nahui xihuitl aocmo itlaīxmanaliz. Ipampa inic ōme tēizcaltiliztli quipia nahui ahmoneuhqui tlaīxmanaliztli oc ye achtopa tlāhueica itech tlamachtiani. In Gymnacium quipia in cuahciuhqueh coconeh, temachtia icampa tēizcaltilli Tepochcalli chicueyixpa nozo chicnahui xihuitl cenca achīc cecen Alemania tlācatlahtohcāyōtl. In Realschule quipia tlaīxmanaliztli huel miac ipampa tlahcohuaqueh temachtianih ihuān omochiuh chicuace xihuitl. In Hauptschule temachtia ipampa huēyi tēizcaltiliztli, ihuān in Gesamtschule nehneloā in yei tlaīxmanaliztli. ==Tequinemiliztli== Alemania cē tlācatiyān īca toltecayotl huel miac, inīn tlālpan motocayotia '''In tlālpan ītech xōchicuīcanih īhuān yōllōmatitanih''' (''Das Land der Dichter und Denker''), tōltēcah īhuān āmatlacuilohqueh. Nicān tēnyohtica īpan cuīcāyōtl [[Ludwig van Beethoven]] ahnozo [[Johann Sebastian Bach]], huēyi cuāyōllōmatinih iuh alemaniatlācah [[Karl Marx]], [[Friedrich Nietzsche]], [[Franz Kafka]], [[Copérnico]] īhuān occequintin. ===Īxiptlayōliztli=== <!--Cine--> In alemanialācatl Īxiptlayōliztli catca tenyohtica xiuhpan Tlacahtlahtocayotl Weimar ica in alemaniatlācah expresionistas [[Robert Wiene]] ''(In tehuilocalli itechcopa ticitl Caligari)'' īhuān [[Friedrich Wilhelm Murnau]]. In cahuitl nazi otlachiuh īxiptli iuhqui ''[[Tlacatzintli itech Münchhausen|Münchhausen]]'' (1943) no in tequitl director [[Leni Riefenstahl]]. In [[Īxiptlayōlizilhuitl Berlin]], omihtoti xihuitl canahpa 1951, ce ixiptlayōliztli ocachi teiquini ipan Europan. ===Tlacualiztli=== [[Īxiptli:Bratwurst-1.jpg|thumbnail|derecha|200px|Nacacuitlaxcotli [[Bratwurst]].]] [[Īxiptli:Black_Forest_gateau.jpg|thumbnail|derecha|200px|Nēuctlaxcalli [[Tlīlcuauhtlah]].]] Alemaniatlācatl tlacualcayōtl diferente ītechpa cē tlālli canah occepa, īpan Alemania huitztlampa chāneh quicua [[neuctlaxcalli]] ahnozo "Nēuctlaxcalli Tlīlcuahtlah", [[octli]], [[tlatetzauhtli]], [[nacacuitlaxcotli]] īhuān [[teixhuinotl]]. Nicān tlācatiyān in chānehqueh quincuah pitzonacatl, coyamenacatl, ichcanacatl, cuācuauhnacatl, mazānacatl ītechcopa tōtōmeh in tōtōlnacatl īhuān canauhnacatl. Ītoca in yeliztli tlacuālli quitlacua in alemaniatlācah īca 3.0% in ītlacuāl, iuhqui yeliztic tōtōtetl nō yeliztic chīchīhualātl, īhuān ātlacentlamiyaniliz ahcohuic<ref>{{Citeweb| url = http://www.organic-europe.net/country_reports/germany/default.asp | title = Organic Agriculture in Germany | year = 2007 | obra = organic-europe 13.04.2007 | dateaccess = 18/03/2008 | language = inglés}}</ref>. In neuhcōyōtlacuālli nohuiyān centlahcol xināchtli īhuān nēuctli nō tzopēlic xoconeuctli īca tlaxcalli. Cequintin alemaniatlācah quicuah tlatlahcatilnacatl nō tlatetzauhtli īca tlaxcalli īpampa in tenihzaloni. Ocachi ītechcopa 300 ahmo neneuhqui tlaxcalli iximachoni in ōmpa Alemania. In nicān chanti miyac chontalneminih, oquitenematiliztoca huel miyac tlacuālli ītech occequin tlacatiyān. [[Italia]] ītlacuāl quemeh in pizza īhuān pasta, in turquiatlacuālli īhuān arabiatlacuālli iuhqui in kebab cateh cencah cualli iuhtoc, īpan huēyi āltepētl. Nō iuhqui nicān in chāneh tlacuah chinatlacuālli īhuān greciatlacuālli. Izqui in [[octli]] cececauhtica ocachi iximachoni cecni mieccan īpan Alemania, in tlailli tlācatiyān in teixhuinotl. In tlacentlamianiliztli teixhuinopan ic cecen tlacatl tlacatiyampa cah tlanipahuīc, yeceh ica 116 litro icampa xihuitl cah aocmo netech in ocachi huēyi centlālticpac. Ītechpahuicpa 18 tlācatiyān cihuātlāmpa tlacuihcuilli, in tlacentlamianiliztli īpampa tzopēlātl ōmacaloc tlani ipan tocaamatl (tlapōhuālli inic mahtlactli onnāhui), ihcuāc in tlacentlamianiliztli xochicualayohpan ce ocachi huēyi (tlapōhualli inic ēyi). ===Cuīcayōtl=== <!--Música--> [[Īxiptli:Brauereiwagen Hacker Pschorr Braeu-1.jpg|thumbnail|200px|''Oktoberfest'' (Tlamahtlācti Mihtotli).]] In Alemaniacuīcayōtl cē huēyi īhuān cencah tlamantic Europan, nicān tlālpan onca mochi cuīcatl instrumentos tlein ōhuāllāhqueh ītechcopa [[Asia]], Alemania mictlāmpa īhuān [[Europan]] tlahcopampa iuhqui in [[tlapitzalli]]. Miaquīntīn [[cuīcayōtl neneuhcāyōtl]] cah inīn tlācatiyān iuhquin [[rock]], [[pop]] nōzo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. [[Tlacuīcaliztli]] iuhqui [[Tarkan Tevetoğlu]] īhuān [[Rammstein]]. ===Huēhuehtlatquicayōtl=== <!--Patrimonio--> [[Īxiptli:Aachen Cathedral North View at Evening.jpg|thumbnail|derecha|200px|[[Aachen]] Itlamatilizteōcal.]] [[Īxiptli:Neuschwanstein Castle LOC print.jpg|thumbnail|200px|Caxtilcalli [[Neuschwanstein]].]] [[Īxiptli:Kokerei Zollverein.jpg|thumbnail|derecha|200px|[[Zollverein]] Itlachiuhhuayān.]] * [[1978]] [[Aachen Itlamatilizteōcal]]. * [[1981]] [[Catedral de Espira|Catedral]] de [[Espira]] * [[1981]] [[Residencia de Wurzburgo|La Residencia con los jardines de la Corte y la Plaza de la Residencia]] en [[Wurzburgo]] * [[1983]] [[Iglesia de Wies|Iglesia de peregrinación de Wies]] * [[1984]] Los [[Castillos de Augustusburg y Falkenlust]] en [[Brühl]] * [[1985]] [[Catedral de Santa María de Hildesheim|Catedral de Santa María]] e [[Iglesia de San Miguel de Hildesheim|Iglesia de San Miguel]] de [[Hildesheim]] * [[1986]] Monumentos romanos de [[Tréveris]] * [[1987]] [[Lübeck|Ciudad hanseática de Lübeck]] con la [[Holstentor]] * [[1990]], [[1992]], [[1999]] [[Palacios y parques de Potsdam y Berlín]] (incluyendo el [[Sanssouci|Palacio Sanssouci]]) * [[1991]] [[Abadía y viejo monasterio de Lorsch]] * [[1992]] [[Minas de Rammelsberg]] y ciudad histórica de [[Goslar]] * [[1993]] [[Monasterio de Maulbronn]] * [[1993]] Ciudad de [[Bamberg]] * [[1994]] Iglesia Colegiata, Castillo y Ciudad vieja de [[Quedlinburg]] * [[1994]] [[Fábrica siderúrgica de Völklingen|Fábrica siderúrgica]] de [[Völklingen]] * [[1995]] [[Sitio fosilífero de Messel]] * [[1996]] [[Catedral de Colonia]] * [[1996]] Las obras de la [[Escuela de la Bauhaus|Bauhaus]] en [[Weimar]] y [[Dessau]] * [[1996]] [[Monumentos conmemorativos a Lutero]] en [[Eisleben]] y [[Wittenberg]] * [[1998]] [[Weimar]] clásico * [[1999]] [[Castillo de Wartburg]] * [[1999]] [[Museumsinsel]] o la [[Isla de los Museos]], [[Berlín]] * [[2000]] [[Reichenau|Isla monástica de Reichenau]] * [[2000]] [[El reino de los jardines de Dessau-Wörlitz]] * [[2001]] [[Complejo industrial de la mina de carbón de Zollverein]] en [[Essen]] * [[2002]] Centros Históricos de las ciudades [[Liga Hanseática|hanseáticas]] de [[Stralsund]] y [[Wismar]]. * [[2002]] [[Paisaje cultural del Valle Superior del Medio Rin]], entre [[Coblenza]] y [[Bingen]] * [[2004]] [[Valle del Elba]] en [[Dresde]]. * [[2004]] [[Ayuntamiento de Bremen]] y [[Estatua de Rolando (Bremen)|Estatua de Rolando]] en la plaza del mercado de [[Bremen]]. * [[2006]] Ciudad vieja de [[Ratisbona]] con el [[Stadtamhof]]. * [[2008]] [[Casas de estilo moderno en Berlín]]. ==Momotlaliztli== In necēpanicnēliztli Alemania ōmpa Olimpiada mahuiltiliztli cah huelitica macheh mochintin ilhuichiihualiztli. Alemania īquichīuh in Olimpiada Mahuiltiliztli īpan [[Berlin 1936]] īhuān [[Munich 1972]] (ihcuāc tlācatiyān catca īxeliuhca Alemania Tlāpcopa). Ahzoquen inic ēyi ahcān itechcopa inin tlācatiyān tlachihua momotlaliztli īpan cē momotlacalpolli ahnozo momotlaltic tēcayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyān īhuān 2 400 momotlatic calpollotl. Cecnipa in Alemania Tlahtōlōyān Xōtlachpatoliztli (DFB) quipiya ocachi 26 000 calpōllotl īca 6 000 000 chānehqueh motocayotia noyuhqui in calpollotl ocachi tlapohualtic ipan centlālticpac. In alemaniatlaihittalli [[xōtlachpatoliztli]] otlaniuh ōme centlālticpac tlahuantli (xiuhpan 1954, 1974 ihuan 1990), ihuan yei Eurotlahuantli (1976, 1980 ihuan 1996) ihuan nicān oquitlachiuh ōme cemanahuac tlahuantli in xiuhpan 1974 īhuān 2006. Cē club ocachi tenyotica [[Bayern Munich]] (otlaniuh 1974, 1975 ihuan 1976. Ihcuāc otlanihuazquia īpan xihuitl 2001). Noyuhqui cateh [[Hamburgo SV]], [[Borussia Dortmund]], calpollotl tlein otlaniuh in [[Tlahuantli Europan]], xiuhpan 1983 huān 1997; occequintin europanēcatl tlamahuichihuani quemeh [[Bayer Leverkusen]], [[Borussia Mönchengladbach]], [[Werder Bremen]] ihuan Schalke 04. Alemania noyuhqui huēyi ipampa cihuaxopatoltiliztli cah. quipiya ome copilli itechpahuic Cemanahuac tlamahuichihuani 2003 īhuān 2007. Īpan tepozmalacatlaczaliztli, Alemania cē hueyi tlācatiyān huelitini canahpa in centlacticpac. Īca mochintin tlamahuichihuani tepozmalacatltlaczaliztli ican alemaniatepozmalacaqueh. In ocachi tenyoh tepozmalacaqui īpan Fórmula 1 ca alemaniatlacatl [[Adolf Hitler]]. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Alemania īpan [[Olimpiada neāhuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[Europa]] == Amoxtiliztli ==<!--Bibliografía/Bibliography--> <small> :CHIMALPAHIN, Cuauhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan ihuan NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglatlahtolli - Nahuatlahtolli) :Ediciones Trébol, '''Diccionario Enciclopédico Visual''' {{es2}}, ''Cargraphics S.A., omotepoztlahcuiloc [[Colombia]], 1997.'' </small> == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Alemania}} {{Commons|Germany}} * [http://www.deutschland.de/es "DE Magazin Deutschland".] * [http://www.tatsachen-ueber-deutschland.de/es/home1.html Matlatzalan Alemania.] * [http://www.auswaertiges-amt.de/diplo/es/Startseite.html Ministerio de Relaciones Exteriores.] {{Europa}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Alemania]] q1mgnm3av6woa9doe8hn776ngg1ib09 Adela Noriega 0 23394 499700 499117 2022-07-24T16:11:03Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Quitechihualtiani |Tocaitl = Adela Noriega |Tlaixcopinalli = |Tlacatiliztocaitl = Adela Amalia Noriega Méndez |Tlacatiliztli = [[24 metztli octubre]] itech [[1969]]<br />{{MEXf}} [[Altepetl Mexico]], [[Mexico]]. |Miquiztli = |Machiztli = [[Tlamahuizoltequitini]] |Neitlaniliztli = |Tlamahuizoltequitl = |Achtocahuitl = [[1984]] - [[2008]] |Tlatzotzonalli = |Pohualcuicatl = |Pohualtequitl = }} '''Adela Amalia Noriega Méndez''' ([[1969]] - ) ce [[mexicatl]] [[tlamahuizolcihuatl]]. ==Tlaixcopinalmatiliztli== === Telenovelas === {| class="wikitable" |- ! Año !! Telenovela !! Personajes |- |- | 2008 || ''[[Fuego en la sangre]]'' || Sofía Elizondo Acevedo<ref>[http://www.informador.com.mx/entretenimiento/2008/48001/6/adela-noriega-llega-a-los-39-anos-sin-proximos-proyectos-de-trabajo.htm Adela Noriega llega a los 39 años sin próximos proyectos de televisión] ''INFORMADOR.MX''. Consultado el 08 de agosto de 2016</ref> |- | 2005 || ''[[La esposa virgen]]'' || Virginia Alfaro del Sur |- | 2003 || ''[[Amor real]]'' || Matilde Peñalver y Beristáin de Fuentes Guerra |- | 2001-2002 || ''[[El manantial (telenovela)|El manantial]]'' || Alfonsina Valdés Rivero |- | 1998-1999 || ''[[El privilegio de amar]]'' || Cristina Miranda / Cristina Velarde Hernández |- | 1997-1998 || ''[[María Isabel (telenovela de 1997)|María Isabel]]'' || María Isabel Sánchez |- | 1995-1996|| ''[[María Bonita ]]'' || María "Bonita" Reynoso |- | 1993-1994 || ''[[Guadalupe (telenovela estadounidense)|Guadalupe]]'' || Guadalupe Zambrano Santos |- | 1988-1989 || ''[[Dulce desafío]]'' || Lucero Sandoval |- | 1987-1988 || ''[[Quinceañera (telenovela)|Quinceañera]]'' || Maricruz Fernández Sarcoser |- | 1987 || ''[[Yesenia (telenovela de 1987)|Yesenia]]'' || Yesenia |- | 1985 || ''[[Juana Iris]]'' || Romina |- | 1984 || ''[[Principessa]]'' || Alina |} === Programas === {| class="wikitable" |- ! Año !! Programa !! Personaje |- | 1986 || ''[[XE-TU (programa de televisión)|XE-TU]]'' || Conductora<ref>{{Cita web |url=https://mx.telebajocero.com/xe-tu/cuantos-anos-duro-xe-tu-television-n1310100 |título=¿Cuántos años duró XE-TU en televisión? |fecha=15 de junio de 2021 |obra=telebajocero.com}}</ref> |- | 1984-1987 || ''[[Cachún cachún ra ra!|¡¡Cachún cachún ra ra!!]]'' || Adela |} ===Tlaixcopinaliztli=== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl !! Película !! Personaje |- | 1985 || ''Un sábado más'' || Lucía |- | 1984 || ''[[Las amantes del señor de la noche]]'' || Mary Lou |} ==Neitlaniliztli== ;[[Premios ACE (Nueva York)|Premios ACE]] {| class="wikitable" |- ! '''Xihuitl''' || '''Categoría''' || '''Trabajo nominado''' || '''Resultado''' |- | 2005 || Mejor actriz de serie de televisión || style="text-align:center;"| ''Amor real'' || Ganadora<ref name="bio">{{Cita web |url=http://www.eluniversal.com.mx/espectaculos/101023.html |título=La cara angelical que asegura el éxito de sus telenovelas |obra=[[El Universal (México)|El Universal]] |fecha=25 de octubre de 2010 |fechaacceso=1 de octubre de 2012}}</ref> |- | 2002 || Mejor actriz de serie de televisión|| style="text-align:center;"| ''El manantial'' || Ganadora |- | 2001 || Mejor actriz de serie de televisión|| style="text-align:center;"| ''El privilegio de amar'' || Ganadora<ref>{{Cita web |url=http://www.eltiempo.com/archivo/documento/MAM-978743 |título=Premios para Brasil y México |fechaacceso=1 de octubre de 2012 |fecha=9 de febrero de 2003 |autor=Eltiempo.com}}</ref> |- | 1999 || Figura femenina del año || style="text-align:center;"| ''María Isabel'' || Nominada<ref>{{Cita web |url=http://wvw.nacion.com/viva/1999/enero/16/espec2.html |título=Se acercan los premios latinos |fechaacceso=6 de abril de 2013 |fecha=16 de enero de 1999 |editorial=La Nación}}</ref> |- |} ;Sol de Oro {| class="wikitable" |- ! '''Xihuitl''' || '''Categoría''' || '''Trabajo nominado''' || '''Resultado''' |- | 2004 || Mejor actriz de televisión|| style="text-align:center;"| ''Amor real'' || Ganadora<ref>{{Cita web |url=http://www.univision.com/content/content.jhtml?cid=277914 |título=Enamorados de Amor Real |editorial=[[Univisión]] |fechaacceso=1 de octubre de 2012 |apellido=Pérez Fonseca |nombre=Gerardo |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20050223022406/http://www.univision.com/content/content.jhtml?cid=277914 |fechaarchivo=23 de febrero de 2005 }}</ref> |- | 2002 || Mejor actriz de televisión|| style="text-align:center;"| ''El manantial'' ||Ganadora<ref name="elman">{{Enlace roto|1={{Cita web |url=http://telepedia.novebox.com/telepedia/show/el-manantial-0 |título=El Manantial |fechaacceso=1 de octubre de 2012 |editorial=novebox.com }} |2=http://telepedia.novebox.com/telepedia/show/el-manantial-0 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> |} ;[[Premios Golden Laurel|Laurel de Oro]] {| class="wikitable" |- ! '''Xihuitl''' || '''Categoría''' || '''Trabajo nominado''' || '''Resultado''' |- | 2005 || Mejor actriz de televisión|| style="text-align:center;"| ''Amor real'' || Ganadora<ref>{{Cita web |url=http://www.cronica.com.mx/nota.php?id_nota=199107 |título=Estrellas del espectáculo recibieron Laurel de Oro |obra=[[La Crónica de Hoy]] |fecha=27 de agosto de 2005 |fechaacceso=1 de octubre de 2012 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20120523161512/http://www.cronica.com.mx/nota.php?id_nota=199107 |fechaarchivo=23 de mayo de 2012 }}</ref> |} ;[[Premios Bravo]] {| class="wikitable" |- ! '''Año''' || '''Categoría''' || '''Trabajo nominado''' || '''Resultado''' |- | 2002 || Mejor actriz de televisión|| style="text-align:center;"| ''El manantial'' || Ganadora<ref>{{Cita web |url=http://www.orizabaenred.com.mx/cgi-bin/web?b=VERNOTICIA&%7Bnum%7D=4382 |título=Premio Bravo |editorial=Orizabaenred.com.mx |fecha=17 de octubre de 2002 |fechaacceso=1 de octubre de 2012 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20200613113107/http://www.orizabaenred.com.mx/cgi-bin/web?b=VERNOTICIA&%7Bnum%7D=4382 |fechaarchivo=13 de junio de 2020 }}</ref> |} ;[[Premios TVyNovelas (México)]] {| class="wikitable" |- ! '''Año''' || '''Categoría''' || '''Trabajo nominado''' || '''Resultado''' |- | [[Anexo:Premios TVyNovelas (México) 2009|2009]] || [[Anexo:TVyNovelas (México) a la mejor actriz protagónica|Mejor actriz protagónica]]|| style="text-align:center;"| ''Fuego en la sangre''|| Nominada<ref>{{Cita web |url=http://www.eluniversal.com.mx/notas/582491.html |título=Fuego en la sangre, la máxima nominada |obra=El Universal |fecha=10 de marzo de 2009 |fechaacceso=31 de diciembre de 2012}}</ref> |- | [[Anexo:Premios TVyNovelas (México) 2006|2006]] ||[[Anexo:TVyNovelas (México) a la mejor actriz protagónica|Mejor actriz protagónica]]|| style="text-align:center;"| ''La esposa virgen''|| Nominada<ref>{{Cita web |url=http://archivo.univision.com/content/content.jhtml?cid=969272 |título=Noche de triunfadores |editorial=Univisión |fecha=2006 |fechaacceso=1 de octubre de 2012 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20121021024224/http://archivo.univision.com/content/content.jhtml?cid=969272 |fechaarchivo=21 de octubre de 2012 }}</ref> |- | [[Anexo:Premios TVyNovelas (México) 2004|2004]] || [[Anexo:TVyNovelas (México) a la mejor actriz protagónica|Mejor actriz protagónica]]|| style="text-align:center;"| ''Amor real'' || Ganadora<ref name="capadocia">{{Enlace roto|1={{Cita web |url=http://www.milenio.com/cdb/doc/noticias2011/656481a84786e736e71b1fbe230d2198 |título=Adela Noriega participará en la serie de televisión Capadocia |autor=Notimex/México, DF |obra=[[Milenio (periódico)|Milenio]] |fecha=23 de octubre de 2009 |fechaacceso=1 de octubre de 2012 }} |2=http://www.milenio.com/cdb/doc/noticias2011/656481a84786e736e71b1fbe230d2198 |bot=InternetArchiveBot }}</ref> |- | [[Anexo:Premios TVyNovelas (México) 2002|2002]] || [[Anexo:TVyNovelas (México) a la mejor actriz protagónica|Mejor actriz protagónica]]|| style="text-align:center;"| ''El manantial'' ||Ganadora<ref>{{Cita web |url=http://archivo.univision.com/content/content.jhtml;jsessionid=3F1KQUIR0W0YWCWIABJSFEYKZAABUIWC?cid=281529&pagenum=2 |título=Un Manantial de éxitos en el 2002 (Lista de Ganadores I) |editorial=Univisión |fechaacceso=9 de febrero de 2013 |apellido=Pérez Fonseca |nombre=Gerardo |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130503201209/http://archivo.univision.com/content/content.jhtml |fechaarchivo=3 de mayo de 2013 }}</ref> |- | [[Anexo:Premios TVyNovelas (México) 1999|1999]] || [[Anexo:TVyNovelas (México) a la mejor actriz joven|Mejor actriz joven]]|| style="text-align:center;"| ''El privilegio de amar'' || Ganadora<ref name="imdb">{{Cita web |url=http://www.imdb.com/name/nm0635321/bio |título=Biography |editorial=[[Internet Movie Database|Imdb.com]] |fechaacceso=29 de diciembre de 2012 |idioma=inglés}}</ref> |- | [[Anexo:Premios TVyNovelas (México) 1998|1998]] || [[Anexo:TVyNovelas (México) a la mejor actriz joven|Mejor actriz joven]]|| style="text-align:center;"| ''María Isabel'' || Ganadora<ref name="esmas">{{Cita web |url=http://www2.esmas.com/entretenimiento/biografias/009293/adela-noriega/ |título=Datos biográficos |editorial=[[Esmas|Esmas.com]] |fechaacceso=1 de octubre de 2012 |fechaarchivo=29 de enero de 2012 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20120129080855/http://www2.esmas.com/entretenimiento/biografias/009293/adela-noriega |deadurl=yes }}</ref> |- | [[Anexo:Premios TVyNovelas (México) 1990|1990]] || [[Anexo:TVyNovelas (México) a la mejor actriz joven|Mejor actriz joven]]|| style="text-align:center;"| ''Dulce desafío'' || Ganadora<ref name="capadocia" /> |- | [[Anexo:Premios TVyNovelas (México) 1988|1988]] || [[Anexo:TVyNovelas (México) a la mejor actriz joven|Mejor actriz joven]]|| style="text-align:center;"| ''Quinceañera'' || Ganadora<ref name="quince1" /> |- | [[Anexo:Premios TVyNovelas (México) 1987|1987]] || [[Anexo:TVyNovelas (México) a la mejor actriz joven|Mejor actriz joven]]|| style="text-align:center;"| ''Yesenia'' || Nominada |- | [[Anexo:Premios TVyNovelas (México) 1986|1986]] || Mejor debutante femenina|| style="text-align:center;"| ''Juana Iris'' ||Nominada<ref>{{Cita web |url=http://www.tvynovelas.com/premios-2013/notas/567738/1986-premios-tvynovelas/ |título=Premios TVyNovelas 1986: la cuarta entrega |autor=Tvynovelas.com |fecha=4 de marzo de 2013 |fechaacceso=6 de abril de 2013 |urlarchivo=https://archive.today/20130412013351/http://www.tvynovelas.com/premios-2013/notas/567738/1986-premios-tvynovelas/ |fechaarchivo=12 de abril de 2013 }}</ref> |- | [[Anexo:Premios TVyNovelas (México) 1985|1985]] || Mejor revelación en comedia|| style="text-align:center;"| ''¡¡Cachún cachún ra ra!!'' || Nominada |} ;[[Premios TVyNovelas (Colombia)]] {| class="wikitable" |- ! '''Año''' || '''Categoría''' || '''Trabajo nominado''' || '''Resultado''' |- | [[Anexo:Premios TVyNovelas (Colombia) 1996|1996]] || [[Anexo:TVyNovelas (Colombia) a la mejor actriz protagónica|Mejor actriz protagónica]]|| style="text-align:center;"| ''María Bonita'' || Nominada |} ;Palmas de Oro {| class="wikitable" |- ! '''Año''' || '''Categoría''' || '''Trabajo nominado''' || '''Resultado''' |- | 1988 || Mejor actriz juvenil || style="text-align:center;"| ''Quinceañera'' || Ganadora |- |} ;[[Anexo:Premios El Heraldo de México|Premios El Heraldo de México]] {| class="wikitable" |- ! '''Año''' || '''Categoría''' || '''Trabajo nominado''' || '''Resultado''' |- | 1985 || Revelación femenina || Ella misma || Ganadora<ref name="teleprograma" /> |- | 1988 || Revelación del año || ''Quinceañera'' || Ganadora |- |} ;Califa de Oro {| class="wikitable" |- ! '''Año''' || '''Categoría''' || '''Trabajo nominado''' || '''Resultado''' |- | 2003 || Mejor actriz protagonista|| style="text-align:center;"| ''Amor real'' || Ganadora<ref>{{Cita web |url=http://www.terra.com.mx/entretenimiento/articulo/123075/# |título=Arrasa 'Amor Real' con premios |editorial=[[Terra Networks]] |fecha=9 de abril de 2007 |fechaacceso=1 de octubre de 2012 |fechaarchivo=19 de noviembre de 2003 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20031119063746/http://www.terra.com.mx/entretenimiento/articulo/123075/ |deadurl=yes }}</ref> |- | 1999 || Mejor actriz protagonista|| style="text-align:center;"| ''El privilegio de amar'' || Ganadora<ref>{{Cita web |url=http://www.imagenzac.mx/1999/06/15/Quepues2.htm |título=Califa de oro para artistas |autor=Notimex/México, DF |editorial=imagenzac.mx |fecha=15 de junio de 1999 |fechaacceso=18 de enero de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130606064637/http://www.imagenzac.mx/1999/06/15/Quepues2.htm |fechaarchivo=6 de junio de 2013 }}</ref> |} ;Premios INTE {| class="wikitable" |- ! '''Año''' || '''Categoría''' || '''Trabajo nominado''' || '''Resultado''' |- | 2004 || Actriz del año || style="text-align:center;"| ''Amor real'' || Nominada |- | 2003 || Actriz del año || style="text-align:center;"| ''El manantial'' || Nominada<ref>{{Cita web |url=http://www.esmas.com/espectaculos/farandula/286613.html |título=¡Arrasa Televisa! |fechaacceso=3 de abril de 2013 |fecha=4 de abril de 2003 |autor=Esmas.com |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20100110192448/http://www.esmas.com/espectaculos/farandula/286613.html |fechaarchivo=10 de enero de 2010 }}</ref> |} ;Premios Fama {| class="wikitable" |- ! '''Año''' || '''Categoría''' || '''Trabajo nominado''' || '''Resultado''' |- | 2008 || Mejor actriz de televisión|| style="text-align:center;"| ''Fuego en la sangre'' || Nominada<ref>{{Cita web |url=http://www.oem.com.mx/esto/notas/n807716.htm |título=Claudia Angulo, nominada al premio "Fama" |editorial=oem.com.mx |fecha=11 de agosto de 2008 |fechaacceso=3 de agosto de 2013}}</ref> |} == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Adela Noriega}} {{DEFAULTSORT:Adela Noriega}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 1969]] [[Neneuhcāyōtl:Cihuatlacameh]] [[Neneuhcāyōtl:Altepemexicah]] [[Neneuhcāyōtl:Mexicah quitechihualtianimeh]] 1vr8ttuii8ayei4kfqb2idi7a4k5rgo Momotlaliztli ipan Mexico 0 24580 499783 496846 2022-07-24T18:23:25Z Koatochij 19758 /* Neicxitapayōlhuiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} In ōme huēy teachcauh Momotlalcāyōmeh īpan [[Mēxihco]] cāteh [[neicxitapayōlhuiliztli]] auh [[māīxnāmiquiliztli]]. ==Huehuecauh Mexico== ===[[Ōllamaliztli]]=== [[Īxiptli:Xochicalco ballcourt 2.jpg|miniaturadeimagen|Ōllamaliztli tlachtli]] In '''ōllamaliztli''' ([[Caxtillāntlahtōlli]]: ''Juego de pelota'') ōcatcā huēyi cāmpeca pampa in huēhueh mēxihcah, 1400 a.X. ye cuēl. In ōllamatiani tzīncuālcahuiā in ōlli pampa quitlacalaquiā īpan in tlayahualli. In ōllamaliztli īnahuatīltin cā ahahcicācahquihuac. ===[[Ulama]]=== [[Īxiptli:Ulama 37 (Aguilar).jpg|miniaturadeimagen|left]] In '''Ulama''' cā cē ōllamaliztli yancuīc [[yōhcatiliztli]].<ref>Yōhcatiliztli: ''forma, propiedad, manera de ser'' (Simeon).</ref> occencah matotopehuialo īpan [[Sinaloa]]. ===[[Mixtēcah ōlli]]=== In '''Mixtēcah ōlli''' (Caxtillāntlahtōlli: ''Pelota mixteca'') cā cē [[tenis]] ixiuhqui ica cē mayehuatl. ===[[Michhuahcān ōlli]]=== [[Īxiptli:Tab-zona-09.jpg|miniaturadeimagen|Michhuahcān ōlli]] In '''Michhuahcān ōlli''' ([[Michhuahcatlahtōlli]]: ''Uárukua Ch'anakua'' [[Caxtillāntlahtōlli]]: ''Pelota purépecha''), mācuīltin ōllihuiantin quicuauhhuiāh cē [[Ichcatl|ichcā]]ōlli (''zapandukua'') ica in ''uarhúkua'', pampa tlaitqui ipan in tenamiquini calīxtli<ref>Tenamiquini calīxtli: ''La puerta (meta) del contrario''.</ref>. ===[[Chochololtiliztli ica tlalichticcōlli]]=== In '''Chochololtiliztli<ref>''Botar la pelota'' (Molina).</ref> ica tlalichticcōlli''' (Caxtillāntlahtōlli: ''Rebote a Mano con Pelota Dura'') ===[[Ōltlalochtia]]=== [[Rarámuri tlacah]] momotlalcāyōtl, in '''ōllitlalochtia''' ([[Raramuritlahtōlli]]: ''Rarajipuami'' Caxtillāntlahtōlli: ''Carrera de Bola'') *[http://www.jcarlosmacias.com/autoctonoytradicional/index.html Federación Mexicana de Juegos y Deportes Autóctonos y Tradicionales A.C.] ==Yancuīc Caxtillān īmomotlalcāyōmeh== ===[[Charrería]]=== [[Īxiptli:Charros competing in a charreada in Mexico.jpg|miniaturadeimagen|Charrería]] In '''charrería''', quitlahuālcuilo pampa in [[Caxtillān|caxtiltēcah]]. In mēxihcatl ''[[charro]]'' (cahuāyoh pāncuatlehqui), *[http://www.fmcharreria.com/ Federación Mexicana de Charrería A.C.] ===[[Tlaminohuac]]<ref>''Corrida de toros'' (Zapata y Mendoza).</ref>=== ==Olōchtli momotlalcāyōmeh== ===[[Neicxitapayolhuiliztli]]=== ==Cē tlacatl momotlalcāyōmeh== ==Olimpicayoh neāhuiltiliztli== ==Tlahtōlcaquiliztilōni== <REFERENCES/> {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Momotlaliztli ipan Mexico]] 4u08195np7sjruboo39r3qzzgrid1kj Emilio Salgari 0 25754 499709 495557 2022-07-24T16:21:04Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Cualli tlahcuilolli}} {{Escritor |Nombre = Emilio Salgari |Image = Emilio Salgari ritratto.jpg |birthname = Emilio Salgari |born = [[21 metztli agosto]], [[1862]]<br />{{ITAf}} [[Verona]], [[Italia]] |dead = [[25 metztli abril]], [[1911]]<br />{{ITAf}} [[Turin]], [[Italia]] |occupation = [[Tlahcuiloh]] |obramásconocida = ''[[In itlanamoxcahuan in Malasia]]<ref>In tlahtolli ''Namoya, nitla-'' quihtoznequi ica españollahtolli ''robar''. Ihuan in tlahtolli ''tlanamoyani'' quihtoznequi ''pirata'', ''bandido''.</ref>'' |yearsactive = }} '''Emilio Salgari''' (otlacat ipan [[Verona]], inic 21 metztli agosto xihuitl 1862 - omic ipan [[Turin]], inic 25 metztli abril inic 1911), yehuatl catca ce<ref>In tlahtolli ''ce'' ipan inglaterratlahtolli yehuatl ''a'' ihuan in tlalhtolli ''centetl'' yehhuatl ''one''.</ref> tlahcuiloh huan tlahtolnextiani [[italia]]tecatl. Oquihcuiloh ilhuiceh itlahtolpoaliz in ohtlatocaliztli, neixcuitilli itech in onohuayan in quicempanahuia inic chictlapanqui, in iuh [[Malasia]], in ihueyauh in [[Antillas]], in icuauhtlah in [[India]], in ixaltlah ihuan icuauhtlah in [[Africa]], in icihuatlampa in [[USA]], in icuauhtlah in [[Australia]] ihuan no in [[ihueyauh in cetlan]]. Quinyocox motenyohtianimeh in quinemitiah itemic in ce iahtlamiliz tlaixpohuanimeh. In ahzo in quicempanhuia inic itlaixihmach in imotenyohtihcauhyehhuatl yeni in teichtacamictih ihuan tlanamoyani ''Sandokan''<ref>In tlahtolli ''tlanamoyani'' tlahtolcueptli ica españatlahtolli itech nahuatlahtolli quihtoznequi ''saqueador'' nozo ''pirata''.</ref>. Ipan in onohuayan ica tlahtoliztli ixpaniancayotl itlachiuh yehhuatl catca macheh tlatlazohtlalli, macel ixquichca in mahtlacxihuitl <ref>Inin tlahtolli quihtoznequi ''decenio'' ahnozo ''década''. Intla ticnequi tiquihtoz ''10 años'', ma xiquilhui ''mahtlactetl xihuitl''. Ma xiquitta in tehtlahtoltecpanaliztli nican: [[Tehtlahtol]].