Huiquipedia nahwiki https://nah.wikipedia.org/wiki/Cal%C4%ABxatl MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Mēdiatl Nōncuahquīzqui Tēixnāmiquiliztli Tlatequitiltilīlli Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli Huiquipedia Huiquipedia tēixnāmiquiliztli Īxiptli Īxiptli tēixnāmiquiliztli Huiquimedia Huiquimedia tēixnāmiquiliztli Nemachiyōtīlli Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli Tēpalēhuiliztli Tēpalēhuiliztli tēixnāmiquiliztli Neneuhcāyōtl Neneuhcāyōtl tēixnāmiquiliztli TimedText TimedText talk Módulo Módulo discusión Accesorio Accesorio discusión Accesorio definición Accesorio definición discusión Mexico 0 1120 501311 500153 2022-07-30T19:00:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico | Tlaltocaitl = Estados Unidos Mexicanos | Tocaitl = Mexico | Pamitl = Flag of Mexico.svg | Chimalli = Coat of arms of Mexico.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Mexicotlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | Tlalmachiyotl = MEX orthographic.svg | Tecuacan = [[Altepetl Mexico]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Altepetl Mexico]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] huan 82 macehuallahtolli. | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[España]]<br />[[16 metztli septiembre]], [[1810]]<br />[[29 metztli septiembre]], [[1824]] | Tlaixpayotl = 3.761.274 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Cuaxochtli = 4389 km. 3155 km ica {{USA}}​, 958 km ica {{GTM}} ihuan 276 km ica {{BLZ}} | Tepachoani = [[Mexico tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Andrés Manuel López Obrador]] | Nelihuehcapanca = [[Citlaltepec]] | Chanehqueh = 126 014 024 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Mexicatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Mexico peso]] ($, <code>[[ISO 4217|MX]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-2]] | Matlatzalan = [[.mx]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Ihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Mexico''' nozo '''Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico''' ([[caxtillahtolli]]; ''México'' nozo ''Estados Unidos Mexicanos''; [[yucatecatlahtolli]],<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa ipampa mayatlacameh ipan '''''Yucatan'''''. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''yucatecatlahtolli''.</ref> ''Méjikoo''), ce tlacatiyan ipan [[America]] cemantoc tlalli, ce inic mahtlactli huan ome tlacatiyan ocachi hueyi itechpa [[Tlalticpactli]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtohcayotl in Cepanca]], canahpa huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalcalaquiyampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], noihqui ompa iquizayampa in [[Mexico ayollohco]] huan [[Caribe hueyatl]] (hueyatl ipan [[Atlántico ailhuicatl]]). In tepetl ocachi hueyic quihtoznequi in [[Citlaltepec]] ipan [[Veracruz]] huan [[Puebla]] ica 6960,8 m s. n. m. in cualcan ocachi tlani quihtoznequi [[Laguna Salada]] ipan [[Baja California]] ica -10 m b. n. m. Itecuacan in [[Altepetl Mexico]], inon tlacatiyan quipiya occe hueyi altepetl, inonqueh [[Monterrey (nhn)|Monterrey]], [[Atemaxac]], [[Cuetlaxcoapan]], [[Tollohcan]], [[Tijuana]] huan [[León]]. In tlacatiyan quipia tlen mani ipan 1 964 375 [[km²]],<ref>«[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html Mexico - Geography]». ''CIA The World Factbook''. CIA.</ref> Mexico inic macuilli hueyi [[tlacatiyan]] ipan [[America]] cemantoc tlalli,<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa '''''continente''''' caxtillahtolcuepa. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''cemantoc tlalli''.</ref> noihqui inic mahtlactli huan nahui hueyi tlacatiyan itech mochi Tlalticpactli. Ica 130 millones itech chanehqueh, Mexico inic mahtlactli tlacatiyan ica chanehqueh ipan tlalticpac. Mexico tlalli in [[Tlacatiyan ic chanehqueh|ic mahtlactli once ocachi chantilo tlacatiyan]] cah, ica ocachi 126 ''millones'' tlatlaliloh chanehqueh ipan [[2020]]. Inin tlapohualli quichihua in Mexihco in [[Caxtillāntlahtōlli ītlatēcpanaliz in Tlālticpac|tlacatiyan in tlacempanahuia inic caxtillantlahtohqueh]],<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/language/spa |autor=Ethnologue |título=Spanish |fechaacceso=8 de mayo de 2015 |idioma=inglés}}</ref> no inic chicome tlacempanahuia inic [[nepapan tlahtōlmatiliztli|nepapan tlahtolmatiliztli]] in cemanahuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 |título=Summary by country |autor=Ethnologue |fechaacceso=8 de mayo de 2015 idioma=inglés}}</ref> Quipia 69 [[tecpantlahtolli]], itzalan inin; caxtillahtolli miac tlahtoah ipan mochitin tlacatiyan, occequin tlahtolli nahuatlahtolli, yucatecatlahtolli, mixtecatlahtolli, tzeltallahtolli, tzotzillahtolli, tzapotecatlahtolli, otontlahtolli, totonacatlahtolli, mazahuatlahtolli huan no oncan macehualtlahtolli ipan mochi tlaltipactli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González, ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''.{{Spa/nhn}}</ref> In momachtia in tlacah nemi Mexico tlalli ixquichca 14 000 xihuitl yeppa axcan.<ref>[[Poblamiento de América]]</ref> In ipampa in nenayotl iizcayaliz omochihqueh in mexicatlalpan in [[America]] cemantoc tlalli, in [[Tlahco America]] huan [[huaccaixtlahuatl]]. In axcan tlahco Mexico ocatcah in tachcauh inyeyan in huehceuh mexihcatlacah, no ihuan in mayatlacah, ome hueyi altepetiliztli in [[Anahuac]]. In ixquichcauh 300 xihuitl, mochi in itlal oquichiuh ce cotoncayotl ipan in [[Virreyotl Yancuic España]], ica itecuacan in [[Altepetl Mexico]], ocatcah ce tachcauh yeliztli ipan in [[Caxtiltecatl Emperadoryotl]] in [[America]] tlalli. Quin in Caxtillan tlahtohcatiliztli, Yancuic España oquipehualtihqueh in teixnamiquiliztli itechpa in intlacaxoxouhcayo ipan [[1810]], in tein otlan ipan [[1821]]. Zatepan, ixquichcauh macuilpohualxihuitl, omochiuh miec tlahtic yaoyotl ihuan huehcahuitzyaoyotl oquipatlacqueh in mexicah mochi innemiliz. In ixquichcauh in [[macuilpohualxihuitl XX]] omochiuh hueyi tetlamahmaquiliztli izcayaliztli ica altepetlacayotl otlahtohcatih ica centetl altepetlacayotl tlacotontontli. Iteyacanaliz ce tlacatiyan, Mexico ce tlacatlahtohcayotl, atleh neltococayotl; quipiya eyi nahuatilli, in ejecutivo moihtoa [[Andrés Manuel López Obrador]]. Inin tlahtohcayotl huelitic, quipia tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. In iuhqui in [[Cemānahuac in Necēceltīyahtalizyōtl Tlatēcpānaliztli|Cemanahuac in Nececeltiyahtalizyotl Tlatecpanaliztli]], Mexihco in tachcauh ahciyan [[Latinixachitlān|Latinixachitlan]] ihuan in ic chicuace ipan tlapanahuia inic altepeitto in [[Cemanahuac]]<ref name="WTO Tourism Highlights 2018 Edition">{{Cita revista|título=UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition World Tourism Organization|url=https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419876|idioma=inglés|doi=10.18111/9789284419029}}</ref>, inon ipal in 34 nenayotl ahnozo yeliztli mancan tlein in [[UNESCO]] quinixmati iuhqui in [[Tlācayōtl īTlatquicāyo|Tlacayotl iTlatquicayo]], iuhti inic ce in cemantoc tlalpan ihuan inic chicuace in Cemanahuac. Itech in [[huēyitētlamahmaquilizzōtl|hueyitetlamahmaquilizzotl]],in ic [[ahyehyecauhqui tlahtic tlachīhualli|ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli]] (PIB ahnozo ATT) tlatectli ipan mahtlactli onnahui in Cemanahuac ihuan in mahtlactli once ic [[Anexo: Tācatiyān ic PIB|tlaaxcahuini hueliyotl tlapohtillotl]] (PPA ahnozo THT); in ic ome ipan Latinixachitlan ihuan in ic nahui in cemantoc tlalpan. In iuhqui tlanonotztli in [[ONU]] ipan [[Anexo: Tācatiyān ic tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|2018 itech tlacayotl izcayaliztli]], quipiya ce pani [[tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani]] in 0.774, tlatectli ipan in ic 74 in Cemanahuac, ohuehcapanihuih itlan [[Indonesia]], [[Turquia]], [[Chile]], [[Grecia]] ihuan [[Africa Huitztlampa]], tlanehnehuihuililo ipan 2018 oquipixtica tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani in 0.743.<ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Informe sobre Desarrollo Humano 2013 El ascenso del Sur: Progreso humano en un mundo diverso |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_ES_Complete%20REV.pdf |fechaacceso=23 de marzo de 2013}}</ref><ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Indicadores Internacionales sobre desarrollo humano - PNUD |url=http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaacceso=23 de marzo de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130427055825/http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaarchivo=27 de abril de 2013 }}</ref><ref>{{cita noticia|apellidos1=Rojas |nombre1=Laura |título=El ascenso del sur: la gran oportunidad |url=http://www.excelsior.com.mx/opinion/laura-rojas/2013/03/17/889383 |fechaacceso=25 de mayo de 2016 |editorial=Excelsior |fecha=17 de marzo de 2013}}</ref> Ma tel in tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani 0.608 tlacencahualo, quimatih tlahco.<ref>{{cita web|título=Human Development Reports|url=http://hdr.undp.org/en/composite/IHDI|editorial=United Nations Development Programme|idioma=inglés|fecha=2015|fechaacceso=16 de julio de 2018}}</ref> Mexico no ce tlapanahuia in ic nepapan immanyotl in Cemanahuac, momachilia iuhqui in caxtolli omome ce [[huēyinepapan tlācatiyān|hueyinepapan tlacatiyan]] in Tlalticpac, chantlaliah in 10-12% in [[nepapanyōlizzōtl|nepapanyolizzotl]] in Cemanahuac<ref name="SEMARNAT">{{Cita web |título=Biodiversidad de México |editorial=SEMARNAT |url=http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaacceso=7 de octubre de 2007 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20071007045210/http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaarchivo=7 de octubre de 2007 }}</ref> ihuan quimpiya ocachi 12 000 nican yollamantli.<ref>{{Cita web |url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |título=Biodiversity Theme Report |fechaacceso=15 de marzo de 2010 |autor=Conservation International (2000) |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20091227152153/http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |fechaarchivo=27 de diciembre de 2009 }}</ref> ==Tlaltocayotl== [[Image:CodexMendoza01.jpg|200px|thumb|left|[[Mendoza amoxtli]], Mexihco tlahco in Anahuac.]] Mexico ce tlahtohcayotl omoyocox ipan in [[macuilpohualxihuitl XIX]]. Ixquichca itlachihualiz iuhqui [[nahuatiliztli tlahtocayotl]], in tlacatiyan itoca ocatcah ''Mexihco Tlacetililli Tlahtohcayotl'', immanel ipan in [[Mexico Tlacetililli Tlahtohcayotl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1824|Nahuatillaliliztli 1824]] oquitocaitih iuhqui ''Mexihcatl Tlacatiyan'' ihuan ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824), ''nohuiyan''</ref>. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1857|Nahuatillaliliztli 1857]]<ref>''Constitución de la República Mexicana'' (1857), ''nohuiyān''</ref> oachcauhchiuh in tocaitl ''Mexihcatl Tlacatlahtohcayotl'', tel ipan in tlahcuilolli oquitocaitih ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1917|Nahuatillaliliztli 1917]], tlatectli tlein in achcauhtocaitl ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl'' ca. In tlacatocayotl ''mexicano'', mexihcatl caxtillantlahtolcopa, mihtoa ixquichca in europantlacah ahcihua. Oquihtoznequilihqueh in caxtiltecah in macuilpohualxihuitl XVI, in mexihcah ocatcah in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] chanehqueh ihuan intlahtol. Ipan in tlalpololiztli cequintin caxtiltecah ihuan criollomeh in ochanticqueh in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] innehhuiyan omoteneuhqueh mexihcah<ref>[[Francisco Xavier Clavijero]] ōtzintih ī''[[Historia antigua de México y de su conquista]]'' ōquitlahtoh ītechpa in ''país del Anáhuac'' (in Ānāhuac tlācatiyān) īpan inic cē āmoxtlahtōlxēxelōliztli, tēl īpan mochi yeh quitēnēhua ''territorio mexicano'' (mēxihcatlalli) ahnozo ''reino de los mexicanos'' (in mēxihcah īntlahtohcāyo) in Yancuīc Caxtillān in tlein quipiyain huehcauh mexicatlalli, īhuān nō in mayatlālli īhuān in michhuahcatlālli.</ref>. In Tlacaxoxouhcayaoyotl tepachoh onenecuilohqueh ipan in tlacatiyan no in tlacah intoca. ica in [[Plan de Yōhuallān|Plan de Yohuallan]], in tlacatiyan motenehua Mexico ihuan in chanehqueh mexicah. Mexico tlalli ce nahuatlahtolli, quihtoznequi caxtillahtolcopa ''México'', itlaltocayo altepetl itechpa huehcauh Mexico Tenochtitlan, itecuacan itech mexicah, zatepan caxtiltecah moihtoah ''Nueva España'' nozo Yancuic España ipan eyi xiuhpohualli. Ixquichca itlachihualiz in independencia Mexicopa, in tlacatiyan itoca, ''Imperio Mexicano'', zatepan Tlacatlahtocayotl Mexico, caxtillantlahtolli; República Mexicana; axcan siglo XX ocatcah Tlahtocayotl in Cepanca Mexico. Imanel xiuhpan 1824 oquitoca noyuhqui Mexico tlacatiyan ihtoa ''Nación Mexicana''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824).</ref>. {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Uitzilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Teopixqui [[Bernardino de Sahagún]]}} ===Occe tlahtolli=== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Chollahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Cuextecatlahtolli]]: ''Labtom'' * [[Huitzollahtolli]]: ''Méxiko'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''B'onrro'' * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Méxiku'' * [[Mixtecatlahtolli]]: ''Nuuyoo'' * [[Otontlahtolli]]: ''’Monda'' * [[Pimatlahtolli]]: ''Mehigo'' * [[Pipillahtolli]]: ''Meshihku'' * [[Quicapotlahtolli]] : ''Mexiko'' {{col-2}} * [[Quilihuatlahtolli]]: ''Maay Tay Ñia’k'' * [[Seritlahtolli]]: ''Méxiico'' * [[Raramuritlahtolli]]: ''Méjiko'' * [[Totonacatlahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Tzapotecatlahtolli]]: ''México'' * [[Tzeltallahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Tzotzillahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Yaquitlahtolli]]: ''Mehiko'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Mejikoo'' {{col-end}} ==Huehcapatlahtoliztli== Intlah tihnequi miacquin tlacameh oncan ipan ce tlalpan axcan itech in tlalticpactli, monequi imiyaca in achtotlacatl oncan America cemantoc tlalli, onenemic ipampa ohce, nochi huatztic huan cecec. Macehualmeh zan queman oncan tihualah naman ni Mexico tlacatiyan yeceh 30,000 xiuitl. Ipan 9000 a. C., mochihua iteyolehualiz ica tlapixcayotl quemeh tlen ayohtli, etl, chilli huan huaxin ipan Teotihuahcan huan tepeyohcan ompa axan Tamaulipas tlahyocayotl. Canah in tlapixcayotl itech cintli mochiuhqui xiuhpan 5000 a. C., yecah macehualtin pehualiz hualmotlalia moihtoa Mesoamerica tlalli. Oncatca eyi hueyi onohuayan: Oasisamerica, Aridoamerica huan Mesoamerica. === Huehuehcauh tlacayotl === [[File:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ce tzontecomaolmecatl.]] Achcauh tlacameh ipan Oasisamerica catca tlalpixqueh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Casas Grandes ompa axcan Chihuahua tlahtocayotl.<ref>[https://arqueologiamexicana.mx/indice-tematico/oasisamerica Arquelogía Mexicana], Oasisamérica, 9 ome metztli in xihuitl 2019.</ref>. Tlacameh ompa Mesomerica catca tlacameh ica tlalpizqueh huan yolomatinimeh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Tres Zapotes, La Venta ompa axcan Tabasco tlahtocayotl, yehuantin in olmecah. Zanyeno ihcuac quittac intlal americatlacameh ipampa Francisco Hernández de Córdoba. Titlano Juan de Grijalva ipan 1518 xihuitl inic yehuatl ma quittaz in yancuic tlalli moihtoa Anahuac. Iixiptlahuan Moteuczoma cuacuauhpan tlachixtocqueh. Xiuhpan 1519 oahcicoh Hernán Cortes inhuan iyaoquizcahuan huan incapayohuan. Acalpan quihualhuicayah noihuan imatlequiquiz huan ohcequin itlequiquiz. In axcan Mexico tlalli oquipantlazqueh ihuan ochantiqueh nehnenqui ahamiqueh ihuan tlanechicohqueh ye 30 000 xihuitl. Achi in 9000 xihuitl y. C. omochiuh in tlatlacacihuitiliztli in tlanelhuayotl iuhqui in [[āyohtli|ayohtli]] ihuan in [[huāxin|huaxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> in tlalpan [[Teōhuahcān tlahuelmayān|Teohuahcan tlahuelmayan]] ihuan in [[Tamaulipas tepētlah|Tamaulipas tepetlah]]. In tlatlacacihuitiliztli in cintli omochiuh ahmo huehca in 5000 y. C. in tlein oquichiuh in altepetzintiliztli in [[Ānāhuac|Anahuac]]<ref>Márquez Morfín y Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref>. In [[Huāccāixachitlān|Huaccaixachitlan]] chanehqueh oquicemanqueh innenayo, manel oahcicqueh in anahuacah. Cequi catyan ocatca nemilo cemanqui ixquich in huehcauh cahuitl, iuhqui in [[Cueva de la Perra]] (12 000 y. C.)<ref>MacNeish, 1968: t. II.</ref>, [[Cueva de la Candelaria]] (8000 y. C.)<ref>Aveleyra, 1956.</ref>, [[El Conchalito]]<ref>Fujita, 2006: 82-98.</ref> ihuan in San Francisco Tepetlah oztotl, [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]]. In altepeyotl tzintiliztli ocatca ahmo huehca in 2500 xihuitl y. C. ihuan in 1500 y. C.<ref>Christian Duverger, 2007.</ref>, ica in tlachihualiztli in [[cōnchīhualiztli|conchihualiztli]] ihuan in achto millahcayotl altepemaitl<ref>López Austin īhuān López Luján, 2001.</ref>. Ipan in ''Preclásico Medio'' (m. XIV-IV y. C.) omomana in [[ōlmēcah nenayōtl|olmecah nenayotl]] in mochi in Anahuac<ref>Las fechas son de Pool, 2007: 10.</ref>. Cequi tachcauh yollohtli ocatca [[La Venta]], [[Tres Zapotes]] ihuan [[Teōpantēcuānitlān|Teopantecuanitlan]] ocatcah in tachcauh olmecatl tlateomatiyan. Zatepan in olmecah inpolihuiliz, ocempanhuetzqueh miac tlacah, oxochiyouhqueh in [[tlacomōlli miccāpetlacallōtl|tlacomolli miccapetlacallotl]] in [[Ānāhuāc Cihuātlāmpa|cihuatlampa]]<ref>Kubler, 1984: 191.</ref>, in [[paniōlmēcah nenayōtl|paniolmecah nenayotl]] in Ayollohco ihuan omochiuh in [[huēyac tlapōhualli|hueyac tlapohualli]]. Ahmo huehca in macuilpohualxihuitl II omochiuh in ''Periodo Clásico'' in Anahuac (m. II-VI/VII). In ihcuac in opanhuetzqueh [[Teotihuahcan]]<ref>Childs Rattray, 1997: 73.</ref> ihuan in miac mayatlahtohcayotl. In inic oquitecpan in pochtecayotl in tlahco Mexihco ihuan oquinmocniuhtihqueh in [[Monte Albán]] tlacah. In anahuacayotl omomana in mictlampa ixquichca in huaccaixtlahuacan iuhqui [[La Quemada]] ihuan oquipalehuih in panhuetziliztli in [[Huāccāīxtlāhuatl Āmāitl Ixachitlān|Huaccaixtlahuatl Amaitl Ixachitlan]] tlacah iuqhui in huehcauh altepetl [[Paquimeh]]. Zatepan in Teotihuahcan ihuan in mayaaltepetl inpolihuiliz, opanhuetzqueh miac teucyotl in ominamicqueh on tlalli tepacholiztli. In macuilpohualxihuitl X ihuan XII itzalan, opanhuetz [[Tōllān Xīcohcotitlan|Tollan Xicohcotitlan]], in toltecah intecuacan. In toltecayotl oquipalehuih ih panhuetziliztli in mayatlacah, in mixtecah ihuan occequintin tlacah in Anahuac. In mexihcah oquinpatcayotihqueh, yehhuantin oaltepetzintihqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] ipan [[1325]]. Ipal inin altepetl otepachohqueh in tlapanahuia inic hueyi tlahtohcayotl in Anahuac, in catleh otlalpolohqueh in caxtiltecah ipan [[1521]]. === Caxtiltecah tlalpololiztli === [[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|180px|thumb|In [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]], ipan in [[Tlaxcallān tilmahtli|Tlaxcallan tilmahtli]].]] Zatepan in [[Franciso Hernández de Córdoba]] ([[1517]])<ref>Thomas, 1993: 115-128</ref> ihuan [[Juan de Grijalva]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 15-27</ref> innehnemiliz, [[Hernán Cortés]] ihuan itlacahuan oahciqueh [[Cozumel]] ihuan in [[Tabasco]] hueyatentli, in canin [[Cintla nehcaliliztli|in mayatlacah oihcalqueh in caxtiltecah Cintlah]]<ref>Thomas, 1993: 193-210</ref>. Ne oaltepetzintih [[Santa María de la Victoria]] ihuan oquicelih [[Malintzin]], yeh ocatcah nahuatlahtolcuepani ic in huehcachanehqueh<ref>Díaz del Castillo, 2007: 145-148</ref>. In caxtiltecah oahciqueh in [[Veracruz]] hueyatentli, in canin ocalaqueh in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Oquichiuhqueh necennonotzaliztli ica cequintin tlacah ihuan oohtlatocacqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]]. In ohpan oquinpeuhqueh in mexihcah innecenonozal iuhqui in [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]]. [[Motēuczōma Xōcoyōtzin|Moteuczoma Xocoyotzin]] oquincelih yocoxcatica in caxtiltecah<ref>Sahagún, 1999: 702-703.</ref>, tel in [[tēmictīliztli īpan in Toxcatl|temictiliztli ipan in Toxcatl]] otzinti in yaoyotl ica in mexihcah<ref>Thomas, 1993: 427-438</ref>. [[Cuitlāhuac|Cuitlahuac]] [[Tēpēhualiztli Yōhualli|oquinpeuh in caxtiltecah]] ipan [[1520]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 254-262</ref>, tel yeh omic in ihcuac in [[mātlālzahuatl|hueyi cocoliztli]]. [[Cuāuhtemōc|Cuauhtemoc]], in tlacuitlapancayotl tlahtoani, ocanqueh ipan in [[13 tlachicuēyiti|13 tlachicueyiti]] [[1521]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 367-373</ref>, ihuan oquimictihqueh ipan [[1525]]<ref>Sahagún, 1999: 845-848. Se desconoce la fecha exacta de la muerte de Cuauhtémoc, así como el paradero de sus restos.</ref>. Zatepan otepantlehcoh Mexihco Tenochtitlan in caxtiltecah ocholohqueh tlalpolohqueh in tlacahuilli in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] ipan ce tlachihualli mochi in ''colonia''pan. Ica in tlalpololiztli ohuallah in cristianotiliztli ihuan in nican tlacah ahmo nenayotl. === Virreiyotl Yancuic España=== [[Īxiptli:Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|180px|[[Hernán Cortés]].]] Xiuhpan 1524, oahcicoh nican [[Virreiyotl Yancuic España]], mahtlactli huan ome teopixqueh itech pohuiah iteopixcanahuatil San Francisco. Iteopixcahua yehuantin icniuhtli Martín de Valencia catca ica caxtiltecah huan portuglatecah matel yaoquizqueh. [[Hernán Cortés]] oquiz quincelito yuhquin ixtililonimeh, noihqui mahuizohqueh tlacameh, imixpan in mexicah. Ininqueh caxtilteopixqueh huan ohcequin in ohualaqueh zanyeno ihcuac, cenca tlamatinimeh catcah. Otechihuilique nemachtilcalco. Otecuatequiqueh. Noihqui macehualtin quimpalehuiqueh ipampa teopixqueh, ce itechpahuicpa icniuhtli Bartolomé de las Casas. Ipan 1525 xihuitl, Hernán Cortés oquic caxtiltepehuani yauh quincalito in Cristóbal de Olid in oncan motocayotia ''Las Hibueras'' (axcan [[Honduras]]). quinahuatia mah quimpiloah noteuctzin [[Cuauhtemoc (tlahtoani)|Cuauhtemoc]] huan in tlahtoani [[Tlahcopan]]. Ipan ohualauh teuctli Antonio de Mendoza teyacanaquiuh noihqui inic ce Itlahtocateixiptla inic Yancuic España. Impal hueyi iteopixcatzin Mexico itoca Teoicniuhtli Juan de Zumárraga huan virrei Antonio de Mendoza, omopehuilti nican Altepetl Mexico in tepozamoxiuhcuiloloni, 1528 xihuitl. === Yaotlacaxoxouhcayotl === In '''Mexico itlacaxoxouhcayo''' ocatca ce tlahtocayotl huan tlacameh hualomochihualiztli tlapachihuitilo yaotilizca, in tlen otlan in caxtillantepacholiztli ipan in [[Yancuic España]] tlalli. In yaoyotl ipampa in Mexico tlalli oman ixquichca in [[Dolores Hidalgo]], in [[16 metztli septiembre]] [[1810]], zan in ocalac [[Ejército Trigarante]] ipan in [[Altepetl Mexico]] in [[27 metztli septiembre]] [[1821]]. Yohuac ipan [[Tlachiucnāuhti 15|Tlachiucnauhti 15]], [[1810]] {{6conejo}} xihuitl, ompeuh Mexihco [[Mēxihcatl Tlācaxoxouhcāyōtl|hueyi Temaquixtilizyaoyotl]], ihcuac [[teōpixqui|teopixqui]] [[Miguel Hidalgo|Miguel Hidalgo y Costilla]] maltepetlalia in oncan teocalpan motocayotia [[Dolores Hidalgo, Cueyatlālco|Dolores]], [[Cueyatlālco|Cueyatlalco]]. In caxtiltecah zanno ihcuac quitlaliah teuctli in itoca [[Francisco Xavier Venegas]] iuhquin [[ōntlahtoāni|ontlahtoani]] nican [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]]. [[Tlachiucnāuhti 27|Tlachiucnauhti 27]], [[1821]] {{4casa}} xiuhpan, ocalacque Altepetl Mexihco [[Agustín de Iturbide]] ihuan iyaoquizcahuan. Iuh omochiuh itemaquixtiliz [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] in ihuicpa Huehueh Caxtillan, [[Europan]]co. Ica itoca Agustín Inic Ce, inin xiuhpan motlahtohcatlalia Iturbide hueyi tlahtoani in ipan ixquich Mexico nozo huehuehtlahtohcayotl in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Ipan [[1846]] {{3conejo}} xihuitl, ompehua yaoyotl in tlein [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetililli Tlahtohcayotl]] chanehqueh oquichihuilique Mexihco inic quincuicuilizque mexihcah huel cencah hueyi icecniquizaliz intlaltzin. Inic yaoyopan quicuicuilique Mexihco in axcan tiquixmauhtih iuhquin [[California]], [[Nevada]], [[Utah]], [[Colorado]], [[Yancuīc Mēxihco|Yancuic Mexihco]], [[Texas]], [[Arizona]] ihuan occe tlahtohcayotl. Quipalehuique in iquizcan, omicque inin yaoyopan in iximachoh iuhquin (Tiyacauhque Iconehuantzin Chapoltepec). Otlan in yaoyotl ipan [[1848]] {{5ped}} xihuitl. Ipan [[Tlamācuīlti 5|Tlamacuilti 5]], [[1862]] {{6conejo}} xihuitl, mexihcatl yaoquizque ihuan yaoquizcayacanqui in itoca texacatl [[Ignacio Zaragoza]], quimpeuhqueh [[Francia|franciatlacah]] in oncan itauhcayo motocayotia (Inecaliliz in Cuetlaxcoapan) ipan yaocaltepepan Loreto ihuan Guadalupe ica nahuamacehualtin zacapoaxtlah ihuan xochipolcah. Zatepan, ipan [[1864]] {{8ped}} xihuitl, nican pehua Mexihco Tenochtitlan intlahtohcayopan austriatlacah hueyi tlahtoani [[Ferdinand Maximilian]] ihuan hueyi cihuatlahtoani [[Carlota Amalia]]. Nican opeuh, in ipan [[Tlamahtlāccēti 20|Tlamahtlacceti 20]], [[1910]] {{2conejo}} xihuitl huey yaoyotl ihtic Mexihco motocayotia "[[Mēxihcatl Icnīuhyāōyōtl|Mexihcatl Icniuhyaoyotl]]", in iuh omaltepetlalli [[Francisco I. Madero]]. Inin xiuhpan [[1942]] {{8conejo}}, Mexihco tecentilli "Los Aliados" ipan [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme|Iyaoyo in Cemanahuac Inic Ome]] ica itlanapololiz inic [[Ehēcayāōquizcani 220|Ehecayaoquizcani 220]]. Ipan [[1 chicuace metztli]], [[2000]]{{13caña}} xihuitl, [[Vicente Fox]] tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido Acción Nacional|PAN]], yehhuatl oquipeuh imexihcatetenahuatoh, in aquin inic ce [[Tlahtocātēīxiptla|Tlahtocateixiptla]] quimauhtili, mexihcah quitenauhque [[Ernesto Zedillo]] iuhquin yancuic hueyi tlahtocauh Mexihco ihic occequintin mecatlacayotl; PAN huetzicoh in cemitquimatiliztli ipampa 70 xihuitl itepacholiz PRI. [[Felipe Calderón]] oquipeuh mexihcatetenahuatoh ocaqui mohuetehuaque, ixachi patio ihuan ocachi tzacualtoc ompa Mexihco, oquipix in PAN occequintin oquipeuh ipan iocohuetziqui [[Andrés Manuel López Obrador]], tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido de la Revolución Democrática|PRD]]. Felipe Calderón cah achcauh Tlahtohcateixiptlani ihuicpa [[Tlamahtlācōnti 1|Tlamahtlaconti 1]], [[2006]] {{7conejo}} xihuitl. In Xiuhpan 2009, ce cocoxcayotl [[Huēyicocoliztli influenza A H1N1 xiuhpan 2009|Influenza hueycocoliztli]] mochihua [[Mēxihco|Mexihco]] ihuan [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetililli Tlahtohcayotl]]. In [[2009 Influenza huēyicocoliztli|Influenza hueycocoliztli]] moaci [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl|Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]] ihuan [[Caxtillān|Caxtillan]]. Cateh 22 micqueh. Ipan 6:00 hrs in [[Aeroméxico]] tepoztototl Boeing 777 otlaltih ipan in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] ica 148 mexihcah hualmocuepayah [[China]] (achtopa [[Hong Kong]] ihuan [[Pequin]]) ipampa yehhuantin ocatcah tzacualo ipan ahmo cualli yoliztli iuhcayotl ipan China. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Norte = {{USA/nhn}} | Noreste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = Mexico | Este = [[Caribe hueyatl]] / {{CUB/nhn}} | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sureste = {{GTM/nhn}} / {{BLZ/nhn}} }} [[File:Mexico relief location map.jpg|thumb|right|300px|Mexico tlalmachiyotl ipan tlalticpac.]] Mexico tlatectli cah ipan huitztlampan itech [[America]] cemantoc tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], in noyuhquin canahpa tlapcopa Atlantico ailhuicatl huan Caribe hueyatl. In tlacatiyan quipiya 2.780.400 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noyuhquin quipiya 11,122 km² itech hueyatenco. Mexico quipia in [[California ayollohco]] ompa icalaquitlampa, noihqui in [[Mexico ayollohco]] ihuan in [[Caribe hueyatl]] ompa icalaquitlampa. In tlacatiyan itlaixpayo 1 964 375 km²<ref>INEGI (2010): "[http://mapserver.inegi.gob.mx/geografia/espanol/datosgeogra/extterri/frontera.cfm?c=154 Superficie Continental e Insular del Territorio Nacional"], consultada el 10 de mayo de 2010.</ref>. Mexico onca oc yeh 3 200 km in huitlatzticayotl huehca catyan itzalan. In cemantoc tlalli itlaixpayo 1 959 248 km² ihuan in tlalhuactli itlaixpayo 5 127 km². Ianahua quipia 11,122 km. In tlaixpayotl iiuhcayo huel tepeyoh ihuan quimpiya miac tletepetl. In tlalpan mani in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ihuan in [[Nāntepētlah Cihuātlāmpa|Nantepetlah Cihuatlampa]], in catleh maniliztli in [[Teyoh Tepētlah|Teyoh Tepetlah]]. In Nantepetlah Cihuatlampa tlami ipan Nayarit, cetiya ica in [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]]. Ompa itloc in Tepapaquiltiliztli hueyatentli, mani in [[Nāntepētlah Huitztlāmpa|Nantepetlah Huitztlampa]]. In [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]] nalquiza in tlalli in cihuatlampa in tlapcopahuic, ixquichcapa cetiya in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ipan in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]] (3395 msnm). In Yancuictletepeyolloc, ica hueyi tletepetlayiliztli, tlatectli in tlapanahuia inic huehcapan tepetl Mexihco: in [[Cītlaltepētl|Citlaltepetl]] (5610 m), in [[Popōcatepētl|Popocatepetl]] (5462 m) in [[Iztāccihuātl|Iztaccihuatl]] (5268 m), in [[Chiucnāuhtēcatl|Chiucnauhtecatl]] (4690 m), in [[Mātlālcuēyeh (tletepētl)|Matlalcueyeh]] (4461 m) ihuan in [[Cōlimān cepayauhyoh|Coliman cepayauhyoh]] (4340 m). ipan inin tlalmatiliztli ihueyaltepeuh omochihua in [[Paricutín]] ihualpanhuetziliz, in tlapanahuia inic yancuic tletepetl in cemanahuac. In maniliztli in huitztlantlapcopa in Nantepetlah Tlapcopa motenehua [[Huāxyacac Nāntepētlah|Huaxyacac Nantepetlah]], tlami ica in Nantepetlah Huitztlampa in [[Tēcuāntēpec istmo|Tecuantepec istmo]]. In talpcopa iz mani in [[Tlahco Chiyapan Huehcapan Īxmaniliztli|Tlahco Chiyapan Huehcapan Ixmaniliztli]] ihuan in [[Chiyāpan Nāntepētlah|Chiyapan Nantepetlah]], in tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tacaná tletepētl|Tacaná tletepetl]] (4117 m). In tlaliuhquiyotl huel ittaloni in [[Tlani California Tlālyacatl|Tlani California Tlalyacatl]] in mictlancihihuatlampa, iuhuan in [[Tlālyacatl Yucatán|Tlalyacatl Yucatán]] in tlapcopa. Ipan in achto mani in [[Tlani California Tepētlah|Tlani California Tepetlah]] no motenehua [[San Francisco Tepētlah|San Francisco Tepetlah]] ahnozo [[Giganta Tepētlah|Giganta Tepetlah]]. In tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tres Vírgenes Tletepētl|Tres Vírgenes Tletepetl]] (2504 m) In Tlalyacatl Yucatán, ce ixmaniliztli in mochihua in tenextetl. In Nantepetlah Tlapcopa, in Cihuatlampa ihuan in Yancuictletepeyollotl itzalan, motlalia in [[Mēxihcatl Huehcapan Īxmaniliztli|Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli]], tlein tepetlah iuhqui in Zacatecapan ihuan in San Luis coccanquixtia. In mictlampa quipanahuia in itech huaccayatl ihuan huehcatlan in huitztlampa. In ipan tlatectli in [[Chihuahuac huāccāīxtlāhuatl|Chihuahuac huaccaixtlahuatl]] ihuan in [[Zacatēcapan tlahcohuāccāīxtlāhuatl|Zacatecapan tlahcohuaccaixtlahuatl]]. In huitztlampa in tepetlah tlatectli in [[Bajío]] tlazohtlalli ihuan miac tlahuelmayan cecec no tlanaliuhtoc, iuhqui in [[Michhuah Huehcapan Īxmaniliztli|Michhuah Huehcapan Ixmaniliztli]], in [[Tōllohcān Tlahuelmayān|Tollohcan Tlahuelmayan]], in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] ihuan in [[Cuetlaxcōāpan-Tlaxcallān Tlahuelmayān|Cuetlaxcoapan-Tlaxcallan Tlahuelmayan]]. Inin huitztlampa centlacopan motlaliah achi mochintin in Mexihco chanehqueh. In Yancuictletepeyollotl ihuan in Nantepetlah Cihuatlampa itzalan tlatectli in [[Balsas Tlālcalaquiliztli|Balsas Tlalcalaquiliztli]] ihuan in Michhuahcan, Xalixco, ihuan Guerrero totoncapan. In tlapcopa icapma in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]], tlatectli in [[Huāxyacac Tlahco Tepētzalan|Huaxyacac Tlahco Tepetzalan]] quitzacuah tepetl ohuitica, in catleh ohuihtichihua in calaquiliztli ihuan in ''comunicaciones''. Miac tlalhuactli tlatectli ipan in tlallotl hueyatl, iuhqui in in [[Revillagigedo miactlālhuāctli|Revillagigedo miactlalhuactli]] ([[Socorro tlālhuāctli|Socorro]], [[Calrión tlālhuāctli|Clarión]], [[San Benedicto tlālhuāctli|San Benedicto]] ihuan [[Roca Partida tlālhuāctli|Roca Partida tlalhuactli]] ihuan in [[Marías tlālhuāctli|Marías tlalhuactli]] ipan in Tepapaquiltiliztli; in [[Guadalupe tlālhuāctli|Guadalupe]], [[Cedros tlālhuāctli|Cedros]], [[Rocas Alijos tlālhuāctli|Rocas Alijos]], [[Tiburón tlālhuāctli|Tiburón tlalhuactli]], [[Carmen tlālhuāctli|Carmen tlalhuactli]] iixpan in Tlani California tlalyacatl ihuan Sonora inhueyaten; in [[Āltepētl in Carmen|Altepetl in Carmen]], [[Cozumel tlālhuāctli|Cozumel]], [[Mujeres tlālhuāctli|Mujeres]] ihuan in [[Alacranes tapachtepāntli|Alacranes tapachtepantli]] ipan in Atlántico. Mochi quipohua 5127 km² in tlaixpayotl. ===Tepeliztli=== [[File:Orizaba 18,500 feet.JPG|miniatura|izquierda|[[Citlaltepec]] ipan Veracruz.]] In tepeliztli ocachi hueyic ipan Mexico quitoznequi [[Citlaltepec]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Eje Neovolcánico transversal'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Mexico. Occequin tepetl cateh [[Popocatepetl]] (5500 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Iztaccihuatl]] (5215 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Xinantecatl]] (4645 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl, in tepetl [[Matlacueyeh]] (4420 m s. n. m.) ipan Tlaxcallan huan Puebla, in Nevado de Colima (4260 m s. n. m.) ipan Xalixco huan Coliman, in Cofre de Perote (4282 m s. n. m.) ipan Veracruz huan in tepetl Potosí (3713 m s. n. m.) ipan Yancuic León. In Sierra Madre Oriental ca ompa Mexico Iquizayatlampa, in Sierra Madre Occidental (3776 m s. n. m.) ipan Mexico icalaquitlamapa, in tepetl Mohinora (3300 m s. n. m.) ipan huitztlampa huan in tepetl Tacaná (4092 m s. n. m.) ipan Chiyapan. ===Atiliztli=== [[Īxiptli:Canon del Sumideiro 2.jpg|220px|thumb|In Cañón del Sumidero, [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] [[Chiyapan]]]] Mexico ce tlacatiyan ica cuechahualiztli huan miac atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Bravo atoyatl, Balsas atoyatl, Panoco atoyatl, Lerma atoyatl, Ozomahtzintlan atoyatl, Grijalva atoyatl, Tamesí atoyatl, ohcequin atoyatl, noyuhquin hueyi atezcatl quemeh Chapallan atezcatl, Cuitzeo atezcatl, Patzcuaro atezcatl, Catemaco atezcatl, Yuriria atezcatl, ohcequin. In Mexico atoyatl ca ipan eyi tlacuetlayan. In Tepapaquiltiliztli tlacuetlayan in Ayollohco ihuan in ihtic tlacuetlayan. In Mexihco tlapanahuia inic anqui atoyatl in [[Bravo]] ca. Yeh in octacatia 3 304 km, ihuan quichihua in cuaxochtli ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. Occe tachcauh atoyatl in [[Ozomahtzintlan Atoyatl]] in tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, quichihua in cuaxochtli ica Cuauhtemallan; in [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] in tlacatiyan inic ome tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, inon cetiya in atl in Tabasco ixtlahuac, in mochahua in Mexihco huel coyahuac ''cuenca''; ihuan in [[Pānco ātōyātl|Panco]] in catleh in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] in itech pohui. Ipan in Tepapaquiltiliztli ahcih in [[Lerma]] ihuan [[Balsas]] atoyal, in catleh monequi in Mexihco huehcapantlalpan; in [[Sonora]], [[Fuerte]], [[Mayo]] ihuan [[Yaqui]] atoyatl quichihuia mocnelih in mictlancihuatlampa nenayotl, ihuan in [[Colorado ātōyātl|Colorado atoyatl]] in xexelhuia ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. In ihtic atoyatl ahmo ahci in hueyatl, ahmo anqui ca. Onca in [[Casas Grandes]] atoyatl [[Cihuahuac]] ihuan in [[Nazas]] ipan [[Durango]]. Achi mochintin in Mexihco atoyatl ahmo huel coyahuac ihuan achi ayac acalpapanoni. Mexihco quinpiya miac atezcatl ihuan amanalli in itlalpan. In tachcauh in [[Capallān ātezcatl|Capallan atezcatl]] [[Xālīxco|Xalixco]], ihuan ipampa in pani tlanemitiliztli hueliti huaquizquia. Occe tachcauh atezcatl in [[Pátzcuaro]], [[Zirahuén]] ihuan [[Cuitzeo]]. No ihuan, in atzaucmanaliztli tlachiuh tlachihualatezcatl, iuhqui in [[Mil islas]] [[Huāxyacac|Huaxyacac]]. === Yeyantli === Mexico iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, xeliuhca in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, cuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Mexihco tlacatiyan ica nepapan immanyotl. Ic itlaliliz in tlacatiyan tlatectli ipan ome huel ahmo neneuhqui tlaixpayotl, quitlahcotec in ''[[Trópico de Cáncer]]''. Inin tlilantloc quixeloa in tlacatiyan ipan ce totoncatlalli ihuan ce tlanaliuhtoctlalli. Yeceh in tlaixpayotl iuhcayotl ihuan in ilhuicaatl quipatlah in immanyotl in tlacatiyan. Onca Mexihco huehcapan tepetl immanyotl ahmo huehca in totoncapan. In tlein ica oc yeh immanyopatlaliztli in tlahtohcayotl [[Durango]] ca, in canin monamiqui in tlapanahuia inic tlani totoncayotl, in iuh -26&nbsp;°C, ihuan in tlapanahuia inic pani ipan in Tlani California [[huāccāīxtlāhuatl|huaccaixtlahuatl]] in canin quipanahuia in 50&nbsp;°C. In quiyauhyoh ihuan totonqui tlalli quichihua in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]] ihuan in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli]] tlani hueyatenixtlahuatl, nican in totoncayotl tlatectli in 15.6&nbsp;°C ihuan 40&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. Ce totoncapan quichihua in tlalli ipan in 614 ihuan 830 msnm itzalan, nican in nican in totoncayotl tlatectli in 16.7&nbsp;°C ihuan 21.1&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. In cecec tlalli onca ixquich in 1830 msnm ixquichca in 2745 m. Ipan in tlanaliuhtoc tlanipipinimmanyotl in totoncayotl tlatectli in 10 ihuan in 20&nbsp;°C itzalan ihuan onca [[quiyahuitl]] in ahmo quipanahuia in 1000 mm in xihuitl. Ahco in 1500 m in huehcapancayotl, inin immanyotl ipampa in tlalli [[āncāyōtl|iancayo]]. Ica inin immanyotl, in cecualoliztli mochihua cece xihuitl, no in [[quiyauhcepayahuitl]] ihuan in [[cepayahuitl|cepayahuiliztli]] in catleh oc yeh mochihua in mictlampa in tlacatiyan ihuan ipan in tepetlah. Occe immanyotl mochihua ic in totonqui-pipinqui ihuan in totonqui-tlanipipini. In tlalpan ica inin immanyotl, quiyahui in xopan no mochi in xihuitl. In quiyauhyotl ahci in tlapohualoni in 1500 mm, ihuan onca tlahco totoncayotl in 24 ihuan 26&nbsp;°C itzalan. In tlalli ica inin immanyotl tlatectli ipan in hueyatenixtlahuatl in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]], in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli Ilhuicaatl]], in [[Istmo Tēcuāntepēc|Istmo Tecuantepec]], in mictlampa [[Chiyapan]] ihuan in [[Tlālyacatl Yucatān|Tlalyacatl Yucatán]]. In huacca''trópico''pan onca in achtopa immanyotl. Motlalia in tepetlalpan in Nantepetlah Tlapcopa ihuan Cihuatlampa, in Atoyayotl in [[Ātōyātl Balsas|Atoyatl Balsas]] ihuan in [[Pāpalōāpan|Papaloapan]], iuh ipan cequi tlalli in Tecuantepec, in Tlalyacatl Yucatán ihuan in tlahtohcayotl Chiyapan. In huacca''trópico'' in tlapanahuia inic cemantoc ohuih totonqui immanyotl in Mexihco. In tlanaliuhtoctlalli in canin in quiyahuitl ahmo quipanahuia in 350 mm. In xihuitl tlahco totoncayotl tlatectli in 15 ihuan 25&nbsp;°C itzalan, ihuan quiyahuitl tlapohualoni huel yolcuecuepqui. Achi mochi in mexihcatlalpan in tlatectli in mictlampa in ''Trópico de Cáncer'', onca inin iuhquiyotl. In xopantlah mani in tlamacuilti ihuan tlamahtlacti meztli itzalan. In tlahco quiyahui ipan 70 ilhuitl xiuhpan. Yeceh, onca ahtle quiyahuitl in achi mochi in tlalli, ipampa in tepetl quitzacuah in Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli quinmixcahualtiah. In tlanaliuhtoctlalpan in huehcapan ixmaniliztli, in tlahco quiyahuitl 635 mm cece xihuitl. In tlapanahuia inic cecec tlalli in huehcapan tepetl, onca 460 mm. Inic ipan in mictlampa in huehcapan ixmaniliztli tlahcohuaccaixtlahuatl onca 254 mm cecexihuitl. Onca tlalli ica 1000 mm ixquichca 3000 mm. In tlacatiyan tlahco totoncayotl cequi 19&nbsp;°C ca. Yeceh, in huehcauh tlahco in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] mani ipan in meztli tlacenti ihuan tlachiconti. In ipan [[Āltepētl Juárez|Altepetl Juárez]], [[Mēxihcali|Mexihcali]], [[San Luis Potosí]], [[Hermosillo]], [[Torreón]], [[Saltillo]] ihuan [[Monterrey]] onca huel pani ihuan huel tlani totoncayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yolimmanyotl ipan Mexihco''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Selva Lacandona.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamasopo7.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:IslaContoy-PeterMaas.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Mulege oasis.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Quiyauhcuautlah]]<br />[[Lacandonquiyauhcuautlah]], [[Chiyapan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlaizhuatepēuhcuauhtlah|Tlaizhuatepeuhcuauhtlah]]<br />[[Tamasopo]], [[San Luis Potosí]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuechāhuac quiyauhcuautlah|Cuechahuac quiyauhcuautlah]]<br />[[Tlālhuāctli Contoy|Tlalhuactli Contoy]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl āmāitl|Huaccaixtlahuatl amaitl]]<br />[[Mulegé, Tlani California Huitztlāmpa|Mulegé]], [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Paisaje con nieve.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Oaxaca regiones sierra sur.png|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Sierra Madre.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Llanos de Apan.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtlah mictlāmpa|Cuauhtlah mictlampa]]<br />[[Juárez Tepētlah Tlani California|Sierra de Juárez]], [[Tlani California]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlani''tropical'' cuauhtlah]]<br />[[Miyāhuatlān|Miyahuatlan]], [[Huāxyacac|Huaxyacac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlanaliuhtoc cuahutlah]]<br />[[Ocoyacac]], [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco|Tlahtohcayotl Mexihco]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Tlanicuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Apan]], [[Hidalgo]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Arroyo de Michoacán.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:México - Sian Ka'an, Mangles.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Dunas samalayuca.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Baja California Desert.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Cuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Cuitzeo]], [[Michhuahcān|Michhuahcan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Mangletlah]]<br />[[Sian Ka'an]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Xaltepehuaccaixtlahuatl]]<br />[[Xālmalāyohcān|Xalmalayohcan]], [[Chihuahuac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Ahmo quiyahuitl huaccaixtlahuatl]]<br />[[Cataviña]], [[Tlani California]] |- |} </div> === Yoliztli === Mexico ce ipan 12 hueyinepapan tlacatiyan in cemanahuac. Ica ahzo quen 200 000 ahmo neneuhqui yollamantli. Mexihco chantih in 10- 12% in cemanahuac nepapanyolilizzotl<ref name="SEMARNAT"/>. Mexihco tlatectli ipan inic ce ipal in [[tlālneloanih|tlalneloanih]] ica 733 yollamantli, inic ome ipal in [[chīchīhualehqueh|chichihualehqueh]] ica 448 yollamantli, inic nahui ipal in [[necocnemini]] ica 290 yollamantli ihuan inic nahui ipal in [[tlanelhuayōtl|tlanelhuayotl]] ica cequi 26 000 yollamantli<ref>{{Citeweb|title=Biodiversidad en México|editorial=CONEVYT|url=http://oregon.conevyt.org.mx/actividades/diversidad/lectura_biodiversidad.htm|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. Mexihco inic ome ipal in ''ecosistemas'' ihuan in inic nahui ipal in yollamanpohualli<ref name="SNIB"/>. Achi 2500 yollamantin quintzacuilihcah in mexihcatl nahuatilli<ref name="SNIB">{{Citeweb|title=Sistema Nacional sobre la Biodiversidad en México|editorial=CONABIO|url=http://www.conabio.gob.mx/institucion/snib/doctos/acerca.html|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. In mexihcatl tepacholiztli oquichiuh in Sistema Nacional de Información acerca de la Biodiversidad (Tlacatiyan Temachiztiliztli Sistema itech in Nepapanyolilizzotl), in catleh momachtia ihuan quipalehuia in ''ecosistemas'' cualli tlanemitiliztli. Cequi 170 000 km² itztiuh iuhqui "Áreas Naturales Protegidas" (Tlatzacuililli Yeliztli Tlaixpayotl). Mopohuah 34 ''yolilizolololli tlapiyalli'', 64 ''tlacatiyan chinancalli'', 4 ''tlacatiyan yeliztlachihualli'', 26 ''in tequitzacuiliahzqueh in tlanelhuayotl ihuan in yolcam''eh, 4 ''in tequitzacuiliahzqueh in yeliztli'' ihuan 17 ''yolilizcalli''<ref name="SEMARNAT"/>. Nican Mexico quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]], [[mizquitl]], [[ocotl]], [[ahuatl]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Poinsettia 2.jpg|[[cuetlaxochitl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]] </gallery> No xiquitta Mexico quipia totomeh quemeh [[quecholtototl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[quetzaltototl]], noyuhqui quipiya miequin yolcameh, in chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[tlacaxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[cuatochtli]], [[zacatochin]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:Cougar.jpg|[[miztli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Manatee with calf.PD.jpg|[[tlacamichin]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== Mexico tlalli quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in [[Altepetl Mexico]], tlahtocac tequitini in tlacatzin [[Andrés Manuel López Obrador]] in hueyi tetlanahuatiani quihtoznequi ipan Mexico ce [[tlahtocatlahtoani]]. ===Mexico ixeliuhca=== In Mexico quipia 32 tlahtocayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Mexico ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Mexico with state borders (numbered).svg|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlahtocayotl in Cepanca Mexico''' | align="right" |'''103 088 000''' | align="right" |'''1 959 248''' | align="center"|'''[[Altepetl Mexico]]''' |- |1. [[Aguascalientes]] | align="right"| 1 051 000 | align="right"| 5 625 | align="center"| [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baja California]] | align="right" | 2 842 000 | align="right" | 71 546 | align="center"| [[Mexicali]] |- |3. [[Baja California Sur]] | align="right" | 517 000 | align="right" | 73 943 | align="center"| [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Campeche]] | align="right" | 751 000 | align="right" | 57 727 | align="center"| [[Campeche, Campeche|Campeche]] |- |5. [[Chiyapan]] | align="right" | 4 256 000 | align="right" | 73 681 | align="center"| [[Tochtlan Gutiérrez]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Chihuahua]] | align="right" | 3 238 000 | align="right" | 247 487 | align="center"| [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]] |- |7. [[Coahuillan]] | align="right" | 2 475 000 | align="right" | 151 445 | align="center"| [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Coliman]] | align="right" | 562 000 | align="right" | 5 627 | align="center"| [[Coliman, Coliman|Coliman]] |- |9. [[Durango (tlahtocayotl)|Durango]] | align="right" | 1 489 000 | align="right" | 123 367 | align="center"| [[Durango, Durango|Durango]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Guanajuato]] | align="right" | 4 893 000 | align="right" | 30 621 | align="center"| [[Pachtitlan]] |- |11. [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] | align="right" | 3 116 000 | align="right" | 63 618 | align="center"| [[Chilpantzinco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] | align="right" | 2 334 000 | align="right" | 20 856 | align="center"| [[Pachyohcan]] |- |13. [[Xalixco]] | align="right" | 6 652 000 | align="right" | 78 630 | align="center"| [[Atemaxac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | align="right" | 14 161 000 | align="right" | 22 333 | align="center"| [[Tollohcan]] |- |15. [[Michhuahcan]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 58 667 | align="center"| [[Morelia]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Morelos]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 4 892 | align="center"| [[Cuauhnahuac]] |- |17. [[Nayarit]] | align="right" | 943 000 | align="right" | 27 862 | align="center"| [[Tepic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Yancuic León]] | align="right" | 4 164 000 | align="right" | 64 203 | align="center"| [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] |- |19. [[Huaxyacac]] | align="right" | 3 522 000 | align="right" | 93 343 | align="center"| [[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Puebla]] | align="right" | 5 391 000 | align="right" | 34 251 | align="center"| [[Cuetlaxcoapan]] |- |21. [[Querétaro]] | align="right" | 1 593 000 | align="right" | 11 658 | align="center"| [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Quintana Roo]] | align="right" | 1 134 000 | align="right" | 42 535 | align="center"| [[Chetumal]] |- |23. [[San Luis Potosí]] | align="right" | 2 412 000 | align="right" | 61 165 | align="center"| [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Sinaloa]] | align="right" | 2 610 000 | align="right" | 57 331 | align="center"| [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]] |- |25. [[Sonora]] | align="right" | 2 384 000 | align="right" | 179 516 | align="center"| [[Pitic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |26. [[Tabasco]] | align="right" | 2 013 000 | align="right" | 24 747 | align="center"| [[Cualnezcaltepec]] |- |27. [[Tamaulipas]] | align="right" | 3 020 000 | align="right" | 80 148 | align="center"| [[Altepetl Victoria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Tlaxcallan]] | align="right" | 1 061 000 | align="right" | 3 997 | align="center"| [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] |- |29. [[Veracruz]] | align="right" | 7 081 000 | align="right" | 71 856 | align="center"| [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |-bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Yucatan]] | align="right" | 1 803 000 | align="right" | 39 671 | align="center"| [[Mérida, Yucatan|Mérida]] |- |31. [[Zacatecah (tlahtocayotl)|Zacatecah]] | align="right" | 1 357 000 | align="right" | 75 416 | align="center"| [[Zacatecah, Zacatecah|Zacatecah]] |-bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Altepetl Mexico]] | align="right" | 8 670 000 | align="right" |1 484 | align="center"| |}</div> == Tequitiliztli == {| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" | Tlanamacnetitlaniztli ! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli |- ! Tlacatiyan ! 100% ! Tlacatiyan ! 100% |- | {{USA/nhn}} | 14,5% | {{USA/nhn}} | 17,7% |- | {{CAN/nhn}} | 12,2% | {{CHN/nhn}} | 11,1% |- | {{BRA/nhn}} | 9,7% | {{JPN/nhn}} | 6,2% |- | {{COL/nhn}} | 6,7% | {{KOR/nhn}} | 5,1% |- | {{DEU/nhn}} | 6,0% | {{CAN/nhn}} | 4,9% |- | Occequin | 33,1% | Occequin | 40,0% |- |} Mexico ce tlacatiyan ipan America cemantoc tlalli ica itequiyo itech ''Tratado de libre comercio'' temocpan ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] huan [[Canada]], noyuhqui ica [[Brasil]], [[Uruguay]] huan [[Paraguay]] icampa inahuatil motenehua [[MERCOSUR]]. Mexico tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan mictlampa, noihqui inic ome tequipanolli piya ce hueyic acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Chalchiuhcuecan]], [[Tochpan]], [[Acapolco]], [[Mazatlan]], [[Tampico]], [[Manzanillo]], [[Salina Cruz]], [[Coatzacoalco]] huan [[Ensenada]]. ===Tlapixcayotl=== Occequin mexicah tequipanoa tlalpixcayotl itechpahuicpa [[acintli]], [[ahuacatl]], [[cintli]], [[matzahtli]], [[nohpalli]], [[tlauhtli]], [[xalxocotl]], [[xocomecatl]], [[zacacintli]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli nozo oztoyotl ipampa tlaquixtilli iztac teocuitlatl, chiltic tepoztli, tliltepoztli, amochitl, temetztli huan coztic teocuitlatl. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Mexico, in tlacatiyan quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Cancún]], [[Los Cabos]], [[Puerto Vallarta]], [[Acapolco]], [[Cuauhtolco]], [[Tulum]], [[Cozumel]], [[Rosarito]], [[Mazatlan]], [[Puerto Peñasco]], [[Guaymas]], [[Cozcatlan]], [[Iztapan]], [[Zihuatanejo]], [[Tampico]], [[Chalchiuhcuecan]], [[Sabancuy]] ohcequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== Mexico tlalli quipia ce hueyiohtli matlatl itech 366 095 kilómetros, xiuhpan 2008, quipiya 56 ehcaquixohuahyan ipan mochi tlacatiyan, Altepetl Mexico quipiya [[Aeropuerto Internacional Benito Juárez]] ocachi tenyoh ihuan ocachi ohtianimeh. ==Chanehmatiliztli== Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 65 millones cihuameh ca (51.2%) huan 61 millones tlacameh cah (48.8%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Mexico |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Sobrevuelos CDMX IMG 5982 (39488832615).jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Mexico]]<br />[[File:CerrodeLasilla.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Monterrey (nhn)|Monterrey]]<br />[[File:Guadalajara panorámica Puerta de Hierro 2022 3.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Atemaxac]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Tollohcan]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tijuana]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Mexico|Altepetl Mexico]] ||align=left| [[Altepetl Mexico]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] huan [[Hidalgo]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Mérida|Mérida]] ||align=left| [[Yucatan]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Montterrey|Monterrey]] ||align=left| [[Yancuic León]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]]||align=left| [[Xalixco]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuetlaxcoapan|Cuetlaxcoapan]] ||align=left|[[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]]||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Tollohcan|Tollohcan]] ||align=left| [[Tlahtocayotl Mexico]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Tijuana|Tijuana]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl León|León]] ||align=left| [[Guanajuato]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl Tlachco|Tlachco]] ||align=left| [[Querétaro]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Altepetl Juárez]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl La Laguna|La Laguna]] ||align=left| [[Coahuillan]] huan [[Durango]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlacanemitiliztli=== Mexicah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Mexico xiuhpan 2020.<ref>[https://es.statista.com/estadisticas/1190260/poblacion-extranjera-de-mexico-por-nacionalidad/ Estadistícas] Población extranjera en México por nacionalidad 2020, 2 metztli mayo, 2022. {{Spa (nhn)}}</ref> {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA/nhn}} ica 36.255.589 mexicah * {{CAN/nhn}} ica 96.055 mexicah * {{ESP/nhn}} ica 53.811 mexicah * {{BRA/nhn}} ica 21.853 mexicah * {{GTM/nhn}} ica 15.012 mexicah * {{DEU/nhn}} ica 13.247 mexicah * {{UK/nhn}} ica 11.800 mexicah * {{CHL/nhn}} ica 10.380 mexicah * {{BOL/nhn}} ica 8.655 mexicah * {{ARG/nhn}} ica 7.239 mexicah {{col-2}} * {{USAf}} 797.266 tlahtohcayotecah * {{GTMf}} 56.810 cuauhtemaltecah * {{VENf}} 52.948 venezoltecah * {{COLf}} 36.234 colombiatecah * {{HNDf}} 35.361 hondureñotecah * {{CUBf}} 25.976 cubanotecah * {{ESPf}} 20.763 españoltecah * {{SLVf}} 19.736 salvadortecah * {{ARGf}} 18.693 argentintecah * {{CANf}} 12.439 canadatecah {{col-end}} ===Paccayeliztli=== Mexico quipia cualli paccayeliztli, ohcequin cocoxcalli pahtia miaquin cocoxqueh. Ipan Mexico ca ''Instituto Mexicano del Seguro Social''. ===Neltococayotl=== {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=2 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Neltococayotl ipan Mexihco'''<sup>1</sup> |- ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococayotl ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococa |- |[[Catolicismo Romano]] |align=right|74.612.373 |- |[[Protestantismo]] ihuan [[Evangelismo]]<br /> <small>Históricas</small> <br /><small>[[Pentecostalismo|Pentecostales]]</small> <br /><small>[[In Cemānāhuac Ītlahuīl|In Cemanahuac Itlahuil]]</small> <br /><small>Occequintin</small> |align=right|4,408,159<br /> <small>599.875</small> <br /><small>1.373.383</small> <br /><small>69.254</small> <br /><small>2.365.647</small> |- |Bíblicas no evangélicas<br /> <small>[[Adventismo|Adventistas]]</small> <br /><small>[[Iglesia de Jesucristo de los Santos de los Últimos Días|Mormones]]</small> <br /><small>[[Tēmelāhuanimeh Jehová|Temelahuanimeh Jehová]] </small> |align=right|1,751,910<br /> <small>488.945</small> <br /><small>205.229</small> <br /><small>1.057.736</small> |- |[[Judaísmo]] |align=right|45.260 |- |[[Aocmo Neltococayōtl|Aocmo Neltococayotl]] |align=right|2.982.929 |- |[[Islamismo]] |align=right|5,874 |- |No especificada |align=right|732.630 |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=left|<small><sup>1</sup>Sólo contempla la población mayor de cinco años,<br /> que en el año 2000 sumaba 84.794.454</small> |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=center|<small>Fuente: INEGI (2000)</small> [http://www.inegi.gob.mx/est/librerias/tabulados.asp?tabulado=tab_re01b&c=738] |- |} [[File:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|right|180px|[[Tonantzin Guadalupe]].]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc macehualtin neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl, atzintli, ilhuicatl, tepetl, tlalli, ehcatl, in metztli huan tonatih motenehua huehuecauh teotetl itech ohcequin. Huehueteotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[España Atlacayotl]]) ipampa judiotlacameh nozo ''marranos''. Ihcuac caxtiltecah ompehua mah cristiania canah macahualtzin zan motlamati catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl ipan yancuic tlalli ocholoc Caxtillan, matel in teopixqueh tlamacazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan inglaterratlalnetoqui ipan Reino Unido huan Alemania. Ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. Ipan macehualneltococayotl, mexica tlalneltoca ipan tlacameh ica teteo, quemeh [[Jesús Malverde]], xeliuhca itzalan santomeh huan teomeh. Axcan Mexico quipia miacquin tlaneltoqueh ipan [[cristianoyotl]], mochintin catolicotlacameh, noyuhqui ohcequin neltococayotl [[judioyotl]], ce calpolli ocachi hueyic ipan America Huitztlampa, mochintin azquenzitlacameh huan occequin sefarditlacameh nozo mizrahitlacameh, noyuhqui islamyotl ce neltococayotl ompa Mexico tlalli huan ahmo neltococayotl quihtoznequi ''ateos'' nozo ahmo teotlalnetoqueh. ===Tlahtolli=== {{main|Tlahtolli ipan Mexihco}} In ahmo cah nahuatillahtolli Mexihco. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 97% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtoltin tel, piya mochintin macehuallahtoltin motlahtoa Mexihco, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/derechos/vigencia/2006_ley_general_derechos_linguisticos_pueblos_indigenas.pdf|title=Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref>. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtoltin- tlacatiyan tlahtoltin. Inin piya mochintin Ixachitecah tlahtoltin tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin Mexihco. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Quicaputlahtōlli|Quicaputlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, <ref>{{citeweb|url=http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=291|title=Kikapúes - Kikaapoa īhuīcpa CDI.|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> no in Cuauhtemaltecah Ixachitecah tlacah.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=1378|title=Cuauhtēmallān īhuān [[Chiyapan]] tlahtōltin īhuīcpa CDI|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> Mexihco icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.<br /> In tlahtolli motlahtoa ipan Mexihco cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] ihuan occequintin. Occequintin [[Europan|Europanecah]] tlahtolli [[Veneziatlahtolli]], [[Tlani teutontlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Galiciatlahtolli]] ihuan [[Rumaniatlahtolli]]. ==Tlamachtiliztli== [[File:CU-Mexico-biblioteca-2.jpg|thumb|left|220px|[[UNAM]].]] In tlamachtiliztli ipan Mexicoticpacpa miectin xiuhpohualli nican, aztecah ihuan mayatlacah onemachti canah ichanehhuan ica tlahtolli, tlahcuiloliztli, toltecayotl huan tlachiuhtlacayotl huan oahcico itechpahuic caxtiltecah ocuiltonoa in chanehqueh itech tlalpan ihuan itlachiuh ce huel tlahuapahuallalhuayotl ixcoyan no Mexico. Inon tlalpan axcan quipiya ce cualli nivel nemachtiliztli ipampa macehualteizcaltiliztli xocoyoxiuhpan, in ahmo tlahcuiloyotl aci xihuitl 2020 ipan 9.02 % ichanehhuan tlacempohualiztli. Nican inic ce nemachtiliztli huan inic ome nemachtiliztli zan nen ihuan mamaltica (9 xihuitl mani nemachtiliztli). In tlacatiyan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica chanehqueh. Mexico quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Instituto Politécnico Nacional'', ''Universidad Autónoma de Guadalajara'', ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad Autónoma de Chapingo'' huan ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexico Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Universidad La Salle, Universidad Iberoamericana, Universidad de las Américas, ohcequin. === Inic ce nemachtiliztli canahpa huehcauh nemachtiliztli === In [[Coconeh Chantli]] achcauhtica nemachtilli ica hueyi tepochcalli. Ce hueyic tepanahuiliztli ipampa mexihcatl macehualteizcaltiliztli in Comisión Nacional del Libros de Texto Gratuitos (Calpollotl Tlacatiyanco icopa amoxtlahcuiloliztli zan nen) otlachihualoc ipan CONALITEG tepoztlahcuilolli namaquilizhuayan icampa occequintin coconeh tlamachtilcalco. Axcan quipiya amoxtli ipan macehuallahtolcopa huan amoxtli ipampa ixpahpalcoconeh. Ipan huehca altepemaitl ihuan macehualcalpolli quipia nemachtiliztli icampa tepozmetztli motenehua Edu-Sat tlen transmite videoconferencias ihuan teleconferencias caxtillantlahtolcopa ihuan macehuallahtolcopa ipampa 3000 tlamachtilcalli ihuan 300,000 temachtianimeh ipan occe tlacatiyan. Noyuhqui inin tlansmisión satelital Edusat aci canahpa occe tlacatiyan tlanihuic America tlahcopampa huan [[Colombia]]. [[Álvaro Obregón]] oquichiuh [[Secretaría de Educación Pública]] ipan [[1922]]. Yehhuan piya nemachtiliztli Mexihco. ==Tequinemiliztli== Mexihco ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quito Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa [[UNESCO]]; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemeh [[Diego Rivera]], [[David Alfaro Siqueiros]], [[José Clemente Orozco]], [[Frida Kahlo]] occequintin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Mexihco in iteuhcayo Miguel Cabrera. Occepa xihuitl [[Alejandro Toledo]] ce tlacuiloh cenca tenyo ipan Cemanahuac ipampa itlapal huaxyacatl ixiptli. Ipan Mexihco, teonantzin [[Nantzin Juana Inés de la Cruz]] ihuan [[Juan Ruiz de Alarcón]] oamatlacuiloh amoxtli ica Caxtillantlahtolli. Ahzozan [[Octavio Paz]] oamatlacuiloh [[La piedra del Sol]] quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Ahzozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo [[Carlos Fuentes]] ahnozo in xochicuicani [[Rosario Castellanos]]. In mexihcatl calmanayotl cenca cualli cah, Ipan huehuehaltepetl quemeh olmecatoltecayotl, mayatoltecayotl, tzapotecatoltecayotl, teotihuahcatoltecayotl, mexihcatoltecayotl, occequin. In caxtillanxiuhpan in teocalli ihuan tzacualtecalco motenehua Barroco. In axcan cahuitl mexicatl calmanayotl oquitlachiuh ipampa [[Luis Barragán]] ce calmanani achcauh ipan Minimalismo. === Tonalpohualamoxtli === {| class=wikitable |+ '''Mexico itonalpohual''' |- bgcolor="#efefef" ! Tonalpihualli !! Ilhuitl |- | [[1 metztli enero]] || [[Yancuic xihuitl]] |- | [[6 metztli enero]] || [[Epifanía|Reyes Magos]] |- | [[2 metztli febrero]] || [[La candelaria]] |- | ''Semana santa'' || [[Viernes Santo]] |- | ''Semana santa'' || [[Domingo de pascua]] |- | [[1 metztli mayo]] || [[Día del trabajo]] |- | ''Mayo - junio'' || [[Pentecostés|Día de las mulas]] |- | [[15 metztli septiembre]] y [[16 de septiembre]] || [[Fiestas Patrias]] |- | [[1 metztli noviembre]] y [[2 de noviembre]] || [[Día de Muertos]] |- | [[20 metztli noviembre]] || [[Día de la Revolución Mexicana]] |- | [[12 metztli diciembre]] || [[Día de la Virgen de Guadalupe]] |- | [[24 mitztli diciembre]] y [[25 de diciembre]] || [[Navidad|Festividades navideñas]] |} === Tlaixcopinaliztli === {{main|Mēxihcatl īxiptlayōliztli}} In inic ce mexihcatl ixiptli xiuhpan 1897, itech Ingeniero Salvador Toscano otlachiuh ohtli ipan tlahuantli itechpa inin tlacatiyan cenca tlachcauh (oquicceecentlaaliaa yeh ipan xihuitl 50’s itoca itech ''Memorias de un Mexicano'' teeilnaamiquiliztli itechpahuicpa ce mexicatl, ihuan noyuhqui inic ce ahmo huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl motenehuaa Don Juan Tenorio xiuhpan 1898. In inic ce huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl catca Fatal Orgullo in xiuhpan 1916. Auh 1920 xiuhpan otlachiuhqueh inic ce peliculas icampa tlatozcatl Hollywood, California tlein otlaquiti nochi huel mexicah cineastas. In xihuitl 1930 otlachiuh in cine mach tlacaqui, cenca tenyoh in cemanahuac ipan nochi tlacatiyan caxtillantahtoltica ica peliculas iuhqui Sobre las Olas (aacueeyopan) xiuhpan 1932 nozo itechpahuic René Zacarías ihuan Raphael J. Sevilla in pelicula Alla en el Rancho Grande, xiuhpan1936. Cah hueyi mexihcah ixiptlayoliztli quemeh ''[[Amores Perros]]'' auh ''[[Y Tu Mamá También]]'' auh huehueh quemeh ''[[Ahí Está El Detalle]]''. Hueyi mexihcah ixiptlayotiani iuhquin [[Alfonso Cuarón]] ipan ''[[Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]]''. ===Tlacualiztli=== [[File:CornmealProducts.jpg|thumb|200px|Cintlacualiztli.]] Mexico quipia ce hueyi tlacualiztli moihtoa ic Patrimonio Cultural de la Humanidad ipan UNESCO, Nican ce tequichihualiztli itech cintli, chilli huan nohpalitl, tomatl, ohce xochicualli, ce hueyi tzapotecatl motenehua Abigaíl Mendoza, yehuatl itech Teotitlan ompa Huexyacac tlahtocayotl tlachihua tlemolli huan chilmolli. In tlayolli quitlaxcalia, atolli, tamalli, tlaxcalli, totopochtli huan tlaxcalpacholli. Mexico ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, in tlacualli ma [[tacualli]], [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[pozolli]], [[tzopitl]], [[chilaquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[tlemolli]], ohcequin. Nican quipia onilli ma, [[mexcalli]], [[meoctli]], [[tlapaloctli]], [[tleatl]] ohcequin. === Tonalizcayotl === === Tequichihualiztli === Miac [[tlatzotzohnaliztli]] cah inin tlacatiyan iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Hueyi [[tlacuīcaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]], occe. Ca cuicacan quemeh [[Auditorio Nacional]], [[Foro Sol]] huan [[Teatro Metropolitan]]. ==== Tlahcuiloliztli ==== [[File:Cacaxtla01.jpg|thumb|left|350px|[[Cacaxtlah]].]] Tlacuiloliztli ipan mexicah catca itech huehuehcauh cahuitl ica achto macehualtin. * [[Diego Rivera]] * [[Alejandro Toledo]] * [[David Alfaro Siqueiros]] ==== Tlatzohtzonaliztli ==== * [[Macedonio Alcalá]] * [[Máximo Ramón Ortíz]] * [[Álvaro Carrillo]] ==== Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Lucero]] * [[Yuri]] * [[Eugenia León]] * [[Alejandra Robles]] * [[Lila Downs]] {{col-2}} * [[Juan Gabriel]] * [[Vicente Fernández]] * [[Pedro Infante]] * [[Antonio Aguilar]] * [[Javier Solis]] {{col-end}} ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== [[Image:View from Pyramide de la luna.jpg|thumb|right|200px|[[Teotihuahcan]].]] [[Image:Guanajuato30 guanajuato.jpg|thumb|right|200px|[[Pachtitlan]].]] [[Image:Hospicio Cabañas.JPG|thumb|right|200px|Icnocalli Cabañas ipan [[Atemaxac]].]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Teotihuahcan]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Altepetl Mexico huan chinamilpan Xochimilco]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Palenque]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Cuetlaxcoapan]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Pachtitlan huan oztoyotl]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Chichén Itzá]] * 1991 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Morelia]] * 1992 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[El Tajín]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlahcuilolli ipan San Francisco Tepehuahcan]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Zacatecah]] * 1993 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Ichan hueyimichtin El Vizcaíno]] * 1994 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Achto teocalmecac macuilpohualxiuhpan XVI ipan Popocatepetl]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Uxmal]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Querétaro]] * 1997 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Hospicio Cabañas]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Paquimeh]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Tlacotalpan]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xochicalco]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Campeche]] * 2002 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Kalak'mul]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[San Francisco teocalmecac ipan Sierra Gorda]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Miccailhuitl]] * 2004 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlaquitcalli Luis Barragán]] * 2005 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Tlalhuactli huan teotlalli ipan California ayollohco]] * 2006 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Mexcalmillah ipan Tequillan]] * 2007 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Altepetl Tepochcalli UNAM]] <gallery mode="packed-hover" caption="Huehuecauh altepetl ipan Mexico" style="margin:0;"> File:Chichen Itza CB.jpg|[[Chichén Itzá]] File:0141 Palenque.JPG|''[[Palenque (zona arqueológica)|Palenque]]'' File:Tulum - 01.jpg|''[[Tulum]]'' File:El Tajín, Nischenpyramide.fcm.jpg|''[[El Tajín]]'' File:Borrala.JPG|''[[Monte Albán]]'' File:Olmeca head in Villahermosa.jpg|''[[La Venta]]'' File:Comalcalco.jpg|''[[Comalcalco (zona arqueológica)|Comalcalco]]'' File:Mexico.Pue.Cholula.Pyramid.01.jpg|[[Zona arqueológica de Cholula|Cholula]] File:Paquime1.jpg|''[[Paquimeh]]'' File:Telamones Tula.jpg|[[Tollan-Xicocotitlan]] File:Pomona3.JPG|''[[Pomoná]]'' File:LaReforma1.JPG|''[[Moral Reforma (zona arqueológica)|Moral Reforma]]'' File:Panoramic Edzná.JPG|''[[Edzná]]'' File:Votive Pyramid La Quemada.JPG|''[[La Quemada]]'' File:Becan x2.jpg|''[[Becán]]'' File:Calakmul Struktur I 1.JPG|''[[Calakmul]]'' File:Hochob Campeche - Rekonstruktion des Tempels.jpg|''[[Hochob]]'' File:Acropolis Tenam.jpg|''[[Tenam Puente]]'' File:Yaxchilan 1.jpg|''[[Yaxchilán]]'' File:Bonampak panorámica.JPG|''[[Bonampak]]'' File:Tonina 1.jpg|''[[Toniná]]'' File:Coba. Piramide Nohoch Mul. Enero 2009.JPG|''[[Cobá]]'' File:Chacchoben 2.jpg|''[[Chacchobén]]'' File:Kohunlich Mask cropped.jpg|''[[Kohunlich]]'' File:Panoramica Uxmal.jpg|''[[Uxmal]]'' File:Mayapan perspectiva 1.jpg|''[[Mayapán]]'' File:Dzibilchaltun.jpg|''[[Dzibilchaltún (zona arqueológica)|Dzibilchaltún]]'' File:Guachimontones Jalisco - Esteban Tucci.jpg|''[[Guachimontones]]'' File:2002.12.29 18 Codz Poop Kabah Yucatan Mexico.jpg|''[[Kabáh]]'' File:DjDSCF1841.JPG|''[[Malinalco]]'' File:Detalle templo de la serpiente emplumada.JPG|''[[Xochicalco]]'' File:Chalcatzingo zona arqueológica 02.JPG|''[[Chalcatzingo]]'' File:Muyil1.jpg|''[[Muyil]]'' File:Zona Arqueológica Mitla 10.JPG|''[[Mitla]]'' File:Tumba 1 Zaachila.JPG|''[[Zaachila]]'' File:CantonaB.JPG|''[[Cantona]]'' </gallery> ==Momotlaliztli== Nican Mexico quipiya cualli [[neicxitapayolhuiliztli]], itlacahuan cateh ica [[Selección Mexicana del Fútbol]]. In momotlaliztli ipan Mexico ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Axcan, Mexico tlalli, ce centlalticpac huelitini ica momotlaliztli, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa [[Altepetl Mexico 1968]], otlacauh huel miac imomotlaliz ipampa ce tlacatiyan itech America Latina. Mexico oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Mexico ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México en náhuatl y español'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Plaza y Valdés Editores, xiuhpan [[1991]].'' == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Mexihco}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] {{Sample:Interwikis/Mexko}} j8cpqncskri4pxd2y49dbcppzdh91u3 Europa 0 1927 501190 497822 2022-07-30T16:11:26Z Koatochij 19758 /* Europa ixeliuhca */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {| border="1" align="right" cellpadding="4" cellspacing="0" width="300" style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ <big>'''Europa'''</big> |- | align="center" colspan="4" style="background:#f9f9f9;" | [[Īxiptli:Europe (orthographic projection).svg|280px|Europan]] |- | colspan="4" style="background:#f9f9f9;" | '''Organizaciones continentales:''' [[Europa Cetiliztli]] |} '''Europa''', ce [[cemantoc tlalli]] in ompa mictlampa ipan [[Tlalticpactli]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Ártico hueyatl]], canahpa huiztlāmpa no [[Africa]] huan [[Mediterraneo hueyatl]], canahpa iquizayampa no [[Asia]] cemantoc tlalli huan canahpa icalaquitlampa huan [[Atlantico ailhuicatl]]. ==Tlaltocayotl== [[helenotlahtolli]]: '''Ευρώπη''' ''(Evrópe)'' nozo [[Inglatlahtōlli]]/[[Franciatlahtōlli]]: '''Europe''' huan [[Itallahtōlli]]/[[Caxtillāntlahtōlli]]/[[Teutontlahtōlli]]: '''Europa'''. ==Huehcapatlahtoliztli== In '''Europa''' cemantoc tlalli ōchāntiaya īpan huēhuetlācah in ītōcā [[tlācatl Cro-Magnon]]. Huēhuetlācah [[Neandertal]] in ōmpa [[Cáucaso tepētlah]]. Incic achcauhtēcah īpan Europan catca in tlācah inic cē calpōlli īhuīc [[Africa]] yehuāntin ōnitlapixcah achtin. huēhuetlācah achtopanoh mācēhualtin chantiayah Tlalyac [[Iberia]]. In huēyi tlahtohqueh [[Fernando inic Cē]] inic Cē īhuān [[Isabel La Católica]]. Quiza [[Cristóbal Colón]] īpan 1492 xihuitl in ihuicpa motōcāyotia Puerto de Palos (Cuahuitl Ācalquīxōhuayān), ōmpa ca āltepētl Huelva īpan [[Caxtillah]], in oyuhpanoc ēyi icaltica ōme mētztli, zatlatzonco oacico tlalhuacpan in ītōcā Guahananí in ompa [[Ixachitlān]], yancuīc tlālli īpan Icalaquiyampa. Ichantia [[Europanēcatl Cetilīztli]] ahco in ihuic āltepētl [[Roma]], ōmachioticac īca [[Italia]], [[Francia]], [[Alemania]], [[Belgica]], [[Tlanitlalpan]] huan [[Luxemburgo]]. Calaqui īpan [[1999]] ica chicactli [[Tlacetilīztli Europanēcatl]] cē tomīn īpampa tlahtocāyōtl. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Map of Europe}} [[Image:Europe satellite orthographic.jpg|right|thumb|Europa cemantoc tlalli|250px]] Europa ca ipan mictlampa itechpahuicpa in [[Tlalticpactli]], ce cemantoc tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mar Cantábrico]], canahpa huitztlampa ica [[Gibraltar]], canahpa icalaquitlampa ica [[Portugal]], canahpa iquizayampa ica [[Andorra]] huan [[hueyatl Meditarráneo]] huan in iyuhquin canahpa tlapcopa [[Atlántico ailhuicatl]]. In tlacatiyan quipiya 2.780.400 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. ===Tepeliztli=== [[File:Orizaba 18,500 feet.JPG|miniatura|izquierda|[[Mont Blanc]] ipan Francia.]] In tepeliztli ocachi hueyic ipan Mexico quitoznequi [[Citlaltepec]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Eje Neovolcánico transversal'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Mexico. Occequin tepetl cateh [[Popocatepetl]] (5500 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Iztaccihuatl]] (5215 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Xinantecatl]] (4645 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl, in tepetl [[Matlacueyeh]] (4420 m s. n. m.) ipan Tlaxcallan huan Puebla, in Nevado de Colima (4260 m s. n. m.) ipan Xalixco huan Coliman, in Cofre de Perote (4282 m s. n. m.) ipan Veracruz huan in tepetl Potosí (3713 m s. n. m.) ipan Yancuic León. In Sierra Madre Oriental ca ompa Mexico Iquizayatlampa, in Sierra Madre Occidental (3776 m s. n. m.) ipan Mexico icalaquitlamapa, in tepetl Mohinora (3300 m s. n. m.) ipan huitztlampa huan in tepetl Tacaná (4092 m s. n. m.) ipan Chiyapan. ===Atl=== Europan ce cemantoc tlalli ica miec atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Danuvio atoyatl, Sena atoyatl, Volga atoyatl, occequin atoyatl, noyuhqui hueyi atezcatl quemeh Ginebra atezcatl, Garda atezcatl, occequin. === Yeyantli === Mexico iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, xeliuhca in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''pampas'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. ==Teyacanaliztli== ===Europa ixeliuhca=== {{col-begin}} {{col-2}} {| class="wikitable sortable" |- ! Tlacatiyan ! Tecuacan ! Código |- | {{ALB}} | [[Tirana]] | ALB |- | {{DEUf}} [[Alemania]] | [[Berlin]] | DEU |- | {{AND}} | [[Andorra la Vella]] | AND |- | {{AUT}} | [[Viena]] | AUT |- | {{BEL}} | [[Bruselas]] | BEL |- | {{BLR}} | [[Minsk]] | BLR |- | {{BIH}} | [[Sarayevo]] | BIA |- | {{BGR}} | [[Sofia]] | BGR |- | {{CYP}} | [[Nicosia]] | CYP |- | {{HRV}} | [[Zagreb]] | HRV |- | {{DNK}} | [[Copenague]] | DNK |- | {{SVK}} | [[Bratislava]] | SVK |- | {{SLO}} | [[Liubliana]] | SLO |- | {{ESP}} | [[Madrid]] | ESP |- | {{EST}} | [[Tallin]] | EST |- | {{FIN}} | [[Helsinqui]] | FIN |- | {{FRA}} | [[Paris]] | FRA |- | {{GRE}} | [[Atenas]] | GRE |- | {{HUN}} | [[Budapest]] | HUN |- | {{IRL}} | [[Dublin]] | IRL |- | {{ISL}} | [[Reikiavik]] | ISL |- | {{ITA}} | [[Roma]] | ITA |- | {{KSV}} | [[Pristina]] | KSV |- | {{LAT}} | [[Rīga]] | LAT |- | {{LIE}} | [[Vaduz]] | LIE |- | {{LTU}} | [[Vilna]] | LTU |- | {{LUX}} | [[Āltepētl Luxemburgo]] | LUX |- | {{MKD}} | [[Skopie]] | MKD |- | {{MLT}} | [[In Valleta]] (La Valleta) | MLT |- | {{MDA}} | [[Chisinau]] | MDA |- | {{MCO}} | [[Monaco]] | MCO |- | {{MNE}} | [[Podgoritza]] | MNE |- | {{NOR}} | [[Oslo]] | NOR |- | {{NLD}} | [[Amsterdam]] | NLD |- | {{POL}} | [[Varsovia]] | POL |- | {{PRT}} | [[Lisboa]] | PRT |- | {{UK}} | [[Londres]] | UK |- | {{CZE}} | [[Praha]] | CZE |- | {{ROM}} | [[Bucarest]] | ROM |- | {{RUS}} | [[Moscohuia]] | RUS |- | {{SMR}} | [[Āltepētl San Marino]] | SMR |- | {{SRB}} | [[Belgrado]] | SRB |- | {{SWE}} | [[Estocolmo]] | SWE |- | {{CHE}} | [[Berna]] | CHE |- | {{UKR}} | [[Kiev]] | UKR |- | {{VAT}} | [[Āltepētl in Vaticano]] | VAT |- | {{ENG}} | [[Londres]] | ENG |- | {{SCO}} | [[Edinburgh]] | SCO |- | {{NIR}} | [[Belfast]] | NIR |- | {{WLS}} | [[Cardiff]] | WLS |- |} {{col-end}} == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{Commons|Europe}} {{Tlalticpactli}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Europa]] j2rxr60bwhu01djf1607b69khcxm7l1 Canada 0 2022 501371 499705 2022-07-30T22:45:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Kanata|NCH_name=Canadá|NHN_name=Canada|PPL_name=Canada}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Canada | Tlaltocaitl = Canada | Tocaitl = Canada | Pamitl = Flag of Canada.svg | Chimalli = Coat of arms of Canada rendition.svg | Chimalli_tamaño = 120px | Tlacatiyancuicatl = [[O Canada]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = United States Navy Band - O Canada.ogg | Tlalmachiyotl = Canada (orthographic projection).svg | Tlalmachiyotl_tamaño = 290px | Tlacatiyancuicatlahcuilolli = | Tecuacan = [[Ottawa]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Toronto]] | Tecpantlahtolli = [[Inglatlahtolli]], [[Franciatlahtolli]] ihuan 8 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = Tlacatlahtohcayotl tlacatepacholiztli, tecpantlahtolli huan federal | Tepachoani = &nbsp;• [[Canada hueyitlahtoani|Hueyitlahtoani]] <br />&nbsp;• [[Canada inic ce tlahtoani|Inic ce tlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Cihuatlahtoani Elizabeth II|Elizabeth II]] <br /> [[Justin Trudeau]] | Tlaquetzalli = [[Mexihco Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[16 chicnahui metztli]], [[1810]]<br />[[27 chiucnahui metztli]], [[1821]] | Tlaixpayotl = 9 984 670 | Tlaixpayotl_tlatectli = 15 | Tlaixpayotl_atl = 2.5% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan|TTI]]; 960 km ica [[Groelandia]] ihuan 176 km ica [[Rusia]] | Hueyatenco = 11 122 lo | Nelihuahcapanca = [[Tepetl Logan]] | Chanehqueh = 112 322 757 ([[INEGI]] tepohualiztli [[2010]]<ref>{{citeweb|url=http://www.inegi.org.mx/inegi/contenidos/espanol/prensa/comunicados/rpcpyv10.asp|author=INEGI|title=En México somos Somos 112 millones 322 mil 757 habitantes al 12 de junio de 2010|accessdate=5 Tlamācuīlti |accessyear=2011}}</ref>) | Chanehqueh_tlatectli = 11 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 52.3 | PIB_nominal = US$ 874 902 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2009 | PIB_nominal_tlapohualli = 14 | PIB_nominal_per_capita = US$ 8 143 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 11 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750<ref name="IDH">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_ES_Complete.pdf | título= "Informe sobre Desarrollo Humano 2010 Edición del Vigésimo Aniversario" |editor= hdr.undp.org |ubicación= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|year = 4 de noviembre de 2010|language = caxtillāntlahtōlli | accessdate= 04/11/10|format= PDF}}</ref> | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Canada dollar]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | Tlacatocaitl = Canadatecatl | Cemanahuacahuitl = [[UTC-6]] ixquichcauh [[UTC-8]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-5]] ixquichcauh [[UTC-7]] | Matlatzalantli = [[.ca]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | Tlaohuihcaihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = No existe declaratoria constitucional de lengua oficial. La Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas señala que todas las lenguas indígenas que se hablen son lenguas nacionales e igualmente válidas en todo el territorio nacional. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Canada''' ({{en2}} huan {{fr2}} ''Canada'') ce [[tlacatiyan]] ipan [[America Mictlampa]] ca, inic ome tlacatiyan ocachi hueyic ahcopa [[Tlaltipactli]]. Itecuacan Canada [[Ottawa]] altepetl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Ártico ailhuicatl]], canahpa huitztlampa [[Tlahtocayotl in Cepanca America|Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa tonalcalaquiyampa no [[Pacífico ailhuicatl]] huan [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] (quipiya tlalnahuac ica [[Alaska]]) huan canahpa tonalquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]]. Iteyacanaliz ce hueyitlahtocayotl, ihueyitecuani [[Elizabeth II]] quitoznequi in cihuatlahtoani, Canada quipiya inic ce teuctli moihtoa [[Justin Trudeau]]. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. ==Tlaltocayotl== In tlaltocayotl ''Canada'' itech [[haudenosauneetlahtolli]] ''Kanata'' quihtoznequi ''altepetl'', ''callah'' no ''altepemaitl'' in atchtopa ''Stadaconé'' in axcan [[Quebec]]. In francestlacameh [[Jacques Cartier]] otocaitih occe tlalli iuh ''Canada''. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican cecectlalpan ochanti miequin macehualtin tlen yehuantin onenemih ic mochitlalli. Matel 26,500 xiuhpan macehualtlacatl ochantih ipan inonqueh cecectlalpan ihuicpa [[Alaska]] huan [[Yukon]] canahpa Ontario huan [[Groenlandia]] tlalhuactli, quilmach huehuehcanadatecah oquipeuh cuauhtlahtli huan [[tepehuahcan]]. Viquingotecah inic ce [[europan]]tecah opanoc iquizayampa hueyatenco ompa Canada xiuhpan [[1000]], ipan ce tepētzin tlayehcoliztli tlein [[Leif Eriksson]], conetl itech [[Erik in Chichiltic]], otlahuica in ihuicpa Groenlandia canahpa mictlampa hueyatenco ica Terranova tlahuactli, quenin quintepan niman oquialtepetlālli ce altepemaitl motocayotia Leifbundir. Ipan [[1963]] xihuitl nicampa onamic ce viquingotecatl huecauh tlamantli ixmatilli ica inin tzacualli ipan altepetl L´Anse-aux-Meadows. Inic ce [[Francia|franciatecatl]] tepehuani [[Jacques Cartier]] xiuhpan [[1534]], tlacatl aquin otlalpantlazali Canada huan quipiya in tlalli quenin axcan altepetl Quebec. Achtotipan, inin tlalpan ochanti icampa canadatecah macehualtlacah. Nican zatepan ce cahuitl [[Inglaterra]] oquipololo canadatlalli, quenin otlachiuh canadatlacatl mancomunidad tlacetililli eyi inglaterracalpolaltepec, tlen oquitlachiuh itech Yancuic Francia. Huan occe tlalli oquipololo ipampa inglatecah xiuhpan [[1760]]. Axcan Canada ce nahuatililli tlahtocayotl ica mahtlactli hueyaltepetl huan eyi tlalli, Canada oquipiya itlaixpanyo itech [[Inglaterra]] icampa tlamatcayeliztli ce cauhpan itech [[1867]] canahpa [[1982]] xihuitl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Ca-map.png|400px|thumbnail|left|Canada.]] Canada ce tlacatiyan ipan tlalticpactli mictlampa, nican huel cecec, quipiya occequin climas, ocachi mictlan cah Artico ailhuicatl ica itlalhuac, cecec tlalli ica hueyic tepehuahcan, cepayauhcan tlalpan, ce ixtlahuayohcan ica [[cetl]]. Nican cah ome hueyi tepehuahcan, Rocky Mountains huan Apalaches tepehuahcan. ocachi huitztlampa quipiya ixtlahuahcan, teotlalli, miequin cuauhtlahtli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Cececpan mictlampa]], canahpa icalaquitlampa no [[ailhuicatl Pacífico]] ihuan [[Alaska]] in ompa [[Tlahtocayotl in Cepanca America]], ihuan canahpa iquizayampa [[ailhuicatl Atlántico]], ihuan canahpa huiztlampa [[Tlahtocayotl in Cepanca America|Tlahtocayotl in Cepanca]]. In tlacatiyan quipiya 9,984,670 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. Itlal Canada quipiya Labrador tlalyacatl ica hueyi Hudson ayollohco ompa Artico ailhuicatl, itzalan ome hueyatl, Labrador hueyatl itzalan Labrador tlalyacatl huan Groenlandia, noyuhqui cah Beutfort hueyatl ompa Alaska huan Yukon. Ipan Nunavut huan Northwest Tlalli quipia hueyi tlahuactli quemeh Baffin tlalhuactli, Victoria tlahuactli, Ellesmere tlahuactli, Terranova tlahuactli, Banks tlahuactli, Devon tlahuactli, occequin. ===Tepeliztli=== In tepetl ocachi hueyic ipan Canada quihtoznequi [[tepetl Logan]], nelihuehcapanca ompa Rocky Mountains (Tepehuahcan Rocosas) ica de altitud 5959 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan America Mictlampa. Occequin tepetl cateh Mont Saint Elias (5489 m s. n. m.) ipan Yukon, in Lucania (5226 m s. n. m.) ipan Yukon, in tepetl Steele (5073 m s. n. m.) ipan Yukon, in tepetl King (5173 m s. n. m.) ipan Yukon, in Mount Wood (4842 m s. n. m.) ipan Yukon. Rocky mountains, in Vancouver (4812 m s. n. m.) ipan Yukon, in Fairweather (4671 m s. n. m.) ipan British Colummbia huan in Monte Jacques-Cartier (1 270 m s. n. m.) ipan Quebec; cempohualli tepetl ochachi hueyic ompa tepehuahcan Apalaches ipan Quebec huan New Brunswick. ===Atl=== Canada ce tlacatiyan ica miec atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Saskatchewan atoyatl, Columbia atoyatl, Saint Lorence atoyatl, occequin atoyatl, noyuhqui hueyi atezcatl quemeh Huron atezcatl, Oso atezcatl, Superior atezcatl, Winnipeg atezcatl, Erie atezcatl, occequin. ===Yoliztli=== Canada iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Canada tlalli quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]],, [[ahuatl]], [[nohpalli]], [[ocotl]], [[nohpalli]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Musgo.jpg|[[cuauhpachtli]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta Canada iyolcahuan quipiya totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[iztac hueyimichin]], [[techalotl]], [[cuacuauhxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[tlacaxolomazatl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[atlacamayeh]], [[mapachihtli]], [[coyotl]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[huezacotl]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:American bison k5680-1.jpg|[[xolotl]] Image:Ursus maritimus in Alaska.jpg|[[atlacamayeh]] Image:Bigbullmoose.jpg|[[tlacaxolomazatl]] Image:White-tailed deer.jpg|[[mazatl]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[canauhtli]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europa]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== Canada quipia inic ce teuctli moihtoa [[Justin Trudeau]]. ===Canada ixeliuhca=== Canada ce tlacatiyan ompa Ixachitlancopa itech mictlampa tlacetilli icampa 48 cemantoc tlallahtocayotl, noiyuhqui ome tlahtohcayotl quemeh [[Alaska]] ihuan [[Groenlandia]] in ompa [[Pacífico ailhuicatl]] ihuan tecuacan motocayotia [[Ottawa]] in ipan Calpolli Columbia. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Canada ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Political map of Canada.png|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Hueyaltepetl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Canada''' | '''[[Ottawa]]''' | align="right" |'''320 206 000''' | align="right" |'''9 857 306''' |- |1. [[Alberta]] | [[Edmonton]] | align="right"| 4 833 722 | align="right"| 135 767 |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[British Columbia]] | [[Victoria]] | align="right" | 735 132 | align="right" | 1 723 337 |- |3. [[Manitoba]] | [[Winnipeg]] | align="right" | 6 626 624 | align="right" | 295 233 |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Nunavut]] | [[Iqaluit]] | align="right" | 2 959 373 | align="right" | 137 733 |- |5. [[Ontario]] | [[Toronto]] | align="right" | 38 332 521 | align="right" | 423 968 |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Quebec]] | [[Altepetl Quebec]] | align="right" | 2 893 957 | align="right" | 213 099 |- |7. [[Saskatchewan]] | [[Regina]] | align="right" | 9 848 060 | align="right" | 139 391 |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Terranova huan Labrador]] | [[Saint John's]] | align="right" | 4 774 839 | align="right" | 82 931 |- |9. [[Tlalhuactli Prince Edward]] | [[Charlottetown]] | align="right" | 5 268 367 | align="right" | 269 602 |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Northwest Tlalli]] | [[Yelowknife]] | align="right" | 3 596 080 | align="right" | 14 356 |- |11. [[Yancuic Brunswick]] | [[Yukon]] | align="right" | 723 393 | align="right" | 183 107 |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Yancuic Escocia]] | [[Halifax]] | align="right" | 844 877 | align="right" | 199 730 |- |13. [[Yukon]] | [[Whitehorse]] | align="right" | 925 749 | align="right" | 6 446 |- |}</div> ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Altepenanyotl ! Hueyialtepetl ! Chanehqhueh |- | [[Altepenanyotl Toronto]] | [[Ontario]] | 6 417 516 |- | [[Altepenanyotl Montreal]] | [[Quebec]] | 4 600 670 |- | [[Altepenanyotl Ottawa]] | [[Ottawa]] | 2 348 785 |- | [[Altepenanyotl Vancouver]] | [[British Columbia]] | 2 208 300 |- | [[Altepenanyotl Calgary]] | [[Alberta]] | 1 914 839 |- |} ===Tlacanemitiliztli=== Canadatecah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Canada xiuhpan 2020. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA}} ica 1.062.640 canadatecah * {{UK}} ica 96.055 canadatecah * {{HK}} ica 53.811 canadatecah * {{CHN}} ica 21.853 canadatecah * {{AUS}} ica 15.012 canadatecah * {{MEX}} ica 12.439 canadatecah * {{IRL}} ica 11.800 canadatecah * {{DEU}} ica 10.380 canadatecah * {{IND}} ica 8.655 canadatecah * {{BRA}} ica 7.239 canadatecah {{col-2}} * {{INDf}} 668,565 indiatecah * {{CHNf}} 649,260 chinotecah * {{PHLf}} 588,305 filipinotecah * {{UKf}} 499,120 inglestecah * {{USAf}} 253,715 tlahtohcayotecah * {{ITAf}} 236,635 italiatecah * {{HKf}} 208,935 hongkongtecah * {{PKTf}} 156.810 paquistantecah * {{IRNf}} 135.361 irantecah * {{VITf}} 125.976 vietnamtecah {{col-end}} ==Tequinemiliztli== ===Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli=== [[Image:Buildings located at Place Royale, Québec 20170413 1.jpg|thumb|right|200px|[[Xolalpan Quebec]].]] * 1985 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Quebec]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Katajjaq]] == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Canada}} {{Ancayotl | Noroeste = [[Artíco ailhuicatl]] | Norte = [[Artíco ailhuicatl]] | Noreste = [[Groenlandia]] ({{DNK}}) | Oeste = {{USA}} | Centro = Canada | Este = [[Atlántico ailhuicatl]] | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{USA}} | Sureste = [[Atlántico ailhuicatl]] }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Canada]] rko21xttnhrxpkk5zogsut9w6cyojtk 501372 501371 2022-07-30T22:46:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Kanata|NCH_name=Canadá|NHN_name=Canada|PPL_name=Canada}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Canada | Tlaltocaitl = Canada | Tocaitl = Canada | Pamitl = Flag of Canada.svg | Chimalli = Coat of arms of Canada rendition.svg | Chimalli_tamaño = 120px | Tlacatiyancuicatl = [[O Canada]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = United States Navy Band - O Canada.ogg | Tlalmachiyotl = Canada (orthographic projection).svg | Tlalmachiyotl_tamaño = 290px | Tlacatiyancuicatlahcuilolli = | Tecuacan = [[Ottawa]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Toronto]] | Tecpantlahtolli = [[Inglatlahtolli]], [[Franciatlahtolli]] ihuan 8 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = Tlacatlahtohcayotl tlacatepacholiztli, tecpantlahtolli huan federal | Tepachoani = &nbsp;• [[Canada hueyitlahtoani|Hueyitlahtoani]] <br />&nbsp;• [[Canada inic ce tlahtoani|Inic ce tlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Cihuatlahtoani Elizabeth II|Elizabeth II]] <br /> [[Justin Trudeau]] | Tlaquetzalli = [[Mexihco Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[16 chicnahui metztli]], [[1810]]<br />[[27 chiucnahui metztli]], [[1821]] | Tlaixpayotl = 9 984 670 | Tlaixpayotl_tlatectli = 15 | Tlaixpayotl_atl = 2.5% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan|TTI]]; 960 km ica [[Groelandia]] ihuan 176 km ica [[Rusia]] | Hueyatenco = 11 122 lo | Nelihuahcapanca = [[Tepetl Logan]] | Chanehqueh = 112 322 757 ([[INEGI]] tepohualiztli [[2010]]<ref>{{citeweb|url=http://www.inegi.org.mx/inegi/contenidos/espanol/prensa/comunicados/rpcpyv10.asp|author=INEGI|title=En México somos Somos 112 millones 322 mil 757 habitantes al 12 de junio de 2010|accessdate=5 Tlamācuīlti |accessyear=2011}}</ref>) | Chanehqueh_tlatectli = 11 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 52.3 | PIB_nominal = US$ 874 902 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2009 | PIB_nominal_tlapohualli = 14 | PIB_nominal_per_capita = US$ 8 143 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 11 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750<ref name="IDH">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_ES_Complete.pdf | título= "Informe sobre Desarrollo Humano 2010 Edición del Vigésimo Aniversario" |editor= hdr.undp.org |ubicación= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|year = 4 de noviembre de 2010|language = caxtillāntlahtōlli | accessdate= 04/11/10|format= PDF}}</ref> | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Canada dollar]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | Tlacatocaitl = Canadatecatl | Cemanahuacahuitl = [[UTC-6]] ixquichcauh [[UTC-8]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-5]] ixquichcauh [[UTC-7]] | Matlatzalantli = [[.ca]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | Tlaohuihcaihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = No existe declaratoria constitucional de lengua oficial. La Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas señala que todas las lenguas indígenas que se hablen son lenguas nacionales e igualmente válidas en todo el territorio nacional. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Canada''' ({{en2}} huan {{fr2}} ''Canada'') ce [[tlacatiyan]] ipan [[America Mictlampa]] ca, inic ome tlacatiyan ocachi hueyic ahcopa [[Tlaltipactli]]. Itecuacan Canada [[Ottawa]] altepetl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Ártico ailhuicatl]], canahpa huitztlampa [[Tlahtohcayotl in Cepanca America|Tlahtohcayotl in Cepanca]], canahpa tonalcalaquiyampa no [[Pacífico ailhuicatl]] huan [[Tlahtohcayotl in Cepanca America]] (quipiya tlalnahuac ica [[Alaska]]) huan canahpa tonalquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]]. Iteyacanaliz ce hueyitlahtocayotl, ihueyitecuani [[Elizabeth II]] quihtoznequi in cihuatlahtoani, Canada quipiya inic ce teuctli moihtoa [[Justin Trudeau]]. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. ==Tlaltocayotl== In tlaltocayotl ''Canada'' itech [[haudenosauneetlahtolli]] ''Kanata'' quihtoznequi ''altepetl'', ''callah'' no ''altepemaitl'' in atchtopa ''Stadaconé'' in axcan [[Quebec]]. In francestlacameh [[Jacques Cartier]] otocaitih occe tlalli iuh ''Canada''. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican cecectlalpan ochanti miequin macehualtin tlen yehuantin onenemih ic mochitlalli. Matel 26,500 xiuhpan macehualtlacatl ochantih ipan inonqueh cecectlalpan ihuicpa [[Alaska]] huan [[Yukon]] canahpa Ontario huan [[Groenlandia]] tlalhuactli, quilmach huehuehcanadatecah oquipeuh cuauhtlahtli huan [[tepehuahcan]]. Viquingotecah inic ce [[europan]]tecah opanoc iquizayampa hueyatenco ompa Canada xiuhpan [[1000]], ipan ce tepētzin tlayehcoliztli tlein [[Leif Eriksson]], conetl itech [[Erik in Chichiltic]], otlahuica in ihuicpa Groenlandia canahpa mictlampa hueyatenco ica Terranova tlahuactli, quenin quintepan niman oquialtepetlālli ce altepemaitl motocayotia Leifbundir. Ipan [[1963]] xihuitl nicampa onamic ce viquingotecatl huecauh tlamantli ixmatilli ica inin tzacualli ipan altepetl L´Anse-aux-Meadows. Inic ce [[Francia|franciatecatl]] tepehuani [[Jacques Cartier]] xiuhpan [[1534]], tlacatl aquin otlalpantlazali Canada huan quipiya in tlalli quenin axcan altepetl Quebec. Achtotipan, inin tlalpan ochanti icampa canadatecah macehualtlacah. Nican zatepan ce cahuitl [[Inglaterra]] oquipololo canadatlalli, quenin otlachiuh canadatlacatl mancomunidad tlacetililli eyi inglaterracalpolaltepec, tlen oquitlachiuh itech Yancuic Francia. Huan occe tlalli oquipololo ipampa inglatecah xiuhpan [[1760]]. Axcan Canada ce nahuatililli tlahtocayotl ica mahtlactli hueyaltepetl huan eyi tlalli, Canada oquipiya itlaixpanyo itech [[Inglaterra]] icampa tlamatcayeliztli ce cauhpan itech [[1867]] canahpa [[1982]] xihuitl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Ca-map.png|400px|thumbnail|left|Canada.]] Canada ce tlacatiyan ipan tlalticpactli mictlampa, nican huel cecec, quipiya occequin climas, ocachi mictlan cah Artico ailhuicatl ica itlalhuac, cecec tlalli ica hueyic tepehuahcan, cepayauhcan tlalpan, ce ixtlahuayohcan ica [[cetl]]. Nican cah ome hueyi tepehuahcan, Rocky Mountains huan Apalaches tepehuahcan. ocachi huitztlampa quipiya ixtlahuahcan, teotlalli, miequin cuauhtlahtli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Cececpan mictlampa]], canahpa icalaquitlampa no [[ailhuicatl Pacífico]] ihuan [[Alaska]] in ompa [[Tlahtocayotl in Cepanca America]], ihuan canahpa iquizayampa [[ailhuicatl Atlántico]], ihuan canahpa huiztlampa [[Tlahtocayotl in Cepanca America|Tlahtocayotl in Cepanca]]. In tlacatiyan quipiya 9,984,670 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. Itlal Canada quipiya Labrador tlalyacatl ica hueyi Hudson ayollohco ompa Artico ailhuicatl, itzalan ome hueyatl, Labrador hueyatl itzalan Labrador tlalyacatl huan Groenlandia, noyuhqui cah Beutfort hueyatl ompa Alaska huan Yukon. Ipan Nunavut huan Northwest Tlalli quipia hueyi tlahuactli quemeh Baffin tlalhuactli, Victoria tlahuactli, Ellesmere tlahuactli, Terranova tlahuactli, Banks tlahuactli, Devon tlahuactli, occequin. ===Tepeliztli=== In tepetl ocachi hueyic ipan Canada quihtoznequi [[tepetl Logan]], nelihuehcapanca ompa Rocky Mountains (Tepehuahcan Rocosas) ica de altitud 5959 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan America Mictlampa. Occequin tepetl cateh Mont Saint Elias (5489 m s. n. m.) ipan Yukon, in Lucania (5226 m s. n. m.) ipan Yukon, in tepetl Steele (5073 m s. n. m.) ipan Yukon, in tepetl King (5173 m s. n. m.) ipan Yukon, in Mount Wood (4842 m s. n. m.) ipan Yukon. Rocky mountains, in Vancouver (4812 m s. n. m.) ipan Yukon, in Fairweather (4671 m s. n. m.) ipan British Colummbia huan in Monte Jacques-Cartier (1 270 m s. n. m.) ipan Quebec; cempohualli tepetl ochachi hueyic ompa tepehuahcan Apalaches ipan Quebec huan New Brunswick. ===Atl=== Canada ce tlacatiyan ica miec atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Saskatchewan atoyatl, Columbia atoyatl, Saint Lorence atoyatl, occequin atoyatl, noyuhqui hueyi atezcatl quemeh Huron atezcatl, Oso atezcatl, Superior atezcatl, Winnipeg atezcatl, Erie atezcatl, occequin. ===Yoliztli=== Canada iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Canada tlalli quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]],, [[ahuatl]], [[nohpalli]], [[ocotl]], [[nohpalli]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Musgo.jpg|[[cuauhpachtli]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta Canada iyolcahuan quipiya totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[iztac hueyimichin]], [[techalotl]], [[cuacuauhxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[tlacaxolomazatl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[atlacamayeh]], [[mapachihtli]], [[coyotl]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[huezacotl]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:American bison k5680-1.jpg|[[xolotl]] Image:Ursus maritimus in Alaska.jpg|[[atlacamayeh]] Image:Bigbullmoose.jpg|[[tlacaxolomazatl]] Image:White-tailed deer.jpg|[[mazatl]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[canauhtli]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europa]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== Canada quipia inic ce teuctli moihtoa [[Justin Trudeau]]. ===Canada ixeliuhca=== Canada ce tlacatiyan ompa Ixachitlancopa itech mictlampa tlacetilli icampa 48 cemantoc tlallahtocayotl, noiyuhqui ome tlahtohcayotl quemeh [[Alaska]] ihuan [[Groenlandia]] in ompa [[Pacífico ailhuicatl]] ihuan tecuacan motocayotia [[Ottawa]] in ipan Calpolli Columbia. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Canada ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Political map of Canada.png|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Hueyaltepetl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Canada''' | '''[[Ottawa]]''' | align="right" |'''320 206 000''' | align="right" |'''9 857 306''' |- |1. [[Alberta]] | [[Edmonton]] | align="right"| 4 833 722 | align="right"| 135 767 |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[British Columbia]] | [[Victoria]] | align="right" | 735 132 | align="right" | 1 723 337 |- |3. [[Manitoba]] | [[Winnipeg]] | align="right" | 6 626 624 | align="right" | 295 233 |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Nunavut]] | [[Iqaluit]] | align="right" | 2 959 373 | align="right" | 137 733 |- |5. [[Ontario]] | [[Toronto]] | align="right" | 38 332 521 | align="right" | 423 968 |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Quebec]] | [[Altepetl Quebec]] | align="right" | 2 893 957 | align="right" | 213 099 |- |7. [[Saskatchewan]] | [[Regina]] | align="right" | 9 848 060 | align="right" | 139 391 |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Terranova huan Labrador]] | [[Saint John's]] | align="right" | 4 774 839 | align="right" | 82 931 |- |9. [[Tlalhuactli Prince Edward]] | [[Charlottetown]] | align="right" | 5 268 367 | align="right" | 269 602 |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Northwest Tlalli]] | [[Yelowknife]] | align="right" | 3 596 080 | align="right" | 14 356 |- |11. [[Yancuic Brunswick]] | [[Yukon]] | align="right" | 723 393 | align="right" | 183 107 |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Yancuic Escocia]] | [[Halifax]] | align="right" | 844 877 | align="right" | 199 730 |- |13. [[Yukon]] | [[Whitehorse]] | align="right" | 925 749 | align="right" | 6 446 |- |}</div> ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Altepenanyotl ! Hueyialtepetl ! Chanehqhueh |- | [[Altepenanyotl Toronto]] | [[Ontario]] | 6 417 516 |- | [[Altepenanyotl Montreal]] | [[Quebec]] | 4 600 670 |- | [[Altepenanyotl Ottawa]] | [[Ottawa]] | 2 348 785 |- | [[Altepenanyotl Vancouver]] | [[British Columbia]] | 2 208 300 |- | [[Altepenanyotl Calgary]] | [[Alberta]] | 1 914 839 |- |} ===Tlacanemitiliztli=== Canadatecah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Canada xiuhpan 2020. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA}} ica 1.062.640 canadatecah * {{UK}} ica 96.055 canadatecah * {{HK}} ica 53.811 canadatecah * {{CHN}} ica 21.853 canadatecah * {{AUS}} ica 15.012 canadatecah * {{MEX}} ica 12.439 canadatecah * {{IRL}} ica 11.800 canadatecah * {{DEU}} ica 10.380 canadatecah * {{IND}} ica 8.655 canadatecah * {{BRA}} ica 7.239 canadatecah {{col-2}} * {{INDf}} 668,565 indiatecah * {{CHNf}} 649,260 chinotecah * {{PHLf}} 588,305 filipinotecah * {{UKf}} 499,120 inglestecah * {{USAf}} 253,715 tlahtohcayotecah * {{ITAf}} 236,635 italiatecah * {{HKf}} 208,935 hongkongtecah * {{PKTf}} 156.810 paquistantecah * {{IRNf}} 135.361 irantecah * {{VITf}} 125.976 vietnamtecah {{col-end}} ==Tequinemiliztli== ===Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli=== [[Image:Buildings located at Place Royale, Québec 20170413 1.jpg|thumb|right|200px|[[Xolalpan Quebec]].]] * 1985 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Quebec]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Katajjaq]] == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Canada}} {{Ancayotl | Noroeste = [[Artíco ailhuicatl]] | Norte = [[Artíco ailhuicatl]] | Noreste = [[Groenlandia]] ({{DNK}}) | Oeste = {{USA}} | Centro = Canada | Este = [[Atlántico ailhuicatl]] | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{USA}} | Sureste = [[Atlántico ailhuicatl]] }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Canada]] lobhk5hya3zhe7clp20tzkb3p98dab6 501375 501372 2022-07-30T22:51:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Kanata|NCH_name=Canadá|NHN_name=Canada|PPL_name=Canada}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Canada | Tlaltocaitl = Canada | Tocaitl = Canada | Pamitl = Flag of Canada.svg | Chimalli = Coat of arms of Canada rendition.svg | Chimalli_tamaño = 120px | Tlacatiyancuicatl = [[O Canada]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = United States Navy Band - O Canada.ogg | Tlalmachiyotl = Canada (orthographic projection).svg | Tlalmachiyotl_tamaño = 290px | Tlacatiyancuicatlahcuilolli = | Tecuacan = [[Ottawa]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Toronto]] | Tecpantlahtolli = [[Inglatlahtolli]], [[Franciatlahtolli]] ihuan 8 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = Tlacatlahtohcayotl tlacatepacholiztli, tecpantlahtolli huan federal | Tepachoani = &nbsp;• [[Canada hueyitlahtoani|Hueyitlahtoani]] <br />&nbsp;• [[Canada inic ce tlahtoani|Inic ce tlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Cihuatlahtoani Elizabeth II|Elizabeth II]] <br /> [[Justin Trudeau]] | Tlaquetzalli = [[Mexihco Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[16 chicnahui metztli]], [[1810]]<br />[[27 chiucnahui metztli]], [[1821]] | Tlaixpayotl = 9 984 670 | Tlaixpayotl_tlatectli = 15 | Tlaixpayotl_atl = 2.5% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan|TTI]]; 960 km ica [[Groelandia]] ihuan 176 km ica [[Rusia]] | Hueyatenco = 11 122 lo | Nelihuahcapanca = [[Tepetl Logan]] | Chanehqueh = 112 322 757 ([[INEGI]] tepohualiztli [[2010]]<ref>{{citeweb|url=http://www.inegi.org.mx/inegi/contenidos/espanol/prensa/comunicados/rpcpyv10.asp|author=INEGI|title=En México somos Somos 112 millones 322 mil 757 habitantes al 12 de junio de 2010|accessdate=5 Tlamācuīlti |accessyear=2011}}</ref>) | Chanehqueh_tlatectli = 11 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 52.3 | PIB_nominal = US$ 874 902 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2009 | PIB_nominal_tlapohualli = 14 | PIB_nominal_per_capita = US$ 8 143 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 11 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750<ref name="IDH">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_ES_Complete.pdf | título= "Informe sobre Desarrollo Humano 2010 Edición del Vigésimo Aniversario" |editor= hdr.undp.org |ubicación= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|year = 4 de noviembre de 2010|language = caxtillāntlahtōlli | accessdate= 04/11/10|format= PDF}}</ref> | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Canada dollar]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | Tlacatocaitl = Canadatecatl | Cemanahuacahuitl = [[UTC-6]] ixquichcauh [[UTC-8]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-5]] ixquichcauh [[UTC-7]] | Matlatzalantli = [[.ca]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | Tlaohuihcaihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = No existe declaratoria constitucional de lengua oficial. La Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas señala que todas las lenguas indígenas que se hablen son lenguas nacionales e igualmente válidas en todo el territorio nacional. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Canada''' ({{en2}} huan {{fr2}} ''Canada'') ce [[tlacatiyan]] ipan [[America Mictlampa]] ca, inic ome tlacatiyan ocachi hueyic ahcopa [[Tlaltipactli]]. Itecuacan Canada [[Ottawa]] altepetl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Ártico ailhuicatl]], canahpa huitztlampa [[Tlahtohcayotl in Cepanca America|Tlahtohcayotl in Cepanca]], canahpa tonalcalaquiyampa [[Pacífico ailhuicatl]] huan [[Tlahtohcayotl in Cepanca America]] (quipiya tlalnahuac ica [[Alaska]]) huan canahpa tonalquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]]. Iteyacanaliz ce hueyitlahtocayotl, ihueyitecuani [[Elizabeth II]] quihtoznequi in cihuatlahtoani, Canada quipiya inic ce teuctli moihtoa [[Justin Trudeau]]. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. ==Tlaltocayotl== In tlaltocayotl ''Canada'' itech [[haudenosauneetlahtolli]] ''Kanata'' quihtoznequi ''altepetl'', ''callah'' no ''altepemaitl'' in atchtopa ''Stadaconé'' in axcan [[Quebec]]. In francestlacameh [[Jacques Cartier]] otocaitih occe tlalli iuh ''Canada''. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican cecectlalpan ochanti miequin macehualtin tlen yehuantin onenemih ic mochitlalli. Matel 26,500 xiuhpan macehualtlacatl ochantih ipan inonqueh cecectlalpan ihuicpa [[Alaska]] huan [[Yukon]] canahpa Ontario huan [[Groenlandia]] tlalhuactli, quilmach huehuehcanadatecah oquipeuh cuauhtlahtli huan [[tepehuahcan]]. Viquingotecah inic ce [[europan]]tecah opanoc iquizayampa hueyatenco ompa Canada xiuhpan [[1000]], ipan ce tepētzin tlayehcoliztli tlein [[Leif Eriksson]], conetl itech [[Erik in Chichiltic]], otlahuica in ihuicpa Groenlandia canahpa mictlampa hueyatenco ica Terranova tlahuactli, quenin quintepan niman oquialtepetlālli ce altepemaitl motocayotia Leifbundir. Ipan [[1963]] xihuitl nicampa onamic ce viquingotecatl huecauh tlamantli ixmatilli ica inin tzacualli ipan altepetl L´Anse-aux-Meadows. Inic ce [[Francia|franciatecatl]] tepehuani [[Jacques Cartier]] xiuhpan [[1534]], tlacatl aquin otlalpantlazali Canada huan quipiya in tlalli quenin axcan altepetl Quebec. Achtotipan, inin tlalpan ochanti icampa canadatecah macehualtlacah. Nican zatepan ce cahuitl [[Inglaterra]] oquipololo canadatlalli, quenin otlachiuh canadatlacatl mancomunidad tlacetililli eyi inglaterracalpolaltepec, tlen oquitlachiuh itech Yancuic Francia. Huan occe tlalli oquipololo ipampa inglatecah xiuhpan [[1760]]. Axcan Canada ce nahuatililli tlahtocayotl ica mahtlactli hueyaltepetl huan eyi tlalli, Canada oquipiya itlaixpanyo itech [[Inglaterra]] icampa tlamatcayeliztli ce cauhpan itech [[1867]] canahpa [[1982]] xihuitl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Ca-map.png|400px|thumbnail|left|Canada.]] Canada ce tlacatiyan ipan tlalticpactli mictlampa, nican huel cecec, quipiya occequin climas, ocachi mictlan cah Artico ailhuicatl ica itlalhuac, cecec tlalli ica hueyic tepehuahcan, cepayauhcan tlalpan, ce ixtlahuayohcan ica [[cetl]]. Nican cah ome hueyi tepehuahcan, Rocky Mountains huan Apalaches tepehuahcan. ocachi huitztlampa quipiya ixtlahuahcan, teotlalli, miequin cuauhtlahtli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Cececpan mictlampa]], canahpa icalaquitlampa no [[ailhuicatl Pacífico]] ihuan [[Alaska]] in ompa [[Tlahtocayotl in Cepanca America]], ihuan canahpa iquizayampa [[ailhuicatl Atlántico]], ihuan canahpa huiztlampa [[Tlahtocayotl in Cepanca America|Tlahtocayotl in Cepanca]]. In tlacatiyan quipiya 9,984,670 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. Itlal Canada quipiya Labrador tlalyacatl ica hueyi Hudson ayollohco ompa Artico ailhuicatl, itzalan ome hueyatl, Labrador hueyatl itzalan Labrador tlalyacatl huan Groenlandia, noyuhqui cah Beutfort hueyatl ompa Alaska huan Yukon. Ipan Nunavut huan Northwest Tlalli quipia hueyi tlahuactli quemeh Baffin tlalhuactli, Victoria tlahuactli, Ellesmere tlahuactli, Terranova tlahuactli, Banks tlahuactli, Devon tlahuactli, occequin. ===Tepeliztli=== In tepetl ocachi hueyic ipan Canada quihtoznequi [[tepetl Logan]], nelihuehcapanca ompa Rocky Mountains (Tepehuahcan Rocosas) ica de altitud 5959 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan America Mictlampa. Occequin tepetl cateh Mont Saint Elias (5489 m s. n. m.) ipan Yukon, in Lucania (5226 m s. n. m.) ipan Yukon, in tepetl Steele (5073 m s. n. m.) ipan Yukon, in tepetl King (5173 m s. n. m.) ipan Yukon, in Mount Wood (4842 m s. n. m.) ipan Yukon. Rocky mountains, in Vancouver (4812 m s. n. m.) ipan Yukon, in Fairweather (4671 m s. n. m.) ipan British Colummbia huan in Monte Jacques-Cartier (1 270 m s. n. m.) ipan Quebec; cempohualli tepetl ochachi hueyic ompa tepehuahcan Apalaches ipan Quebec huan New Brunswick. ===Atl=== Canada ce tlacatiyan ica miec atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Saskatchewan atoyatl, Columbia atoyatl, Saint Lorence atoyatl, occequin atoyatl, noyuhqui hueyi atezcatl quemeh Huron atezcatl, Oso atezcatl, Superior atezcatl, Winnipeg atezcatl, Erie atezcatl, occequin. ===Yoliztli=== Canada iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Canada tlalli quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]],, [[ahuatl]], [[nohpalli]], [[ocotl]], [[nohpalli]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Musgo.jpg|[[cuauhpachtli]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta Canada iyolcahuan quipiya totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[iztac hueyimichin]], [[techalotl]], [[cuacuauhxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[tlacaxolomazatl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[atlacamayeh]], [[mapachihtli]], [[coyotl]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[huezacotl]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:American bison k5680-1.jpg|[[xolotl]] Image:Ursus maritimus in Alaska.jpg|[[atlacamayeh]] Image:Bigbullmoose.jpg|[[tlacaxolomazatl]] Image:White-tailed deer.jpg|[[mazatl]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[canauhtli]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europa]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== Canada quipia inic ce teuctli moihtoa [[Justin Trudeau]]. ===Canada ixeliuhca=== Canada ce tlacatiyan ompa Ixachitlancopa itech mictlampa tlacetilli icampa 48 cemantoc tlallahtocayotl, noiyuhqui ome tlahtohcayotl quemeh [[Alaska]] ihuan [[Groenlandia]] in ompa [[Pacífico ailhuicatl]] ihuan tecuacan motocayotia [[Ottawa]] in ipan Calpolli Columbia. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Canada ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Political map of Canada.png|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Hueyaltepetl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Canada''' | '''[[Ottawa]]''' | align="right" |'''320 206 000''' | align="right" |'''9 857 306''' |- |1. [[Alberta]] | [[Edmonton]] | align="right"| 4 833 722 | align="right"| 135 767 |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[British Columbia]] | [[Victoria]] | align="right" | 735 132 | align="right" | 1 723 337 |- |3. [[Manitoba]] | [[Winnipeg]] | align="right" | 6 626 624 | align="right" | 295 233 |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Nunavut]] | [[Iqaluit]] | align="right" | 2 959 373 | align="right" | 137 733 |- |5. [[Ontario]] | [[Toronto]] | align="right" | 38 332 521 | align="right" | 423 968 |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Quebec]] | [[Altepetl Quebec]] | align="right" | 2 893 957 | align="right" | 213 099 |- |7. [[Saskatchewan]] | [[Regina]] | align="right" | 9 848 060 | align="right" | 139 391 |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Terranova huan Labrador]] | [[Saint John's]] | align="right" | 4 774 839 | align="right" | 82 931 |- |9. [[Tlalhuactli Prince Edward]] | [[Charlottetown]] | align="right" | 5 268 367 | align="right" | 269 602 |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Northwest Tlalli]] | [[Yelowknife]] | align="right" | 3 596 080 | align="right" | 14 356 |- |11. [[Yancuic Brunswick]] | [[Yukon]] | align="right" | 723 393 | align="right" | 183 107 |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Yancuic Escocia]] | [[Halifax]] | align="right" | 844 877 | align="right" | 199 730 |- |13. [[Yukon]] | [[Whitehorse]] | align="right" | 925 749 | align="right" | 6 446 |- |}</div> ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Altepenanyotl ! Hueyialtepetl ! Chanehqhueh |- | [[Altepenanyotl Toronto]] | [[Ontario]] | 6 417 516 |- | [[Altepenanyotl Montreal]] | [[Quebec]] | 4 600 670 |- | [[Altepenanyotl Ottawa]] | [[Ottawa]] | 2 348 785 |- | [[Altepenanyotl Vancouver]] | [[British Columbia]] | 2 208 300 |- | [[Altepenanyotl Calgary]] | [[Alberta]] | 1 914 839 |- |} ===Tlacanemitiliztli=== Canadatecah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Canada xiuhpan 2020. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA}} ica 1.062.640 canadatecah * {{UK}} ica 96.055 canadatecah * {{HK}} ica 53.811 canadatecah * {{CHN}} ica 21.853 canadatecah * {{AUS}} ica 15.012 canadatecah * {{MEX}} ica 12.439 canadatecah * {{IRL}} ica 11.800 canadatecah * {{DEU}} ica 10.380 canadatecah * {{IND}} ica 8.655 canadatecah * {{BRA}} ica 7.239 canadatecah {{col-2}} * {{INDf}} 668,565 indiatecah * {{CHNf}} 649,260 chinotecah * {{PHLf}} 588,305 filipinotecah * {{UKf}} 499,120 inglestecah * {{USAf}} 253,715 tlahtohcayotecah * {{ITAf}} 236,635 italiatecah * {{HKf}} 208,935 hongkongtecah * {{PKTf}} 156.810 paquistantecah * {{IRNf}} 135.361 irantecah * {{VITf}} 125.976 vietnamtecah {{col-end}} ==Tequinemiliztli== ===Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli=== [[Image:Buildings located at Place Royale, Québec 20170413 1.jpg|thumb|right|200px|[[Xolalpan Quebec]].]] * 1985 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Quebec]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Katajjaq]] == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Canada}} {{Ancayotl | Noroeste = [[Artíco ailhuicatl]] | Norte = [[Artíco ailhuicatl]] | Noreste = [[Groenlandia]] ({{DNK}}) | Oeste = {{USA}} | Centro = Canada | Este = [[Atlántico ailhuicatl]] | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{USA}} | Sureste = [[Atlántico ailhuicatl]] }} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Canada]] cgq8xxqreirukxxs56bnz3id4aqz1yn Pensilvania 0 2170 501197 485321 2022-07-30T16:14:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-USA}} '''Tlahtohcayotl Pennsylvania''' (inglatlahtolli: ''State of Pennsylvania''), ce tlahtohcayotl ca ipan [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan]]. [[Īxiptli:PittSkyline082904.jpg|thumb|300px|left|In Altepetl Pittsburgh]] == Tlahtolcaquiliztiloni == <references/> {{Tlahtohcayotl in Cepanca}} {{Pennsylvania}} [[Neneuhcāyōtl:Pennsylvania]] b67xmewg63usma5mbq5qlrfuc28eyit Nemachiyōtīlli:Tlapalli 10 2358 501036 500987 2022-07-30T13:04:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="toccolours" style="float:right; clear:right; margin: 0 0 0.5em 0.5em;" |+ style="margin-left: inherit;" | '''{{{title}}}''' | colspan="2" style="height: 100px;background-color:#{{{hex}}};" | &nbsp; |- ! colspan="2" style="text-align: center; background-color: silver;" | Tlapalli |- ! style="text-align:left;" | [[Tlapalli HTML|HTML]] | #{{{hex}}} |- ! style="text-align:left;" | [[RGB]] (r, g, b)<sup>'''B'''</sup> | ({{{r}}}, {{{g}}}, {{{b}}}) |- ! style="text-align:left;" | [[CMYK]] (c, m, y, k)<sup>'''C'''</sup> | ({{{c}}}, {{{m}}}, {{{y}}}, {{{k}}}) |- ! style="text-align:left;" | [[HSV]] (h, s, v) | ({{{h}}}&deg;, {{{s}}}%, {{{v}}}%) |- | colspan="2" style="text-align:left; font-size: smaller;" | <sup>'''B'''</sup>: Normalizado a [ 0 – 255 ] (byte)<BR/><sup>'''C'''</sup>: Normalizado a [ 0 – 100 ] (cempōhualli) |} <includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Ixneska]]</includeonly> <noinclude> [[Categoría:Huiquipedia:Plantillas de enlace entre proyectos]] </noinclude> fcchh2fxgq4rbe360u8wxlwrkn2kzvl 501045 501036 2022-07-30T13:18:27Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| class="toccolours" style="float:right; clear:right; margin: 0 0 0.5em 0.5em;" |+ style="margin-left: inherit;" | '''{{{title}}}''' | colspan="2" style="height: 100px;background-color:#{{{hex}}};" | &nbsp; |- ! colspan="2" style="text-align: center; background-color: silver;" | Tlapalli |- ! style="text-align:left;" | [[Tlapalli HTML|HTML]] | #{{{hex}}} |- ! style="text-align:left;" | [[RGB]] (r, g, b)<sup>'''B'''</sup> | ({{{r}}}, {{{g}}}, {{{b}}}) |- ! style="text-align:left;" | [[CMYK]] (c, m, y, k)<sup>'''C'''</sup> | ({{{c}}}, {{{m}}}, {{{y}}}, {{{k}}}) |- ! style="text-align:left;" | [[HSV]] (h, s, v) | ({{{h}}}&deg;, {{{s}}}%, {{{v}}}%) |- | colspan="2" style="text-align:left; font-size: smaller;" | <sup>'''B'''</sup>: Normalizado a [ 0 – 255 ] (byte)<BR/><sup>'''C'''</sup>: Normalizado a [ 0 – 100 ] (cempōhualli) |} <includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Tlapalli]]</includeonly> <noinclude> [[Categoría:Huiquipedia:Plantillas de enlace entre proyectos]] </noinclude> mtlxnnqb4ublv8xxr68jhmgyj9k64ws Asultik 0 2382 501040 500951 2022-07-30T13:07:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2_NCI2=Kena|NHE_name=Asultik|NCH_name=Ayoyotik|NHW_name=Texotik|NHN_name=Matlaltic|NCI_name=Texohtic}} {{Ixneska|title=Asultik|hex=0000FF| r=0|g=0|b=255| c=100|m=100|y=0|k=0| h=240|s=100|v=100 }} '''Asultik''' se iixneska tlamantli tlen tlachiya kense ilwikaktli. Ixneska asultik kiita tlen tlawilli, kipiya setok ixneska tlawel yayawik. == Ixkopinalli == <gallery> Image:Color icon blue.svg Image:Copper sulfate.jpg Image:2006-10-16-Salvia8.jpg Image:Blue tang (Paracanthurus hepatus) 02.jpg Image:Flowers 076.jpg Image:WesternBluebird23.jpg Image:Airbus Wing 01798.jpg Image:Bayerischer Enzian.jpg </gallery> == No xikitta == * [[Tlapalli]] == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Sekin tlatilantli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Ixneska]] gaeqlqw5j94ynu4244cklwgonr6rtof Chilkostik 0 2384 501026 494834 2022-07-30T12:57:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHN2=Kena|NHE_name=Chilcostik|NCH_name=Chilcostik (nch)|NHN_name=Chilcoztic}} {{Tlapalli|title=Chilkoltik|hex=FFA000| r=255|g=160|b=0| c=0|m=89|y=255|k=0| h=38|s=100|v=100 }} '''Chilkostik'''. {{-}} <gallery> Image:Orange color.jpg Image:Sao bento 157.jpg Image:Ambersweet oranges.jpg Image:FIRE 01.JPG Image:Fungus closeup - brilliant orange.jpg Image:Rust_and_dirt.jpg Image:Fliegenpilz 23.jpg Image:Timbre Mexique fin 19e siecle.jpg </gallery> == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Sekin tlatilantli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Ixneska]] kwijvjisbwpnj4nggkv89cl0b9xv159 501027 501026 2022-07-30T12:57:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2=Kena|NHE_name=Chilkostik|NCH_name=Chilcostik (nch)|NHN_name=Chilcoztic}} {{Tlapalli|title=Chilkoltik|hex=FFA000| r=255|g=160|b=0| c=0|m=89|y=255|k=0| h=38|s=100|v=100 }} '''Chilkostik'''. {{-}} <gallery> Image:Orange color.jpg Image:Sao bento 157.jpg Image:Ambersweet oranges.jpg Image:FIRE 01.JPG Image:Fungus closeup - brilliant orange.jpg Image:Rust_and_dirt.jpg Image:Fliegenpilz 23.jpg Image:Timbre Mexique fin 19e siecle.jpg </gallery> == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Sekin tlatilantli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Ixneska]] ksr2hhrglgtxtw2cgm55sovffua8e1f 501028 501027 2022-07-30T12:57:39Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2=Kena|NHE_name=Chilkostik|NCH_name=Chilkostik (nch)|NHN_name=Chilcoztic}} {{Tlapalli|title=Chilkoltik|hex=FFA000| r=255|g=160|b=0| c=0|m=89|y=255|k=0| h=38|s=100|v=100 }} '''Chilkostik'''. {{-}} <gallery> Image:Orange color.jpg Image:Sao bento 157.jpg Image:Ambersweet oranges.jpg Image:FIRE 01.JPG Image:Fungus closeup - brilliant orange.jpg Image:Rust_and_dirt.jpg Image:Fliegenpilz 23.jpg Image:Timbre Mexique fin 19e siecle.jpg </gallery> == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Sekin tlatilantli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Ixneska]] muv87cp6z5nh0t6kahqrohjp85jvqyw 501029 501028 2022-07-30T12:59:14Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Chilkostik|NCH_name=Chilkostik (nch)|NCH_name=Lalaxtik|NHN_name=Chilcoztic}} {{Tlapalli|title=Chilkoltik|hex=FFA000| r=255|g=160|b=0| c=0|m=89|y=255|k=0| h=38|s=100|v=100 }} '''Chilkostik'''. {{-}} <gallery> Image:Orange color.jpg Image:Sao bento 157.jpg Image:Ambersweet oranges.jpg Image:FIRE 01.JPG Image:Fungus closeup - brilliant orange.jpg Image:Rust_and_dirt.jpg Image:Fliegenpilz 23.jpg Image:Timbre Mexique fin 19e siecle.jpg </gallery> == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Sekin tlatilantli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Ixneska]] 5mbq9x169qswmvo9fbfwkt7wbe2xtja 501030 501029 2022-07-30T12:59:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Chilkostik|NCH_name=Chilkostik (nch)|NHW_name=Lalaxtik|NHN_name=Chilcoztic}} {{Tlapalli|title=Chilkoltik|hex=FFA000| r=255|g=160|b=0| c=0|m=89|y=255|k=0| h=38|s=100|v=100 }} '''Chilkostik'''. {{-}} <gallery> Image:Orange color.jpg Image:Sao bento 157.jpg Image:Ambersweet oranges.jpg Image:FIRE 01.JPG Image:Fungus closeup - brilliant orange.jpg Image:Rust_and_dirt.jpg Image:Fliegenpilz 23.jpg Image:Timbre Mexique fin 19e siecle.jpg </gallery> == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Sekin tlatilantli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Ixneska]] kwp2gswyyzeidbhp8qcfkk5a14rjfhg 501035 501030 2022-07-30T13:03:19Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Chilkostik|NCH_name=Chilkostik (nch)|NHW_name=Lalaxtik|NHN_name=Chilcoztic}} {{Ixneska|title=Chilkoltik|hex=FFA000| r=255|g=160|b=0| c=0|m=89|y=255|k=0| h=38|s=100|v=100 }} {{Tlapalli|title=Chilkoltik|hex=FFA000| r=255|g=160|b=0| c=0|m=89|y=255|k=0| h=38|s=100|v=100 }} '''Chilkostik'''. {{-}} <gallery> Image:Orange color.jpg Image:Sao bento 157.jpg Image:Ambersweet oranges.jpg Image:FIRE 01.JPG Image:Fungus closeup - brilliant orange.jpg Image:Rust_and_dirt.jpg Image:Fliegenpilz 23.jpg Image:Timbre Mexique fin 19e siecle.jpg </gallery> == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Sekin tlatilantli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Ixneska]] t3glxy7v3xgvydyrxscn5skfrhrcqqq 501039 501035 2022-07-30T13:06:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Chilkostik|NCH_name=Chilkostik (nch)|NHW_name=Lalaxtik|NHN_name=Chilcoztic}} {{Ixneska|title=Chilkoltik|hex=FFA000| r=255|g=160|b=0| c=0|m=89|y=255|k=0| h=38|s=100|v=100 }} '''Chilkostik'''. {{-}} <gallery> Image:Orange color.jpg Image:Sao bento 157.jpg Image:Ambersweet oranges.jpg Image:FIRE 01.JPG Image:Fungus closeup - brilliant orange.jpg Image:Rust_and_dirt.jpg Image:Fliegenpilz 23.jpg Image:Timbre Mexique fin 19e siecle.jpg </gallery> == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Sekin tlatilantli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Ixneska]] 7qugmwvrl8pl897ajsgte6n0zcmd7uy Renault 0 3290 501116 497026 2022-07-30T14:32:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Renault | fullname = Renault S.A. | Imagen = Renault Clio.JPG | Logo = Renault 2009 logo.svg | Caption = Renault Clio | company_type = Olōlmachiyōtl īhuīc [[Renault Group]] | company_slogan = ''Createur d'automobiles''<br /><small>(Tepozmalacatl chīhualōni)</small> | chīhualiztli = [[25 ic ōme mētztli]], [[1899]] | nombreorig = Société Renault Fréres | chīhualōni = {{FRAf}} [[Louis Renault]]<br />{{FRAf}} [[Marcel Renault]]<br />{{FRAf}} [[Fernand Renault]] | āltepētl = | tlācatiyān = {{FRA}} | location = | key_people = | num_employees = | industry = [[Tepozmalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = [http://www.renault.com Renault.com] | parent = [[Renault Group]] }} '''Renault Société Anonyme''' nozo '''Renault''' ītōca [[tepozmalacatl]] īhuān occequīntīn [[huaznenqui]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]] ōquipēuh [[Louis Renault]] [[25 ic ōme mētztli]], [[1899]] {{4caña}} [[xihuitl|xiuhpan]] [[Francia]]. == Tlahtōllōtl == Ōmochīuh tepozmalacatl īhuīcpa [[1898]] {{3conejo}}, Renault olōlli moachcāuhchīuh [[1899]] {{4caña}} xiuhpan quēmeh '''Société Renault Frères''' īpal [[Louis Renault]], īcnīuh [[Marcel Renault|Marcel]] īhuān [[Fernand Renault|Fernand]], auh Thomas Evert īhuān Julian Wyer. Louis ōcatcah ōquichīuh miaquīntīn tlamantli achtopan cēntilia īcnīuh, āuh yehhuān ōquimpiyah īntah īntequiyō. Inic cē Renault tepozmalacatl, in [[Renault Voiturette|Voiturette 1CV]] ōcatca ōnamacac īhuīc cē icnīuhtli Louis ītah, īpampa cē nenemiliztli īpan [[Tlamahtlācōnti 24]], 1898. == Tepozmalacatl == * [[Renault Twingo|Twingo]] * [[Renault Modus|Modus]] * [[Renault Clio II|Clio II]] * [[Renault Clio III|Clio III]] * [[Renault Mégane II|Mégane II]] * [[Renault Scénic II|Scénic II]] * [[Renault Laguna III|Laguna III]] * [[Renault Espace IV|Espace IV]] * [[Renault Vel Satis|Vel Satis]] == Nō xiquitta == * [[Renault F1]] * [[Renault Sport]] == {{links}} == {{Renault}} {{Renault (1891)}} {{Renault (1921)}} {{Renault (1951)}} {{Renault (1981)}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:1899 tlapēhualiztli]] [[Neneuhcāyōtl:Renault| ]] 9k3o2ivs0m9o9kruigc4n3ul1t26cxa Volkswagen 0 3431 501049 496872 2022-07-30T13:28:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Volkswagen | fullname = | Imagen = Volkswagen-Jetta-MK4-1.8T-Wolfsburg.jpg | Logo = Volkswagen logo.png | Caption = 2002 Volkswagen Jetta 1.8T Wolfsburg Edition | company_type = | company_slogan = ''Aus Liebe zum Automobil''<br />(Tepozmalahuīc tlahzotilizpampa) | chīhualiztli = [[1937]] | nombreoriginal = | chīhualōni = [[Ferdinand Porsche]] | āltepētl = [[Wolfsburg]] | tlācatiyān = {{DEU}} | location = | key_people = {{DEUf}} [[Martin Winterkorn]] | industry = [[Tlachīhualiztli]] | homepage = [http://www.volkswagen.com Volkswagen] | parent = [[Volkswagen AG]] }} [[Īxiptli:Volkswagen.beetle.new.750pix.jpg|thumb|right|280px|[[2000]] [[Volkswagen New Beetle]].]] '''Volkswagen''' {{IPA|'folks,vaːgən}} ({{de2}} ''Mācēhualtepozmalacatl'') ītōca cē [[tepozmalacatl]] īhuān occequīntīn [[huaznenqui]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]] ōmopēuh īpan [[1937]] {{3casa}} xihuitl īpal [[Ferdinand Porsche]]. == Tlahtōllōtl == In īpan [[1937]] {{3casa}}, führer [[Adolf Hitler]] ōquiēlēhui cualli tepozmalacatl ic [[Teutontlālpan]], auh ōnōnōtz [[Ferdinand Porsche]] ic quichīhua. Ōcatca in [[Volkswagen Käfer]]. Īpan [[1954]] {{7conejo}}, Volkswagen ōacico [[Mēxihco]], auh Sedan yancuīc ītōca Käfer. Zātēpan ōacicoh occequīntīn: in [[Volkswagen Golf|Golf]] quemeh Caribe, in [[Volkswagen Jetta|Jetta]] quemeh Atlantic īhuān [[Volkswagen Passat II|Passat II]] quemeh Corsar. [[Tlachicōnti 30]], [[2003]] {{4caña}} xiuhpan ōmochīuh in xōcoyōc Sedán īpan [[Puebla]]. Āxcān cah [[Volkswagen Jetta IV|Jetta IV]] cualli namacac ītepozmalaca, auh quichīhuāz oc [[2010]] {{11conejo}}. == Tepozmalacatl == * [[Volkswagen Fox|Fox]] * [[Volkswagen Gol III|Gol]] * [[Volkswagen Polo IV|Polo]] * [[Volkswagen Golf V|Golf]] * [[Volkswagen Jetta V|Jetta]] * [[Volkswagen New Beetle|Beetle]] * [[Volkswagen Passat VI|Passat]] * [[Volkswagen Phaeton|Phaeton]] * [[Volkswagen Touran|Touran]] * [[Volkswagen Sharan|Sharan]] * [[Volkswagen Routan|Routan]] * [[Volkswagen Tiguan|Tiguan]] * [[Volkswagen Touareg|Touareg]] * [[Volkswagen Eos|Eos]] * [[Volkswagen Scirocco|Scirocco]] {{Volkswagen}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:1937 olōltzin īmpēhualiz]] [[Neneuhcāyōtl:Alemania itepozmalac]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen AG]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen| ]] jvsb2hxn4wsgdiw0oeyuq105o2buci6 501088 501049 2022-07-30T13:46:03Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Volkswagen | fullname = | Imagen = Volkswagen-Jetta-MK4-1.8T-Wolfsburg.jpg | Logo = Volkswagen logo.png | Caption = 2002 Volkswagen Jetta 1.8T Wolfsburg Edition | company_type = | company_slogan = ''Aus Liebe zum Automobil''<br />(Tepozmalahuīc tlahzotilizpampa) | chīhualiztli = [[1937]] | nombreoriginal = | chīhualōni = [[Ferdinand Porsche]] | āltepētl = [[Wolfsburg]] | tlācatiyān = {{DEU}} | location = | key_people = {{DEUf}} [[Martin Winterkorn]] | industry = [[Tlachīhualiztli]] | homepage = [http://www.volkswagen.com Volkswagen] | parent = [[Volkswagen AG]] }} [[Īxiptli:Volkswagen.beetle.new.750pix.jpg|thumb|right|280px|[[2000]] [[Volkswagen New Beetle]].]] '''Volkswagen''' {{IPA|'folks,vaːgən}} ({{de2}} ''Mācēhualtepozmalacatl'') ītōca cē [[tepozmalacatl]] īhuān occequīntīn [[huaznenqui]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]] ōmopēuh īpan [[1937]] {{3casa}} xihuitl īpal [[Ferdinand Porsche]]. == Tlahtōllōtl == In īpan [[1937]] {{3casa}}, führer [[Adolf Hitler]] ōquiēlēhui cualli tepozmalacatl ic [[Teutontlālpan]], auh ōnōnōtz [[Ferdinand Porsche]] ic quichīhua. Ōcatca in [[Volkswagen Käfer]]. Īpan [[1954]] {{7conejo}}, Volkswagen ōacico [[Mēxihco]], auh Sedan yancuīc ītōca Käfer. Zātēpan ōacicoh occequīntīn: in [[Volkswagen Golf|Golf]] quemeh Caribe, in [[Volkswagen Jetta|Jetta]] quemeh Atlantic īhuān [[Volkswagen Passat II|Passat II]] quemeh Corsar. [[Tlachicōnti 30]], [[2003]] {{4caña}} xiuhpan ōmochīuh in xōcoyōc Sedán īpan [[Puebla]]. Āxcān cah [[Volkswagen Jetta IV|Jetta IV]] cualli namacac ītepozmalaca, auh quichīhuāz oc [[2010]] {{11conejo}}. == Tepozmalacatl == * [[Volkswagen Fox|Fox]] * [[Volkswagen Gol III|Gol]] * [[Volkswagen Polo IV|Polo]] * [[Volkswagen Golf V|Golf]] * [[Volkswagen Jetta V|Jetta]] * [[Volkswagen New Beetle|Beetle]] * [[Volkswagen Passat VI|Passat]] * [[Volkswagen Phaeton|Phaeton]] * [[Volkswagen Touran|Touran]] * [[Volkswagen Sharan|Sharan]] * [[Volkswagen Routan|Routan]] * [[Volkswagen Tiguan|Tiguan]] * [[Volkswagen Touareg|Touareg]] * [[Volkswagen Eos|Eos]] * [[Volkswagen Scirocco|Scirocco]] {{Volkswagen}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:1937 olōltzin īmpēhualiz]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen AG]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen| ]] ksl7r9hkpmpzfvhr2ti0u0tzdaus6pe Renault Clio 0 3456 501160 442017 2022-07-30T15:55:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Infobox auto | Nombre = Renault Clio | Photo = Renault Clio I Phase II Fünftürer RN.JPG | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Achto (MkI) | Años = [[1989]] - [[1998]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Citroën Saxo]]<br>[[FIAT Uno]]<br>[[Ford Fiesta II]]<br>[[Opel Corsa A]]<br>[[Opel Corsa B]]<br>[[Peugeot 205]]<br>[[SEAT Ibiza II]]<br>[[Volkswagen Polo II]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Supercinq.jpg|50px]]<br>[[Renault Supercinq|Supercinq]]<br> (1985 - 1996) | This car = [[Īxiptli:Renault Clio I Phase II Fünftürer RN.JPG|50px]]<br>[[Renault Clio|Clio]]<br>(1989 - 1998) | Next car = [[Īxiptli:Renault Clio II Phase III Extreme Dreitürer.JPG|50px]]<br>[[Renault Clio II|Clio II]]<br>(1998 - 2010) }} '''Renault Clio''' ītōca cē [[tepitōn tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1989]] {{3casa}} oc [[1998]] {{12conejo}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Hatchback |- | [[Īxiptli:Renault Clio I Phase II Fünftürer RN Heck.JPG|200px]] |} ==Nō xiquitta== *[[Renault Clio II]] *[[Renault Clio III]] *[[Clio Renault Sport]] *[[Clio]] =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh tepitōn hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Clio]] 63h4iz10a9p2g2yr500mkb0db1vpexa Ferrari 0 3538 501201 455306 2022-07-30T16:32:41Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Ferrari | fullname = Ferrari s.P.a. | Imagen = Ferrari 599XX.jpg | Logo = Ferrari logo.png | Caption = 2008 Ferrari California | company_type = Olōlmachiyōtl īhuīc [[FIAT]] | company_slogan = | chīhualiztli = [[1946]] | nombreorig = | chīhualōni = [[Enzo Ferrari]] | āltepētl = [[Modena]] | tlācatiyān = {{ITA}} | location = [[Modena]] | key_people = | num_employees = | industry = [[Momomalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = [[FIAT Group]] }} '''Ferrari''' ītōca cē [[Italia]] [[momomalacatl]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]] ōmochīuh [[1946]] {{12conejo}} [[xihuitl|xiuhpan]] īpal [[Enzo Ferrari]]. == Nenhuaztli == * [[Ferrari F430|F430]] * [[Ferrari 599 GTB|599 GTB Fiorano]] * [[Ferrari 612|612 Scaglietti]] * [[Enzo Ferrari (tepozmalacatl)|Enzo Ferrari]] {{Ferrari}} {{Ferrari (1981)}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:1946 olōltzin īmpēhualiz]] [[Neneuhcāyōtl:Ferrari| ]] [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Italia]] st0ckago3o5i88s3vw14ly96patl8vo 501203 501201 2022-07-30T16:34:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Ferrari | fullname = Ferrari s.P.a. | Imagen = Ferrari 599XX.jpg | Logo = Ferrari logo.png | Caption = 2008 Ferrari California | company_type = Olōlmachiyōtl īhuīc [[FIAT]] | company_slogan = | chīhualiztli = [[1946]] | nombreorig = | chīhualōni = [[Enzo Ferrari]] | āltepētl = [[Modena]] | tlācatiyān = {{ITA}} | location = [[Modena]] | key_people = | num_employees = | industry = [[Momomalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = [[FIAT Group]] }} '''Ferrari''' ītōca cē [[Italia]] [[momomalacatl]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]] ōmochīuh [[1946]] {{12conejo}} [[xihuitl|xiuhpan]] īpal [[Enzo Ferrari]]. == Nenhuaztli == * [[Ferrari F430|F430]] * [[Ferrari 599 GTB|599 GTB Fiorano]] * [[Ferrari 612|612 Scaglietti]] * [[Enzo Ferrari (tepozmalacatl)|Enzo Ferrari]] {{Ferrari}} {{Ferrari (1981)}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:Ferrari| ]] [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Italia]] gv6xhe5q59nqbdko44aq7ozh5peodco Porsche 0 3539 501077 454592 2022-07-30T13:41:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Infobox Company | tōcāitl = Porsche | fullname = | Imagen = Porsche Cayenne.jpg | Logo = Porsche hood emblem.png | Caption = 2005 911 (997) Turbo | company_type = Olōlmachiyōtl īhuīc [[Volkswagen]] | company_slogan = | chīhualiztli = | nombreorig = | chīhualōni = | āltepētl = | tlācatiyān = {{DEU}} | location = | key_people = | num_employees = | industry = [[Momomalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = [[Volkswagen Group]] }} '''Porsche''' ītōca cē [[Teutontlālpan]] [[momomalacatl]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]]. == Tepozmalacatl == * [[Porsche Boxster|Boxster]] * [[Porsche Cayman|Cayman]] * [[Porsche 911 Carrera|911 Carrera]] * [[Porsche Cayenne|Cayenne]] * [[Porsche 911 GT2|911 GT2]] * [[Porsche 911 GT3|911 GT3]] * [[Porsche Carrera GT|Carrera GT]] {{Commons}} {{Porsche}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:Porsche| ]] [[Neneuhcāyōtl:Nehnenqui itech Alemania]] 5q8bb3472iwauzekxeoq42k6cpq07mh 501078 501077 2022-07-30T13:42:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Porsche | fullname = | Imagen = Porsche Cayenne.jpg | Logo = Porsche hood emblem.png | Caption = 2005 911 (997) Turbo | company_type = Olōlmachiyōtl īhuīc [[Volkswagen]] | company_slogan = | chīhualiztli = | nombreorig = | chīhualōni = | āltepētl = | tlācatiyān = {{DEU}} | location = | key_people = | num_employees = | industry = [[Momomalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = [[Volkswagen Group]] }} '''Porsche''' ītōca cē [[Teutontlālpan]] [[momomalacatl]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]]. == Nenhuaztli == * [[Porsche Boxster|Boxster]] * [[Porsche Cayman|Cayman]] * [[Porsche 911 Carrera|911 Carrera]] * [[Porsche Cayenne|Cayenne]] * [[Porsche 911 GT2|911 GT2]] * [[Porsche 911 GT3|911 GT3]] * [[Porsche Carrera GT|Carrera GT]] {{Commons}} {{Porsche}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:Porsche| ]] [[Neneuhcāyōtl:Nehhuaztli itech Alemania]] i5jd895u46vjedfbpf6thvwo9bfvgk2 501080 501078 2022-07-30T13:43:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Porsche | fullname = | Imagen = Porsche Cayenne.jpg | Logo = Porsche hood emblem.png | Caption = 2005 911 (997) Turbo | company_type = Olōlmachiyōtl īhuīc [[Volkswagen]] | company_slogan = | chīhualiztli = | nombreorig = | chīhualōni = | āltepētl = | tlācatiyān = {{DEU}} | location = | key_people = | num_employees = | industry = [[Momomalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = [[Volkswagen Group]] }} '''Porsche''' ītōca cē [[Teutontlālpan]] [[momomalacatl]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]]. == Nenhuaztli == * [[Porsche Boxster|Boxster]] * [[Porsche Cayman|Cayman]] * [[Porsche 911 Carrera|911 Carrera]] * [[Porsche Cayenne|Cayenne]] * [[Porsche 911 GT2|911 GT2]] * [[Porsche 911 GT3|911 GT3]] * [[Porsche Carrera GT|Carrera GT]] {{Commons}} {{Porsche}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:Porsche| ]] d8ak2y1vsr7vn090fljdf7456a3b3lc Ford Motor Company 0 3540 501085 486254 2022-07-30T13:44:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Infobox Company | tōcāitl = Ford | fullname = Ford Motor Company | Imagen = 2005_Ford_Focus_ZX4_SE.jpg | Logo = Ford logo flat.svg | Caption = 2005 Focus ZX4 | company_type = | company_slogan = | chīhualiztli = | nombreorig = | chīhualōni = [[Henry Ford]] | āltepētl = | tlācatiyān = {{USA}}<br />{{DEU}} | location = | key_people = | num_employees = | industry = [[Momomalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = [[Ford Motor Company]] }} '''Ford Motor Company''' nozo '''Ford''' ītōca cē {{USAgent}}tl [[tepozmalacatl]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]]. == Tepozmalacatl == * [[Ford Ka|Ka]] * [[Ford Ikon|Ikon]] * [[Ford Fiesta IV|Fiesta IV]] * [[Ford Focus II|Focus II]] * [[Ford Mondeo III|Mondeo III]] * [[Ford Taurus|Taurus]] * [[Ford Fusion|Fusion]] * [[Ford Five Hundred|Five Hundred]] * [[Ford Ecosport|Ecosport]] * [[Ford Escape II|Escape II]] * [[Ford Explorer IV|Explorer / Sport Trac IV]] * [[Ford Excursion II|Excursion II]] * [[Ford Expedition II|Expedition II]] * [[Ford F-Series|F-Series / Lobo IX]] * [[Ford Cougar II|Cougar II]] * [[Ford Mustang VI|Mustang / Shelby GT500 VI]] * [[Ford GT]] {{Ford}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:Ford]] 9ktzr7cisn38owwbg90dw3f4jybungd BMW 0 3542 501084 497390 2022-07-30T13:44:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox Company | tōcāitl = BMW | fullname = Bayerische Motoren Werke Aktiengesellschaft | Imagen = BMW-M2.jpg | Logo = BMW logo.svg | Caption = | company_type = | company_slogan = | chīhualiztli = | nombreorig = | chīhualōni = | āltepētl = | tlācatiyān = {{DEU}} | location = | key_people = | num_employees = | industry = [[Momomalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = [[BMW Group]] }} '''Bayerische Motoren Werke Aktiengesellschaft''' nozo '''BMW AG''' ītōca cē [[Teutontlālpan|teutontēcatl]] [[momomalacatl]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]]. == Tepozmalacatl == ''Inic cē [[tlapōhualli]] ītōca [[tepozmalacatl]], inic ōme, inic ēyi, cateh [[tepozyōllōtl]] īcōmitiliz.'' * [[BMW 1er|1er]] (einser) * [[BMW 3er|3er]] (dreier) * [[BMW 5er|5er]] (fünfer) * [[BMW 6er|6er]] (sechser) * [[BMW 7er|7er]] (sieber) * [[BMW X3|X3]] * [[BMW X5|X5]] * [[BMW X6|X6]] * [[BMW Z4|Z4]] {{BMW}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:BMW| ]] 24t2prnxibal8n841gx2evm1oc133up Mercedes-Benz 0 3544 501086 497137 2022-07-30T13:45:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-DEU}} {{Infobox Company | tōcāitl = Mercedes-Benz | fullname = | Imagen = One_for_Dave_-_an_AMG.jpg | Logo = Mercedes-Benz_logo.gif | Caption = 2004 Mercedes SL55 AMG | company_type = Olōlmachiyōtl īhuīc [[Daimler-Chrysler]] | company_slogan = | chīhualiztli = [[1871]] | nombreorig = | chīhualōni = [[Karl Benz]] | āltepētl = [[Stuttgart, Baden-Württemberg|Stuttgart]], [[Baden-Württemberg]] | tlācatiyān = {{DEU}} | location = | key_people = | num_employees = | industry = [[Tepozmalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = [[Daimler-Chrysler]] }} '''Mercedes-Benz''' ītōca cē [[Teutontlālpan]] [[tepozmalacatl]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]]. == Tepozmalacatl == * [[Mercedes-Benz A-Klasse|A 160 / A 190 / A 210]] * [[Mercedes-Benz B-Klasse|B 200]] * [[Mercedes-Benz C-Klasse|C 180 / C 220 / C 320 / C 42 AMG]] * [[Mercedes-Benz E-Klasse|E 320 / E 500]] * [[Mercedes-Benz G-Klasse|G 500]] * [[Mercedes-Benz M-Klasse|ML 500]] * [[Mercedes-Benz R-Klasse|R 500]] * [[Mercedes-Benz S-Klasse|S 500 / S 600 / S 65 AMG]] * [[Mercedes-Benz V-Klasse|V500]] * [[Mercedes-Benz CL-Klasse|CL 320 / CL 500 / CL 55 AMG]] * [[Mercedes-Benz CLK-Klasse|CLK 320 / CLK 430 / CLK DTM AMG / CLK-GTR AMG]] * [[Mercedes-Benz SL-Klasse|SL 500 / SL 600 / SL55 AMG]] * [[Mercedes-Benz SLK-Klasse|SLK 320]] * [[Mercedes-Benz Vaneo|Vaneo]] * [[Mercedes-Benz AMG|AMG]] * [[Mercedes-Benz SLR|SLR / SLR 722]] {{Mercedes-Benz}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:Mercedes-Benz]] lsxbfdml3xohtkk56tn09i198vn328q Xochihcualli 0 3594 501222 493960 2022-07-30T16:44:28Z Koatochij 19758 Tlaiztaliztli in tlahcuilolamatl wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 501224 501222 2022-07-30T16:45:19Z Koatochij 19758 Tlahkwilolamatl mokwapki [[Xochicualli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Xochicualli]] 59q5ji00wqwe8475it3caf0i6h3m2gc Volkswagen Golf 0 3630 501052 442018 2022-07-30T13:29:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Golf | Photo = VW Golf I front 20080208.jpg | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Occētōcāitl = Volkswagen Cabriolet (cabrio)<br />Volkswagen Caddy<br />Volkswagen Caribe<br />Volkswagen CitiGolf<br />Volkswagen Rabbit | Mark = Achto (MkI) | Años = [[1974]] - [[1984]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br />[[Cabrio]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Peugeot 305]]<br />[[Renault 11]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:VW Golf I front 20080208.jpg|50px]]<br />[[Volkswagen Golf|Golf]]<br />(1974 - 1984) | Next car = [[Īxiptli:VW Golf II front 20080206.jpg|50px]]<br />[[Volkswagen Golf II|Golf II]]<br />(1983 - 1992) }} '''Volkswagen Golf''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1974]] {{1conejo}} oc [[1984]] {{11ped}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == ==Tepozyōllōtl== == Nō xiquitta == * [[Volkswagen Jetta]] == {{links}} == [[Īxiptli:VW Golf I rear 20080208.jpg|thumb|left|250px|In Volkswagen Golf.]] {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli cabrio|Volkswagen Golf 1]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli hatchback|Volkswagen Golf 1]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Golf]] sme6hn2vgxl97n0khy6dmxgvtdjqr0d Volkswagen Passat 0 3632 501063 442019 2022-07-30T13:33:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Passat | Photo = Vw passat b1 v sst.jpg | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Achto (MkI) | Años = [[1973]] - [[1981]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Citroën GSA]]<br>[[Ford Sierra]]<br>[[Honda Accord]]<br>[[Opel Ascona B]]<br>[[Peugeot 504]]<br>[[Renault 12]]<br>[[Toyota Corona]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:Vw passat b1 v sst.jpg|50px]]<br>Passat<br>(1973 - 1981) | Next car = [[Īxiptli:Vw passat b2 2f v sst.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Passat II|Passat II]]<br>(1981 - 1987) }} '''Volkswagen Passat''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1973]] {{13casa}} oc [[1981]] {{8casa}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Nō xiquitta== {{Volkswagen}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Passat]] ts7hnh47r88fidjq6f3xr95tg6sv67g Renault Twingo 0 3633 501162 459670 2022-07-30T15:56:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Infobox auto | Nombre = Renault Twingo | Photo = Renault Twingo front 20071115.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Yēto (MkIII) | Años = [[1992]] - [[2007]] | Tipo = [[Āltepētepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Citroën C2]]<br />[[FIAT Panda]]<br />[[Ford Ka]]<br />[[Opel Agila]]<br />[[Peugeot 106]]<br />[[SEAT Arosa]]<br />[[Volkswagen Lupo]] | Last car = [[Īxiptli:Renault 4-3.jpg|50px]]<br />[[Renault 4]]<br />(1961 - 1993) | This car = [[Īxiptli:Renault Twingo front 20071115.jpg|50px]]<br />Twingo<br />(1992 - 2007) | Next car = [[Īxiptli:Renault Twingo front 20080131.jpg|50px]]<br />[[Renault Twingo II|Twingo II]]<br />(2007 - 2014) }} '''Renault Twingo''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1992]] {{6ped}} oc [[2007]] {{7conejo}} xihuitl. == No xiquitta == == {{Links}} == {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh āltepētl hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Twingo]] otfjgwv7c3e4rlv98m9yph9wt1ecg5z 501163 501162 2022-07-30T15:56:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Twingo | Photo = Renault Twingo front 20071115.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Yēto (MkIII) | Años = [[1992]] - [[2007]] | Tipo = [[Āltepētepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Citroën C2]]<br />[[FIAT Panda]]<br />[[Ford Ka]]<br />[[Opel Agila]]<br />[[Peugeot 106]]<br />[[SEAT Arosa]]<br />[[Volkswagen Lupo]] | Last car = [[Īxiptli:Renault 4-3.jpg|50px]]<br />[[Renault 4]]<br />(1961 - 1993) | This car = [[Īxiptli:Renault Twingo front 20071115.jpg|50px]]<br />Twingo<br />(1992 - 2007) | Next car = [[Īxiptli:Renault Twingo front 20080131.jpg|50px]]<br />[[Renault Twingo II|Twingo II]]<br />(2007 - 2014) }} '''Renault Twingo''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1992]] {{6ped}} oc [[2007]] {{7conejo}} xihuitl. == No xiquitta == == {{Links}} == {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh āltepētl hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Twingo]] bbqdp40kdv66mlx0mv1k2gscrbsii28 Renault Mégane 0 3634 501133 496883 2022-07-30T15:39:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Mégane | Photo = Mégane RXE 1.4 16V.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Inic mahtlāctli onēyi (Mk13) | Años = [[1996]] - [[2002]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br />[[Tepozcaxitl]]<br />[[Coupé]]<br />[[Cabrio]]<br />[[Huayin]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Ford Focus]]<br />[[Honda Civic VII]]<br />[[Nissan Primera]]<br />[[Opel Astra F]]<br />[[Peugeot 306]]<br />[[Toyota Corolla VIII]]<br />[[Volkswagen Golf IV]]<br />[[Volkswagen Jetta IV]] | Last car = [[Īxiptli:Renault 19 front 20071031.jpg|50px]]<br />[[Renault 19]]<br />(1988 - 2000) | This car = [[Īxiptli:Renault Megane front 20080104.jpg|50px]]<br />[[Renault Mégane|Mégane]]<br />(1996 - 2002) | Next car = [[Īxiptli:Renault Megane front 20071002.jpg|50px]]<br />[[Renault Mégane II|Mégane II]]<br />(2002 - 2009) }} '''Renault Mégane''' ītōca cē [[zacualli tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1995]] {{9caña}} oc [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Hatchback ! Cabrio ! Coupé |- | [[Īxiptli:Renault Megane rear 20080104.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Renault Megane Cabrio rear 20080111.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Renault Mégane Coach Phase I 16V Montecarlo Heck.JPG|200px]] |} {| class="wikitable" |- ! Saloon ! Break |- | [[Īxiptli:Renault Megane rear 20071204.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Renault Megane Kombi rear 20071011.jpg|200px]] |} == No xiquitta == =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Mégane 1]] e8yfbui9exiuftj6xvwp25xgad6v42e Renault Modus 0 3636 501115 13672 2022-07-30T14:31:29Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} '''Renault Modus''' in [[tepozmalacatl]] pixcaloac ic [[Renault]] ihuicpa [[2004]] xihuitl. {{Renault}} [[Categoría:Renault]] ijz55yihem77ox5bw2vga9pnrcoiw0d Renault Avantime 0 3637 501140 442029 2022-07-30T15:44:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Avantime | Photo = Renault Avantime bleu front.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Achto (MkI) | Años = [[2001]] - [[2003]] | Tipo = [[MPV]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{FRA}} | Rivales = Ayāc | Last car = | This car = [[Īxiptli:Renault Avantime bleu front.jpg|50px]]<br>[[Renault Avantime|Avantime]]<br>(2001 - 2003) | Next car = }} '''Renault Avantime''' ītōca cē [[MPV]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[2001]] {{2casa}} oc [[2003]] {{4caña}} xihuitl. Nō ōcatca zan coupé huēytepozmalacatl, auh ītōca quihtōznequi "niman īcāuh". ==Tlahtōllōtl== Ahcualli namacaliztli ōquimpix Renault īca Avantime. Cah nō inīn tepozmalcatl iuhcāyōtl neneuhqui [[Renault Mégane II|Mégane II]] auh [[Renault Vel Satis|Vel Satis]]. Ōcatcah 8,600. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Coupé |- | [[Īxiptli:Renault Avantime bleu rear1.jpg|200px]] |} ==Nō xiquitta== *[[BMX X6]] *[[Renault Mégane]] {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh MPV coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Avantime]] bk7124qaejprs9kyoouj1y9m57dtkzh 501141 501140 2022-07-30T15:45:03Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Avantime | Photo = Renault Avantime bleu front.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Achto (MkI) | Años = [[2001]] - [[2003]] | Tipo = [[MPV]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{FRA}} | Rivales = Ayāc | Last car = | This car = [[Īxiptli:Renault Avantime bleu front.jpg|50px]]<br>[[Renault Avantime|Avantime]]<br>(2001 - 2003) | Next car = }} '''Renault Avantime''' ītōca cē [[MPV]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[2001]] {{2casa}} oc [[2003]] {{4caña}} xihuitl. Nō ōcatca zan coupé huēytepozmalacatl, auh ītōca quihtōznequi "niman īcāuh". ==Tlahtōllōtl== Ahcualli namacaliztli ōquimpix Renault īca Avantime. Cah nō inīn tepozmalcatl iuhcāyōtl neneuhqui [[Renault Mégane II|Mégane II]] auh [[Renault Vel Satis|Vel Satis]]. Ōcatcah 8,600. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Coupé |- | [[Īxiptli:Renault Avantime bleu rear1.jpg|200px]] |} ==Nō xiquitta== *[[BMX X6]] *[[Renault Mégane]] {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Renault|Avantime]] e1e9kumgejgruv6h2tfm88fb56zik6h Renault Espace 0 3638 501168 442030 2022-07-30T16:00:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Espace | Photo = Espace 1.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Achto (MkI) | Años = [[1984]] - [[1991]] | Tipo = [[MPV]] | Carrocerías = [[Minivan]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Dodge Caravan]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:Espace 1.jpg|50px]]<br>[[Renault Espace|Espace]]<br>(1984 - 1991) | Next car = [[Īxiptli:Renault Espace front 20080215.jpg|50px]]<br>[[Renault Espace II|Espace II]]<br>(1991 - 1996) }} '''Renault Espace''' ītōca cē [[MPV]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1984]] {{11ped}} oc [[1991]] {{5caña}} xihuitl. ==No xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault Espace 1}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh MPV minivan]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Espace 1]] 04q7s2qwm61p69vth9kwakf2usotsn5 Renault Laguna 0 3639 501165 442031 2022-07-30T15:58:32Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Laguna | Photo = Renault Laguna front 20071030.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Nāuhto (Mk4) | Años = [[1993]] - [[2000]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Liftback]]<br>[[Huayin]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Ford Mondeo]]<br>[[Honda Accord IV]]<br>[[Nissan Altima]]<br>[[Opel Vectra]]<br>[[Peugeot 405]]<br>[[Peugeot 406]]<br>[[Toyota Camry]]<br>[[Volkswagen Passat IV]] | Last car = [[Īxiptli:Renault21hatch.jpg|50px]]<br>[[Renault 21]]<br>(1986 - 1994) | This car = [[Īxiptli:Renault Laguna front 20071030.jpg|50px]]<br>[[Renault Laguna|Laguna]]<br>(1993 - 2000) | Next car = [[Īxiptli:Renault Laguna front 20070727.jpg|50px]]<br>[[Renault Laguna II|Laguna II]]<br>(2001 - 2007) }} '''Renault Laguna''' ītōca cē [[cualli tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1993]] {{7casa}} oc [[2000]] {{1ped}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Liftback ! Sport Tourer |- | [[Īxiptli:Renault Laguna rear 20071030.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Renault Laguna Kombi rear 20071203.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault Laguna}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli liftback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Laguna 1]] gueb9ynx1hdlk69n940n51pzwry8z44 Tlahtohcayotl in Cepanca America 0 4558 501376 499733 2022-07-30T22:55:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Estadosonidos|NCH_name=Estados Unidos|NHN_name=Tlahtocayotl in Cepanca America|PPL_name=Ejestadoj Senputzujtuk ipal America}} {{Tlacatiyan | Tlaltocaitl = Tlahtocayotl in Cepanca America | Chantocaitl = United States of America | Tocaitl = Tlahtocayotl in Cepanca America | Pamitl = Flag of the United States.svg | Chimalli = Great Seal of the United States (obverse).svg | Tlalmachiyotl = United States (orthographic projection).svg | Tlacatiyancuicatl = [[The Star-Spangled Banner]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Star Spangled Banner instrumental.ogg | Tecuacan = [[Washington D.C.]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Altepetl Yancuic York]] | Tecpantlahtolli = [[Inglatlahtolli]], [[Caxtillantlahtolli]] ihuan 63 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = Tlacatlahtohcayotl tlacatepacholiztli, tecpantlahtolli huan federal | Tepachoani = Tlahtohcatlahtoani | Tepachoani itoca = [[Joe Biden]] | Tlaquetzalli = [[Mexihco Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]]<br />[[4 Chicome metztli]], [[1776]]<br />[[3 chicnahui metztli]], [[1783]] | Tlaixpayotl = 9 371 144 | Tlaixpayotl_tlatectli = 4 | Tlaixpayotl_atl = 2.2% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Canada]]; 960 km ica [[Mexihco]] huan 176 km ica [[Rusia]] | Hueyatenco = 11 122 | Nelihuahcapanca = [[Denali]] | Chanehqueh = 316 017 000 | Chanehqueh_tlatectli = 11 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 34,2 | PIB_nominal = USD $17 100 000 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2009 | PIB_nominal_tlapohualli = 14 | PIB_nominal_per_capita = USD $ 54 111 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 11 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750<ref name="IDH">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_ES_Complete.pdf | título= "Informe sobre Desarrollo Humano 2010 Edición del Vigésimo Aniversario" |editor= hdr.undp.org |ubicación= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|year = 4 de noviembre de 2010|language = caxtillāntlahtōlli | accessdate= 04/11/10|format= PDF}}</ref> | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Dolar]] ($, <code>[[ISO 4217| USD]]</code>) | Tlacatocaitl = Tlacetilillahtohcayocatl | Cemanahuacahuitl = [[UTC-5]] ixquichcauh [[UTC-10]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-4]] ixquichcauh [[UTC-10]] | Matlatzalantli = [[.us]] | Tepozehecanonotzalli = 1 | Tlahuilehecanonotzalli = WAA-WZZ | Tlaohuihcaihcuilolli = | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = No existe declaratoria constitucional de lengua oficial. La Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas señala que todas las lenguas indígenas que se hablen son lenguas nacionales e igualmente válidas en todo el territorio nacional. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Tlahtocayotl in Cepanca America''' nozo '''Tlahtocayotl in Cepanca''' ({{en2}} ''United States of America'' huan {{es2}} ''Estados Unidos de América'') ce [[tlacatiyan]]copa in ompa [[America Mictlampa]]. [[Washington, D.C.]] i[[tecuacan]] ca. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Canada]] tlalli huan [[Cececpan mictlampa]], canahpa tonalcalaquiyampa [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]], noyuhqui ica [[Mexico ayollohco]]; ihuan canahpa huitztlampa ica [[Mexico]] tlalli. Iteyacanaliz ce tlahtohcayotl quipiya inic tlahtoantenahuatequini moihtoa [[Joe Biden]]. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nican tlalli chanti miequintin chontaltlacameh itechpahuicpa ohce tlalpan ompa centlalticpac, noyuhqui 45 macehualtlacameh otlacatqueh ipan America cemantoc tlalli, yehuantin cheroquitlacameh, navajotlacameh, chichimecah, cheyenentlacameh, seminolah, delaweretlacameh occequin. ==Tlaltocayotl== Xiuhpan 1507, alemantecatl tlalmachiyotini [[Martin Waldseemüller]] otlachihua ce itlalmachiyo ipan yehuatl motenehua in tlalpan itech Hemisferio occidental «America», tenyocopa ica italiatecatl cartógrafo Americo Vespucio. Auh inon cemantoc tlalli quihtoznequi ipampa mexicah in [[America]] nozo Anahuac. Axcan itoca inglatlahtolcopa in ''United States of America'' huan caxtillahtolcopa in ''Estados Unidos de América''. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[cheroquitlahtolli]]: ''ᏌᏊᎢᏳᎾᎵᏍᏔᏅᏍᎦᏚᎩ ᎾᎿ ᎠᎺᏰᏟ'' * [[hawaiitlahtolli]]: ''ʻAmelika Hui Pū ʻia'' * [[lahkotatlahtolli]]: ''Mílahaŋska Tȟamákȟočhe'' * [[navajotlahtolli]]: ''Wááshindoon Bikéya'' ==Huehcapatlahtoliztli== [[Image:Mesa verde cliff palace close.jpg|thumb|left|[[Mesa Verde]] (Xiuhtic Acopechtli), [[Colorado]]]] Ipan [[1619]] xihuitl, acicih mictlampa inic cemeh tliliuhqueh cacatzatlacameh ompa [[Africa]], in aquiqueh quinhualitqueh in [[Inglaterra]] tlalli. Ipan [[1776]] xihuitl, [[George Washington]] quintepozmecayotoma itech [[Inglaterra]] tlalli mochintin inglatrcah inin Yancuic Tlalticpac. Iuh inin xiuhpan omotlacatili mictlampa Tlahtocayotl in Cepanca. 4 metztli julio xiuhpan 1776 inic ome hueyitlahtocayoh tlanahuatiloyan ica tlaixpanyotl ihuic 13 Inglaterra in aquin oxihcuiloh huatilililamatl itemaquixtiliz. Tel yeceh oquipiaya ce tlacuepaliztli canahpa 1788 ihcuac nahualilli ocuep in ipan nahuatililamoxtli ihuicpa Tlahtocayotl in Cepanca. Ipan [[1819]] xihuitl, Caxtillan quinamaquiltia ichanehquehua Tlahtocayotl in Cepanca, icecniquizaliz in itoca Itlalmaitl in [[Florida]] (''Xochiyohcan''). [[Texas|Texatlacameh]] chanehqueh māltepētlaliah huan quichihuiliah yaoyotl in mexicah inic Texas. In Álamo, ipan [[San Antonio, Texas|San Antonio de Bejar]] opeuh in yaoyotl ica inglatecah auh momaquixtizqueh in ihuicpa [[Mexico]]. Ipan [[1846]] xihuitl, in Tlahtocayotl in Cepanca quinyaochihua ica huan Mexico quintlatlalochtia [[Texas]], [[Yancuic Mexico]], [[California]] huan ohce mexicatl tlahcotoncayotl. [[Īxiptli:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|left|Ixiptlayotl [[John Trumbull]] motenehua ''Declaración de la Independencia''.]] Ipan [[1898]] xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl quinyaochihua īca [[España]] huan quintlatlalochtia [[Cuba]], [[Puerto Rico]] īhuān [[Filipinas]]. Ipan [[1929]] xihuitl, In huetzquiliztli Wall Street tecomoni inīn cē tomintic cocoliztli tlein ōquipix īcazaneliz in ōmpa Cēmtlālticpac. Inin xiuhpan [[1945]], Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān tlanelti īahuachuaz xittontlayonqui in ōmpa Alamogordo, [[Yancuic Mexico]]. Inin xiuhpan [[1963]], quimictiah īpan āltepētl [[Dallas, Texas|Dallas]], [[John F. Kennedy]], huēyi itlahtōcātzin Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān. Xiuhpan [[1969]], in tlacatl ahcito ixquichca in [[Metztli]]. {{USAgent2}}tl cītlaltepozacalteyacanqui in ītōcā [[Neil Anstrong]], in āquin achtopan ōquizca īhuān occequīntīn tlācah in īhuīcpa inīn [[Tlālticpactli]], ōtemoc īhuīc icitlāltepozacaltzin īhuān onehnen īpan Metztli. Xiuhpan [[1991]], [[George Bush]], huēyi tlahtoāni ōmpa Tlacetilīlli Tlahtohcāyōc, quiyāōchīhua [[Saddam Hussein]], Huēyi ītlahtōcāuh Iraquiyān īhuān quipōloa [[Āltepētl Bagdad]]. In ipan [[2001]] xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl macehua cē yāōyōtl temamauhtini, ōquipix cē islamcalpōlli Al-Qaeda, otlamalehuali īpampa motenehua [[Usamah bin Laden]]. In [[Tlachiucnāuhti 11]], [[2001]] huetzi īca ōme [[tepoztōtōtl]] in cōātin huēyicaltin in ōmpa [[Āltepētl Yancuīc York]] (''New York City'') īhuān occē yāōcalli motōcāyōtia In Mācuīltlatehuilcalco Yāōcalli (''The Pentagon''). In ipan [[2003]] xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ōmopēuh īhuān in Temaquixtilizyāōyōtl canahpa ōtetōcāc in yāōyōtl ihcuāc catca ōquimmatic teōmahomatlācah īhuīcpa tlācatiyān [[Afgantlālpan]] īhuān [[Irac]], ihto quemeh tlahtōlpēhualiztli islamyaoteizahuiyōtl. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{RUS}} | Norte = {{CAN}} | Noreste = [[Atlántico ailhuicatl]] | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = TCA | Este = [[Atlántico ailhuicatl]] | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{MEX}} | Sureste = {{BHS}} / {{CUB}} }} [[File:United States-CIA WFB Map.png|300px|thumb|right|Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan.]] In Tlacetililli Tlahtohcayotl quimpiyah miaquintin tlalhuaqueh ica 48 tlahtohcayotl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Canada]] ihuan [[Cececpan mictlampa]], canahpa icalaquitlampa no [[Ártico ailhuicatl]], ihuan canahpa iquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]], in iuhquin canahpa tlapcopa [[Ayollohco Mexihco]], ihuan canahpa huiztlampa ica [[Mexico]]. [[Alaska]] ihuan [[ailhuicatl Pacífico]] icampa [[Tlalhuactli Hawaii]], ([[Hawaii]], [[Niihau]], [[Kauai]], [[Oahu]], [[Maui]], [[Lanai]], [[Molokai]] ihuan [[Kahoolawe]]). In tepetl ocachi hueyic nozo cuauhtic<ref>Quihtoznequi ''alto''</ref> [[Denali]] ompa [[Alaska]] ihuan inic ome ocachi hueyic nican [[Tlalpantli|tlalli]] Tlacetililli Tlahtohcayotl in [[Mount Albert]] huan [[Colorado]] ipan ''Rocky Mountains'' in ompa Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan, occe tepetl quemeh [[Mount Shasta]] ipan Sierra Nevada [[California]]co. In tepeyohtic sistema [[tepetlah Sierra Nevada]], [[tepetlah Apalache]], [[tepetlah Rockies]] occequin. In [[atoyatl]] ocachi huehca [[Mississipi]], occequin atoyatl quemeh [[Rio Grande]], [[Hudson]], [[Pecos]] ihuan [[Atoyatl Colorado]]. === Yoliztli === Tlahtocayotl in Cepanca America iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''pampas'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Mexico quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:A Fine Pair of apples - geograph.org.uk - 916522.jpg|[[xocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]] </gallery> No xiquitta Tlahtocayotl in Cepanca America iyolcahuan quipiya totomeh quemeh [[quecholtotol]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolli]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[cuacuauhxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan occequin. ahnozo yolcameh quemeh in [[temazatl]], [[mazatl]], [[tlacamayeh]], [[mapachtli]], [[coyochichi]], [[miztli]], [[techalotl]], [[cozamatl]], [[ayotochtli]], [[amiztli]], [[huezacotl]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]] ihuan [[cipactli]], in [[cuechcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:American bison k5680-1.jpg|[[xolotl]] Image:Cougar.jpg|[[miztli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:White-tailed deer.jpg|[[mazatl]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europan]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== ===Tlahtocayotl in Cepanca ixeliuhca=== Tlacetililli Tlahtohcayotl ce tlacatiyan ompa Ixachitlancopa itech mictlampa tlacetilli icampa 48 cemantoc tlallahtocayotl, noiyuhqui ome tlahtohcayotl quemeh [[Alaska]] huan [[Hawaii]] in ompa [[Ailhuicatl Pacífico]] huan tecuacan motocayotia [[Washington, D.C.|Washington]] in ipan Calpolli Columbia. Noiuhqui quipiya [[Puerto Rico]] occequintin tlalli ompa [[Caribe hueyatl]] huan [[Oceania]]. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Tlahtocayotl in Cepanca America ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Map of USA with state names.svg|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan''' | '''[[Washington, D.C.]]''' | align="right" |'''320 206 000''' | align="right" |'''9 857 306''' |- |1. [[Alabama]] | [[Montgomery, Alabama|Montgomery]] | align="right"| 4 833 722 | align="right"| 135 767 |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Alaska]] | [[Juneau]] | align="right" | 735 132 | align="right" | 1 723 337 |- |3. [[Arizona]] | [[Phoenix]] | align="right" | 6 626 624 | align="right" | 295 233 |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Arkansas]] | [[Little Rock]] | align="right" | 2 959 373 | align="right" | 137 733 |- |5. [[California]] | [[Sacramento]] | align="right" | 38 332 521 | align="right" | 423 968 |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Kansas]] | [[Topeka]] | align="right" | 2 893 957 | align="right" | 213 099 |- |7. [[Carolina Mictlampa]] | [[Raleigh]] | align="right" | 9 848 060 | align="right" | 139 391 |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Carolina Huitztlampa]] | [[Columbia]] | align="right" | 4 774 839 | align="right" | 82 931 |- |9. [[Colorado]] | [[Denver]] | align="right" | 5 268 367 | align="right" | 269 602 |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Connecticut]] | [[Hartford]] | align="right" | 3 596 080 | align="right" | 14 356 |- |11. [[Dakota Mictlampa]] | [[Bismarck]] | align="right" | 723 393 | align="right" | 183 107 |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Dakota Huitztlampa]] | [[Pierre]] | align="right" | 844 877 | align="right" | 199 730 |- |13. [[Delaware]] | [[Dover]] | align="right" | 925 749 | align="right" | 6 446 |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Florida]] | [[Tallahasi]] | align="right" | 19 552 860 | align="right" | 170 312 |- |15. [[Hawaii]] | [[Honolulu]] | align="right" | 1 404 054 | align="right" | 28 314 |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Washington]] | [[Olympia]] | align="right" | 6 971 406 | align="right" | 184 661 |- |17. [[Wyoming]] | [[Cheyenne]] | align="right" | 582 658 | align="right" | 253 335 |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Wisconsin]] | [[Madison]] | align="right" | 5 742 713 | align="right" | 169 634 |- |19. [[Idaho]] | [[Boise, Idaho|Boise]] | align="right" | 1 612 136 | align="right" | 216 443 |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Illinois]] | [[Springfield, Illinois|Springfield]] | align="right" | 12 882 135 | align="right" | 149 997 |- |21. [[Indiana]] | [[Indianapolis]] | align="right" | 6 570 902 | align="right" | 94 327 |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Iowa]] | [[Des Moines]] | align="right" | 3 090 416 | align="right" | 2 893 957 |- |23. [[Kentucky]] | [[Frankfort, Kentucky|Frankfort]] | align="right" | 4 395 295 | align="right" | 104 656 |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Louisiana]] | [[Boton Rouge]] | align="right" | 4 625 470 | align="right" | 135 658 |- |25. [[Maine]] | [[Augusta]] | align="right" | 1 328 302 | align="right" | 91 634 |-bgcolor="#f0f0f0" |26. [[Maryland]] | [[Annapolis]] | align="right" | 5 928 814 | align="right" | 32 131 |- |27. [[Massachusetts]] | [[Boston]] | align="right" | 6 692 824 | align="right" | 27 335 |-bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Michigan]] | [[Lansing]] | align="right" | 9 895 622 | align="right" | 250 488 |- |29. [[Minnesota]] | [[Saint Paul]] | align="right" | 5 420 380 | align="right" | 225 163 |-bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Mississipi]] | [[Jackson]] | align="right" | 2 991 207 | align="right" | 125 438 |- |31. [[Missouri]] | [[Jefferson City]] | align="right" | 6 021 988 | align="right" | 180 540 |-bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Montana]] | [[Helena, Montana|Helena]] | align="right" | 1 015 165 | align="right" | 380 832 |- |33. [[Nebraska]] | [[Lincoln, Nebraska|Lincoln]] | align="right" | 1 868 516 | align="right" | 200 330 |-bgcolor="#f0f0f0" |34. [[Nevada]] | [[Carson City]] | align="right" | 2 790 136 | align="right" | 286 380 |- |35. [[Ohio]] | [[Columbus]] | align="right" | 11 570 808 | align="right" | 116 099 |-bgcolor="#f0f0f0" |36. [[Oklahoma]] | [[Altepetl Oklahoma]] | align="right" | 3 850 568 | align="right" | 181 038 |- |37. [[Oregon]] | [[Salem, Oregon|Salem]] | align="right" | 3 930 065 | align="right" | 254 800 |-bgcolor="#f0f0f0" |38. [[Pennsylvania]] | [[Harrisburg]] | align="right" | 12 773 801 | align="right" | 119 279 |- |39. [[Rhode Island]] | [[Providence]] | align="right" | 1 051 511 | align="right" | 4 002 |-bgcolor="#f0f0f0" |40. [[Tennessee]] | [[Nashville, Tennessee|Nashville]] | align="right" | 6 495 978 | align="right" | 109 152 |- |41. [[Texas]] | [[Austin, (Texas)|Austin]] | align="right" | 26 448 193 | align="right" | 695 660 |-bgcolor="#f0f0f0" |42. [[Vermont]] | [[Montpelier]] | align="right" | 626 630 | align="right" | 24 905 |- |43. [[Virginia]] | [[Richmond]] | align="right" | 8 260 405 | align="right" | 110 787 |-bgcolor="#f0f0f0" |44. [[Virginia Tlapcopa]] | [[Charleston]] | align="right" | 1 854 304 | align="right" | 62 755 |- |45. [[Georgia (Tlacetililli Tlahtohcayotl)|Georgia]] | [[Atlanta]] | align="right" | 9 992 167 | align="right" | 153 910 |-bgcolor="#f0f0f0" |46. [[Yancuic Hampshire]] | [[Concord]] | align="right" | 1 323 459 | align="right" | 24 214 |- |47. [[Yancuic Jersey]] | [[Trenton]] | align="right" | 8 899 339 | align="right" | 22 592 |-bgcolor="#f0f0f0" |48. [[Yancuic Mexico]] | [[Santa Fe]] | align="right" | 2 085 287 | align="right" | 314 917 |- |49. [[Yancuic York]] | [[Albany]] | align="right" | 19 651 127 | align="right" | 141 297 |-bgcolor="#f0f0f0" |50. [[Yutah]] | [[Salt Lake City]] | align="right" | 2 900 872 | align="right" | 219 882 |}</div> == Tequitiliztli == <!--Economía--> [[Īxiptli:USCurrency Federal Reserve.jpg|thumb|right|150px|[[Dollar]], ce tomin huelitini ipan Centlalticpac.]] In Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl quipiya ce tlacenelōlli tecuacanayotic tlein xihxicuinti huel miyac yoliztlamantli, ce tlani maxtlatl ihuan pani tēyōcoyaliztli. Icopa Fondo Monetario internacional, in PIB nican Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ca $ 17 billones ihuan nemītiā 25% ipan in tlamantli bruto mundial. In TTI in hueyic tēixittani icopa centlalticpac ihuan inic yei tēhuītiani, Canada, Māxihco, Teutontlālpan, China ihuan [[Xapon]] ihueyic techpocah ihuan ītēicniuhuān. Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān cenca huellalpac ipan in centlalticpac ihuan Ixachitlanco. Ipeucayo tequiyotica inemiltia itech tlayococancopa tepoztlachihualtic, palizcayotic, pahnamacac, tepozmalacatic, tlacualhuetzililli, tlahuiltic tlamantli, ihuan tepoztlatquitl. Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl, nōiyuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Los Ángeles]] ihuan [[Chicago]]. In [[Ford]], in [[Chrysler]], in [[Dodge]], in tepozmalacatl otlachihualoh ipan Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. Inic ce pixcayotl in ompa Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān, huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīcpa [[xocomecatl]], tlacintli, ichcatl, tlalcamohtli, mazatexocotl, mazaxocotl, xochipalxocotl, acecexocotl, nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli teconalli, tlīltepoztli, amochitl, temētztli ihuan Iztāctepoztli. ==Chanehmatiliztli== Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Tlahtocayotl in Cepanca America |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:New York from Empire State Building.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Yancuic York]]<br />[[File:Skyline of Central Los Angeles, California LCCN2013631474.tif|borde|110x110px]]<br />[[Los Angeles]]<br />[[File:Chicago Skyline 2016.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Chicago]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Houston]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Phoenix]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Philadelphia]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Yancuic York|Altepetl Yancuic York]] ||align=left| [[Yancuic York]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Detroit|Detroit]] ||align=left| [[Indiana]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Los Angeles|Los Angeles]] ||align=left| [[California]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Chicago|Chicago]]||align=left| [[Illinois]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Houston|Houston]] ||align=left| [[Texas]] ||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Phoenix|Phoenix]] ||align=left| [[Arizona]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Philadelphia|Philadelphia]] ||align=left| [[Pensilvania]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl San Antonio|San Antonio]] ||align=left| [[Texas]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl San Diego|San Diego]] ||align=left| [[California]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Dallas]] ||align=left| [[Texas]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl San Jose|San Jose]] ||align=left| [[California]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlacanemitiliztli=== Nican Tlahtocayotl in Cepanca, ce tlahtocayotl quenin chantiah miaquintīn chontalchanehqueh: * {{DEU}}, 50,000,000 alemantecah * {{MEX}}, 33,000,000 mexihcah * {{UK}}, 10,000,000 britantecah * {{ITA}}, 186,500 italiatecah * {{TUR}}, 165,000 turquiatecah * {{FRA}}, 116,400 franciatecah ==Tlamachtiliztli== ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Motherhood and apple pie.jpg|thumb|200px|USA Tlachihualiztli]] ===Tonalihuiliztli=== {| {{fichabonita}} |+ '''Tonalilhuiliztli''' ! Fecha !! Nāhuatlahtōlli !! In tocāitl nicān |- | 1 metztli enero | [[Yancuic Xihuitl]] | ''New Year's Day'' |- | 3<sup>er</sup> lunes de enero | [[Martin Luther King|Natalicio&nbsp;de&nbsp;Martin&nbsp;Luther&nbsp;King]] | ''Martin Luther King, Jr. Day'' |- | 3<sup>er</sup>&nbsp;lunes&nbsp;de&nbsp;febrero | [[Día de los Presidentes]] | ''Presidents Day'' |- | 2º domingo de mayo | [[Nantonalilhuitl]] | ''Mother's Day'' |- | Último lunes de mayo | [[Día de la Recordación]] | ''Memorial Day'' |- | 3<sup>er</sup>&nbsp;domingo&nbsp;de&nbsp;junio | [[Día del Padre]] | ''Father's Day'' |- | 4 de julio | [[Día de la Independencia de los Estados Unidos|Día de la Independencia]] | ''Independence&nbsp;Day'' |- | 1<sup>er</sup>&nbsp;lunes&nbsp;de&nbsp;septiembre | [[Labor Day|Día del Trabajo]] | ''Labor Day'' |- | 2° lunes de octubre | [[Día de la Raza]] | ''Columbus Day'' |- | 31 metztli octubre | [[Halloween]] | ''Halloween'' |- | 11 de noviembre | [[Día de los Veteranos]] | ''Veterans' Day'' |- | 4°&nbsp;jueves&nbsp;de&nbsp;noviembre | [[Día de Acción de Gracias|Día&nbsp;de&nbsp;Acción&nbsp;de&nbsp;Gracias]] | ''Thanksgiving'' |- | 25 de diciembre | [[Tlacatilizilhuitl]] | ''Christmas'' |} ===Tlaixcopinaliztli=== [[Image:PB050006.JPG|thumb|200px|[[Hollywood]], ompa [[California]].]] Tlaixcopinaliztli ce tlachihualiztli hueyic nican in Tlahtocayotl in Cepanca America, ompa [[California]] tlahtocayotl quipiya miequin chatli itlaixcopinaliz, nionqueh Columbia, Warner Bros, Wald Disney Company, Universal Studios, ohcequin. {{col-begin}} {{col-2}} * [[30 Seconds to Mars]] * [[Aerosmith]] * [[blink-182]] * [[Carpenters]] * [[Chicago (tlacuīcaliztli)|Chicago]] * [[Guns N’ Roses]] * [[Hoobastank]] * [[Jimmy Eat World]] * [[Maroon 5]] * [[Metallica]] * [[My Chemical Romance]] {{col-2}} * [[Nirvana (tlacuīcaliztli)|Nirvana]] * [[Panic At The Disco]] * [[Pixies]] * [[Red Hot Chilli Peppers]] * [[Styx]] * [[Supertramp]] * [[The Alan Parsons Project]] * [[The Beach Boys]] * [[The Doors]] * [[The Killers]] {{col-end}} ==== Huēyi [[cuīcatiani]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Johnny Cash]] * [[Madonna Ciccone]] * [[Neil Diamond]] * [[Bob Dylan]] * [[Donna Summer|LaDonna Gaines]] * [[Michael Jackson]] {{col-2}} * [[Cyndi Lauper]] * [[Barry Manilow]] * [[Elvis Presley]] * [[Frank Sinatra]] * [[Rod Stewart]] * [[Barry White]] {{col-end}} ===Tlacualiztli=== In Tlahtocayotl in Cepanca ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, occequin tlacualli matel [[pay]], [[tlaxcalli]], [[hamburguesa]], [[hot dog]]. === Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli === * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]] == Momotlaliztli == [[Īxiptli:2006 Pro Bowl tackle.jpg|thumb|right|200px|Ixachitēcatl neicxitapayolhuiliztli.]] In necēpanicnēliztli Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ompan Olimpicayoh Neāhuiltiliztli cah huelitica macheh nochintin ilhuichiihualiztli. Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl otlachiuh in Olimpicayoh Mahuiltiliztli ipan [[Los Ángeles 1984]] īhuān [[Atlanta 1996]]. Ahzoquen inic yei ahcān itechcopa inin tlacatiyan tlachihua momotlaliztli īpan cē momotlacalpolli nozo momotlaltic tēcayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyān īhuān 2 400 momotlatic calpollotl. Cecnipa in tlacetilīllahtohcāyōtēcatl Tlahtōlōyān Neicxitapayolhuiliztli (USSF) quipiya ocachi 26 000 calpōllotl īca 6 000 000 chanehqueh motocayotia noyuhqui in calpollotl ocachi tlapohualtic ipan centlalticpac. In tlacetilīllahtohcāyōtēcatl tlaihittalli [[neicxitapayolhuiliztli]] otlaniuh ōme centlalticpac tlahuantli (xiuhpan 1954, 1974 ihuan 1990), ihuan yei Ixachitlāntlahuantli (1976, 1980 ihuan 1996) ihuan nicān oquitlachiuh ōme cemanahuac tlahuantli in xiuhpan 1974 īhuān 2006. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īpan [[Olimpicayoh neāhuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Tlahtocayotl in Cepanca}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlahtohcayotl in Cepanca]] takwbzktnaxpy51v8xu9qouu5h7vhih 501377 501376 2022-07-30T22:55:24Z Koatochij 19758 /* Ohcequin macehuallahtolli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Estadosonidos|NCH_name=Estados Unidos|NHN_name=Tlahtocayotl in Cepanca America|PPL_name=Ejestadoj Senputzujtuk ipal America}} {{Tlacatiyan | Tlaltocaitl = Tlahtocayotl in Cepanca America | Chantocaitl = United States of America | Tocaitl = Tlahtocayotl in Cepanca America | Pamitl = Flag of the United States.svg | Chimalli = Great Seal of the United States (obverse).svg | Tlalmachiyotl = United States (orthographic projection).svg | Tlacatiyancuicatl = [[The Star-Spangled Banner]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Star Spangled Banner instrumental.ogg | Tecuacan = [[Washington D.C.]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Altepetl Yancuic York]] | Tecpantlahtolli = [[Inglatlahtolli]], [[Caxtillantlahtolli]] ihuan 63 macehuallahtolli<sup>1</sup> | Tenahuatiyotl = Tlacatlahtohcayotl tlacatepacholiztli, tecpantlahtolli huan federal | Tepachoani = Tlahtohcatlahtoani | Tepachoani itoca = [[Joe Biden]] | Tlaquetzalli = [[Mexihco Tlācaxoxouhcāyōtl|Nequetzaliztli]] | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]]<br />[[4 Chicome metztli]], [[1776]]<br />[[3 chicnahui metztli]], [[1783]] | Tlaixpayotl = 9 371 144 | Tlaixpayotl_tlatectli = 4 | Tlaixpayotl_atl = 2.2% | Tlahtohcayotenco = 3 117.9 km ica [[Canada]]; 960 km ica [[Mexihco]] huan 176 km ica [[Rusia]] | Hueyatenco = 11 122 | Nelihuahcapanca = [[Denali]] | Chanehqueh = 316 017 000 | Chanehqueh_tlatectli = 11 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 34,2 | PIB_nominal = USD $17 100 000 millones | PIB_nominal_xihuitl = 2009 | PIB_nominal_tlapohualli = 14 | PIB_nominal_per_capita = USD $ 54 111 | PIB = US$ 1 540 207 millones | PIB_xihuitl = 2009 | PIB_tlapohualli = 11 | PIB_per_capita = US$ 14 336 | IDH = {{creciente}} 0,750<ref name="IDH">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_ES_Complete.pdf | título= "Informe sobre Desarrollo Humano 2010 Edición del Vigésimo Aniversario" |editor= hdr.undp.org |ubicación= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|year = 4 de noviembre de 2010|language = caxtillāntlahtōlli | accessdate= 04/11/10|format= PDF}}</ref> | IDH_xihuitl = 2010 | IDH_tlapohualli = 56 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Dolar]] ($, <code>[[ISO 4217| USD]]</code>) | Tlacatocaitl = Tlacetilillahtohcayocatl | Cemanahuacahuitl = [[UTC-5]] ixquichcauh [[UTC-10]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-4]] ixquichcauh [[UTC-10]] | Matlatzalantli = [[.us]] | Tepozehecanonotzalli = 1 | Tlahuilehecanonotzalli = WAA-WZZ | Tlaohuihcaihcuilolli = | Olochcalpolli_ica = [[Tlamaqui Pochtli Ixachitlān Mictlānco|TLCAN]], [[Tlacetilīlli Tlācatiyān|ONU]], [[Organización de los Estados Americanos|OEA]], [[Organización para la Cooperación y el Desarrollo Económico|OCDE]], [[Cooperación Económica del Asia-Pacífico|APEC]], [[Ētetl olōlli|G3]] | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = No existe declaratoria constitucional de lengua oficial. La Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas señala que todas las lenguas indígenas que se hablen son lenguas nacionales e igualmente válidas en todo el territorio nacional. | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Tlahtocayotl in Cepanca America''' nozo '''Tlahtocayotl in Cepanca''' ({{en2}} ''United States of America'' huan {{es2}} ''Estados Unidos de América'') ce [[tlacatiyan]]copa in ompa [[America Mictlampa]]. [[Washington, D.C.]] i[[tecuacan]] ca. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Canada]] tlalli huan [[Cececpan mictlampa]], canahpa tonalcalaquiyampa [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]], noyuhqui ica [[Mexico ayollohco]]; ihuan canahpa huitztlampa ica [[Mexico]] tlalli. Iteyacanaliz ce tlahtohcayotl quipiya inic tlahtoantenahuatequini moihtoa [[Joe Biden]]. Inin tlacatiyan huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nican tlalli chanti miequintin chontaltlacameh itechpahuicpa ohce tlalpan ompa centlalticpac, noyuhqui 45 macehualtlacameh otlacatqueh ipan America cemantoc tlalli, yehuantin cheroquitlacameh, navajotlacameh, chichimecah, cheyenentlacameh, seminolah, delaweretlacameh occequin. ==Tlaltocayotl== Xiuhpan 1507, alemantecatl tlalmachiyotini [[Martin Waldseemüller]] otlachihua ce itlalmachiyo ipan yehuatl motenehua in tlalpan itech Hemisferio occidental «America», tenyocopa ica italiatecatl cartógrafo Americo Vespucio. Auh inon cemantoc tlalli quihtoznequi ipampa mexicah in [[America]] nozo Anahuac. Axcan itoca inglatlahtolcopa in ''United States of America'' huan caxtillahtolcopa in ''Estados Unidos de América''. ===Occe tlahtolli=== * [[cheroquitlahtolli]]: ''ᏌᏊᎢᏳᎾᎵᏍᏔᏅᏍᎦᏚᎩ ᎾᎿ ᎠᎺᏰᏟ'' * [[hawaiitlahtolli]]: ''ʻAmelika Hui Pū ʻia'' * [[lahkotatlahtolli]]: ''Mílahaŋska Tȟamákȟočhe'' * [[navajotlahtolli]]: ''Wááshindoon Bikéya'' ==Huehcapatlahtoliztli== [[Image:Mesa verde cliff palace close.jpg|thumb|left|[[Mesa Verde]] (Xiuhtic Acopechtli), [[Colorado]]]] Ipan [[1619]] xihuitl, acicih mictlampa inic cemeh tliliuhqueh cacatzatlacameh ompa [[Africa]], in aquiqueh quinhualitqueh in [[Inglaterra]] tlalli. Ipan [[1776]] xihuitl, [[George Washington]] quintepozmecayotoma itech [[Inglaterra]] tlalli mochintin inglatrcah inin Yancuic Tlalticpac. Iuh inin xiuhpan omotlacatili mictlampa Tlahtocayotl in Cepanca. 4 metztli julio xiuhpan 1776 inic ome hueyitlahtocayoh tlanahuatiloyan ica tlaixpanyotl ihuic 13 Inglaterra in aquin oxihcuiloh huatilililamatl itemaquixtiliz. Tel yeceh oquipiaya ce tlacuepaliztli canahpa 1788 ihcuac nahualilli ocuep in ipan nahuatililamoxtli ihuicpa Tlahtocayotl in Cepanca. Ipan [[1819]] xihuitl, Caxtillan quinamaquiltia ichanehquehua Tlahtocayotl in Cepanca, icecniquizaliz in itoca Itlalmaitl in [[Florida]] (''Xochiyohcan''). [[Texas|Texatlacameh]] chanehqueh māltepētlaliah huan quichihuiliah yaoyotl in mexicah inic Texas. In Álamo, ipan [[San Antonio, Texas|San Antonio de Bejar]] opeuh in yaoyotl ica inglatecah auh momaquixtizqueh in ihuicpa [[Mexico]]. Ipan [[1846]] xihuitl, in Tlahtocayotl in Cepanca quinyaochihua ica huan Mexico quintlatlalochtia [[Texas]], [[Yancuic Mexico]], [[California]] huan ohce mexicatl tlahcotoncayotl. [[Īxiptli:Declaration of Independence (1819), by John Trumbull.jpg|thumb|left|Ixiptlayotl [[John Trumbull]] motenehua ''Declaración de la Independencia''.]] Ipan [[1898]] xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl quinyaochihua īca [[España]] huan quintlatlalochtia [[Cuba]], [[Puerto Rico]] īhuān [[Filipinas]]. Ipan [[1929]] xihuitl, In huetzquiliztli Wall Street tecomoni inīn cē tomintic cocoliztli tlein ōquipix īcazaneliz in ōmpa Cēmtlālticpac. Inin xiuhpan [[1945]], Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān tlanelti īahuachuaz xittontlayonqui in ōmpa Alamogordo, [[Yancuic Mexico]]. Inin xiuhpan [[1963]], quimictiah īpan āltepētl [[Dallas, Texas|Dallas]], [[John F. Kennedy]], huēyi itlahtōcātzin Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān. Xiuhpan [[1969]], in tlacatl ahcito ixquichca in [[Metztli]]. {{USAgent2}}tl cītlaltepozacalteyacanqui in ītōcā [[Neil Anstrong]], in āquin achtopan ōquizca īhuān occequīntīn tlācah in īhuīcpa inīn [[Tlālticpactli]], ōtemoc īhuīc icitlāltepozacaltzin īhuān onehnen īpan Metztli. Xiuhpan [[1991]], [[George Bush]], huēyi tlahtoāni ōmpa Tlacetilīlli Tlahtohcāyōc, quiyāōchīhua [[Saddam Hussein]], Huēyi ītlahtōcāuh Iraquiyān īhuān quipōloa [[Āltepētl Bagdad]]. In ipan [[2001]] xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl macehua cē yāōyōtl temamauhtini, ōquipix cē islamcalpōlli Al-Qaeda, otlamalehuali īpampa motenehua [[Usamah bin Laden]]. In [[Tlachiucnāuhti 11]], [[2001]] huetzi īca ōme [[tepoztōtōtl]] in cōātin huēyicaltin in ōmpa [[Āltepētl Yancuīc York]] (''New York City'') īhuān occē yāōcalli motōcāyōtia In Mācuīltlatehuilcalco Yāōcalli (''The Pentagon''). In ipan [[2003]] xihuitl, Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ōmopēuh īhuān in Temaquixtilizyāōyōtl canahpa ōtetōcāc in yāōyōtl ihcuāc catca ōquimmatic teōmahomatlācah īhuīcpa tlācatiyān [[Afgantlālpan]] īhuān [[Irac]], ihto quemeh tlahtōlpēhualiztli islamyaoteizahuiyōtl. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{RUS}} | Norte = {{CAN}} | Noreste = [[Atlántico ailhuicatl]] | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = TCA | Este = [[Atlántico ailhuicatl]] | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = {{MEX}} | Sureste = {{BHS}} / {{CUB}} }} [[File:United States-CIA WFB Map.png|300px|thumb|right|Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan.]] In Tlacetililli Tlahtohcayotl quimpiyah miaquintin tlalhuaqueh ica 48 tlahtohcayotl. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Canada]] ihuan [[Cececpan mictlampa]], canahpa icalaquitlampa no [[Ártico ailhuicatl]], ihuan canahpa iquizayampa [[Atlántico ailhuicatl]], in iuhquin canahpa tlapcopa [[Ayollohco Mexihco]], ihuan canahpa huiztlampa ica [[Mexico]]. [[Alaska]] ihuan [[ailhuicatl Pacífico]] icampa [[Tlalhuactli Hawaii]], ([[Hawaii]], [[Niihau]], [[Kauai]], [[Oahu]], [[Maui]], [[Lanai]], [[Molokai]] ihuan [[Kahoolawe]]). In tepetl ocachi hueyic nozo cuauhtic<ref>Quihtoznequi ''alto''</ref> [[Denali]] ompa [[Alaska]] ihuan inic ome ocachi hueyic nican [[Tlalpantli|tlalli]] Tlacetililli Tlahtohcayotl in [[Mount Albert]] huan [[Colorado]] ipan ''Rocky Mountains'' in ompa Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan, occe tepetl quemeh [[Mount Shasta]] ipan Sierra Nevada [[California]]co. In tepeyohtic sistema [[tepetlah Sierra Nevada]], [[tepetlah Apalache]], [[tepetlah Rockies]] occequin. In [[atoyatl]] ocachi huehca [[Mississipi]], occequin atoyatl quemeh [[Rio Grande]], [[Hudson]], [[Pecos]] ihuan [[Atoyatl Colorado]]. === Yoliztli === Tlahtocayotl in Cepanca America iyoliz hueyi, quipiya occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''pampas'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Mexico quipiya cuauhtontli diferentes, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:A Fine Pair of apples - geograph.org.uk - 916522.jpg|[[xocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]] </gallery> No xiquitta Tlahtocayotl in Cepanca America iyolcahuan quipiya totomeh quemeh [[quecholtotol]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolli]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[cuacuauhxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan occequin. ahnozo yolcameh quemeh in [[temazatl]], [[mazatl]], [[tlacamayeh]], [[mapachtli]], [[coyochichi]], [[miztli]], [[techalotl]], [[cozamatl]], [[ayotochtli]], [[amiztli]], [[huezacotl]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]] ihuan [[cipactli]], in [[cuechcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:American bison k5680-1.jpg|[[xolotl]] Image:Cougar.jpg|[[miztli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:White-tailed deer.jpg|[[mazatl]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europan]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== ===Tlahtocayotl in Cepanca ixeliuhca=== Tlacetililli Tlahtohcayotl ce tlacatiyan ompa Ixachitlancopa itech mictlampa tlacetilli icampa 48 cemantoc tlallahtocayotl, noiyuhqui ome tlahtohcayotl quemeh [[Alaska]] huan [[Hawaii]] in ompa [[Ailhuicatl Pacífico]] huan tecuacan motocayotia [[Washington, D.C.|Washington]] in ipan Calpolli Columbia. Noiuhqui quipiya [[Puerto Rico]] occequintin tlalli ompa [[Caribe hueyatl]] huan [[Oceania]]. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Tlahtocayotl in Cepanca America ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Map of USA with state names.svg|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan''' | '''[[Washington, D.C.]]''' | align="right" |'''320 206 000''' | align="right" |'''9 857 306''' |- |1. [[Alabama]] | [[Montgomery, Alabama|Montgomery]] | align="right"| 4 833 722 | align="right"| 135 767 |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Alaska]] | [[Juneau]] | align="right" | 735 132 | align="right" | 1 723 337 |- |3. [[Arizona]] | [[Phoenix]] | align="right" | 6 626 624 | align="right" | 295 233 |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Arkansas]] | [[Little Rock]] | align="right" | 2 959 373 | align="right" | 137 733 |- |5. [[California]] | [[Sacramento]] | align="right" | 38 332 521 | align="right" | 423 968 |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Kansas]] | [[Topeka]] | align="right" | 2 893 957 | align="right" | 213 099 |- |7. [[Carolina Mictlampa]] | [[Raleigh]] | align="right" | 9 848 060 | align="right" | 139 391 |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Carolina Huitztlampa]] | [[Columbia]] | align="right" | 4 774 839 | align="right" | 82 931 |- |9. [[Colorado]] | [[Denver]] | align="right" | 5 268 367 | align="right" | 269 602 |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Connecticut]] | [[Hartford]] | align="right" | 3 596 080 | align="right" | 14 356 |- |11. [[Dakota Mictlampa]] | [[Bismarck]] | align="right" | 723 393 | align="right" | 183 107 |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Dakota Huitztlampa]] | [[Pierre]] | align="right" | 844 877 | align="right" | 199 730 |- |13. [[Delaware]] | [[Dover]] | align="right" | 925 749 | align="right" | 6 446 |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Florida]] | [[Tallahasi]] | align="right" | 19 552 860 | align="right" | 170 312 |- |15. [[Hawaii]] | [[Honolulu]] | align="right" | 1 404 054 | align="right" | 28 314 |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Washington]] | [[Olympia]] | align="right" | 6 971 406 | align="right" | 184 661 |- |17. [[Wyoming]] | [[Cheyenne]] | align="right" | 582 658 | align="right" | 253 335 |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Wisconsin]] | [[Madison]] | align="right" | 5 742 713 | align="right" | 169 634 |- |19. [[Idaho]] | [[Boise, Idaho|Boise]] | align="right" | 1 612 136 | align="right" | 216 443 |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Illinois]] | [[Springfield, Illinois|Springfield]] | align="right" | 12 882 135 | align="right" | 149 997 |- |21. [[Indiana]] | [[Indianapolis]] | align="right" | 6 570 902 | align="right" | 94 327 |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Iowa]] | [[Des Moines]] | align="right" | 3 090 416 | align="right" | 2 893 957 |- |23. [[Kentucky]] | [[Frankfort, Kentucky|Frankfort]] | align="right" | 4 395 295 | align="right" | 104 656 |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Louisiana]] | [[Boton Rouge]] | align="right" | 4 625 470 | align="right" | 135 658 |- |25. [[Maine]] | [[Augusta]] | align="right" | 1 328 302 | align="right" | 91 634 |-bgcolor="#f0f0f0" |26. [[Maryland]] | [[Annapolis]] | align="right" | 5 928 814 | align="right" | 32 131 |- |27. [[Massachusetts]] | [[Boston]] | align="right" | 6 692 824 | align="right" | 27 335 |-bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Michigan]] | [[Lansing]] | align="right" | 9 895 622 | align="right" | 250 488 |- |29. [[Minnesota]] | [[Saint Paul]] | align="right" | 5 420 380 | align="right" | 225 163 |-bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Mississipi]] | [[Jackson]] | align="right" | 2 991 207 | align="right" | 125 438 |- |31. [[Missouri]] | [[Jefferson City]] | align="right" | 6 021 988 | align="right" | 180 540 |-bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Montana]] | [[Helena, Montana|Helena]] | align="right" | 1 015 165 | align="right" | 380 832 |- |33. [[Nebraska]] | [[Lincoln, Nebraska|Lincoln]] | align="right" | 1 868 516 | align="right" | 200 330 |-bgcolor="#f0f0f0" |34. [[Nevada]] | [[Carson City]] | align="right" | 2 790 136 | align="right" | 286 380 |- |35. [[Ohio]] | [[Columbus]] | align="right" | 11 570 808 | align="right" | 116 099 |-bgcolor="#f0f0f0" |36. [[Oklahoma]] | [[Altepetl Oklahoma]] | align="right" | 3 850 568 | align="right" | 181 038 |- |37. [[Oregon]] | [[Salem, Oregon|Salem]] | align="right" | 3 930 065 | align="right" | 254 800 |-bgcolor="#f0f0f0" |38. [[Pennsylvania]] | [[Harrisburg]] | align="right" | 12 773 801 | align="right" | 119 279 |- |39. [[Rhode Island]] | [[Providence]] | align="right" | 1 051 511 | align="right" | 4 002 |-bgcolor="#f0f0f0" |40. [[Tennessee]] | [[Nashville, Tennessee|Nashville]] | align="right" | 6 495 978 | align="right" | 109 152 |- |41. [[Texas]] | [[Austin, (Texas)|Austin]] | align="right" | 26 448 193 | align="right" | 695 660 |-bgcolor="#f0f0f0" |42. [[Vermont]] | [[Montpelier]] | align="right" | 626 630 | align="right" | 24 905 |- |43. [[Virginia]] | [[Richmond]] | align="right" | 8 260 405 | align="right" | 110 787 |-bgcolor="#f0f0f0" |44. [[Virginia Tlapcopa]] | [[Charleston]] | align="right" | 1 854 304 | align="right" | 62 755 |- |45. [[Georgia (Tlacetililli Tlahtohcayotl)|Georgia]] | [[Atlanta]] | align="right" | 9 992 167 | align="right" | 153 910 |-bgcolor="#f0f0f0" |46. [[Yancuic Hampshire]] | [[Concord]] | align="right" | 1 323 459 | align="right" | 24 214 |- |47. [[Yancuic Jersey]] | [[Trenton]] | align="right" | 8 899 339 | align="right" | 22 592 |-bgcolor="#f0f0f0" |48. [[Yancuic Mexico]] | [[Santa Fe]] | align="right" | 2 085 287 | align="right" | 314 917 |- |49. [[Yancuic York]] | [[Albany]] | align="right" | 19 651 127 | align="right" | 141 297 |-bgcolor="#f0f0f0" |50. [[Yutah]] | [[Salt Lake City]] | align="right" | 2 900 872 | align="right" | 219 882 |}</div> == Tequitiliztli == <!--Economía--> [[Īxiptli:USCurrency Federal Reserve.jpg|thumb|right|150px|[[Dollar]], ce tomin huelitini ipan Centlalticpac.]] In Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl quipiya ce tlacenelōlli tecuacanayotic tlein xihxicuinti huel miyac yoliztlamantli, ce tlani maxtlatl ihuan pani tēyōcoyaliztli. Icopa Fondo Monetario internacional, in PIB nican Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ca $ 17 billones ihuan nemītiā 25% ipan in tlamantli bruto mundial. In TTI in hueyic tēixittani icopa centlalticpac ihuan inic yei tēhuītiani, Canada, Māxihco, Teutontlālpan, China ihuan [[Xapon]] ihueyic techpocah ihuan ītēicniuhuān. Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān cenca huellalpac ipan in centlalticpac ihuan Ixachitlanco. Ipeucayo tequiyotica inemiltia itech tlayococancopa tepoztlachihualtic, palizcayotic, pahnamacac, tepozmalacatic, tlacualhuetzililli, tlahuiltic tlamantli, ihuan tepoztlatquitl. Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl tequiyōtl tequipanoa īhuīc tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl, nōiyuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Los Ángeles]] ihuan [[Chicago]]. In [[Ford]], in [[Chrysler]], in [[Dodge]], in tepozmalacatl otlachihualoh ipan Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān ipampa huaznenqui tlachihualotiliztli. Inic ce pixcayotl in ompa Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān, huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīcpa [[xocomecatl]], tlacintli, ichcatl, tlalcamohtli, mazatexocotl, mazaxocotl, xochipalxocotl, acecexocotl, nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli teconalli, tlīltepoztli, amochitl, temētztli ihuan Iztāctepoztli. ==Chanehmatiliztli== Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Tlahtocayotl in Cepanca America |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:New York from Empire State Building.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Yancuic York]]<br />[[File:Skyline of Central Los Angeles, California LCCN2013631474.tif|borde|110x110px]]<br />[[Los Angeles]]<br />[[File:Chicago Skyline 2016.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Chicago]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Houston]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Phoenix]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Philadelphia]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Yancuic York|Altepetl Yancuic York]] ||align=left| [[Yancuic York]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Detroit|Detroit]] ||align=left| [[Indiana]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Los Angeles|Los Angeles]] ||align=left| [[California]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Chicago|Chicago]]||align=left| [[Illinois]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Houston|Houston]] ||align=left| [[Texas]] ||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Phoenix|Phoenix]] ||align=left| [[Arizona]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Philadelphia|Philadelphia]] ||align=left| [[Pensilvania]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl San Antonio|San Antonio]] ||align=left| [[Texas]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl San Diego|San Diego]] ||align=left| [[California]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Dallas]] ||align=left| [[Texas]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl San Jose|San Jose]] ||align=left| [[California]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlacanemitiliztli=== Nican Tlahtocayotl in Cepanca, ce tlahtocayotl quenin chantiah miaquintīn chontalchanehqueh: * {{DEU}}, 50,000,000 alemantecah * {{MEX}}, 33,000,000 mexihcah * {{UK}}, 10,000,000 britantecah * {{ITA}}, 186,500 italiatecah * {{TUR}}, 165,000 turquiatecah * {{FRA}}, 116,400 franciatecah ==Tlamachtiliztli== ==Tequinemiliztli== [[Īxiptli:Motherhood and apple pie.jpg|thumb|200px|USA Tlachihualiztli]] ===Tonalihuiliztli=== {| {{fichabonita}} |+ '''Tonalilhuiliztli''' ! Fecha !! Nāhuatlahtōlli !! In tocāitl nicān |- | 1 metztli enero | [[Yancuic Xihuitl]] | ''New Year's Day'' |- | 3<sup>er</sup> lunes de enero | [[Martin Luther King|Natalicio&nbsp;de&nbsp;Martin&nbsp;Luther&nbsp;King]] | ''Martin Luther King, Jr. Day'' |- | 3<sup>er</sup>&nbsp;lunes&nbsp;de&nbsp;febrero | [[Día de los Presidentes]] | ''Presidents Day'' |- | 2º domingo de mayo | [[Nantonalilhuitl]] | ''Mother's Day'' |- | Último lunes de mayo | [[Día de la Recordación]] | ''Memorial Day'' |- | 3<sup>er</sup>&nbsp;domingo&nbsp;de&nbsp;junio | [[Día del Padre]] | ''Father's Day'' |- | 4 de julio | [[Día de la Independencia de los Estados Unidos|Día de la Independencia]] | ''Independence&nbsp;Day'' |- | 1<sup>er</sup>&nbsp;lunes&nbsp;de&nbsp;septiembre | [[Labor Day|Día del Trabajo]] | ''Labor Day'' |- | 2° lunes de octubre | [[Día de la Raza]] | ''Columbus Day'' |- | 31 metztli octubre | [[Halloween]] | ''Halloween'' |- | 11 de noviembre | [[Día de los Veteranos]] | ''Veterans' Day'' |- | 4°&nbsp;jueves&nbsp;de&nbsp;noviembre | [[Día de Acción de Gracias|Día&nbsp;de&nbsp;Acción&nbsp;de&nbsp;Gracias]] | ''Thanksgiving'' |- | 25 de diciembre | [[Tlacatilizilhuitl]] | ''Christmas'' |} ===Tlaixcopinaliztli=== [[Image:PB050006.JPG|thumb|200px|[[Hollywood]], ompa [[California]].]] Tlaixcopinaliztli ce tlachihualiztli hueyic nican in Tlahtocayotl in Cepanca America, ompa [[California]] tlahtocayotl quipiya miequin chatli itlaixcopinaliz, nionqueh Columbia, Warner Bros, Wald Disney Company, Universal Studios, ohcequin. {{col-begin}} {{col-2}} * [[30 Seconds to Mars]] * [[Aerosmith]] * [[blink-182]] * [[Carpenters]] * [[Chicago (tlacuīcaliztli)|Chicago]] * [[Guns N’ Roses]] * [[Hoobastank]] * [[Jimmy Eat World]] * [[Maroon 5]] * [[Metallica]] * [[My Chemical Romance]] {{col-2}} * [[Nirvana (tlacuīcaliztli)|Nirvana]] * [[Panic At The Disco]] * [[Pixies]] * [[Red Hot Chilli Peppers]] * [[Styx]] * [[Supertramp]] * [[The Alan Parsons Project]] * [[The Beach Boys]] * [[The Doors]] * [[The Killers]] {{col-end}} ==== Huēyi [[cuīcatiani]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Johnny Cash]] * [[Madonna Ciccone]] * [[Neil Diamond]] * [[Bob Dylan]] * [[Donna Summer|LaDonna Gaines]] * [[Michael Jackson]] {{col-2}} * [[Cyndi Lauper]] * [[Barry Manilow]] * [[Elvis Presley]] * [[Frank Sinatra]] * [[Rod Stewart]] * [[Barry White]] {{col-end}} ===Tlacualiztli=== In Tlahtocayotl in Cepanca ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, occequin tlacualli matel [[pay]], [[tlaxcalli]], [[hamburguesa]], [[hot dog]]. === Huehuehtequiyotl itech Tlalticpactli === * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]] == Momotlaliztli == [[Īxiptli:2006 Pro Bowl tackle.jpg|thumb|right|200px|Ixachitēcatl neicxitapayolhuiliztli.]] In necēpanicnēliztli Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl ompan Olimpicayoh Neāhuiltiliztli cah huelitica macheh nochintin ilhuichiihualiztli. Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl otlachiuh in Olimpicayoh Mahuiltiliztli ipan [[Los Ángeles 1984]] īhuān [[Atlanta 1996]]. Ahzoquen inic yei ahcān itechcopa inin tlacatiyan tlachihua momotlaliztli īpan cē momotlacalpolli nozo momotlaltic tēcayelohualiztli ica ocachi 200 000 momotlachihualoyān īhuān 2 400 momotlatic calpollotl. Cecnipa in tlacetilīllahtohcāyōtēcatl Tlahtōlōyān Neicxitapayolhuiliztli (USSF) quipiya ocachi 26 000 calpōllotl īca 6 000 000 chanehqueh motocayotia noyuhqui in calpollotl ocachi tlapohualtic ipan centlalticpac. In tlacetilīllahtohcāyōtēcatl tlaihittalli [[neicxitapayolhuiliztli]] otlaniuh ōme centlalticpac tlahuantli (xiuhpan 1954, 1974 ihuan 1990), ihuan yei Ixachitlāntlahuantli (1976, 1980 ihuan 1996) ihuan nicān oquitlachiuh ōme cemanahuac tlahuantli in xiuhpan 1974 īhuān 2006. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īpan [[Olimpicayoh neāhuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Tlahtocayotl in Cepanca}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlahtohcayotl in Cepanca]] rebg3bv4gupnyrorv4dp77vd31q8h24 Renault 5 0 4577 501175 442036 2022-07-30T16:04:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 5 | Photo = Renault 5 first generation light blue.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Achto (MkI) | Años = [[1972]] - [[1984]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[FIAT Uno]]<br>[[Ford Fiesta]]<br>[[Opel Corsa A]]<br>[[Peugeot 205]]<br>[[SEAT Ibiza]]<br>[[Volkswagen Polo]] | Last car = [[Īxiptli:Renault 4-3.jpg|50px]]<br>[[Renault 4]]<br>(1961 - 1993) | This car = [[Īxiptli:Renault 5 first generation light blue.jpg|50px]]<br>[[Renault 5]]<br>(1972 - 1984) | Next car = [[Īxiptli:Renault Supercinq.jpg|50px]]<br>[[Renault Supercinq|Supercinq]]<br> (1985 - 1996) }} '''Renault 5''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1972]] {{12ped}} oc [[1984]] {{11ped}} xihuitl. ==Tepozyolotl== *0.8l (845 cc) 8v L4; 36hp, 120 km/h *1.1l (1108 cc) 8v L4; 45hp, 135 km/h *1.3l (1289 cc) 8v L4; 55hp, 140 km/h (automatic) *1.3l (1289 cc) 8v L4; 64hp, 151 km/h *1.4l (1397 cc) 8v L4; 63hp, 142 km/h (automatic) *1.4t (1397 cc) 8v L4; 110hp, 185 km/h; 0-100 km/h: 9.1 s *1.4t (1397 cc) 8v L4; 160hp, 201 km/h; 0-100 km/h: 6.9 s *1.7l (1721 cc) 8v L4; 93hp, 175 km/h; 0-100 km/h: 8.9 s ==No xiquitta== *[[Renault 7]] *[[Renault Clio]] *[[Renault 5 Turbo]] =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1951)}} {{DEFAULTSORT:Renault 05}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh tepitōn hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault]] 8f1oc5iy8wwtm8f28vqubieui5bl5hc Renault Voiturette 0 4578 501128 496076 2022-07-30T15:37:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Voiturette | Photo = Louis Renault with his first car.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Años = [[1899]] - [[1901]] (MkI)<br>[[1902]] - [[1903]] (MkII) | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Benz Patent Motorwagen]]<br>[[Peugeot 2CV]] | Last car = | This car = [[Image:Louis Renault with his first car.jpg|50px]]<br>Voiturette<br />(1899 - 1903) | Next car = [[Image:Renault Supercinq.jpg|50px]]<br>Renault 5<br>(1972 - 1996) }} '''Renault Voiturette''' ({{nah2}} ''Tepozmalacatōn''; {{es2}} ''Cochecito'') ītōcā cē [[tepozmalacatzintli]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1899]] {{4caña}} oc [[1903]] {{8caña}} xihuitl. ==Nō xiquitta== *[[Tepozmalacatl]] =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1891)}} [[Categoría:Huēhueh tepitōn tepozcaxitl]] [[Categoría:Renault|Voiturette]] [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nenhuaztli]] mwl57ovom2so3dlbxa9dqg1s1ackzov Ehēcatehuiltic 0 4588 501273 447689 2022-07-30T17:42:21Z Koatochij 19758 Página reemplazada por «{{delete}}» wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Nemachiyōtīlli:ARG 10 4690 501345 498566 2022-07-30T20:14:51Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki [[Image:Flag of Argentina.svg|20px]]&nbsp;[[Arhentina]] mzuhnldcz9yuehwc8urti3e0taz87i4 Mastretta MXT 0 5280 501249 491637 2022-07-30T17:13:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Mastretta MXT | Photo = Mastretta-MXT-lg.jpg | Tlatlaliani = [[Mastretta|<font color="white">Mastretta</font>]] | Años = [[2009]] - | Mark = Achto (Mk1) | Tipo = [[Momomalacatōn]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{MEX}} | Rivales = [[Lotus Elise]]<br>[[Opel GT]] | Last car = [[Mastretta MXB]]<br>(1998) | This car = Mastretta MXT<br>(2008) | Next car = }} '''Mastretta MXT''' ītōcā cē [[momomalacatōn]] [[Mastretta]]-[[Tecnoidea]] quichīhuāz īhuīcpa [[2009]] {{10casa}} xihuitl. Āuh, MXT inic cē mēxihcatl [[tepozmalacatl]] cah. ==Huehcapatlahtoliztli== In Mastretta MXT ōmonēxti īpan British International Motor Show īpan [[Tlachicōnti 23]], [[2008]]. ====Tepozyolotl==== {| border="2" cellpadding="5" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" | '''Cōmitl yuhcayotl''' || '''Huelitiliztli''' || '''Cōmitiliztli''' || '''Achcauhtli iciuhcaliztli''' |- | L4 || 120bhp @ 6,500rpm || 1,998cc (2.0i) || 200km/h |- | L4 || 200bhp @ 6,500rpm || 2,261cc (2.3i) || 230km/h |} ==No xiquitta== *[[Daniel Mastretta]] *[[Mastretta]] *[[Tecnoidea]] =={{Links}}== {{Mastretta}} [[Neneuhcāyōtl:Mastretta| ]] cfxi924nke8do5a6lrraiw52puewyu9 501250 501249 2022-07-30T17:13:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Mastretta MXT | Photo = Mastretta-MXT-lg.jpg | Tlatlaliani = [[Mastretta|<font color="white">Mastretta</font>]] | Años = [[2009]] - | Mark = Achto (Mk1) | Tipo = [[Momomalacatōn]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{MEX}} | Rivales = [[Lotus Elise]]<br>[[Opel GT]] | Last car = [[Mastretta MXB]]<br>(1998) | This car = Mastretta MXT<br>(2008) | Next car = }} '''Mastretta MXT''' ītōcā cē [[momomalacatōn]] [[Mastretta]]-[[Tecnoidea]] quichīhuāz īhuīcpa [[2009]] {{10casa}} xihuitl. Āuh, MXT inic cē mēxihcatl [[tepozmalacatl]] cah. ==Huehcapatlahtoliztli== In Mastretta MXT ōmonēxti īpan British International Motor Show īpan [[Tlachicōnti 23]], [[2008]]. ====Tepozyolotl==== {| border="2" cellpadding="5" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |- bgcolor="#CCCCCC" align="center" | '''Cōmitl yuhcayotl''' || '''Huelitiliztli''' || '''Cōmitiliztli''' || '''Achcauhtli iciuhcaliztli''' |- | L4 || 120bhp @ 6,500rpm || 1,998cc (2.0i) || 200km/h |- | L4 || 200bhp @ 6,500rpm || 2,261cc (2.3i) || 230km/h |} ==No xiquitta== *[[Daniel Mastretta]] *[[Mastretta]] *[[Tecnoidea]] =={{Links}}== {{Mastretta}} [[Neneuhcāyōtl:Mastretta|Mastretta MXT]] 6vaehta9luiq62sux2sitag47nje4rj Mastretta 0 5295 501245 497399 2022-07-30T17:07:27Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Mastretta | fullname = Unidiseño Mastretta-Tecnoidea | Logo = Mastretta logo.png | Imagen = Mastretta MXT rear view.jpg | Caption = 2008 Mastretta MXT | company_type = Olōlmachiyōtl īhuīc [[Tecnoidea]] | company_slogan = | chīhualiztli = [[1989]] | nombreorig = | chīhualōni = {{MEXf}} [[Daniel Mastretta]] | āltepētl = [[Āltepētl Mēxihco]] | tlācatiyān = {{MEX}} | location = | key_people = [[Daniel Mastretta]] | num_employees = | industry = [[Tepozmalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = [http://www.mastrettadesign.com Mastrettadesign] | parent = [[Tecnoidea]] }} '''Mastretta''' ītōca cē [[Mēxihco|mēxihcatl]] [[tepozmalacatl]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]] ōquipēuh [[Daniel Mastretta]] [[1989]] {{3casa}} [[xihuitl|xiuhpan]] [[Mēxihco]]. ==Tepozmalacatl== *[[Unidiseño Mastretta|Mastretta MXA/MXB]] *[[Mastretta MXT]] ==Nō xiquitta== {{Commonscat|Mastretta}} {{Mastretta}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:Mastretta]] 4hh5396w3w4n9ntbmklyi8m9eoqyjyb 501251 501245 2022-07-30T17:14:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Mastretta | fullname = Unidiseño Mastretta-Tecnoidea | Logo = Mastretta logo.png | Imagen = Mastretta MXT rear view.jpg | Caption = 2008 Mastretta MXT | company_type = Olōlmachiyōtl īhuīc [[Tecnoidea]] | company_slogan = | chīhualiztli = [[1989]] | nombreorig = | chīhualōni = {{MEXf}} [[Daniel Mastretta]] | āltepētl = [[Āltepētl Mēxihco]] | tlācatiyān = {{MEX}} | location = | key_people = [[Daniel Mastretta]] | num_employees = | industry = [[Tepozmalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = [http://www.mastrettadesign.com Mastrettadesign] | parent = [[Tecnoidea]] }} '''Mastretta''' ītōca cē [[Mēxihco|mēxihcatl]] [[tepozmalacatl]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]] ōquipēuh [[Daniel Mastretta]] [[1989]] {{3casa}} [[xihuitl|xiuhpan]] [[Mēxihco]]. ==Nenhuaztli== *[[Unidiseño Mastretta|Mastretta MXA/MXB]] *[[Mastretta MXT]] ==NO xiquitta== {{Commonscat|Mastretta}} {{Mastretta}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:Mastretta| ]] np491hlgvs3lyv2qraf8c83w4lz6vih Yokatan 0 5299 501296 499997 2022-07-30T18:15:00Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Yukatan]] a [[Yokatan]] wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2=Kena|NHE_name=Yucatan|NCH_name=Yucatán|NHN_name=Yucatan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Yukatan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Yucatan.svg|Pamitl=Flag of Yucatan.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]] wan [[Yukatekatlahtolli|yukatekatl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PAN logo (Mexico).svg|20px]] Mauricio Vila Dosal |Ixeliuhca=106 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Yucatan imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Yucatan in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Merida Yucatan.svg|20px]] [[Mérida]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.yucatan.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-YUC|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Yucatán|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Xalixkatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Yukatan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Yukatan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''xalli''.</small></ref> ({{IPA|ʝukaˈtan|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Yucatán'' wan [[Mayatlahtolli|mayah]], ''Yúukatan'') —weyak itokah '''Tlatilantli Yukatan'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Yuacatán'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Mérida]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. __TDC__ == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik España === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Yukatan naman === == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> == Seyok teposamatl == {{Mexko}} __SIN_TDC__ __NO_EDITAR_SECCIÓN__ <!----------Interwiki strapline----------> [[Neneuhcāyōtl:Yukatan]] ga9jnz41dvrywfph75tdnla2vgk6q0w 501300 501296 2022-07-30T18:15:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2=Kena|NHE_name=Yucatan|NCH_name=Yucatán|NHN_name=Yucatan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Yokatan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Yucatan.svg|Pamitl=Flag of Yucatan.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]] wan [[Yukatekatlahtolli|yukatekatl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PAN logo (Mexico).svg|20px]] Mauricio Vila Dosal |Ixeliuhca=106 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Yucatan imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Yucatan in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Merida Yucatan.svg|20px]] [[Mérida]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.yucatan.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-YUC|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Yucatán|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Xalixkatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Yokatan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Yukatan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''xalli''.</small></ref> ({{IPA|ʝukaˈtan|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Yucatán'' wan [[Mayatlahtolli|mayah]], ''Yúukatan'') —weyak itokah '''Tlatilantli Yukatan'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Yuacatán'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Mérida]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. __TDC__ == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik España === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Yukatan naman === == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> == Seyok teposamatl == {{Mexko}} __SIN_TDC__ __NO_EDITAR_SECCIÓN__ <!----------Interwiki strapline----------> [[Neneuhcāyōtl:Yukatan]] 57yaehss0c9ghyl2lfagjliy47hvio9 501301 501300 2022-07-30T18:17:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Yucatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Yokatan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Yucatan.svg|Pamitl=Flag of Yucatan.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]] wan [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PAN logo (Mexico).svg|20px]] Mauricio Vila Dosal |Ixeliuhca=106 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Yucatan imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Yucatan in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Merida Yucatan.svg|20px]] [[Mérida]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.yucatan.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-YUC|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Yucatán|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Xalixkatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Yokatan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Yokatan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''xalli''.</small></ref> ({{IPA|ʝukaˈtan|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Yucatán'' wan [[Mayatlahtolli|mayah]], ''Yúukatan'') —weyak itokah '''Tlatilantli Yukatan'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Yuacatán'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Mérida]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. __TDC__ == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik España === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Yukatan naman === == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> == Seyok teposamatl == {{Mexko}} __SIN_TDC__ __NO_EDITAR_SECCIÓN__ <!----------Interwiki strapline----------> [[Neneuhcāyōtl:Yukatan]] bktc054u86pwj9q5r0mhvdy8qyej8do 501306 501301 2022-07-30T18:20:28Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Yokatan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Yucatan.svg|Pamitl=Flag of Yucatan.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]] wan [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PAN logo (Mexico).svg|20px]] Mauricio Vila Dosal |Ixeliuhca=106 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Yucatan imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Yucatan in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Merida Yucatan.svg|20px]] [[Mérida]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.yucatan.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-YUC|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Yucatán|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Xalixkatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Yokatan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Yokatan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''xalli''.</small></ref> ({{IPA|ʝukaˈtan|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Yucatán'' wan [[Mayatlahtolli|mayah]], ''Yúukatan'') —weyak itokah '''Tlatilantli Yukatan'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Yuacatán'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Mérida]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. __TDC__ == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik España === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Yukatan naman === == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> == Seyok teposamatl == {{Mexko}} __SIN_TDC__ __NO_EDITAR_SECCIÓN__ <!----------Interwiki strapline----------> [[Neneuhcāyōtl:Yukatan]] bqa5hr1wfcxxzj1kpp5s8a6bmcglmmt 501360 501306 2022-07-30T21:39:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Yokatan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Yucatan.svg|Pamitl=Flag of Yucatan.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]] wan [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PAN logo (Mexico).svg|20px]] Mauricio Vila Dosal |Ixeliuhca=106 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Yucatan imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Yucatan in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Merida Yucatan.svg|20px]] [[Mérida]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.yucatan.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-YUC|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Yucatán|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Xalixkatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Yokatan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Yokatan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''xalli''.</small></ref> ({{IPA|ʝukaˈtan|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Yucatán'' wan [[Mayatlahtolli|mayah]], ''Yúukatan'') —weyak itokah '''Tlatilantli Yukatan'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Yuacatán'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Mérida]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. Mopantia miktlanpa ika Mexko golfo, sankeh achtopa eltok Tlalkamaktli Catoche. Mopantia witstlanpa ika Kampeche wanya sekinok tlalayawalko tlen Quintana Roo. Siwatlanpa eltok Golfo de México wan tlalokan. __TDC__ == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik España === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Yukatan naman === == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> == Seyok teposamatl == {{Mexko}} __SIN_TDC__ __NO_EDITAR_SECCIÓN__ <!----------Interwiki strapline----------> [[Neneuhcāyōtl:Yukatan]] mmwub8wabuz8lt0e3apjazninxpumkh 501361 501360 2022-07-30T21:41:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Yokatan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Yucatan.svg|Pamitl=Flag of Yucatan.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]] wan [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PAN logo (Mexico).svg|20px]] Mauricio Vila Dosal |Ixeliuhca=106 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Yucatan imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Yucatan in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Merida Yucatan.svg|20px]] [[Mérida]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.yucatan.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-YUC|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Yucatán|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Xalixkatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Yokatan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Yokatan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''xalli''.</small></ref> ({{IPA|ʝukaˈtan|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Yucatán'' wan [[Mayatlahtolli|mayah]], ''Yúukatan'') —weyak itokah '''Tlatilantli Yukatan'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Yuacatán'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Mérida]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. Mopantia miktlanpa ika [[Ayollohko Mexko]], sankeh achtopa eltok Tlalkamaktli Catoche. Mopantia witstlanpa ika Kampeche wanya sekinok tlalayawalko tlen Quintana Roo. Siwatlanpa eltok Ayollohko Mexko wan tlalokan. __TDC__ == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik España === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Yukatan naman === == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> == Seyok teposamatl == {{Mexko}} __SIN_TDC__ __NO_EDITAR_SECCIÓN__ <!----------Interwiki strapline----------> [[Neneuhcāyōtl:Yukatan]] c4gzc371rfvtwdblhzob4pqt9bkdzpy 501362 501361 2022-07-30T21:49:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Yokatan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Yucatan.svg|Pamitl=Flag of Yucatan.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]] wan [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PAN logo (Mexico).svg|20px]] Mauricio Vila Dosal |Ixeliuhca=106 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Yucatan imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Yucatan in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Merida Yucatan.svg|20px]] [[Mérida]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.yucatan.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-YUC|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Yucatán|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Xalixkatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Yokatan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Yokatan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''xalli''.</small></ref> ({{IPA|ʝukaˈtan|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Yucatán'' wan [[Mayatlahtolli|mayah]], ''Yúukatan'') —weyak itokah '''Tlatilantli Yukatan'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Yuacatán'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Mérida]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. Mopantia miktlanpa ika [[Ayollohko Mexko]], sankeh achtopa eltok Tlalkamaktli Catoche. Mopantia witstlanpa ika Kampeche wanya sekinok tlatilantli tlen Quintana Roo. Siwatlanpa eltok Ayollohko Mexko wan tlalokan. __TDC__ == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik España === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Yukatan naman === == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> == Seyok teposamatl == {{Mexko}} __SIN_TDC__ __NO_EDITAR_SECCIÓN__ <!----------Interwiki strapline----------> [[Neneuhcāyōtl:Yukatan]] j1nc5vyn8iyl1xjljnzi9plr0alyifd 501363 501362 2022-07-30T22:20:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Yokatan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Yucatan.svg|Pamitl=Flag of Yucatan.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]] wan [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PAN logo (Mexico).svg|20px]] Mauricio Vila Dosal |Ixeliuhca=106 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Yucatan imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Yucatan in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Merida Yucatan.svg|20px]] [[Mérida]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.yucatan.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-YUC|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Yucatán|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Xalixkatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Yokatan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Yokatan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''xalli''.</small></ref> ({{IPA|ʝukaˈtan|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Yucatán'' wan [[Mayatlahtolli|mayah]], ''Yúukatan'') —weyak itokah '''Tlatilantli Yukatan'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Yuacatán'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Mérida]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. Mopantia miktlanpa ika [[Ayollohko Mexko]], sankeh achtopa eltok Tlalkamaktli Catoche. Mopantia witstlanpa ika tlatilantli Kampeche wanya sekinok tlatilantli tlen Quintana Roo. Siwatlanpa eltok Ayollohko Mexko wan tlalokan. __TDC__ == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik España === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Yukatan naman === == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> == Seyok teposamatl == {{Mexko}} __SIN_TDC__ __NO_EDITAR_SECCIÓN__ <!----------Interwiki strapline----------> [[Neneuhcāyōtl:Yukatan]] rxpwhdwnyiyjrt9a780wd7kkjp86w71 501364 501363 2022-07-30T22:20:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Yokatan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Yucatan.svg|Pamitl=Flag of Yucatan.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]] wan [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PAN logo (Mexico).svg|20px]] Mauricio Vila Dosal |Ixeliuhca=106 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Yucatan imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Yucatan in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Merida Yucatan.svg|20px]] [[Mérida]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.yucatan.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-YUC|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Yucatán|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Xalixkatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Yokatan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Yokatan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''xalli''.</small></ref> ({{IPA|ʝukaˈtan|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Yucatán'' wan [[Mayatlahtolli|mayah]], ''Yúukatan'') —weyak itokah '''Tlatilantli Yukatan'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Yuacatán'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Mérida]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. Mopantia miktlanpa ika [[Ayollohko Mexko]], sankeh achtopa eltok Tlalkamaktli Catoche. Mopantia witstlanpa ika tlatilantli Kampeche wanya sekinok tlatilantli tlen Quintana Roo. Siwatlanpa eltok Ayollohko Mexko wan tlalokan. __TDC__ == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik España === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Yukatan naman === == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> == Seyok teposamatl == {{Mexko}} __SIN_TDC__ __NO_EDITAR_SECCIÓN__ <!----------Interwiki strapline----------> [[Neneuhcāyōtl:Yokatan]] [[Neneuhcāyōtl:Yukatan]] pm2a2ksxcad423zzehk4ckzv546wtn3 501367 501364 2022-07-30T22:30:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Yokatan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Yucatan.svg|Pamitl=Flag of Yucatan.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]] wan [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PAN logo (Mexico).svg|20px]] Mauricio Vila Dosal |Ixeliuhca=106 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Yucatan imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Yucatan in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Merida Yucatan.svg|20px]] [[Mérida]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.yucatan.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-YUC|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Yucatán|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Xalixkatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Yokatan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Yokatan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''xalli''.</small></ref> ({{IPA|ʝukaˈtan|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Yucatán'' wan [[Mayatlahtolli|mayah]], ''Yúukatan'') —weyak itokah '''Tlatilantli Yukatan'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Yuacatán'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Mérida]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. Mopantia miktlanpa ika [[Ayollohko Mexko]], sankeh achtopa eltok Tlalkamaktli Catoche. Mopantia witstlanpa ika tlatilantli Kampeche wanya sekinok tlatilantli tlen Quintana Roo. Siwatlanpa eltok Ayollohko Mexko wan tlalokan. __TDC__ == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik España === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Yukatan naman === == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> == Seyok teposamatl == {{Mexko}} __SIN_TDC__ __NO_EDITAR_SECCIÓN__ <!