</ref> inic 1970 ihuan inic 1980. == Tenemilizpoalli == Emilio Salgari itech otlacat in incencal in tepitoton pochtecah ipan Verona. Inic 1878 peuh iteizcaltiliz ipan in tlahtohcayoh nemachtilcalli teyehyecoani acallotl ''Paolo Sarpi'' ipan Venezia, zan ahmo oquimaceuhtahcic in iteyomahxiltiliz in teachcauh itech nequiztic panoliztli. Itlaixmatiliz iuhqui atlacatl neci tlatepantlalilli ahmo miac iacalpanoliz in nemachtiliztli ipan ce tlamachtilacalli ihuan ce ohtoquiliztli tetoquilih, ahzo iuhqui panoni, ipan in acalli pochtecayotl ''Italia Ce'' in yetiuh etetl metztica ipan ''Adriatico'', inic acaltepozhuia ipan iacaltecoyan in Brindixico. Ahmo oncah cequi itlamahmachtiliz in oquichihuani ocequi acalpahpanoliztli, manel in inohmah tlatlalihqui iuh quinelihtoa ipan inohmatenemilizpoal, inic quiteixpantilia ca miac imotenyotihcahuan monelhuayotia itech tlacah neltin in quimixmah itech inemiliz iuhquin atlacatl. Salgari inohma quimomaca in imahuizo in teachcauh. Inic ce itlapantlazaliz in Salgari yehuatl catca in nalquizani tlanohnotzaliztli ''I selvaggi della Papuasia'' ca onez itech tetlamacaliztli ipan nepiquiliztli millancayotl ''La Valigia'' niman inic chicontetl metztli inic 1883. Noihuan inic 1883 peuh ipan nepiquiliztli veronancayotl ''La Nuova Arena'' in itetlapanotlaliz inic ce tlahtolpoaliztli, ''Tay-See'', ca quittazquia zatepan in tlahuilli iuhqui tlacoyahualiztli tlaixnextiani ica in iamoxtoca ''La rosa del Dong-Giang''. Ipan mahtlactetl metztli inin xihuitl peuh inic pantlazaloz ''In Malasia huehuehocelotl'', inic ce iteixhualiz in itlahtolpoaliz tzintihqui in ixehxeliuhcayo in ''Sandokan'', ca amoxchihualozquia zatepan ica in itoca ''In Mompracenco huehuehoocelomeh'', ica cequih tlacuepaliztli. Inic ce itlahtolpoaliz ipan pantlazaloz tlatzintiliztli tlaixnextiani yehhuatl catca ''Itlazoh in Madhi'', inic 1887. In ipampa imahcehualtiliz in itlachiuh, quimahceuh ce necahcahualoyan iuhqui tlamachioanoni mopiloh ipan ''La nuova Arena'', ca quipix ixquichca inic 1893. Quinihcuac omochiuhc ce tlahtoloni tlachihualiztli: tlayolihtlacolli ipampa oquinotzaloc ''ahachtli'' ipan ce tlahtolihcuilolli itechpa in tlahtolnextiani Giuseppe Biasolli, quimahmauhtih ica ce tecualancanamiquiliztli. Ic Biasolli itech monec hualceliloz ihuan Salgari panoc chicuacentetl metztli ipan temotzoloyan. Inic 1889 monohmahmictih in itahtzin in Salgari, inic yehuatl inic ce itech ce tepouhtitlaz itlatoquililiz in nenohmahmictiliztli cenyelizotl ca quiaquitia yehhuatl in itech pohui in inohmah tlahcuiloh (inic 1911), in ipiltzin Romero (inic 1931), in occe ipiltzin Omar (inic 1963). Itech centetl metztli inic 1892 mocepanoh ipan nemanamictiliztli itloc in iteixeuhcauh in neixcuitilli Ida Peruzzi (in aquin quiteneuh mochipa nezaloliztica ''Aida'', in iuhqui in iahpehualocauh in Verdi). Inin tlamanalhuiani xihuitl tlacat inic ce icihuaconeuh in nenepanoliztli, Fatima, in yehuatl quitocaqueh eyintin oquichtin, Nadir (inic 1894), Romero (inic 1898) ihuan Omar (inic 1900). Noihuan inic 1892 in tlahtoani quihcuani inemoaliz ompa [[Turin]], in oncan tequipanoh ipal in amoxchihualoyan Speirani, neixcahuilli itech tlahtolpoaliztli telpochyotl. Inic 1898, in amoxchihuani Donath quiyollapan in Salgari ipal ca mihcuaniayani ompa [[Genova]], in ompa quitlani necniuhtiliztli itloc in yehuatl yezquia zatepan in quicempanahuia inic mahuiztic itlatenhuimolohcauh itlachiuh, Giuseppe ''"Pipein"'' Gamba. Inic 1900 mohualcuep Turinco. In itlayahualiuhcayo in inetlamachtil in cencalli omochiuhtiyelohuac cehceppa quipanahuia inic moyolmalacachoani, tel in itequiuh motzomocani in Salgari inic quipiaz ce tequiuhtiloni nenahuatilmaliztli motlamachtiani. Inic 1907 tzonquiz inenahuatiliz ica Donath ihuan panoc titequitiz ipal in amoxchihualoyan Bemporad, ipal in yehhuatl tlahcuilozquia, ixquichca imiquiliz inic 1911, ce tlacempoaliztli inic caxtolli onnahui tlahtolpoaliztli. Imahcehualtiliz itzalan in tlaixpohuanimeh telpochyotl motehtepetlalihtito, inic onahci cequi itlahtolpoaliz tlatlazaliztli inic 100.000 teixcuitianimeh. Yeceh itlachixeloliztli neyolixihmachilizotl ihuan iyollohpolihuiliz in inamic, ca itech monec callaliloz ipan in icuacocoxcacal in [[Collegno]], inahuac [[Turin]], quihuica itech in nenohmahmictiliztli. Zatepan ce neyehyecoliztli monencauhqui inic 1909, moquixtilih in yoliliztli inic quimotlapolia in xilantli ica ce tlateconi ipan itenemilizhuapanaliz niponyotl in [[seppuku]], oc achi tlaixihmachtli iuhqui [[harakiri]], inic 25 itech nauhtetl metztli, inic 1911. Quicauh tlahcuilolli eyi iamatlahcuilol, quinahnahuatih nenepanoliztica, in ipiltzihtzinhuan, in iamoxchiuhcahuan ihuan in iteyacancahuan inepiquiliz in Turin. <small>In amehhhuantin, ca oanmotlanehnectih ica nehuayo, inic antechhuehcahua in nehuatl ihuan in nocencal ipan ce tlacencuini tlahcoteopouhcayotl nozo oc quicempanahuia inic ahcualli, zan namechtlatlauhtia ca ipan netecuitlapiltiliztli ipampa in tzonehualiztli in onamechnextilih, itech anmoixcahuih in itlapatiotiliz in nomicatlatlahtlauhtiliz. Namechtlahpaloa inic nicpoztequi nihuiuh. Emilio Salgari.</small> == Tlachiuhtli == Inic ihueyac in itlachiuhcauh machiztli iuhqui tlahcuilohqui, Salgari quihcuiloh, ipan itenemilizpouhcauh [[Felice Pozzo]], nauhpoaltetl onnauhtetl tlahtolpoaliztli ihuan ce itlapohualiz in tlanohnotzaliztli tepiton ahchihualoni inic tlacentlaliz. In centiachcauh xeliuhcayotl yehhuatl itlahtolpoaliz in ohtlatocaliztli neixcuitilli ipan necahcahualiztli ixquihquizani, mahcihui ca quinemachilih no in netlailhuiliztlamatiliztli,<ref>''Netlailhuiliztli'' quihtoznequi ''ensoñación'', ''ficción'', ''ensueño'', ''utopía'', ''especulación'', ''suposición'', ''conjetura'', ''figuraciones'', nozo ''imaginación''.</ref> ica in cecniquizqui tlahtolpoaliztli ''In tlamahuizolli inic 2000'' (inic 1907). Ipan España micyac in tlahtolpoaliztli pantlazaloc itechpa [[Saturnino Calleja]] ihuan zatepan itechpa [[Gahe]] tlaxehxelolli ipan ontetl amoxchiuhtli<ref>Amoxchiuhtli yehhuatl ce yancuictlahtolli ca quinezcayotia ''ejemplar'', ''tomo'', ''volumen'' nozo ''libro''. In tlahtolli ''tlachiuhtli'' quihtoznequi ''obra''.</ref>, ica cuapantocaitl ahmo inamic in huehcahuitiani. Ic neixcuiltilli ''Le due tigri'' xeliuh ipan ome xeliuhcayotl, ca moteneuh ''In tequechmateloanimeh'' ihuan ''In omextin tenamiquinimeh''. Niman ic imiquiliz in Salgari moyoni<ref> ''Moyoni, -'' quihtoznequi ''proliferar'', ''abundar'', ''extenderse'', ''hormiguear''.</ref> in tlahtolpoaliztli iztlacatiliztica itech tlatlamilli, miyac ic ihcuiloloc itechpa inohmah ipiltzihtzinhuan, Omar ihuan Nadir. Cequi in tlahtolpoaliz in Salgari netech monepanohticah, inic quitzintia tlacoyahuah tlatoquiliztli tlaquetzalizotl tlaixehualli ipampa in nenehuixqueh teixehuanimeh. === Itlatoquiliz ''in tlanamoyanimeh Malasia'' === In teyacatih iteixeuhcauh in inin itlatoquiliz in mahtlactetl oncentetl tlahtolpoaliztli, in oc cencah tlahcoyahuac itech Salgari, yehhuatl in tlanamoyani [[Sandokan]], tlatenehualli iuhqui ''in ihuehuehocelouh in Malasia'' (Malasia yehhuatl in ihueitlal<ref>Inin tlahtolli ''hueitlalli'' tlahtolcueptli quihtoznequi ''territorio'', ''zona'', ''región'' nozo ''área''.</ref> in tlauhcopahuitztlan asiayotl itech pohuini in mizcaliani ionohuayan in [[Malasia]], [[Indonesia]] ihuan [[Filipinas]]). Sandokan yehhuatl ce itlahtocapil in [[Borneo]] tlatlacuililli in itlahtocayo itechpa in tepacholiztli britaniayotl... In britaniatlacah —ihuan macheh in tlatenehualli [[raja]] iztac itech [[Sarawak]], ipan Borneo, [[James Booke]], teixehuani ca mani neltiliztica— yehhuantin in teyacatihqueh iyaohuan in ahpehualoni, in aquin quipia ica in itepalihuiliz in occe teixehuanimeh, in iuh iicniuh teiccauhyotl, in portugaltlacatl Yañez, nozo Sambiglion. In tlatoquiliztli quicennepanoa ome tlahuahuanaliztli tlaquetzalizotl: in tlaixehualli intechpa Sandokan ihuan Yañez (''in ihuehuehocelohuan in Mompracemm), auh occe, in pehua ipan in [[India]], tlaixehualli intechpa in indiatlacatl Tremal-Naik ihuan in mahrato Kammamuri (''In iichtacayo in cuauhtlah tliltic'') ipan itecualancanamiquiliz inhuic in tenahualpoloanimeh [[thugs]], motlateotianimeh in icihuateouh [[Kali]]. Inehuah tlahtolpoaliztli nepanihui ipan in itlahtolpoaliz ''In namoyanimeh Malasia'', inic mocuepa Tremal-Naik ihuan Kammamuri inpan huehhueyintin icniuhtin ihuan intenematilizcuicahuan cemanqueh in Sandokan ihuan Yañez. In teyacatih iteixeuhcauh cihuayotl in tlatoquiliztli yehhuatl itlazoh in sandokan, in inglaterratlacatl [[Lady Mariana Guillonk]], tlatenehualli iuhqui ''In iepyolloh in Labuan'', in itzonquizaliz tlacohcototzani quimachotia in inemiliz tetoquilih in ahpehualoni. Quipanahuia inic tlaciuhcayotl ipan teyolnotzaliztli quimocuilia<ref>''Cuilia, ninotla-'' quinezcayotia ''<u>tener</u>'', ''detentar'', ''poseer''. Intla ticnequi quihtoz ''apropiarse (de Algo)'', ''tomar'', ''acoger'', nozo ''albergar'', yehhuatl quicempanahuia inic cualli in tlahtolli ''cui, ni-''. ''Cuilia, ninotla-'' ahmo yehhuatl nehuihuililoni itech ''Cuilia, nitetla-''.</ref> iicneuh Yañez in mocuepa ipan itlahtocapil namictli in [[Assam]] ipampa inemanamictiliz ica in mahrajani [[Surama]]. In itlatecpanaliz in itlapantlazaliz in cuapantocaitl ahmo nepanihui tlamanalhuiliztica ica in itlatecpanaliz in tlahtolnelhuayotl yehica in iteixehualiz tzonquizani ''In huehuehohoceloh in Mompracem'' (inic 1900) pantlazaloc niman inic ''In tlanamoyanimeh Malasia'' (inic 1896). In ome tzacuahuiani itlahtolpoaliz in tlatoquiliz mopantlaza zatepan in imiquiliz in tlachihuani. '''Cuapantocaitl''' Mani cequih tlanehneloliztli ihuan teixpololiztli itech quexquich icuapatoca in itlachiuh in Salgari ica españatlahtolli. Cequih amoxchihualoyan quitehtenehua in tlachiuhtli. Nozo quipanotla ipan ontetl amoxchiuhtli ce tlahtolpoaliztli, inic quitehtenehua no cehcentetl amoxchiuhtli. Ipan tetoquilih tlamachiyotiliztli titotlamacah in itlatlahtolcuepaliz tlamanalhuiani in cuapantocaitl ica italiatlahtolli, ihuan cequih tetlaixtlatililiztli itechcopa cuapantocaitl cuepaloni ica españatlahtolli. 1) [[In ''ihuehuehocelohuan in Mompracem'']] ('''Le tigri de Mompracem'', inic 1900) * Yehhuatl catca achtopa tlapantlazalli<ref> Nozo ''Achtopa pantlazoc''.</ref> ica tetlamacaliztli inic 1883-1884, ica in cuapantocaitl ''La tigre della Malesia''. * In amoxchihualoyan españayotl Anaya, ipan itlacehcentlaliliz huehcahuitiani "Mamox", quiteneuh ''In ihuehuehocelohuan in Mompracem''. Yehhuatl in icel icuapantoca in tlatoquiliztli tlapantlazalli ipan inin tlacehcentlaliztli. * In iamoxchihualoyan Acme, in Buenos Aires, ipan itlacehcentlaliliztli huehcahuitiani "Robin Hood", quiteneuh ''In ihuehuehocelohuan in Malasia''. * In iamoxchihualoyan Orbis, in Barcelona, ipan itlacehcentlaliliztli "Emilio Salgari", quipanotlac ipan ontetl amoxchiuhtli: ''In ihuehuehocelohuan in Mompracem'' ihuan ''In tlatzacuahuiani neyaochihualiztli''. * In iamoxchihualoyan Gahe, in Madrid, ipan itlacehcentlaliliztli "Salgari", quipanotlac ipan ontetl amoxchiuhtli: ''Sandokan'' ihuan ''icihuauh in tlanamoyani''. * Terramar ediciones, itech La Plata, Argentina, quipanotlac ipan itlacehcentlaliliztli ''Ihuehcahuitihcahuan in ohtlatocaliztli'' inic 2011, tlaxelolli ipan ontetl amoxchiuhtli: ''Sandokan: in ihuehuehocelohuan in Mompracem'' ihuan ''Sandokan: in tlatzacuahuiani neyaochihualiztli''. In amoxchihualiztli motlacuilia in itlahtolcuepaliz huehcahuitiani in Luciano Boschetti, in itlatenhuimololiz in tlaixpanyotl in Antonio Bernal Romero ihuan in tlahuahuanaliz in tlacehcentlaliliztli quitenyotia in iamoxchihualiz mahcehualotl in calli amoxchihuani madridyotl "Saturnino Calleja". 2) ''In iichtacayo in cuauhtlah tliltic'' (''I misteri della jungla nera'', inic 1895) * Yehhuatl catca achtopa quipanotlac ica tetlamacaliztli inic 1887, ica in cuapantocaitl ''Gli strangolatori del Gange''. Auh tlapantlazalli yancuican inic 1893 ihuan inic 1894 ica in cuapantocaitl ''L'amore di un selvaggio''. * In iamoxchihualoyan Acme, in Buenos Aires, quiteneuh: ''In iichtacayo in cuauhtlah tlictic''. * In iamoxchihualoyan Orbis, in Barcelona, ipan itlacehcentlaliliz "Emilio Salgari", quiteneuh ipan ontetl amoxchiuhtli: ''In iichtacayo in India'' ihuan ''In cuauhtlah tliltic''. 3) ''In tlanamoyanimeh Malasia'' (''I pirati della Malesia, inic 1896'') * In iamoxchihualoyan Acme, in Buenos Aires, ipan itlacehcentlaliliz "Robin Hood", quiteneuh ''Sandokan''. 4) ''In omextin huehuehoocelomeh'' (''Le due tigri, inic 1904'') * In iamoxchihualoyan Gahe, in Madrid, ipan itlacehcentlaliz "Salgari", quipantlaz ipan ontetl amoxchiuhtli: ''In tequechmateloanimeh'' ihuan ''In ontetl tennamiqueh''. * In iamoxchihualoyan Acme, in Buenos Aires, quipanotlac ipan centetl icel amoxchiuhtli: ''In omextin huehuehocelomeh''. 5) ''In itlahtocauh in hueyatl'' (''Il re del mare'', inic 1906) Tlapantlazalli achtopa ica tetlamacaliztli, itzalan inic 1904 ihuan inic 1905. Inin tlahtolpoaliztli quimocuilia ontetl xeliuhcayotl: Inic ce tlaxeliuhcayotl: ''In Malasia ipan tlemiahuatl'' (''La Malesia in fiame''); Inic ome tlaxeliuhcayotl: ''Ipiltzin in Suyodhana'' (''Il figlio di Suyodhana''). * In iamoxchihualoyan Orbis, in Barcelona, quipanotlac inehuan tlaxeliuhcayotl in iuh amoxchiuhtli tlayopehualli, tlatenehualli: ''In itlahtocauh in hueyatl'', ihuan ''Itzalan ihueyauh in Sonda''. * In iamoxchihualoyan Acme, in Buenos Aires, quipanotlac ipan centetl icel amoxchiuhtli: ''In itlahtocauh in hueyatl''. 6) ''Inic in itetlacencuiliz in ce tlacateuccan'' (''Alla conquista di un impero'', inic 1907) * In amoxchihualoyan Acme, in Buenos Aires, quiteneuh: ''Inic itetlacencuiliz in ce tlacateuccan''. Inin yehhuatl catca in tlatzacuini itlahtolpoaliz in inic tlatoquiliztli tlapantlazalli itechpa in amoxchihualoyan Acme, inic quicahua, tel, in tlatoquiliztli ahyehyecauhqui. * In iamoxchihualoyan Orbis, in Barcelona, ipan itlacehcentlali "Emilio Salgari", quiteneuh ipan ontetl amoxchiuhtli: ''Itech in itetlacencuiliz in ce tlacateuccan'' ihuan '''Itech iatenco in Brahmaputra''. 7) ''In inetecuitlapiltiliz in Sandokan'' (''Sandokan alla riscossa'', inic 1907) * In amoxchihualoyan Orbis, in Barcelona, ipan itlacehcentlaliliz "Emilio Salgari", quipanotlac ipan ontetl amoxchiuhtli: ''Sandokán'' ihuan ''In netecuitlapiltiliz in Sandokan''. 8) ''In oppa itetlacencuiliz in Mompracem'' (''La riconquista del Mompracem'', inic 1908) In amoxchihualoyan Orbis, in Barcelona, ipan itlacehcentlaliliz "Emilio Salgari", quipanotlac ipan ontetl amoxchiuhtli: ''In oppa itetlacencuiliz in Mompracem'' ihuan ''Inic itetlahuelcuitiliz de Baraumi''. 9) ''In iztlacatqui brahmán'' (''Il bramino dell'Assam'', inic 1911) 10) ''In ihuetziliz in ce tlacayeuccan'' (''La caduta di un impero'', inic 1911) 11) ''In inetecuitlapiltiliz in Yáñez'' (La rivincita di Yanez, 1913) === Itlatoquiliz ''in tlanamoyanimeh Antillas'' === Inin tlatoquiliztli itechcah tlatzintilli itechpa macuiltetl tlahtolpoaliztli. In tlachihualiztli mochihua ipan ihueyauh in Antillas ica in mahcuilpohualxihuitl inic XVII, iimman in ipehpetlaquiliz in tlanamoyacayotl. In teyacatih teixehuani yehhuatla in tlanamoyani Tliltic, Emilio di Roccanegra, iteco in Ventimiglia, ce tecpilli italiatlacatl ca oquicuic in tlanamoyacayotl in iuh iohhuih in netecuiltapiltiliztli ihuic in Valonatlacatl Wan Guld, tecuexanoani Maracaibo, ca oquimictiaya ce in iteiccahuan. Achtopa in tlanamoyani Tliltic teyaochihua intloc oc ontetl in iteiccahuan, in tlanamoyani Quiltic ihuan in tlanamoyani Chihchiltic, ca quechmecaniloqueh in innehuah itechpa imoteixnamictiani. In tlanamoyani Tliltic, iuhqui mochihua huel miecpa ipan in itlahtolpohualiz in Salgari, itech moyolahcouc in icihuaconeuh in iyaouh , Honorata itech Wan Guld, in itloc nen ce nalquizani neyolahcocuiliztli. Itlachihual in inemanepanoliz yehhuatl catca Yolanda, teyacatih iteixeuhcauh in inic etetl tlahtolpohualiztli, itloc in huehcauh itetechtlacahual <ref>''Tetechtlacahualli'' quinezcayotia '''lugarteniente'', ''delegado'', nozo ''comisionado''.</ref> in tlanamoyani, Morgan. Ipan in ontetl tlatzacuahuianimeh amoxchiuhtli quicui in tepatilloliztli ipan in teyacatih iteixehualiz in itlatoquiliz ''Enrico di Ventimiglia'' (''Enrique itech Ventimiglia''), in ipiltzin in tlanamoyani Chihchiltic. * Cuapantocaitl 1) ''In Tlanamoyani Tlictic'' (''Il Corsaro Nero'', inic 1898) 2) ''In icihuatlahtohcauh in caribetlacah'' (''La regina dei Caraibi'', inic 1901) 3) ''In icihuapiltzin in Tlanamoyani Tliltic'' (''La figlia del Corsaro Nero'', inic 1905) 4) ''In ipiltzin in tlanamoyani Chihchiltic'' (''Il figlio del Corsaro Rosso'', inic 1908) 5) ''In tlatzacuihuianimen acalco teichtacamictianimeh '' (''Gli ultimi filibustieri'', inic 1908. Noihuan tlahtolcueptli in iuh ''In tlatzacuihuianimen tlanamoyanimeh'') === Itlatoquiliz ''in tlanamoyanimeh Bermudas'' === 1) ''In tlanamoyanimeh Bermudas'' (''I corsari delle Bermude'', inic 1909) 2) ''Ontetl acalco teihcaliliztli'' (La crociera della Tuonante, 1910) 3) ''In tetzauhmahuiztic iohtlatocaliz in Tecua in Titl''<ref>''Tetl'', nozo ''Titl''.</ref> (''Straordinarie avventure di Testa di Pietra'', inic 1911) === Itlatoquiliz ''in ohtlatocaliztli ipan Far-West'' === 1) ''Ipan in tlaltzon in Far-West'' (''Sulle frontiere del Far-West'', inic 1908) 2) ''La scotennatrice'' (inic 1909) 3) Le selve ardenti (inic 1910) === Tlatoquiliztli tepiton === '''1. In Tiachcauhtli Amahmaniliztli''' * ''In tiachcauhtli Amahmaniliztli'' (Capitan Tempesta, inic 1905) * ''El icuamiz in Damasco'' (''Il leone di Damasco'', inic 1910) '''2. In Ixochiuh in Epyollohtli''' * ''In teyolmauhtiliz in Filipinas'' (Le stragi delle Filippine, inic 1897) * ''In Ixochiuh in Epyollohtli'' (''Il Fiore delle Perle'', inic 1901) '''3. In Ipilhuan in Ecatl''' * ''In ipilhuan in ecatl'' (I figli dell'aria, inic 1904) * ''In itlahtocauh in ecatl'' (Il re dell'aria, inic 1907) '''4. In Ontetl Acalmocuitlahuianimeh''' * ''In itlaaxcatil in machtopatlaliani Paraguay'' (''Il tesoro del presidente del Paraguay'', inic 1894) * '''In tlatlahtecceliani ichtacayoh'' (''Il continente misterioso'', inic 1894) === Tlahtolpoaliztli Tlaixnextiani === * ''In tlanamoyanimeh Malasia'' (los piratas de Malasia) * ''Itlazoh in Madhi'' (''La favorita del Mahdi'', 1887) * ''Ontetl mil<ref>''Ontetl mil'' quihtoznequi '' dos mil''.</ref> legua itzintlan América'' (''Duemila leghe sotto l'America'', inic 1888. Tlamahuizotilli noihuan yuhqui ''In itlaaxcaltil in incatlacah'') * ''In itepozteixiliuhcauh in Buda'' (''La scimitarra di Budda'', inic 1892] * ''In intlaacacuexhuihcahuanin teucchichinimeh'' (''I pescatori di balene'', inic 1894) * ''In itlaquetzal acalmocuitlahuiani in Mastro Catrame'' (''Le novelle marinaresche di Mastro Catrame'', inic 1894. Tlamahuizotilli noihuan yuhqui ''[[In acalli tlatzilhuiloni]]'') * ''Ce tetlehcotequiliztli ipan in ilhuicaatl Ihuianyoh'' (''Un dramma nell'Oceano Pacífico'', inic 1895) * ''In itlahtohcauh in tepetl'' (''Il re della montagna'', inic 1895) * ''In iacallapaniliz in Poplador'' (''I naufraghi in Poplador'' (inic 1895) * ''Iohtoquiliz in Cetl Huitztlancayotl ipan omemalacatl'' (''Al Polo Australe in velocipede'', inic 1895. Noihuan tlatlahtolcuetli iuhqui ''Cecopa Huitztlampa ipan omemalacatl'') * ''Nel paese dei ghiacci'' (1896) * ''In itetlehcotequiliz in tlacanecuiloliztli'' (''I drammi della schiavitù'', inic 1896) * ''In itlahtohcauh in xacaixtlahuatl'' (''Il re della Prateria'', 1896) * ''Itzalan in Panahuiloni ipan tehuilacachtli<ref> Tehuilachtli, nozo itconi, quihtoznequi ''globo'' nozo ''dirigible''.</ref>'' (''Attraverso l'Atlantico in pallone'', inic 1896) * ''In itlacohcolhuan in Oregón'' (''I naufragatori dell'Oregon'', inic 1896) * ''Los itlacohcolhuan in Liguria'' (''I Robinson italiani'', inic 1896) * ''In itlaacacuexhuihcahuan in Trepang'' (''I pescatori di Trepang'', inic 1896) * ''In iteachcauh in Djumna'' (''Il capitano della Djumna'', inic 1897) * ''In caxtillan itlapalpopozon in Dong-Giang'' (''La rosa del Dong-Giang'', inic 1897. Noihuan tlamahuizotilli iuhqui ''Tay-See'') * ''In ialtepeuh in teocuitlatetl'' (''La città dell'Oro'', inic 1898) * ''In hueyi iaten in Tlanomitl'' (''La Costa d'Avorio'', inic 1898) * ''Cehceyaliztli ipan in Cetl Cetlan'' (''Al Polo Nord'', inic 1898) * ''In icihuateachcauh in Yucatán'' (''La capitana del Yucatan'', inic 1899) * ''In ioztouh in tlacuahuac tecpatl'' (''Le caverne dei diamanti'') (Inic 1899) * ''In iohtlatocaliz in ce acalmocuitlahuiani ipan Africa'' (''Le avventure di un marinaio in Africa'') (inic 1899) * ''In ipiltzin in iancauh<ref>''Anqui'' quihtoznequi ''cazador''.</ref> in tecuanotl (''Il figlio del cacciatore d'orsi')' (inic 1899) * ''In iteyolmauhtiliz in Siberia'' (''Gli orrori della Siberia'', inic 1900) * ''In itequixtihcahuan in Alaska'' (''I minatori dell'Alaska'', inic 1900) * ''Gli scorridori del mare'' (inic 1900) * ''Ohtlatocalizti intzalan in ehuatl chihchiltic tlacah'' (''Avventure fra le pellirosse'', inic 1900) * ''In «Citlalin ceyotl» ipan in hueyatl cetlan'' (''La Stella Polare e il suo viaggio avventuroso'', inic 1901. Occe cuapantocatl: ''Verso l'Artide con la Stella Polare'') * ''In itecuehcuechcahualiz in China'' (''Le stragi della China'', Innic 1901. Occe cuapantocaitl: ''Il sotterraneo della morte'') * ''In itepeuh in teocuitlatetl'' (''La montagna d'oro'', inic 1901. Occe cuapantocaitl: ''In [[tepozcoatl]] patlanini'') * ''In iachtotlaihual in Meloria'' (''I naviganti della Meloria'', inic 1902) * ''In itepeuh in tlahuilli'' (''La montagna di luce'', inic 1902) * ''In zoyamazatl iztac'' (''La giraffa bianca'', inic 1902) * ''In iyollohmaxaltihcauh in Sahara'' (''I predoni del Sahara'', inic 1903) * ''In iyohualohocelomeh in Argel'' (''Le pantere di Algeri'', inic 1903) * ''Ipan in ihueyauh in epyollohtli'' (''Sul mare delle perle'', inic 1903) * ''Ioquichhuih in tletl'' (''L'uomo di fuoco'', inic 1904) * ''Los itetlalcahuihcahuan in ilhuicaatl'' (''I solitari dell'Oceano'', inic 1904) * ''In ialtepeuh in tlahtoani xihxiotqui'' (''La città del re lebbroso'', inic 1904) * ''In iepyolloh in atoyatl chihchiltic'' (''La gemma del fiume rosso'', inic 1904) * ''In icihuaahpehualoni in Acaltecoyan Arturo'' (''L'eroina di Port Arthur'', inic 1904. Occe cuapantocaitl : ''La naufragatrice'') * ''Le grandi pesche nei mari australi'' (inic 1904) * ''In icihuatlahtocatcauh in imil in teocuitlatetl'' (''La sovrana del campo d'oro'', inic 1905) * ''In epyollohtli chihchiltic'' (''La perla sanguinosa'', inic 1905) * ''In icihuaconehuan in itlahtohcauh in Egipto'' (''Le figlie dei Faraoni'', inic 1905) * ''In icitlal in Araucania'' (''La stella dell'Araucania'', inic 1906) * ''In tlamahuizolli inic 2000'' (''Le meraviglie del Duemila'', inic 1907) * ''In itlaaxcatil in tepetl texohtic'' (''Il tesoro della montagna azzurra'', inic 1907) * ''In icoauhhuan in ixtlahuatl'' (''Le aquile della steppa'', inic 1907) * ''Sull'Atlante'' (inic 1907) * ''Cartago itzalan tlemiahuatl'' (''Cartagine in fiamme'', 1908. Occe cuapantocaitl: ''La destrucción de Cartago'') * ''Una sfida al Polo'' (inic 1909) * ''La Bohème italiana'' (inic 1909) * ''Storie rosse'' (inic 1910) * ''In iyollohmaxaltihcahuan in Rif'' (''I briganti del Riff'', inic 1911) * ''I predoni del gran deserto'' (inic 1911) == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Emilio Salgari}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 1862|Salgari, Emilio]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 1911|Salgari, Emilio]] [[Neneuhcāyōtl:Tlacameh]] [[Neneuhcāyōtl:Italiatecah amoxtlahcuilohqueh]] pg0ss31ybd4ca0rbq3hw63x21az7bto Xalapan, Veracruz 0 28284 499801 498510 2022-07-24T18:58:53Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Xalapan | Chantocaitl = Xalapa de Enríquez | Tlaixcopinalli = Xalapa montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Xalapa.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-VER}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tecuacan onomhuayan|Tecuacan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Xalapan altepetlahtohcan|Xalapan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 488,531 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = | Altepetequihuah = Ricardo Ahued Bardahuil | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 301740001 | Matlatzalan = }} '''Xalapan''' ({{es2}} '''Xalapa Enríquez'''), ce altepetl ipan [[Veracruz de Ignacio de la Llave]] tlahtocayotl, inin itecuacan. [[Altepenanyotl Xalapan]] Quipia 488 531 chanehqueh ipan altepeticpac. ==Tlalticpacmatiliztli== Xalapan ce altepetl ipan Centro in ompa Veracruz tlahtocayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Banderilla]], in huitztlampa ica [[Coatepec, Veracruz|Coatepec]], in tonatih iquizayampa ica [[El Limón]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Rancho Viejo]] huan [[Otilpan]]. == Chanehmatiliztli == Xalapan quipia 488,531 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://datamexico.org/es/profile/geo/xalapa ''INEGI'', Veracruz tlahtohcayotl, Xalapa altepetlahtohcan; 15 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 373 076 |- | [[2010]] | 424 755 |- | [[2020]] | 488 531 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Nido del Halcón.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad de las Américas de Puebla.]] Xalapan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Instituto Tecnológico de Xalapa'', ce pani tlamachtiloyan itech Xalapan altepeticpac, in Universidad Veracruzana, occequin. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,52 % chanehqueh. ==Tequichihualiztli== [[Image:Catedral de la ciudad de Xalapa, Veraracuz.jpg|thumb|200px|left|Hueyi tecalli Xalapan.]] Altepetl Xalapan ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Veracruz tlahtocayotl; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli moihtoa ''Atenas Veracruzana''. ===Calmanaliztli=== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Xalapan ca Hueyiteocalli Tonantzin Asunción xolalpancopa. === Macehualiztli === Altepetl Xalapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[huapalcayotl]], caxtillahtolcopa ''son'', ce Temoachan cuicatl ica mecahuehuetl, noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Huexotlah noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == Neteicniuhtiliztli == Xalapan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Omaha, Nebraska|Omaha]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1960 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ambato]] |[[Chimborazo]] |{{ECU/nhn}} |1972 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Cuetlaxcoapan]] |[[Puebla]] |{{MEX/nhn}} |1979 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tollohcan]] |[[Tlahtohcayotl Mexico|Mexico]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Veracruz]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Xalapa de Enríquez}} {{Tecuacan Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Veracruz]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Veracruz]] 6im9j1uidomumbdutpg5fmlkvgilfx4 Amatenanco 0 28621 499855 491344 2022-07-25T01:58:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Amatenanco | Chantocaitl = Amatenango | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Cuauhtemallan altepecalpolli|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Amatenanco''', ce altepetl ipan [[Cuauhtemallan]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] 7709bgd41rybm39fnblogdwtm07fcbn 499860 499855 2022-07-25T02:03:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Amatenanco | Chantocaitl = Amatenango | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Cuauhtemallan altepecalpolli|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Amatenanco''', ce altepetl ipan [[Cuauhtemallan]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] hvacbm5mjhz2vz1w64fpzv1ea4abvgz 499861 499860 2022-07-25T02:04:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Amatenanco | Chantocaitl = Amatenango | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHIS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Amatenanco altepetlahtohcan|Amatenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Amatenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Amatenanco''', ce altepetl ipan [[Cuauhtemallan]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] cmdigj1dl8o7ol9mf9rvpxp24dqfr3y 499862 499861 2022-07-25T02:04:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Amatenanco | Chantocaitl = Amatenango | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHIS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Amatenanco altepetlahtohcan|Amatenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Amatenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Amatenanco''', ce altepetl ipan [[Chiyapan]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] hhgfkii7sw5o5zs38pz4n8iwir7gm5d 499863 499862 2022-07-25T02:05:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Amatenanco | Chantocaitl = Amatenango | Tlaixcopinalli = TEMPLO DE SAN FRANCISCO DE ASIS.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHIS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Amatenanco altepetlahtohcan|Amatenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Amatenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Amatenanco''', ce altepetl ipan [[Chiyapan]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] k0sdh90sgsbt2i9yj0kyhc02twov4xb 499864 499863 2022-07-25T02:06:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Amatenanco | Chantocaitl = Amatenango | Tlaixcopinalli = TEMPLO DE SAN FRANCISCO DE ASIS.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHIS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Amatenanco altepetlahtohcan|Amatenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Amatenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Amatenanco''', ce altepetl ipan [[Chiyapan]]. == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] t403ewuss6ezsh402rf3yj0pld5qcw4 499897 499864 2022-07-25T03:06:23Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Amatenanco | Chantocaitl = Amatenango | Tlaixcopinalli = TEMPLO DE SAN FRANCISCO DE ASIS.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHP/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Amatenanco altepetlahtohcan|Amatenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Amatenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Amatenanco''', ce altepetl ipan [[Chiyapan]]. == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] g2790v789pontiu1hej42m3r0of1554 Tlahtohcayotl Durango 0 29050 499745 496723 2022-07-24T16:57:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Durango | Chantocaitl = Estado de Durango | Pamitl = Flag_of_Durango.svg | Chimalli = | Tlalmachiyotl = Durango in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Victoria de Durango]] | Hueyaltepetl = [[Victoria de Durango]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Popocatepetl]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Otontlahtolli]] | Tepachoani = José Rosas Aispuro | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Hidalgotlacatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-HGO | Matlatzalan = edomex.gob.mx |}} '''Tlahtohcayotl Durango''' ({{es2}} '''Estado de Durango'''). In [[tlahtohcayotl]] in ompa [[Mexihco]]. [[Victoria de Durango]] itecuacan in Tlahtohcayotl Durango. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Yucatan]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Cuauahtemallan]], in tonatih iquizayampa ica [[Tabasco]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica Tlacatlahtocayotl [[Quintana Roo]]. === Yoliztli === Campeche iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Sierra Madre de Chiapas'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra de Chimalapas''. No xiquitta tlahtocayotl Durango quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== Durango quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Victoria de Durango altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatlacatzin Evelyn Salgado Pineda in tetlanahuatiani. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Durango ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Durango quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Durango]] 55e15b56lh8bbiocamle7kutibvjvkm Michhuahcan 0 29069 499750 495657 2022-07-24T17:01:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Michhuahcan | Chantocaitl = Estado de Michoacán | Pamitl = | Chimalli = Escudo del Estado de Michoacán.svg | Tlalmachiyotl = Michoacan in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Morelia]] | Hueyaltepetl = [[Morelia]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tancitaro]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 16,187,608 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 656 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Matlatzicatlahtolli]] | Tepachoani = Alfredo del Mazo Maza | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = michhuahcatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-MICH | Matlatzalan = michoacan.gob.mx |}} '''Michhuahcan''' nozo '''Tlahtocayotl Michhuahcan''' ([[Caxtillantlahtolli]]: ''Estado de Michoacán'', [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Michoakani'', [[Otontlahtolli]]: ''Michoaka'', [[Mazahuatlahtolli]]: '''Animaxe'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]]. [[Morelia]] itecuacan tlahtocayotl Michhuahcan. Cuaxochtia canahpa in mictlampa ica [[Guanajuato]], canahpa huiztlampa ica [[Guerrero]] huan in [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa calaquitlampa ica in [[Tlahtocayotl Mexico]] huan [[Querétaro]], huan canahpa iquizatlampa ica [[Xalixco]], [[Coliman]] huan in [[Pacífico ailhuicatl]]. == Tlaltocayotl == [[Īxiptli:Glifo Michhuahcān.png|thumb|left|150px|In mēxihcatlahcuiōlli itech Michhuahcān.]] "Michhuahcān", cē nāhuatlahtōlli quitōznehqui "Michhuahni" īhuān "-cān" zanyenō campa. Ahnozo, occequīntīn quihtoa cah zanyenō [[michin]], auh īpampa oncān motōca "Michhuahcān". Cāuhca, Michhuahcān ōquimpix occequīntīn tōcāitl: ''Reino de Mechoacan'' (Huēyitlahtohcāyōtl Michhuahcān) īhuān ''Provincia de Michoacán'' (Huēyāltepētl Michhuahcān). Āxcān īāchcāuhtōca nēci in [[1917 Mēxihcatl Nahuatīlāmoxtli|1917 Mēxihcatl Nahuatīlāmoxpan]] iuhquin ''Estado Libre y Soberano de Michoacán de Ocampo'' (Yōllōxoxouhqui īhuān Huehcapan Tlahtohcāyōtl Michhuahcān Ocampo). Āxcān Caxtillahtōlcopa mohcuiloa "Michhuahcān" iuhqui ''Michoacán''. * [[Michhuacatlahtōlli]]: ''Michoakani'' * [[Mazāhuahtlahtōlli]]: ''Animaxe'' * [[Otontlahtōlli]]: ''Michoaka'' ==Huehcapatlahtoliztli== In tlahtohcāyōtl Michhuahcān, mani in īpan āxcān mēxihcatl tlahtohcāyōtl ītlāl in [[Michhuahcān]], [[Guanajuato]], [[Xālīxco]], [[Cōlimān]], [[Guerrero]], [[Querétaro]] īhuān in [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco|Mēxihco]]. Itlatquicayo ihuacpa [[iztatl]], [[michin]], [[canauhtli]], [[itztli]], [[cōztic teōcuitlatl]], [[iztāc teōcuitlatl]], cinabrio, [[chīltic tepoztli]], [[teccitli]], [[āmatzcalli]], [[chālchihuitl]], quetzaltotolacatl, [[ichcatl]], [[cacahuatl]], [[āhuacatl]], [[neuctli]], [[xīcohcuitlatl]], quemeh tequiyōtl īhuān tiyanquizcayoltica itlalchihualiz. Inōn huelitiyōtl īhuān tequiyōtl otlaicolti catca īcampa Mēxihcatlahtohcāyōtl ihuic xiuhpan 1476 canahpa 1518 ihcuac mēxihcah tlanequih xitepehua in Michhuahcatlahtohcāyōtl. [[Īxiptli:Yacatas de Tzintzuntzan.jpg|thumb|left|200px|In huehuecauh [[Huitzitzillān]].]] [[Tzintzontzan]] ([[michhuahcatlahtōlli]]: ''Tsintsunts’ani'') in altepenanyotl hueyi tlahtocayotl Michhuahcan, inin tlalpan ahmo otlanequi ca otlapeuh ica mexihcatl, auh in yaoquizqui ihuic hueytlahtoani [[Caltzontzin]]. In xiuhpan 1521, ohuetz in mexihcatlahtocayotl icampa caxtiltecah tepehuanimeh, in teyotl ihuan huelitiyotl ihuicpa mexihcatlacah acicoh ic Mesoamérica tlein noyuhqui michhuahqueh tlacocolih in mexihcah. In tonalcayotl ipampa tlahtocayotl Michhuahcan zanacual tlein yehhuan monequih xitlachihua ce nahuatililli ica Hernán Cortés ipampa ahmo xipiya itlacehuiliz. Tel yeceh, in nahuatililli ahmo tlatlayehcoti ica caxtiltecah in tlehca in xocoyoc hueyitlahtoani [[Tanganxoan inic Ome]] chichinatzalli ihuan temictilli ipampa tlahtonixiptla inic Ce Tepentilli ihuic Mexihco, in atlacatl [[Nuño Beltrán de Guzmán]]. Nicpampa xiyectlali in tlacoltiliztli ica Inic Ce Tepentililli cahnapa Tlahtocayotl Michhuahcan, 1533 iotitlani canah tlahtoani ihuicpa inic Ome Tepantililli ipan Yancuic Galixia nic xitlachihua tlatquitl ica michhuahqueh, in aquin don [[Vasco de Quiroga]] catca, ce tlacatl ixachi tlacetililli ica [[Yancuīc Galicia]] ihuan Michhuahcān. Inon yectli tlacatl oteixitta xitlacopa temachtiani icampa teopixqui. Yehhuatl oaltepetlaquetz [[Pátzcuaro]] ipan atezco. ==Tlalticpacmatiliztli== Michhuahcān tlatēctli in huitztlāmpa in [[Mēxihco cihuātlāmpa]] ipan in tlacatiyan. Cuāxōchtia in mictlāmpa īca in [[Guanajuato]] īhuān [[Querétaro]], nō in huitztlāmpa īca [[Guerrero]]; in ōmpa cihuātlāmpa īca [[Xālīxco]] īhuān [[Cōlimān]]; īhuān in tlāpcopa in [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco]] īhuān [[Guerrero]]. Quipiya 228 km² in huēyātēntli in mohtlamantiliah īca cihuātlāmpa in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl]]. In tlācatiyān ītlaīxpayo 58,644 km²<ref>INEGI (2010): "[http://mapserver.inegi.gob.mx/geografia/espanol/datosgeogra/extterri/frontera.cfm?c=154 Superficie Continental e Insular del Territorio Nacional"], consultada el 10 de mayo de 2010.</ref>. Michhuahcān ca itzalan 20 23 44'' ihuan 18 09' 42'' mictlampa ihuan 100 04' 20'' itech cihuatlampa ipan Greenwich meridiano. ==Teyacanaliztli== Michhuahcan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Morelia altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== [[Īxiptli:Avocado fruitnfoliage.jpg|thumb|200px|right|Michhuahcān in inic ce tlachiuhqui ipan [[Āhuacatl|āhuacapixcayōtl]].]] Tlahtohcāyōtl Michhuahcān in inic ce tlachiuhqui ipan [[Āhuacatl|āhuacapixcayōtl]]. Occequīntīn mēxihcah huēyi tequipanoltin in tlalpixcayōtl īhuīpan [[cintli]], [[tlālcacahuatl]], [[cafetzin]], [[ācintli]], [[āhuacatl]], [[chayohtli]], [[chīlli]], [[naranjaxocotl]], [[maniltzapotl]], [[nohpalli]], [[ochonetli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nōhuān [[pitzopixcayōtl]], [[tōtōlpixcayōtl]], [[ichcapixcayōtl]], [[cahuayōpixcayōtl]], [[cuacuepixcayōtl]], [[tentzonpixcayōtl]], [[pipiyolpixcayōtl]], īnōmpan [[coyonimatiliztli]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Catedral Metropolitana de Morelia.jpg|thumb|200px|Hueyi teocalli Morelia.]] [[Īxiptli:Janitzio-Danza-de-los-Viejitos.jpg|thumb|right|200px|Mihtohtli "Huehuetzin".]] Michhuahcān cē tlahtohcāyōtl īcan mochi tlacuicuiliztli īpan Centlālticpac quihto Tlaquitcāyōtl īpan Tlachīhuatlācayātl īpan Tlahtohcāyōtl Mēxihco; ixquich tlamatocac tōltēcayōtl, yoliztli īpan ahmo tlamatocac tōltēcayōtl iuhqui tlacualcāyōtl, mācēhualmihtotiztli, mācēhuallahtōliztli. === Mācēhuallōtl === Michhuahcān cē tlahtohcāyōtl īcan mochi tlacuicuiliztli īpan Centlālticpac quihto Tlatquicayōtl īpan Tlachīuhcāyōtl īpan Mexihco; ixquich tlamatocac tōltēcayōtl in ōmpa Mexihco huitztlāmpa, yōliztli īpan ahmo tlamatocac tlachīhualiztli iuhqui tlacuālcāyōtl, mācēhualmihtotiztli, mācēhuallahtolloliztli. In mitohtli, cē mihtotli īpan Miccailhuitl, tlācah īhuān cihuah mihtōtia tlanāhuahquez zan cen cuīcayōtl īca mecahuehuetl, panhuahuetl īhuān tlapitzalli. In yohuālmitohtli "Huehuetzin", ilhuitl īpan huēyāitualli Patzcuaro iteopan. ===Tlatzohtzonaliztli=== Miaquin [[tlatzohtzonanimeh]] ca inin altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[pirecua]] nozo [[cuicatl]]. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Michhuahcan ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Michihuahcan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Michhuahcan]] bqmt85umouji0jpg2js2ih0m2esuwsg Dragon Ball 0 30921 499809 419426 2022-07-24T19:20:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} '''Dragon Ball''' (Xapontlahtōlli: ドラゴンボール) ītōcā [[manga]] [[tlayōlītīliztli]]. [[Neneuhcāyōtl:Anime]] [[Neneuhcāyōtl:Xapon]] ootujnwzdsx95ovj1rqaua656grdkfx Šiprage 0 32128 499698 498544 2022-07-24T16:05:29Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Šiprage | Chantocaitl = Шипраге | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = Kotor Varoš-naselja.PNG | Chimalli = Котор-Варош (грб).svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{BIH}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = Tlahtohcayotl Srpska | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Kotor Varoš]] | Ancayotl = | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 520 | Chanehqueh = 954 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Bosniatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Šipragetecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC+1]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Šiprage''' itoca in [[Bosna huan Hertzegovina]] huan in tlapanahuia inic hueyi altepetl ipan Bosnia huan Hertzegovina.<ref>http://www.kartabih.com/</ref><ref>Vojnogeografski institut, Ed. (1962): Šiprage (List karte 1:25.000, Izohipse na 10 m). Vojnogeografski institut, Beograd / Military Geographical Institute, Ed. (1962): Šiprage (map sheet 1: 25.000, Contour lines at 10 m). Military Geographical Institute, Belgrade.</ref> Quipia 954 chanehqueh. ==Tequichihualiztli== ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>https://en.climate-data.org/location/905786/</ref> == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Šiprage}} * http://opstinakotorvaros.com/ *http://www.maplandia.com/bosnia-and-herzegovina/republika-srpska/siprage/ Maplandia *http://www.satellitecitymaps.com/europe-map/bosnia-and-herzegovina-map/federation-of-bosnia-and-herzegovina-map/%C5%A1iprage-map/ *http://www.distancesfrom.com/distance-from-Siprage-to-Banja-Luka-Bosna-i-Hercegovina/DistanceHistory/5243320.aspx *http://www.maplandia.com/bosnia-and-herzegovina/republika-srpska/siprage/ Maplandia *http://www.satellitecitymaps.com/europe-map/bosnia-and-herzegovina-map/federation-of-bosnia-and-herzegovina-map/%C5%A1iprage-map/ *http://www.distancesfrom.com/distance-from-Siprage-to-Banja-Luka-Bosna-i-Hercegovina/DistanceHistory/5243320.aspx *http://www.udaljenosti.com/bosna/- Distances in B&H [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Bosnia huan Hertzegovina]] 66b9bronno564pw7u0ifmfu74les7yo Picicihapan 0 32399 499898 499601 2022-07-25T03:06:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NCH_name=Pixixihapan|NCH_name=Pixixiapan|NHN_name=Picicihapan}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Picicihapan | Chantocaitl = Pijijiapan | Tlaixcopinalli = Presidencia municipal pijijiapan.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = PijijiapanEscudo.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHP/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Picicihapan altepetlahtohcan|Picihapan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 57 | Chanehqueh = 18,219 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Picihapanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 070690001 | Matlatzalan = }} In '''Picicihapan''' ce altepetl ipan in tlahtocayotl [[Chiyapan]], ompa [[Xoconochco]] ca. In altepetl icua itech Picicihapan altepecalpolli. Ce altepepan iyolo Chiyapan [[Pacífico ailhuicatl]], quipia 18,210 chanehqueh.<ref>Pueblos de América. [https://mexico.pueblosamerica.com/i/pijijiapan/ ''Pueblos de México'', Chiyapan tlahtocayotl, Pijijiapan; 1 metztli abril itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> ==Tlaltocayotl== [[Īxiptli:Black-bellied Whistling Duck (Dendrocygna autumnalis) RWD.jpg|200px|thumb|izquierda|Picicihtli.]] In tocayotl itech altepetl ipampa in tototl [[picicihtli]] (''Dendrocygna autumnalis''). Picicihapan ce tlaltocayotl ompa Chiyapan, motoca «Picicihapan» ompa inahuatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pijijiapan''. Huehuecauhtica ipan altepenahuatlahtolli quiza ipan: nahuatlahtocopa [[picicihtli]], anca [[atl]], ce atoyatl nozo amaitl; nican inelhuayo tlapehua ica piciciha- huan in tlahtolli ''-pan'' tlen ipehualiz -co huala ipan in cualcan. ==Huehcapatlahtoliztli== Inin ocatca intlalpan in huehcauh tlacameh huic in xihuitl [[900 y. C.]] ica in [[olmecah]]. Ipan in macuilpohualxihuitl VII (600) in [[mamtlacameh]] ochantlalihqueh, ipan in macuilpohualxihuitl XI ([[1000]]) oahciqueh in [[toltecah]], ipan in macuilpohualxihuitl XV ([[1486]]) in ihcuac in tlahtoani in [[mexicah]] otlalpolohqueh inin tlalli, in aquihqueh oquitocaitihqueh Picicihapan. [[Pedro de Alvarado]] otlalpoloh ipan [[1524]]. Ipan [[1821]], ica in tlacaxoxouhcayotl [[Cuauhtemallan]] tlatectli yeh, zatepan tlatectli Mexico ipan [[1842]]. In [[Tēcuāntēpec tlālolīniliztli īpan 2017|tlalolin 8.2 Mw]] omochiuh in 7 metztli septiembre ipan [[2017]] 133km in huitztlampa Picicihapan. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Sistema silvopastoril en cuenca alta del río Coapa, Pijijiapan, Chiapas 18.jpg|200px|left|miniaturadeimagen|In ahcopa in Coaapan atoyatl.]] In altepetl Picicihapan tlatectli in tlahco in hueyatenco in tlahtocayotl Chiyapan, quichihua in Chammahmaquiliztlalli in Imonamicyan Tlalli-Hueyatentli huan in onohuayan [[Xoconochco]]. Itlaixpayo 1 752.28 km² in ca in 2.40% in tlacempohualiztli in cemantoc Chiyapan. In tlatzaccan incemonocayo cahteh 15° 24' - 15° 54' in cihuatlampa ancayotl. Itlallo mani ipan in [[Pacífico ailhuicatl]] ixquichca in [[Nantepetlah Huitzampa]], in ipampa ihuehcapancayo mocuepa in 0 ixquichca in 2 500 metros in hueyamanilizpan. Cuaxochtia in mictlāntlampa ica in altepecalpolli [[Tonallan, Chiyapan|Tonallan]], in mictlampa ica [[Villa Corzo]], in mictlantlapcopa ica [[La Concordia]] huan in tlapcopa ica [[Mapachtepec]], in huitztlancihuatlampa ica in [[Pacífico ailhuicatl]]. ===Atiliztli=== In altepetl moloni in atoyatl Margaritas, Jericó, San Isidro, Central, Urbina, [[Picicihapan atoyatl]] huan [[Coaapan atoyatl]]. ==Chanehmatiliztli== Picicihapan altepetl quipia 18,219 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 14 141 |- | [[2010]] | 16 917 |- | [[2020]] | 18 219 |- |} == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Pijijiapan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] mqwhq1tdq12jv7nfd1o5w41ppuwecyz Huexotlah 0 32988 499692 499690 2022-07-24T15:07:44Z Koatochij 19758 /* Hueyiteocalli Huexotlah */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Wexotlah|NHE]]}} {{P2|[[Uexotlaj|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Huexotlah | Chantocaitl = Huejutla de Reyes | Tlaixcopinalli = Huejutla de Reyes (18).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan|Hidalgo Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Huexotlah altepetlahtohcan]] | Ancayotl = 21°08′24″N 98°25′10″O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 137 | Chanehqueh = 44,311 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[nahuatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Daniel Andrade Zurutuza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 43000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 130280001 | Matlatzalan = }} '''Huexotlah''' (nozo motenehua caxtillantlahtolli: ''Huejutla de Reyes''), ce altepetl ipan [[Huexotlah altepetlahtohcan]], in ompa [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] tlahtocayotl ipan [[Mexico]] tlalli. Ce altepepan iyolo Hidalgo [[Cuextecapan]], quipia 44,311 chanehqueh.<ref> [https://mexico.pueblosamerica.com/i/huejutla-de-reyes/ ''Pueblos de América'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes altepetlahtohcan; 1 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Ce tenyoh altepetl ompa mochi Cuextecapan. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[nahuatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli moihtoa ''Cuextecapan nahuatlahtoltica''. Huexotlah altepetl ica cualli tlacualiztli ihuan occe mitohtli mochi xihuitl. In [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa octubre metztli huan noviembre metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|130px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Hidalgo Cuextecapan, motoca «Huexotlah» ompa inauatlahtol Cuextecapan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Huejutla de Reyes''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Huexotlah quiza ipan: nahuatlahtocopa [[huexotl]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Occe macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl huan ce chichiltic nelhuayotl. ==Huehcapatlahtoliztli== Huexotlah altepetl tlanelhuayotilo ipampa [[cuextecah]], anca in nahuatlacameh quihtoznequi inin altepemaitl Ixtlahuexotlah xiuhpan 619 a.C. Toltecah oahcicoh canahpa altepemaitl, yehuantin ochanti itechnahuac 24 xihuitl. Ipan xohuitl 1407, inon altepetl catca aliada ica Teucyotl Metztitlan huan xiuhpan 1486, Huexohtlah ocatca conquistada ipampa Ahuizotl, tlalli pertenecía canah in Hueyaltepetl Cuextecapan. Xiuhpan 1544, teuctli Juan Eustaquio otlaquetz in teocallli itech teocalco tepacholiztli San Agustín ipampa teopixqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Coaocuilco]] | Norte = [[El Pintor]] | Noreste = [[Veracruz]] | Oeste = [[Chililico]] | Centro = Huexotlah | Este = [[Chalahuiyapan]] | Suroeste = [[Aquixcuatitlan]] | Sur = [[Atalco]] | Sureste = [[Chalahuiyapan]] }} [[File:Huejutla de Reyes, Hidalgo 1.jpg|thumb|220px|right|Huexotlah altepetl.]] [[File:Huejutla de Reyes. 03.jpg|thumb|220px|right|Tahuizan atoyatl ipan Huexotlah.]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Pintor]] ompa Veracruz tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Chicmecatitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Chalahuiyapan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chililico]] huan [[Coaocuilco]]. ===Tepetiliztli=== In Huexotlah altepetl ca itzalan ''Sierra Madre Oriental'' (Hueyi Nantepehuahcan Iquizayampa) huan ipan teotlalli canahpa Tantoyuca, in Tepexititla ce xoxohuic tepetl ompa in tonatih icalaquitlampa. === Atiliztli === In Tahuizan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac [[quiyahuitl]] ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero |17.3 |13.9 |22 |64 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |19 |15.3 |24.1 |58 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |21.3 |17.3 |26.6 |68 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |24.1 |19.9 |29.6 |80 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |25.9 |22.1 |30.6 |93 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |25.9 |22.6 |30.1 |146 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |25.4 |22.6 |29.2 |145 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |25.9 |22.5 |30 |140 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |24.7 |21.9 |28.4 |227 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |22.9 |29.9 |26.7 |183 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |20 |16.8 |24.1 |92 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |18.1 |14.8 |22.7 |57 |}<ref>Climate-Data [https://es.climate-data.org/america-del-norte/mexico/hidalgo/huejutla-de-reyes-45552/ Yeyantli Huexotlah], Huexotlah altepetlahtohcan, Hidalgo Tlahtohcayotl ipan Mexico tlalli. 15 metztli julio xiuhpan 2022.</ref> === Yoliztli === Huexotlah iyoliz nepapan, ca occequin cuahuitl huan cuauhtonton, quipiya [[huexotl]], [[ixizhuatl]], [[teocuahuitl]], [[tzapotl]], [[amolli]], [[lalaxcuahuitl]], [[xalxococuahuitl]], [[capolcuahuitl]], [[ahuacacuahuitl]], [[matzahtli]] huan [[cuauhxilotl]]. No xiquitta Huexotlah altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]], [[ayotochtli]], [[aztatl]], [[tochtli]], [[tzopilotl]], [[huitzilin]], [[tohtli]], [[tepocolcoatl]] huan [[cincoatl]].<ref>Ayuntamiento de Huejutla de Reyes [https://huejutla.gob.mx/tu-municipio/medio-fisico#:~:text=La%20fauna%20la%20componen%20mam%C3%ADferos,el%20garz%C3%B3n%20y%20el%20zopilote. ''Medio físico'', Hidalgo tlahtocayotl, Huejutla de Reyes; 23 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Tequitiliztli == [[File:Huejutla de Reyes (27).jpg|thumb|220px|left|Huexotlah xolalpan quipiya tepitzin tlanamacaliztli.]] Huexotlah ce altepetl ipan Hidalgo ica itequiyo itech tlanamacaliz ica [[Veracruz]]. Huexotlah tequitiliz ca ipan [[tiyanquiztiloyan]] huan [[tiyanquiztli]] campa chaneh tequipanoa itlalpixcayo, tlanamaca xochimeh, tlacualiztli, xochicualli, cuauhtontli, tequichihualiztli, tlamantli, yolcameh nozo tepoztlamantli. Nican ce hueyi altepetl, quipiya miac tlanamacatiliztli, xoalapan chaneh tlanamaca ipan cuauhmalacatl, tzopelli, tlacualiztli huan ahahuilli, ipan ohcalli quipiya nacanamacoyan, pahcalli, tlacualchihualoyan, amanamacoyan, cacnamacoyan, ocnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, xochinamacoyan, tlapalnamacoyan, noyuhqui nohuan nican hueyi tlanamacoyan mah noyuhqui Elektra, Coppel, Soriana, Chedraui, Oxxo, Pemex, ohcequin. In nehnemiliztli nican, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Huexotlah, in [[miccailhuitl]] hueyi tonalilhuitl ipan tonalamatl ompa Inic Mahtlactli metztli huan Mahtlactli huan ce metztli, quihtoznequi ''Xantoloh''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MAPA HUEJUTLA.jpg|thumb|250px|right|Tlalmachiyotl altepeticpac.]] In altepetl quipia ica atl, tlahuilli, apantli, ohcoyonqui, ohcalli pavimentado. Quipia ohcequin servicios itech, telefornía, televisión satelital huan matlatzalan. Huexotlah altepetl quipia ce hueyiohtli Pachyohcan-Tampico tlanepanoa ica ohce altepetl mah iuhqui Tantoyuca, Tamazunchale, Chicontepec, Tzacualtipan huan hueyi altepemeh mahtel Pachyohcan, Altepetl Mexico, Monterrey, Atemaxac, Matamoros, Tampico. Altepetl Valles huan Tochpan; ohcequin ohmitl ADO ipan [[calmimilolli]], nican quipia altepeticpac huaznenqui quemeh taxis huan combis. ==Chanehmatiliztli== Huexotlah altepetl quipiya 44,311 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1900]] | 2 600 |- | [[1910]] | 2 843 |- | [[1921]] | 2 981 |- | [[1930]] | 3 163 |- | [[1940]] | 3 322 |- | [[1950]] | 3 676 |- | [[1960]] | 3 849 |- | [[1970]] | 6 854 |- | [[1980]] | 12 336 |- | [[1990]] | 24 742 |- | [[2000]] | 34 141 |- | [[2010]] | 40 015 |- | [[2020]] | 44 311 |- |} ===Tlahtolli=== [[File:Mexican Holy Week (Semana Santa) 2.JPG|thumb|200px|Huexotlah altepechaneh tlahtoah nahuatlahtolli.]] Ipan Huexotlah altepetl chanehqueh tlahtoah [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtoltica auh 72% ipan altepehuahqueh quitlahtoah. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Hidalgo Cuextecapan nahuatlahtolli'' itech Hidalgo tlahtocayotl. Nican inin tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoah occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[cuextecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech ohcequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehová''. ==Tlamachtiliztli== [[File:Huejutla de Reyes (12).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Tecnológica de la Huasteca.]] Huexotlah altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Tecnológica de la Huasteca Hidalguense'', ''Instituto de Ciencias y Estudios Superiores de Huejutla'', ''Instituto Tecnológico de Huejutla'', ''Universidad Pedagógica Nacional Sede Regional Huejutla'', ''Universidad Politécnica de Huejutla'' huan ''Escuela Superior Huejutla'', ce pani tlamachtiloyan itech UAEH. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria Técnica'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica ''becas'' (tequiyotl), huan chicuace tlamachtiloyan huan temachtianimeh quipia “programa” ica itemachtiliz ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequinemiliztli== [[Image:Huejutla de Reyes (8).jpg|thumb|200px|Hueyi tecalli Huexotlah.]] [[Image:Maestra artesana decorando con pincel el barro en Chililico, Hidalgo.jpg|thumb|200px|Chililico iacomi.]] Altepetl Huexotlah ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Hidalgo tlahtocayotl ompa [[Cuextecapan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== ====Hueyiteocalli Huexotlah==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Huexotlah ca Hueyiteocalli San Agustín ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa ipampa ixteocalco ipan '''''calmanaliztli'''''. Ipan caxtillantlahtolli quihtoznequi ''fachada''.</ref> ica espadaña, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === Altepetl Huexotlah ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan nahuatlahtolcopa ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[cuauhpanco]], caxtillahtolcopa ''huapango'', ce Cuextecapan cuicatl ica [[mecahuehuetl]], noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). == Momotlaliztli == In momotlaliztli ipan Huexotlah ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], [[acalpainaliztli]], [[tlamaneloliztli]], mapatoltiliztli, ohcequin. == No xiquitta == * [[Hidalgo]] * [[Cuextecapan]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Huejutla de Reyes}} {{Hidalgo Cuextecapan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] lxstfkhjh8ic3z0gw2lvzwwos1bxr48 Mexihco 0 33027 499726 499474 2022-07-24T16:41:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tecpantlahtolli}} '''Mexihco''' (huehcauh ''Mexico'') ce tlacatian ipan Cemanahuac. ==Tlaltocaitl== In tocaitl ''Mexihco'' ipan in huehcauh meexihcah intecuacan, In iuhqui [[Bernardino de Sahagún]] tlein mochihua ic ''Metztli'', ''xictli'' ihuan ''-co''<ref>ītechpa ''Metzxico'': ''metz(tli)'' (luna), ''xic(tli)'' īhuān ''-co'' (locativo). Sahagún, ''Historia general...''