----------Interwiki strapline----------> [[Neneuhcāyōtl:Yokatan]] 65syjqet7wnmgkcq7gppbmhbd3ysk83 Matlaltic 0 5313 501041 500948 2022-07-30T13:07:46Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_NCI2=Kena|NHE_name=Asultik|NCH_name=Ayoyotik|NHW_name=Texotik|NHN_name=Matlaltic|NCI_name=Texohtic}} {{Tlapalli|title=Matlaltic|hex=0000FF| r=0|g=0|b=255| c=100|m=100|y=0|k=0| h=240|s=100|v=100 }} '''Matlaltic''' ce tlapalli. ==Yoliztli== ===Tlalticpactli=== <gallery mode="packed" heights="130"> File:NASA Earth America 2002.jpg|Tlalticpac File:Top of Atmosphere.jpg|Ilhuicahuehcatlan File:Cielo Matutino.jpg|Ilhuicatl Image:Antarctica blue white blue.jpg|Hueyatl File:LightningVolt Deep Blue Sea.jpg|Ahuehcatlan </gallery> == Tlaixcopinalli == <gallery> Image:2006-10-16-Salvia9.jpg Image:Blue flowers.jpg Image:Blauer indischer Mohn.jpg Image:GVerna-3.jpg Image:Cyanocitta cristata FWS.jpg Image:Kornblume.jpeg </gallery> [[Neneuhcāyōtl:Tlapalli]] h01cnk2v6jiunpg1qwteriogobi1jgb 501320 501041 2022-07-30T19:26:32Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_NCI2=Kena|NHE_name=Asultik|NCH_name=Ayoyotik|NHW_name=Texotik|NHN_name=Matlaltic|NCI_name=Texohtic}} {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlapalli|title=Matlaltic|hex=0000FF| r=0|g=0|b=255| c=100|m=100|y=0|k=0| h=240|s=100|v=100 }} '''Matlaltic''' ce tlapalli. ==Yoliztli== ===Tlalticpactli=== <gallery mode="packed" heights="130"> File:NASA Earth America 2002.jpg|Tlalticpac File:Top of Atmosphere.jpg|Ilhuicahuehcatlan File:Cielo Matutino.jpg|Ilhuicatl Image:Antarctica blue white blue.jpg|Hueyatl File:LightningVolt Deep Blue Sea.jpg|Ahuehcatlan </gallery> == Tlaixcopinalli == <gallery> Image:2006-10-16-Salvia9.jpg Image:Blue flowers.jpg Image:Blauer indischer Mohn.jpg Image:GVerna-3.jpg Image:Cyanocitta cristata FWS.jpg Image:Kornblume.jpeg </gallery> [[Neneuhcāyōtl:Tlapalli]] 25d1qphqi4xc4xdeoq6d0uknurtd18p Roma 0 6239 501022 471863 2022-07-30T12:49:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-ITA}} [[File:August_Fischer_-_Udsigt_over_Tiberen_mod_Engelsborg_og_Peterskirken_-_1895.png|thumb|August Fischer (1895)]] [[Īxiptli:Colosseum-2003-07-09.jpg|thumb|right|250px|Colisseum.]] [[Īxiptli:She-wolf suckles Romulus and Remus.jpg|thumb|right|250px|Romulus īhuān Remus.]] '''Roma'''<ref>Chīmalpahin Cuāuhtlehuanitzin yeh ōquihcuilo ''Roma'' īpan ''Annals of his Time''.<br />Sahagún yeh ōquihcuilo ''Roma''</ref> [[Italia]] īhuān [[Lazio]] [[tēcuacān|ītēcuacān]] ca, tlatēctli huitztlāmpa [[Europan]] īpan in [[tlālyacatl Italia]]. Ōcatca in [[Roma emperadoryōtl]] ītēcuacān. Tlatēctli in nepantlah in tlālyacatl Italia, īpan in tlalxeliuhcāyōtl Lazio, īpan in ōme ātōyātēntli in [[ātōyātl Tevere|Tevere]], canahpa 20 km mictlāmpa in [[Tirreno Huēyātl]], in tlahco in [[Tlālnepantlah Huēyātl]]. Piya 2,718,768 chānehqueh tlein tlacetilīlli in āltepēnānyōtl īchānehqueh mopōhua 3,700,000. In tlahtōllōpan īquīxtiayōtl huēyi ca. In [[Europan]] āltepētiliztli īquizcān ca, tlaihīyōānani cece xihuitl celia miecxiquipilli tētlahpaloanih ic in tlacāhuīlli in huehcauh ītōltecayo. Cihuātlāmpa in āltepētl tlatēctli in [[Vaticano]] quitlatlalli cē tāacaxoxouhqui tlahtohcāyōtl, īhuān in [[Catolicismo Romano|Iglesia Católica]] īyōllo. == Nō xiquitta == * [[Milan]] * [[Napoli]] * [[Venezia]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Italia]] [[Neneuhcāyōtl:Roma]] hlado92pgge8tqbo4o7zdr5e7ep3qhx 501023 501022 2022-07-30T12:50:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-ITA}} [[File:August_Fischer_-_Udsigt_over_Tiberen_mod_Engelsborg_og_Peterskirken_-_1895.png|thumb|August Fischer (1895)]] [[Īxiptli:Colosseum-2003-07-09.jpg|thumb|right|250px|Colisseum.]] [[Īxiptli:She-wolf suckles Romulus and Remus.jpg|thumb|right|250px|Romulus īhuān Remus.]] '''Roma'''<ref>Chīmalpahin Cuāuhtlehuanitzin yeh ōquihcuilo ''Roma'' īpan ''Annals of his Time''.<br />Sahagún yeh ōquihcuilo ''Roma''</ref> [[Italia]] īhuān [[Lazio]] [[tēcuacān|ītēcuacān]] ca, tlatēctli huitztlāmpa [[Europan]] īpan in [[tlālyacatl Italia]]. Ōcatca in [[Roma emperadoryōtl]] ītēcuacān. Tlatēctli in nepantlah in tlālyacatl Italia, īpan in tlalxeliuhcāyōtl Lazio, īpan in ōme ātōyātēntli in [[ātōyātl Tevere|Tevere]], canahpa 20 km mictlāmpa in [[Tirreno Huēyātl]], in tlahco in [[Tlālnepantlah Huēyātl]]. Piya 2,718,768 chānehqueh tlein tlacetilīlli in āltepēnānyōtl īchānehqueh mopōhua 3,700,000. In tlahtōllōpan īquīxtiayōtl huēyi ca. In [[Europan]] āltepētiliztli īquizcān ca, tlaihīyōānani cece xihuitl celia miecxiquipilli tētlahpaloanih ic in tlacāhuīlli in huehcauh ītōltecayo. Cihuātlāmpa in āltepētl tlatēctli in [[Vaticano]] quitlatlalli cē tāacaxoxouhqui tlahtohcāyōtl, īhuān in [[Catolicismo Romano|Iglesia Católica]] īyōllo. == Nō xiquitta == * [[Milan]] * [[Napoli]] * [[Venezia]] [[Neneuhcāyōtl:Italia]] [[Neneuhcāyōtl:Roma]] ft9e0nfeb92bbd5mjj2w61v5nsiprkq Chichén Itzá 0 6543 501378 408241 2022-07-30T22:59:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki '''Chichén Itzā''' ītōcā huhcāuh huēyi maya[[altepetl]] īpan [[Yucatan]], [[Mexihco]]. <br/> <br/> <gallery style="text-align:left;" mode="packed" widths=100px heights=100px> Īxiptli:Chichen Itza 3.jpg|[[Kukulkán teōcalli]] Īxiptli:Castillo Maler.jpg Īxiptli:Trono de Jaguar en El Castillo, Chichen Itza.jpg Īxiptli:Chichen Itza 4.jpg Īxiptli:Templo de los Guerreros.jpg Īxiptli:Chichen-Itza-1000-Warriors-Columns.jpg Īxiptli:Juego de pelota chichen itza.jpg Īxiptli:Structure dite l'ecclesia.jpg </gallery> == Nō xiquitta == * [[Īcemānāhuac Yancuīc 7 Tlamahuizōlli]] [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh altepetl ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] 1v7d8qbr9g1oqk405ukmgcbkdvpit0y Alaska 0 7896 501188 483353 2022-07-30T16:09:42Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-USA}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Alaska | Chantocaitl = State of Alaska | Pamitl = Flag of Alaska.svg | Chimalli = Alaska-StateSeal.svg | Tlalmachiyotl = Alaska in United States (US50).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{USA}} | Tecuacan = [[Juneau]] | Hueyaltepetl = [[Anchorage]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Wheeler Peak]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[anglotlahtolli]], [[navajotlahtolli]] | Tepachoani = [[Susana Martínez]] | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yancuic mexihcatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = AK | CodigoISO = US-AK | Matlatzalan = www.alaska.gov |}} '''Tlahtohcayotl Alaska''' (inglatlahtolli: ''State of Alaska''), inin tlahtohcayotl ca ipan [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan]]. == Toquiliztequitl == <references/> {{Tlahtohcayotl in Cepanca}} [[Neneuhcāyōtl:Alaska]] gwyhwo329szddve70j8tjyxh29axyq8 Nemachiyōtīlli:UK 10 8153 501348 478747 2022-07-30T20:18:32Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki [[Image:Flag of the United Kingdom.svg|20px]]&nbsp;[[Sentik Tlahtohkayotl]]<noinclude></noinclude> humzaz8u855dzcix5l2reos35ivm4vr Renault Clio II 0 8419 501161 442033 2022-07-30T15:55:52Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Clio II | Photo = Renault Clio II Phase III Extreme Dreitürer.JPG | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = Renault Lutécia | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[1998]] - [[2010]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Citroën C3]]<br>[[FIAT Palio]]<br>[[Ford Fiesta II]]<br>[[Ford Fiesta III]]<br>[[Mazda 2]]<br>[[Opel Corsa C]]<br>[[Peugeot 206]]<br>[[SEAT Ibiza II]]<br>[[SEAT Ibiza III]]<br>[[Toyota Yaris II]]<br>[[Volkswagen Polo III]]<br>[[Volkswagen Polo IV]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Clio I Phase II Fünftürer RN.JPG|50px]]<br>[[Renault Clio|Clio]]<br>(1989 - 1998) | This car = [[Īxiptli:Renault Clio II Phase III Extreme Dreitürer Heck.JPG|50px]]<br>[[Renault Clio II|Clio II]]<br>(1998 - 2010) | Next car = [[Īxiptli:Renault Clio front 20071227.jpg|50px]]<br>[[Renault Clio III|Clio III]]<br>(2005 - 20??) }} '''Renault Clio II''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] quichīhua [[Renault]] īhuīcpa [[1998]] {{12conejo}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Hatchback |- | [[Īxiptli:Renault Clio II Phase III Extreme Dreitürer Heck.JPG|200px]] |} ==No xiquitta== *[[Renault Clio]] *[[Renault Clio III]] *[[Clio Renault Sport]] *[[Clio]] =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault Clio 2}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān tepitōn hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Clio 2]] qmgmwsqx83y464ub6tq2mvdsm5gzaod Renault Clio III 0 8421 501132 497139 2022-07-30T15:39:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Clio III | Photo = Renault Clio front 20071227.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Caption = 2005 Renault Clio III Hatchback L4 1.6i (110bhp · 190km/h) | Occētōcāitl = Renault Euro Clio | Mark = Yēto (MkIII) | Años = [[2005]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Huayin]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Citroën C3]]<br>[[FIAT Punto II]]<br>[[Ford Fiesta IV]]<br>[[Mazda 2]]<br>[[Nissan Micra II]]<br>[[Opel Corsa D]]<br>[[Peugeot 207]]<br>[[SEAT Ibiza IV]]<br>[[Volkswagen Polo IV]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Clio II Phase III Extreme Dreitürer.JPG|50px]]<br>[[Renault Clio II|Clio II]]<br>(1998 - 2010) | This car = [[Īxiptli:Renault Clio front 20071227.jpg|50px]]<br>[[Renault Clio III|Clio III]]<br>(2005 - 20??) | Next car = [[Īxiptli:No car.png|50px]]<br>[[Renault Clio IV|Clio IV]]<br>(200?? - 20??) }} '''Renault Clio III''' ītōca cē [[tepitōn tepozmalacatl]] quichīhua [[Renault]] īhuīcpa [[2005]] {{6casa}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Hatchback ! Grand Tour |- | [[Īxiptli:Renault Clio rear 20071227.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Renault Clio Grandtour Heck silver.JPG|200px]] |} ==No xiquitta== *[[Renault Clio]] *[[Renault Clio II]] *[[Clio Renault Sport V6]] *[[Clio]] =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault Clio 3}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān tepitōn hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān tepitōn huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Clio 3]] bhdha6uiq3dvuvkr2w6xiovtdrb0hot Ford Ka 0 8422 501237 442038 2022-07-30T16:57:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Ka | Photo = Ford Ka red.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Achto (Mk1) | Años = [[1997]] - āxcān | Tipo = [[Āltepētepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br />[[Coupé-cabrio]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Daewoo Matiz]]<br />[[Hyundai Atos]]<br />[[Peugeot 107]]<br />[[Renault Twingo]]<br />[[Volkswagen Fox]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:Ford Ka red.jpg|50px]]<br />[[Ford Ka|Ka]]<br />(1997 - āxcān) | Next car = [[Īxiptli:No car.png|50px]]<br />[[Ford Ka II|Ka II]]<br />(2009 - 201?) }} '''Ford Ka''' ītōca cē [[āltepētepozmalacatl]] quichīhua [[Ford]] īhuīcpa [[1997]] {{11casa}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == Cah tepitōn tepozmalacatl, tēl ōquichīuh [[coupé-cabrio]] iuhcāyōtl, ītōca '''Street Ka'''. == No xiquitta == *[[Ford]] == {{Links}} == {{Ford}} {{Ford (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān āltepētl hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh āltepētl coupé-cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Ford|Ka]] 88eg17vxia1o5ffglcr75ik5qyyh5fo Ford Fiesta III 0 8423 501238 442039 2022-07-30T16:59:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Fiesta III | Photo = Ford Fiesta MK6 front 20070926.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Yēto (Mk3) | Años = [[2002]] - [[2008]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | País = {{DEU}} | Carrocerías = [[Hatchback]]<br />[[Tepozcaxitl]]<br />[[Van]] | Rivales = [[Citroën C3]]<br />[[Mazda 2]]<br />[[Peugeot 207]]<br />[[Renault Clio III]]<br />[[Volkswagen Polo IV]] | Last car = [[Īxiptli:Ford Fiesta MK5 front 20071002.jpg|50px]]<br />[[Ford Fiesta II|Fiesta II]]<br />(1989 - 2002) | This car = [[Īxiptli:Ford Fiesta MK6 front 20070926.jpg|50px]]<br />[[Ford Fiesta III|Fiesta III]]<br />(2002 - 2008) | Next car = [[Īxiptli:Ford Verve NY.jpg|50px]]<br />[[Ford Fiesta IV|Fiesta IV]]<br />(2008 - 20??) }} '''Ford Fiesta III''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] quichīhua [[Ford]] īhuīcpa [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Hatchback ! Van |- | [[Īxiptli:Ford Fiesta MK6 rear 20070926.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Ford Fiesta VAN 1.4 TDCi Mk.5 Facelift from2007 rear.jpg|200px]] |} == No xiquitta == * [[Ford]] * [[Ford Ecosport]] == {{Links}} == {{Ford}} {{Ford (1981)}} {{DEFAULTSORT:Ford Fiesta 3}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān tepitōn hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān tepitōn tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān tepitōn van]] [[Neneuhcāyōtl:Ford|Fiesta 3]] ss2hbhwdhpq6hzkoa3rbh5qp9urmun6 Ford Focus 0 8424 501240 444662 2022-07-30T17:00:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Focus | Photo = 2003 Ford Focus Zetec 1.6 Front.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[1998]] - [[2004]] | Tipo = [[Hatchback]]<br>[[Tepozcaxitl]] | País = {{DEU}}<br>{{USA}} | Rivales = [[Dodge Neon II]]<br>[[Peugeot 306]]<br>[[Renault Mégane]]<br>[[Volkswagen Golf IV]] | Motores = | Velmáx = 180km/h | Last car = [[Image:RS2000.jpg|50px]]<br>[[Ford Escort V|Escort V]]<br>(1992 - 1998) | This car = [[Image:Ford_Focus_1.8_Zetec_%28Europe%29.jpg|50px]]<br>Focus<br>(1998 - 2004) | Next car = <br>[[Ford Focus II|Focus II]]<br>(2004 - āxcān) }} '''Ford Focus''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Ford]] īhuīcpa [[1998]] {{12conejo}} oc [[2004]] {{5ped}} xihuitl. ====Tepozyolotl==== {| class="wikitable" |- ! Cōmitiuhcāyōtl ! Huelītiliztl ! Cōmitiliztli ! Āchcāuhciuhcāyōtl |- | | | | |} ==No xiquitta== *[[Ford]] *[[Ford Escort]] *[[Ford Focus II]] =={{Links}}== {{Ford}} [[Categoría:Ford]] htr8ubnqrby2jmuohlkcggpm4o3g1eh Ford GT 0 8426 501235 497262 2022-07-30T16:56:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford GT | Photo = 2005 Ford GT.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Inic chicuacē (MkVI) | Años = [[2005]] - [[2007]] | Tipo = [[Momomalacatzin]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{USA}} | Rivales = [[Aston Martin DB9|Aston Martin DB9 Vantage]]<br>[[Dodge Viper II]]<br>[[Ferrari 599 GTB]]<<br>[[Porsche 911 GT2]] | Last car = [[Image:Ford GT40 (front).jpg|50px]]<br>[[Ford GT40|GT40]]<br>(1964 - 1968) | This car = [[Image:2005 Ford GT.jpg|50px]]<br>GT<br />(2005 - 2006) | Next car = [[Image:No car.png|50px]]<br>Ayāc }} '''Ford GT''' ītōcā cē [[momomalacatl]] ōquichīuh [[Ford]] īhuīcpa [[2005]] {{6casa}} oc [[2007]] {{8caña}} xihuitl. ==No xiquitta== *[[Ford]] *[[Ford GT-40]] *[[Ford GT-90]] *[[Le Mans]] =={{Links}}== {{Ford}} [[Categoría:Ford|GT]] [[Categoría:Huēhueh momomalacatzin]] r5gxaz686cjvbq74cwco9kp6ifiy5jl Nissan 0 8927 501047 376111 2022-07-30T13:26:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Nissan | fullname = 日産自動車株式会社 | Imagen = 2008-Nissan-Altima-Coupe-Rear.jpg | Logo = Nissan logo.png | Caption = 2008 Nissan Altima Coupé | company_type = Olōlmachiyōtl īhuīc [[Renault Group]] | company_slogan = | chīhualiztli = [[Tlamahtlācōnti 26]], [[1933]] | nombreorig = | chīhualōni = {{JPNf}} [[Yoshisuke Aikawa]] | āltepētl = | tlācatiyān = {{JPN}} | location = | key_people = [[Carlos Goshn]] | num_employees = | industry = [[Tepozmalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = [[Renault Group]] }} '''日産自動車株式会社''' nozo '''Nissan jidōsha kabushiki kaisha''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] īhuān occequīntīn [[huaznenqui]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]] ōquipēuh [[Yoshisuke Aikawa]] īpan [[1933]] {{12casa}} xihuitl īpan [[Xapon]]. == Tepozmalacatl == * [[Nissan Moco]] * [[Nissan March III]] * [[Nissan Sentra VI]] * [[Nissan Tiida]] * [[Nissan Altima IV]] * [[Nissan Maxima VI]] * [[Nissan Fairlady Z33]] == Nō xiquitta == * [[Renault]] {{Nissan}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:1933 olōltzin īmpēhualiz]] [[Neneuhcāyōtl:Xapontēcatl tepozmalacatl]] tf3r3dxhprae2kd4etyoz74larya27f 501048 501047 2022-07-30T13:27:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Nissan | fullname = 日産自動車株式会社 | Imagen = 2008-Nissan-Altima-Coupe-Rear.jpg | Logo = Nissan logo.png | Caption = 2008 Nissan Altima Coupé | company_type = Olōlmachiyōtl īhuīc [[Renault Group]] | company_slogan = | chīhualiztli = [[Tlamahtlācōnti 26]], [[1933]] | nombreorig = | chīhualōni = {{JPNf}} [[Yoshisuke Aikawa]] | āltepētl = | tlācatiyān = {{JPN}} | location = | key_people = [[Carlos Goshn]] | num_employees = | industry = [[Tepozmalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = [[Renault Group]] }} '''日産自動車株式会社''' nozo '''Nissan jidōsha kabushiki kaisha''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] īhuān occequīntīn [[huaznenqui]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]] ōquipēuh [[Yoshisuke Aikawa]] īpan [[1933]] {{12casa}} xihuitl īpan [[Xapon]]. == Tepozmalacatl == * [[Nissan Moco]] * [[Nissan March III]] * [[Nissan Sentra VI]] * [[Nissan Tiida]] * [[Nissan Altima IV]] * [[Nissan Maxima VI]] * [[Nissan Fairlady Z33]] == Nō xiquitta == * [[Renault]] {{Nissan}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:Nissan]] 5fd2ppg1j4eyju3d02326kh8c6fokge GNU 0 8964 501281 376133 2022-07-30T17:46:45Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} [[Image:Heckert_GNU_white.svg|thumb|right|250px|GNU machiyōtl]] '''GNU''' ītōcā yōllōxoxouhqui software. b41hz0f8y751p9nv1c5s5q5diua6njm Quintus Horatius Flaccus 0 9078 501020 376204 2022-07-30T12:48:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Escritor |Nombre = Horatius |Image = Quintus Horatius Flaccus.jpg |birthname = Quintus Horatius Flaccus |born = [[Tlamahtlācōnti 8]], [[65 a.X.]]<br />[[Venusia]] |dead = [[Tlamahtlāccēti 27]], [[8 a.X.]]<br />[[Roma]] |occupation = [[Xōchicuīcani]] |obramásconocida = |yearsactive = }} '''Quintus Horatius Flaccus''' ([[65 a.X.]] - [[8 a.X.]]) ītōcā huēyi [[Roma|romatēcatl]] [[xōchicuīcani]]. == Nō xiquitta == [[Neneuhcāyōtl:65 a.X. tlācatiliztli|Horatius]] [[Neneuhcāyōtl:8 a.X. tlācatiliztli|Horatius]] [[Neneuhcāyōtl:Romatēcah tlahcuilōni|Horatius]] [[Neneuhcāyōtl:Roma]] f3s1l0cwkxjda69pgoah7wwz7bojltu 501046 501020 2022-07-30T13:26:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Escritor |Nombre = Horatius |Image = Quintus Horatius Flaccus.jpg |birthname = Quintus Horatius Flaccus |born = [[Tlamahtlācōnti 8]], [[65 a.X.]]<br />[[Venusia]] |dead = [[Tlamahtlāccēti 27]], [[8 a.X.]]<br />[[Roma]] |occupation = [[Xōchicuīcani]] |obramásconocida = |yearsactive = }} '''Quintus Horatius Flaccus''' ([[65 a.X.]] - [[8 a.X.]]) ītōcā huēyi [[Roma|romatēcatl]] [[xōchicuīcani]]. == No xiquitta == [[Neneuhcāyōtl:65 a.X. tlācatiliztli|Horatius]] [[Neneuhcāyōtl:8 a.X. tlācatiliztli|Horatius]] [[Neneuhcāyōtl:Romatēcah tlahcuilōni|Horatius]] [[Neneuhcāyōtl:Roma]] as7enkyzo2yc87b7j2zj32e1gabccxx Ferrari 360 0 9193 501204 442043 2022-07-30T16:34:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ferrari 360 | Photo = Ferrari-IMG 1915.jpg | Tlatlaliani = [[Ferrari|<font color="white">Ferrari</font>]] | Mark = Inic mācuīlli (MkV) | Años = [[1999]] - [[2005]] | Tipo = [[Momomalacapīl]] | Carrocerías = [[Coupé]]<br>[[Cabrio]] | País = {{ITA}} | Rivales = [[Chevrolet Corvette Z06]]<br>[[Panoz Esperante]]<br>[[Porsche 996 Turbo]] | Last car = [[Īxiptli:F355 F1 Berlinetta vl.jpg|50px]]<br>[[Ferrari F355|F355]]<br>(1994 - 1999) | This car = [[Īxiptli:Ferrari-IMG 1917.jpg|50px]]<br>[[Ferrari 360|360]]<br />(1999 - 2004) | Next car = [[Īxiptli:SC06 2006 Ferrari F430 Spider.jpg|50px]]<br>[[Ferrari F430|F430]]<br>(2005 - āxcān) }} '''Ferrari 360''' ītōca cē [[momomalacapīl]] ōquichīuh [[Ferrari]] īhuīcpa [[1999]] {{13caña}} oc [[2005]] {{6casa}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Módena ! Spider |- | [[Īxiptli:Ferrari-IMG 1917.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Ferrari 360 Spider.jpg|200px]] |} {| class="wikitable" |- ! Challenge Stradale |- | [[Īxiptli:PalmOne Ferrari.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== *{{ITAf}} [[Modena]], [[Italia]] =={{Links}}== {{Ferrari}} {{Ferrari (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Ferrari|360]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh momomalacapīl cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh momomalacapīl coupé]] 78zp727yg4muhzsptluwpdd0cofyq8e 501205 501204 2022-07-30T16:35:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ferrari 360 | Photo = Ferrari-IMG 1915.jpg | Tlatlaliani = [[Ferrari|<font color="white">Ferrari</font>]] | Mark = Inic mācuīlli (MkV) | Años = [[1999]] - [[2005]] | Tipo = [[Momomalacapīl]] | Carrocerías = [[Coupé]]<br>[[Cabrio]] | País = {{ITA}} | Rivales = [[Chevrolet Corvette Z06]]<br>[[Panoz Esperante]]<br>[[Porsche 996 Turbo]] | Last car = [[Īxiptli:F355 F1 Berlinetta vl.jpg|50px]]<br>[[Ferrari F355|F355]]<br>(1994 - 1999) | This car = [[Īxiptli:Ferrari-IMG 1917.jpg|50px]]<br>[[Ferrari 360|360]]<br />(1999 - 2004) | Next car = [[Īxiptli:SC06 2006 Ferrari F430 Spider.jpg|50px]]<br>[[Ferrari F430|F430]]<br>(2005 - āxcān) }} '''Ferrari 360''' ītōca cē [[momomalacapīl]] ōquichīuh [[Ferrari]] īhuīcpa [[1999]] {{13caña}} oc [[2005]] {{6casa}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Módena ! Spider |- | [[Īxiptli:Ferrari-IMG 1917.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Ferrari 360 Spider.jpg|200px]] |} {| class="wikitable" |- ! Challenge Stradale |- | [[Īxiptli:PalmOne Ferrari.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== *{{ITAf}} [[Modena]], [[Italia]] =={{Links}}== {{Ferrari}} {{Ferrari (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Ferrari|360]] kvjfn3b3cidxpnh624lkzwhq61d4p94 Ferrari F430 0 9312 501206 442047 2022-07-30T16:35:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ferrari F430 | Photo = SC06 2006 Ferrari F430 Spider.jpg | Tlatlaliani = [[Ferrari|<font color="white">Ferrari</font>]] | Caption = 2005 Ferrari F430 V8 4.3i (483bhp · 314km/h) | Mark = Inic mācuīlli (Mk V) | Años = [[2005]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Momomalacapīl]] | Carrocerías = [[Coupé]]<br />[[Cabrio]] | País = {{ITA}} | Rivales = [[Aston Martin DB9]]<br />[[Audi R8]]<br />[[BMW M6]]<br />[[Chevrolet Corvette C6]]<br />[[Ford GT]]<br />[[Lamborghini Gallardo]]<br />[[Mercedes-Benz SL|Mercedes SL]]<br />[[Porsche 997 Carrera]]<br />[[TVR Sagaris]] | Last car = [[Īxiptli:Ferrari-IMG 1915.jpg|50px]]<br />[[Ferrari 360|360]]<br />(1999 - 2004) | This car = [[Īxiptli:SC06 2006 Ferrari F430 Spider.jpg|50px]]<br />[[Ferrari F430|F430]]<br />(2005 - āxcān) | Next car = }} '''Ferrari F430''' ītōca cē [[momomalacapīl]] quichīhua [[Ferrari]] īhuīcpa [[2005]] {{6casa}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Monza ! Spider |- | | [[Īxiptli:Ferrari F430 Spider from 2004 backleft 2008-06-05 U.jpg|200px]] |} {| class="wikitable" |- ! Scuderia |- | [[Īxiptli:Ferrari F430 Scuderia.JPG|200px]] |} == No xiquitta == * {{ITAf}} [[Modena]], [[Italia]] * {{ITAf}} [[Monza]], [[Italia]] == {{Links}} == {{Ferrari}} {{Ferrari (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Ferrari|430]] sn02sj6kiyyh6jigv0zy03jkzxqu7i6 Opel 0 9443 501087 463251 2022-07-30T13:45:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Infobox Company | tōcāitl = Opel | fullname = | Imagen = Opel Astra OPC.jpg | Logo = Opel Logo 2021.svg | Caption = | company_type = Olōlmachiyōtl īhuīc [[General Motors|GM]] | company_slogan = | chīhualiztli = [[1863]] | nombreorig = | chīhualōni = | āltepētl = [[Rüsselsheim, Hesse|Rüsselsheim]], [[Hesse]] | tlācatiyān = {{DEU}} | location = | key_people = [[Hans Demant]], CEO | num_employees = | industry = [[Tepozmalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = [[General Motors]] }} '''Opel''' ītōca cē [[Teutontlālpan]] [[tepozmalacatl]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]]. == Tepozmalacatl == * [[Suzuki Wagon R|Aguila A]] * [[Opel Corsa D|Corsa D]] * [[Opel Astra H|Astra H]] * [[Opel Meriva B|Meriva B]] * [[Opel Zafira B|Zafira B]] * [[Opel Vectra C|Vectra C]] * [[Opel GT|GT]] {{Opel}} {{Opel (1981)}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:Opel|*]] l9g7lqjcnmft2b9cpgdparcafzzd70h Chīlcōztic 0 9528 501038 52680 2022-07-30T13:05:28Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Xopaltic]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Toyota 0 9546 501244 376394 2022-07-30T17:05:58Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Toyota | fullname = トヨタ自動車株式会社 | Imagen = 2nd-Toyota-Prius.jpg | Logo = Toyota logo.png | Caption = 2005 Toyota Prius | company_type = | company_slogan = | chīhualiztli = [[1937]] | nombreorig = 豊田 (''Toyoda'') | chīhualōni = {{JPNf}} [[Kiichiro Toyoda]] | āltepētl = | tlācatiyān = {{JPN}} | location = | key_people = | num_employees = | industry = [[Tepozmalacatl]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = }} '''トヨタ自動車株式会社''' ({{ja2}} ''Toyota Jidosha Kabushiki-gaisha'') ītōca cē [[Xapon|xapontēcatl]] [[tepozmalacatl]] [[tepozmalacatl yōcoxqui|yōcoxqui]]. == Tepozmalacatl == * [[Toyota Aygo]] * [[Toyota Yaris]] * [[Toyota Corolla E130]] * [[Toyota RAV-4]] * [[Toyota 4-Runner]] * [[Toyota FJ Cruiser]] * [[Toyota Land Cruiser]] {{Toyota}} {{Tepozmalacatl}} [[Neneuhcāyōtl:Toyota| ]] p1vwly0uvo6125a7wfhww4agtjontuv Alabama 0 9711 501189 483354 2022-07-30T16:10:12Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-USA}} [[Īxiptli:Alabama in United States.svg|220px|thumb|Alabama.]] '''Tlahtohcayotl Alabama''' (inglatlahtolli: ''State of Alabama''), ce tlahtohcayotl ca ipan [[Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan]]. == Tlahtolcaquiliztiloni == <references/> {{Tlahtohcayotl in Cepanca}} [[Neneuhcāyōtl:Alabama]] q7oz6vx0yft1qm95mr5pi89i9nxnnib Arkansas 0 10289 501191 483351 2022-07-30T16:12:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-USA}} [[Īxiptli:Arkansas in United States.svg|220px|thumb|Arkansas.]] '''Tlahtohcayotl Arkansas''' (inglatlahtolli: ''State of Arkansas''). == Tlahtolcaquiliztiloni == <references/> {{Tlahtohcayotl in Cepanca}} [[Neneuhcāyōtl:Arkansas]] fznf5y4c9yiw8s465jof1bd0e433899 Ferrari 599 GTB 0 10544 501210 442049 2022-07-30T16:37:46Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ferrari 599 GTB Fiorano | Photo = Ferrari599 A6 1.JPG | Tlatlaliani = [[Ferrari|<font color="white">Ferrari</font>]] | Caption = Ferrari 599 GTB Fiorano V12 6.0i (620bhp · 329km/h) | Mark = Ōnto II | Años = [[2007]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Huēymomomalacatl]] | País = {{ITA}} | Rivales = [[Mercedes-Benz CLS|Mercedes CLS 63 AMG]]<br />[[Porsche 911 GT2]]<br />[[TVR Tuscan]] | Motores = V12 6.0i | Velmáx = 329km/h | Last car = [[Īxiptli:Ferrari 550 maranello cote.jpg|50px]]<br />[[Ferrari 550|550]]<br />(1996 - 2006) | This car = [[Īxiptli:Ferrari 599 GTB Fiorano.jpg|50px]]<br />599 GTB<br />(2007 - āxcān) | Next car = [[Īxiptli:No car.png|50px]]<br />Ayāc }} '''Ferrari 599 GTB Fiorano''' ītōcā cē [[huēymomomalacatl]] ōquichīuh [[Ferrari]] īhuīcpa [[2007]] {{8caña}} xihuitl. ==== Tepozyolotl ==== {| class="wikitable" |- ! Cōmitiuhcāyōtl ! Huelītiliztl ! Cōmitiliztli ! Āchcāuhciuhcāyōtl |- | V12 | 620bhp @ 7600rpm | 5999cc | 329km/h |} == Iuhcāyōtl == * Ferrari 599 GTB Fiorano Coupé == No xiquitta == * {{ITAf}} [[Modena]], [[Italia]] == {{Links}} == {{commonscat|Ferrari 599 GTB}} {{Ferrari}} [[Neneuhcāyōtl:Ferrari]] ta6j0itxqjh32pa4jjkdx43pfiv2axa Mecatl 0 11429 501253 376969 2022-07-30T17:31:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} [[Īxiptli:SuperMacro Rope.JPG|thumb|250px|Huēyi mecatl.]] '''Mecatl''' ītōcā [[tlamantli]] [[tzayanatl|tzayanacopa]] huēiyac auh chicāhuac. ==Tlahtōllōtl== ==Iuhcāyōtl== ==Nō xiquitta== *[[Mecatl (cuīcayōtl)|Mecatl]] *[[Tlāhuīlmecatl]] {{wiktionary|mecatl}} ogy5sxepyanz7c2s9yxybe3m6m6bg9a 501254 501253 2022-07-30T17:31:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} [[Īxiptli:SuperMacro Rope.JPG|thumb|250px|Huēyi mecatl.]] '''Mecatl''' ītōcā [[tlamantli]] [[tzayanatl|tzayanacopa]] huēiyac auh chicāhuac. ==No xiquitta== *[[Mecatl (cuīcayōtl)|Mecatl]] *[[Tlāhuīlmecatl]] {{wiktionary|mecatl}} sgqdj578aictm9o2zr4u8voah4cj11d 501255 501254 2022-07-30T17:32:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} [[Īxiptli:SuperMacro Rope.JPG|thumb|250px|Huēyi mecatl.]] '''Mecatl''' ītōcā [[tlamantli]] [[tzayanatl|tzayanacopa]] huēiyac auh chicāhuac. ==No xiquitta== *[[Mecatl (cuīcayōtl)|Mecatl]] *[[Tlāhuīlmecatl]] {{wiktionary|mecatl}} 83fejh6hlnr96v0f2wl31tdmec0qv4v Renault Mégane II 0 11632 501135 497018 2022-07-30T15:40:45Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Mégane II | Photo = Renault Megane front 20071002.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Inic mahtlāctli onnāhui (Mk14) | Años = [[2002]] - [[2009]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Tepozcaxitl]]<br>[[Coupé-cabrio]]<br>[[Huayin]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Ford Focus II]]<br>[[Honda Civic VIII]]<br>[[Nissan Tiida]]<br>[[Opel Astra H]]<br>[[Peugeot 307]]<br>[[Toyota Corolla]]<br>[[Volkswagen Golf V]]<br>[[Volkswagen Jetta V]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Megane front 20080104.jpg|50px]]<br>[[Renault Mégane|Mégane]]<br>(1996 - 2002) | This car = [[Īxiptli:Renault Megane front 20071002.jpg|50px]]<br>[[Renault Mégane II|Mégane II]]<br>(2002 - 2009) | Next car = [[Īxiptli:Renault Mégane III Coupé.jpg|50px]]<br>[[Renault Mégane III|Mégane III]]<br>(2009 - 201?) }} '''Renault Mégane II''' ītōca cē [[zacualli tepozmalacatl]] quichīhua [[Renault]] īhuīcpa [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Patrick Le Quément]] ōquitlahcuilo inīn tepozmalacatl īpan [[2001]] {{2casa}} xihuitl. Īhuīcpa [[Renault Initiale|Initiale]], īiuhcāyōtl ahneneuhqui occequīntīn tepozmalacatl cah. [[Caxtillān]] auh [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl|Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōc]] cualli monamaca. In Mégane nō quimpiya [[huayin]], [[coupé-cabrio]] auh [[tepozcaxitl]] iuhcāyōtzin. [[Euro NCAP|Euro NCAPcopa]] quimpiya mācuīlli cītlaltin. Yancuīliztli ōmochīuh in īpan [[2005]] {{6casa}} xihuitl. ==Tepozyōllōtl== ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Hatchback ! Coupé-Cabrio |- | [[Īxiptli:Renault Megane rear 20071002.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Renault Mégane CC rear.JPG|200px]] |} {| class="wikitable" |- ! Saloon ! Break |- | [[Īxiptli:Renault Mégane Stufenheck 1.6 16V Heck.JPG|200px]] | [[Īxiptli:Renault Mégane II Phase I Grandtour 1.9 dCi Authentique Heck.JPG|200px]] |} ==No xiquitta== *[[Mégane II Renault Sport]] =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault Mégane 2}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualli coupé-cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualli hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Mégane 2]] ki1nvmsmvl0ea3ggyhbhc5lvc8ncp9d Renault Supercinq 0 11633 501157 442060 2022-07-30T15:53:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Infobox auto | Nombre = Renault Supercinq | Photo = Renault_Supercinq.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = Renault 5 II | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[1985]] - [[1996]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[FIAT Uno]]<br>[[Ford Fiesta II]]<br>[[Opel Corsa A]]<br>[[Peugeot 205]]<br>[[SEAT Ibiza II]]<br>[[Volkswagen Polo II]] | Last car = [[Īxiptli:Renault 5 first generation light blue.jpg|50px]]<br>[[Renault 5]]<br>(1972 - 1984) | This car = [[Īxiptli:Renault Supercinq.jpg|50px]]<br>[[Renault Supercinq|Supercinq]]<br> (1985 - 1996) | Next car = [[Īxiptli:Renault_clio_1-white-rear.jpg|50px]]<br>[[Renault Clio|Clio]]<br>(1989 - 1998) }} '''Renault Supercinq''' ītōca cē [[tepitōn tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1985]] {{12casa}} oc [[1996]] {{10ped}} xihuitl. ==No xiquitta== *[[Renault Clio]] *[[Renault 5]] *[[Renault 5 Turbo]] =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh tepitōn hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Supercinq]] 7tv3l39xgrjdmox31p2riio30cyy0su 501159 501157 2022-07-30T15:54:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Supercinq | Photo = Renault_Supercinq.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = Renault 5 II | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[1985]] - [[1996]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[FIAT Uno]]<br>[[Ford Fiesta II]]<br>[[Opel Corsa A]]<br>[[Peugeot 205]]<br>[[SEAT Ibiza II]]<br>[[Volkswagen Polo II]] | Last car = [[Īxiptli:Renault 5 first generation light blue.jpg|50px]]<br>[[Renault 5]]<br>(1972 - 1984) | This car = [[Īxiptli:Renault Supercinq.jpg|50px]]<br>[[Renault Supercinq|Supercinq]]<br> (1985 - 1996) | Next car = [[Īxiptli:Renault_clio_1-white-rear.jpg|50px]]<br>[[Renault Clio|Clio]]<br>(1989 - 1998) }} '''Renault Supercinq''' ītōca cē [[tepitōn tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1985]] {{12casa}} oc [[1996]] {{10ped}} xihuitl. ==No xiquitta== *[[Renault Clio]] *[[Renault 5]] *[[Renault 5 Turbo]] =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh tepitōn hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Supercinq]] g7wxxuv591zhm3rfzt60hek0pu83z3e Volkswagen Eurovan T5 0 11635 501050 443225 2022-07-30T13:28:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Eurovan T5 | Photo = VW T5 California front 20071215.jpg | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Occētōcāitl = Volkswagen Kombi<br>Volkswagen Multivan<br>Volkswagen T5<br>Volkswagen Transporter | Mark = Inic mācuīlli (MkV) | Años = [[2003]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Van]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Ford Transit]]<br>[[Fiat Ducato]]<br>[[Nissan Urvan]]<br>[[Peugeot Boxer]]<br>[[Renault Trafic]]<br>[[Toyota Hiace]] | Last car = [[Image:VW T4 Multivan Allstar.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Eurovan T4|Eurovan T4]]<br>(1990 - 2003) | This car = [[Image:VW T5 California front 20071215.jpg|50px]]<br>Eurovan T5<br>(2003 - 201?) | Next car = }} '''Volkswagen Eurovan T5''' ītōcā cē [[van]] quichīhua [[Volkswagen]] īhuīcpa [[2003]] {{4caña}}. ==Tlahtōllōtl== ====Tepozyōllōtl==== ==Nō xiquitta== =={{Links}}== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Categoría:Āxcān huēyi van]] [[Categoría:Volkswagen|Eurovan 5]] a48t9czlm10k6f0hahycquu794y5u4j 501051 501050 2022-07-30T13:29:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Eurovan T5 | Photo = VW T5 California front 20071215.jpg | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Occētōcāitl = Volkswagen Kombi<br>Volkswagen Multivan<br>Volkswagen T5<br>Volkswagen Transporter | Mark = Inic mācuīlli (MkV) | Años = [[2003]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Van]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Ford Transit]]<br>[[Fiat Ducato]]<br>[[Nissan Urvan]]<br>[[Peugeot Boxer]]<br>[[Renault Trafic]]<br>[[Toyota Hiace]] | Last car = [[Image:VW T4 Multivan Allstar.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Eurovan T4|Eurovan T4]]<br>(1990 - 2003) | This car = [[Image:VW T5 California front 20071215.jpg|50px]]<br>Eurovan T5<br>(2003 - 201?) | Next car = }} '''Volkswagen Eurovan T5''' ītōcā cē [[van]] quichīhua [[Volkswagen]] īhuīcpa [[2003]] {{4caña}}. ==Tlahtōllōtl== ====Tepozyōllōtl==== ==Nō xiquitta== =={{Links}}== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Categoría:Āxcān huēyi van]] [[Categoría:Volkswagen|Eurovan 5]] 228gul40tswdepaopk9312y2to1bni2 Volkswagen Jetta V 0 11638 501062 449885 2022-07-30T13:33:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Jetta V | Photo = VW Jetta 2.0 TDI.JPG | Caption = 2005 Volkswagen Jetta L4 2.0d | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Inic mācuīlli (MkV) | Años = [[2005]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Ford Focus II|Ford Focus II Saloon]]<br>[[Honda Civic VIII|Honda Civic SE VIII]]<br>[[Nissan Tiida|Nissan Tiida Saloon]]<br>[[Opel Astra H|Opel Astra H Saloon]]<br>[[Peugeot 307|Peugeot 307 Saloon]]<br>[[Toyota Corolla]]<br> | Motores = | Velmáx = | Last car = [[Īxiptli:Vw bora.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Jetta IV|Jetta IV]]<br>(1998 - 2010) | This car = [[Īxiptli:VW Jetta 2.0 TDI.JPG|50px]]<br>Jetta V<br>(2005 - 2010) | Next car = [[Īxiptli:No car.png|50px]]<br>[[Volkswagen Jetta VI|Jetta VI]]<br>(2010 - 201?) }} '''Volkswagen Jetta V''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] quichīhua [[Volkswagen]] īhuīcpa [[2005]] {{6casa}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Nō xiquitta== {{Commons}} {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualli huayin|Volkswagen Jetta 5]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualli tepozcaxitl|Volkswagen Jetta 5]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Jetta 5]] in59gdi4fewz6pcgv3rvqvqqouax9q3 Volkswagen Jetta IV 0 11639 501061 496976 2022-07-30T13:32:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Jetta IV | Photo = VW Bora front 20071012.jpg | Caption = 2004 Volkswagen Jetta IV L4 1.8t (150bhp · 220km/h) | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Nāuhto (Mk4) | Años = [[1998]] - [[2010]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Ford Focus|Ford Focus Sedán]]<br>[[Honda Civic VII|Honda Civic SE VII]]<br>[[Opel Astra G|Opel Astra G Sedán]]<br>[[Peugeot 306|Peugeot 306 Saloon]]<br>[[Peugeot 307|Peugeot 307 Saloon]]<br>[[Renault Mégane|Renault Mégane Saloon]]<br>[[Renault Mégane II|Renault Mégane II Sedán]]<br>[[Toyota Corolla IX]] | Last car = [[Īxiptli:Jetta-RR.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Jetta III|Jetta III]]<br>(1991 - 1998) | This car = [[Īxiptli:VW Bora front 20071012.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Jetta IV|Jetta IV]]<br>(1998 - 2010) | Next car = [[Īxiptli:VW Jetta 2.0 TDI.JPG|50px]]<br>[[Volkswagen Jetta V|Jetta V]]<br>(2009 - 201?) }} '''Volkswagen Jetta IV''' ītōca cē [[zacualli tepozmalacatl]] quichīhua [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1998]] {{12conejo}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== Cah in Jetta IV tepozcaxicopa īhuīc [[Volkswagen Golf IV|Golf IV]]. [[Mēxihco]], cualli monamaca, auh oc quichīhua. ==Tepozyōllōtl== ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Tepozcaxitl ! Variant |- | [[Īxiptli:VW Bora rear 20071012.jpg|200px]] | [[Īxiptli:VW Bora Variant rear 20071030.jpg|200px]] |} ==Nō xiquitta== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualli tepozcaxitl|Volkswagen Jetta 4]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli huayin|Volkswagen Jetta 4]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Jetta 4]] 57b4sixmxh3l61cux7uxnd7xs5cvwqi Volkswagen Golf IV 0 11684 501055 442064 2022-07-30T13:30:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Golf IV | Photo = VW Golf 4 front 20071026.jpg | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Nāuhto (MkIV) | Años = [[1997]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Cabrio]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Ford Focus]]<br>[[Honda Civic VII]]<br>[[Opel Astra G]]<br>[[Peugeot 306]]<br>[[Peugeot 307]]<br>[[Renault Mégane]]<br>[[Renault Mégane II]]<br>[[Toyota Corolla]] | Last car = [[Īxiptli:VW Golf III front 20070522.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Golf III|Golf III]]<br>(1991 - 1999) | This car = [[Īxiptli:VW Golf 4 front 20071026.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Golf IV|Golf IV]]<br>(1997 - 2009) | Next car = [[Īxiptli:VW Golf V front 20071026.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Golf V|Golf V]]<br>(2003 - 2009) }} '''Volkswagen Golf IV''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] quichīhua [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1997]] {{11casa}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Nō xiquitta== *[[Volkswagen Jetta IV]] =={{links}}== [[Īxiptli:VW Golf 4 rear 20071026.jpg|thumb|left|250px|In Volkswagen Golf IV 1.8i]] {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualli hatchback|Volkswagen Golf 4]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli cabrio|Volkswagen Golf 4]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli huayin|Volkswagen Golf 4]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Golf 4]] tmqsgbndw5esfj39p6d9spetzfj3j15 Renault Laguna II 0 11685 501167 442065 2022-07-30T15:59:39Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Laguna II | Photo = Renault Laguna front 20070727.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Inic mācuīlli (Mk5) | Años = [[2001]] - [[2007]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Liftback]]<br>[[Huayin]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Ford Mondeo II]]<br>[[Honda Accord VII]]<br>[[Nissan Altima III]]<br>[[Opel Vectra B]]<br>[[Peugeot 406]]<br>[[Toyota Camry VI]]<br>[[Volkswagen Passat V]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Laguna front 20071030.jpg|50px]]<br>[[Renault Laguna|Laguna]]<br>(1993 - 2000) | This car = [[Īxiptli:Renault Laguna front 20070727.jpg|50px]]<br>Laguna II<br>(2001 - 2007) | Next car = [[Īxiptli:Renault Laguna III Phase I.JPG|50px]]<br>[[Renault Laguna III|Laguna III]]<br>(2007 - 201?) }} '''Renault Laguna II''' ītōca cē [[cualli tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[2001]] {{2casa}} oc [[2007]] {{8caña}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Liftback ! Grand Tour |- | [[Īxiptli:Renault Laguna rear 20070727.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Renault Laguna Kombi rear 20080108.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{DEFAULTSORT:Renault Laguna 2}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli liftback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Laguna 2]] 6c0rkp5s65q5inqv3eenakw4vmf5rei Renault Laguna III 0 11686 501166 442066 2022-07-30T15:59:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Laguna III | Photo = Renault Laguna III Phase I front-1.JPG | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Inic chicuacē (Mk6) | Años = [[2007]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Liftback]]<br>[[Coupé]]<br>[[Huayin]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Ford Mondeo III]]<br>[[Honda Accord VIII]]<br>[[Nissan Altima IV]]<br>[[Opel Vectra]]<br>[[Peugeot 407]]<br>[[Toyota Camry]]<br>[[Volkswagen Passat VI]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Laguna front 20070727.jpg|50px]]<br>[[Renault Laguna II|Laguna II]]<br>(2001 - 2007) | This car = [[Īxiptli:Renault Laguna III Phase I.JPG|50px]]<br>[[Renault Laguna III|Laguna III]]<br>(2007 - 201?) | Next car = [[Īxiptli:No car.png|50px]]<br>[[Renault Laguna IV|Laguna IV]]<br>(201? - 201?) }} '''Renault Laguna III''' ītōca cē [[cualli tepozmalacatl]] quichīhua [[Renault]] īhuīcpa [[2007]] {{8caña}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Liftback ! Grand Tour ! Fluence |- | [[Īxiptli:Renault Laguna III Phase I rear.JPG|200px]] | [[Īxiptli:Renault Laguna Kombi rear 20071203.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Renault laguna coupe trasera.JPG|200px]] |} ==No xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault Laguna 3}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān cualli coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān cualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān cualli liftback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Laguna 3]] pnp7e59hzk5on5fmd2us2d5jbzn2hwb Mégane II Renault Sport 0 11695 501144 442067 2022-07-30T15:46:34Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Mégane II Renault Sport | Photo = RenaultMeganeSport.JPG | Caption = 2006 Mégane II Renault Sport R26, L4t (247bhp · 250km/h) | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[2004]] - [[2010]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl|Zacualli]] [[hot hatch]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Alfa Romeo 147]]<bR>[[Audi S3]]<br>[[BMW 130i]]<br>[[Ford Focus RS]]<br>[[Honda Civic Si]]<br>[[Opel Astra OPC]]<br>[[SEAT León Cupra R II]]<br>[[Volkswagen Golf GTI V]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Mégane Coach Phase I 16V Montecarlo Heck.JPG|50px]]<br>[[Renault Mégane|Mégane Coupé]]<br>(1996 - 2002) | This car = [[Īxiptli:RenaultMeganeSport.JPG|50px]]<br>[[Renault Mégane II|Mégane II RS]]<br>(2002 - 2009) | Next car = [[Īxiptli:No car.png|50px]]<br>[[Mégane III Renault Sport|Mégane III RS]]<br>(2009 - 201?) }} '''Mégane II Renault Sport''' nozo '''Mégane II RS''' ītōcā cē [[zacualli tepozmalacatl|zacualli]] [[hot hatch]] [[momomalacatl]] quichīhua [[Renault]] īhuīcpa [[2004]] {{5ped}} xihuitl. ==No xiquitta== *[[Renault Mégane II]] *[[Clio Renault Sport]] *[[Twingo Renault Sport]] {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualli hot hatch|Renault, Mégane II Sport]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Mégane 2 Sport]] eg0kwkrpls4xpwsfuek11a7p5m2ehf1 Ford Futura 0 11698 501232 497167 2022-07-30T16:54:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Futura | Photo = 2006 Ford Fusion (US).jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Occētōcāitl = Ford Fusion | Mark = Achto (MkI) | Años = [[2006]] - āxcān | Tipo = [[Cualtzin tepozmalacatl]] | País = {{USA}} | Rivales = [[Citroën C5]]<br>[[Honda Accord VIII]]<br>[[Mazda 6]]<br>[[Peugeot 407]]<br>[[Renault Laguna III]]<br>[[Toyota Camry VII]]<br>[[Volkswagen Passat VI]] | Last car = | This car = [[Image:2006 Ford Fusion (US).jpg|50px]]<br>Futura<br>(2006 - 201?) | Next car = }} '''Ford Futura''' nozo '''Ford Fusion''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] quichīhua [[Ford]] īhuīcpa [[2006]] {{7conejo}} xihuitl. ==No xiquitta== *[[Ford]] *[[Ford Fusion]] =={{Links}}== {{Ford}} {{Ford (1981)}} [[Categoría:Āxcān cualtzin tepozcaxitl]] [[Categoría:Ford]] 11v93n41ztj5myoyxkbtkq4zbxulrjo Porsche 911 Carrera 0 11714 501110 450282 2022-07-30T13:58:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Porsche 911 Carrera | Photo = Porsche 911 S Front.jpg | Tlatlaliani = [[Porsche|<font color="white">Porsche</font>]] | Mark = Achto (Mk1) | Caption = | Años = [[1964]] - [[1989]] | Tipo = [[Momomalacatzin]] | Carrocerías = [[Cabrio]]<br>[[Coupé]]<br>[[Targa]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Jaguar E-Type]] | Last car = | This car = [[Image:Porsche 911 S Front.jpg|50px]]<br>911 Carrera<br />(1963 - 1989) | Next car = [[Image:Porsche 964 Jubimodell.jpg|50px]]<br>[[Porsche 964 Carrera|964 Carrera]]<br> (1989 - 1993) }} '''Porsche 911 Carrera''' ītōcā cē [[momomalacatl]] ōquichīuh [[Porsche]] īhuīcpa [[1963]] {{3caña}} oc [[1989]] {{3casa}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == ==== Tepozyōllōtl ==== == Nō xiquitta == *[[Porsche 930 Turbo]] == {{Links}} == {{Commons}} {{Porsche}} [[Categoría:Huēhueh cabrio momomalacatzin]] [[Categoría:Huēhueh coupé momomalacatzin]] [[Categoría:Huēhueh targa momomalacatzin]] [[Categoría:Porsche]] afopqjjxlvzw3gedenz93d7j5jgkify Porsche 964 Carrera 0 11715 501111 450283 2022-07-30T13:58:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Porsche 964 Carrera | Photo = Porsche 964 1Y7A6054.jpg | Tlatlaliani = [[Porsche|<font color="white">Porsche</font>]] | Occētōcāitl = Porsche 911 Carrera II | Mark = Ōnto (MkII) | Caption = | Años = [[1989]] - [[1993]] | Tipo = [[Momomalacatzin]] | Carrocerías = [[Cabrio]]<br>[[Coupé]]<br>[[Targa]] | País = {{DEU}} | Rivales = | Last car = [[Image:Porsche 911 S Front.jpg|50px]]<br>[[Porsche 911 Carrera|911 Carrera]]<br />(1963 - 1989) | This car = [[Image:Porsche 964 Jubimodell.jpg|50px]]<br>964 Carrera<br>(1989 - 1993) | Next car = [[Image:Yellow Porsche 911 Carrera RS Type 993 Clubsport Coupé.jpg|50px]]<br>[[Porsche 993 Carrera|993 Carrera]]<br>(1993 - 1998) }} '''Porsche 964 Carrera''' ītōcā cē [[momomalacatl]] ōquichīuh [[Porsche]] īhuīcpa [[1989]] {{3casa}} oc [[1993]] {{7casa}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == ==== Tepozyōllōtl ==== == Nō xiquitta == *[[Porsche 964 Turbo]] *[[Porsche 964 GT2]] == {{Links}} == {{Commons}} {{Porsche}} [[Categoría:Porsche]] 6mgc4dcsosul27sy8qryfw7islh2mu4 Porsche 993 Carrera 0 11716 501112 450286 2022-07-30T13:59:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Porsche 993 Carrera | Photo = Yellow Porsche 911 Carrera RS Type 993 Clubsport Coupé.jpg | Tlatlaliani = [[Porsche|<font color="white">Porsche</font>]] | Occētōcāitl = Porsche 911 Carrera III | Mark = Yēto (MkIII) | Caption = | Años = [[1993]] - [[1998]] | Tipo = [[Momomalacatzin]] | Carrocerías = [[Cabrio]]<br>[[Coupé]]<br>[[Targa]] | País = {{DEU}} | Rivales = | Last car = [[Image:Porsche 964 Jubimodell.jpg|50px]]<br>[[Porsche 964 Carrera|964 Carrera]]<br>(1989 - 1993) | This car = [[Image:Yellow Porsche 911 Carrera RS Type 993 Clubsport Coupé.jpg|50px]]<br>993 Carrera<br>(1993 - 1998) | Next car = <br>[[Porsche 996 Carrera|996 Carrera]]<br>(1998 - 2004) }} '''Porsche 993 Carrera''' ītōcā cē [[momomalacatl]] ōquichīuh [[Porsche]] īhuīcpa [[1993]] {{7casa}} oc [[1998]] {{11conejo}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == ==== Tepozyōllōtl ==== == Nō xiquitta == *[[Porsche 993 Turbo]] *[[Porsche 993 GT2]] == {{Links}} == {{Commons}} {{Porsche}} [[Categoría:Porsche]] bm4ik4ssas13swik4t2pl2cki51smpf Porsche 996 Carrera 0 11717 501109 450287 2022-07-30T13:58:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Porsche 996 Carrera | Photo = Silver Porsche.jpg | Tlatlaliani = [[Porsche|<font color="white">Porsche</font>]] | Occētōcāitl = Porsche 911 Carrera IV | Mark = Nāuhto (Mk4) | Caption = | Años = [[1998]] - [[2004]] | Tipo = [[Momomalacapīl]] | Carrocerías = [[Cabrio]]<br>[[Coupé]]<br>[[Targa]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Aston Martin DB7]]<br>[[Chevrolet Corvette Z06]]<br>[[Ferrari 360]]<br>[[Maserati Coupé]]<br>[[TVR Tuscan]] | Last car = [[Īxiptli:Yellow Porsche 911 Carrera RS Type 993 Clubsport Coupé.jpg|50px]]<br>[[Porsche 993 Carrera|993 Carrera]]<br>(1993 - 1998) | This car = <br>[[Porsche 996 Carrera|996 Carrera]]<br>(1998 - 2004) | Next car = [[Īxiptli:Porsche Carrera 4S rear 20080519.jpg|50px]]<br>[[Porsche 997 Carrera|997 Carrera]]<br>(2005 - 201?) }} '''Porsche 996 Carrera''' ītōca cē [[momomalacapīl]] ōquichīuh [[Porsche]] īhuīcpa [[1993]] {{7casa}} oc [[1998]] {{11conejo}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == == Tepozyōllōtl == == Nō xiquitta == *[[Porsche 996 Turbo]] *[[Porsche 996 GT2]] == {{Links}} == {{Commons}} {{Porsche}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cabrio momomalacapīl]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh coupé momomalacapīl]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh targa momomalacapīl]] [[Neneuhcāyōtl:Porsche|996 Carrera]] rx60rqibgcyt8y3lr34zcl6pkeszi6t Porsche 997 Carrera 0 11718 501113 450288 2022-07-30T13:59:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Porsche 997 Carrera | Photo = Porsche Carrera 4S rear 20080519.jpg | Tlatlaliani = [[Porsche|<font color="white">Porsche</font>]] | Occētōcāitl = Porsche 911 Carrera V | Mark = Inic mācuīlli (MkV) | Caption = | Años = [[2005]] - [[2008]] | Tipo = [[Momomalacatzin]] | Carrocerías = [[Cabrio]]<br>[[Coupé]]<br>[[Targa]] | País = {{DEU}} | Rivales = | Last car = <br>[[Porsche 996 Carrera|996 Carrera]]<br>(1998 - 2004) | This car = [[Image:Porsche Carrera 4S rear 20080519.jpg|50px]]<br>997 Carrera<br>(2005 - 2008) | Next car = [[Image:No car.png|50px]]<br>[[Porsche 998 Carrera|998 Carrera]]<br>(2008 - 201?) }} '''Porsche 997 Carrera''' ītōcā cē [[momomalacatl]] ōquichīuh [[Porsche]] īhuīcpa [[2005]] {{6casa}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == ==== Tepozyōllōtl ==== == Nō xiquitta == *[[Porsche 997 Turbo]] *[[Porsche 997 GT2]] == {{Links}} == {{Commons}} {{Porsche}} [[Categoría:Porsche]] myc0ztyr10yd0unc91crytos6266f0h Neneuhcāyōtl:Ford 14 11722 501233 500098 2022-07-30T16:55:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Tlahtohcayotl in Cepanca]] jic7cyxetlw0bjuzs3z0gw2ayz5oy6p Neneuhcāyōtl:Renault 14 11723 501125 500087 2022-07-30T15:35:42Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Francia]] 4x6dk6fdg6mlc9t3tuyi3th5wip5771 501127 501125 2022-07-30T15:36:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Francia]] [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli]] m0rdgfyiatrwvv9jrontepykx6qoqpm 501152 501127 2022-07-30T15:49:52Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Francia]] 4x6dk6fdg6mlc9t3tuyi3th5wip5771 Neneuhcāyōtl:Peugeot 14 11737 501147 495728 2022-07-30T15:47:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli]] [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Francia]] ou9rwkz2j59ynauxs9s0yzcy3roly3u 501151 501147 2022-07-30T15:49:34Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Francia]] 4x6dk6fdg6mlc9t3tuyi3th5wip5771 Neneuhcāyōtl:Huēhueh tepitōn tepozmalacatl 14 11743 501213 89540 2022-07-30T16:39:41Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki *[[Tepitōn tepozmalacatl]] *[[Tepozmalacatl neneuhcāyōtl]] [[Categoría:Huehuehcauh nenhuaztli]] 3hiizbmqeygf42rrwi2mgmsj49ta4om Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nenhuaztli 14 11744 501214 495688 2022-07-30T16:40:04Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh tepozmalacatl]] a [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nehuaztli]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli]] 7sravmclik46hyfuqsdjvkryxptuo7b 501216 501214 2022-07-30T16:40:19Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nehuaztli]] a [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nenhuaztli]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli]] 7sravmclik46hyfuqsdjvkryxptuo7b Volkswagen Phaeton 0 11752 501069 496085 2022-07-30T13:36:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Phaeton | Photo = VW Phaeton rear 20071215.jpg | Caption = | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Achto (MkI) | Años = [[2002]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Cuācualtzin tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Audi A8 II]]<br>[[BMW 7er-E65]]<br>[[Mercedes-Benz S-W221|Mercedes S-W221]]<br>[[Volvo S80 II]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:VW Phaeton rear 20071215.jpg|50px]]<br>Phaeton<br>(2002 - 201?) | Next car = }} '''Volkswagen Phaeton''' (nozo '''Volkswagen Concept D''') ītōcā cē [[tepozmalacatl]] quichīhua [[Volkswagen]] īhuīcpa [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān cuācualtzin tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Phaeton]] kk3qor53d08ncfe4exor2hj4cq586wm 501070 501069 2022-07-30T13:36:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Phaeton | Photo = VW Phaeton rear 20071215.jpg | Caption = | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Achto (MkI) | Años = [[2002]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Cuācualtzin tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Audi A8 II]]<br>[[BMW 7er-E65]]<br>[[Mercedes-Benz S-W221|Mercedes S-W221]]<br>[[Volvo S80 II]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:VW Phaeton rear 20071215.jpg|50px]]<br>Phaeton<br>(2002 - 201?) | Next car = }} '''Volkswagen Phaeton''' (nozo '''Volkswagen Concept D''') ītōcā cē [[tepozmalacatl]] quichīhua [[Volkswagen]] īhuīcpa [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān cuācualtzin tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Phaeton]] 19p3vdg8bhc9gz7ffb73c3e48xpyrri Volkswagen Polo 0 11753 501071 497223 2022-07-30T13:36:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Polo | Photo = VW Polo LS I 1977 green hr TCE.jpg | Caption = | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Achto (MkI) | Años = [[1975]] - [[1981]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Ford Fiesta]]<br>[[Mazda 121]]<br>[[Peugeot 204]]<br>[[Renault 5]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:VW Polo LS I 1977 green hr TCE.jpg|50px]]<br>Polo<br>(1975 - 1981) | Next car = [[Īxiptli:Polo 86C 1.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Polo II|Polo II]]<br>(1981 - 1994) }} '''Volkswagen Polo''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1975]] {{2caña}} oc [[1981]] {{8casa}} xihuitl. ==Nō xiquitta== *[[Volkswagen Derby]] {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh tepitōn hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Polo]] r0zweh5xc1hw7xzsp3bh537ywjp46jn Volkswagen Polo II 0 11754 501072 442093 2022-07-30T13:37:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Polo II | Photo = Polo 86C 1.jpg | Caption = | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[1981]] - [[1994]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Ford Fiesta]]<br>[[Mazda 121]]<br>[[Opel Corsa A]]<br>[[Peugeot 205]]<br>[[Renault Supercinq]]<br>[[SEAT Ibiza]] | Last car = [[Image:VW Polo LS I 1977 green hr TCE.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Polo|Polo]]<br>(1975 - 1981) | This car = [[Image:Polo 86C 1.jpg|50px]]<br>Polo II<br>(1981 - 1994) | Next car = [[Image:VW Polo III front 20080717.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Polo III|Polo III]]<br>(1994 - 2002) }} '''Volkswagen Polo II''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1981]] {{8casa}} oc [[1994]] {{8conejo}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Nō xiquitta== *[[Volkswagen Derby II]] {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Categoría:Huēhueh tepitōn hatchback]] [[Categoría:Huēhueh tepitōn huayin]] [[Categoría:Volkswagen|Polo 2]] m6vzw0ofjkexfvlkow3zuahilica31w Volkswagen Polo III 0 11756 501073 442094 2022-07-30T13:37:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Polo III | Photo = VW Polo III front 20080717.jpg | Caption = | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Yēto (MkIII) | Años = [[1994]] - [[2002]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Ford Fiesta II]]<br>[[Mazda 121]]<br>[[Opel Corsa B]]<br>[[Peugeot 206]]<br>[[Renault Clio]]<br>[[Renault Clio II]]<br>[[SEAT Ibiza II]] | Last car = [[Īxiptli:Polo 86C 1.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Polo II|Polo II]]<br>(1981 - 1994) | This car = [[Īxiptli:VW Polo III front 20080717.jpg|50px]]<br>Polo III<br>(1994 - 2002) | Next car = [[Īxiptli:VW Polo IV United front.