.</ref>. Tel ocatcah ehtoliztli ipampa in nahuatlahtolli iiuhcayo ahmo quimacahua in tocaitl ica in tlalilli tlahtolli<ref>Karttunen (1983) quihtoa tlein in Sahagún īpipīquiliztli neltzintiliztlahtōltica ahmo tlayōllohmaxiltia īpampa ahmo quinehnehuilia in hueyac /ī/ īpan ''xīc-'' 'xīctli', ahmo nō in ''saltillo'' achtopa, nō īhuān in quizaliztli quipiya cē ahmo nāhuatīlli iuhquiyōtl ''-tz-'' īpan ''mētz-''.</ref>. [[Clavijero]] oquihtoh tlein in tocaitl ocahtca ipal ''Mexihtli'' quihtoznequi [[Huitzilopochtli]]. In neneuqui amoxpan, Clavijero oquihcuiloh ce tlahtolcaquiliztiloni, yeh oneltocac in tlahtolli oquihtoznec in ''Metl iyollohco'', tel ipal in tlahtolmatiliztli oquiyecoh tlein in tocaitl itech in mexihcah imachcauhteotl. Clavijero oquihcuiloh: {{cita|Yo algún tiempo creí que el nombre verdadero era ''México'', que quiere decir en el centro del maguey o la pita, o el aloe mexicano; pero me desengañó el estudio de la historia, y ahora estoy seguro de que ''México'' es lo mismo que el lugar de ''Mexitli'' o ''Huitzilopochtli'', es decir, el Marte de los Mexicanos, á causa del santuario que en aquel sitio se le construyó.}}<ref>Clavijero, 1844: 74.</ref>. ===Occequintin ihcuiloqueh=== Quipia nahui caxtillantlahtolmachiyotl ipampa Mexihco; ic ce ''México'' ihuan ic ome ''Méjico''. * Alonso de Molina : [[Mexico]] * Francisco Xavier Clacijero : [[Mexico]] * Alexis Wimmer: '''Mēxihco''' ahnozo '''Mêxico''' ==No xiquitta== * [[Tlacatian]] =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Mexihco]] ot81oj15spbwpidu4t8alw3fusdmkjt Nicanahuac 0 33684 499723 496117 2022-07-24T16:37:42Z Koatochij 19758 /* Occequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Nicaragua|NCH]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtocayotl Nicaragua | Tlaltocaitl = República de Nicaragua | Tocaitl = Nicaragua | Pamitl = Flag_of_Nicaragua.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Nicaragua.svg | Tlacatiyancuicatl = [[Nicaragua tlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional de Nicaragua.ogg | Tlalmachiyotl = Nicaragua (orthographic projection).svg }} '''Nicaragua''' nozo '''Tlacatlahtohcayotl Nicaragua''' (caxtillantlahtolli: ''República de Nicaragua''), [[tlacatiyan]] ipan Tlahco [[America]] tlalli, itecuacan [[Managua]] ca. Nicaragua tlatectli [[Pacífico ailhuicatl]] in iquizatlampa huan [[Atlántico ailhuicatl]] in tlapcopa itzalan. Cuaxochtia in mictlampa ica [[Honduras]] huan in huitztlampa ica [[Costa Rica]]. ==Tlaltocayotl== In achto [[nahuatlacatl|nahuatlacah]] oahcicoh inin tlalli, in otocayoti ''Nicanahuac'' ipampa in cemantoc [[Anahuac]] tlalli: ipampa ''Nican Anahuac'' no quihtoznequi in ''ici Anahuac''. In tocayotl ''Nicaragua'' in caxtillantlahtoliztli ipampa in huehcauh [[nahuatlahtolli]] ''Nicanahuac'' ca. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtopa chanehqueh in tlen onenqueh ipan inin tlalli ocatca in [[mayatlacameh]] ipan xihuitl 2000 a.C. oc ye in caxtiltecah ohualahqueh in Cuauhtemallan. Itlahtoliz moxelhuia ipan eyi cahuitl: ''preclásico'', ''clásico'' huan ''postclásico''. In cahuipan ''clásico'' inin altepetiliztli oxochicuepon ipan in yehyecolmatiliztli huan in toltecayotl. Tel in achto tlacatiyan omelahuac cahuipan in caxtiltecah, huan axcan altepetlaliah in tlalli. Miac ''clásicas'' hueyi mayaltepetl oquintlalcahuiqueh ahmo huehca in xihuitl 1000 a.C.. In ''postclásico'' tlahtocayotl ipan in tlahco tlalli -iuhqui in quiché tlahtocayotl ''Q'umarkaj'' ([[Otlatlan]])- tel, xochicueponyah ixquich in tlalpoloani Pedro de Alvarado in xihuitl [[1523]] huan [[1527]] itzalan. ==Tlalticpacmatiliztli== [[File:Nicaragua Topography.png|250px|thumb|left|Nicanahuac]] In Nicanahuac quimpiah miaquintin 22 tlaxeliuhcayotl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Honduras]] huan [[Cececpan mictlampa]], canahpa icalaquitlampa no [[Pacifico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]], in iuhquin canahpa tlapcopa [[Caribe hueyatl]] huan canahpa huitztlampa [[Costa Rica]] tlalli. In tepetl ocachi cuauhtic<ref group=tyml.>Nahuatlahtolli '''''cuauhtic'''''. Ipan caxtillantlahtolli quihtoznequi ''alto, entre los árboles''.</ref> [[Mogotón]] ica [[Honduras]] huan inic ome ocachi cuauhtic nican Nicanahuac [[Tlalli]] in [[Cosigüina]], ohce tepetl quemeh [[Ometepec]] ipan [[Nicanahuac atezcatl]]. In tepeyohtic sistema [[Cordillera del Pacífico]] huan [[Cordillera central]], ohcequin. In [[atoyatl]] ocachi huehca [[San Juan atoyatl]], [[Nicanahuac atezcatl]] huan [[Manahuac atezcatl]]. === Yoliztli === Nicanahuac iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, ce tlacatiyan iquiyauhtlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacixtlahuatl teotlalli moihtoa ''pampas'', quipia hueyatl huan hueyi atoyatl. Nican Nicanahuac quipia cuauhtontli nepapan, mah [[ahuatl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Ljusterö Bössarviken 01.jpg|[[ahuatl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:2009 Yucatán beach palms.jpg|[[apachtli]] </gallery> No xiquitta Nicanahuac quipia totomeh mah [[alotl]], [[cochotl]], [[tlecuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[itzcuauhtli]], noihqui quipia yolcameh chichinimeh [[tlacamichin]], [[tlacaxolotl]], [[tlatzqui]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Ara macao -Fort Worth Zoo-8.jpg|[[alotl]] Image:Sarcoramphus papa (Königsgeier - King Vulture) - Weltvogelpark Walsrode 2013-01.jpg|[[cozcacuauhtli]] Image:Preguiçalinda.jpg|[[tlatzqui]] </gallery> ==Teyacanaliztli== ===Nicanahuac ixeliuhca=== <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Nicanahuac ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:NicaraguaDepartmentsNumbered.png|center]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlalxeliuhcayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlacatlahtohcāyotl Nicanahuac''' | align="right" |'''5,465,100''' | align="right" |'''129,494''' | '''[[Manahua]]''' |- |16. [[Atlántico Norte]] | align="right" | 314,130 | align="right" | 33,106 | [[Bilwi]] |-bgcolor="#f0f0f0" |- |17. [[Atlántico Sur]] | align="right" | 306,510 | align="right" | 27,260 | [[Bluefields]] |- |1. [[Boahco]] | align="right"| 150,636 | align="right"| 4,177 | [[Boahco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Carazo]] | align="right" | 166,073 | align="right" | 1,081 | [[Xilotepec]] |- |3. [[Tlālxeliuhcāyōtl Chināntēcapan|Chināntēcapan]] | align="right" | 378,970 | align="right" | 4,822 | [[Chināntēcapan]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Chontal, Nicanahuac|Chontal]] | align="right" | 153,932 | align="right" | 6,481 | [[Xicalpan]] |- |5. [[Eztetl, Nicanahuac|Eztetl]] | align="right" | 201,548 | align="right" | 2,230 | [[Eztetl]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Tlālxeliuhcāyōtl Granada|Granada]] | align="right" | 168,186 | align="right" | 1,040 | [[Granada, Nicanahuac|Granada]] |- |7. [[Xīcohtēncac]] | align="right" | 331,335 | align="right" | 9,222 | [[Xīcohtēncac, Xīcohtēncac|Xīcohtēncac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Tlālxeliuhcāyōtl León|León]] | align="right" | 355,779 | align="right" | 5,138 | [[León, Nicanahuac|León]] |- |9. [[Madriz]] | align="right" | 132,459 | align="right" | 1,708 | [[Xomōtepēc]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Tlālxeliuhcāyōtl Manāhuac|Manāhuac]] | align="right" | 1,262,978 | align="right" | 3,465 | [[Manāhuac]] |- |11. [[Mazātlān, Nicānāhuac|Mazātlān]] | align="right" | 289,988 | align="right" | 611 | [[Mazātlān, Nicānāhuac|Mazātlān]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Mahtlāccalpan]] | align="right" | 469,172 | align="right" | 6,804 | [[Mahtlāccalpan]] |- |13. [[Yancuīc Segovia]] | align="right" | 208,523 | align="right" | 3,491 | [[Ocotlah]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Tlālxeliuhcāyōtl Rivas|Rivas]] | align="right" | 156,283 | align="right" | 2,162 | [[Rivas, Nicanahuac|Rivas]] |- |15. [[Río San Juan]] | align="right" | 95,596 | align="right" | 7,541 | [[San Carlos, Nicānāhuac|San Carlos]] |-bgcolor="#f0f0f0" |}</div> ==Chanehmatiliztli== ===Tlahtolli=== In tlahtolli ocachi otlatoc nican Nicanahuac [[caxtillahtolli]], noihqui [[inglatlahtolli]] huan macehualtlahtolli. ===Neltococayotl=== [[Īxiptli:CATEDRAL DE LA INMACULADA CONCEPCION, MANAGUA - panoramio.jpg|thumb|right|200px|Hueyiteocalco ipan Manahuac.]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech ohcequin itocahuan teteoh. Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan ohcequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah ohcequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan ohcequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli. ==Tlamachtiliztli== Nicanahuac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah temachtiloyan quipixtoc conemeh, oquichpilmeh huan cihuapilmeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamactiloyan quipiah [[Universidad Nacional Autónoma de Nicaragua]] ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. Ohceuin tepochcallli [[Universidad Agraria]] huan [[Universidad Centroamericana]]. Nohquiah quipia calnechicoltlamachtiltequitl, campa quinceliah tlen cehcanoc coneh ehuanih noponah quintlamacah huan cochih iztoqueh 56,000 telchpocah huan ponah inmaco iztoqueh ome tlamachtianih tlen quintlaliah ni conemeh. No quiya iztoque ome tlamachtianih. Noquia tlapalehuia ipan caltlamachtilnechicoltequitl. ==Tequinemiliztli== ===Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli=== [[Īxiptli:Kathedrale Leon 2.JPG|thumb|right|200px|Hueyiteocalco ipan León.]] * [[1984]] – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Hueyiteocalco ipan León]]. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Nicanahuac ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Manahua, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Nicanahuac quipia tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli ipan [[Estadio de Baisbol]], padel, mapatoltiliztli, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[America]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Nicanahuac}} {{Commons|Nicaragua}} * [http://www.marcaacme.com MarcaAcme.com Literatura, Arte y Eventos de Nicaragua] * [http://www.artenicaraguense.com Arte Nicaraguense] {{Ancayotl | Noroeste = {{HND}} | Norte = {{HND}} | Noreste = {{HND}} | Oeste = [[Ailhuicatl Pacífico]] | Centro = Nicanahuac | Este = [[Hueyatl Caribe]] | Suroeste = [[Ailhuicatl Pacífico]] | Sur = {{CRI}} | Sureste = [[Hueyatl Caribe]] }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Nicanahuac]] bxoiryku4nfup0dfmijj0obondukxbh Cuauhtemallan 0 33813 499884 499366 2022-07-25T02:46:07Z Koatochij 19758 /* Cuauhtemallan ixeliuhca */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Kwahtemallan|NCH_name=Guatemala|NCI_name=Cuauhtemallan|PPL_name=Kwajtemalan}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlahtohcayotl Cuauhtemallan | Tlaltocaitl = República de Guatemala | Tocaitl = Cuauhtemallan | Pamitl = Flag_of_Guatemala.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Guatemala.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Cuauhtemallan tlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional de Guatemala.ogg | Tlalmachiyotl = Guatemala (orthographic projection).svg | mapa_tamaño = 290px }} '''Cuauhtemallan''' ([[Caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]]: ''Guatemala'' {{Audio-IPA|ES-pe_-_Guatemala.ogg|/gwateˈmala/}}) iachcauhtoca '''Tlahtohcayotl Cuauhtemallan''' (caxtillantlahtolcopa: ''República de Guatemala''), [[tlacatiyan]] tlatectli [[Tlahco America]], ipan in cihuatlampa, in hueyi inemiliz oquichiuhqueh in [[mayacayotl]] huan in [[Virreinato Yancuic España]]; no quipia in [[Altepetl Cuauhtemallan]], tlapanahuia America ica ocachi 17 ''millones'' chenehqueh..<ref name="censo">[https://www.prensalibre.com/guatemala/comunitario/censo-2018-hay-16-3-millones-de-guatemaltecos/%7Ctítulo=XII «Censo Nacional de Población y VII de Vivienda»]. ''Instituto Nacional de Estadística de Guatemala y Gobierno de la República de Guatemala'' {{Spa (nhn)}}</ref> Cuaxochtia in mictlampa ica [[Mexico]], in huitztlampa ica [[Cozcatlan]] huan in [[Pacífico ailhuicatl]] huan in iquizayampa ica [[Belice]], in [[Caribe hueyatl]] huan [[Honduras]]. ==Tlaltocayotl== In [[tlaxcaltecah]], in aquihqueh oquinehnemi ica [[Pedro de Alvarado]], oquitocaitihqueh inin tlalli iyuhqui ''Cuauhtemallan'', ipampa in nahuatlahtoliztli itech ''Quiché'' in tlen quihtoznequi ''Cuauhtemalli'' no ''miac cuahuitl''. Cuauhtemallan catca ce tzacualco moihtoa . ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[quichetlahtolli]]: ''Watemala'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtopa chānehqueh in tlein ōnenqueh īpan inīn tlālli ōcatca in [[mayatlācah]] īpan xihuitl 2000 a.C. oc ye in caxtiltēcah ōhuāllahqueh in Cuauhtēmallān. Ītlahtōllo moxelhuia īpan ēyi cahuitl: ''preclásico'', ''clásico'' īhuān ''postclásico''. In cahuipan ''clásico'' inīn āltepētiliztli ōxōchicuepōn īpan in yehyecōlmatiliztli īhuān in tōltēcayōtl. Tēl in achto tlācatiyān ōmelahuac cahuipan in caxtiltēcah, īhuān āxcān āltepētlāliah in tlālli. Miac ''clásicas'' huēyi mayaāltepētl ōquintlālcahuiqueh ahmo huehca in xihuitl 1000 a.C.. In ''postclásico'' tlahtohcāyōtl īpan in tlahco tlālli -iuhqui in quiché tlahtohcāyotl ''Q'umarkaj'' ([[Otlatlān]])- tēl, xōchicuepōnyah īxquich in tlālpoloāni Pedro de Alvarado in xihuitl [[1523]] īhuān [[1527]] ītzalan. In Cuauhtēmallān ahco tlālli tlācah, iuhqui in [[cakchiquellācah]], in [[mantlācah]], in [[quichetlācah]] īhuān [[tzutujillācah]] īhuān in [[quekchitlācah]] īpan in tlani tlālli mictlāmpa Cuauhtēmallān oc tlachīhuah cē tāchcāuh tlācaolōlōlli ītech in cuauhtēmaltēcah. Inīn tlālpan huēyi tlācatlachīhuayōtl ītechcopa [[tōltēcāyōtl]] īhuān yehyecōlmatiliztli, iuhqui in calmanayōtl, āmoxtlahcuilōliztlil, tlapōhuallōtl, ilhuicamatiliztli, tlahcuilōliztli, tetlahcuilōliztli īhuān Tlachīhuamatilizzōtl. In mayatlācah ōquinquetzqueh huēyi āltepētl in cāhuitl Preclásico iuhquie in huēhuēāltepētl īpan San Bartolo, Cival, Nakbé, El Mirador, Uaxactún, Tikal, Ceibal, Río Azul, Yaxhá, Dos Pilas, Cancuén, Machaquilá, Aguateca īhuān Kaminal Juyú īhuān Abaj Takalik, inīn tlacuitlapilohuah ahmo huehca in ilhuicatl Pacífico. [[Caxtillān]] ōtlapachouh Huēyitlahtocāyōtl Cuauhtēmallān in xihuitl 1821 īhuān quipiya īcelcatiyo īhuicpa [[Yancuīc Caxtillān]] in xiuhpan 1838. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{MEX}} | Norte = {{MEX}} | Noreste = {{MEX}} | Oeste = {{MEX}} | Centro = Cuauahtemallan | Este = {{BLZ}}, [[Atlántico ailhuicatl]] | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sureste = {{SLV}}, {{HND}} }} Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico]], canahpa icalaquitlampa ica [[Ailhuicatl Pacífico]], canahpa huitztlampa ica [[Cozcatlan]]; canahpa iquizayampa ica [[Honduras]], in noihquin canahpa [[Belice]] huan Mar Caribe. In tlacatiyan quipiya 2.780.400 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. === Yoliztli === Cuauhtemallan iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ce tlacatiyan iquiyauhtlal. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''pampas'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Cuauhtemallan quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[ahuatl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Ljusterö Bössarviken 01.jpg|[[ahuatl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:2009 Yucatán beach palms.jpg|[[apachtli]] </gallery> No xiquitta Cuauhtemallan quipiya totomeh quemeh [[quecholtotol]], [[cochotl]], [[tlecuauhtli]], [[quetzaltototl]], noihqui quipiya yolcameh chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[tlacaxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:133quetzal.JPG|[[quetzaltototl]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Bothriechis aurifer (4).jpg|[[cochocoatl]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== === Cuauhtemallan ixeliuhca === <div align=center> {|class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="LightSlateGray"|'''Cuauhtemallan ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:GuatemalaProvs.PNG|center]] |- style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Departamento''' | '''Chanehqueh''' | '''Tlaixpayotl''' | '''Tecuacan''' |-bgcolor="#f0f0f0" |'''Cuauhtemallan''' | 12,728,111 | 108,890 | '''[[Altepetl Cuauhtemallan]]''' |- |1. [[Alta Verapaz]] | 776,246 | 8,686 | [[Cobán]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baja Verapaz]] | 215,915 | 3,124 | [[Salamá]] |- |3. [[Chīmaltēnanco]] | 446,133 | 1,979 | [[Chīmaltēnanco (Cuauhtēmallān)|Chīmaltēnanco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Chiquimollān]] | 302,485 | 2,376 | [[Chiquimollān (Cuauhtēmallān)|Chiquimollān]] |- |5. [[Petén]] | 366,735 | 35,854 | [[Flores]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[El Progreso]] | 139,490 | 1,922 | [[Huāxātōyāc]] |- |7. [[Quiché, Cuauhtēmallān|Quiché]] | 655,510 | 8,378 | [[Santa Cruz del Quiché]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Itzcuintlān]] | 119,897 | 4,384 | [[Itzcuintlān (Cuauhtēmallān)|Itzcuintlān]] |- |9. [[Cuauhtēmallān (Tlālxeliuhcāyōtl)|Cuauhtēmallān]] | 2,538,227 | 2,126 | [[Altepetl Cuauhtemallan]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Āhuēhuētēnanco]] | 846,544 | 7,400 | [[Āhuēhuētēnanco (Cuauhtēmallān)|Āhuēhuētēnanco]] |- |11. [[Izabal]] | 314,306 | 9,038 | [[Puerto Barrios]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Xālāpan, Cuauhtēmallān|Xālāpan]] | 242,926 | 2,063 | [[Xalapan, Cuauhtemallan|Xalapan]] |- |13. [[Xōchiāpan]] | 389,085 | 3,216 | [[Xōchiāpan (Cuauhtēmallān)|Xōchiāpan]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Tlalxeliuhcayotl Quetzaltenanco|Quetzaltenanco]] | 503,857 | 1,951 | [[Quetzaltenanco]] |- |15. [[Retalhuleu]] | 241,411 | 1,856 | [[Retalhuleu (Cuauhtēmallān)|Retalhuleu]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Zacatepēc, Cuauhtēmallān|Zacatepēc]] | 248,019 | 465 | [[Huehcāuh Cuauhtēmallān]] |- |17. [[San Marcos, Cuauhtēmallān|San Marcos]] | 794.951 | 3,791 | [[San Marcos (Cuauhtēmallān)|San Marcos]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Santa Rosa, Cuauhtēmallān|Santa Rosa]] | 301,370 | 2,955 | [[Cuilāpan]] |- |19. [[Sololá]] | 307,661 | 1,061 | [[Sololá (Cuauhtēmallān)|Sololá]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Xōchitepēc, Cuauhtēmallān|Xōchitepēc]] | 403,945 | 2,510 | [[Mazātēnanco]] |- |21. [[Totōnicāpan]] | 339,254 | 1,061 | [[Totōnicāpan (Cuauhtēmallān)|Totōnicāpan]] |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Zacaāpan]] | 200,167 | 2,690 | [[Zacāpan (Cuauhtēmallān)|Zacāpan]] |- |}</div> ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Airplanes - La Aurora International Airport.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan La Aurora]].]] Altepetl Cuauhtemallan quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan La Aurora]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. ==Chanehmatiliztli== ===Neltococayotl=== [[Īxiptli:CatedralGuatemala.jpg|thumb|right|200px|Hueyiteocalco ipan Altepetl Cuauhtemallan.]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech ohcequin itocahuan teteoh. Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]] ce 58%, macehualtlacameh ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan ohcequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah ohcequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan ohcequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli. == No xiquitta == * [[America]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Cuauhtemallan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cuauhtemallan]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] m1kbpz6jsz24hq0gzhnpolimwjiprhg Quintana Roo 0 34307 499755 496728 2022-07-24T17:04:12Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Quintana Roo | Chantocaitl = Estado de Quintana Roo | Pamitl = | Chimalli = Escudo Quintana Roo (11 municipios).png | Tlalmachiyotl = Quintana Roo in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Chetumal]] | Hueyaltepetl = [[Cancún]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Quintanarootecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = | Matlatzalan = |}} '''Quintana Roo''' nozo '''Tlahtocayotl Quintana Roo''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Quintana Roo'''). Ce tlahtocayotl ipan [[Mexico]] ca. [[Chetumal]] itecuacan. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Belice]], in tonatih iquizayampa ica [[Caribe hueyatl]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Campeche]] huan [[Yucatan]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Quintana Roo ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Quintana Roo tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Quintana Roo ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Quintana Roo quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quintana Roo]] fqky8eh0tz4ke50trqpugn0ur6e41wg Cuahuillan 0 34351 499744 498841 2022-07-24T16:56:12Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Kwawillan||NCH_name=Coahuila (nch)|NHN_name=Cuahuillan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Cuahuillan | Chantocaitl = Estado de Coahuila | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Coahuila.svg | Tlalmachiyotl = Coahuila in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] | Hueyaltepetl = [[Saltillo]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = Tepetl San Rafael | Metros = | Chanehqueh = 3 146 771 | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = Miguel Riquelme Solís | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanimeh = | Tlacatocaitl = Cuahuiltecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = [[38]] | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-COA | Matlatzalan = www.coahuila.gob.mx/ |}} '''Cuahuillan''' nozo '''Tlahtocayotl Cuahuillan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Coahuila de Zaragoza'''). In tlahtohcayotl ipan [[Mexico]] ca. [[Saltillo]] itecuacan Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Mexico mictlampa, motoca «Cuahuillan» nahuatlahtolcopo, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Coahuila''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cuahuillan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cuahuilli]], ce cuahuitl nozo huacqui cuauhmaitl, nican inelhuayo pehua ica cuahuil- huan in tlahtolli ''tlan'' tlen ipehualiz -tlan huala itzatlan neh tlalli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ompa [[Texas]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Zacatecah]], in tonatih iquizayampa ica [[Yancuic León]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica Tlacatlahtocayotl [[Chihuahua]]. === Yoliztli === Cuahuillan iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipia hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Sierra Madre Oriental'', quipia atl ipampa Bravo atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra de Cuatrociénegas''. No xiquitta tlahtocayotl Cuahuillan quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== Cuahuillan quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in [[Saltillo]] altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatlacatzin Miguel Riquelme Solís in tetlanahuatiani. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 146 771 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Cuahuillan ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Cuahuillan quipia tlamahuichihuanih ipan momotlaliztli quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Cuahuillan]] aeiguvfn4ma2owvlfeb9be2ywfsjv7v Puebla altepetlahtohcan 0 34368 499816 494553 2022-07-24T19:38:01Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Puebla altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Puebla | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Puebla | Chimalli = Escudo de Puebla de los Ángeles (Puebla de Zaragoza).svg | Tlalmachiyotl = Mexico Puebla Puebla location map.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Cuetlaxcoapan]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Eduardo Rivera Pérez | NumSecciones = | CodigoINEGI = | Matlatzalantli = }} '''Puebla''' ce [[altecalpolli]] ipan [[Puebla]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Cuetlaxcoapan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepecalpolli cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlaxcallan]], in huitztlampa ica [[San Gregorio]], in tonatih iquizayampa ica [[Ahmozoc altepecalpolli]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Cholollan altepecalpolli]]. ==Teyacanaliztli== [[Īxiptli:Palacio Municipal de Puebla.JPG|thumb|right|200px|"Tecpan ipan Puebla".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Luis Paredes Moctezuma || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Enrique Doger Guerrero || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Blanca Alcalá Ruiz || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Eduardo Rivera Pérez || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] José Antonio Gali Fayad || 2012-2016 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Luis Banck Serrato || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Claudia Rivera Vivanco || 2018-2020 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Eduardo Rivera Pérez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepecalpolli''' || '''1 692 181''' |- | [[Cuetlaxcoapan]] || 1 542 232 |- | [[Santa María Xonacatepec]] || 17 215 |- | [[San Miguel Canoa]] || 15 070 |- | [[San Andrés Azumiatla]] || 11 692 |- | [[La Resurrección (Puebla)|La Resurrección]] || 10 536 |- | [[San Sebastián de Aparicio]] || 8 370 |- | [[Santo Tomás Chautla]] || 6 230 |- | [[Chapultepec]] || 6 063 |- | [[San Pedro Zacachimalpa]] || 4 712 |- | [[Santa Catarina (Puebla)|Santa Catarina]] || 4 458 |- | [[Galaxia la Calera]] || 4 427 |- | [[San Baltazar Tetela]] || 4 224 |- | [[San Miguel Espejo]] || 3 409 |- | [[Primero de Mayo (Puebla)|Primero de Mayo]] || 2 640 |- | [[Guadalupe]] || 2 341 |- | [[Santa Lucía (Puebla)|Santa Lucía]] || 2 285 |- | [[Los Ángeles Tetela]] || 2 237 |- | [[Tlacaelel]] || 2 045 |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Puebla altepetlahtohcan quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] === Altepeicniuhcayotl === Puebla altepetlahtohcan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh ompa centlalticpac. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USAf}} [[San Diego, California|San Diego]] (1998) * {{POLf}} [[Słubice]] (2010) * {{MEXf}} [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] (2013) {{col-2}} {{col-end}} == No xiquitta == * [[Puebla]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Puebla}} aypaijta5re47cazc89vbl4a9hu6yl8 499817 499816 2022-07-24T19:39:40Z Koatochij 19758 /* Altepeicniuhcayotl */ wikitext text/x-wiki {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Puebla altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Puebla | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Puebla | Chimalli = Escudo de Puebla de los Ángeles (Puebla de Zaragoza).svg | Tlalmachiyotl = Mexico Puebla Puebla location map.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Cuetlaxcoapan]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Eduardo Rivera Pérez | NumSecciones = | CodigoINEGI = | Matlatzalantli = }} '''Puebla''' ce [[altecalpolli]] ipan [[Puebla]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Cuetlaxcoapan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepecalpolli cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlaxcallan]], in huitztlampa ica [[San Gregorio]], in tonatih iquizayampa ica [[Ahmozoc altepecalpolli]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Cholollan altepecalpolli]]. ==Teyacanaliztli== [[Īxiptli:Palacio Municipal de Puebla.JPG|thumb|right|200px|"Tecpan ipan Puebla".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Luis Paredes Moctezuma || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Enrique Doger Guerrero || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Blanca Alcalá Ruiz || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Eduardo Rivera Pérez || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] José Antonio Gali Fayad || 2012-2016 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Luis Banck Serrato || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Claudia Rivera Vivanco || 2018-2020 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Eduardo Rivera Pérez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepecalpolli''' || '''1 692 181''' |- | [[Cuetlaxcoapan]] || 1 542 232 |- | [[Santa María Xonacatepec]] || 17 215 |- | [[San Miguel Canoa]] || 15 070 |- | [[San Andrés Azumiatla]] || 11 692 |- | [[La Resurrección (Puebla)|La Resurrección]] || 10 536 |- | [[San Sebastián de Aparicio]] || 8 370 |- | [[Santo Tomás Chautla]] || 6 230 |- | [[Chapultepec]] || 6 063 |- | [[San Pedro Zacachimalpa]] || 4 712 |- | [[Santa Catarina (Puebla)|Santa Catarina]] || 4 458 |- | [[Galaxia la Calera]] || 4 427 |- | [[San Baltazar Tetela]] || 4 224 |- | [[San Miguel Espejo]] || 3 409 |- | [[Primero de Mayo (Puebla)|Primero de Mayo]] || 2 640 |- | [[Guadalupe]] || 2 341 |- | [[Santa Lucía (Puebla)|Santa Lucía]] || 2 285 |- | [[Los Ángeles Tetela]] || 2 237 |- | [[Tlacaelel]] || 2 045 |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Puebla altepetlahtohcan quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] === Altepeicniuhcayotl === Puebla altepetlahtohcan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh ompa centlalticpac. {{col-begin}} {{col-2}} * {{POLf}} [[Łódź]] (2010) * {{MEXf}} [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] (2013) {{col-2}} {{col-end}} == No xiquitta == * [[Puebla]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Puebla}} q1tvalwcseh496vqbstylf7nd1kavy6 499818 499817 2022-07-24T19:40:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Puebla altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Puebla | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Puebla | Chimalli = Escudo de Puebla de los Ángeles (Puebla de Zaragoza).svg | Tlalmachiyotl = Mexico Puebla Puebla location map.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Cuetlaxcoapan]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Eduardo Rivera Pérez | NumSecciones = | CodigoINEGI = | Matlatzalantli = }} '''Puebla''' ce [[altecalpolli]] ipan [[Puebla]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Cuetlaxcoapan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepecalpolli cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlaxcallan]], in huitztlampa ica [[San Gregorio]], in tonatih iquizayampa ica [[Ahmozoc altepecalpolli]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Cholollan altepecalpolli]]. ==Teyacanaliztli== [[Īxiptli:Palacio Municipal de Puebla.JPG|thumb|right|200px|"Tecpan ipan Puebla".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Luis Paredes Moctezuma || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Enrique Doger Guerrero || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Blanca Alcalá Ruiz || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Eduardo Rivera Pérez || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] José Antonio Gali Fayad || 2012-2016 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Luis Banck Serrato || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Claudia Rivera Vivanco || 2018-2020 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Eduardo Rivera Pérez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepecalpolli''' || '''1 692 181''' |- | [[Cuetlaxcoapan]] || 1 542 232 |- | [[Santa María Xonacatepec]] || 17 215 |- | [[San Miguel Canoa]] || 15 070 |- | [[San Andrés Azumiatla]] || 11 692 |- | [[La Resurrección (Puebla)|La Resurrección]] || 10 536 |- | [[San Sebastián de Aparicio]] || 8 370 |- | [[Santo Tomás Chautla]] || 6 230 |- | [[Chapultepec]] || 6 063 |- | [[San Pedro Zacachimalpa]] || 4 712 |- | [[Santa Catarina (Puebla)|Santa Catarina]] || 4 458 |- | [[Galaxia la Calera]] || 4 427 |- | [[San Baltazar Tetela]] || 4 224 |- | [[San Miguel Espejo]] || 3 409 |- | [[Primero de Mayo (Puebla)|Primero de Mayo]] || 2 640 |- | [[Guadalupe]] || 2 341 |- | [[Santa Lucía (Puebla)|Santa Lucía]] || 2 285 |- | [[Los Ángeles Tetela]] || 2 237 |- | [[Tlacaelel]] || 2 045 |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Puebla altepetlahtohcan quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] === Altepeicniuhcayotl === Puebla altepetlahtohcan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh ompa centlalticpac. {{col-begin}} {{col-2}} * {{POLf}} [[Łódź]] (2010) * {{MEXf}} [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] (2013) {{col-2}} {{col-end}} == No xiquitta == * [[Puebla]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Puebla}} o147xfamivuinxldf33gwxvyfegqjdu 499819 499818 2022-07-24T23:18:25Z Koatochij 19758 /* Ipanocayoh tetitlaniztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Puebla altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Puebla | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Puebla | Chimalli = Escudo de Puebla de los Ángeles (Puebla de Zaragoza).svg | Tlalmachiyotl = Mexico Puebla Puebla location map.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Cuetlaxcoapan]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Eduardo Rivera Pérez | NumSecciones = | CodigoINEGI = | Matlatzalantli = }} '''Puebla''' ce [[altecalpolli]] ipan [[Puebla]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Cuetlaxcoapan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepecalpolli cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlaxcallan]], in huitztlampa ica [[San Gregorio]], in tonatih iquizayampa ica [[Ahmozoc altepecalpolli]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Cholollan altepecalpolli]]. ==Teyacanaliztli== [[Īxiptli:Palacio Municipal de Puebla.JPG|thumb|right|200px|"Tecpan ipan Puebla".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Luis Paredes Moctezuma || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Enrique Doger Guerrero || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Blanca Alcalá Ruiz || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Eduardo Rivera Pérez || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] José Antonio Gali Fayad || 2012-2016 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Luis Banck Serrato || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Claudia Rivera Vivanco || 2018-2020 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Eduardo Rivera Pérez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepecalpolli''' || '''1 692 181''' |- | [[Cuetlaxcoapan]] || 1 542 232 |- | [[Santa María Xonacatepec]] || 17 215 |- | [[San Miguel Canoa]] || 15 070 |- | [[San Andrés Azumiatla]] || 11 692 |- | [[La Resurrección (Puebla)|La Resurrección]] || 10 536 |- | [[San Sebastián de Aparicio]] || 8 370 |- | [[Santo Tomás Chautla]] || 6 230 |- | [[Chapultepec]] || 6 063 |- | [[San Pedro Zacachimalpa]] || 4 712 |- | [[Santa Catarina (Puebla)|Santa Catarina]] || 4 458 |- | [[Galaxia la Calera]] || 4 427 |- | [[San Baltazar Tetela]] || 4 224 |- | [[San Miguel Espejo]] || 3 409 |- | [[Primero de Mayo (Puebla)|Primero de Mayo]] || 2 640 |- | [[Guadalupe]] || 2 341 |- | [[Santa Lucía (Puebla)|Santa Lucía]] || 2 285 |- | [[Los Ángeles Tetela]] || 2 237 |- | [[Tlacaelel]] || 2 045 |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Puebla altepetlahtohcan quipiya 1 ipanocayoh tetitlaniliztli. * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] === Altepeicniuhcayotl === Puebla altepetlahtohcan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh ompa centlalticpac. {{col-begin}} {{col-2}} * {{POLf}} [[Łódź]] (2010) * {{MEXf}} [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] (2013) {{col-2}} {{col-end}} == No xiquitta == * [[Puebla]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Puebla}} q7fdudic2mow6etk0dzr8nwffnt0t3c Tijuana 0 34377 499810 499507 2022-07-24T19:22:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tijuana | Chantocaitl = Tiguan | Tlaixcopinalli = Zona Rio Tijuana.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tijuana altepetlahtohcan|Tijuana]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 1,922,523 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[11 metztli julio]], [[1889]] | Tlacatocaitl = Tijuanatecatl | Altepetequihuah = Montserrat Caballero Ramírez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = www.tijuana.gob.mx/ }} '''Tijuana''' ce altepetl ompa [[Baja California]]. Quipia 1,922,523 chanehqueh xiuhpan 2020. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Rancho de Tía Juana'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Tijuana» ompa icumiaitlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tijuana''. Huehuecauhtica ipan cumiaitlahtolli ''Tiguan'' nozo ''Tiwana'' quiza ipan: cumiaitlahtocopa [[ayotl]]. ===Occe tlahtolli=== * [[Cumiaitlahtolli]]: ''Tiguan'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Ysidro]] ompa [[California]] tlahtohcayotl, ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca America]], in huitztlampa ica [[Rosarito]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra Juárez]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. In Tijuana atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Centro Culturale di Tijuana.jpg|thumbnail|250px|right|Centro Cultural Tijuana.]] Tijuana, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan Mexico tlali. Tijuana ce tequitiliztli ipan America itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Pacífico ailhuicatl. In [[Zona RÍO]] hueyic ''centro financiero''. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Mexico, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Tijuana]], Av. Revolución, Centro Cultural Tijuana, Lomas Taurinas, Playas de Tijuana, Casa de Cultura, Club Aguacaliente, occequin.<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''Visit Mexico'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Chanehmatiliztli == Tijuana quipia 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UABC-CC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Baja California.]] Tijuana altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Campus Tijuana'', ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Tijuana'', ''Universidad Tecnológica de Tijuana'' huan ''Universidad Iberoamericana Tijuana'', ''Centro de Enseñanza Técnica y Superior'', ce pani tlamachtiloyan itech Tijuana altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 96,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Diego, California|San Diego]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Słubice]] |[[Voivodato de Lubusz|Lubusz]] |{{POL}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |[[Baja California Sur]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] sgrdl19iftd038p7toa09jshhx6g9u3 499853 499810 2022-07-25T01:52:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tijuana | Chantocaitl = Tiguan | Tlaixcopinalli = Zona Rio Tijuana.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tijuana altepetlahtohcan|Tijuana]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 1,922,523 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[11 metztli julio]], [[1889]] | Tlacatocaitl = Tijuanatecatl | Altepetequihuah = Montserrat Caballero Ramírez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = www.tijuana.gob.mx/ }} '''Tijuana''' ce altepetl ompa [[Baja California]]. Quipia 1,922,523 chanehqueh xiuhpan 2020. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Rancho de Tía Juana'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Tijuana» ompa icumiaitlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tijuana''. Huehuecauhtica ipan cumiaitlahtolli ''Tiguan'' nozo ''Tiwana'' quiza ipan: cumiaitlahtocopa [[ayotl]]. ===Occe tlahtolli=== * [[Cumiaitlahtolli]]: ''Tiguan'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Ysidro]] ompa [[California]] tlahtohcayotl, ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca America]], in huitztlampa ica [[Rosarito]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra Juárez]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. In Tijuana atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Centro Culturale di Tijuana.jpg|thumbnail|250px|right|Centro Cultural Tijuana.]] Tijuana, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan Mexico tlali. Tijuana ce tequitiliztli ipan America itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Pacífico ailhuicatl. In [[Zona RÍO]] hueyic ''centro financiero''. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Mexico, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Tijuana]], Av. Revolución, Centro Cultural Tijuana, Lomas Taurinas, Playas de Tijuana, Casa de Cultura, Club Aguacaliente, occequin.<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''Visit Mexico'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Chanehmatiliztli == Tijuana quipia 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UABC-CC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Baja California.]] Tijuana altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Campus Tijuana'', ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Tijuana'', ''Universidad Tecnológica de Tijuana'' huan ''Universidad Iberoamericana Tijuana'', ''Centro de Enseñanza Técnica y Superior'', ce pani tlamachtiloyan itech Tijuana altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 96,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Diego, California|San Diego]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Słubice]] |[[Voivodato de Lubusz|Lubusz]] |{{POL}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |[[Baja California Sur]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] kopsiazv7wbcgs45fmij2fu390c1lrp Quetzaltenanco 0 34379 499865 497339 2022-07-25T02:09:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Quetzaltenanco altepecalpolli|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] r56xao0119wyp0fesg0hl2disaz4eow 499866 499865 2022-07-25T02:10:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Quetzaltenanco altepecalpolli|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] dzi76a2awj0rbn9v2xq8cv5qa0ioecw 499867 499866 2022-07-25T02:14:27Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Quetzaltenanco altepe|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] p9xkw3zkbyog7lngrgwlz7pebxrggiu 499868 499867 2022-07-25T02:14:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] b2i5k7vpxrierrcbskviqw2sljtr3zj 499869 499868 2022-07-25T02:17:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = | Xeliuhca3 = | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] j5a6njwp0h804a1idqvn4go815uuxad 499871 499869 2022-07-25T02:20:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] hbzq06mvky9zlsq38vddwz2g455xj98 499872 499871 2022-07-25T02:20:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] khjlrpm4t4850o9hntvrzbiu64a3w4p 499875 499872 2022-07-25T02:29:23Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Quetzaltenango.png | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] hxtf88dljxwo5bvl1x61urndu6jwxbf 499876 499875 2022-07-25T02:31:28Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Quetzaltenango.png | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] et3vx0mecpuqojje29egtjmictw9cl9 499878 499876 2022-07-25T02:37:46Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Quetzaltenango.png | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = {{GT-QZ/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] 7ju4fif4pxycl7e21tv9tk8b6av9tcq 499881 499878 2022-07-25T02:41:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Quetzaltenango.png | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = {{GT-QZ/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Quetzaltenanco quipiya 1,922,523 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] m260vheil61wk5i6dagrmq2sjw3byqf 499899 499881 2022-07-25T03:10:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Quetzaltenango.png | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = {{GT-QZ/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Quetzaltenanco quipiya 1,922,523 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] 8kf2sp2ty1xq9k1o8johlmd8d6f931d 499900 499899 2022-07-25T03:13:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Quetzaltenango.png | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = {{GT-QZ/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[mamtlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = 2024) Juan Fernando López | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Quetzaltenanco quipiya 1,922,523 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] ewd6isqvxjeyjrce2cm5xv29oheqwch 499902 499900 2022-07-25T11:50:11Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Quetzaltenango.png | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = {{GT-QZ/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[mamtlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = 2024) Juan Fernando López | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Quetzaltenanco quipiya 190 145 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 148 681 |- | [[2010]] | 180 706 |- | [[2020]] | 190 145 |- |} == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] gmxv8wcbscx9x41eorfefca1bw6smpi 499903 499902 2022-07-25T11:50:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Quetzaltenango.png | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = {{GT-QZ/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 190 145 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[mamtlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = 2024) Juan Fernando López | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Quetzaltenanco quipiya 190 145 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 148 681 |- | [[2010]] | 180 706 |- | [[2020]] | 190 145 |- |} == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] 2cg6nznp3wulgzu724uqwuxzfqtevye 499904 499903 2022-07-25T11:52:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Quetzaltenango.png | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = {{GT-QZ/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 14° 50′ 00″ N 91° 31′ 00″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,423 | Chanehqueh = 190 145 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[mamtlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = 2024) Juan Fernando López | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Quetzaltenanco quipiya 190 145 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 148 681 |- | [[2010]] | 180 706 |- | [[2020]] | 190 145 |- |} == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] oerqrjoper2235mg83lkhreojhjgodf 499905 499904 2022-07-25T11:55:09Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Quetzaltenango.png | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = {{GT-QZ/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 14° 50′ 00″ N 91° 31′ 00″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,423 | Chanehqueh = 190 145 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[mamtlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = 2024) Juan Fernando López | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Quetzaltenanco Teotlalli, motoca «Quetzaltenanco» ompa inauatlahtol Los Altos, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Quetzaltenanco''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Quetzaltenanco quiza ipan: nahuatlahtocopa [[quetzaltototl]] huan [[tenantli]], nican inelhuayo pehua ica quetzal-, -tenan- huan in tlahtolli ''co'' tlen ipehualiz -co, inin huala itech tetl. == Chanehmatiliztli == Quetzaltenanco quipiya 190 145 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 148 681 |- | [[2010]] | 180 706 |- | [[2020]] | 190 145 |- |} == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] gzfmr808iiz3ayhejf0plcs4gr2gr7c 499906 499905 2022-07-25T11:56:03Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Quetzaltenanco | Chantocaitl = Quetzaltenango<br />Xelajú | Tlaixcopinalli = Collage Quetzaltenango - ciudad.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Quetzaltenango.png | Pamitl = Bandera de Quetzaltenango.svg | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlalxeliuhcayotl | Xeliuhca1 = {{GT-QZ/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Quetzaltenanco altepetlahtohcan|Quetzaltenanco]] | Ancayotl = 14° 50′ 00″ N 91° 31′ 00″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,423 | Chanehqueh = 190 145 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[mamtlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Quetzaltenancatl | Altepetequihuah = 2024) Juan Fernando López | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Quetzaltenanco''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Quetzaltenanco Teotlalli, motoca «Quetzaltenanco» ompa inauatlahtol Los Altos, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Quetzaltenanco''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Quetzaltenanco quiza ipan: nahuatlahtocopa [[quetzaltototl]] huan [[tenantli]], nican inelhuayo pehua ica quetzal-, -tenan- huan in tlahtolli ''co'' tlen ipehualiz -co, inin huala itech tetl. == Chanehmatiliztli == Quetzaltenanco quipiya 190 145 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 148 681 |- | [[2010]] | 180 706 |- | [[2020]] | 190 145 |- |} == No xiquitta == * [[Quetzaltenanco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] 06onifqfocygc0uy8oukmr3zw7qr8lb Xalapan, Cuauhtemallan 0 34723 499854 485556 2022-07-25T01:57:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Xalapan | Chantocaitl = Xalapa | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Xalapan altepecalpolli|Xalapan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Xalapanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Xalapan''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] b6vganykprzbikv5slecupcy76glubl 499856 499854 2022-07-25T01:58:45Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Xalapan | Chantocaitl = Xalapa | Tlaixcopinalli = Jalapa-Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Xalapan altepecalpolli|Xalapan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Xalapanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Xalapan''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] 4mfs5z4hun8hpeovhzmjxewhhcvs8fd 499857 499856 2022-07-25T01:59:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Xalapan | Chantocaitl = Xalapa | Tlaixcopinalli = Jalapa-Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Jalapa.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Xalapan altepecalpolli|Xalapan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Xalapanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Xalapan''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] 4d4kbwnrqg3woc4g9axrcogwiy4wu63 499858 499857 2022-07-25T01:59:46Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Xalapan | Chantocaitl = Jalapa | Tlaixcopinalli = Jalapa-Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Jalapa.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Xalapan altepecalpolli|Xalapan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Xalapanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Xalapan''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] rclgp892hfgvl6ogz5586zsno4s6sv1 499859 499858 2022-07-25T02:01:12Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Xalapan | Chantocaitl = Jalapa | Tlaixcopinalli = Jalapa-Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Jalapa.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Xalapan altepecalpolli|Xalapan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Xalapanecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Xalapan''' ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == No xiquitta == * [[Xalapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] etunqvivsy1dvr987qh4675ksp2xz8l Chetumal 0 34769 499791 499523 2022-07-24T18:51:27Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje de San Francisco de Campeche.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudodeCampeche.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CAM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] kb5y4b535yyrxq86x3xlatfvhqk20jl 499792 499791 2022-07-24T18:52:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje de San Francisco de Campeche.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Othon P. Blanco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] jtt171izzkww0nvc4pbt3chrfx9dlt1 499793 499792 2022-07-24T18:53:12Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje Chetumal.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Othon P. Blanco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] 13qjt13pbj6crhhew2lry6o362pe9er Cualnezcaltepec 0 34770 499796 499589 2022-07-24T18:54:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tepicatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Centro altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] lx27k4n0qn0o5sncedwcvriivjsjwsq Tequixquiac 0 34774 499822 499624 2022-07-24T23:26:28Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] l8wl7opyqodu0d7ft8rk81xvsll2gmx 499824 499822 2022-07-24T23:27:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] thwpc0b70nr1yzsk1ta147b6lgfvb5a 499827 499824 2022-07-24T23:29:55Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 79681byarh9xqn3ey0c6rujrn5qlrg4 499828 499827 2022-07-24T23:30:57Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] hvzfqz2afo7l8bk00q0ei3ce20sgrrj 499829 499828 2022-07-24T23:32:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Ehcatepec | Chantocaitl = San Cristóbal Ecatepec | Tlaixcopinalli = El Caracol Ecatepec.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Ehecatepec.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Ehcatepec|Ehcatepec]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Ehcatepec altepetlahtohcan|Ehcatepec]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 1,643,623 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Ehcatepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 43,623 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] s4ssmbtt6qzcfyxuv23mclfdr5zp4ph 499830 499829 2022-07-24T23:35:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Ehecatepec.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 1,643,623 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 43,623 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 6e5ptfh70080514zksyo3iz78v8vni8 499831 499830 2022-07-24T23:35:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de tequixquiac.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 1,643,623 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 43,623 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 1jhrufi5vxwg0slw91j1jnsre44gkj3 499832 499831 2022-07-24T23:36:58Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de tequixquiac.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2140 | Chanehqueh = 25 697 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 25, 697 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] gonb7017cay1dqsnpd6nitzw8t0a6v5 499834 499832 2022-07-24T23:38:38Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de tequixquiac.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2140 | Chanehqueh = 25 697 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 25, 697 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] qdzv13tfc17a04jhp0wn0p4wal5na9a 499835 499834 2022-07-24T23:40:53Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de tequixquiac.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2140 | Chanehqueh = 25 697 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 25,697 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 25 697 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] b664d77c3cj3p39imp6w2demys2vhzf 499836 499835 2022-07-25T00:36:08Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de tequixquiac.