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Polo IV|Polo IV]]<br>(2002 - 200?) }} '''Volkswagen Polo III''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1994]] {{8conejo}} oc [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Nō xiquitta== *[[Volkswagen Derby III]] {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh tepitōn hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh tepitōn huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Polo 3]] 7r8op9sxewwv8xatghmkpex79f8to4i Volkswagen Polo IV 0 11757 501074 442095 2022-07-30T13:37:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Polo IV | Photo = VW Polo IV United front.jpg | Caption = | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Nāuhto (MkIV) | Años = [[2002]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Tepozcaxitl]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Ford Fiesta III]]<br>[[Mazda 2]]<br>[[Opel Corsa C]]<br>[[Peugeot 206]]<br>[[Renault Clio II]]<br>[[Renault Clio III]]<br>[[SEAT Ibiza III]] | Last car = [[Īxiptli:VW Polo III front 20080717.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Polo III|Polo III]]<br>(1994 - 2002) | This car = [[Īxiptli:VW Polo IV United front.jpg|50px]]<br>Polo IV<br>(2002 - 200?) | Next car = }} '''Volkswagen Polo IV''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] quichīhua [[Volkswagen]] īhuīcpa [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Nō xiquitta== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān tepitōn hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān tepitōn tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Polo 4]] 769aqe8a7soqf48meik19yg5l1oq9gq Neneuhcāyōtl:Volkswagen 14 11758 501083 500089 2022-07-30T13:43:52Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Nenhuaztli]] [[Neneuhcāyōtl:Nehhuaztli itech Alemania]] n59z3zh1hz5urc928o8557n0dx4fwjq 501094 501083 2022-07-30T13:47:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Nenhuaztli]] [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania]] eem91c2soe8vzze9hs16wustbwndhjc 501150 501094 2022-07-30T15:49:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania]] ekt0531o133oeb5z5u2lw01qz1jpe51 Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozmalacatl 14 11766 501156 89657 2022-07-30T15:52:55Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Huehuehcauh nenhuaztli]] 73pnp03vdmim2g8xzw526kkxfs13hbg Nissan Fairlady Z S30 0 11774 501200 442099 2022-07-30T16:31:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Nissan Fairlady Z S30 | Photo = JapaneseFairladyZ1970.jpg | Tlatlaliani = [[Nissan|<font color="white">Nissan</font>]] | Occētōcāitl = Datsun S30 | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[1970]] - [[1978]] | Tipo = [[Momomalacatl]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{JPN}} | Rivales = [[Lotus Europa]]<br>[[Toyota Celica]] | Last car = [[Image:SPL212.jpg|50px]]<br>[[Datsun Fairlady|Fairlady S211]]<br>(1959 - 1970) | This car = [[Image:JapaneseFairladyZ1970.jpg|50px]]<br>Fairlady Z S30<br>(1970 - 1978) | Next car = [[Image:79-83 Datsun 280ZX front.jpg|50px]]<br>[[Nissan Fairlady Z S130|Fairlady Z S130]]<br>(1978 - 1983) }} '''Nissan Fairlady Z S30''' ītōcā cē [[momomalacatl]] ōquichīuh [[Nissan]] īhuīcpa [[1970]] {{10conejo}} oc [[1978]] {{5conejo}} xihuitl. ==No xiquitta== =={{Links}}== {{Nissan}} {{Nissan (1951)}} [[Categoría:Huēhueh momomalacatl coupé|Nissan Fairlady 2]] [[Categoría:Nissan|Fairlady 2]] 3gr7t8qarjxp5qr917ie2hxkwa4z13q Nissan Fairlady Z S130 0 11775 501264 442100 2022-07-30T17:38:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Nissan Fairlady Z S130 | Photo = 79-83 Datsun 280ZX front.jpg | Tlatlaliani = [[Nissan|<font color="white">Nissan</font>]] | Occētōcāitl = Datsun 280ZX<br />Nissan 280ZX | Mark = Yēto (MkIII) | Años = [[1978]] - [[1983]] | Tipo = [[Momomalacatl]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{JPN}} | Rivales = [[Lotus Europa]]<br />[[Toyota Celica II]] | Last car = [[Īxiptli:JapaneseFairladyZ1970.jpg|50px]]<br />[[Nissan Fairlady Z S30|Fairlady Z S30]]<br />(1970 - 1978) | This car = [[Īxiptli:79-83 Datsun 280ZX front.jpg|50px]]<br />Fairlady Z S130<br />(1978 - 1983) | Next car = [[Īxiptli:Nissan-300ZX-Z31.jpg|50px]]<br />[[Nissan Fairlady Z31|Fairlady Z31]]<br />(1983 - 1989) }} '''Nissan Fairlady Z S130''' ītōcā cē [[momomalacatl]] ōquichīuh [[Nissan]] īhuīcpa [[1978]] {{5conejo}} oc [[1983]] {{10caña}} xihuitl. == {{Links}} == {{Nissan}} {{Nissan (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh momomalacatl coupé|Nissan Fairlady 3]] [[Neneuhcāyōtl:Nissan|Fairlady 3]] 34gf9ligxcb9gklcv09ag034rwqjhog Nissan Fairlady Z31 0 11777 501265 442101 2022-07-30T17:39:14Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Nissan Fairlady Z31 | Photo = Nissan-300ZX-Z31.jpg | Tlatlaliani = [[Nissan|<font color="white">Nissan</font>]] | Occētōcāitl = Nissan 300ZX | Mark = Nāuhto (MkIV) | Años = [[1983]] - [[1989]] | Tipo = [[Momomalacatl]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{JPN}} | Rivales = [[Toyota Celica III]]<br />[[Toyota Celica IV]] | Last car = [[Īxiptli:79-83 Datsun 280ZX front.jpg|50px]]<br />[[Nissan Fairlady Z S130|Fairlady Z S130]]<br />(1978 - 1983) | This car = [[Īxiptli:Nissan-300ZX-Z31.jpg|50px]]<br />Fairlady Z31<br />(1983 - 1989) | Next car = [[Īxiptli:Nissan300ZX 2.jpg|50px]]<br />[[Nissan Fairlady Z32|Fairlady Z32]]<br />(1989 - 2000) }} '''Nissan Fairlady Z31''' ītōcā cē [[momomalacatl]] ōquichīuh [[Nissan]] īhuīcpa [[1983]] {{10caña}} oc [[1989]] {{3casa}} xihuitl. == {{Links}} == {{Nissan}} {{Nissan (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh momomalacatl coupé|Nissan Fairlady 4]] [[Neneuhcāyōtl:Nissan|Fairlady 4]] q6aaw9kcd11qg9yeait4j2bxfte6g5t Nissan Fairlady Z32 0 11778 501266 442105 2022-07-30T17:39:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Nissan Fairlady Z32 | Photo = Nissan300ZX 2.jpg | Tlatlaliani = [[Nissan|<font color="white">Nissan</font>]] | Occētōcāitl = Nissan 300ZX | Mark = Inic mācuīlli (Mk5) | Años = [[1989]] - [[2000]] | Tipo = [[Momomalacapōl]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{JPN}} | Rivales = [[Audi TT 8N]]<br>[[Porsche 986 Boxster]]<br>[[Toyota Celica V]]<br>[[Toyota Celica VI]] | Last car = [[Īxiptli:Nissan-300ZX-Z31.jpg|50px]]<br>[[Nissan Fairlady Z31|Fairlady Z31]]<br>(1983 - 1989) | This car = [[Īxiptli:Nissan300ZX 2.jpg|50px]]<br>Fairlady Z32<br>(1989 - 2000) | Next car = [[Īxiptli:Blue350.jpg|50px]]<br>[[Nissan Fairlady Z33|Fairlady Z33]]<br>(2002 - āxcān) }} '''Nissan Fairlady Z32''' ītōca cē [[momomalacapōl]] ōquichīuh [[Nissan]] īhuīcpa [[1989]] {{3casa}} oc [[2000]] {{1caña}} xihuitl. =={{Links}}== {{Nissan}} {{Nissan (1981)}} {{DEFAULTSORT:Nissan Fairlady 5}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh momomalacapōl cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh momomalacapōl coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Nissan|Fairlady 5]] 22nixzbsnfnc605m9bke6msrrryr7o4 Nissan Fairlady Z33 0 11781 501267 442102 2022-07-30T17:40:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Nissan Fairlady Z33 | Photo = Blue350.jpg | Tlatlaliani = [[Nissan|<font color="white">Nissan</font>]] | Occētōcāitl = Nissan 350Z | Mark = Inic chicuacē (MkVI) | Años = [[2002]] - [[2009]] | Tipo = [[Momomalacapōl]] | Carrocerías = [[Coupé]]<br>[[Cabrio]] | País = {{JPN}} | Rivales = [[Audi TT]]<br>[[Toyota Celica VII]] | Last car = [[Īxiptli:Nissan300ZX 2.jpg|50px]]<br>[[Nissan Fairlady Z32|Fairlady Z32]]<br>(1989 - 2000) | This car = [[Īxiptli:Blue350.jpg|50px]]<br>[[Nissan Fairlady Z33|Fairlady Z33]]<br>(2002 - 2009) | Next car = [[Īxiptli:Nissan 370Z Z34 Coupe Pack Automatik 2013 Magma Red Vorderansicht Flugplatz Werneuchen.jpg|50px]]<br>[[Nissan Fairlady Z34|Fairlady Z34]]<br>(2010 - 201?) }} '''Nissan Fairlady Z33''' ītōca cē [[momomalacapōl]] quichīhua [[Nissan]] īhuīcpa [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. =={{Links}}== {{Nissan}} {{Nissan (1981)}} {{DEFAULTSORT:Nissan Fairlady 6}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān momomalacapōl cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān momomalacapōl coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Nissan|Fairlady 6]] g6l9ot1egsn9sibop162rcvtvantgoe Renault 21 0 11786 501185 442103 2022-07-30T16:08:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 21 | Photo = Renault21hatch.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Yēto (Mk3) | Años = [[1986]] - [[1994]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Notchback]]<br />[[Tepozcaxitl]]<br />[[Huayin]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Honda Accord III]]<br />[[Peugeot 405]]<br />[[Volkswagen Passat III]] | Last car = [[Īxiptli:Renault 18 Turbo 002.jpg|50px]]<br />[[Renault 18]]<br />(1978 - 1986) | This car = [[Īxiptli:Renault21hatch.jpg|50px]]<br />Renault 21<br />(1986 - 1994) | Next car = [[Īxiptli:Renault Laguna front 20071030.jpg|50px]]<br />[[Renault Laguna|Laguna]]<br />(1993 - 2000) }} '''Renault 21''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1986]] {{13conejo}} oc [[1994]] {{8conejo}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli notchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault]] quto8l1fl1uwuykgto8v8r16xfhcubh Renault 18 0 11787 501138 497218 2022-07-30T15:42:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 18 | Photo = Renault 18 Turbo 002.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Ōnto (Mk2) | Años = [[1978]] - [[1986]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Honda Accord II]]<br>[[Peugeot 504]]<br>[[Volkswagen Passat II]] | Last car = [[Image:R12bronze.jpg|50px]]<br>[[Renault 12]]<br>(1968 - 1980) | This car = [[Image:Renault 18 Turbo 002.jpg|50px]]<br>Renault 18<br>(1978 - 1986) | Next car = [[Image:Renault21hatch.jpg|50px]]<br>[[Renault 21]]<br>(1986 - 1994) }} '''Renault 18''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1978]] {{5conejo}} [[1986]] {{13conejo}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1951)}} [[Categoría:Huēhueh cualli huayin]] [[Categoría:Huēhueh cualli tepozcaxitl]] [[Categoría:Renault]] 0esxd5hlasmxe4ruwqsifmaqo25dglz Renault 12 0 11788 501183 442106 2022-07-30T16:07:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 12 | Photo = R12TL.JPG | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Achto (Mk1) | Años = [[1969]] - [[1980]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Honda Accord]]<br>[[Peugeot 504]]<br>[[Volkswagen Passat]] | Last car = | This car = [[Image:R12bronze.jpg|50px]]<br>Renault 12<br>(1968 - 1980) | Next car = [[Image:Renault 18 Turbo 002.jpg|50px]]<br>[[Renault 18]]<br>(1978 - 1986) }} '''Renault 12''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1969]] {{8ped}} [[1980]] {{7ped}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1951)}} [[Categoría:Huēhueh cualli huayin]] [[Categoría:Huēhueh cualli tepozcaxitl]] [[Categoría:Renault]] jq07jzx7ur6qvt2oigl8wx2mnaikkmw Renault 19 0 11791 501137 496966 2022-07-30T15:42:00Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 19 | Photo = Renault 19 front 20071031.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Inic mahtlāctli omōme (Mk12) | Años = [[1988]] - [[2000]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Tepozcaxitl]]<br>[[Cabrio]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Ford Escort V]]<br><br>[[Honda Civic IV]]<br>[[Honda Civic V]]<br>[[Nissan Sentra II]]<br>[[Opel Astra F]]<br>[[Peugeot 306]]<br>[[Volkswagen Golf III]]<br>[[Volkswagen Jetta III]] | Last car = [[Īxiptli:Renault 11 with wall.jpg|50px]]<br>[[Renault 11]]/[[Renault 9|9]]<br>(1981 - 1989) | This car = [[Īxiptli:Renault 19 rear 20071126.jpg|50px]]<br>Renault 19<br>(1988 - 2000) | Next car = [[Īxiptli:Renault Megane front 20080104.jpg|50px]]<br>[[Renault Mégane|Mégane I]]<br>(1996 - 2002) }} '''Renault 19''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1988]] {{2ped}} oc [[2000]] {{1ped}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Hatchback (1992-2000) ! Sedan (1992-2000) ! Cabrio (1992-1998) |- | [[Īxiptli:Renault 19 rear 20071031.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Renault 19 Europa RN (tr).jpg|200px]] | [[Īxiptli:Renault 19 II Cabriolet rear 20070321.jpg|200px]] |} {| class="wikitable" |- ! Hatchback (1988-1992) ! Sedan "Chamade" (1988-1992) ! Coach (1988-1992) |- | [[Īxiptli:Renault 19.JPG|200px]] | [[Īxiptli:Renault 19 Chamade rear 20071204.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Renault 19 rear 20080108.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Renault 19]] 6opxkaolugw57nj9y6y8984s61csdi3 Renault 11 0 11792 501182 442108 2022-07-30T16:07:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 11 | Photo = Renault 11 with wall.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = Renault Encore | Mark = Inic mahtlāctli oncē (Mk11) | Años = [[1983]] - [[1989]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Ford Escort III]]<br />[[Honda Civic II]]<br />[[Honda Civic III]]<br />[[Opel Kadett E]]<br />[[Peugeot 305]]<br />[[Volkswagen Golf II]] | Last car = [[Īxiptli:R14 001.JPG|50px]]<br />[[Renault 14]]<br />(1976 - 1983) | This car = [[Īxiptli:Renault 11 with wall.jpg|50px]]<br />Renault 11<br />(1983 - 1989) | Next car = [[Īxiptli:Renault 19 front 20071031.jpg|50px]]<br />[[Renault 19]]<br />(1988 - 2000) }} '''Renault 11''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1983]] {{10caña}} oc [[1989]] {{1ped}} xihuitl. == No xiquitta == =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault]] e634ga03sqpuivuia846pt5679glcgq Renault 14 0 11793 501184 442109 2022-07-30T16:07:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 14 | Photo = R14 001.JPG | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcaitl = | Mark = Inic mahtlāctli (Mk10) | Años = [[1976]] - [[1983]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Ford Escort II]]<br />[[Honda Civic]]<br />[[Opel Kadett C]]<br />[[Peugeot 305]]<br />[[Volkswagen Golf]] | Last car = [[Īxiptli:R6white.jpg|50px]]<br />[[Renault 6]]<br />(1968 - 1980) | This car = [[Īxiptli:R14 001.JPG|50px]]<br />Renault 14<br />(1976 - 1983) | Next car = [[Īxiptli:Renault 11 with wall.jpg|50px]]<br />[[Renault 11]]/[[Renault 9|9]]<br />(1983 - 1989) }} '''Renault 14''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1976]] {{3ped}} oc [[1983]] {{10caña}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault]] s59qqdvk2l6rt8doix4d16ymibz2dhf Renault 6 0 11794 501176 442110 2022-07-30T16:04:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Infobox auto | Nombre = Renault 6 | Photo = Renault 6 front 20080918.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcaitl = | Mark = Inic chiucnāhui (Mk9) | Años = [[1968]] - [[1980]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Opel Kadett B]]<br>[[Peugeot 304]]<br>[[Volkswagen Golf]] | Last car = [[Īxiptli:RenaultDauphine.jpg|50px]]<br>[[Renault Dauphine]]<br>(1956 - 1967) | This car = [[Īxiptli:R6white.jpg|50px]]<br>[[Renault 6]]<br>(1968 - 1980) | Next car = [[Īxiptli:R5 001.JPG|50px]]<br>[[Renault 5]]<br>(1977 - 1984) }} '''Renault 6''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1968]] {{8ped}} oc [[1980]] {{7ped}} xihuitl. ==No xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1951)}} {{DEFAULTSORT:Renault 06}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault]] tbrghcs8bpfwnz4av4rqe62be2aof6d 501177 501176 2022-07-30T16:04:42Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 6 | Photo = Renault 6 front 20080918.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcaitl = | Mark = Inic chiucnāhui (Mk9) | Años = [[1968]] - [[1980]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Opel Kadett B]]<br>[[Peugeot 304]]<br>[[Volkswagen Golf]] | Last car = [[Īxiptli:RenaultDauphine.jpg|50px]]<br>[[Renault Dauphine]]<br>(1956 - 1967) | This car = [[Īxiptli:R6white.jpg|50px]]<br>[[Renault 6]]<br>(1968 - 1980) | Next car = [[Īxiptli:R5 001.JPG|50px]]<br>[[Renault 5]]<br>(1977 - 1984) }} '''Renault 6''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1968]] {{8ped}} oc [[1980]] {{7ped}} xihuitl. ==No xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1951)}} {{DEFAULTSORT:Renault 06}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault]] rehlfahjg833hqzizrkiee6bzb39e1z Renault 10 0 11795 501181 442111 2022-07-30T16:06:38Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 10 | Photo = Renault10.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcaitl = | Mark = Inic chicuēyi (Mk8) | Años = [[1965]] - [[1971]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Opel Kadett B]]<br>[[Peugeot 304]] | Last car = [[Image:Renault8.jpg|50px]]<br>[[Renault 8]]<br>(1962 - 1971) | This car = [[Image:Renault10.jpg|50px]]<br>Renault 10<br>(1965 - 1971) | Next car = [[Image:R6white.jpg|50px]]<br>[[Renault 6]]<br>(1968 - 1980) }} '''Renault 10''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1965]] {{5casa}} oc [[1971]] {{11caña}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1951)}} [[Categoría:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Categoría:Renault]] hjdaltox5xd70rsuhn2ap3jybiom01o Renault 8 0 11796 501179 442112 2022-07-30T16:05:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 8 | Photo = Renault8.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcaitl = | Mark = Inic chicōme (Mk7) | Años = [[1962]] - [[1971]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Opel Kadett A]]<br />[[Peugeot 304]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Dauphine, 1960.JPG|50px]]<br />[[Renault Dauphine|Dauphine]]<br />(1956 - 1967) | This car = [[Īxiptli:Renault8.jpg|50px]]<br />[[Renault 8]]<br />(1962 - 1971) | Next car = [[Īxiptli:Renault10.jpg|50px]]<br />[[Renault 10]]<br />(1965 - 1971) }} '''Renault 8''' ītōca cē [[zacualli tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1962]] {{2conejo}} oc [[1971]] {{11caña}} xihuitl. == No xiquitta == =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1951)}} {{DEFAULTSORT:Renault 08}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault]] 4qjv1exk6hgetpfep8b8u47rkztovz9 Renault Dauphine 0 11797 501139 442113 2022-07-30T15:43:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Dauphine | Photo = Renault Dauphine, 1960.JPG | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | N2 = Occē tōcāitl | Occētōcāitl = Renault Ondine | Mark = Inic chicuacē (Mk6) | Años = [[1956]] - [[1967]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Opel Kadett A]] | Last car = [[Īxiptli:Juvaquatre.JPG|50px]]<br>[[Renault Juvaquatre|Juvaquatre]]<br>(1937 - 1953) | This car = [[Īxiptli:Renault Dauphine, 1960.JPG|50px]]<br>Dauphine<br>(1956 - 1967) | Next car = [[Īxiptli:Renault8.jpg|50px]]<br>[[Renault 8]]<br>(1962 - 1971) }} '''Renault Dauphine''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1956]] {{9ped}} oc [[1967]] {{7caña}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Dauphine]] exp458li03qik3eyu5v9b87q9uebvvt Renault Juvaquatre 0 11798 501143 442114 2022-07-30T15:46:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Infobox auto | Nombre = Renault Juvaquatre | Photo = Juvaquatre.JPG | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcaitl = Renault Dauphinoise | Mark = Inic mācuīlli (Mk5) | Años = [[1937]] - [[1953]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Opel Kadett]]<br>[[Peugeot 302]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Celtaquatre1.JPG|50px]]<br>[[Renault Celtaquatre|Celtaquatre]]<br>(1934 - 1938) | This car = [[Īxiptli:Juvaquatre.JPG|50px]]<br>Juvaquatre<br>(1937 - 1953) | Next car = [[Īxiptli:Renault Dauphine, 1960.JPG|50px]]<br>[[Renault Dauphine|Dauphine]]<br>(1956 - 1967) }} '''Renault Juvaquatre''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1937]] {{3casa}} oc [[1953]] {{6casa}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1921)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Juvaquatre]] do2y3qtwljw56p1cl8wa59gobxxlucf 501145 501143 2022-07-30T15:46:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Juvaquatre | Photo = Juvaquatre.JPG | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcaitl = Renault Dauphinoise | Mark = Inic mācuīlli (Mk5) | Años = [[1937]] - [[1953]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Opel Kadett]]<br>[[Peugeot 302]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Celtaquatre1.JPG|50px]]<br>[[Renault Celtaquatre|Celtaquatre]]<br>(1934 - 1938) | This car = [[Īxiptli:Juvaquatre.JPG|50px]]<br>Juvaquatre<br>(1937 - 1953) | Next car = [[Īxiptli:Renault Dauphine, 1960.JPG|50px]]<br>[[Renault Dauphine|Dauphine]]<br>(1956 - 1967) }} '''Renault Juvaquatre''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1937]] {{3casa}} oc [[1953]] {{6casa}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1921)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Juvaquatre]] h2od5g0tsfeii6p3mxok9vlmyi5nyaw Renault Celtaquatre 0 11799 501131 497303 2022-07-30T15:38:42Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Celtaquatre | Photo = Renault Celtaquatre1.JPG | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcaitl = | Mark = Nāuhto (Mk4) | Años = [[1934]] - [[1938]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Peugeot 301]] | Last car = [[Īxiptli:Renault monaquatre.jpg|50px]]<br>[[Renault Monaquatre|Monaquatre]]<br>(1931 - 1936) | This car = [[Īxiptli:Renault Celtaquatre1.JPG|50px]]<br>Celtaquatre<br>(1934 - 1938) | Next car = [[Īxiptli:Juvaquatre.JPG|50px]]<br>[[Renault Juvaquatre|Juvaquatre]]<br>(1937 - 1953) }} '''Renault Celtaquatre''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1934]] {{13conejo}} oc [[1938]] {{4conejo}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1921)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Celtaquatre]] ev018zfd2g67syyzse81swys9tdyxz8 Renault Monaquatre 0 11800 501130 497224 2022-07-30T15:38:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Monaquatre | Photo = Renault monaquatre.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcaitl = | Mark = Yēto (Mk3) | Años = [[1931]] - [[1936]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Peugeot 301]] | Last car = [[Īxiptli:Renault NN 1927 1.jpg|50px]]<br>[[Renault NN|NN]]<br>(1924 - 1930) | This car = [[Īxiptli:Renault monaquatre.jpg|50px]]<br>Monaquatre<br>(1931 - 1936) | Next car = [[Īxiptli:Renault Celtaquatre1.JPG|50px]]<br>[[Renault Celtaquatre|Celtaquatre]]<br>(1934 - 1938) }} '''Renault Monaquatre''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1931]] {{10caña}} oc [[1936]] {{2ped}} xihuitl. ==Nō xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1921)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Monaquatre]] 33t3hk9zpyxn9brhg0j2lp97sa5jnzc Renault NN 0 11801 501134 496075 2022-07-30T15:40:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault NN | Photo = Renault NN 1927 1.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcaitl = | Mark = Ōnto (Mk2) | Años = [[1924]] - [[1930]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Peugeot 177]] | Last car = [[Īxiptli:Renault KJ 6.jpg|50px]]<br />[[Renault KJ|KJ]]<br />(1923 - 1924) | This car = [[Īxiptli:Renault NN 1927 1.jpg|50px]]<br />NN<br />(1924 - 1930) | Next car = [[Īxiptli:Renault monaquatre.jpg|50px]]<br />[[Renault Monaquatre|Monaquatre]]<br />(1931 - 1936) }} '''Renault NN''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1924]] {{3ped}} oc [[1930]] {{9conejo}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1921)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|NN]] e3rs3ozw3b14i1u9z40pssmg5mixrjj Renault KJ 0 11802 501153 442118 2022-07-30T15:51:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault KJ | Photo = Renault KJ 6.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcaitl = | Mark = Achto (Mk1) | Años = [[1923]] - [[1924]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Peugeot 163]] | This car = [[Īxiptli:Renault KJ 6.jpg|50px]]<br />KJ<br />(1923 - 1924) | Next car = [[Īxiptli:Renault NN 1927 1.jpg|50px]]<br />[[Renault NN|NN]]<br />(1924 - 1930) }} '''Renault KJ''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1923]] {{2caña}} oc [[1924]] {{3ped}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1921)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|KJ]] rsgs9q15hsoxd4237uizswr82rtlcln 501155 501153 2022-07-30T15:52:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault KJ | Photo = Renault KJ 6.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcaitl = | Mark = Achto (Mk1) | Años = [[1923]] - [[1924]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Peugeot 163]] | This car = [[Īxiptli:Renault KJ 6.jpg|50px]]<br />KJ<br />(1923 - 1924) | Next car = [[Īxiptli:Renault NN 1927 1.jpg|50px]]<br />[[Renault NN|NN]]<br />(1924 - 1930) }} '''Renault KJ''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1923]] {{2caña}} oc [[1924]] {{3ped}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1921)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|KJ]] [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nenhuaztli]] k52rf5u5nhkxhkxrwscbeqyydgquwoz Renault Mégane III 0 11804 501154 461273 2022-07-30T15:51:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Mégane III | Photo = Renault Mégane III Coupé.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Inic caxtōlli (Mk15) | Años = [[2009]] - [[2016]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Tepozcaxitl]]<br>[[Coupé-cabrio]]<br>[[Huayin]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Ford Focus III]]<br>[[Honda Civic VIII]]<br>[[Nissan Tiida]]<br>[[Opel Astra I]]<br>[[Peugeot 308]]<br>[[Volkswagen Golf VI]]<br>[[Volkswagen Jetta VI]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Megane rear 20071002.jpg|50px]]<br>[[Renault Mégane II|Mégane II]]<br>(2002 - 2009) | This car = [[Īxiptli:Renault Mégane III Coupé.jpg|50px]]<br>Mégane III<br>(2009 - 201?) | Next car = [[Īxiptli:No car.png|50px]]<br>[[Renault Mégane IV|Mégane IV]]<br>(2016 - 2022) }} '''Renault Mégane III''' yez [[tepozmalacatl]] quichīhuāz [[Renault]] īhuīcpa [[2009]] {{10casa}} xihuitl. ==No xiquitta== *[[Mégane III Renault Sport]] {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Renault|Mégane 3]] ogtvrkdnx32ramal1ax46h1n9znztm7 Neneuhcāyōtl:Porsche 14 11809 501081 500094 2022-07-30T13:43:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Nenhuaztli]] [[Neneuhcāyōtl:Nehhuaztli itech Alemania]] n59z3zh1hz5urc928o8557n0dx4fwjq 501093 501081 2022-07-30T13:47:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Categoría:Nenhuaztli]] [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania]] eem91c2soe8vzze9hs16wustbwndhjc 501149 501093 2022-07-30T15:48:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania]] ekt0531o133oeb5z5u2lw01qz1jpe51 Renault Frégate 0 11815 501142 442120 2022-07-30T15:45:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Infobox auto | Nombre = Renault Frégate | Photo = 1959 Renault Frégate Transfluide.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = Renault Domaine | Mark = | Años = [[1951]] - [[1960]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Peugeot 403]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Vivastella vl.jpg|50px]]<br>[[Renault Vivastella III|Vivastella III]]<br>(1935 - 1939) | This car = [[Īxiptli:1959 Renault Frégate Transfluide.jpg|50px]]<br>[[Renault Frégate|Frégate]]<br>(1951 - 1960) | Next car = [[Īxiptli:R12bronze.jpg|50px]]<br>[[Renault 12]]<br>(1968 - 1980) }} '''Renault Frégate''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1951]] {{4caña}} [[1960]] {{13ped}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Frégate]] hwqozzxi1gx2cjmqrnl6h2bv2mjg4e9 501146 501142 2022-07-30T15:47:03Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Frégate | Photo = 1959 Renault Frégate Transfluide.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = Renault Domaine | Mark = | Años = [[1951]] - [[1960]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Peugeot 403]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Vivastella vl.jpg|50px]]<br>[[Renault Vivastella III|Vivastella III]]<br>(1935 - 1939) | This car = [[Īxiptli:1959 Renault Frégate Transfluide.jpg|50px]]<br>[[Renault Frégate|Frégate]]<br>(1951 - 1960) | Next car = [[Īxiptli:R12bronze.jpg|50px]]<br>[[Renault 12]]<br>(1968 - 1980) }} '''Renault Frégate''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1951]] {{4caña}} [[1960]] {{13ped}} xihuitl. ==No xiquitta== {{Renault}} {{Renault (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Frégate]] lvo6kqgw3ajykxykqztnbu83br75n4v Renault Vivastella III 0 11816 501129 497192 2022-07-30T15:37:53Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Vivastella III | Photo = Renault Vivastella vl.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = | Años = [[1935]] - [[1939]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Peugeot 402]] | Last car = [[Renault Vivastella II|Vivastella II]]<br>(1930 - 1935) | This car = [[Īxiptli:Renault Vivastella vl.jpg|50px]]<br>Vivastella III<br>(1935 - 1939) | Next car = [[Īxiptli:1959 Renault Frégate Transfluide.jpg|50px]]<br>[[Renault Frégate|Frégate]]<br>(1951 - 1960) }} '''Renault Vivastella III''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1935]] {{1caña}} oc [[1939]] {{5caña}} xihuitl. {{Renault}} {{Renault (1921)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Vivastella 3]] hr4yxf143sfm2i06p829a8r4cdvw9e5 Renault 9 0 11837 501180 442122 2022-07-30T16:06:13Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 9 | Photo = Renault 9 Cambridge.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = Renault Alliance | Mark = Inic mahtlāctli oncē (Mk11) | Años = [[1983]] - [[1989]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br />[[Coupé]]<br />[[Cabrio]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Ford Escort III]]<br />[[Honda Civic II]]<br />[[Honda Civic III]]<br />[[Nissan Sentra B11]]<br />[[Opel Kadett E]]<br />[[Peugeot 309]]<br />[[Volkswagen Jetta II]] | Last car = [[Īxiptli:R14 001.JPG|50px]]<br />[[Renault 14]]<br />(1976 - 1983) | This car = [[Īxiptli:Renault 9 Cambridge.jpg|50px]]<br />[[Renault 9]]<br />(1981 - 1989) | Next car = [[Īxiptli:Renault 19 front 20071031.jpg|50px]]<br />[[Renault 19]]<br />(1988 - 2000) }} '''Renault 9''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1981]] {{8casa}} oc [[1989]] {{3casa}} xihuitl. == No xiquitta == =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault 09}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault]] r933287w2fveab62x8t8bijdvcmn3yz Renault 7 0 11838 501178 442123 2022-07-30T16:05:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 7 | Photo = Renault 7 Siena 1976.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Achto (MkI) | Años = [[1974]] - [[1984]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Volkswagen Derby]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:Renault 7 Siena 1976.jpg|50px]]<br>[[Renault 7]]<br>(1974 - 1984) | Next car = [[Īxiptli:Renault_Symbol_2007.jpg|50px]]<br>[[Renault Symbol|Symbol]]<br> (2000 - āxcān) }} '''Renault 7''' ītōca cē [[tepitōn tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1974]] {{1conejo}} oc [[1984]] {{11ped}} xihuitl. ==Tepozyolotl== *0.8l (845 cc) 8v L4; 36hp, 120 km/h *1.1l (1108 cc) 8v L4; 45hp, 135 km/h ==No xiquitta== *[[Renault 5]] *[[Renault Clio]] =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1951)}} {{DEFAULTSORT:Renault 07}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh tepitōn tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault]] lc77ee48mbclnysgq0hjsmgzbp2spnt Renault 4CV 0 11839 501186 442124 2022-07-30T16:08:41Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 4CV | Photo = 4cvfront.JPG | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Achto (MkI) | Años = [[1946]] - [[1961]] | Tipo = [[Āltepētepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Citroën 2CV]]<br>[[Volkswagen Käfer]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:4cvfront.JPG|50px]]<br>Renault 4CV<br>(1946 - 1961) | Next car = [[Īxiptli:Renault 4-3.jpg|50px]]<br>[[Renault 4]]<br> (1961 - 1993) }} '''Renault 4CV''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1946]] {{12conejo}} oc [[1961]] {{1casa}} xihuitl. ====Tepozyolotl==== *0.7l (748 cc) L4; 17hp, 90 km/h ==No xiquitta== *[[Renault 4]] =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1921)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh āltepētl tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault]] bv1yg7n0znnjmq7dzjqarv3zn8c4ihh Ferrari F50 0 11878 501209 442132 2022-07-30T16:37:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ferrari F50 | Photo = SC06 1995 Ferrari F50.jpg | Tlatlaliani = [[Ferrari|<font color="white">Ferrari</font>]] | Caption = | Mark = Nāuhto (Mk4) | Años = [[1995]] - [[1997]] | Tipo = [[Exotic]] | Carrocerías = [[Coupé]]<br>[[Cabrio]] | País = {{ITA}} | Rivales = [[Dodge Viper GTS-R]]<br>[[Lamborghini Diablo]]<br>[[Mercedes CLK-GTR]]<br>[[Porsche 911 GT1]] | Last car = [[Īxiptli:Ferrari F40 at Auto Salon Singen Germany 432393386.jpg|50px]]<br>[[Ferrari F40|F40]]<br>(1987 - 1991) | This car = [[Īxiptli:SC06 1995 Ferrari F50.jpg|50px]]<br>F50<br />(1995 - 1997) | Next car = [[Īxiptli:England mai 2007 045.jpg|50px]]<br>[[Enzo Ferrari (tepozmalacatl)|Enzo]]<br />(2003 - 2005) }} '''Ferrari F50''' ītōcā cē [[momomalacatl]] ōquichīuh [[Ferrari]] īhuīcpa [[1995]] {{9caña}} oc [[1997]] {{11casa}} xihuitl. ===Tepozyolotl=== *4.7i (4698cc) 5v [[V12 tepozyōllōtl|V12]], 513hp, 325km/h ==Nō xiquitta== *[[Ferrari F40]] =={{Links}}== {{Ferrari}} [[Neneuhcāyōtl:Ferrari|F50]] 5cs57iekjyexvlunke8dswsgnt74l48 Ferrari F40 0 11879 501207 460694 2022-07-30T16:36:23Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ferrari F40 | Photo = Ferrari F40 at Auto Salon Singen Germany 432393386.jpg | Tlatlaliani = [[Ferrari|<font color="white">Ferrari</font>]] | Caption = | Mark = Yēto (Mk3) | Años = [[1987]] - [[1992]] | Tipo = [[Exotic]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{ITA}} | Rivales = [[Bugatti EB110]]<br />[[Lamborghini Countach]] | Last car = [[Īxiptli:FerrariGTO.jpg|50px]]<br />[[Ferrari 288 GTO|288 GTO]]<br />(1984 - 1985) | This car = [[Īxiptli:Ferrari F40 at Auto Salon Singen Germany 432393386.jpg|50px]]<br />F40<br />(1987 - 1991) | Next car = [[Īxiptli:SC06 1995 Ferrari F50.jpg|50px]]<br />[[Ferrari F50|F50]]<br />(1995 - 1997) }} '''Ferrari F40''' ītōcā cē [[momomalacatl]] ōquichīuh [[Ferrari]] īhuīcpa [[1987]] {{1caña}} oc [[1992]] {{6ped}} xihuitl. * 2.9t<sub><small>2</small></sub> (2936cc) [[V8 tepozyōllōtl|V8]], 471hp, 324km/h == No xiquitta == * [[Ferrari F50]] * [https://justcars.info/ferrari-f40-29-i-v8-32v-478-hp/4/ Ferrari F40] 2.9 i V8 32V 478 Hp. == {{Links}} == {{Ferrari}} [[Neneuhcāyōtl:Ferrari|F40]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh exotic coupé]] ie3hx8p8glz7d9kactsp4y7pwo7jchn 501208 501207 2022-07-30T16:36:34Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ferrari F40 | Photo = Ferrari F40 at Auto Salon Singen Germany 432393386.jpg | Tlatlaliani = [[Ferrari|<font color="white">Ferrari</font>]] | Caption = | Mark = Yēto (Mk3) | Años = [[1987]] - [[1992]] | Tipo = [[Exotic]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{ITA}} | Rivales = [[Bugatti EB110]]<br />[[Lamborghini Countach]] | Last car = [[Īxiptli:FerrariGTO.jpg|50px]]<br />[[Ferrari 288 GTO|288 GTO]]<br />(1984 - 1985) | This car = [[Īxiptli:Ferrari F40 at Auto Salon Singen Germany 432393386.jpg|50px]]<br />F40<br />(1987 - 1991) | Next car = [[Īxiptli:SC06 1995 Ferrari F50.jpg|50px]]<br />[[Ferrari F50|F50]]<br />(1995 - 1997) }} '''Ferrari F40''' ītōcā cē [[momomalacatl]] ōquichīuh [[Ferrari]] īhuīcpa [[1987]] {{1caña}} oc [[1992]] {{6ped}} xihuitl. * 2.9t<sub><small>2</small></sub> (2936cc) [[V8 tepozyōllōtl|V8]], 471hp, 324km/h == No xiquitta == * [[Ferrari F50]] * [https://justcars.info/ferrari-f40-29-i-v8-32v-478-hp/4/ Ferrari F40] 2.9 i V8 32V 478 Hp. == {{Links}} == {{Ferrari}} [[Neneuhcāyōtl:Ferrari|F40]] 9k2w2aj7uu7l7nsnm4xswx3tdwjhp1k Renault Twingo II 0 11895 501164 442135 2022-07-30T15:57:28Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Twingo II | Photo = Renault Twingo front 20080131.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Nāuhto (MkIV) | Años = [[2007]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Āltepētepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Citroën C1]]<br>[[Daewoo Matiz]]<br>[[FIAT Panda II]]<br>[[Ford Ka II]]<br>[[Hyundai i10]]<br>[[Nissan Moco]]<br>[[Opel Agila B]]<br>[[Peugeot 107]]<br>[[Toyota Aygo]]<br>[[Volkswagen Fox]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Twingo front 20071115.jpg|50px]]<br>[[Renault Twingo|Twingo]]<br>(1992 - 2006) | This car = [[Īxiptli:Renault Twingo front 20080131.jpg|50px]]<br>Twingo II<br>(2007 - āxcān) }} '''Renault Twingo II''' ītōcā cē [[tepozmalacatl]] quichīhua [[Renault]] īhuīcpa [[2007]] {{8caña}} xihuitl. ==No xiquitta== =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān āltepētl hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Twingo 2]] 2mz5jtn13jwe2tkbm8dawtkltq0c2zw Renault 4 0 11896 501174 442136 2022-07-30T16:03:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 4 | Photo = Renault 4-3.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[1961]] - [[1993]] | Tipo = [[Āltepētepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Pick-up]]<br>[[Van]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Citroën 2CV]]<br>[[Peugeot 104]]<br>[[Volkswagen Käfer]] | Last car = [[Īxiptli:4cvfront.JPG|50px]]<br>[[Renault 4CV|4CV]]<br>(1946 - 1960) | This car = [[Īxiptli:Renault 4-3.jpg|50px]]<br>Renault 4<br>(1961 - 1991) | Next car = [[Īxiptli:Renault Twingo front 20071115.jpg|50px]]<br>[[Renault Twingo|Twingo]]<br>(1992 - 2006) }} '''Renault 4''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1961]] {{1casa}} oc [[1993]] {{7casa}} xihuitl. ==No xiquitta== =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1951)}} {{DEFAULTSORT:Renault 04}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh āltepētl hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh āltepētl pick-up]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh āltepētl van]] [[Neneuhcāyōtl:Renault]] r0yr91750f65za3rrsobyq9u18bwz4n Renault 3 0 11915 501173 442137 2022-07-30T16:02:56Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault 3 | Photo = R3 1.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Achto (MkI) | Años = [[1961]] - [[1962]] | Tipo = [[Āltepētepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br />[[Van]] | País = {{FRA}} | Rivales = | Last car = [[Īxiptli:4cvfront.JPG|50px]]<br />[[Renault 4CV|4CV]]<br />(1946 - 1960) | This car = [[Īxiptli:Renault 4-3.jpg|50px]]<br />[[Renault 3]]<br />(1961 - 1962) | Next car = [[Īxiptli:Renault Kangoo I Phase II 1.2 16V.JPG|50px]]<br />[[Renault Kangoo|Kangoo]]<br />(1997 - 2008) }} '''Renault 3''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1961]] {{1casa}} oc [[1962]] {{2conejo}} xihuitl. == No xiquitta == == {{Links}} == {{Renault}} {{Renault (1951)}} {{DEFAULTSORT:Renault 03}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh āltepētl hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh āltepētl van]] [[Neneuhcāyōtl:Renault]] 3f2cdfbn7lbr1y17v14tpu1ckmdylgb Volkswagen Passat II 0 12806 501064 441468 2022-07-30T13:34:03Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Passat II | Photo = Vw passat b2 2f v sst.jpg | Occētōcāitl = Volkswagen Corsar ([[Mēxihco]])<br>Volkswagen Santana ([[China]]) | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[1981]] - [[1987]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Citroën BX]]<br>[[Ford Sierra II]]<br>[[Honda Accord II]]<br>[[Opel Ascona C]]<br>[[Peugeot 505]]<br>[[Renault 18]]<br>[[Toyota Camry]] | Last car = [[Īxiptli:Vw passat b1 v sst.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Passat|Passat]]<br>(1973 - 1981) | This car = [[Īxiptli:Vw passat b2 2f v sst.jpg|50px]]<br>Passat II<br>(1981 - 1987) | Next car = [[Īxiptli:VW Passat B3 front 20071205.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Passat III|Passat III]]<br>(1987 - 1993) }} '''Volkswagen Passat II''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1981]] {{8casa}} oc [[1987]] {{1caña}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Nō xiquitta== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli hatchback|Volkswagen Passat II]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli huayin|Volkswagen Passat II]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli tepozcaxitl|Volkswagen Passat II]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Passat 2]] 5kampx95p2u58jtzmng1pd9r8rauy3n Volkswagen Passat III 0 12807 501065 442138 2022-07-30T13:34:23Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Passat III | Photo = VW Passat B3 front 20071205.jpg | Occētōcāitl = | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Yēto (MkIII) | Años = [[1987]] - [[1993]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Citroën BX]]<br>[[Ford Sierra]]<br>[[Honda Accord IV]]<br>[[Hyundai Sonata]]<br>[[Nissan Primera]]<br>[[Opel Ascona C]]<br>[[Peugeot 405]]<br>[[Renault 21]]<br>[[Toyota Camry II]]<br>[[Toyota Camry III]] | Last car = [[Īxiptli:Vw passat b2 2f v sst.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Passat II|Passat II]]<br>(1981 - 1987) | This car = [[Īxiptli:VW Passat B3 front 20071205.jpg|50px]]<br>Passat III<br>(1988 - 1993) | Next car = [[Īxiptli:VW Passat B4 Variant front 20080212.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Passat IV|Passat IV]]<br>(1993 - 1997) }} '''Volkswagen Passat III''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1988]] {{2ped}} oc [[1993]] {{7casa}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Nō xiquitta== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli huayin|Volkswagen Passat 3]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli tepozcaxitl|Volkswagen Passat 3]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Passat 3]] t48ff1bnudqwqe3mdpjwzd5ybwul3kq Volkswagen Passat IV 0 12808 501066 442139 2022-07-30T13:34:43Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Passat IV | Photo = VW Passat B4 Variant front 20080212.jpg | Occētōcāitl = | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Nāuhto (MkIV) | Años = [[1993]] - [[1997]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Citroën Xantia]]<br>[[Ford Mondeo]]<br>[[Honda Accord VI]]<br>[[Hyundai Sonata II]]<br>[[Nissan Altima II]]<br>[[Opel Vectra A]]<br>[[Peugeot 405]]<br>[[Renault Laguna]]<br>[[Toyota Camry III]] | Last car = [[Īxiptli:VW Passat B3 front 20071205.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Passat III|Passat III]]<br>(1988 - 1993) | This car = [[Īxiptli:VW Passat B4 Variant front 20080212.jpg|50px]]<br>Passat IV<br>(1993 - 1997) | Next car = [[Īxiptli:Volkswagen-Passat-B5.5.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Passat V|Passat V]]<br>(1996 - 2005) }} '''Volkswagen Passat IV''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1993]] {{7casa}} oc [[1998]] {{11conejo}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Nō xiquitta== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli huayin|Volkswagen Passat 4]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli tepozcaxitl|Volkswagen Passat 4]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Passat 4]] [[simple:Volkswagen Passat#Passat Mk4]] l3cmjzim08e0czr3dgrbqjsub2fuyqv Volkswagen Passat V 0 12810 501067 441470 2022-07-30T13:35:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Passat V | Photo = Volkswagen-Passat-B5.5.jpg | Occētōcāitl = | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Inic mācuīli (MkV) | Años = [[1996]] - [[2005]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Citroën C5]]<br>[[Citroën Xantia]]<br>[[Ford Mondeo II]]<br>[[Honda Accord VI]]<br>[[Honda Accord VII]]<br>[[Hyundai Sonata II]]<br>[[Nissan Altima III]]<br>[[Opel Vectra B]]<br>[[Peugeot 406]]<br>[[Renault Laguna]]<br>[[Renault Laguna II]]<br>[[Toyota Camry III]]<br>[[Toyota Camry IV]] | Last car = [[Īxiptli:VW Passat B4 Variant front 20080212.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Passat IV|Passat IV]]<br>(1993 - 1997) | This car = [[Īxiptli:Volkswagen-Passat-B5.5.jpg|50px]]<br>Passat V<br>(1996 - 2005) | Next car = [[Īxiptli:VW Passat B6 Variant Trendline.JPG|50px]]<br>[[Volkswagen Passat VI|Passat VI]]<br>(2006 - 2012) }} '''Volkswagen Passat V''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1996]] {{10ped}} oc [[2005]] {{6casa}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Nō xiquitta== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli huayin|Volkswagen Passat 5]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli tepozcaxitl|Volkswagen Passat 5]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Passat 5]] [[simple:Volkswagen Passat#Passat Mk5]] 5nk7r7mqxngkobu8awwhf1xnff122fo Volkswagen Passat VI 0 12811 501068 441469 2022-07-30T13:35:42Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Passat VI | Photo = VW Passat B6 Variant Trendline.JPG | Occētōcāitl = Volkswagen CC (coupé) | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Inic chicuacē (MkVI) | Años = [[2005]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Coupé]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Citroën C5]]<br>[[Ford Mondeo III]]<br>[[Honda Accord VIII]]<br>[[Hyundai Sonata III]]<br>[[Nissan Altima IV]]<br>[[Opel Vectra C]]<br>[[Peugeot 407]]<br>[[Renault Laguna III]]<br>[[Toyota Camry V]] | Last car = [[Īxiptli:Volkswagen-Passat-B5.5.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Passat V|Passat V]]<br>(1996 - 2005) | This car = [[Īxiptli:VW Passat B6 Variant Trendline.JPG|50px]]<br>Passat VI<br>(2006 - 2012) }} '''Volkswagen Passat VI''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] quichīhua [[Volkswagen]] īhuīcpa [[2005]] {{6casa}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Nō xiquitta== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān cualli coupé|Volkswagen Passat 6]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān cualli huayin|Volkswagen Passat 6]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān cualli tepozcaxitl|Volkswagen Passat 6]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Passat 6]] a9z8y63u3tgoke4wv0fzxyxr96n55j3 Volkswagen Jetta III 0 12856 501060 442182 2022-07-30T13:32:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Jetta III | Photo = Jetta-RR.jpg | Caption = | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Occētōcāitl = Volkswagen Vento | Mark = Yēto (MkIII) | Años = [[1991]] - [[1998]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Peugeot 306|Peugeot 306 Saloon]]<br />[[Renault Mégane|Renault Mégane Saloon]] | Last car = [[Īxiptli:VW Jetta front 20071212.jpg|50px]]<br />[[Volkswagen Jetta II|Jetta II]]<br />(1984 - 1992) | This car = [[Īxiptli:Jetta-RR.jpg|50px]]<br />[[Volkswagen Jetta III|Jetta III]]<br />(1991 - 1998) | Next car = [[Īxiptli:Vw bora.jpg|50px]]<br />[[Volkswagen Jetta IV|Jetta IV]]<br />(1998 - 2010) }} '''Volkswagen Jetta III''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1991]] {{5caña}} oc [[1998]] {{12conejo}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == ==Tepozyōllōtl== == Nō xiquitta == =={{links}}== * [[Volkswagen Golf III]] {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl|Volkswagen Jetta 3]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Jetta 3]] guuf106glzfc7iubnyt7h0559jj6cco Volkswagen Jetta II 0 12857 501059 442183 2022-07-30T13:31:58Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Jetta II | Photo = VW Jetta front 20071212.jpg | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[1984]] - [[1992]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Peugeot 309|Peugeot 309 Saloon]]<br>[[Renault 19|Renault 19 Chamade]] | Last car = [[Īxiptli:Volkswagen Jetta I Trumpington Road.JPG|50px]]<br>[[Volkswagen Jetta|Jetta]]<br>(1979 - 1984) | This car = [[Īxiptli:VW Jetta front 20071212.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Jetta II|Jetta II]]<br>(1984 - 1992) | Next car = [[Īxiptli:Jetta-RR.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Jetta III|Jetta III]]<br>(1991 - 1998) }} '''Volkswagen Jetta II''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1984]] {{11ped}} oc [[1991]] {{5caña}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Nō xiquitta== *[[Volkswagen Golf II]] =={{links}}== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl|Volkswagen Jetta 2]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Jetta 2]] 19ppgx9xwj74m50cqpjanhzi5px93rb Volkswagen Jetta 0 12858 501058 442184 2022-07-30T13:31:34Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Jetta | Photo = Volkswagen Jetta I Trumpington Road.JPG | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Occētōcāitl = Volkswagen Fox<br />Volkswagen Atlantic | Mark = Achto (MkI) | Años = [[1979]] - [[1984]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Peugeot 305|Peugeot 305 Saloon]]<br />[[Renault 9]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:Volkswagen Jetta I Trumpington Road.JPG|50px]]<br />[[Volkswagen Jetta|Jetta]]<br />(1979 - 1984) | Next car = [[Īxiptli:VW Jetta front 20071212.jpg|50px]]<br />[[Volkswagen Jetta II|Jetta II]]<br />(1984 - 1992) }} '''Volkswagen Jetta''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1979]] {{6caña}} oc [[1984]] {{11ped}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == ==Tepozyōllōtl== == Nō xiquitta == * [[Volkswagen Golf]] == {{links}} == {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Jetta]] au3h8tlxfqdpycaj33266u43g0mq8q8 BMW 3er-E90 0 12874 501105 480435 2022-07-30T13:55:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = BMW 3er-E90 | Photo =BMW_E90_320si.JPG | Tlatlaliani = [[BMW|<font color="white">BMW</font>]] | Mark = Inic chicuēyi (Mk8) | Años = [[2005]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Zacualtzin tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Coupé]]<br>[[Cabrio]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Alfa Romeo 159]]<br>[[Audi A4 B7]]<br>[[Audi A4 B8]]<br>[[Mercedes-Benz C-W204|Mercedes C-W204]]<br>[[Volvo S40 II]] | Last car = [[Īxiptli:02-05 BMW 325i sedan.jpg|50px]]<br>[[BMW 3er-E46|3er-E46]]<br>(1998 - 2006) | This car = <br>3er-E90<br>(2005 - 201?) | Next car = }} '''BMW 3er-E90''' ({{de2}} ''BMW dreier E-neunzig'') ītōca cē [[tepozmalacatzin]] quichīhua [[BMW]] īhuīcpa [[2005]] {{6casa}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Iuhcāyōtl== *3er-E91 ([[huayin]]) *3er-E92 ([[coupé]]) *3er-E93 ([[cabrio]]) ==Tepozyōllōtl== *316i *320i *323i *325i *328i *330ci *335ci ==Nō xiquitta== *[[BMW M3-E90]] *[[BMW X3]] =={{links}}== {{BMW}} {{BMW (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualtzin cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualtzin coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualtzin huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualtzin tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:BMW|3er-E90]] 590tmnbabrynk44xgscshjy4g8i083r BMW 3er-E46 0 12876 501104 441961 2022-07-30T13:55:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = BMW 3er-E46 | Photo = BMW E46 front 20080822.jpg | Tlatlaliani = [[BMW|<font color="white">BMW</font>]] | Mark = Inic chicōme (Mk7) | Años = [[1998]] - [[2006]] | Tipo = [[Zacualtzin tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Hatchback]]<br>[[Coupé]]<br>[[Cabrio]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Audi A4 B5]]<br>[[Audi A4 B6]]<br>[[Mercedes-Benz C-W203|Mercedes C-W203]]<br>[[Volvo S40]] | Last car = [[Īxiptli:Bmw3coupfront.jpg|50px]]<br>[[BMW 3er-E36|3er-E36]]<br>(1991 - 1999) | This car = [[Īxiptli:02-05 BMW 325i sedan.jpg|50px]]<br>3er-E46<br>(1998 - 2006) | Next car = <br>[[BMW 3er-E90|3er-E90]]<br>(2005 - 201?) }} '''BMW 3er-E46''' ({{de2}} ''BMW dreier E-sechsundvierzig'') ītōca cē [[tepozmalacatzin]] ōquichīuh [[BMW]] īhuīcpa [[1998]] {{12conejo}} oc [[2006]] {{7conejo}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Iuhcāyōtl== ==Tepozyōllōtl== *316i *320i *323i *325i *328i *330ci ==Nō xiquitta== *[[BMW M3-E46]] =={{links}}== {{BMW}} {{BMW (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:BMW|3er-E46]] 8xki3xyg02j4d4t5in859qfwgxmumbj BMW 3er-E36 0 12877 501103 441964 2022-07-30T13:55:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = BMW 3er-E36 | Photo = Bmw3coupfront.jpg | Tlatlaliani = [[BMW|<font color="white">BMW</font>]] | Mark = Inic chicuacē (MkVI) | Años = [[1991]] - [[1999]] | Tipo = [[Zacualtzin tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br />[[Hatchback]]<br />[[Coupé]]<br />[[Cabrio]]<br />[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Alfa Romeo 155]]<br />[[Audi A4 B5]]<br />[[Mercedes-Benz C-W202|Mercedes C-W202]] | Last car = [[Īxiptli:BMW E30 front 20080116.jpg|50px]]<br />[[BMW 3er-E30|3er-E30]]<br />(1981 - 1994) | This car = [[Īxiptli:Bmw3coupfront.jpg|50px]]<br />3er-E36<br />(1991 - 1999) | Next car = [[Īxiptli:02-05 BMW 325i sedan.jpg|50px]]<br />[[BMW 3er-E46|3er-E46]]<br />(1998 - 2006) }} '''BMW 3er-E36''' ({{de2}} ''BMW dreier E-sechsundreißig'') ītōca cē [[tepozmalacatzin]] ōquichīuh [[BMW]] īhuīcpa [[1991]] {{5caña}} oc [[1999]] {{13caña}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == ==Iuhcāyōtl== == Tepozyōllōtl == == Nō xiquitta == *[[BMW M3-E36]] == {{links}} == {{BMW}} {{BMW (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:BMW|3er-E36]] dhesqf4b8o098dt8y0oj09ygc05y4cs BMW 3er-E30 0 12878 501102 441962 2022-07-30T13:54:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = BMW 3er-E30 | Photo = BMW E30 front 20080116.jpg | Tlatlaliani = [[BMW|<font color="white">BMW</font>]] | Mark = Inic mācuīlli (MkV) | Años = [[1981]] - [[1994]] | Tipo = [[Zacualtzin tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Coupé]]<br>[[Cabrio]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Alfa Romeo 75]]<br>[[Audi 80 B4]]<br>[[Mercedes-Benz 190-W201|Mercedes 190-W201]] | Last car = [[Īxiptli:BMW E21 front 20080331.jpg|50px]]<br>[[BMW 3er-E21|3er-E21]]<br>(1975 - 1983) | This car = [[Īxiptli:BMW E30 front 20080116.jpg|50px]]<br>3er-E30<br>(1981 - 1994) | Next car = [[Īxiptli:Bmw3coupfront.jpg|50px]]<br>[[BMW 3er-E36|3er-E36]]<br>(1991 - 1999) }} '''BMW 3er-E30''' ({{de2}} ''BMW dreier E-dreißig'') ītōca cē [[tepozmalacatzin]] ōquichīuh [[BMW]] īhuīcpa [[1981]] {{8casa}} oc [[1994]] {{8conejo}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Iuhcāyōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Nō xiquitta== *[[BMW M3-E30]] =={{links}}== {{BMW}} {{BMW (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:BMW|3er-E30]] 0dtyikov7q07q97pv3jhek44p1c266h BMW 3er-E21 0 12879 501101 441960 2022-07-30T13:54:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = BMW 3er-E21 | Photo = BMW E21 front 20080331.jpg | Tlatlaliani = [[BMW|<font color="white">BMW</font>]] | Mark = Nāuhto (MkIV) | Años = [[1975]] - [[1983]] | Tipo = [[Zacualtzin tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Coupé]]<br>[[Cabrio]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Alfa Romeo Alfetta]]<br>[[Audi 80 B2]] | Last car = [[Īxiptli:BMW 2002 Turbo (2008-06-28) ret.jpg|50px]]<br>[[BMW 2002|2002]]<br>(1962 - 1975) | This car = [[Īxiptli:BMW E21 front 20080331.jpg|50px]]<br>[[BMW 3er-E21|3er-E21]]<br>(1975 - 1983) | Next car = [[Īxiptli:BMW E30 front 20080116.jpg|50px]]<br>[[BMW 3er-E30|3er-E30]]<br>(1981 - 1994) }} '''BMW 3er-E21''' ({{de2}} ''BMW-dreier E-einundzwanzig'') ītōca cē [[tepozmalacatzin]] ōquichīuh [[BMW]] īhuīcpa [[1975]] {{2caña}} oc [[1983]] {{10caña}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Iuhcāyōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Nō xiquitta== *[[BMW M3-E21]] =={{links}}== {{BMW}} {{BMW (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualtzin coupé]] [[Neneuhcāyōtl:BMW|3er-E21]] ntwoeq3f71w5fsf0cq36eec8ejtk5pi Volkswagen Golf II 0 12881 501053 442185 2022-07-30T13:29:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Golf II | Photo = VW Golf II front 20080206.jpg | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[1983]] - [[1992]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Peugeot 309]]<br>[[Renault 19]] | Last car = [[Īxiptli:VW Golf I front 20080208.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Golf|Golf]]<br>(1974 - 1984) | This car = [[Īxiptli:VW Golf II front 20080206.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Golf II|Golf II]]<br>(1983 - 1992) | Next car = [[Īxiptli:VW Golf III front 20070522.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Golf III|Golf III]]<br>(1991 - 1999) }} '''Volkswagen Golf II''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1983]] {{10caña}} oc [[1992]] {{6ped}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Nō xiquitta== *[[Volkswagen Jetta II]] =={{links}}== [[Īxiptli:VW Golf II rear 20080206.jpg|thumb|left|250px|In Volkswagen Golf II.]] {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli hatchback|Volkswagen Golf 2]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Golf 2]] ohe9gokn2io0g44yz6l4ay3olf4k2i7 Volkswagen Golf III 0 12882 501054 442186 2022-07-30T13:30:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Golf III | Photo = VW Golf III front 20070522.jpg | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Yēto (MkIII) | Años = [[1991]] - [[1999]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Cabrio]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Opel Astra F]]<br>[[Peugeot 306]]<br>[[Renault 19]]<br>[[Renault Mégane|Renault Mégane I]] | Last car = [[Īxiptli:VW Golf II front 20080206.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Golf II|Golf II]]<br>(1983 - 1992) | This car = [[Īxiptli:VW Golf III front 20070522.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Golf III|Golf III]]<br>(1991 - 1999) | Next car = [[Īxiptli:VW Golf 4 front 20071026.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Golf IV|Golf IV]]<br>(1997 - 2006) }} '''Volkswagen Golf III''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1991]] {{5caña}} oc [[1999]] {{13caña}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Nō xiquitta== *[[Volkswagen Jetta III]] =={{links}}== [[Īxiptli:VW Golf III rear 20070522.jpg|thumb|left|250px|In Volkswagen Golf III [[Rolling Stones]]]] {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli cabrio|Volkswagen Golf 3]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli hatchback|Volkswagen Golf 3]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli huayin|Volkswagen Golf 3]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Golf 3]] lo2f0tbv4w4sc0qobmsnmzvjkmq0200 Volkswagen Golf V 0 12883 501056 442187 2022-07-30T13:30:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Golf V | Photo = VW Golf V front 20071026.jpg | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Inic mācuīlli (MkV) | Años = [[2003]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Ford Focus II]]<br>[[Honda Civic VIII]]<br>[[Opel Astra H]]<br>[[Peugeot 307]]<br>[[Renault Mégane II]]<br>[[Toyota Corolla X]] | Last car = [[Īxiptli:VW Golf 4 front 20071026.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Golf IV|Golf IV]]<br>(1997 - 2009) | This car = [[Īxiptli:VW Golf V front 20071026.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Golf V|Golf V]]<br>(2003 - 2009) | Next car = [[Īxiptli:VW Golf VI 20090905 front-1.JPG|50px]]<br>[[Volkswagen Golf VI|Golf VI]]<br>(2009 - 201?) }} '''Volkswagen Golf V''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] quichīhua [[Volkswagen]] īhuīcpa [[2003]] {{4caña}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Nō xiquitta== *[[Volkswagen Jetta V]] =={{links}}== [[Īxiptli:VW Golf V rear 20071026.jpg|thumb|left|250px|In Volkswagen Golf V]] {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualli hatchback|Volkswagen Golf 5]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān zacualli huayin|Volkswagen Golf 5]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Golf 5]] 1i2rustphs6e0top8ddt4ujygkz8ltw Volkswagen Golf VI 0 12884 501057 442188 2022-07-30T13:31:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Golf VI | Photo = VWGolf6.jpg | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Inic chicuacē (MkVI) | Años = [[2009]] - | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Ford Focus III]]<br>[[Honda Civic IX]]<br>[[Opel Astra I]]<br>[[Peugeot 308]]<br>[[Renault Mégane III]]<br>[[Toyota Corolla X]] | Last car = [[Īxiptli:VW Golf V front 20071026.jpg|50px]]<br>[[Volkswagen Golf V|Golf V]]<br>(2003 - 2009) | This car = [[Īxiptli:No car.png|50px]]<br>[[Volkswagen Golf VI|Golf VI]]<br>(2009 - 201?) | Next car = [[Īxiptli:No car.png|50px]]<br>[[Volkswagen Golf VII|Golf VII]]<br>(201? - 20??) }} '''Volkswagen Golf VI''' yez [[tepozmalacatl]] quichīhuāz [[Volkswagen]] īhuīcpa [[2009]] {{10casa}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Nō xiquitta== *[[Volkswagen Jetta VI]] =={{links}}== {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Niman zacualli hatchback|Volkswagen Golf 6]] [[Neneuhcāyōtl:Niman zacualli huayin|Volkswagen Golf 6]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Golf 6]] ms7a7k2o2zje0atjayst8luto7tnya1 Neneuhcāyōtl:Ferrari 14 12887 501212 500117 2022-07-30T16:38:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Italia]] k1v2e41h1105zpuml7gcbxrcr8nbfju Neneuhcāyōtl:BMW 14 12892 501082 500101 2022-07-30T13:43:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli]] [[Neneuhcāyōtl:Nehhuaztli itech Alemania]] s68pjxq5nubzad7glcjrrjev8vkx68f 501092 501082 2022-07-30T13:47:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli]] [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania]] nshukdzwzp59yp8a3wwde0td9427l42 501148 501092 2022-07-30T15:48:43Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania]] ekt0531o133oeb5z5u2lw01qz1jpe51 Renault Symbol II 0 12923 501136 442192 2022-07-30T15:41:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Infobox auto | Nombre = Renault Symbol II | Photo = Renault Symbol front wdebut Moscow autoshow 2008 27 08.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Caption = | Occētōcāitl = Renault Clio III Saloon<br>Renault Thalia<br>Nissan Tiida | Mark = Yēto (MkIII) | Años = [[2008]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[FIAT Punto II|FIAT Sienna]]<br>[[Ford Fiesta IV|Ford Fiesta Ikon IV]]<br>[[Opel Corsa D|Opel Corsa Saloon D]]<br>[[SEAT Córdoba III]]<br>[[Volkswagen Polo IV|Volkswagen Polo Classic IV]] | Last car = [[Īxiptli:Renault_Symbol_2007.jpg|50px]]<br>[[Renault Symbol|Symbol]]<br>(1999 - 2010) | This car = [[Īxiptli:Renault Clio front 20071227.jpg|50px]]<br>[[Renault Clio III|Clio III]]<br>(2005 - 20??) | Next car = }} '''Renault Symbol II''' ītōca cē [[tepitōn tepozmalacatl]] quichīhua [[Renault]] īhuīcpa [[2008]] {{9ped}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Symbol |- | [[Īxiptli:Renault Symbol rear wdebut Moscow autoshow 2008 27 08.jpg|200px]] |} ==Nō xiquitta== *[[Renault Clio III]] =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault Symbol 2}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān tepitōn tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Symbol 2]] klybcxvp2xxbw11fnl4b4mvj9gajqdh Renault Symbol 0 12930 501158 442193 2022-07-30T15:54:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Symbol | Photo = Renaul Clio Symbol 2007.JPG | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Occētōcāitl = Renault Thalia<br>Nissan Platina | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[1999]] - [[2010]] | Tipo = [[Tepitōn tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[FIAT Sienna]]<br>[[Ford Fiesta II|Ford Fiesta Ikon II]]<br>[[Opel Corsa C|Opel Corsa Saloon C]]<br>[[Peugeot 206|Peugeot 206 Saloon]]<br>[[SEAT Córdoba II]]<br>[[Toyota Yaris II|Toyota Yaris Saloon II]]<br>[[Volkswagen Derby III]]<br>[[Volkswagen Polo|Volkswagen Polo Classic IV]] | Last car = [[Īxiptli:Renault 7 Siena 1976.jpg|50px]]<br>[[Renault 7]]<br>(1974 - 1984) | This car = [[Īxiptli:Renault_Symbol_2007.jpg|50px]]<br>[[Renault Symbol|Symbol]]<br>(1999 - 2010) | Next car = [[Īxiptli:Renault Symbol front wdebut Moscow autoshow 2008 27 08.jpg|50px]]<br>[[Renault Symbol II|Symbol II]]<br>(2008 - 201?) }} '''Renault Symbol''' ahnozo '''Nissan Platina''' ītōca cē [[tepozmalacatl]] quichīhua [[Renault]] īhuīcpa [[1999]] {{13caña}}, auh [[Nissan]] īhuīcpa [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Symbol |- | [[Īxiptli:Renault_Symbol_2007.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== *[[Renault Clio II]] =={{Links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault Symbol}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān tepitōn tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Symbol]] tdy9t335mh4oe51mj7gk14puzrvaix6 Volkswagen Sharan 0 12941 501075 449886 2022-07-30T13:38:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Volkswagen Sharan | Photo = VW Sharan front 20071026.jpg | Tlatlaliani = [[Volkswagen|<font color="white">Volkswagen</font>]] | Mark = Achto (MkI) | Años = [[1996]] - [[2009]] | Tipo = [[MPV]] | Carrocerías = [[Minivan]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Citroën C8]]<br />[[Peugeot 807]]<br />[[Renault Espace]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:VW Sharan front 20071026.jpg|50px]]<br />[[Volkswagen Sharan|Sharan]]<br />(1996 - 2009) | Next car = }} '''Volkswagen Sharan''' ītōca cē [[MPV]] ōquichīuh [[Volkswagen]] īhuīcpa [[1996]] {{10ped}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == ==Tepozyōllōtl== == Iuhcāyōtl == {| class="wikitable" |- ! Minivan |- | [[Īxiptli:VW Sharan rear 20071026.jpg|200px]] |} == Nō xiquitta == *[[Volkswagen Routan]] *[[Volkswagen Touran]] == {{links}} == {{Commons}} {{Volkswagen}} {{Volkswagen (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān MPV minivan]] [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen|Sharan]] 0c7gdk0s0zejplc42qo4inqsxladxwj Toyota Corolla E80 0 12979 501241 497421 2022-07-30T17:02:27Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Toyota Corolla E80 | Photo = '86-'87 Corolla Hatchback.jpg | Tlatlaliani = [[Toyota|<font color="white">Toyota</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Inic mācuīlli (Mk5) | Años = [[1983]] - [[1987]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Liftback]]<br>[[Tepozcaxitl]]<br>[[Coupé]]<br>[[Huayin]]<br>[[Van]] | País = {{JPN}} | Rivales = [[Citroën GS]]<br>[[Ford Escort III]]<br>[[Honda Civic III]]<br>[[Nissan Sentra B11]]<br>[[Opel Kadett E]]<br>[[Peugeot 305]]<br>[[Renault 11]]/[[Renault 9|9]]<br>[[Volkswagen Golf II]]<br>[[Volkswagen Jetta II]] | Last car = [[Īxiptli:Toyota Corolla E70 4 door sedan.jpg|50px]]<br>[[Toyota Corolla E70|Corolla E70]]<br>(1979 - 1983) | This car = [[Īxiptli:'86-'87 Corolla Hatchback.jpg|50px]]<br>[[Toyota Corolla E80|Corolla E80]]<br>(1983 - 1987) | Next car = [[Īxiptli:Toyota Corolla front 20071126.jpg|50px]]<br>[[Toyota Corolla E90|Corolla E90]]<br>(1987 - 1992) }} '''Toyota Corolla E80''' ītōca cē [[zacualli tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Toyota]] īhuīcpa [[1983]] {{10caña}} oc [[1987]] {{1caña}} xihuitl. ==No xiquitta== =={{links}}== {{Toyota}} {{Toyota (1981)}} {{DEFAULTSORT:Toyota Corolla E}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli liftback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli van]] [[Neneuhcāyōtl:Toyota|Corolla E]] h8rwh7xtrb9p3x7n9vmq7jymkleonbl Toyota Corolla E90 0 12980 501243 496972 2022-07-30T17:04:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Toyota Corolla E90 | Photo = Toyota Corolla front 20071126.jpg | Tlatlaliani = [[Toyota|<font color="white">Toyota</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Inic chicuacē (Mk6) | Años = [[1987]] - [[1992]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Liftback]]<br>[[Tepozcaxitl]]<br>[[Coupé]]<br>[[Huayin]] | País = {{JPN}} | Rivales = [[Ford Escort IV]]<br>[[Honda Civic IV]]<br>[[Nissan Sentra B12]]<br>[[Opel Kadett E]]<br>[[Peugeot 309]]<br>[[Renault 19]]<br>[[Volkswagen Golf II]]<br>[[Volkswagen Jetta II]] | Last car = [[Īxiptli:'86-'87 Corolla Hatchback.jpg|50px]]<br>[[Toyota Corolla E80|Corolla E80]]<br>(1983 - 1987) | This car = [[Īxiptli:Toyota Corolla front 20071126.jpg|50px]]<br>[[Toyota Corolla E90|Corolla E90]]<br>(1987 - 1992) | Next car = [[Īxiptli:Toyota Corolla front 20080318.jpg|50px]]<br>[[Toyota Corolla E100|Corolla E100]]<br>(1993 - 1997) }} '''Toyota Corolla E90''' ītōca cē [[zacualli tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Toyota]] īhuīcpa [[1987]] {{1caña}} oc [[1992]] {{6ped}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Liftback ! Tepozcaxitl ! Sprinter |- | [[Īxiptli:Toyota Corolla rear 20071126.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Toyota Corolla rear 20080331.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Toyota Sprinter Carib 002.JPG|200px]] |} ==Nō xiquitta== =={{links}}== {{Toyota}} {{Toyota (1981)}} {{DEFAULTSORT:Toyota Corolla F}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli liftback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Toyota|Corolla F]] lvz2mwqpxrtsl0r6x9jbpfnv58gua90 Toyota Corolla E120 0 12986 501242 496981 2022-07-30T17:03:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Toyota Corolla E120 | Photo = Toyota Corolla front 20080808.jpg | Tlatlaliani = [[Toyota|<font color="white">Toyota</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Inic chiucnāhui (Mk9) | Años = [[2001]] - [[2008]] | Tipo = [[Zacualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]]<br>[[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]]<br>[[Van]] | País = {{JPN}} | Rivales = [[Citroën Xsara]]<br>[[FIAT Stilo]]<br>[[Ford Focus II]]<br>[[Honda Civic VII]]<br>[[Nissan Sentra B15]]<br>[[Opel Astra H]]<br>[[Peugeot 307]]<br>[[Renault Mégane II]]<br>[[Volkswagen Golf V]]<br>[[Volkswagen Jetta V]] | Last car = [[Īxiptli:Toyota Corolla E110 front 20080215.jpg|50px]]<br>[[Toyota Corolla E110|Corolla E110]]<br>(1998 - 2002) | This car = [[Īxiptli:Toyota Corolla front 20080808.jpg|50px]]<br>[[Toyota Corolla E120|Corolla E120]]<br>(2001 - 2008) | Next car = [[Īxiptli:2009 Toyota Corolla LE.jpg|50px]]<br>[[Toyota Corolla E140|Corolla E140]]<br>(2008 - 201?) }} '''Toyota Corolla E120''' ītōca cē [[zacualli tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Toyota]] īhuīcpa [[2001]] {{2casa}} oc [[2008]] {{9ped}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Hathcback ! Altis ! Huayin |- | [[Īxiptli:Toyota Corolla rear 20080808.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Toyota Corolla Altis.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Toyota Corolla Kombi rear 20080103.jpg|200px]] |} ==Nō xiquitta== =={{links}}== {{Toyota}} {{Toyota (1981)}} {{DEFAULTSORT:Toyota Corolla I}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh zacualli van]] [[Neneuhcāyōtl:Toyota|Corolla H]] gayrmgeoev9bpehraf4fptz3y3n1zc6 Renault Espace II 0 13025 501169 442213 2022-07-30T16:01:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Espace II | Photo = Renault Espace front 20080215.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Ōnto (MkII) | Años = [[1991]] - [[1996]] | Tipo = [[MPV]] | Carrocerías = [[Minivan]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Citroën Evasion]]<br>[[Dodge Caravan II]]<br>[[FIAT Ulysse]]<br>[[Lancia Zeta]]<br>[[Peugeot 806]]<br>[[Toyota Previa]] | Last car = [[Īxiptli:Espace 1.jpg|50px]]<br>[[Renault Espace|Espace]]<br>(1984 - 1991) | This car = [[Īxiptli:Renault Espace front 20080215.jpg|50px]]<br>[[Renault Espace II|Espace II]]<br>(1991 - 1996) | Next car = [[Īxiptli:2002 Renault Espace Expression DCi 2.2 Front.jpg|50px]]<br>[[Renault Espace III|Espace III]]<br>(1996 - 2002) }} '''Renault Espace II''' ītōca cē [[MPV]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1991]] {{5caña}} oc [[1996]] {{10ped}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Minivan |- | [[Īxiptli:Renault Espace rear 20080215.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault Espace 2}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh MPV minivan]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Espace 2]] ems6nt26xy0es1hd375klhxti0e9tu5 Renault Espace III 0 13026 501170 442215 2022-07-30T16:01:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Espace III | Photo = 2002 Renault Espace Expression DCi 2.2 Front.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Yēto (MkIII) | Años = [[1996]] - [[2002]] | Tipo = [[MPV]] | Carrocerías = [[Minivan]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Citroën Evasion]]<br>[[Dodge Caravan III]]<br>[[FIAT Ulysse]]<br>[[Lancia Zeta]]<br>[[Peugeot 806]]<br>[[Toyota Previa]]<br>[[Volkswagen Sharan]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Espace front 20080215.jpg|50px]]<br>[[Renault Espace II|Espace II]]<br>(1991 - 1996) | This car = [[Īxiptli:Renault Espace front 20080222.jpg|50px]]<br>[[Renault Espace III|Espace III]]<br>(1996 - 2002) | Next car = [[Īxiptli:Renault Espace front 20080108.jpg|50px]]<br>[[Renault Espace IV|Espace IV]]<br>(2002 - āxcān) }} '''Renault Espace III''' ītōca cē [[MPV]] ōquichīuh [[Renault]] īhuīcpa [[1996]] {{10ped}} oc [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Minivan |- | [[Īxiptli:2002 Renault Espace Expression DCi 2.2 Rear.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault Espace 3}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh MPV minivan]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Espace 3]] 662d1c5rlabx71dgmkbogee2tss665u Renault Espace IV 0 13027 501171 442214 2022-07-30T16:02:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Infobox auto | Nombre = Renault Espace IV | Photo = Renault Espace front 20080108.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Nāuhto (MkIV) | Años = [[2002]] - [[āxcān]] | Tipo = [[MPV]] | Carrocerías = [[Minivan]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Citroën C8]]<br>[[Dodge Caravan IV]]<br>[[FIAT Ulysse II]]<br>[[Lancia Phedra]]<br>[[Peugeot 807]]<br>[[Toyota Previa II]]<br>[[Volkswagen Sharan]] | Last car = [[Īxiptli:2002 Renault Espace Expression DCi 2.2 Front.jpg|50px]]<br>[[Renault Espace III|Espace III]]<br>(1996 - 2002) | This car = [[Īxiptli:Renault Espace front 20080108.jpg|50px]]<br>[[Renault Espace IV|Espace IV]]<br>(2002 - āxcān) | Next car = }} '''Renault Espace IV''' ītōca cē [[MPV]] quichīhua [[Renault]] īhuīcpa [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Minivan |- | [[Īxiptli:Renault Espace rear 20080108.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault Espace 4}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān MPV minivan]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Espace 4]] p5ycup2rr5psg919usgswlbslzzucr2 501172 501171 2022-07-30T16:02:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Renault Espace IV | Photo = Renault Espace front 20080108.jpg | Tlatlaliani = [[Renault|<font color="white">Renault</font>]] | Mark = Nāuhto (MkIV) | Años = [[2002]] - [[āxcān]] | Tipo = [[MPV]] | Carrocerías = [[Minivan]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Citroën C8]]<br>[[Dodge Caravan IV]]<br>[[FIAT Ulysse II]]<br>[[Lancia Phedra]]<br>[[Peugeot 807]]<br>[[Toyota Previa II]]<br>[[Volkswagen Sharan]] | Last car = [[Īxiptli:2002 Renault Espace Expression DCi 2.2 Front.jpg|50px]]<br>[[Renault Espace III|Espace III]]<br>(1996 - 2002) | This car = [[Īxiptli:Renault Espace front 20080108.jpg|50px]]<br>[[Renault Espace IV|Espace IV]]<br>(2002 - āxcān) | Next car = }} '''Renault Espace IV''' ītōca cē [[MPV]] quichīhua [[Renault]] īhuīcpa [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Minivan |- | [[Īxiptli:Renault Espace rear 20080108.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} {{DEFAULTSORT:Renault Espace 4}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān MPV minivan]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Espace 4]] 1h875gcrj7wcbf3krjo2ekrnv4464am Alpine A108 0 13039 501117 442219 2022-07-30T14:32:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Alpine A108 | Photo = Alpine 108 02.jpg | Tlatlaliani = [[Alpine|<font color="white">Alpine</font></font>]] | Occētōcāitl = Dinalpin A108<br>Renault A108 | Mark = Ōnto (Mk2) | Años = [[1959]] - [[1963]] | Tipo = [[Momomalacatōn]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Datsun Fairlady]] | Last car = [[Īxiptli:No car.png|50px]]<br>[[Alpine A106|A106]]<br>(1955 - 1960) | This car = [[Īxiptli:Alpine 108 02.jpg|50px]]<br>[[Alpine A108|A108]]<br>(1959 - 1963) | Next car = [[Īxiptli:Alpine Renault berlinette BW 1.JPG|50px]]<br>[[Alpine A110|A110]]<br>(1961 - 1973) }} '''Alpine A108''' ītōca cē [[momomalacatōn]] ōquichīuh [[Renault]] quemeh [[Alpine]] īhuīcpa [[1959]] {{12caña}} oc [[1963]] {{3caña}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Iuhcāyōtl== ==Nō xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh momomalacatōn coupe]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Alpine 2]] fh4aulks9i35hf2fwujh0byum2ain4x 501118 501117 2022-07-30T14:32:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Alpine A108 | Photo = Alpine 108 02.jpg | Tlatlaliani = [[Alpine|<font color="white">Alpine</font></font>]] | Occētōcāitl = Dinalpin A108<br>Renault A108 | Mark = Ōnto (Mk2) | Años = [[1959]] - [[1963]] | Tipo = [[Momomalacatōn]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Datsun Fairlady]] | Last car = [[Īxiptli:No car.png|50px]]<br>[[Alpine A106|A106]]<br>(1955 - 1960) | This car = [[Īxiptli:Alpine 108 02.jpg|50px]]<br>[[Alpine A108|A108]]<br>(1959 - 1963) | Next car = [[Īxiptli:Alpine Renault berlinette BW 1.JPG|50px]]<br>[[Alpine A110|A110]]<br>(1961 - 1973) }} '''Alpine A108''' ītōca cē [[momomalacatōn]] ōquichīuh [[Renault]] quemeh [[Alpine]] īhuīcpa [[1959]] {{12caña}} oc [[1963]] {{3caña}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Iuhcāyōtl== ==Nō xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Renault|Alpine 2]] jac503l5taa4kr409plb3z7pt05ffr7 Alpine A110 0 13040 501119 441461 2022-07-30T14:32:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Alpine A110 | Photo = Alpine Renault berlinette BW 1.JPG | Tlatlaliani = [[Alpine|<font color="white">Alpine</font>]] | Occētōcāitl = Dinalpin A110<br>Renault Berlinette | Mark = Yēto (Mk3) | Años = [[1961]] - [[1973]] | Tipo = [[Momomalacatōn]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Datsun Fairlady]] | Last car = [[Īxiptli:Alpine 108 02.jpg|50px]]<br>[[Alpine A108|A108]]<br>(1959 - 1963) | This car = [[Īxiptli:Alpine Renault berlinette BW 1.JPG|50px]]<br>[[Alpine A110|A110]]<br>(1961 - 1973) | Next car = [[Īxiptli:Renault Alpine A310.jpg|50px]]<br>[[Alpine A310|A310]]<br>(1971 - 1985) }} '''Alpine A110''' ītōca cē [[momomalacatōn]] ōquichīuh [[Renault]] quemeh [[Alpine]] īhuīcpa [[1961]] {{1casa}} oc [[1973]] {{13casa}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Iuhcāyōtl== ==Nō xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Renault|Alpine 3]] ldr7e42zvr76nsexlx9ouw12ouk39r1 Alpine A310 0 13041 501120 441456 2022-07-30T15:33:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Alpine A310 | Photo = Renault Alpine A310.jpg | Tlatlaliani = [[Alpine|<font color="white">Alpine</font>]] | Occētōcāitl = Renault A310 | Mark = Nāuhto (Mk4) | Años = [[1971]] - [[1985]] | Tipo = [[Momomalacatōn]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[DeLorean DMC-12]]<br>[[Nissan Fairlady ZS130]] | Last car = [[Īxiptli:Alpine Renault berlinette BW 1.JPG|50px]]<br>[[Alpine A110|A110]]<br>(1961 - 1973) | This car = [[Īxiptli:Renault Alpine A310.jpg|50px]]<br>[[Alpine A310|A310]]<br>(1971 - 1985) | Next car = [[Īxiptli:Alpine-p1040134.jpg|50px]]<br>[[Alpine A610|A610]]<br>(1986 - 1995) }} '''Alpine A310''' ītōca cē [[momomalacatōn]] ōquichīuh [[Renault]] quemeh [[Alpine]] īhuīcpa [[1971]] {{11caña}} oc [[1985]] {{12casa}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Iuhcāyōtl== ==Nō xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh momomalacatōn coupe]] [[Neneuhcāyōtl:Renault tepozmalacatl|Alpine 4]] obmbzdseb0kt7c7o1oxez2ag7myvaad 501123 501120 2022-07-30T15:34:53Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Alpine A310 | Photo = Renault Alpine A310.jpg | Tlatlaliani = [[Alpine|<font color="white">Alpine</font>]] | Occētōcāitl = Renault A310 | Mark = Nāuhto (Mk4) | Años = [[1971]] - [[1985]] | Tipo = [[Momomalacatōn]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[DeLorean DMC-12]]<br>[[Nissan Fairlady ZS130]] | Last car = [[Īxiptli:Alpine Renault berlinette BW 1.JPG|50px]]<br>[[Alpine A110|A110]]<br>(1961 - 1973) | This car = [[Īxiptli:Renault Alpine A310.jpg|50px]]<br>[[Alpine A310|A310]]<br>(1971 - 1985) | Next car = [[Īxiptli:Alpine-p1040134.jpg|50px]]<br>[[Alpine A610|A610]]<br>(1986 - 1995) }} '''Alpine A310''' ītōca cē [[momomalacatōn]] ōquichīuh [[Renault]] quemeh [[Alpine]] īhuīcpa [[1971]] {{11caña}} oc [[1985]] {{12casa}} xihuitl. ==Nō xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1951)}} [[Neneuhcāyōtl:Renault|Alpine 4]] ktw8vp6w3z2p4ugwahswo75h7hl4yml Alpine A610 0 13045 501124 441457 2022-07-30T15:35:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Alpine A610 | Photo = Alpine-p1040134.jpg | Tlatlaliani = [[Alpine|<font color="white">Alpine</font>]] | Occētōcāitl = Alpine A610 GTA<br> | Mark = Inic chicuacē (Mk6) | Años = [[1991]] - [[1995]] | Tipo = [[Momomalacatōn]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Nissan Fairlady Z32]] | Last car = [[Īxiptli:Alpine GTA.jpg|50px]]<br>[[Alpine GTA|GTA]]<br>(1986 - 1991) | This car = [[Īxiptli:Alpine-p1040134.jpg|50px]]<br>[[Alpine A610|A610]]<br>(1991 - 1995) | Next car = [[Īxiptli:Renault Sport Spider 01.jpg|50px]]<br>[[Renault Sport Spider|Spider RS]]<br>(1995 - 1997) }} '''Alpine A610''' ītōca cē [[momomalacatōn]] ōquichīuh [[Renault]] quemeh [[Alpine]] īhuīcpa [[1991]] {{5caña}} oc [[1995]] {{9caña}} xihuitl. ==Nō xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Renault|Alpine 6]] pi6kgmh32bq57nnrbll7x7bfmzx5f2e Alpine GTA 0 13046 501121 441458 2022-07-30T15:34:19Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Alpine GTA | Photo = Alpine GTA.jpg | Tlatlaliani = [[Alpine|<font color="white">Alpine</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Inic mācuīlli (Mk5) | Años = [[1986]] - [[1991]] | Tipo = [[Momomalacatōn]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Nissan Fairlady Z31]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Alpine A310.jpg|50px]]<br>[[Alpine A310|A310]]<br>(1971 - 1985) | This car = [[Īxiptli:Alpine GTA.jpg|50px]]<br>[[Alpine GTA|GTA]]<br>(1986 - 1991) | Next car = [[Īxiptli:Alpine-p1040134.jpg|50px]]<br>[[Alpine A610|A610]]<br>(1991 - 1995) }} '''Alpine GTA''' ītōca cē [[momomalacatōn]] ōquichīuh [[Renault]] quemeh [[Alpine]] īhuīcpa [[1986]] {{13conejo}} oc [[1991]] {{5caña}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Iuhcāyōtl== ==Nō xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh momomalacatōn coupe]] [[Neneuhcāyōtl:Renault|Alpine 5]] pg1714vv2lytn6prk239hiza1qc4rxk 501122 501121 2022-07-30T15:34:27Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Alpine GTA | Photo = Alpine GTA.jpg | Tlatlaliani = [[Alpine|<font color="white">Alpine</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Inic mācuīlli (Mk5) | Años = [[1986]] - [[1991]] | Tipo = [[Momomalacatōn]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{FRA}} | Rivales = [[Nissan Fairlady Z31]] | Last car = [[Īxiptli:Renault Alpine A310.jpg|50px]]<br>[[Alpine A310|A310]]<br>(1971 - 1985) | This car = [[Īxiptli:Alpine GTA.jpg|50px]]<br>[[Alpine GTA|GTA]]<br>(1986 - 1991) | Next car = [[Īxiptli:Alpine-p1040134.jpg|50px]]<br>[[Alpine A610|A610]]<br>(1991 - 1995) }} '''Alpine GTA''' ītōca cē [[momomalacatōn]] ōquichīuh [[Renault]] quemeh [[Alpine]] īhuīcpa [[1986]] {{13conejo}} oc [[1991]] {{5caña}} xihuitl. ==Tlahtōllōtl== ==Tepozyōllōtl== ==Iuhcāyōtl== ==Nō xiquitta== =={{links}}== {{Renault}} {{Renault (1981)}} [[Neneuhcāyōtl:Renault|Alpine 5]] q6wwmzfp0fvhi7hrvvvanreuc6ttlz6 Nissan Skyline GT-R C10 0 13055 501268 442223 2022-07-30T17:40:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Nissan Skyline GT-R C10 | Photo = C10GT-R.jpg | Tlatlaliani = [[Nissan|<font color="white">Nissan</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Achto (Mk1) | Años = [[1969]] - [[1972]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Coupé]] | País = {{JPN}} | Rivales = | Last car = | This car = [[Īxiptli:C10GT-R.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R C10|Skyline GT-R C10]]<br>(1969 - 1972) | Next car = [[Īxiptli:GT-RC110.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R C110|Skyline GT-R C110]]<br>(1972 - 1977) }} '''Nissan Skyline GT-R C10''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Nissan]] īhuīcpa [[1969]] {{9casa}} oc [[1972]] {{12ped}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! KPGC10 |- | [[Īxiptli:C10GT-Rrear.jpg|200px]] |} ==Nō xiquitta== =={{Links}}== {{Nissan}} {{Nissan (1951)}} {{DEFAULTSORT:Nissan Skyline GT-R 1}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Nissan|Skyline GT-R 1]] mmuhqzeyuzwjv1hkatw1jxgtnf7nbby Nissan Skyline GT-R C110 0 13056 501290 442224 2022-07-30T17:56:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Nissan Skyline GT-R C110 | Photo = GT-RC110.jpg | Tlatlaliani = [[Nissan|<font color="white">Nissan</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Ōnto (Mk2) | Años = [[1972]] - [[1977]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | Carrocerías = [[Tepozcaxitl]]<br>[[Coupé]] | País = {{JPN}} | Rivales = | Last car = [[Īxiptli:C10GT-R.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R C10|Skyline GT-R C10]]<br>(1969 - 1972) | This car = [[Īxiptli:GT-RC110.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R C110|Skyline GT-R C110]]<br>(1972 - 1977) | Next car = [[Īxiptli:Nissan Skyline R32 GT-R 001.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R R32|Skyline GT-R R32]]<br>(1989 - 1994) }} '''Nissan Skyline GT-R C110''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Nissan]] īhuīcpa [[1972]] {{12ped}} oc [[1977]] {{4casa}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! KPGC110 |- | [[Īxiptli:GT-RC110rear.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== =={{Links}}== {{Nissan}} {{Nissan (1951)}} {{DEFAULTSORT:Nissan Skyline GT-R 2}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Nissan|Skyline GT-R 2]] mlniyjncnyb0r9fjad61n0vla95af3b Nissan Skyline GT-R R32 0 13057 501263 492070 2022-07-30T17:38:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Nissan Skyline GT-R R32 | Photo = Nissan Skyline R32 GT-R 001.jpg | Tlatlaliani = [[Nissan|<font color="white">Nissan</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Yēto (Mk3) | Años = [[1989]] - [[1994]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{JPN}} | Rivales = | Last car = [[Īxiptli:GT-RC110.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R C110|Skyline GT-R C110]]<br>(1972 - 1977) | This car = [[Īxiptli:Nissan Skyline R32 GT-R 001.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R R32|Skyline GT-R R32]]<br>(1989 - 1994) | Next car = [[Īxiptli:Nissan Skyline R33 GT-R 001.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R R33|Skyline GT-R R33]]<br>(1995 - 1999) }} '''Nissan Skyline GT-R R32''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Nissan]] īhuīcpa [[1989]] {{3casa}} oc [[1994]] {{8conejo}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! R32 |- | [[Īxiptli:Nissan Skyline R32 GT-R 002.jpg|200px]] |} =={{Links}}== {{Nissan}} {{Nissan (1981)}} {{DEFAULTSORT:Nissan Skyline GT-R 3}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Nissan|Skyline GT-R 3]] gy08jr0sal5fgm7zh3gf9v6j41jz10y Nissan Skyline GT-R R33 0 13058 501291 442226 2022-07-30T17:56:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Nissan Skyline GT-R R33 | Photo = Nissan Skyline R33 GT-R 001.jpg | Tlatlaliani = [[Nissan|<font color="white">Nissan</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Nāuhto (Mk4) | Años = [[1994]] - [[1999]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{JPN}} | Rivales = | Last car = [[Īxiptli:Nissan Skyline R32 GT-R 001.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R R32|Skyline GT-R R32]]<br>(1989 - 1994) | This car = [[Īxiptli:Nissan Skyline R33 GT-R 001.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R R33|Skyline GT-R R33]]<br>(1995 - 1999) | Next car = [[Īxiptli:Nissan Skyline R34 GT-R Nür 001.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R R34|Skyline GT-R R34]]<br>(1999 - 2002) }} '''Nissan Skyline GT-R R33''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Nissan]] īhuīcpa [[1994]] {{8conejo}} oc [[1999]] {{13caña}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! R33 |- | [[Īxiptli:Nissan Skyline R33 GT-R 002.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== =={{Links}}== {{Nissan}} {{Nissan (1981)}} {{DEFAULTSORT:Nissan Skyline GT-R 4}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Nissan|Skyline GT-R 4]] hesyyw4e74jappb52agpv2dzupm69dq Nissan Skyline GT-R R34 0 13059 501292 442227 2022-07-30T17:56:56Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Nissan Skyline GT-R R34 | Photo = Nissan Skyline R34 GT-R Nür 001.jpg | Tlatlaliani = [[Nissan|<font color="white">Nissan</font>]] | Occētōcāitl = | Mark = Inic mācuīlli (Mk5) | Años = [[1999]] - [[2002]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | Carrocerías = [[Coupé]] | País = {{JPN}} | Rivales = | Last car = [[Īxiptli:Nissan Skyline R33 GT-R 001.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R R33|Skyline GT-R R33]]<br>(1995 - 1999) | This car = [[Īxiptli:Nissan Skyline R34 GT-R Nür 001.jpg|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R R34|Skyline GT-R R34]]<br>(1999 - 2002) | Next car = [[Īxiptli:Nissan GT-R 01.JPG|50px]]<br>[[Nissan Skyline GT-R R35|Skyline GT-R R35]]<br>(2007 - 201?) }} '''Nissan Skyline GT-R R34''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Nissan]] īhuīcpa [[1999]] {{13caña}} oc [[2002]] {{3conejo}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! R34 Nür |- | [[Īxiptli:Nissan Skyline R34 GT-R Nür 002.jpg|200px]] |} ==Nō xiquitta== =={{Links}}== {{Nissan}} {{Nissan (1981)}} {{DEFAULTSORT:Nissan Skyline GT-R 5}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Nissan|Skyline GT-R 5]] 0ngzajqm376xyxxnpoz2rjrton7lzxj Ford Ka II 0 13106 501236 497173 2022-07-30T16:57:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Ka II | Photo = Ford Ka 2009 Front.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Ōnto (Mk2) | Años = [[2009]] - | Tipo = [[Āltepētepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Hatchback]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Citroën C1]]<br>[[Daewoo Matiz II]]<br>[[Hyundai i10]]<br>[[Peugeot 108]]<br>[[Renault Twingo II]]<br>[[Toyota Aygo]]<br>[[Volkswagen Fox III]] | Last car = [[Īxiptli:Ford Ka red.jpg|50px]]<br>[[Ford Ka|Ka]]<br />(1997 - āxcān) | This car = [[Īxiptli:No car.png|50px]]<br>[[Ford Ka II|Ka II]]<br>(2009 - 201?) }} '''Ford Ka II''' ītōca cē [[āltepētepozmalacatl]] quichīhuāz [[Ford]] īhuīcpa [[2009]] {{10casa}} xihuitl. ==No xiquitta== *[[Ford]] =={{Links}}== {{Ford}} {{Ford (1981)}} {{DEFAULTSORT:Ford Ka 2}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān āltepētl hatchback]] [[Neneuhcāyōtl:Ford|Ka 2]] jyf75p9fq1u4mwknsvmtgkx06wnutyk Ford Mondeo 0 13107 501239 442229 2022-07-30T17:00:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Mondeo | Photo = Ford Mondeo front 20071012.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Occētōcāitl = Ford Contour | Mark = | Años = [[1993]] - [[2000]] | Tipo = [[Cualli tepozmalacatl]] | Carrocerías = [[Liftback]]<br>[[Tepozcaxitl]]<br>[[Huayin]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Citroën Xantia]]<br>[[Honda Accord IV]]<br>[[Nissan Altima]]<br>[[Opel Vectra]]<br>[[Peugeot 405]]<br>[[Renault Laguna]]<br>[[Toyota Camry]]<br>[[Volkswagen Passat IV]] | Last car = [[Īxiptli:Ford Sierra front 20080108.jpg|50px]]<br>[[Ford Sierra|Sierra]]<br>(1982 - 1993) | This car = [[Īxiptli:Ford Mondeo front 20071012.jpg|50px]]<br>[[Ford Mondeo|Mondeo]]<br>(1993 - 2000) | Next car = [[Īxiptli:Ford Mondeo front 20071114.jpg|50px]]<br>[[Ford Mondeo II|Mondeo II]]<br>(2000 - 2007) }} '''Ford Mondeo''' ītōca cē [[cualli tepozmalacatl]] ōquichīuh [[Ford]] īhuīcpa [[1993]] {{7casa}} oc [[2000]] {{1ped}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Liftback ! Huayin |- | [[Īxiptli:Ford Mondeo rear 20071012.jpg|200px]] | [[Īxiptli:Ford Mondeotyl 56.jpg|200px]] |} {| class="wikitable" |- ! Tepozcaxitl |- | [[Īxiptli:Ford Mondeo rear 20080818.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== =={{links}}== {{Ford}} {{Ford (1981)}} {{DEFAULTSORT:Ford Mondeo 1}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli huayin]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli liftback]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cualli tepozcaxitl]] [[Neneuhcāyōtl:Ford|Mondeo 1]] 2gd57q6ebn249nwsxu4a2wxwx63544g Ford Mustang 0 13318 501219 442251 2022-07-30T16:41:58Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Mustang | Photo = 1965 Ford Mustang 2D Hardtop Front.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Achto (Mk1) | Años = [[1964]] - [[1973]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | País = {{USAt}} | Carrocerías = [[Cabrio]]<br>[[Coupé]] | Rivales = [[Chevrolet Camaro]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:1965 Ford Mustang 2D Hardtop Front.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang|Mustang]]<br>(1964 - 1973) | Next car = [[Īxiptli:1973 Ford Mustang Mach 1 red.JPG|50px]]<br>[[Ford Mustang II|Mustang II]]<br>(1974 - 1978) }} '''Ford Mustang''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Ford]] īhuīcpa [[1964]] {{4ped}} oc [[1973]] {{13casa}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Coupé |- | [[Īxiptli:1965 Ford Mustang 2D Hardtop Heck.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== *[[Ford]] =={{Links}}== {{Ford}} {{Ford (1951)}} {{DEFAULTSORT:Ford Mustang 1}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Ford|Mustang 1]] 43ujx22etsbqtyw0qakm7weiy2c1i4k 501220 501219 2022-07-30T16:42:14Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Mustang | Photo = 1965 Ford Mustang 2D Hardtop Front.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Achto (Mk1) | Años = [[1964]] - [[1973]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | País = {{USAt}} | Carrocerías = [[Cabrio]]<br>[[Coupé]] | Rivales = [[Chevrolet Camaro]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:1965 Ford Mustang 2D Hardtop Front.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang|Mustang]]<br>(1964 - 1973) | Next car = [[Īxiptli:1973 Ford Mustang Mach 1 red.JPG|50px]]<br>[[Ford Mustang II|Mustang II]]<br>(1974 - 1978) }} '''Ford Mustang''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Ford]] īhuīcpa [[1964]] {{4ped}} oc [[1973]] {{13casa}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Coupé |- | [[Īxiptli:1965 Ford Mustang 2D Hardtop Heck.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== *[[Ford]] =={{Links}}== {{Ford}} {{Ford (1951)}} {{DEFAULTSORT:Ford Mustang 1}} [[Neneuhcāyōtl:Ford|Mustang 1]] 28qb9bc7znl7rhhafty7ju94tmznjgt 501221 501220 2022-07-30T16:42:47Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Mustang | Photo = 1965 Ford Mustang 2D Hardtop Front.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Achto (Mk1) | Años = [[1964]] - [[1973]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | País = {{USA}} | Carrocerías = [[Cabrio]]<br>[[Coupé]] | Rivales = [[Chevrolet Camaro]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:1965 Ford Mustang 2D Hardtop Front.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang|Mustang]]<br>(1964 - 1973) | Next car = [[Īxiptli:1973 Ford Mustang Mach 1 red.JPG|50px]]<br>[[Ford Mustang II|Mustang II]]<br>(1974 - 1978) }} '''Ford Mustang''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Ford]] īhuīcpa [[1964]] {{4ped}} oc [[1973]] {{13casa}} xihuitl. {| class="wikitable" |- ! Coupé |- | [[Īxiptli:1965 Ford Mustang 2D Hardtop Heck.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== *[[Ford]] =={{Links}}== {{Ford}} {{Ford (1951)}} {{DEFAULTSORT:Ford Mustang 1}} [[Neneuhcāyōtl:Ford|Mustang 1]] g2q6uev0qj4e77berr8i6vgvrjswl9e Ford Mustang II 0 13319 501225 442252 2022-07-30T16:47:32Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Mustang II | Photo = 1973 Ford Mustang Mach 1 red.JPG | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Achto (Mk1) | Años = [[1964]] - [[1973]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | País = {{USA}} | Carrocerías = [[Coupé]]<br>[[Liftback]] | Rivales = [[Chevrolet Camaro II]] | Last car = [[Īxiptli:1965 Ford Mustang 2D Hardtop Front.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang|Mustang]]<br>(1964 - 1973) | This car = [[Īxiptli:1973 Ford Mustang Mach 1 red.JPG|50px]]<br>[[Ford Mustang II|Mustang II]]<br>(1974 - 1978) | Next car = [[Īxiptli:83-86 Ford Mustang GT.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang III|Mustang III]]<br>(1979 - 1993) }} '''Ford Mustang II''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Ford]] īhuīcpa [[1974]] {{1conejo}} oc [[1978]] {{5conejo}} xihuitl. ==No xiquitta== *[[Ford]] =={{Links}}== {{Ford}} {{Ford (1951)}} {{DEFAULTSORT:Ford Mustang 2}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac liftback]] [[Neneuhcāyōtl:Ford|Mustang 2]] odbjin67xgmvmh7o5jnt18plzmgqye6 Ford Mustang III 0 13320 501227 442253 2022-07-30T16:51:43Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Mustang III | Photo = 83-86 Ford Mustang GT.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Yēto (Mk3) | Años = [[1979]] - [[1993]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | País = {{USAt}} | Carrocerías = [[Coupé]]<br>[[Cabrio]]<br>[[Liftback]] | Rivales = [[Chevrolet Camaro III]] | Last car = [[Īxiptli:1973 Ford Mustang Mach 1 red.JPG|50px]]<br>[[Ford Mustang II|Mustang II]]<br>(1974 - 1978) | This car = [[Īxiptli:'91-'93 Ford Mustang Liftback.JPG|50px]]<br>[[Ford Mustang III|Mustang III]]<br>(1979 - 1993) | Next car = [[Īxiptli:94-98 Ford Mustang coupe.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang IV|Mustang IV]]<br>(1994 - 2004) }} '''Ford Mustang III''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Ford]] īhuīcpa [[1979]] {{6caña}} oc [[1993]] {{7casa}} xihuitl. ==No xiquitta== *[[Ford]] =={{Links}}== {{Ford}} {{Ford (1981)}} {{DEFAULTSORT:Ford Mustang 3}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac liftback]] [[Neneuhcāyōtl:Ford|Mustang 3]] b4e8823vdiwyycsfr08ty5ykhajth7p 501228 501227 2022-07-30T16:51:56Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Mustang III | Photo = 83-86 Ford Mustang GT.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Yēto (Mk3) | Años = [[1979]] - [[1993]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | País = {{USA}} | Carrocerías = [[Coupé]]<br>[[Cabrio]]<br>[[Liftback]] | Rivales = [[Chevrolet Camaro III]] | Last car = [[Īxiptli:1973 Ford Mustang Mach 1 red.JPG|50px]]<br>[[Ford Mustang II|Mustang II]]<br>(1974 - 1978) | This car = [[Īxiptli:'91-'93 Ford Mustang Liftback.JPG|50px]]<br>[[Ford Mustang III|Mustang III]]<br>(1979 - 1993) | Next car = [[Īxiptli:94-98 Ford Mustang coupe.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang IV|Mustang IV]]<br>(1994 - 2004) }} '''Ford Mustang III''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Ford]] īhuīcpa [[1979]] {{6caña}} oc [[1993]] {{7casa}} xihuitl. ==No xiquitta== *[[Ford]] =={{Links}}== {{Ford}} {{Ford (1981)}} {{DEFAULTSORT:Ford Mustang 3}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac liftback]] [[Neneuhcāyōtl:Ford|Mustang 3]] eumijkeeklmizm6r6x4xo3yqfzosg1w Ford Mustang IV 0 13321 501229 442254 2022-07-30T16:52:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Mustang IV | Photo = 94-98 Ford Mustang coupe.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Nāuhto (Mk4) | Años = [[1994]] - [[2004]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | País = {{USAt}} | Carrocerías = [[Coupé]]<br>[[Cabrio]] | Rivales = [[Chevrolet Camaro IV]] | Last car = [[Īxiptli:87-93 Ford Mustang.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang III|Mustang III]]<br>(1979 - 1993) | This car = [[Īxiptli:94-98 Ford Mustang coupe.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang IV|Mustang IV]]<br>(1994 - 2004) | Next car = [[Īxiptli:Ford Mustang GT 2.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang V|Mustang V]]<br>(2005 - 20??) }} '''Ford Mustang IV''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Ford]] īhuīcpa [[1994]] {{8conejo}} oc [[2004]] {{5ped}} xihuitl. ==No xiquitta== *[[Ford]] =={{Links}}== {{Ford}} {{Ford (1981)}} {{DEFAULTSORT:Ford Mustang 4}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Ford|Mustang 4]] 5uuscc0em4q0zqd2ads7y6jbl2sszqg 501230 501229 2022-07-30T16:53:00Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Mustang IV | Photo = 94-98 Ford Mustang coupe.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Nāuhto (Mk4) | Años = [[1994]] - [[2004]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | País = {{USA}} | Carrocerías = [[Coupé]]<br>[[Cabrio]] | Rivales = [[Chevrolet Camaro IV]] | Last car = [[Īxiptli:87-93 Ford Mustang.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang III|Mustang III]]<br>(1979 - 1993) | This car = [[Īxiptli:94-98 Ford Mustang coupe.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang IV|Mustang IV]]<br>(1994 - 2004) | Next car = [[Īxiptli:Ford Mustang GT 2.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang V|Mustang V]]<br>(2005 - 20??) }} '''Ford Mustang IV''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Ford]] īhuīcpa [[1994]] {{8conejo}} oc [[2004]] {{5ped}} xihuitl. ==No xiquitta== *[[Ford]] =={{Links}}== {{Ford}} {{Ford (1981)}} {{DEFAULTSORT:Ford Mustang 4}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh chicāhuac coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Ford|Mustang 4]] 4528jdp62vlonz728kqignli6zo2d0k Ford Mustang V 0 13322 501231 442255 2022-07-30T16:53:27Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Ford Mustang V | Photo = Ford Mustang GT 2.jpg | Tlatlaliani = [[Ford|<font color="white">Ford</font>]] | Mark = Inic mācuīlli (Mk5) | Años = [[2005]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Chicāhuac momomalacatl]] | País = {{USA}} | Carrocerías = [[Coupé]]<br>[[Cabrio]] | Rivales = [[Chevrolet Camaro V]]<br>[[Dodge Charger III]] | Last car = [[Īxiptli:94-98 Ford Mustang coupe.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang IV|Mustang IV]]<br>(1994 - 2004) | This car = [[Īxiptli:Ford Mustang GT 2.jpg|50px]]<br>[[Ford Mustang V|Mustang V]]<br>(2005 - 20??) }} '''Ford Mustang V''' ītōca cē [[chicāhuac momomalacatl]] ōquichīuh [[Ford]] īhuīcpa [[1994]] {{8conejo}} oc [[2004]] {{5ped}} xihuitl. ==Iuhcāyōtl== {| class="wikitable" |- ! Coupé |- | [[Īxiptli:Ford Mustang rear 20071025.jpg|200px]] |} ==No xiquitta== *[[Ford]] =={{Links}}== {{Ford}} {{Ford (1981)}} {{DEFAULTSORT:Ford Mustang 5}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān chicāhuac cabrio]] [[Neneuhcāyōtl:Āxcān chicāhuac coupé]] [[Neneuhcāyōtl:Ford|Mustang 5]] 8a8wfi3inlfoa3vr761i9f7b0quouil Tēixnāmiquiliztli:Yokatan 1 13381 501298 499954 2022-07-30T18:15:00Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Tēixnāmiquiliztli:Yukatan]] a [[Tēixnāmiquiliztli:Yokatan]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Tēixnāmiquiliztli:Yucatán (nci)]] 57cuvu4yn0ithy08eduvjpurf70fmiu Nissan Fairlady Z34 0 13702 501262 496074 2022-07-30T17:37:56Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Nissan Fairlady Z34 | Photo = Nissan 370Z Z34 Coupe Pack Automatik 2013 Magma Red Vorderansicht Flugplatz Werneuchen.jpg | Tlatlaliani = [[Nissan|<font color="white">Nissan</font>]] | Occētōcāitl = Nissan 370Z | Mark = Inic chicōme (Mk7) | Años = [[2009]] - | Tipo = [[Momomalacapōl]] | Carrocerías = [[Coupé]]<br>[[Cabrio]] | País = {{JPN}} | Rivales = [[Audi TT]]<br>[[Toyota Celica VII]] | Last car = [[Īxiptli:Blue350.jpg|50px]]<br>[[Nissan Fairlady Z33|Fairlady Z33]]<br>(2002 - 2009) | This car = [[Nissan Fairlady Z34|Fairlady Z34]]<br>(2010 - 201?) }} '''Nissan Fairlady Z34''' yez [[momomalacapōl]] quichīhuāz [[Nissan]] īhuīcpa [[2009]] {{10casa}} xihuitl. =={{Links}}== {{Nissan}} {{Nissan (1981)}} {{DEFAULTSORT:Nissan Fairlady 7}} [[Neneuhcāyōtl:Nissan|Fairlady 7]] scyzxbd77jjjwi7jwou1tjpailny4ee Porsche 986 Boxster 0 13709 501107 450284 2022-07-30T13:57:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Porsche 986 Boxster | Photo = Porsche 986 Boxster front 20070522.jpg | Tlatlaliani = [[Porsche|<font color="white">Porsche</font>]] | Occētōcāitl = Porsche Boxster | Mark = Achto (Mk1) | Caption = | Años = [[1996]] - [[2004]] | Tipo = [[Momomalacapōl]] | Carrocerías = [[Cabrio]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Audi TT 8N]]<br>[[Mercedes-Benz SLK-R170|Mercedes SLK-R170]]<br>[[Nissan Fairlady Z32|Nissan 300ZX]] | Last car = | This car = [[Īxiptli:Porsche 986 Boxster front 20070522.jpg|50px]]<br>[[Porsche 986 Boxster|986 Boxster]]<br>(1996 - 2004) | Next car = [[Īxiptli:Porsche Boxster front 20080521.jpg|50px]]<br>[[Porsche 987 Boxster|987 Boxster]]<br>(2005 - 201?) }} '''Porsche 986 Boxster''' ītōca cē [[momomalacapōl]] ōquichīuh [[Porsche]] īhuīcpa [[1996]] {{10ped}} oc [[2004]] {{5ped}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == == Tepozyōllōtl == == Iuhcāyōtl == {| class="wikitable" |- ! Boxster S |- | [[Īxiptli:Porsche 986 Boxster rear 20070522.jpg|200px]] |} == Nō xiquitta == == {{Links}} == {{Commons}} {{Porsche}} [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh cabrio momomalacapōl]] [[Neneuhcāyōtl:Porsche|986 Boxster]] 6ak3mvkjzqtz8sllnp6hu68swvefbc7 Porsche 987 Boxster 0 13710 501108 450285 2022-07-30T13:57:41Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox auto | Nombre = Porsche 987 Boxster | Photo = Porsche Boxster front 20080521.jpg | Tlatlaliani = [[Porsche|<font color="white">Porsche</font>]] | Occētōcāitl = Porsche Boxster II | Mark = Ōnto (Mk2) | Caption = | Años = [[2005]] - [[āxcān]] | Tipo = [[Momomalacapōl]] | Carrocerías = [[Cabrio]] | País = {{DEU}} | Rivales = [[Audi TT 8J]]<br>[[Mercedes-Benz SLK-R171|Mercedes SLK-R171]]<br>[[Nissan Fairlady Z33|Nissan 350Z]] | Last car = [[Īxiptli:Porsche 986 Boxster front 20070522.jpg|50px]]<br>[[Porsche 986 Boxster|986 Boxster]]<br>(1996 - 2004) | This car = [[Īxiptli:Porsche Boxster front 20080521.jpg|50px]]<br>[[Porsche 987 Boxster|987 Boxster]]<br>(2005 - 201?) }} '''Porsche 987 Boxster''' ītōca cē [[momomalacapōl]] ōquichīuh [[Porsche]] īhuīcpa [[2005]] {{6casa}} xihuitl. == Tlahtōllōtl == == Tepozyōllōtl == == Iuhcāyōtl == {| class="wikitable" |- ! Boxster |- | [[Īxiptli:Porsche Boxster rear 20080521.jpg|200px]] |} == Nō xiquitta == == {{Links}} == {{Commons}} {{Porsche}} [[Neneuhcāyōtl:Āxcān cabrio momomalacapōl]] [[Neneuhcāyōtl:Porsche|987 Boxster]] 6bokobvwthp8o8hwgkftqhk34kk098b Tekax 0 13757 501381 496238 2022-07-30T23:27:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tekax | Chantocaitl = T-Kaax | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tekax altepetlahtohcan|Tekax]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 56,494 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Tekaxtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tekax''' ce altepetl ompa Yucatan, ipan Mexico. ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] bgfi7p8a40031diy517b12xv50yab9l 501382 501381 2022-07-30T23:29:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tekax | Chantocaitl = T-Kaax | Tlaixcopinalli = TEAX Yucatan 2017.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tekax altepetlahtohcan|Tekax]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 56,494 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Tekaxtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tekax''' ce altepetl ompa Yucatan, ipan Mexico. ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] ap70zlnkcr21fymlrukil6buw7cswkf 501383 501382 2022-07-30T23:30:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tekax | Chantocaitl = T-Kaax | Tlaixcopinalli = TEAX Yucatan 2017.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tekax.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tekax altepetlahtohcan|Tekax]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 56,494 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Tekaxtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tekax''' ce altepetl ompa Yucatan, ipan Mexico. ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] lda1crqzhxwoji3svijk7dka6li1ak2 501384 501383 2022-07-30T23:31:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tekax | Chantocaitl = Teʼ Kʼáax | Tlaixcopinalli = TEAX Yucatan 2017.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tekax.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tekax altepetlahtohcan|Tekax]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 56,494 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Tekaxtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tekax''' ce altepetl ompa Yucatan, ipan Mexico. ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] 0fouzxy3d619eh3u2mmy1ulilm36qao 501385 501384 2022-07-30T23:32:52Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tekax | Chantocaitl = Teʼ Kʼáax | Tlaixcopinalli = TEAX Yucatan 2017.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tekax.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tekax altepetlahtohcan|Tekax]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 56,494 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Tekaxtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tekax''' ce altepetl ompa Yucatan, ipan Mexico. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 887 600 |- | [[2020]] | 925 762 |- |} ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] qtqbo9ib9zuzn4ct3kxo8c146f46ruv America 0 14094 501370 499387 2022-07-30T22:43:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Amerikah|NHE]]}} {{P2|[[América|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {| border="1" align="right" cellpadding="4" cellspacing="0" width="300" style="margin: 0 0 1em 1em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" |+ <big>'''America'''</big> |- | align="center" colspan="4" style="background:#f9f9f9;" | [[Īxiptli:Americas (orthographic projection).svg|280px|America]] |- | colspan="4" style="background:#f9f9f9;" | '''Organizaciones continentales:''' [[America Cetiliztli]] |} '''America''', ce [[cemantoc tlalli]] in ompa itech mictlampa canahpa huitztlampa ipan [[Tlalticpactli]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Ártico ailhuicatl]], canahpa huiztlampa no [[Antártico ailhuicatl]], canahpa tonalquizayampa no [[Atlántico ailhuicatl]] huan canahpa tonalcalaquiyampa huan [[Pacífico ailhuicatl]]. ==Tlalticpacmatiliztli== America ce cemantoc tlalli ipan [[Tlalticpactli]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Antártico ailhuicatl]], canahpa huitztlampa ica [[Antártico ailhuicatl]], canahpa icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa ica [[Atlántico ailhuicatl]]. In [[cemantoc tlalli]] quipiya 3.761.274 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. ===Tepeliztli=== In tepeliztli ocachi hueyic ipan America quihtoznequi [[Aconcagua]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Cordillera de los Andes'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan America. Occequin tepetl cateh Pissis (6882 m s. n. m.) ipan La Rioja, in Ojos del Salado (6864 m s. n. m.) ipan Catamarca, in tepetl Bonete Chico (6850 m s. n. m.) ipan La Rioja, in cerro Tupungato (6800 m s. n. m.) ipan Mendoza, in cerro Mercedario (6770 m s. n. m.) ipan San Juan. Los Andes ca ompa Neuquén, in tletepetl Lanín (3776 m s. n. m.) ipan Neuquén, in tepetl Tronador (3478 m s. n. m.) ipan Río Negro huan in tepetl Fitz Roy nozo Chaltén (3405 m s. n. m.) ipan Santa Cruz; cempohualli tepetl ochachi hueyic ompa in Patagonia tlalli. ===Atiliztli=== Nican America ca La Plata atoyatl, apan ocachi ancho ipan tlalticpactli, in altepetl Buenos Aires cah atoyacopa ipampa frontera ica Uruguay huan Paraguay, in atzintli itech Iguazú atemoctli La Plata atoyacopa, frontera itzatlan Brasil huan Paraguay. In tlacatiyan quipia atentli ica [[Atlántico ailhuicatl]] canahpa iquizayampa, canah tlalli huitztlampa cah [[Antártico ailhuicatl]]. Ipan tlahco tlacatiyan cah ''Mar Chiquita'' ipan Córdoba hueyaltepetl, ce poyec atezcatl cenca hueyic. Ipan Patagonia onohuayan quipiya cecectlalpan quihtoznequi fiordos, huehuecauh acecec tlein temoa itechpahuic tepehuahcan canahpa in [[hueyatl]]. ==Teyacanaliztli== === [[America]] ixeliuhca === {| class="wikitable sortable" |- ! Tlacatiyan ! Tecuacan ! Código |- | {{ARG/nhn}} | [[Buenos Aires (Āltepētl)|Buenos Aires]] | ARG |- | {{ATG/nhn}} | [[Saint John]] | ATG |- | {{BHS/nhn}} | [[Nassau]] | BHS |- | {{BAR/nhn}} | [[Bridgetown]] | BAR |- | {{BLZ/nhn}} | [[Belmopan]] | BLZ |- | {{BOL/nhn}} | [[La Paz]], [[Sucre]] | BOL |- | {{BRA/nhn}} | [[Brasilia]] | BRA |- | {{CAN/nhn}} | [[Ottawa]] | CAN |- | {{CHL/nhn}} | [[Santiago de Chile]] | CHL |- | {{COL/nhn}} | [[Bogotá]] | COL |- | {{CRI/nhn}} | [[San José, Costa Rica|San José]] | CRI |- | {{CUB/nhn}} | [[La Ahuana]] | CUB |- | {{DMA}} | [[Roseau]] | DMA |- | {{ECU/nhn}} | [[Quito]] | ECU |- | {{SLV/nhn}} | [[San Salvador]] | SLV |- | {{GRD}} | [[Saint George]] | GRD |- | {{GTM/nhn}} | [[Altepetl Cuauhtemallan]] | GTM |- | {{GUY}} | [[Georgetown]] | GUY |- | {{HTI}} | [[Port-au-Prince]] | HTI |- | {{HND/nhn}} | [[Tēuctzincalpan]] | HND |- | {{JAM}} | [[Kingston]] | JAM |- | {{MEX/nhn}} | [[Altepetl Mexico]] | MEX |- | {{NIC/nhn}} | [[Manahuac]] | NIC |- | {{PAN/nhn}} | [[Altepetl Panama]] | PAN |- | {{PRY/nhn}} | [[Asunción]] | PRY |- | {{PER/nhn}} | [[Lima]] | PER |- | {{DOM}} | [[Santo Domingo]] | DOM |- | {{KNA}} | [[Basseterre]] | KNA |- | {{VCT}} | [[Kingstown, San Vicente huan in Granadinas|Kingstown]] | VCT |- | {{LCA}} | [[Castries]] | LCA |- | {{SUR}} | [[Paramaribo]] | SUR |- | {{USA/nhn}} | [[Washington, D.C.]] | USA |- | {{TTO}} | [[Acalquixohuayān España]] | TTO |- | {{URY/nhn}} | [[Montevideo]] | URY |- | {{VEN/nhn}} | [[Caracas]] | VEN |- |} === [[Altepetlianca]] ipan America === {| class="wikitable sortable" |- ! Tlalxeliuhcayotl ! Tecuacan ! Tlacatiyan ! Código |- | {{BMU/nhn}} | [[]] | {{UK/nhn}} | |- | {{GRL/nhn}} | [[Nuuk]] | | GRL |- | {{Guadalupe/nhn}} | [[]] | {{FRA/nhn}} | |- | {{Malvinas/nhn}} | [[]] | {{UK/nhn}} | |- |} == No xiquitta == * [[Tlalticpactli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Tlalticpactli}} [[Neneuhcāyōtl:America]] sifvyky0c2qqfs0llehv35ao0kqvb5m Oklahoma 0 15263 501194 483348 2022-07-30T16:13:42Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-USA}} '''Tlahtohcayotl Oklahoma''' (inglatlahtolli: ''State of Oklahoma''). == Tlahtolcaquiliztiloni == <references/> {{Tlahtohcayotl in Cepanca}} [[Neneuhcāyōtl:Oklahoma]] ni18aos08onm6gc33r4fm226qctywq2 Colorado 0 15566 501192 483350 2022-07-30T16:12:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-USA}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Colorado | Chantocaitl = State of Colorado<br />Yootó hahoodzo | Pamitl = Flag of Colorado.svg | Chimalli = Seal of Colorado.svg | Tlalmachiyotl = Map of USA CO.svg | Lema = | Tlacatiyan = {{USA}} | Tecuacan = [[Denver]] | Hueyaltepetl = [[Albuquerque]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Wheeler Peak]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[anglotlahtolli]], [[navajotlahtolli]] | Tepachoani = [[Susana Martínez]] | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Coloradotlacatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = CO | CodigoISO = US-CO | Matlatzalan = www.colorado.gov |}} '''In Tlahtohcayotl Colorado''' (inglatlahtolli: ''State of Colorado'', caxtillantlahtolli: ''Estado de Colorado''). {{Tlahtohcayotl in Cepanca}} [[Neneuhcāyōtl:Colorado]] mmrrl55xquwtzipa9ij6ckqf7ym5n1a Ohio 0 15577 501195 485278 2022-07-30T16:13:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-USA}} '''Ohio''' nozo '''Tlahtocayotl Ohio''' (inglatlahtolli: ''State of Ohio''). {{Tlahtohcayotl in Cepanca}} [[Neneuhcāyōtl:Ohio]] j0g6vmayr0gz1xkdzzuc7rnnczmliwp Virginia 0 15581 501199 483344 2022-07-30T16:15:38Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-USA}} '''Tlahtocayotl Virginia''' (inglatlahtolli: ''State of Virginia''). {{Tlahtohcayotl in Cepanca}} [[Neneuhcāyōtl:Virginia]] 15bk4tulsx3xpc95hp74fhfukhbbtd4 Oregon 0 15728 501196 483346 2022-07-30T16:14:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-USA}} '''Tlahtohcayotl Oregon''' (inglatlahtolli: ''State of Oregon''). == Tlahtolcaquiliztiloni == <references/> {{Tlahtohcayotl in Cepanca}} [[Neneuhcāyōtl:Oregon]] an2gkxa8eyzeo89gyo29pxqg3fitkua Luisiana 0 16085 501193 485293 2022-07-30T16:13:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-USA}} '''Tlahtocayotl Luisiana''' (inglatlahtolli: ''State of Louisiana''), ce tlahtohcayotl cah ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. {{Tlahtohcayotl in Cepanca}} [[Neneuhcāyōtl:Luisiana]] 0ccrcuatexr1xvhvnlwm4f3jkqzxnee Mexko 0 17496 501042 501019 2022-07-30T13:13:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{coor capital dm|19|25|10|N|99|08|44|W}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tlakatiyan | āchcāuhtōcāitl_nativo = ''Estados Unidos Mexicanos'' | āchcāuhtōcāitl = Mexika Sentik Wexteyowalko | cemāxcātōcāitl = Mexko | pāmitl = Flag of Mexico.svg | chīmalli = Coat of arms of Mexico.svg | chīmalli_tamaño = 110px | símbolos = | mapa = MEX orthographic.svg | mapa_tamaño = 290px | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''[[Mexko Semanawak Wikayotl]]'' | tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | tēcuacān = [[Altepetl Mexko]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | tēcuacān_chānehqueh = 9&nbsp;209&nbsp;944 chan. | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 19_26_N_99_08_W 19°26′ M, 99°08′ S | huēyi_āltepētl = [[Altepetl Mexko]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Kastiahtlahtolli|Kastiah]], [[Nawatlahtolli|mexkatl]], [[Mayahtlahtolli|mayah]] wan sekinok [[Tlahtolmeh pan Mexko|66 tlahtolli]]<sup>1</sup> | tēpacholiztli = [[Axkayotl]], [[Axkayotillotl|axkayotilli]], [[sentiktlapehpenolpan]], [[tlaixpantikayotl]] wan [[miakiyotl]]. | tēpachohqueh = [[Presidenteh]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Andrés Manuel López Obrador]] | tzintiliztli = [[Mexko itlakaxoxowkayo|Tlakaxoxowkayotl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pewalistli<br/>&nbsp;• Tlatenkixtilistli<br/>&nbsp;• Tlamilistli<br/>&nbsp;• Nemachililistli | fundación_fechas = tlen [[España]]<br/>[[16]] tlen [[septiempreh]], [[1810]]<br/>[[6]] tlen [[noviempreh]], [[1813]]<br/>[[27]] tlen [[septiempreh]], [[1821]]<br/>[[28]] tlen [[tisiempreh]], [[1836]] | tlaīxpayōtl = 1 964 375<ref>http://www.oratlas.com/libro-mundial/mexico/geografia</ref><sup>2</sup> | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 13 | tlaīxpayōtl_ātl = 2.5% | cuāxōchtli = 4&nbsp;389&nbsp;km nochi<br/>• 3&nbsp;155&nbsp;km ika [[Estadosonidos]]<br />• 958&nbsp;km ika [[Kwahtemallan]]<br />• 276&nbsp;km ika [[Belis]] | huēyi_ātēntli = 9&nbsp;330&nbsp;km | chānehqueh = 128 649 565 ([[2020]])<ref>http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/</ref><ref name="población">http://www3.inegi.org.mx/sistemas/temas/default.aspx?s=est&c=25433&t=1</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 10 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 57 | PIB_nominal = $ 1&thinsp;192&thinsp;480 MDD<ref name=INEGI_2020>https://www.inegi.org.mx/contenidos/saladeprensa/boletines/2019/pib_pconst/pib_pconst2019_02.pdf</ref> | PIB_nominal_año = 2021 | PIB_nominal_puesto = 15 | PIB_nominal_per_cápita = $ 9 246 USD | PIB = $ 2 869 542 MDD | PIB_año = 2021 | PIB_puesto = 13 | PIB_per_cápita = $ 20&nbsp;266 USD<ref name=INEGI_2020>https://www.inegi.org.mx/contenidos/saladeprensa/boletines/2019/pib_pconst/pib_pconst2019_02.pdf</ref> | IDH = 0.779<ref>http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf</ref> | IDH_año = 2020 | IDH_puesto = 74 | IDH_categoría = {{Ingreso|ingreso=pani}} | tomīn = [[Mexko pesoh]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | tlācatōcāitl = Mexikatl, -meh<br />Mexkoewketl, -nih<br />Mexkotlakatl, -meh | horario = [[UTC-5]] wan [[UTC-8]] | horario_verano = [[UTC-5]] wan [[UTC-7]] | cctld = [[.mx]] | código_telefónico = 52 | prefijo_radiofónico = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | nenecuilhuāztli_ISO = MX / MEX / 484 | miembro_de = [[ONU]], [[OCDE]], [[T-MEC]], [[G-20]], [[G-5]], [[APEC]], [[G3]], [[GL]], [[CIN]], [[LC]], [[ABINIA]], [[Celac]], [[OEI]], [[AEC]], [[Pacifico nenōtzaliztli|Pasifiko nenotsalistli]], [[Tlatēcpānaliztli in Ixachitlan Tlahtohcāyōtl|TIT]], [[MIST]], [[UFC]], [[Interpol]], [[CIJEG]], [[Unesco]] | tlahtōlcaquiliztilōni= | tlahtōlcaquiliztilōni1= Tlatekpanal pan ''Tlanawatilli ika Ininmelawkayo tlen masewaltlakameh ika inintlahtol''. | tlahtōlcaquiliztilōni2= Macho 3 269 386 km² ''Seknikiski Teetlamahmakilissotl Yeyantli'' ixtentli Mexko 5 233 761 km².