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2140 | Chanehqueh = 25 697 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 25,697 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 13 836 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 25 697 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] kvgwm8xywuxwdbaha6c8jvneiwbey0n 499837 499836 2022-07-25T00:37:50Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de tequixquiac.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2140 | Chanehqueh = 25 697 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 25,697 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 13 836 |- | [[2010]] | 22 676 |- | [[2020]] | 25 697 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 6yybwvwcl2cck7yhs8xv8it5nnflt5p 499838 499837 2022-07-25T00:40:22Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de tequixquiac.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2140 | Chanehqueh = 25 697 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Tequixquiac» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Santiago Tequixquiac''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tequixquiac quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tequixquitl]] huan [[atl]], nican inelhuayo pehua ica tequixqui-, -a- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tetl. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occequin. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 25,697 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 13 836 |- | [[2010]] | 22 676 |- | [[2020]] | 25 697 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] qxiudyiiwp3xromhjkkbmce8q04zeez 499839 499838 2022-07-25T00:40:57Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de tequixquiac.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2140 | Chanehqueh = 25 697 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Tequixquiac» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Santiago Tequixquiac''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tequixquiac quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tequixquitl]] huan [[atl]], nican inelhuayo pehua ica tequixqui-, -a- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tetl. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occe. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiāc in inic ce tlachiuhqui ipan [[pixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 25,697 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 13 836 |- | [[2010]] | 22 676 |- | [[2020]] | 25 697 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] dt5tlowyft0drswdk34n6qt9fuuyfes 499840 499839 2022-07-25T00:41:21Z Koatochij 19758 /* Tequitiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de tequixquiac.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2140 | Chanehqueh = 25 697 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Tequixquiac» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Santiago Tequixquiac''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tequixquiac quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tequixquitl]] huan [[atl]], nican inelhuayo pehua ica tequixqui-, -a- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tetl. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occe. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[tlapixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 25,697 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 13 836 |- | [[2010]] | 22 676 |- | [[2020]] | 25 697 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 9e9uq36gzesb8blhs7yf2fj4tz60p4x 499843 499840 2022-07-25T00:48:28Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de tequixquiac.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2140 | Chanehqueh = 25 697 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Tequixquiac» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Santiago Tequixquiac''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tequixquiac quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tequixquitl]] huan [[atl]], nican inelhuayo pehua ica tequixqui-, -a- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tetl. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occe. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[tlapixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 25,697 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 13 836 |- | [[2010]] | 22 676 |- | [[2020]] | 25 697 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] jw8mo4j13ritgnwjo0rjgguy07kt67r 499844 499843 2022-07-25T00:49:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de tequixquiac.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2140 | Chanehqueh = 25 697 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Tequixquiac» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Santiago Tequixquiac''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tequixquiac quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tequixquitl]] huan [[atl]], nican inelhuayo pehua ica tequixqui-, -a- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tetl. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occe. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[tlapixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 25,697 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 13 836 |- | [[2010]] | 22 676 |- | [[2020]] | 25 697 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] oqrk9g4wp8icq5jmmr8v4j3fx3alprm 499845 499844 2022-07-25T01:27:11Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tequixquiac | Chantocaitl = Santiago Tequixquiac | Tlaixcopinalli = Santiago Tequixquiac Montage.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de tequixquiac.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Tzompanco onohuayan|Tzompanco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tequixquiac altepetlahtohcan|Tequixquiac]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2140 | Chanehqueh = 25 697 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tequixquiacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Tequixquiac''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Tequixquiac» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Santiago Tequixquiac''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tequixquiac quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tequixquitl]] huan [[atl]], nican inelhuayo pehua ica tequixqui-, -a- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tetl. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Hueso sacro de Tequixquiac.JPG|thumbnail|200px|left|'''In ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuicpa huehcauhtic yolcatl axcan polihuilli.]] Nican tlalpan ochantihqueh catca 35 000 x.C., tachcauhtlacatl amini tlein nemiya ic tlanextia tlacualli, xochihcualli, yolcameh huan tlanelhuayotl. Inin chaneh motenehua tepexpan tlacatl, in tachcauh chaneh in Ixachitlan cemantoc tlalli, yehhuantin oaminiyah, omichhuayah huan opehpenyah xochihcualli. Huehuehtlacatl toltecatl catca, ce quetzallamantli otlachiuh ompa axcan Tequixquiac, '''in ixcoyametl ipampa quetzcuitlaomitl''' ihuica huecauhtic yolcatl axcan polihuilli (inic ce teltecayoh tlanonotzalli ipan Mexihco). In [[macehualli]] [[Ixachitlan|ixachitecah]] ochantih inonqueh [[tlalli]] ipan [[Ontzompohualxihuitl 23 a.X.|22,000 a.C.]] [[xihuitl|xiuhpan]] icampa, ochantih iuhqui pehpenani itech [[xochihcualli]] īhuān amini ihuicpa [[mamut]], ohcequin tecuanimeh. [[Chimalpopoca]] oquinyaochiuhtihuetz calcah ihuan occepa quimpopolo. Inin hueyitlahtoani oquimpopolo no iuhqui in Tequixquiac chanequeh huan omic ipan [[1424]] {{10ped}} xihuitl. Nican mochihuazquia in cenyeliztli nahuatlacah ihuan otomih, in tlaxcaltecatl Francisco López de Tlaltzintlaleh xiuhpan 1552 oaltepetzintih Santiago Tequixquiac, in milpan ahcico ipampa caxtiltecah ipan ''mercedes reales'' itech Caxtillan icopil. Xiuhpan 1524 oahcicoh San Francisco teopixqueh nican in Yancuic Caxtillan 1524 ipampa oquichiuh in encomiendas. Omocalquetza in Santiago Apóstol itepan, tlein onquipiac in tocaitl parroquia. ==Tlalticpacmatiliztli== === Yoliztli === Nican inin altepecalpolli oncateh occequin cuauhtontli, mazqui quipiya cuahuitl in [[ahuehuetl]], [[texococuahuitl]], [[coahtli]], [[mizquitl]], [[huixachin]] ahnozo [[nohpalli]], [[tlacametl]] huan occe. Nican chantih yolcameh in tepeticpac huan in ixtlahuac, totimeh iuhqui [[cuixin]], [[tecolotl]] [[tzopilotl]], [[centzontlahtoleh]], [[ehecatotolin]] ahnozo yolcameh [[cuechcoatl]], [[ahcolcilin]], [[ayotochtli]], [[axolotl]], [[xincoyotl]], [[epatl]], [[tlacuachin]], [[tochtli]] huan occequintin. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Tequixquiac desde Ejido Zopilote.JPG|thumb|200px|left|Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[tlapixcayotl]].]] Tequixquiac in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]]. Inin altepecalpolli icnotl, in chanequeh otequipanohqueh ipan ixtlahuahcan ihuan pochtecayotl, quipiya ohtocahnih canah occe tlacatiyan in ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, Canada, Caxtillan, Colombia ihuan Panama yehhuantin calchihuanimeh, occequintin tequipano ipan Altepetl Mexihco ialtepenanyo, Pachyohcan Soto, Querétaro, Tijuana, Monterrey, Atemaxac, Altepetl Carmen huan Cuauhnahuac. Nozo iuhqui motlachihuah xiquipilli in ompa Calpolli San Miguel ihuan tilmahtli ipan in Calpolli San José. Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Tequixquac oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos. In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos. ==Tlamachtiliztli== Tequixquiac quipia caltlamachtiloyan tlen itocah ''Primaria Nicolás Bravo'', Primaria Antonio Caso huan Primaria Perfecto Monrroy quipixtoc nochi conemeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamachtiloyan quipiah “programa Escuela de Calidad” ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl. == Chanehmatiliztli == Tequixquiac quipiya 25,697 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/tequixquiac/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Tequixquiac altepetlahtohcan; 25 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 13 836 |- | [[2010]] | 22 676 |- | [[2020]] | 25 697 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Parroquia de Santiago Apóstol, Tequixquiac.JPG|thumb|200px|Santiago Tequixquiac Iteopancal.]] Tequixquiac ce altepecalpolli ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quitto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl ipan Tlahtohcayotl Mexico; ixquich tlamatocac tequichuihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. In '''Santiago Tequixquiac iteopan''' ce cristiano chihualcalli tlein neteotiliztli in cristianismo. ===Ilhuiliztli ihuan macehuallotl=== [[Īxiptli:Danza de las varas en Tequixquiac (2).JPG|thumb|left|200px|Mihtohtli "Contradanza de las Varas".]] Santiago Tequixquiac ce altepeconetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac toltecayotl in ompa Mexico mictlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. In mitohtli, ce mihtotli ipan Santiago, tlacameh ihuan cihuah mihtotia tlanahuahquez zan cen tzotzonalotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In yohualmitohtli "Contradanza de las varas", Señor de la Capilla ilhuitl īpan hueyaithualli Santiago iteopan. === Tlatzohtzonaliztli === Miac [[tlatzohtzonaliztli]] cah inin altepecalpolli iuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] ahnozo [[tlatlamantic cuicayotl|tlatlamantic]]. === Tlacualiztli === <gallery> File:Cocina tequixquense (México).JPG|''Acintli ica molli'' File:Tamales de fríjol de Tequixquiac.JPG|[[Tamalli|''Etamalli'']] File:Nopales con papas y gorditas de chicharrón, Tequixquiac.jpg|''[[Nohpalli]] ica [[tlalcamohtli]]'' File:Tejocotes en dulce, Tequixquiac.jpg|[[Texococuahuitl|''Tzopelic texocotl'']] </gallery> == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tzompanco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] fqu3q83mblrebt9lyzuoc9rwuiuwe1l Ehcatepec 0 34796 499768 499527 2022-07-24T17:24:13Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Ehcatepec | Chantocaitl = San Cristóbal Ecatepec | Tlaixcopinalli = El Caracol Ecatepec.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Ehecatepec.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Ehcatepec|Ehcatepec]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Ehcatepec altepetlahtohcan|Ehcatepec]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Ehcatepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Ehcatepec''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. == Chanehmatiliztli == Ehcatepec quipia 1,643,623 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 621 827 |- | [[2010]] | 1 655 015 |- | [[2020]] | 1 643 623 |- |} == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Ehcatepec Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] dme1pq5t84d7d6een1gg1s9s064orf4 499769 499768 2022-07-24T17:24:55Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Ehcatepec | Chantocaitl = San Cristóbal Ecatepec | Tlaixcopinalli = El Caracol Ecatepec.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Ehecatepec.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Ehcatepec|Ehcatepec]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Ehcatepec altepetlahtohcan|Ehcatepec]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 1,643,623 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Ehcatepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Ehcatepec''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. == Chanehmatiliztli == Ehcatepec quipia 1,643,623 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 621 827 |- | [[2010]] | 1 655 015 |- | [[2020]] | 1 643 623 |- |} == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Ehcatepec Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] nljzyyw2itz2dzml0khh0bb2jetew7f Mexicali 0 34998 499777 499505 2022-07-24T17:51:02Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mexicali quipia 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/mexicali/ ''Pueblos de América'', Baja California tlahtohcayotl, Mexicali altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] lv82rlql6i6cgahm0yasc0cqiae1j9m 499778 499777 2022-07-24T17:51:11Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mexicali quipiya 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/mexicali/ ''Pueblos de América'', Baja California tlahtohcayotl, Mexicali altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] 5spvw6jlhajl69pq6dwqbe9q4m72ic0 499780 499778 2022-07-24T17:58:09Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mexicali quipiya 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/mexicali/ ''Pueblos de América'', Baja California tlahtohcayotl, Mexicali altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Mexicali cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Liga !Momotlayocan |- | [[Leones de Yucatán]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Venados Fútbol Club]] || [[Fútbol]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Itzaes F. C.]] || [[Fútbol]] || [[Tercera División de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Mayas de Yucatán]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] g0fswhxjrffw7csc6xjl7mp9phc2p18 499781 499780 2022-07-24T18:10:44Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mexicali quipiya 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/mexicali/ ''Pueblos de América'', Baja California tlahtohcayotl, Mexicali altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Mexicali cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Liga !Momotlayocan |- | [[Leones de Yucatán]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Venados Fútbol Club]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Itzaes F. C.]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Tercera División de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Mayas de Yucatán]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] 9lufgdqjnuh9fs2i585ceauenx93t61 499782 499781 2022-07-24T18:21:27Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mexicali quipiya 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/mexicali/ ''Pueblos de América'', Baja California tlahtohcayotl, Mexicali altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Mexicali cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Liga !Momotlayocan |- | [[Soles de Mexicali]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Mexicali Fútbol Club]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Águilas de Mexicali]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] d1uvvmjdw7cu3rmfm4hhmxy44pfha57 499784 499782 2022-07-24T18:25:32Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mexicali quipiya 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/mexicali/ ''Pueblos de América'', Baja California tlahtohcayotl, Mexicali altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Mexicali cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Liga !Momotlayocan |- | [[Soles de Mexicali]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Mexicali Fútbol Club]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Águilas de Mexicali]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] fsihl0cnmsp1bmgruj9b6dg49tjxzke 499785 499784 2022-07-24T18:28:18Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mexicali quipiya 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/mexicali/ ''Pueblos de América'', Baja California tlahtohcayotl, Mexicali altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In ompa Enriqueta Balisilio oceliya in hueyi tlecuezallotl In momotlaiztli ipan Mexicali cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Liga !Momotlayocan |- | [[Soles de Mexicali]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Mexicali Fútbol Club]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Águilas de Mexicali]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] 6vwqovz9jiael79y1egtkqvt23so8xv 499786 499785 2022-07-24T18:30:10Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mexicali quipiya 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/mexicali/ ''Pueblos de América'', Baja California tlahtohcayotl, Mexicali altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In ompa [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]] ipan [[Altepetl Mexico 1968]], Enriqueta Balisilio oceliya in hueyi tlecuezallotl, yehuatl otlacat ipan Mexicali altepetl. In momotlaiztli ipan Mexicali cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Liga !Momotlayocan |- | [[Soles de Mexicali]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Mexicali Fútbol Club]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Águilas de Mexicali]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] 1krhlb02ryujizbutkg3068exzvnypn 499804 499786 2022-07-24T19:09:15Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mexicali quipiya 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/mexicali/ ''Pueblos de América'', Baja California tlahtohcayotl, Mexicali altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In ompa [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]] ipan [[Altepetl Mexico 1968]], Enriqueta Balisilio oceliya in hueyi tlecuezallotl, yehuatl otlacat ipan Mexicali altepetl. In momotlaiztli ipan Mexicali cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayocan |- | [[Soles de Mexicali]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Mexicali Fútbol Club]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Águilas de Mexicali]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] r2cbq8smxkfx36b9x2rggm1ukga0bxo Mérida, Yucatan 0 35000 499779 499581 2022-07-24T17:57:21Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mérida | Chantocaitl = Jo’ | Tlaixcopinalli = Collage Merida Yucatan.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Merida Yucatan.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mérida altepetlahtohcan|Mérida]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 995,129 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Méridatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Mérida''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Yucatan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of Arms of the Kingdom of Yucatan.svg|120px|thumb|left|Hueyitlahtohcayotl Yucatan ichimal]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipan mayatlahtolcopa: «''Jo’''» nozo ''Ichcaanzihó'' ce huehuehcauh mayaaltepetl ompa Yucatan tlalyacatl nouhqui quihtoznequi ''T'hó''. In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[macuilli]]'' huan ''[[tlatelli]]'', in tlalpan catcah macuilli tlatelco, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Mérida'' in axcan itocah. In caxtillantocaitl ipampa [[Francisco de Montejo]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Mérida'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Emerita Augusta''», in ompa Yucatan tlalyacatl ipampa altepeticpac ompa Extremadura moihtoa ''Mérida'' ipan Caxtillan tlahtohcayotl. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Ciudad Blanca'' (In Iztac altepetl). Altepehuahqueh itech Mérida itocah ''méridatecah'', caxtillantlahtolcopa ''meridanos''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Mérida'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Jo’'' ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Xcanatún]], in huitztlampa ica [[Itzal]], in tonatih iquizayampa ica [[Tixkokob]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Hunucmá]] huan [[Caucel]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mérida quipia 995,129 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://datamexico.org/es/profile/geo/merida ''INEGI'', Yucatan tlahtohcayotl, Mérida altepetlahtohcan; 15 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 995,129 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Mérida cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Liga !Momotlayocan |- | [[Leones de Yucatán]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Venados Fútbol Club]] || [[Fútbol]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Itzaes F. C.]] || [[Fútbol]] || [[Tercera División de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Mayas de Yucatán]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Mérida altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CUBf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuba]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. Mérida altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Yancuic Orleans]] |[[Luisiana]] |{{USA/nhn}} |1990 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Incheon]] |[[Incheon]] |{{KOR}} |2007 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |[[Querétaro]] |{{MEX/nhn}} |2016 |} </center> == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] moji11moldrr6emxrg0e23zu5169nt2 499808 499779 2022-07-24T19:17:17Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mérida | Chantocaitl = Jo’ | Tlaixcopinalli = Collage Merida Yucatan.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Merida Yucatan.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mérida altepetlahtohcan|Mérida]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 995,129 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Méridatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Mérida''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Yucatan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of Arms of the Kingdom of Yucatan.svg|120px|thumb|left|Hueyitlahtohcayotl Yucatan ichimal]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipan mayatlahtolcopa: «''Jo’''» nozo ''Ichcaanzihó'' ce huehuehcauh mayaaltepetl ompa Yucatan tlalyacatl nouhqui quihtoznequi ''T'hó''. In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[macuilli]]'' huan ''[[tlatelli]]'', in tlalpan catcah macuilli tlatelco, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Mérida'' in axcan itocah. In caxtillantocaitl ipampa [[Francisco de Montejo]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Mérida'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Emerita Augusta''», in ompa Yucatan tlalyacatl ipampa altepeticpac ompa Extremadura moihtoa ''Mérida'' ipan Caxtillan tlahtohcayotl. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Ciudad Blanca'' (In Iztac altepetl). Altepehuahqueh itech Mérida itocah ''méridatecah'', caxtillantlahtolcopa ''meridanos''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Mérida'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Jo’'' ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Xcanatún]], in huitztlampa ica [[Itzal]], in tonatih iquizayampa ica [[Tixkokob]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Hunucmá]] huan [[Caucel]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Chanehmatiliztli == Mérida quipia 995,129 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://datamexico.org/es/profile/geo/merida ''INEGI'', Yucatan tlahtohcayotl, Mérida altepetlahtohcan; 15 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 995,129 |- |} == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Mérida cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayocan |- | [[Leones de Yucatán]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Venados Fútbol Club]] || [[Fútbol]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Itzaes F. C.]] || [[Fútbol]] || [[Tercera División de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Mayas de Yucatán]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Mérida altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CUBf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuba]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. Mérida altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Yancuic Orleans]] |[[Luisiana]] |{{USA/nhn}} |1990 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Incheon]] |[[Incheon]] |{{KOR}} |2007 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |[[Querétaro]] |{{MEX/nhn}} |2016 |} </center> == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] ps0fg1b0pfcen5j91gz894yd7wseajx Tochtlan Gutiérrez 0 35001 499787 499522 2022-07-24T18:33:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tochtlan Gutiérrez | Chantocaitl = Tuxtla Gutiérrez | Tlaixcopinalli = Presidencia municipal pijijiapan.JPG | Tlalmachiyotl = | Chimalli = PijijiapanEscudo.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHIS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Picicihapan altepetlahtohcan|Picihapan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 57 | Chanehqueh = 18,219 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tochtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 070690001 | Matlatzalan = }} '''Tochtlan Gutiérrez''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Chiyapan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tochtlan Gutiérrez quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] odtr1k7yfopepd7k1glvvxwcv71em4l 499788 499787 2022-07-24T18:34:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tochtlan Gutiérrez | Chantocaitl = Tuxtla Gutiérrez | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tuxtla Gutierrez.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHIS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Picicihapan altepetlahtohcan|Picihapan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 57 | Chanehqueh = 18,219 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tochtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 070690001 | Matlatzalan = }} '''Tochtlan Gutiérrez''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Chiyapan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tochtlan Gutiérrez quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] ou4a75oo0snyantzm88ytwwstrvjxu4 499789 499788 2022-07-24T18:35:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tochtlan Gutiérrez | Chantocaitl = Tuxtla Gutiérrez | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = Tuxtla Gutiérrez - Mosaico Fotográfico.png | Chimalli = Escudo Tuxtla Gutierrez.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHIS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tochtlan altepetlahtohcan|Tochtlan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 57 | Chanehqueh = 18,219 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tochtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 070690001 | Matlatzalan = }} '''Tochtlan Gutiérrez''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Chiyapan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tochtlan Gutiérrez quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] 1w1c4bgz9b3flpthipqmxzk25fs4tkt 499799 499789 2022-07-24T18:57:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tochtlan Gutiérrez | Chantocaitl = Tuxtla Gutiérrez | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = Tuxtla Gutiérrez - Mosaico Fotográfico.png | Chimalli = Escudo Tuxtla Gutierrez.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHIS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tochtlan altepetlahtohcan|Tochtlan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 57 | Chanehqueh = 18,219 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tochtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 070690001 | Matlatzalan = }} '''Tochtlan Gutiérrez''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Chiyapan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tochtlan Gutiérrez quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] 1vpybydp0oc4azbk83p5nl3wgvqk4fr 499800 499799 2022-07-24T18:58:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tochtlan Gutiérrez | Chantocaitl = Tuxtla Gutiérrez | Tlaixcopinalli = Tuxtla Gutiérrez - Mosaico Fotográfico.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tuxtla Gutierrez.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHIS}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tochtlan altepetlahtohcan|Tochtlan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 57 | Chanehqueh = 18,219 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tochtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 070690001 | Matlatzalan = }} '''Tochtlan Gutiérrez''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Chiyapan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tochtlan Gutiérrez quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] d4vbanx0nqlqhub7jm1627kfsjkk4wk 499893 499800 2022-07-25T03:02:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tochtlan Gutiérrez | Chantocaitl = Tuxtla Gutiérrez | Tlaixcopinalli = Tuxtla Gutiérrez - Mosaico Fotográfico.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tuxtla Gutierrez.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHP/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tochtlan altepetlahtohcan|Tochtlan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 57 | Chanehqueh = 18,219 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tochtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 070690001 | Matlatzalan = }} '''Tochtlan Gutiérrez''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Chiyapan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tochtlan Gutiérrez quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] pyf44ybn4tfrhj48tp6xmf9j6j81iwa 499894 499893 2022-07-25T03:03:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tochtlan Gutiérrez | Chantocaitl = Tuxtla Gutiérrez | Tlaixcopinalli = Tuxtla Gutiérrez - Mosaico Fotográfico.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tuxtla Gutierrez.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHP/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tochtlan altepetlahtohcan|Tochtlan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 57 | Chanehqueh = 578,830 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tochtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 070690001 | Matlatzalan = }} '''Tochtlan Gutiérrez''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Chiyapan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tochtlan Gutiérrez quipiya 578,830 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 578 830 |- |} == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] r0g30y960hd4til6nf7vjcl7mvmvks3 499896 499894 2022-07-25T03:05:24Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tochtlan Gutiérrez | Chantocaitl = Tuxtla Gutiérrez | Tlaixcopinalli = Tuxtla Gutiérrez - Mosaico Fotográfico.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tuxtla Gutierrez.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHP/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tochtlan altepetlahtohcan|Tochtlan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 57 | Chanehqueh = 578,830 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tochtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 070690001 | Matlatzalan = }} '''Tochtlan Gutiérrez''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Chiyapan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tochtlan Gutiérrez quipiya 578,830 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 424 579 |- | [[2010]] | 537 102 |- | [[2020]] | 578 830 |- |} == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] nyu83k3jg63v70il2st6fjqp6bl5a6q Tlaxcallan, Tlaxcallan 0 35002 499798 499586 2022-07-24T18:57:42Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tlaxcallan | Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl | Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudodeTlaxcala.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TLX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tlaxcallan altepetlahtohcan|Tlaxcallan]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/ }} '''Tlaxcallan Xihcotencatl''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Tlaxcallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Tlaxcallan altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]] fspy3pxmrejqj8kdazz2qxupkf58pfd Pachyohcan 0 35004 499693 499669 2022-07-24T15:11:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 20° 07′ 21″ N 98° 44′ 10″ O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = Sergio Baños Rubio | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]] tlalli. Itecuacan Hidalgo tlahtohcayotl, in altepetl quipiya 297 848 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 297 848 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/pachuca-de-soto/ ''Pueblos de América'', Hidalgo tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan, Pachyohcan altepetl; 23 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 245 208 |- | [[2010]] | 267 862 |- | [[2020]] | 297 848 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro Hidalguense de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{UK/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} * [http://www.pachuca.gob.mx Matlatzalan H. Ayuntamiento de Pachuca de Soto] * [http://www.hidalgo.gob.mx/ Matlatzalan Gobierno del estado de Hidalgo] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 3xb5wt7ffuk1wpwpv0qxnbjehyydj9u 499694 499693 2022-07-24T15:13:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 20° 07′ 21″ N 98° 44′ 10″ O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = Sergio Baños Rubio | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]] tlalli. Itecuacan Hidalgo tlahtohcayotl huan in altepenanyotl ocachi hueyic ipan tlahtocayotl; in altepetl quipiya 297 848 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 297 848 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/pachuca-de-soto/ ''Pueblos de América'', Hidalgo tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan, Pachyohcan altepetl; 23 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 245 208 |- | [[2010]] | 267 862 |- | [[2020]] | 297 848 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro Hidalguense de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{UK/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} * [http://www.pachuca.gob.mx Matlatzalan H. Ayuntamiento de Pachuca de Soto] * [http://www.hidalgo.gob.mx/ Matlatzalan Gobierno del estado de Hidalgo] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] 21kc21zl26smkix6cqjibpmfhb3k3y8 499695 499694 2022-07-24T15:14:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachyohcan | Chantocaitl = Pachuca de Soto | Tlaixcopinalli = Montaje de Pachuca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Glifo de Pachuca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-HGO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Cuextecapan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | Ancayotl = 20° 07′ 21″ N 98° 44′ 10″ O | Ixtentli = 60.06 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,800 | Chanehqueh = 297 848 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[nahuatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Pachyohcatl | Altepetequihuah = Sergio Baños Rubio | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 789 | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachyohcan''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Hidalgo]] ipan [[Mexico]] tlalli. Itecuacan Hidalgo tlahtohcayotl huan in altepenanyotl ocachi hueyic ipan tlahtocayotl; in altepetl quipiya 297 848 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Pachyohcan Tepehuahcan, motoca «Pachyohcan» ompa inauatlahtol Tepehuahcan tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Pachuca de Soto''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Pachyohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[pachtli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica pach- huan in tlahtolli ''-yohcan'' tlen ipehualiz -yohcan huala tlalli tlen quipiya huel miac. ==Tlalticpacmatiliztli== Pachuca ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Hidalgo tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Camelia]], in huitztlampa ica [[Santa Matilde]], in tonatih iquizayampa ica [[Pachuquilla]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santiago Tlapacoya]]. == Chanehmatiliztli == Pachyohcan quipiya 297 848 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/pachuca-de-soto/ ''Pueblos de América'', Hidalgo tlahtohcayotl, Pachyohcan altepetlahtohcan, Pachyohcan altepetl; 23 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 245 208 |- | [[2010]] | 267 862 |- | [[2020]] | 297 848 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pachyohcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Pachuca''. ''Universidad la Salle Pachuca'', ''Instituto Tecnológico de Pachuca'', ''Universidad Tecnológica de Pachuca'', ''Centro Hidalguense de Estudios Superiores'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hidalgo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pachyohcan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 92,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Pachyohcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Little Rock]] |[[Arkansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ponferrada]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Camborne]] |[[Inglaterra]] |{{UK/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Pachyohcan altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Pachuca de Soto}} * [http://www.pachuca.gob.mx Matlatzalan H. Ayuntamiento de Pachuca de Soto] * [http://www.hidalgo.gob.mx/ Matlatzalan Gobierno del estado de Hidalgo] {{Pachyohcan Tepehuahcan}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo]] o54zb7flww84raamgtqw9h4zcyiof3f Altepetl Victoria 0 35009 499794 499588 2022-07-24T18:53:38Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Victoria | Chantocaitl = Ciudad Victoria | Tlaixcopinalli = Lluvia de luces en la ciudad (5838590216).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Ciudad Victoria.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Victoria altepetlahtohcan|Victoria]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Victoriatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.cvictoria.gob.mx/ }} '''Altepetl Victoria''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tamaulipas]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Victoria quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == No xiquitta == * [[Tamaulipas]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Ciudad Victoria}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tamaulipas]] c4j5ebm39vtfecxhno1brnpt5usyoco Pachtitlan 0 35011 499797 499649 2022-07-24T18:56:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pachtitlan | Chantocaitl = Ciudad de Guanajuato | Tlaixcopinalli = GuanajuatoCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de la Ciudad y Estado de Guanajuato.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GTO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tollohcan|Tollohcan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Guanajuato altepetlahtohcan|GUanajuato]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Pachtitecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Pachtitlan''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Guanajuato]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Pachtitlan quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Guanajuato]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guanajuato]] 5ulsgymtpxdbqmlonnh0aunw3jxq18e Altepetl Cuauhtemallan 0 35355 499820 498799 2022-07-24T23:20:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Cuauhtemallan | Chantocaitl = Ciudad de Guatemala | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Cuauhtemallan altepecalpolli|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Cuauhtemallan''', ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Cuauhtemallan}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] iif67nignjp9fyg9hiwhppjr7by3131 499882 499820 2022-07-25T02:42:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Cuauhtemallan | Chantocaitl = Ciudad de Guatemala | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Cuauhtemallan altepecalpolli|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Cuauhtemallan''', ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Cuauhtemallan quipiya 1,922,523 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Cuauhtemallan}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] lnpsan94rwyzh9am2r944un9afku2i5 499883 499882 2022-07-25T02:43:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Cuauhtemallan | Chantocaitl = Ciudad de Guatemala | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Altepetl Cuauhtemallan|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = 19.25785°N 99.10513°O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 429,481 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Cuauhtemallan''', ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Cuauhtemallan quipiya 1,922,523 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Cuauhtemallan}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] 3ap319z9q2kpgdtvo559id2b4mw54ji 499885 499883 2022-07-25T02:48:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Cuauhtemallan | Chantocaitl = Ciudad de Guatemala | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Altepetl Cuauhtemallan|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 3 015 081 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Cuauhtemallan''', ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Cuauhtemallan quipiya 3,015,081 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 3 015 081 |- |} == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Cuauhtemallan}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] r326i4qk8l7b9m8r2xdkwbtj93zzvoq 499886 499885 2022-07-25T02:52:33Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Cuauhtemallan | Chantocaitl = Ciudad de Guatemala | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Altepetl Cuauhtemallan|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 3 015 081 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Cuauhtemallan''', ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Cuauhtemallan quipiya 3,015,081 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | |- | [[2010]] | 2 149 107 |- | [[2020]] | 3 015 081 |- |} == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Cuauhtemallan}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] 1ld7tchzz38u1erolzhmkiluka77l8q 499887 499886 2022-07-25T02:52:52Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Cuauhtemallan | Chantocaitl = Ciudad de Guatemala | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Altepetl Cuauhtemallan|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 3 015 081 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Cuauhtemallan''', ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Cuauhtemallan quipiya 3,015,081 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 2 149 107 |- | [[2010]] | 2 149 107 |- | [[2020]] | 3 015 081 |- |} == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Cuauhtemallan}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] sz7sxxint6mcz7vcyyiqmu1a8qp0u5k 499888 499887 2022-07-25T02:53:21Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Cuauhtemallan | Chantocaitl = Ciudad de Guatemala | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Altepetl Cuauhtemallan|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 3 015 081 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Cuauhtemallan''', ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Cuauhtemallan quipiya 3,015,081 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 2 149 107 |- | [[2010]] | 2,934,841 |- | [[2020]] | 3 015 081 |- |} == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Cuauhtemallan}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] axcmugox5gv8b3yhresqw6elsfouzkz 499889 499888 2022-07-25T02:56:01Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Cuauhtemallan | Chantocaitl = Ciudad de Guatemala | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Altepetl Cuauhtemallan|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 3 015 081 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Cuauhtemallan''', ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Cuauhtemallan quipiya 3,015,081 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 2 149 107 |- | [[2010]] | 2,934,841 |- | [[2020]] | 3 015 081 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]] |[[San José]] |{{CRI/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Cuauhtemallan}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] ehjz1s5uvmfx5xkol22jhgr8840a7in 499890 499889 2022-07-25T02:57:46Z Koatochij 19758 /* Neteicniuhtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Cuauhtemallan | Chantocaitl = Ciudad de Guatemala | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Altepetl Cuauhtemallan|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 3 015 081 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Cuauhtemallan''', ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Cuauhtemallan quipiya 3,015,081 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 2 149 107 |- | [[2010]] | 2,934,841 |- | [[2020]] | 3 015 081 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Hollywood, Florida|Hollywood]] |[[Florida]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]] |[[San José]] |{{CRI/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Cuauhtemallan}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] q0okn6tnhvcrey6pvmv27fzqch1z67t 499891 499890 2022-07-25T02:58:37Z Koatochij 19758 /* Neteicniuhtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-GTM}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Cuauhtemallan | Chantocaitl = Ciudad de Guatemala | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Altepetl Cuauhtemallan|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 3 015 081 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Cuauhtemallan''', ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Cuauhtemallan quipiya 3,015,081 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 2 149 107 |- | [[2010]] | 2,934,841 |- | [[2020]] | 3 015 081 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Altepetl Cuauhtemallan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Hollywood, Florida|Hollywood]] |[[Florida]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Caracas]] |[[Libertador]] |{{VEN/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Cuauhtemallan}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] 3cxpb43m3p2dpjy3lzg07vg2db9qazw 499892 499891 2022-07-25T02:59:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Cuauhtemallan | Chantocaitl = Ciudad de Guatemala | Tlaixcopinalli = Collage Guatemala City - Guatemala 2.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Guatemala.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{GTM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Altepetl Cuauhtemallan|Cuauhtemallan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2,274 | Chanehqueh = 3 015 081 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhtemaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Cuauhtemallan''', ce altepetl ompa [[Cuauhtemallan]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Cuauhtemallan quipiya 3,015,081 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 2 149 107 |- | [[2010]] | 2,934,841 |- | [[2020]] | 3 015 081 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Altepetl Cuauhtemallan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Hollywood, Florida|Hollywood]] |[[Florida]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Caracas]] |[[Libertador]] |{{VEN/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Cuauhtemallan}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuauhtemallan]] mzu097sctif8x06dt0ig4c69kysa3b8 Tijuana altepetlahtohcan 0 35461 499811 495675 2022-07-24T19:23:32Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tijuana altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tijuana | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Tlalmachiyotl = Tijuana BC.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Tijuana]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Monserrat Caballero Ramírez | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Tijuana''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Tijuana]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Playas de Rosarito]] huan Ensenada, in tonatiuh iquizayampa ica [[Tecate altepetlahtohcan]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. ==Teyacanaliztli== [[File:TijuanaGovernmentPalace.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Tijuana".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Arturo González Cruz || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Karla Patricia Ruiz McFarland || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Monserrat Caballero Ramírez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''1 692 181''' |- | [[Tijuana]] || 1 542 232 |- | [[Villa del Campo]] || 33 360 |- | [[Valle de las Palmas]] || 15 070 |- | [[El Niño]] || 11 692 |- | [[Parajes del Valle]] || 10 536 |- | [[Lomas de San Pedro]] || 8 370 |- | [[Palma Real]] || 6 230 |- | [[Fraccionamiento Margarita Residencial]] || 6 063 |- | [[Cuesta Real]] || 4 712 |- | [[Granjas Familiares La Esperanza]] || 2 335 |- |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Diego, California|San Diego]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Słubice]] |[[Voivodato de Lubusz|Lubusz]] |{{POL}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |[[Baja California Sur]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} acdktg6wybdv1j10cc7vd23pp8x8yht 499812 499811 2022-07-24T19:24:54Z Koatochij 19758 /* Altepeicniuhcayotl */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tijuana altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tijuana | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Tlalmachiyotl = Tijuana BC.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Tijuana]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Monserrat Caballero Ramírez | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Tijuana''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Tijuana]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Playas de Rosarito]] huan Ensenada, in tonatiuh iquizayampa ica [[Tecate altepetlahtohcan]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. ==Teyacanaliztli== [[File:TijuanaGovernmentPalace.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Tijuana".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Arturo González Cruz || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Karla Patricia Ruiz McFarland || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Monserrat Caballero Ramírez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''1 692 181''' |- | [[Tijuana]] || 1 542 232 |- | [[Villa del Campo]] || 33 360 |- | [[Valle de las Palmas]] || 15 070 |- | [[El Niño]] || 11 692 |- | [[Parajes del Valle]] || 10 536 |- | [[Lomas de San Pedro]] || 8 370 |- | [[Palma Real]] || 6 230 |- | [[Fraccionamiento Margarita Residencial]] || 6 063 |- | [[Cuesta Real]] || 4 712 |- | [[Granjas Familiares La Esperanza]] || 2 335 |- |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Diego, California|San Diego]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Słubice]] |[[Voivodato de Lubusz|Lubusz]] |{{POL}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |[[Baja California Sur]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} j4ityqzb4m5pkxdc6cpreauad5vo6vi 499813 499812 2022-07-24T19:25:36Z Koatochij 19758 /* Altepeicniuhcayotl */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tijuana altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tijuana | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Tlalmachiyotl = Tijuana BC.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Tijuana]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Monserrat Caballero Ramírez | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Tijuana''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Tijuana]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Playas de Rosarito]] huan Ensenada, in tonatiuh iquizayampa ica [[Tecate altepetlahtohcan]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. ==Teyacanaliztli== [[File:TijuanaGovernmentPalace.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Tijuana".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Arturo González Cruz || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Karla Patricia Ruiz McFarland || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Monserrat Caballero Ramírez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''1 692 181''' |- | [[Tijuana]] || 1 542 232 |- | [[Villa del Campo]] || 33 360 |- | [[Valle de las Palmas]] || 15 070 |- | [[El Niño]] || 11 692 |- | [[Parajes del Valle]] || 10 536 |- | [[Lomas de San Pedro]] || 8 370 |- | [[Palma Real]] || 6 230 |- | [[Fraccionamiento Margarita Residencial]] || 6 063 |- | [[Cuesta Real]] || 4 712 |- | [[Granjas Familiares La Esperanza]] || 2 335 |- |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetlahtohcan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh ompa centlalticpac. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Diego, California|San Diego]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Słubice]] |[[Voivodato de Lubusz|Lubusz]] |{{POL}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |[[Baja California Sur]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} sx2ydfwwrtvt54l0e65m6ph2uf06hc5 499814 499813 2022-07-24T19:35:04Z Koatochij 19758 /* Altepeicniuhcayotl */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tijuana altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tijuana | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Tlalmachiyotl = Tijuana BC.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Tijuana]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Monserrat Caballero Ramírez | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Tijuana''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Tijuana]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Playas de Rosarito]] huan Ensenada, in tonatiuh iquizayampa ica [[Tecate altepetlahtohcan]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. ==Teyacanaliztli== [[File:TijuanaGovernmentPalace.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Tijuana".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Arturo González Cruz || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Karla Patricia Ruiz McFarland || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Monserrat Caballero Ramírez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''1 692 181''' |- | [[Tijuana]] || 1 542 232 |- | [[Villa del Campo]] || 33 360 |- | [[Valle de las Palmas]] || 15 070 |- | [[El Niño]] || 11 692 |- | [[Parajes del Valle]] || 10 536 |- | [[Lomas de San Pedro]] || 8 370 |- | [[Palma Real]] || 6 230 |- | [[Fraccionamiento Margarita Residencial]] || 6 063 |- | [[Cuesta Real]] || 4 712 |- | [[Granjas Familiares La Esperanza]] || 2 335 |- |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetlahtohcan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh ompa centlalticpac. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USAf}} [[San Diego, California|San Diego]] (1998) * {{POLf}} [[Słubice]] (2010) * {{MEXf}} [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] (2013) {{col-2}} {{col-end}} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} 37w8veyjo0aed2p4igyh1u10m11ii64 499815 499814 2022-07-24T19:36:48Z Koatochij 19758 /* Ipanocayoh tetitlaniztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Tijuana altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Tijuana | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Tlalmachiyotl = Tijuana BC.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Tijuana]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Monserrat Caballero Ramírez | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Tijuana''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Tijuana]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Playas de Rosarito]] huan Ensenada, in tonatiuh iquizayampa ica [[Tecate altepetlahtohcan]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. ==Teyacanaliztli== [[File:TijuanaGovernmentPalace.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Tijuana".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Arturo González Cruz || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Karla Patricia Ruiz McFarland || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Monserrat Caballero Ramírez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''1 692 181''' |- | [[Tijuana]] || 1 542 232 |- | [[Villa del Campo]] || 33 360 |- | [[Valle de las Palmas]] || 15 070 |- | [[El Niño]] || 11 692 |- | [[Parajes del Valle]] || 10 536 |- | [[Lomas de San Pedro]] || 8 370 |- | [[Palma Real]] || 6 230 |- | [[Fraccionamiento Margarita Residencial]] || 6 063 |- | [[Cuesta Real]] || 4 712 |- | [[Granjas Familiares La Esperanza]] || 2 335 |- |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetlahtohcan quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetlahtohcan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh ompa centlalticpac. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USAf}} [[San Diego, California|San Diego]] (1998) * {{POLf}} [[Słubice]] (2010) * {{MEXf}} [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] (2013) {{col-2}} {{col-end}} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} thvhs0zmxdm42bivd4hbdp2llewagk9 Saltillo (nhn) 0 35718 499790 499656 2022-07-24T18:45:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Ahcopa}} {{P2|[[Saltillo|NHE]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Saltillo | Chantocaitl = Santiago de Saltillo | Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Saltillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 864,431 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Saltillotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/ }} '''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ramos Arizpe]], in huitztlampa ica [[Ejido Angostura]], in tonatih iquizayampa ica [[Arteaga]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Palma Gorda]]. == Chanehmatiliztli == Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 864 431 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]] |[[San José]] |{{CRI/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 8dm6krzzgtrdxrgp7s3958wfmvmzyg9 499803 499790 2022-07-24T19:06:23Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Ahcopa}} {{P2|[[Saltillo|NHE]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Saltillo | Chantocaitl = Santiago de Saltillo | Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Saltillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 864,431 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Saltillotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/ }} '''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ramos Arizpe]], in huitztlampa ica [[Ejido Angostura]], in tonatih iquizayampa ica [[Arteaga]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Palma Gorda]]. == Chanehmatiliztli == Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 562 587 |- | [[2010]] | 709 671 |- | [[2020]] | 864 431 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]] |[[San José]] |{{CRI/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] h5bwjxrfz9uuf1bvhjlwt889ahjo9g3 Nemachiyōtīlli:Pachyohcan Tepehuahcan 10 35848 499696 2022-07-24T15:21:07Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=#00008B |[[Pachyohcan Tepehuahcan|<span style="color:white;">Pachyohcan Tepehuahcan</span>]] |- |'''Altepetlahtohcan'''<br />[[Mineral del Chico altepetlahtohcan|Mineral del Chico ]] | [[Mineral de la Reforma altepetlahtohcan|Mineral de la Reforma]] | [[Omitlan altepetlahtohcan|Omitlan]] | [[Cuauhtlah altepetlahtohcan, Hidalgo|Cuauhtlah]] | Huexotlah altepetla… wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=#00008B |[[Pachyohcan Tepehuahcan|<span style="color:white;">Pachyohcan Tepehuahcan</span>]] |- |'''Altepetlahtohcan'''<br />[[Mineral del Chico altepetlahtohcan|Mineral del Chico ]] | [[Mineral de la Reforma altepetlahtohcan|Mineral de la Reforma]] | [[Omitlan altepetlahtohcan|Omitlan]] | [[Cuauhtlah altepetlahtohcan, Hidalgo|Cuauhtlah]] | [[Huexotlah altepetlahtohcan|Huexotlah]] | [[Orizatlan altepetlahtohcan|Orizatlan]] | [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] | [[Xaltozan altepetlahtohcan|Xaltozan]] | [[Xochiatipan altepetlahtohcan|Xochiatipan]] '''Altepetl'''<br />[[Omitlan]] • [[Pachuquilla]] • [[Pachyohcan]] • [[Mineral del Monte]] • [[San Miguel Cerezo]] • [[Zoquitipan]] |- |} <noinclude> </noinclude> 3xrxcrj9nb2rzedjrc66ytxkw7ulqt4 499697 499696 2022-07-24T16:01:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=#00008B |[[Pachyohcan Tepehuahcan|<span style="color:white;">Pachyohcan Tepehuahcan</span>]] |- |'''Altepetlahtohcan'''<br />[[Huetzcatzaloyan altepetlahtohcan|Huetzcatzaloyan]] | [[Hueyi Atotonilco altepetlahtohcan, Hidalgo|Hueyi Atotonico]] | [[Mineral del Chico altepetlahtohcan|Mineral del Chico]] | [[Mineral del Monte altepetlahtohcan|Mineral del Monte]] | [[Mineral de la Reforma altepetlahtohcan|Mineral de la Reforma]] | [[Omitlan altepetlahtohcan|Omitlan]] | [[Pachyohcan altepetlahtohcan|Pachyohcan]] '''Altepetl'''<br />[[Camelia]] • [[Omitlan]] • [[Pachuquilla]] • [[Pachyohcan]] • [[Mineral del Monte]] • [[San Miguel Cerezo]] • [[Zoquitipan]] |- |} <noinclude> </noinclude> 3998ezwsepcvto9sl41gblbbbohhk2p Mexicali altepetlahtohcan 0 35849 499772 2022-07-24T17:34:09Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Mexicali altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Mexicali | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo tecate.jpg | Tlalmachiyotl = Tecate BC.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Tecate]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13… wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Mexicali altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Mexicali | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo tecate.jpg | Tlalmachiyotl = Tecate BC.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Tecate]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = 108,440 | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Edgar Darío Benítez Ruiz | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Mexicali''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Mexicali]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Ensenada]] huan Mexicali, in tonatiuh iquizayampa ica [[Mexicali altepetlahtohcan]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Tijuana altepetlahtohcan]]. ==Teyacanaliztli== [[File:Palaciotecate.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Tecate".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Zulema Adams Pereyra || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Dora Nidia Ruiz Chávez || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Edgar Darío Benítez Ruiz || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''108,440''' |- | [[Tecate]] || 81,059 |- | [[Nueva Colonia Hindú]] || 5,254 |- | [[Cereso de Hongo]] || 4,679 |- | [[Hacienda Tecate]] || 2,572 |- | [[Luis Echeverria Álvarez]] || 2,459 |- | [[Valle de Las Palmas]] || 1,685 |- | [[La Rumorosa]] || 1,677 |- |} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} hum2cq7xdsrha3w18jv3gnqh1s8f5z3 499773 499772 2022-07-24T17:38:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Mexicali altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Mexicali | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Tlalmachiyotl = Tecate BC.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Tecate]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = 108,440 | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Edgar Darío Benítez Ruiz | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Mexicali''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Mexicali]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Ensenada]] huan Mexicali, in tonatiuh iquizayampa ica [[Mexicali altepetlahtohcan]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Tijuana altepetlahtohcan]]. ==Teyacanaliztli== [[File:Palaciotecate.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Tecate".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Zulema Adams Pereyra || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Dora Nidia Ruiz Chávez || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Edgar Darío Benítez Ruiz || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''108,440''' |- | [[Tecate]] || 81,059 |- | [[Nueva Colonia Hindú]] || 5,254 |- | [[Cereso de Hongo]] || 4,679 |- | [[Hacienda Tecate]] || 2,572 |- | [[Luis Echeverria Álvarez]] || 2,459 |- | [[Valle de Las Palmas]] || 1,685 |- | [[La Rumorosa]] || 1,677 |- |} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} 44560j1voitv85pmfi9vdtsti0zfzzu 499774 499773 2022-07-24T17:40:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Mexicali altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Mexicali | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Tlalmachiyotl = Mexicali en Baja California.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Tecate]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = 108,440 | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Edgar Darío Benítez Ruiz | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Mexicali''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Mexicali]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Ensenada]] huan Mexicali, in tonatiuh iquizayampa ica [[Mexicali altepetlahtohcan]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Tijuana altepetlahtohcan]]. ==Teyacanaliztli== [[File:Palaciotecate.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Tecate".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Zulema Adams Pereyra || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Dora Nidia Ruiz Chávez || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Edgar Darío Benítez Ruiz || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''108,440''' |- | [[Tecate]] || 81,059 |- | [[Nueva Colonia Hindú]] || 5,254 |- | [[Cereso de Hongo]] || 4,679 |- | [[Hacienda Tecate]] || 2,572 |- | [[Luis Echeverria Álvarez]] || 2,459 |- | [[Valle de Las Palmas]] || 1,685 |- | [[La Rumorosa]] || 1,677 |- |} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} cuzk4wxemwfymjmtv8n4zs7l0nc6ovz 499775 499774 2022-07-24T17:43:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Mexicali altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Mexicali | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Tlalmachiyotl = Mexicali en Baja California.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Mexicali]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = 108,440 | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Edgar Darío Benítez Ruiz | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Mexicali''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Mexicali]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[San Felipe]] huan Tecate, in tonatiuh iquizayampa ica [[San Luis Río Colorado altepetlahtohcan]] ompa Sonora, ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Tecate altepetlahtohcan]]. ==Teyacanaliztli== [[File:Ayuntamiento de Mexicali.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Mexicali".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Zulema Adams Pereyra || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Dora Nidia Ruiz Chávez || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Edgar Darío Benítez Ruiz || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''108,440''' |- | [[Tecate]] || 81,059 |- | [[Nueva Colonia Hindú]] || 5,254 |- | [[Cereso de Hongo]] || 4,679 |- | [[Hacienda Tecate]] || 2,572 |- | [[Luis Echeverria Álvarez]] || 2,459 |- | [[Valle de Las Palmas]] || 1,685 |- | [[La Rumorosa]] || 1,677 |- |} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} ogmkuwgsu958sr9kgre7sdctm8hkdg3 499847 499775 2022-07-25T01:42:12Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Mexicali altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Mexicali | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Tlalmachiyotl = Mexicali en Baja California.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Mexicali]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = 108,440 | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Mexicali''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Mexicali]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[San Felipe]] huan Tecate, in tonatiuh iquizayampa ica [[San Luis Río Colorado altepetlahtohcan]] ompa Sonora, ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Tecate altepetlahtohcan]]. ==Teyacanaliztli== [[File:Ayuntamiento de Mexicali.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Mexicali".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Zulema Adams Pereyra || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Dora Nidia Ruiz Chávez || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Norma Alicia Bustamante Martínez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''108,440''' |- | [[Tecate]] || 81,059 |- | [[Nueva Colonia Hindú]] || 5,254 |- | [[Cereso de Hongo]] || 4,679 |- | [[Hacienda Tecate]] || 2,572 |- | [[Luis Echeverria Álvarez]] || 2,459 |- | [[Valle de Las Palmas]] || 1,685 |- | [[La Rumorosa]] || 1,677 |- |} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} 335914lm30xeb86dv9dzp7wkm3in09z 499848 499847 2022-07-25T01:43:50Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Mexicali altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Mexicali | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Tlalmachiyotl = Mexicali en Baja California.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Mexicali]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = 108,440 | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Mexicali''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Mexicali]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[San Felipe]] huan Tecate, in tonatiuh iquizayampa ica [[San Luis Río Colorado altepetlahtohcan]] ompa Sonora, ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Tecate altepetlahtohcan]]. ==Teyacanaliztli== [[File:Ayuntamiento de Mexicali.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Mexicali".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Zulema Adams Pereyra || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Dora Nidia Ruiz Chávez || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Norma Alicia Bustamante Martínez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''108,440''' |- | [[Mexicali]] || 81,059 |- | [[Algodones]] || 5,254 |- | [[Bataquéz]] || 4,679 |- | [[Hacienda Tecate]] || 2,572 |- | [[Luis Echeverria Álvarez]] || 2,459 |- | [[Valle de Las Palmas]] || 1,685 |- | [[La Rumorosa]] || 1,677 |- |} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} iosjrdkaffymil0l4aqhetn1cbi1eww 499849 499848 2022-07-25T01:45:03Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Mexicali altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Mexicali | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Tlalmachiyotl = Mexicali en Baja California.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Mexicali]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = 108,440 | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Mexicali''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Mexicali]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[San Felipe]] huan Tecate, in tonatiuh iquizayampa ica [[San Luis Río Colorado altepetlahtohcan]] ompa Sonora, ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Tecate altepetlahtohcan]]. ==Teyacanaliztli== [[File:Ayuntamiento de Mexicali.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Mexicali".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Zulema Adams Pereyra || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Dora Nidia Ruiz Chávez || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Norma Alicia Bustamante Martínez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''108,440''' |- | [[Mexicali]] || 81,059 |- | [[Algodones]] || 5,254 |- | [[Bataquéz]] || 4,679 |- | [[Altepetl Guadalupe Victoria]] || 2,572 |- | [[Altepetl Morelos]] || 2,459 |- | [[Valle de Las Palmas]] || 1,685 |- | [[La Rumorosa]] || 1,677 |- |} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} 7gea0w6hy5pqhdhgf7246culeyw1f02 499850 499849 2022-07-25T01:47:37Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Mexicali altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Mexicali | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Tlalmachiyotl = Mexicali en Baja California.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Mexicali]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = 108,440 | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Mexicali''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Mexicali]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[San Felipe]] huan Tecate, in tonatiuh iquizayampa ica [[San Luis Río Colorado altepetlahtohcan]] ompa Sonora, ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Tecate altepetlahtohcan]]. ==Teyacanaliztli== [[File:Ayuntamiento de Mexicali.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Mexicali".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Zulema Adams Pereyra || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Dora Nidia Ruiz Chávez || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Norma Alicia Bustamante Martínez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''108,440''' |- | [[Mexicali]] || 81,059 |- | [[Algodones]] || 5,254 |- | [[Bataquéz]] || 4,679 |- | [[Altepetl Guadalupe Victoria]] || 2,572 |- | [[Altepetl Morelos]] || 2,459 |- | [[Altepetl Coahuila]] || 1,685 |- | [[Santa Isabel]] || 1,677 |- |} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} 6yudzsbitb4iyiely1ni6767g18svhf 499851 499850 2022-07-25T01:48:38Z Koatochij 19758 /* Teyacanaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Mexicali altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Mexicali | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Tlalmachiyotl = Mexicali en Baja California.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Mexicali]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = 108,440 | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Mexicali''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Mexicali]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[San Felipe]] huan Tecate, in tonatiuh iquizayampa ica [[San Luis Río Colorado altepetlahtohcan]] ompa Sonora, ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Tecate altepetlahtohcan]]. ==Teyacanaliztli== [[File:Ayuntamiento de Mexicali.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Mexicali".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] María del Pilar Olmeda || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] María Guadalupe Mora Quiñonez || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Norma Alicia Bustamante Martínez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''108,440''' |- | [[Mexicali]] || 81,059 |- | [[Algodones]] || 5,254 |- | [[Bataquéz]] || 4,679 |- | [[Altepetl Guadalupe Victoria]] || 2,572 |- | [[Altepetl Morelos]] || 2,459 |- | [[Altepetl Coahuila]] || 1,685 |- | [[Santa Isabel]] || 1,677 |- |} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} jbyzij5mcmt0k4tpniy38dsx1dh8wg9 499852 499851 2022-07-25T01:49:42Z Koatochij 19758 /* Teyacanaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Mexicali altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Mexicali | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Baja California | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Tlalmachiyotl = Mexicali en Baja California.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Mexicali]] | Tlalticpac tliltetl = 19º 51’ 23” - 19º 57’ 28” | Ancayotl = 99º 03’ 30” - 99º 13’ 35” | Huehcapancayotl = | Tlacatocaitl = | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = 108,440 | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | NumSecciones = | CodigoINEGI = 02004 | Matlatzalantli = }} '''Mexicali''' ce [[altepetlahtohcan]] ipan [[Baja California]], ompa [[Mexico]], icua altepeticpac [[Mexicali]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], ipan [[California]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[San Felipe]] huan Tecate, in tonatiuh iquizayampa ica [[San Luis Río Colorado altepetlahtohcan]] ompa Sonora, ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[Tecate altepetlahtohcan]]. ==Teyacanaliztli== [[File:Ayuntamiento de Mexicali.jpg|thumb|right|200px|"Altepetecpan ipan Mexicali".]] {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Jorge Ramos Hernández || 2000-2003 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Carlos Bustamante Anchondo || 2003-2006 |- | [[File:PRI logo (Mexico).svg|18px]] Jorge Astiazarán Orci || 2006-2009 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]] Juan Manuel Gastélum || 2009-2012 |- | [[File:PAN logo (Mexico).svg|18px]]] Eduardo Terreros Martínez || 2012-2016 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Marina del Pilar Ávila Olmeda || 2016-2018 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] María Guadalupe Mora Quiñonez || 2018-2020 |- | [[File:Morena logo (alt).svg|18px]] Norma Alicia Bustamante Martínez || 2020-2024 |- |} ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- style="background:#cddeff; color:#000000;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Altepetlahtohcan''' || '''108,440''' |- | [[Mexicali]] || 81,059 |- | [[Algodones]] || 5,254 |- | [[Bataquéz]] || 4,679 |- | [[Altepetl Guadalupe Victoria]] || 2,572 |- | [[Altepetl Morelos]] || 2,459 |- | [[Altepetl Coahuila]] || 1,685 |- | [[Santa Isabel]] || 1,677 |- |} == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Baja California}} j924d84q1jxksroy8iiw5917wfwhd75 Nemachiyōtīlli:Altepetl1 10 35850 499877 2022-07-25T02:33:00Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {| class="infobox geography" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.8em 0.8em 0.8em 1em; padding: 0.8e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |- {{#if:{{{Tocaitl|}}}| {{!}}bgcolor=00008B colspan=2 style="color:white; text-align:center; font-size:120%"{{!}}'''{{{Tocaitl}}}'''<br/><small>''{{{Chantocaitl}}}''</small> }} |- | style="background:#CDDEFF;" colspan="2" align="center" | {{#if:{{{Altepetl|}}}|'''[[Altepetl]]'''}… wikitext text/x-wiki {| class="infobox geography" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.8em 0.8em 0.8em 1em; padding: 0.8e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |- {{#if:{{{Tocaitl|}}}| {{!}}bgcolor=00008B colspan=2 style="color:white; text-align:center; font-size:120%"{{!}}'''{{{Tocaitl}}}'''<br/><small>''{{{Chantocaitl}}}''</small> }} |- | style="background:#CDDEFF;" colspan="2" align="center" | {{#if:{{{Altepetl|}}}|'''[[Altepetl]]'''}}{{#if:{{{Departamento|}}}|'''Departamento'''}}{{#if:{{{|}}}|'''Cemaxcayotl'''}} |- {{#if:{{{WDC|}}}| {{!}}bgcolor=black colspan=2 style="color:white; text-align:center; font-size:120%"{{!}}'''{{{WDC}}}</big>'''<br/><small>''{{{Chantocaitl}}}''</small> }} |- | {{#if:{{{Chimalli|}}}| {{#ifeq:{{{Pamitl|}}}| |colspan="2" style="text-align: center;"{{!}}[[Image:{{{Chimalli}}}|center|80px|Ichimal {{{Tocaitl}}}]]|style="text-align: center;"{{!}}[[Image:{{{Pamitl}}}|center|110px|Ipan {{{Tocaitl}}}]]{{!}}{{!}}[[File:{{{Chimalli}}}|center|80px|Ichimal {{{Tocaitl}}}]]}}|{{#if:{{{Pamitl|}}}|colspan="2" style="text-align: center;"{{!}}[[Image:{{{Pamitl}}}|center|110px|Ipan {{{Tocaitl}}}]]|}} }} |- | colspan="2" style="text-align: center;" | {{#if: {{{Tlaixcopinalli|}}} | {{#ifeq: {{{Tlaixcopinalli}}} | none | | [[Image:{{{Tlaixcopinalli}}}|{{min|290|{{{Image size|}}}}}px|border]] }} | }} |- | colspan="2" style="text-align: center;" | {{#if: {{{Tlalmachiyotl|}}} | {{#ifeq: {{{Tlalmachiyotl}}} | none | | [[Image:{{{Tlalmachiyotl}}}|{{min|280|{{{Image size|}}}}}px|border]] }} | }} |- | valign=top | '''Tlacatiyan'''<br/>-'''{{{Tlacatiyan_ixeliuhca1}}}'''<br/>-'''{{{Tlacatiyan_ixeliuhca2}}}''' | valign=top | {{{Tlacatiyan}}}<br/>{{{Xeliuhca1|}}}<br/>{{{Xeliuhca2|}}} |- | valign=top | '''Tlaixpayotl'''<br>- Campa | valign=top | {{{Ixtentli}}} km<sup>2</sup> <br> {{{Tlaixpayotl|}}} |- | valign=top |'''Ancayotl''' | valign=top | {{{Ancayotl}}} |- | valign=top | '''Huehcapancayotl''' | valign=top | {{{Huehcapancayotl}}} <br />({{{Metros}}} msnm) |- | valign=top | '''Chanehqueh''' <br/>- Campa <br>- Pozahuacayotl <br>- Campa | valign=top | {{{Chanehqueh|}}} chan.<br/>{{{CampaChanehqueh|}}}<br/>{{{Pozahuacayotl}}} chan/km²<br>{{{CampaPozahuacayotl|}}} |- | valign=top | '''Tlahtolli''' | valign=top | {{{Tlahtolli}}} |- | valign=top | '''IDN'''<br>- Campa | valign=top | {{{IDH|}}} <br/>{{{CampaIDH|}}} |- | valign=top | '''PIB'''<br/>- PIB Per Capita | valign=top | $ {{{PIB|}}} MDD <br/> $ {{{PPC|}}} USD |- | valign=top | '''Altepetzintiliztli''' | valign=top | {{{Altepetzintiliztli|}}} |- {{#if:{{{Tocaitl|}}}| {{!}} valign=top {{!}} '''Altepetequihuah''' {{!}} valign=top {{!}} {{{Altepetequihuah}}} {{!-}} }} | valign=top | '''UTC''' | valign=top | {{{UTC}}} |- | valign:top | '''Tlacatocaitl''' | valign:top | {{{Tlacatocaitl}}} |- | valign:top | '''CP''' | valign:top | {{{CP}}} |- | valign=top | '''Nenecuilhuaztli'''<br/>&nbsp;- USPS<br>&nbsp;- ISO 3166-2 | valign=top | <br/>{{{USPS}}}<br/>{{{CodigoISO}}} |- | valign:top | '''Nenecuilhuaztli''' | valign:top | {{{Nenecuilhuaztli}}} |- | valign=top | '''Matlatzalan''' | valign=top | [http://{{{Matlatzalan}}} {{{Matlatzalan}}}] |}<noinclude> [[Categoría:Huquipedia|{{PAGENAME}}]] </noinclude> exxsq3fy38jq8uaaiud43c3sr84ah15 Nemachiyōtīlli:GT-QZ/nhn 10 35851 499879 2022-07-25T02:38:50Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[File:Flag of Guatemala.svg|20px|border]]&nbsp;[[Tlalxeliuhcayotl Quetzaltenanco|Quetzaltenanco]] wikitext text/x-wiki [[File:Flag of Guatemala.svg|20px|border]]&nbsp;[[Tlalxeliuhcayotl Quetzaltenanco|Quetzaltenanco]] j0tprpe2qtu9pl9iiio6igs2qn7yubq 499880 499879 2022-07-25T02:39:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[File:Vlagquetzaltenango.gif|20px|border]]&nbsp;[[Tlalxeliuhcayotl Quetzaltenanco|Quetzaltenanco]] ilad5hpaku3m8o8zdlkdhjgycbb2kno Nemachiyōtīlli:MX-CHP/nhn 10 35852 499895 2022-07-25T03:04:23Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[File:Flag of Chiapas.svg|20px|border]]&nbsp;[[Chiyapan]] wikitext text/x-wiki [[File:Flag of Chiapas.svg|20px|border]]&nbsp;[[Chiyapan]] hljdv7t28dnast83a50l2iprlqlxg9g