<ref>https://web.archive.org/web/20120127184313/http://www.seaaroundus.org/eez/484.aspx</ref> |matrícula_avión=XA, XB, XC|matrícula_coche=MEX|lema_nacional=''La patria es primero''<br />([[kastiahtlahtolli|kastiah]], «Totlalwi ya sentipan»).}}'''Mexko<ref group="tyml."><small>Ika [[nawatl tlen wahkapatl]] motokaxtiayaya '''''Mexihko'''''. Naman ipan [[Waxtlan]] motokaxtia ''Mexko'', mehkatsan sekinok kalpoltlahtolmeh (ken [[Tlahko nawatlahtolli|tlahko nawatl]]) nohka kitokaxtiah '''''Mexiko'''''.</small></ref>''' ({{IPA|ˈmeːʃkoˀ|{{IPA/Nawatl}}|}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''México''; ika [[Mayahtlahtolli|mayah]], ''Meejiko''; ika [[Mixtekatlahtolli|mixtekatl]], ''Ñuu Koꞌyo''; ika [[Otontlahtolli (nhe)|otomitl]], ''Mꞌonda''; ika [[Waxtekatlahtolli|waxtekatl]], ''Labtóm''; ika [[Masawahtlahtolli|masawah]], ''Bꞌonro'') —weyak itokah '''Mexika Sentik Wexteyowalko'''— (ika [[Kaxtiltlahtolli|kastiah]], ''Estados Unidos Mexicanos'') se [[wexteyowalli]] pan [[Amerikah Miktlanpa]]. Kiihtoa i[[Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh|tlanehnewillo]] Mexko i[[Tekitlanawatilli|tekitlanawatil]] se [[axkayotl]], [[sentiktlapehpenolpan]], [[Axkayotillotl|axkayotilli]], wan moxelohtok ika 31 [[tlatilantli]] (wanya [[ikwa altepetl|ialtepenanyo]] itokah [[Altepetl Mexko]]).<ref name="censo">[https://constitucionenlenguas.inali.gob.mx/nahuatl-de-la-huasteca/completa/lang1:nahuatl-de-la-huasteca «Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh»]. ''Gobiernoh tlen Mexko''.</ref><ref>Víctor Chávez. [https://www.elfinanciero.com.mx/nacional/df-no-es-el-estado-32-aclaran-legisladores «DF no es el estado 32, aclaran legisladores»]. ''El Financiero''. {{Spa}}</ref> Kipiya itlalwi se iixten tlen 1&nbsp;964&nbsp;375 km²,<ref name=":0">INEGI. [http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/Productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/nueva_estruc/AEGEUM_2017/702825097912.pdf «Anuario estadístico y geográfico de los Estados Unidos Mexicanos 2017»]. {{Spa}}</ref> yeka Mexko eli wexteyowalli tlen mahtlaktli wan nawi weyi pan nochi [[tlaltepaktli]] wan tlen makwilli weyi tlen [[Latinoamerikah]]. Mopantia miktlanpa ika [[Estadosonidos]] (3155 km) wan witstlanpa ika [[Kwahtemallan]] (958 km) wan [[Belis]] (276 km) ininnepan. Mexko iatentenno, tlen kitlamachiwa 9330 km, mopantia siwatlanpa ika [[Pasifiko Weyiaxoxowilli]] wan tlalokan ika [[Ayollohko Mexko]] wan [[Karibe Weyiatl]].<ref name=":0" /> Pampa onkak 130 miyones masewalmeh pan xiwitl 2021, Mexko ya wexteyowalli tlen mahtlaktli ika chanehkeh pan tlaltepaktli. Nowkiya, tlen se ika [[Masewaltlakatl|masewaltlakameh]] pan nochi [[Amerikah]], no ika [[Kastiahtlahtoani|kastiahtlahtoanih]] pan nochi tlaltepaktli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González. ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''. {{Spa}}</ref> Kipiya 69 [[tekpantlahtolli]]: se tlahtolli ([[kastiah]]) wallaw tlen [[Eoropah]], wan 68 [[masewaltlahtolli]]:<ref>[http://comunicacion.senado.gob.mx/index.php/informacion/boletines/50490-respalda-el-pleno-reconocimiento-oficial-de-68-lenguas-indigenas.html «Respalda el Pleno reconocimiento oficial de 68 lenguas indígenas»]. ''Machiyosentilli Nechikolli''. {{Spa}}</ref> sekin inintokah [[Nawatlahtolli|mexkatl]], [[Mayahtlahtolli|mayah]], [[Tseltaltlahtolli|tseltal]], [[Tsotsiltlahtolli|tsotsil]], [[Mixtekatlahtolli|mixtekatl]], [[Tsapotekatlahtolli|tsapotekatl]], [[Otontlahtolli (nhe)|otomitl]], [[Totonakatlahtolli|totonakatl]], [[Choltlahtolli|chol]], [[Masatekatlahtolli|masatekatl]] wan [[Waxtekatlahtolli|waxtekatl]]. Yeka nowkiya eli weyitlalli tlen chikome ika achiyok tlahtolmeh tlen mosaniloah pan tlaltepaktli.<ref>Ethnologue. [http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 «Summary by country»]. {{Eng}}</ref> Itstokehya masewalmeh pan Mexko Tlalli 21&nbsp;000 xiwihtla.<ref>MSN Encarta (2009). [http://uk.encarta.msn.com/encyclopedia_761570777/Native_Americans.html#s76 «Native Americans: Earliest Migrations»]. {{Eng}}</ref> Elki nopa atoktli witstlanpa altepetinih ininchan, keha [[olmekameh]], [[toltekatlakameh]], [[mayahtlakameh]] wan [[Tenochkah|mexihkatlakameh]]. Mokinon, [[kaxtiltekahmeh]] ahsikoh kitlalkwihkwikoh naman ni Mexko Tlalli, wanya sekin altepetinih inintlapalewilis katli eliyayah [[tlaxkaltekahmeh]], totonakatlakameh wan sekinokeh. Kipewaltih nopa [[Teetlalkwihkwilistli tlen Exkan Talahtoloyan|teetlalkwihkwilistli]] ne [[Weyitlahtohkayotl Mexihko]] pan [[1527]], mochiwki [[Virreiyotl Yankwik España]] pan [[1535]]. Nimantsin, yankwik kaxtiltekahmeh nowkiya kintlalkwihkwikeh [[michwahmeh]], [[navahotlakameh]], [[takalohtlakameh]], [[chichimekah]], etc. Ipan [[1821]], Yankwik España [[Mexko itlakaxoxowkayo|moxexelohki tlen España]], ika itokah [[Tlen Se Mexika Weyitlahtohkayotl]], sanpampa sekinok tlalmeh keha [[Pilipinas]], [[Palaos]], [[Koba]] wan [[Poertorriko]] ayikanah moxexelohkeh. Satepan, yankwik wexteyowalli, ika senkah ialtepenanyo, motokaxtihki Mexko. Ipan tlahko {{Siglo/full|xix}}, Mexko moxelohki inintsalan ''liberales'' wan ''conservadores''. Nowkiya, Mexko kiixpolohki se tlahko itlalwi ipampa netewilli ika [[Estadosonidos]]. Teipan, panok se yankwik tlapatlalistli, nopa [[Tlen Ome Mexihkatl Weyitlahtohkayotl|Tlen Ome Mexika Weyitlahtohkayotl]], iwkatsan wetski pan xiwitl [[1867]]. Ipan [[1910]], pewki [[Mexika Teeahkomanalistli]]. Ipan [[1993]], Mexko kifirmarki nopa [[Ihtonki Tiankiskayotl Sentlalilistli tlen Amerikah Miktlanpa]] ika [[Kanata]] wan Estadosonidos. Iwkatsan tlatkilistli wan iknoyotl tlawel moxelohtok,<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9108719/Mexico «Mexico»]. ''Encyclopedia Britannica''. Kalahki: 1 tlen april pan 2007. {{Eng}}</ref> Mexko se achiyok kwalli wexteyowalli pan [[Ispanoamerikah]].<ref>[http://www.oxanstore.com/displayfree.php?NewsItemID=130098 «Latin America: Region is losing ground to competitors»]. ''Oxford Analytica''. Kalahki: 1 tlen oktopreh pan 2007. {{Eng}}</ref> Nowkiya, Mexko Tlalli eli tlen mahtlaktli wan eyi tlahtohkayotl ika weyi [[PIB]] pan nochi tlaltepaktli, san [[Italia]]<nowiki/>ikah. Kipiya se weyi [[IDH]] tlen 0.779. __TOC__ == Tlaltokayotl == [[Īxiptli:CodexMendoza01.jpg|miniaturadeimagen|306x306px|Mexihko imachiyo ika Anawak ipan ''Amochtli Mendoza''.]] San niman moxexelohki tlen [[España]], wexteyowalli pewki motokaxtia «Mexiko», senkah inintokah ikwa altepetl wan [[Mexihkatlahtohkayotl]] ialtepenanyo. Miak masewalmeh kineltokah wallaw tlen «Mexitl» so «Mexihtli» (seyok [[Witsilopochtli]] itokah) pampa tiopixketl [[Bernardino de Sahagún]] ({{Siglo|xvi}}) kiihkwilohki ne tokaitl wallaw tlen «Mexih» (tlen [[metl]] wan [[sihtli]]) ika tsontlanketl -ko.<ref name="censo3">[https://www.mesoweb.com/es/articulos/sub/Sahaguntino.pdf «Mexica anoço mexiti»]. ''El texto sahaguntino sobre los mexicas''.</ref> {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Witsilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Tpxk. [[Bernardino de Sahagún]]}} [[Francisco Javier Clavijero]] kiihtoh nopa [[tlaltokayotl]] moneki tlahtolkwapas “kampa nemi Mexih” so “kampa nemi Witsilopochtli”. Kipiwihki pan yané amochtli se tlahtoltlahkwilolli tlen kiihtoa waksan ya kineltokak itlaltokax kihtosnekiyaya “ipan [[metl]] ixik”, sanpampa kemman yahaya momachtihki [[Exkan Tlahtoloyan inemiliskayo|mexihkatlakameh inemiliskayo]], momakak kwentah ''Mexihko'' kena wallaw tlen Witsilopochtli.<ref>Clavijero, Francisco Javier (1844). [http://cdigital.dgb.uanl.mx/la/1080023605/1080023605.html «Historia antigua de México y de su conquista: sacada de los mejores historiadores españoles»]. Biblioteca digital de la Universidad Autónoma de Nuevo León: Imprenta de Lara. {{Spa}}</ref> Monextihki 6 tlen noviempreh pan xiwitl 1813, kemman [[Anawaksenkotilli]] kikixtihki ne [[Amatl tlen Amerikah Miktlanpa Itlakaxoxowkayo]], tlen se [[tlatokaxtilistli]] tlen motekiwihki para kitokaxtis ni wexteyowalli. Inin sansé itokah [[Yankwik España]] sankemman [[Kaxtiltlahtohkayotl]] weyi iamatlamoyawal [[Tlanehnewillotl tlen Cádiz]] kimachiyotihki nochi España itlalwi pan [[Amerikah Miktlanpa]] ([[Weyitlahtohkayotl Kwahtemallan]], [[Koba]], [[Florida]], [[Poertorriko]] wan [[Kapitanyotl Santo Tominkoh|Santo Tominkoh]] —naman [[Tominkoh Tlalli|Tominkoh Axkayotl]]—).<ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1812A.pdf «Artículo 10 de la Constitución Política de la Monarquía Española (Constitución de Cádiz de 1812)»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/ACTA.pdf «Acta solemne de la declaración de la independencia de la América septentrional»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1814.pdf «Decreto Constitucional para la Libertad de la América Mejicana (sic)»]. {{Spa}}</ref> Satepan, ne ''Decreto Constitucional para la Libertad de la América Mexicana'', amatlamoyawalli pan xiwitl 1814, kipatlak nesé itlaltokax ika ''Mexihko''. Neya, ika kastiah, ''México'' nowkiya motekiwihki kensé chaneh itokah. Nochin amatinih achtopa [[Mexko itlakaxoxowkayo|tlakaxoxowkayotl]] ([[Yowallan Tekichiwalli]] wan [[Córdoba Sentlalilistli]]) kitekiwihkeh ome tlaltokaitl (Amerikah Miktlanpa wan Mexika Amerikah), sanpampa kipiwihkeh seyok yankwik, tlen kimachiyotihkeh kensé wexteyowalli itokah: '''Mexika Weyitlahtohkayotl'''. Nopa tlaltokaitl motekiwihki pan [[Amatl tlen Mexihkatl Weyitlahtohkayotl Itlakaxoxowkayo|Amatl tlen Mexika Weyitlahtohkayotl Itlakaxoxowkayo]], amatlamoyawalli pan 28 tlen septiempreh pan xiwitl 1821, kemman Mexko kitlanki itlakaxoxowkayo.<ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1821A.pdf «Plan de Iguala»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1821B.pdf «Tratados de Córdoba»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1821C.pdf «Acta de Independencia del Imperio Mexicano»]. {{Spa}}</ref> Naman, ika nawatl tlen [[Waxtlan]], ni wexteyowalli itokah '''Mexko Tlalli''', iwkatsan [[Tlanehnewillotl tlen 1857]] kimachiyotihki itokah '''''Mexika Republikah''''',<ref name="censo2">[https://repositorioinstitucional.buap.mx/handle/20.500.12371/6856 «Inahuatil-Tecpanatiztli in Mexica Republica (1857)»].</ref> sanpampa nowkiya motekiwihki ''Estados Unidos Mexicanos''.<ref>G. Monzón, Luis (''et. al.''). [https://archivos.juridicas.unam.mx/www/bjv/libros/7/3448/6.pdf «¿República Mexicana o Estados Unidos Mexicanos?»]. Altepetl Mexko: Universidad Nacional Autónoma de México. {{Spa}}</ref> Ipan [[Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh]], amatlamoyawalli pan xiwitl [[1917]], momachiyotiah ''Mexika Sentik Wexteyowalko'',<ref>[https://www.inali.gob.mx/bicen/pdf/GLOSARIO_nahuatl_huasteca_potosina.pdf «Glosario de términos jurídicos»]. ''Tlallamiktli tlen Masewaltlahtolmeh''.</ref> sanmohtoa nawatlahtoanih san kitokaxtiah ''Mexko''.'''<ref name=":022">[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mēxco»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref>''' Inin [[tlamanextilli]] tlen [[tlalokotsolli]] (se tlahtolli tlen kiixpolohki se achi itenkakilis) wallaw tlen «Mexihko». Nopa itlaltokax san motekiwia ika nesé weyi altepetl tlen wahkapayotl, maske ika [[Tlahko nawatlahtolli|tlahko nawatl]] nokka motekiwia ''Mexiko''. Kemman kaxtiltekahmeh ahsikoh Anawak Tlalli, motekiwihkeh ''mexicano'' para kitokaxtiseh [[Mexihkatlakameh|mexihkatlakatl]] wan itlahtol. Naman yeka motekiwia «mexikanoh» ika nawatl, sankeh para kintokaxtis mexkoewanih wan [[nawatlahtolli]].<ref>[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mexicanoh»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> Mewkatsan «mexikatl»,<ref>[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mēxihcatl»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> iwikal ken «mexkoewketl» so «mexkotlakatl», san motekiwia para kintokaxtis Mexko chanehkeh, wan «mexkatl»,<ref>[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mēxcatl»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> iwikal ken «mexikatlahtolli», motekiwia para kitokaxtis ne nawatl. == Nemiliskayotl == {{Main|Mexko inemiliskayo}} Masewalmeh sankemman onkahtiwallawkeh naman ni Mexko Tlalli 30&nbsp;000 xiwihtla. Ipan 9000 {{AC}}, mochiwki teeyolewalistli ika tlapixkalistli tlen [[ayohtli]], [[etl]], [[chilli]] wan [[waxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> pan Teowahkan wan Tepeyoh Tamaolipan. Kenwak tlapixkalistli tlen sintli mochiwki pan 5000 {{AC}}, yeka masewalmeh pewkeh walmotlaliah pan Mesoamerikah.<ref>Márquez Morfín wan Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref> Onkak eyi weyi tlallamikilistli: [[Oasisamerikah]], [[Aridoamerikah]] wan [[Mesoamerikah]]. === Mesoamerikah === ==== Olmekameh ==== [[Īxiptli:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Wextik olmekatsontekon tlen 2.9 m pan San Lorenzo, kil mochiwki pan xiwitl 1200 {{AC}}]] [[Īxiptli:Área_Nuclear_Olmeca.png|miniaturadeimagen|Olmekatlahtohkayotl elki se tlen atsitsin tlallamikilismeh pan nochi tlaltepaktli katli iyoka kichiwkeh tlapixkalistli.]] Sanmohtoa Mesoamerikah i[[Tlallamikilistli|tlallamikilis]] neski pan 2500 {{AC}},<ref>Christian Duverger, 2007.</ref> kemman masewalmeh tlen wahkapayotl achtopa sokichiwkeh wan tlapixkakeh pan ininchinanko.<ref>López Austin wan López Luján, 2001.</ref> Ipan 1400 {{AC}}, neski ne [[Olmekah|olmekatlallamikilistli]], Mesoamerikah altepetinih inintsintlan. Inohkeh ixolal tenyoh elkeh [[La Venta]] wan [[Eyi Tsapotl]]. Nepa kichiwkeh pixkalistli, sentipan tlen [[sintli]] wan [[Ichkatl|ichka]]<nowiki/>pixkayotl. Achiyok sosoltik olmekachinanko motokaxtia [[San Lorenzo Tenochtitlan]]. Elki tepantilo pan xiwitl 1150 {{AC}} ika naman [[Teksistepek]] altepetlalli, ompa [[Koatsakwalko]] atlawtenpa, pan tlatilantli [[Chalchiwehkan]]. Olmekameh nikanin tlasemoyawkeh, kemman mochiwkeh nelmiak tekwakwilmeh wan kaltinih, achiyok keha seyok kawitl. Sanmohtoa, pan xiwitl 900 {{AC}}, sekkoyok ewanih matlasiwkeh San Lorenzo Tenochtitlan, wan melawa kinekkeh kinixpoloseh nochin tekwakwilmeh; sekin tlalpacholokeh, sekinok mowikakeh kampa La Venta. Kil altepetl La Venta elki olmekatlahtohkayotl ikwa altepetl. Nowkiya, inin tlen se altepetl tlen momattok eltoya pan Mexko tlen wahkapayotl. Neka eltokeh ne achiyok sosoltik tsakwalmeh tlen nochi Mesoamerikah, no moahsik wextik olmekatsontekon, mochiwki ika tliltepetetl, wan weyi ikpalli. Kil melawa elki se tlamantli malwilli. Olmekatlahtohkayotl iwexkayo tsontlanki ika Eyi Tsapotl. Tlawel momattok pampa onkak achiyok kawitl, sanpampa nesé olmekatlallamikilis tlen yané altepetl ayokkanah eliyaya weyi keha achtopa. Saniwki panok se weyi kwalantli ika sekinok altepetinih wan olmekameh. Welis mopasolkeh ika axsansé kanahya: sekin onyahkeh [[Mayapan]], maske sekinok onyahkeh [[Kwikwilko]], sankeh altepetl poliwki ipampa [[Xiktepetl]]; yeka sampayano onyahkeh Mexko, [[Waxyakak]] wan [[Chiyapan]]. ==== Teotiwakeh ==== [[Īxiptli:15-07-13-Teotihuacan-RalfR-WMA 0251.jpg|miniaturadeimagen|[[Itsakwal Tonatiw]] pan [[Teotiwakan]].]]Neya Mesoamerikah kiahxilihki itlallamikilis iwexkayo. ==== Mayahtlakameh ==== ==== Tsapotekah ==== ==== Toltekatlakameh ==== ==== Mixtekah ==== ==== Chichimekah ==== ==== Michwahkemeh ==== ==== Tenochkah ==== === Teetlalkwihkwilistli === ==== Tlaxkaltekahmeh ==== === Virreiyotl Yankwik España === {{Main|Virreiyotl Yankwik España}} ==== Habsburgo weyikawitl ==== ==== Borbon weyikawitl ==== === Tlakaxoxowkayotl === {{Main|Mexko itlakaxoxowkayo}} === Tlen Se Weyitlahtohkayotl === {{Main|Tlen Se Mexika Weyitlahtohkayotl}} === Mexkoaxkayotl === === Netewilli ika Estadosonidos === === Tlen Ome Weyitlahtohkayotl === {{Main|Tlen Ome Mexika Weyitlahtohkayotl}} === Porfiriatoh === === Mexika Teeahkomanalistli === {{Main|Mexika Teeahkomanalistli}} === Mexko naman === == Semanawatilistli == == Tlamawatilistli == {| class="wikitable" |- ! Tlatilantli ! Ialtepenanyo ! Chanehkeh |- | [[Aguascalientes]] | [[Aguascalientes, altepetl|Aguascalientes]] | |- | [[Ahkolman]] | [[Ahkolman, altepetl|Ahkolman]] | |- | [[Chalchiwehkan]] | [[Xalapan Enríquez|Xalapan]] | |- | [[Chiyapan]] | [[Tochtlan Gutiérrez|Tochtlan]] | |- | [[Tlatilantli Durango|Durango]] | [[Analko, Durango|Analko]] | |- | [[Echkapan Kalifornia]] | [[Mexikali]] | |- | [[Echkapan Kalifornia Witstlanpa|Echkapan Kalifornia Wtp.]] | [[La Paz, Mexko|La Paz]] | |- | [[Tlatilantli Guerrero|Guerrero]] | [[Chilpantsinko]] | |- | [[Tlatilantli Hidalgo|Hidalgo]] | [[Pachyohkan]] | |- | [[Kampech]] | [[San Francisco Kampech|Kampech]] | |- | [[Keretaro]] | [[Tlachko, Keretaro|Tlachko]] | |- | [[Kwanahwato]] | [[Paxtitlan]] | |- | [[Kwawillan]] | [[Yankwik Tlaxkallan Saltillo|Yankwik Tlaxkallan]] | |- | [[Kwetlaxkoapan]] | [[Kwetlaxkoapan, altepetl|Kwetlaxkoapan]] | |- | [[Tlatilantli Mexko|Mexko]] | [[Tollohkan]] | |- | [[Michwahkan]] | [[Michwahkan, altepetl|Michwahkan]] | |- | [[Tlatilantli Morelos|Morelos]] | [[Kwawnawak]] | |- | [[Nayarit]] | [[Tepik]] | |- | [[Nuevo León]] | [[Monterrey]] | |- | [[Quintana Roo]] | [[Chetumal]] | |- | [[San Luis Potosí]] | [[San Luis Potosí, altepetl|Miskiihtik]] | |- | [[Sakatekapan]] | [[Sakatlan, Sakatekapan|Sakatlan]] | |- | [[Sinaloa]] | [[Kolwahkan]] | |- | [[Sonora]] | [[Pitik]] | |- | [[Tamaolipan]] | [[Altepetl Victoria]] | |- | [[Tlapachko]] | [[Villahermosa]] | |- | [[Tlaxkallan]] | [[Tlaxkallan Xikohtenkatl|Tlaxkallan]] | |- | [[Waxyakak]] | [[Waxyakak Juárez|Waxyakak]] | |- | [[Xalixko]] | [[Atemaxak]] | |- | [[Xikwawak]] | [[Xikwawak, Xikwawak|Xikwawak]] | |- | [[Yokatlan]] | [[Mérida]] | |- | colspan="2" | [[Altepetl Mexko]] | |- |} === Tekitlanawatilli === === Altepetl Mexko === === Tsonkotonmeh === === Itstinih ixkayotin === == Tlapiyalistli == === Nemiliskayotl === === Ohpanyantli === === Iknoyotl === == Chanehkeh == === Altepekalpolmeh === === Masewaltlakameh === === Nehnemilistli === Mexkoewanih nemih pan sekinok wexteyowalli pan xiwitl 2020 wan wahkaewanih chantiah pan Mexko pan xiwitl 2020. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA}} ika 36.255.589 mexkah * {{CAN}} ika 96.055 mexkah * {{ESP}} ika 53.811 mexkah * {{BRA}} ika 21.853 mexkah * {{GTM}} ika 15.012 mexkah * {{DEU}} ika 13.247 mexkah * {{UK}} ika 11.800 mexkah * {{CHL}} ika 10.380 mexkah * {{BOL}} ika 8.655 mexkah * {{ARG}} ika 7.239 mexkah {{col-2}} * {{USAf}} 797.266 tlahtohcayotecah * {{GTMf}} 56.810 cuauhtemaltecah * {{VENf}} 52.948 venezoltecah * {{COLf}} 36.234 colombiatecah * {{HNDf}} 35.361 hondureñotecah * {{CUBf}} 25.976 cubanotecah * {{ESPf}} 20.763 españoltecah * {{SLVf}} 19.736 salvadortecah * {{ARGf}} 18.693 argentintecah * {{CANf}} 12.439 canadatecah {{col-end}} === Tlaneltokilistli === === Tlahtolmeh === {{Main|Tlahtolmeh pan Mexko}} == Teemachtilistli == == Tlallamikilistli == === Mexikayotl === === Wikayotl === === Tlahkwilohkayotl === === Ixkopinkayotl === === Tlakwalistli === == Tlamatilistli == == Nowkiya xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> ==Seyok teposamatl== {{Mexko}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis/Mexko}} [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Mexko]] [[Neneuhcāyōtl:Weweyak tlahkwilolli]] cs2hjlctsyl34kadlb1gw1nnysjskia 501096 501042 2022-07-30T13:49:01Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki {{coor capital dm|19|25|10|N|99|08|44|W}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tlakatiyan | āchcāuhtōcāitl_nativo = ''Estados Unidos Mexicanos'' | āchcāuhtōcāitl = Mexika Sentik Wexteyowalko | cemāxcātōcāitl = Mexko | pāmitl = Flag of Mexico.svg | chīmalli = Coat of arms of Mexico.svg | chīmalli_tamaño = 110px | símbolos = | mapa = MEX orthographic.svg | mapa_tamaño = 290px | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''[[Mexko Semanawak Wikayotl]]'' | tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | tēcuacān = [[Altepetl Mexko]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | tēcuacān_chānehqueh = 9&nbsp;209&nbsp;944 chan. | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 19_26_N_99_08_W 19°26′ M, 99°08′ S | huēyi_āltepētl = [[Altepetl Mexko]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Kastiahtlahtolli|Kastiah]], [[Nawatlahtolli|mexkatl]], [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]] wan sekinok [[Tlahtolmeh pan Mexko|66 tlahtolli]]<sup>1</sup> | tēpacholiztli = [[Axkayotl]], [[Axkayotillotl|axkayotilli]], [[sentiktlapehpenolpan]], [[tlaixpantihkayotl]] wan [[miakinyotl]]. | tēpachohqueh = [[Presidenteh]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Andrés Manuel López Obrador]] | tzintiliztli = [[Mexko itlakaxoxowkayo|Tlakaxoxowkayotl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pewalistli<br/>&nbsp;• Tlatenkixtilistli<br/>&nbsp;• Tlamilistli<br/>&nbsp;• Nemachililistli | fundación_fechas = tlen [[España]]<br/>[[16]] tlen [[septiempreh]], [[1810]]<br/>[[6]] tlen [[noviempreh]], [[1813]]<br/>[[27]] tlen [[septiempreh]], [[1821]]<br/>[[28]] tlen [[tisiempreh]], [[1836]] | tlaīxpayōtl = 1 964 375<ref>http://www.oratlas.com/libro-mundial/mexico/geografia</ref><sup>2</sup> | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 13 | tlaīxpayōtl_ātl = 2.5% | cuāxōchtli = 4&nbsp;389&nbsp;km nochi<br/>• 3&nbsp;155&nbsp;km ika [[Estadosonidos]]<br />• 958&nbsp;km ika [[Kwahtemallan]]<br />• 276&nbsp;km ika [[Belis]] | huēyi_ātēntli = 9&nbsp;330&nbsp;km | chānehqueh = 128 649 565 ([[2020]])<ref>http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/</ref><ref name="población">http://www3.inegi.org.mx/sistemas/temas/default.aspx?s=est&c=25433&t=1</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 10 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 57 | PIB_nominal = $ 1&thinsp;192&thinsp;480 MDD<ref name=INEGI_2020>https://www.inegi.org.mx/contenidos/saladeprensa/boletines/2019/pib_pconst/pib_pconst2019_02.pdf</ref> | PIB_nominal_año = 2021 | PIB_nominal_puesto = 15 | PIB_nominal_per_cápita = $ 9 246 USD | PIB = $ 2 869 542 MDD | PIB_año = 2021 | PIB_puesto = 13 | PIB_per_cápita = $ 20&nbsp;266 USD<ref name=INEGI_2020>https://www.inegi.org.mx/contenidos/saladeprensa/boletines/2019/pib_pconst/pib_pconst2019_02.pdf</ref> | IDH = 0.779<ref>http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf</ref> | IDH_año = 2020 | IDH_puesto = 74 | IDH_categoría = {{Ingreso|ingreso=pani}} | tomīn = [[Mexko pesoh]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | tlācatōcāitl = Mexikatl, -meh<br />Mexkoewketl, -nih<br />Mexkotlakatl, -meh | horario = [[UTC-5]] wan [[UTC-8]] | horario_verano = [[UTC-5]] wan [[UTC-7]] | cctld = [[.mx]] | código_telefónico = 52 | prefijo_radiofónico = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | nenecuilhuāztli_ISO = MX / MEX / 484 | miembro_de = [[ONU]], [[OCDE]], [[T-MEC]], [[G-20]], [[G-5]], [[APEC]], [[G3]], [[GL]], [[CIN]], [[LC]], [[ABINIA]], [[Celac]], [[OEI]], [[AEC]], [[Pacifico nenōtzaliztli|Pasifiko nenotsalistli]], [[Tlatēcpānaliztli in Ixachitlan Tlahtohcāyōtl|TIT]], [[MIST]], [[UFC]], [[Interpol]], [[CIJEG]], [[Unesco]] | tlahtōlcaquiliztilōni= | tlahtōlcaquiliztilōni1= Tlatekpanal pan ''Tlanawatilli ika Ininmelawkayo tlen masewaltlakameh ika inintlahtol''. | tlahtōlcaquiliztilōni2= Macho 3 269 386 km² ''Seknikiski Teetlamahmakilissotl Yeyantli'' ixtentli Mexko 5 233 761 km².<ref>https://web.archive.org/web/20120127184313/http://www.seaaroundus.org/eez/484.aspx</ref> |matrícula_avión=XA, XB, XC|matrícula_coche=MEX|lema_nacional=''La patria es primero''<br />([[kastiahtlahtolli|kastiah]], «Totlalwi ya sentipan»).}}'''Mexko<ref group="tyml."><small>Ika [[nawatl tlen wahkapatl]] motokaxtiayaya '''''Mexihko'''''. Naman ipan [[Waxtlan]] motokaxtia ''Mexko'', mewkatsan sekinok kalpoltlahtolmeh (ken [[Tlahko nawatlahtolli|tlahko nawatl]]) nokka kitokaxtiah '''''Mexiko'''''.</small></ref>''' ({{IPA|ˈmeːʃkoˀ|{{IPA/Nawatl}}|}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''México''; ika [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]], ''Meejiko''; ika [[Mixtekatlahtolli|mixtekatl]], ''Ñuu Koꞌyo''; ika [[Otontlahtolli (nhe)|otomitl]], ''Mꞌonda''; ika [[Waxtekatlahtolli|waxtekatl]], ''Labtóm''; ika [[Masawahtlahtolli|masawah]], ''Bꞌonro'') —weyak itokah '''Mexika Sentik Wexteyowalko'''— (ika [[Kaxtiltlahtolli|kastiah]], ''Estados Unidos Mexicanos'') se [[wexteyowalli]] pan [[Amerikah Miktlanpa]]. Kiihtoa i[[Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh|tlanehnewillo]] Mexko i[[Tekitlanawatilli|tekitlanawatil]] se [[axkayotl]], [[sentiktlapehpenolpan]], [[Axkayotillotl|axkayotilli]], wan moxelohtok ika 31 [[tlatilantli]] (wanya [[ikwa altepetl|ialtepenanyo]] itokah [[Altepetl Mexko]]).<ref name="censo">[https://constitucionenlenguas.inali.gob.mx/nahuatl-de-la-huasteca/completa/lang1:nahuatl-de-la-huasteca «Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh»]. ''Gobiernoh tlen Mexko''.</ref><ref>Víctor Chávez. [https://www.elfinanciero.com.mx/nacional/df-no-es-el-estado-32-aclaran-legisladores «DF no es el estado 32, aclaran legisladores»]. ''El Financiero''. {{Spa}}</ref> Kipiya itlalwi se iixten tlen 1&nbsp;964&nbsp;375 km²,<ref name=":0">INEGI. [http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/Productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/nueva_estruc/AEGEUM_2017/702825097912.pdf «Anuario estadístico y geográfico de los Estados Unidos Mexicanos 2017»]. {{Spa}}</ref> yeka Mexko eli wexteyowalli tlen mahtlaktli wan nawi weyi pan nochi [[tlaltepaktli]] wan tlen makwilli weyi tlen [[Latinoamerikah]]. Mopantia miktlanpa ika [[Estadosonidos]] (3155 km) wan witstlanpa ika [[Kwahtemallan]] (958 km) wan [[Belis]] (276 km) ininnepan. Mexko iatentenno, tlen kitlamachiwa 9330 km, mopantia siwatlanpa ika [[Pasifiko Weyiaxoxowilli]] wan tlalokan ika [[Ayollohko Mexko]] wan [[Karibe Weyiatl]].<ref name=":0" /> Pampa onkak 130 miyones masewalmeh pan xiwitl 2021, Mexko ya wexteyowalli tlen mahtlaktli ika chanehkeh pan tlaltepaktli. Nowkiya, tlen se ika [[Masewaltlakatl|masewaltlakameh]] pan nochi [[Amerikah]], no ika [[Kastiahtlahtoani|kastiahtlahtoanih]] pan nochi tlaltepaktli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González. ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''. {{Spa}}</ref> Kipiya 69 [[tekpantlahtolli]]: se tlahtolli ([[kastiah]]) wallaw tlen [[Eoropah]], wan 68 [[masewaltlahtolli]]:<ref>[http://comunicacion.senado.gob.mx/index.php/informacion/boletines/50490-respalda-el-pleno-reconocimiento-oficial-de-68-lenguas-indigenas.html «Respalda el Pleno reconocimiento oficial de 68 lenguas indígenas»]. ''Machiyosentilli Nechikolli''. {{Spa}}</ref> sekin inintokah [[Nawatlahtolli|mexkatl]], [[Mayahtlahtolli|mayah]], [[Tseltaltlahtolli|tseltal]], [[Tsotsiltlahtolli|tsotsil]], [[Mixtekatlahtolli|mixtekatl]], [[Tsapotekatlahtolli|tsapotekatl]], [[Otontlahtolli (nhe)|otomitl]], [[Totonakatlahtolli|totonakatl]], [[Choltlahtolli|chol]], [[Masatekatlahtolli|masatekatl]] wan [[Waxtekatlahtolli|waxtekatl]]. Yeka nowkiya eli weyitlalli tlen chikome ika achiyok tlahtolmeh tlen mosaniloah pan tlaltepaktli.<ref>Ethnologue. [http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 «Summary by country»]. {{Eng}}</ref> Itstokehya masewalmeh pan Mexko Tlalli 21&nbsp;000 xiwihtla.<ref>MSN Encarta (2009). [http://uk.encarta.msn.com/encyclopedia_761570777/Native_Americans.html#s76 «Native Americans: Earliest Migrations»]. {{Eng}}</ref> Elki nopa atoktli witstlanpa altepetinih ininchan, keha [[olmekameh]], [[toltekatlakameh]], [[mayahtlakameh]] wan [[Tenochkah|mexihkatlakameh]]. Mokinon, [[kaxtiltekahmeh]] ahsikoh kitlalkwihkwikoh naman ni Mexko Tlalli, wanya sekin altepetinih inintlapalewilis katli eliyayah [[tlaxkaltekahmeh]], totonakatlakameh wan sekinokeh. Kipewaltih nopa [[Teetlalkwihkwilistli tlen Exkan Talahtoloyan|teetlalkwihkwilistli]] ne [[Weyitlahtohkayotl Mexihko]] pan [[1527]], mochiwki [[Virreiyotl Yankwik España]] pan [[1535]]. Nimantsin, yankwik kaxtiltekahmeh nowkiya kintlalkwihkwikeh [[michwahmeh]], [[navahotlakameh]], [[takalohtlakameh]], [[chichimekah]], etc. Ipan [[1821]], Yankwik España [[Mexko itlakaxoxowkayo|moxexelohki tlen España]], ika itokah [[Tlen Se Mexika Weyitlahtohkayotl]], sanpampa sekinok tlalmeh keha [[Pilipinas]], [[Palaos]], [[Koba]] wan [[Poertorriko]] ayikanah moxexelohkeh. Satepan, yankwik wexteyowalli, ika senkah ialtepenanyo, motokaxtihki Mexko. Ipan tlahko {{Siglo/full|xix}}, Mexko moxelohki inintsalan ''liberales'' wan ''conservadores''. Nowkiya, Mexko kiixpolohki se tlahko itlalwi ipampa netewilli ika [[Estadosonidos]]. Teipan, panok se yankwik tlapatlalistli, nopa [[Tlen Ome Mexihkatl Weyitlahtohkayotl|Tlen Ome Mexika Weyitlahtohkayotl]], iwkatsan wetski pan xiwitl [[1867]]. Ipan [[1910]], pewki [[Mexika Teeahkomanalistli]]. Ipan [[1993]], Mexko kifirmarki nopa [[Ihtonki Tiankiskayotl Sentlalilistli tlen Amerikah Miktlanpa]] ika [[Kanata]] wan Estadosonidos. Iwkatsan tlatkilistli wan iknoyotl tlawel moxelohtok,<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9108719/Mexico «Mexico»]. ''Encyclopedia Britannica''. Kalahki: 1 tlen april pan 2007. {{Eng}}</ref> Mexko se achiyok kwalli wexteyowalli pan [[Ispanoamerikah]].<ref>[http://www.oxanstore.com/displayfree.php?NewsItemID=130098 «Latin America: Region is losing ground to competitors»]. ''Oxford Analytica''. Kalahki: 1 tlen oktopreh pan 2007. {{Eng}}</ref> Nowkiya, Mexko Tlalli eli tlen mahtlaktli wan eyi tlahtohkayotl ika weyi [[PIB]] pan nochi tlaltepaktli, san [[Italia]]<nowiki/>ikah. Kipiya se weyi [[IDH]] tlen 0.779. __TOC__ == Tlaltokayotl == [[Īxiptli:CodexMendoza01.jpg|miniaturadeimagen|306x306px|Mexihko imachiyo ika Anawak ipan ''Amochtli Mendoza''.]] San niman moxexelohki tlen [[España]], wexteyowalli pewki motokaxtia «Mexiko», senkah inintokah ikwa altepetl wan [[Mexihkatlahtohkayotl]] ialtepenanyo. Miak masewalmeh kineltokah wallaw tlen «Mexitl» so «Mexihtli» (seyok [[Witsilopochtli]] itokah) pampa tiopixketl [[Bernardino de Sahagún]] ({{Siglo|xvi}}) kiihkwilohki ne tokaitl wallaw tlen «Mexih» (tlen [[metl]] wan [[sihtli]]) ika tsontlanketl -ko.<ref name="censo3">[https://www.mesoweb.com/es/articulos/sub/Sahaguntino.pdf «Mexica anoço mexiti»]. ''El texto sahaguntino sobre los mexicas''.</ref> {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Witsilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Tpxk. [[Bernardino de Sahagún]]}} [[Francisco Javier Clavijero]] kiihtoh nopa [[tlaltokayotl]] moneki tlahtolkwapas “kampa nemi Mexih” so “kampa nemi Witsilopochtli”. Kipiwihki pan yané amochtli se tlahtoltlahkwilolli tlen kiihtoa waksan ya kineltokak itlaltokax kihtosnekiyaya “ipan [[metl]] ixik”, sanpampa kemman yahaya momachtihki [[Exkan Tlahtoloyan inemiliskayo|mexihkatlakameh inemiliskayo]], momakak kwentah ''Mexihko'' kena wallaw tlen Witsilopochtli.<ref>Clavijero, Francisco Javier (1844). [http://cdigital.dgb.uanl.mx/la/1080023605/1080023605.html «Historia antigua de México y de su conquista: sacada de los mejores historiadores españoles»]. Biblioteca digital de la Universidad Autónoma de Nuevo León: Imprenta de Lara. {{Spa}}</ref> Monextihki 6 tlen noviempreh pan xiwitl 1813, kemman [[Anawaksenkotilli]] kikixtihki ne [[Amatl tlen Amerikah Miktlanpa Itlakaxoxowkayo]], tlen se [[tlatokaxtilistli]] tlen motekiwihki para kitokaxtis ni wexteyowalli. Inin sansé itokah [[Yankwik España]] sankemman [[Kaxtiltlahtohkayotl]] weyi iamatlamoyawal [[Tlanehnewillotl tlen Cádiz]] kimachiyotihki nochi España itlalwi pan [[Amerikah Miktlanpa]] ([[Weyitlahtohkayotl Kwahtemallan]], [[Koba]], [[Florida]], [[Poertorriko]] wan [[Kapitanyotl Santo Tominkoh|Santo Tominkoh]] —naman [[Tominkoh Tlalli|Tominkoh Axkayotl]]—).<ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1812A.pdf «Artículo 10 de la Constitución Política de la Monarquía Española (Constitución de Cádiz de 1812)»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/ACTA.pdf «Acta solemne de la declaración de la independencia de la América septentrional»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1814.pdf «Decreto Constitucional para la Libertad de la América Mejicana (sic)»]. {{Spa}}</ref> Satepan, ne ''Decreto Constitucional para la Libertad de la América Mexicana'', amatlamoyawalli pan xiwitl 1814, kipatlak nesé itlaltokax ika ''Mexihko''. Neya, ika kastiah, ''México'' nowkiya motekiwihki kensé chaneh itokah. Nochin amatinih achtopa [[Mexko itlakaxoxowkayo|tlakaxoxowkayotl]] ([[Yowallan Tekichiwalli]] wan [[Córdoba Sentlalilistli]]) kitekiwihkeh ome tlaltokaitl (Amerikah Miktlanpa wan Mexika Amerikah), sanpampa kipiwihkeh seyok yankwik, tlen kimachiyotihkeh kensé wexteyowalli itokah: '''Mexika Weyitlahtohkayotl'''. Nopa tlaltokaitl motekiwihki pan [[Amatl tlen Mexihkatl Weyitlahtohkayotl Itlakaxoxowkayo|Amatl tlen Mexika Weyitlahtohkayotl Itlakaxoxowkayo]], amatlamoyawalli pan 28 tlen septiempreh pan xiwitl 1821, kemman Mexko kitlanki itlakaxoxowkayo.<ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1821A.pdf «Plan de Iguala»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1821B.pdf «Tratados de Córdoba»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1821C.pdf «Acta de Independencia del Imperio Mexicano»]. {{Spa}}</ref> Naman, ika nawatl tlen [[Waxtlan]], ni wexteyowalli itokah '''Mexko Tlalli''', iwkatsan [[Tlanehnewillotl tlen 1857]] kimachiyotihki itokah '''''Mexika Republikah''''',<ref name="censo2">[https://repositorioinstitucional.buap.mx/handle/20.500.12371/6856 «Inahuatil-Tecpanatiztli in Mexica Republica (1857)»].</ref> sanpampa nowkiya motekiwihki ''Estados Unidos Mexicanos''.<ref>G. Monzón, Luis (''et. al.''). [https://archivos.juridicas.unam.mx/www/bjv/libros/7/3448/6.pdf «¿República Mexicana o Estados Unidos Mexicanos?»]. Altepetl Mexko: Universidad Nacional Autónoma de México. {{Spa}}</ref> Ipan [[Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh]], amatlamoyawalli pan xiwitl [[1917]], momachiyotiah ''Mexika Sentik Wexteyowalko'',<ref>[https://www.inali.gob.mx/bicen/pdf/GLOSARIO_nahuatl_huasteca_potosina.pdf «Glosario de términos jurídicos»]. ''Tlallamiktli tlen Masewaltlahtolmeh''.</ref> sanmohtoa nawatlahtoanih san kitokaxtiah ''Mexko''.'''<ref name=":022">[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mēxco»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref>''' Inin [[tlamanextilli]] tlen [[tlalokotsolli]] (se tlahtolli tlen kiixpolohki se achi itenkakilis) wallaw tlen «Mexihko». Nopa itlaltokax san motekiwia ika nesé weyi altepetl tlen wahkapayotl, maske ika [[Tlahko nawatlahtolli|tlahko nawatl]] nokka motekiwia ''Mexiko''. Kemman kaxtiltekahmeh ahsikoh Anawak Tlalli, motekiwihkeh ''mexicano'' para kitokaxtiseh [[Mexihkatlakameh|mexihkatlakatl]] wan itlahtol. Naman yeka motekiwia «mexikanoh» ika nawatl, sankeh para kintokaxtis mexkoewanih wan [[nawatlahtolli]].<ref>[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mexicanoh»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> Mewkatsan «mexikatl»,<ref>[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mēxihcatl»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> iwikal ken «mexkoewketl» so «mexkotlakatl», san motekiwia para kintokaxtis Mexko chanehkeh, wan «mexkatl»,<ref>[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mēxcatl»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> iwikal ken «mexikatlahtolli», motekiwia para kitokaxtis ne nawatl. == Nemiliskayotl == {{Main|Mexko inemiliskayo}} Masewalmeh sankemman onkahtiwallawkeh naman ni Mexko Tlalli 30&nbsp;000 xiwihtla. Ipan 9000 {{AC}}, mochiwki teeyolewalistli ika tlapixkalistli tlen [[ayohtli]], [[etl]], [[chilli]] wan [[waxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> pan Teowahkan wan Tepeyoh Tamaolipan. Kenwak tlapixkalistli tlen sintli mochiwki pan 5000 {{AC}}, yeka masewalmeh pewkeh walmotlaliah pan Mesoamerikah.<ref>Márquez Morfín wan Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref> Onkak eyi weyi tlallamikilistli: [[Oasisamerikah]], [[Aridoamerikah]] wan [[Mesoamerikah]]. === Mesoamerikah === ==== Olmekameh ==== [[Īxiptli:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Wextik olmekatsontekon tlen 2.9 m pan San Lorenzo, kil mochiwki pan xiwitl 1200 {{AC}}]] [[Īxiptli:Área_Nuclear_Olmeca.png|miniaturadeimagen|Olmekatlahtohkayotl elki se tlen atsitsin tlallamikilismeh pan nochi tlaltepaktli katli iyoka kichiwkeh tlapixkalistli.]] Sanmohtoa Mesoamerikah i[[Tlallamikilistli|tlallamikilis]] neski pan 2500 {{AC}},<ref>Christian Duverger, 2007.</ref> kemman masewalmeh tlen wahkapayotl achtopa sokichiwkeh wan tlapixkakeh pan ininchinanko.<ref>López Austin wan López Luján, 2001.</ref> Ipan 1400 {{AC}}, neski ne [[Olmekah|olmekatlallamikilistli]], Mesoamerikah altepetinih inintsintlan. Inohkeh ixolal tenyoh elkeh [[La Venta]] wan [[Eyi Tsapotl]]. Nepa kichiwkeh pixkalistli, sentipan tlen [[sintli]] wan [[Ichkatl|ichka]]<nowiki/>pixkayotl. Achiyok sosoltik olmekachinanko motokaxtia [[San Lorenzo Tenochtitlan]]. Elki tepantilo pan xiwitl 1150 {{AC}} ika naman [[Teksistepek]] altepetlalli, ompa [[Koatsakwalko]] atlawtenpa, pan tlatilantli [[Chalchiwehkan]]. Olmekameh nikanin tlasemoyawkeh, kemman mochiwkeh nelmiak tekwakwilmeh wan kaltinih, achiyok keha seyok kawitl. Sanmohtoa, pan xiwitl 900 {{AC}}, sekkoyok ewanih matlasiwkeh San Lorenzo Tenochtitlan, wan melawa kinekkeh kinixpoloseh nochin tekwakwilmeh; sekin tlalpacholokeh, sekinok mowikakeh kampa La Venta. Kil altepetl La Venta elki olmekatlahtohkayotl ikwa altepetl. Nowkiya, inin tlen se altepetl tlen momattok eltoya pan Mexko tlen wahkapayotl. Neka eltokeh ne achiyok sosoltik tsakwalmeh tlen nochi Mesoamerikah, no moahsik wextik olmekatsontekon, mochiwki ika tliltepetetl, wan weyi ikpalli. Kil melawa elki se tlamantli malwilli. Olmekatlahtohkayotl iwexkayo tsontlanki ika Eyi Tsapotl. Tlawel momattok pampa onkak achiyok kawitl, sanpampa nesé olmekatlallamikilis tlen yané altepetl ayokkanah eliyaya weyi keha achtopa. Saniwki panok se weyi kwalantli ika sekinok altepetinih wan olmekameh. Welis mopasolkeh ika axsansé kanahya: sekin onyahkeh [[Mayapan]], maske sekinok onyahkeh [[Kwikwilko]], sankeh altepetl poliwki ipampa [[Xiktepetl]]; yeka sampayano onyahkeh Mexko, [[Waxyakak]] wan [[Chiyapan]]. ==== Teotiwakeh ==== [[Īxiptli:15-07-13-Teotihuacan-RalfR-WMA 0251.jpg|miniaturadeimagen|[[Itsakwal Tonatiw]] pan [[Teotiwakan]].]]Neya Mesoamerikah kiahxilihki itlallamikilis iwexkayo. ==== Mayahtlakameh ==== ==== Tsapotekah ==== ==== Toltekatlakameh ==== ==== Mixtekah ==== ==== Chichimekah ==== ==== Michwahkemeh ==== ==== Tenochkah ==== === Teetlalkwihkwilistli === ==== Tlaxkaltekahmeh ==== === Virreiyotl Yankwik España === {{Main|Virreiyotl Yankwik España}} ==== Habsburgo weyikawitl ==== ==== Borbon weyikawitl ==== === Tlakaxoxowkayotl === {{Main|Mexko itlakaxoxowkayo}} === Tlen Se Weyitlahtohkayotl === {{Main|Tlen Se Mexika Weyitlahtohkayotl}} === Mexkoaxkayotl === === Netewilli ika Estadosonidos === === Tlen Ome Weyitlahtohkayotl === {{Main|Tlen Ome Mexika Weyitlahtohkayotl}} === Porfiriatoh === === Mexika Teeahkomanalistli === {{Main|Mexika Teeahkomanalistli}} === Mexko naman === == Semanawatilistli == == Tlamawatilistli == {| class="wikitable" |- ! Tlatilantli ! Ialtepenanyo ! Chanehkeh |- | [[Aguascalientes]] | [[Aguascalientes, altepetl|Aguascalientes]] | |- | [[Ahkolman]] | [[Ahkolman, altepetl|Ahkolman]] | |- | [[Chalchiwehkan]] | [[Xalapan Enríquez|Xalapan]] | |- | [[Chiyapan]] | [[Tochtlan Gutiérrez|Tochtlan]] | |- | [[Tlatilantli Durango|Durango]] | [[Analko, Durango|Analko]] | |- | [[Echkapan Kalifornia]] | [[Mexikali]] | |- | [[Echkapan Kalifornia Witstlanpa|Echkapan Kalifornia Wtp.]] | [[La Paz, Mexko|La Paz]] | |- | [[Tlatilantli Guerrero|Guerrero]] | [[Chilpantsinko]] | |- | [[Tlatilantli Hidalgo|Hidalgo]] | [[Pachyohkan]] | |- | [[Kampech]] | [[San Francisco Kampech|Kampech]] | |- | [[Keretaro]] | [[Tlachko, Keretaro|Tlachko]] | |- | [[Kwanahwato]] | [[Paxtitlan]] | |- | [[Kwawillan]] | [[Yankwik Tlaxkallan Saltillo|Yankwik Tlaxkallan]] | |- | [[Kwetlaxkoapan]] | [[Kwetlaxkoapan, altepetl|Kwetlaxkoapan]] | |- | [[Tlatilantli Mexko|Mexko]] | [[Tollohkan]] | |- | [[Michwahkan]] | [[Michwahkan, altepetl|Michwahkan]] | |- | [[Tlatilantli Morelos|Morelos]] | [[Kwawnawak]] | |- | [[Nayarit]] | [[Tepik]] | |- | [[Nuevo León]] | [[Monterrey]] | |- | [[Quintana Roo]] | [[Chetumal]] | |- | [[San Luis Potosí]] | [[San Luis Potosí, altepetl|Miskiihtik]] | |- | [[Sakatekapan]] | [[Sakatlan, Sakatekapan|Sakatlan]] | |- | [[Sinaloa]] | [[Kolwahkan]] | |- | [[Sonora]] | [[Pitik]] | |- | [[Tamaolipan]] | [[Altepetl Victoria]] | |- | [[Tlapachko]] | [[Villahermosa]] | |- | [[Tlaxkallan]] | [[Tlaxkallan Xikohtenkatl|Tlaxkallan]] | |- | [[Waxyakak]] | [[Waxyakak Juárez|Waxyakak]] | |- | [[Xalixko]] | [[Atemaxak]] | |- | [[Xikwawak]] | [[Xikwawak, Xikwawak|Xikwawak]] | |- | [[Yokatlan]] | [[Mérida]] | |- | colspan="2" | [[Altepetl Mexko]] | |- |} === Tekitlanawatilli === === Altepetl Mexko === === Tsonkotonmeh === === Itstinih ixkayotin === == Tlapiyalistli == === Nemiliskayotl === === Ohpanyantli === === Iknoyotl === == Chanehkeh == === Altepekalpolmeh === === Masewaltlakameh === === Nehnemilistli === Mexkoewanih nemih pan sekinok wexteyowalli pan xiwitl 2020 wan wahkaewanih chantiah pan Mexko pan xiwitl 2020. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA}} ika 36.255.589 mexkah * {{CAN}} ika 96.055 mexkah * {{ESP}} ika 53.811 mexkah * {{BRA}} ika 21.853 mexkah * {{GTM}} ika 15.012 mexkah * {{DEU}} ika 13.247 mexkah * {{UK}} ika 11.800 mexkah * {{CHL}} ika 10.380 mexkah * {{BOL}} ika 8.655 mexkah * {{ARG}} ika 7.239 mexkah {{col-2}} * {{USAf}} 797.266 tlahtohcayotecah * {{GTMf}} 56.810 cuauhtemaltecah * {{VENf}} 52.948 venezoltecah * {{COLf}} 36.234 colombiatecah * {{HNDf}} 35.361 hondureñotecah * {{CUBf}} 25.976 cubanotecah * {{ESPf}} 20.763 españoltecah * {{SLVf}} 19.736 salvadortecah * {{ARGf}} 18.693 argentintecah * {{CANf}} 12.439 canadatecah {{col-end}} === Tlaneltokilistli === === Tlahtolmeh === {{Main|Tlahtolmeh pan Mexko}} == Teemachtilistli == == Tlallamikilistli == === Mexikayotl === === Wikayotl === === Tlahkwilohkayotl === === Ixkopinkayotl === === Tlakwalistli === == Tlamatilistli == == Nowkiya xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> ==Seyok teposamatl== {{Mexko}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis/Mexko}} [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Mexko]] [[Neneuhcāyōtl:Weweyak tlahkwilolli]] 1ohjgi1yaa16iqz5hvumraxrz27r8v6 501326 501096 2022-07-30T19:34:06Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki {{coor capital dm|19|25|10|N|99|08|44|W}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tlakatiyan | āchcāuhtōcāitl_nativo = ''Estados Unidos Mexicanos'' | āchcāuhtōcāitl = Mexika Sentik Wexteyowalko | cemāxcātōcāitl = Mexko | pāmitl = Flag of Mexico.svg | chīmalli = Coat of arms of Mexico.svg | chīmalli_tamaño = 110px | símbolos = | mapa = MEX orthographic.svg | mapa_tamaño = 290px | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''[[Mexko Semanawak Wikayotl]]'' | tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | tēcuacān = [[Altepetl Mexko]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | tēcuacān_chānehqueh = 9&nbsp;209&nbsp;944 chan. | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 19_26_N_99_08_W 19°26′ M, 99°08′ S | huēyi_āltepētl = [[Altepetl Mexko]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Kastiahtlahtolli|Kastiah]], [[Nawatlahtolli|mexkatl]], [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]] wan sekinok [[Tlahtolmeh pan Mexko|66 tlahtolli]]<sup>1</sup> | tēpacholiztli = [[Axkayotl]], [[Axkayotillotl|axkayotilli]], [[sentiktlapehpenolpan]], [[tlaixpantihkayotl]] wan [[miakinyotl]]. | tēpachohqueh = [[Presidenteh]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Andrés Manuel López Obrador]] | tzintiliztli = [[Mexko itlakaxoxowkayo|Tlakaxoxowkayotl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pewalistli<br/>&nbsp;• Tlatenkixtilistli<br/>&nbsp;• Tlamilistli<br/>&nbsp;• Nemachililistli | fundación_fechas = tlen [[España]]<br/>[[16]] tlen [[septiempreh]], [[1810]]<br/>[[6]] tlen [[noviempreh]], [[1813]]<br/>[[27]] tlen [[septiempreh]], [[1821]]<br/>[[28]] tlen [[tisiempreh]], [[1836]] | tlaīxpayōtl = 1 964 375<ref>http://www.oratlas.com/libro-mundial/mexico/geografia</ref><sup>2</sup> | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 13 | tlaīxpayōtl_ātl = 2.5% | cuāxōchtli = 4&nbsp;389&nbsp;km nochi<br/>• 3&nbsp;155&nbsp;km ika [[Estadosonidos]]<br />• 958&nbsp;km ika [[Kwahtemallan]]<br />• 276&nbsp;km ika [[Belis]] | huēyi_ātēntli = 9&nbsp;330&nbsp;km | chānehqueh = 128 649 565 ([[2020]])<ref>http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/</ref><ref name="población">http://www3.inegi.org.mx/sistemas/temas/default.aspx?s=est&c=25433&t=1</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 10 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 57 | PIB_nominal = $ 1&thinsp;192&thinsp;480 MDD<ref name=INEGI_2020>https://www.inegi.org.mx/contenidos/saladeprensa/boletines/2019/pib_pconst/pib_pconst2019_02.pdf</ref> | PIB_nominal_año = 2021 | PIB_nominal_puesto = 15 | PIB_nominal_per_cápita = $ 9 246 USD | PIB = $ 2 869 542 MDD | PIB_año = 2021 | PIB_puesto = 13 | PIB_per_cápita = $ 20&nbsp;266 USD<ref name=INEGI_2020>https://www.inegi.org.mx/contenidos/saladeprensa/boletines/2019/pib_pconst/pib_pconst2019_02.pdf</ref> | IDH = 0.779<ref>http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf</ref> | IDH_año = 2020 | IDH_puesto = 74 | IDH_categoría = {{Ingreso|ingreso=pani}} | tomīn = [[Mexko pesoh]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | tlācatōcāitl = Mexikatl, -meh<br />Mexkoewketl, -nih<br />Mexkotlakatl, -meh | horario = [[UTC-5]] wan [[UTC-8]] | horario_verano = [[UTC-5]] wan [[UTC-7]] | cctld = [[.mx]] | código_telefónico = 52 | prefijo_radiofónico = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | nenecuilhuāztli_ISO = MX / MEX / 484 | miembro_de = [[ONU]], [[OCDE]], [[T-MEC]], [[G-20]], [[G-5]], [[APEC]], [[G3]], [[GL]], [[CIN]], [[LC]], [[ABINIA]], [[Celac]], [[OEI]], [[AEC]], [[Pacifico nenōtzaliztli|Pasifiko nenotsalistli]], [[Tlatēcpānaliztli in Ixachitlan Tlahtohcāyōtl|TIT]], [[MIST]], [[UFC]], [[Interpol]], [[CIJEG]], [[Unesco]] | tlahtōlcaquiliztilōni= | tlahtōlcaquiliztilōni1= Tlatekpanal pan ''Tlanawatilli ika Ininmelawkayo tlen masewaltlakameh ika inintlahtol''. | tlahtōlcaquiliztilōni2= Macho 3 269 386 km² ''Seknikiski Teetlamahmakilissotl Yeyantli'' ixtentli Mexko 5 233 761 km².<ref>https://web.archive.org/web/20120127184313/http://www.seaaroundus.org/eez/484.aspx</ref> |matrícula_avión=XA, XB, XC|matrícula_coche=MEX|lema_nacional=''La patria es primero''<br />([[kastiahtlahtolli|kastiah]], «Totlalwi ya sentipan»).}}'''Mexko<ref group="tyml."><small>Ika [[nawatl tlen wahkapatl]] motokaxtiayaya '''''Mexihko'''''. Naman ipan [[Waxtlan]] motokaxtia ''Mexko'', mewkatsan sekinok kalpoltlahtolmeh (ken [[Tlahko nawatlahtolli|tlahko nawatl]]) nokka kitokaxtiah '''''Mexiko'''''.</small></ref>''' ({{IPA|ˈmeːʃkoˀ|{{IPA/Nawatl}}|}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''México''; ika [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]], ''Meejiko''; ika [[Mixtekatlahtolli|mixtekatl]], ''Ñuu Koꞌyo''; ika [[Otontlahtolli (nhe)|otomitl]], ''Mꞌonda''; ika [[Waxtekatlahtolli|waxtekatl]], ''Labtóm''; ika [[Masawahtlahtolli|masawah]], ''Bꞌonro'') —weyak itokah '''Mexika Sentik Wexteyowalko'''— (ika [[Kaxtiltlahtolli|kastiah]], ''Estados Unidos Mexicanos'') se [[wexteyowalli]] pan [[Amerikah Miktlanpa]]. Kiihtoa i[[Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh|tlanehnewillo]] Mexko i[[Tekitlanawatilli|tekitlanawatil]] se [[axkayotl]], [[sentiktlapehpenolpan]], [[Axkayotillotl|axkayotilli]], wan moxelohtok ika 31 [[tlatilantli]] (wanya [[ikwa altepetl|ialtepenanyo]] itokah [[Altepetl Mexko]]).<ref name="censo">[https://constitucionenlenguas.inali.gob.mx/nahuatl-de-la-huasteca/completa/lang1:nahuatl-de-la-huasteca «Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh»]. ''Gobiernoh tlen Mexko''.</ref><ref>Víctor Chávez. [https://www.elfinanciero.com.mx/nacional/df-no-es-el-estado-32-aclaran-legisladores «DF no es el estado 32, aclaran legisladores»]. ''El Financiero''. {{Spa}}</ref> Kipiya itlalwi se iixten tlen 1&nbsp;964&nbsp;375 km²,<ref name=":0">INEGI. [http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/Productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/nueva_estruc/AEGEUM_2017/702825097912.pdf «Anuario estadístico y geográfico de los Estados Unidos Mexicanos 2017»]. {{Spa}}</ref> yeka Mexko eli wexteyowalli tlen mahtlaktli wan nawi weyi pan nochi [[tlaltepaktli]] wan tlen makwilli weyi tlen [[Latinoamerikah]]. Mopantia miktlanpa ika [[Estadosonidos]] (3155 km) wan witstlanpa ika [[Kwahtemallan]] (958 km) wan [[Belis]] (276 km) ininnepan. Mexko iatentenno, tlen kitlamachiwa 9330 km, mopantia siwatlanpa ika [[Pasifiko Weyiaxoxowilli]] wan tlalokan ika [[Ayollohko Mexko]] wan [[Karibe Weyiatl]].<ref name=":0" /> Pampa onkak 130 miyones masewalmeh pan xiwitl 2021, Mexko ya wexteyowalli tlen mahtlaktli ika chanehkeh pan tlaltepaktli. Nowkiya, tlen se ika [[Masewaltlakatl|masewaltlakameh]] pan nochi [[Amerikah]], no ika [[Kastiahtlahtoani|kastiahtlahtoanih]] pan nochi tlaltepaktli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González. ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''. {{Spa}}</ref> Kipiya 69 [[tekpantlahtolli]]: se tlahtolli ([[kastiah]]) wallaw tlen [[Eoropah]], wan 68 [[masewaltlahtolli]]:<ref>[http://comunicacion.senado.gob.mx/index.php/informacion/boletines/50490-respalda-el-pleno-reconocimiento-oficial-de-68-lenguas-indigenas.html «Respalda el Pleno reconocimiento oficial de 68 lenguas indígenas»]. ''Machiyosentilli Nechikolli''. {{Spa}}</ref> sekin inintokah [[Nawatlahtolli|mexkatl]], [[Mayahtlahtolli|mayah]], [[Tseltaltlahtolli|tseltal]], [[Tsotsiltlahtolli|tsotsil]], [[Mixtekatlahtolli|mixtekatl]], [[Tsapotekatlahtolli|tsapotekatl]], [[Otontlahtolli (nhe)|otomitl]], [[Totonakatlahtolli|totonakatl]], [[Choltlahtolli|chol]], [[Masatekatlahtolli|masatekatl]] wan [[Waxtekatlahtolli|waxtekatl]]. Yeka nowkiya eli weyitlalli tlen chikome ika achiyok tlahtolmeh tlen mosaniloah pan tlaltepaktli.<ref>Ethnologue. [http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 «Summary by country»]. {{Eng}}</ref> Itstokehya masewalmeh pan Mexko Tlalli 21&nbsp;000 xiwihtla.<ref>MSN Encarta (2009). [http://uk.encarta.msn.com/encyclopedia_761570777/Native_Americans.html#s76 «Native Americans: Earliest Migrations»]. {{Eng}}</ref> Elki nopa atoktli witstlanpa altepetinih ininchan, keha [[olmekameh]], [[toltekatlakameh]], [[mayahtlakameh]] wan [[Tenochkah|mexihkatlakameh]]. Mokinon, [[kaxtiltekahmeh]] ahsikoh kitlalkwihkwikoh naman ni Mexko Tlalli, wanya sekin altepetinih inintlapalewilis katli eliyayah [[tlaxkaltekahmeh]], totonakatlakameh wan sekinokeh. Kipewaltih nopa [[Teetlalkwihkwilistli tlen Exkan Talahtoloyan|teetlalkwihkwilistli]] ne [[Weyitlahtohkayotl Mexihko]] pan [[1527]], mochiwki [[Virreiyotl Yankwik España]] pan [[1535]]. Nimantsin, yankwik kaxtiltekahmeh nowkiya kintlalkwihkwikeh [[michwahmeh]], [[navahotlakameh]], [[takalohtlakameh]], [[chichimekah]], etc. Ipan [[1821]], Yankwik España [[Mexko itlakaxoxowkayo|moxexelohki tlen España]], ika itokah [[Tlen Se Mexika Weyitlahtohkayotl]], sanpampa sekinok tlalmeh keha [[Pilipinas]], [[Palaos]], [[Koba]] wan [[Poertorriko]] ayikanah moxexelohkeh. Satepan, yankwik wexteyowalli, ika senkah ialtepenanyo, motokaxtihki Mexko. Ipan tlahko {{Siglo/full|xix}}, Mexko moxelohki inintsalan ''liberales'' wan ''conservadores''. Nowkiya, Mexko kiixpolohki se tlahko itlalwi ipampa netewilli ika [[Estadosonidos]]. Teipan, panok se yankwik tlapatlalistli, nopa [[Tlen Ome Mexihkatl Weyitlahtohkayotl|Tlen Ome Mexika Weyitlahtohkayotl]], iwkatsan wetski pan xiwitl [[1867]]. Ipan [[1910]], pewki [[Mexika Teeahkomanalistli]]. Ipan [[1993]], Mexko kifirmarki nopa [[Ihtonki Tiankiskayotl Sentlalilistli tlen Amerikah Miktlanpa]] ika [[Kanata]] wan Estadosonidos. Iwkatsan tlatkilistli wan iknoyotl tlawel moxelohtok,<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9108719/Mexico «Mexico»]. ''Encyclopedia Britannica''. Kalahki: 1 tlen april pan 2007. {{Eng}}</ref> Mexko se achiyok kwalli wexteyowalli pan [[Ispanoamerikah]].<ref>[http://www.oxanstore.com/displayfree.php?NewsItemID=130098 «Latin America: Region is losing ground to competitors»]. ''Oxford Analytica''. Kalahki: 1 tlen oktopreh pan 2007. {{Eng}}</ref> Nowkiya, Mexko Tlalli eli tlen mahtlaktli wan eyi tlahtohkayotl ika weyi [[PIB]] pan nochi tlaltepaktli, san [[Italia]]<nowiki/>ikah. Kipiya se weyi [[IDH]] tlen 0.779. __TOC__ == Tlaltokayotl == [[Īxiptli:CodexMendoza01.jpg|miniaturadeimagen|306x306px|Mexihko imachiyo ika Anawak ipan ''Amochtli Mendoza''.]] San niman moxexelohki tlen [[España]], wexteyowalli pewki motokaxtia «Mexiko», senkah inintokah ikwa altepetl wan [[Mexihkatlahtohkayotl]] ialtepenanyo. Miak masewalmeh kineltokah wallaw tlen «Mexitl» so «Mexihtli» (seyok [[Witsilopochtli]] itokah) pampa tiopixketl [[Bernardino de Sahagún]] ({{Siglo|xvi}}) kiihkwilohki ne tokaitl wallaw tlen «Mexih» (tlen [[metl]] wan [[sihtli]]) ika tsontlanketl -ko.<ref name="censo3">[https://www.mesoweb.com/es/articulos/sub/Sahaguntino.pdf «Mexica anoço mexiti»]. ''El texto sahaguntino sobre los mexicas''.</ref> {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Witsilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Tpxk. [[Bernardino de Sahagún]]}} [[Francisco Javier Clavijero]] kiihtoh nopa [[tlaltokayotl]] moneki tlahtolkwapas “kampa nemi Mexih” so “kampa nemi Witsilopochtli”. Kipiwihki pan yané amochtli se tlahtoltlahkwilolli tlen kiihtoa waksan ya kineltokak itlaltokax kihtosnekiyaya “ipan [[metl]] ixik”, sanpampa kemman yahaya momachtihki [[Exkan Tlahtoloyan inemiliskayo|mexihkatlakameh inemiliskayo]], momakak kwentah ''Mexihko'' kena wallaw tlen Witsilopochtli.<ref>Clavijero, Francisco Javier (1844). [http://cdigital.dgb.uanl.mx/la/1080023605/1080023605.html «Historia antigua de México y de su conquista: sacada de los mejores historiadores españoles»]. Biblioteca digital de la Universidad Autónoma de Nuevo León: Imprenta de Lara. {{Spa}}</ref> Monextihki 6 tlen noviempreh pan xiwitl 1813, kemman [[Anawaksenkotilli]] kikixtihki ne [[Amatl tlen Amerikah Miktlanpa Itlakaxoxowkayo]], tlen se [[tlatokaxtilistli]] tlen motekiwihki para kitokaxtis ni wexteyowalli. Inin sansé itokah [[Yankwik España]] sankemman [[Kaxtiltlahtohkayotl]] weyi iamatlamoyawal [[Tlanehnewillotl tlen Cádiz]] kimachiyotihki nochi España itlalwi pan [[Amerikah Miktlanpa]] ([[Weyitlahtohkayotl Kwahtemallan]], [[Koba]], [[Florida]], [[Poertorriko]] wan [[Kapitanyotl Santo Tominkoh|Santo Tominkoh]] —naman [[Tominkoh Tlalli|Tominkoh Axkayotl]]—).<ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1812A.pdf «Artículo 10 de la Constitución Política de la Monarquía Española (Constitución de Cádiz de 1812)»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/ACTA.pdf «Acta solemne de la declaración de la independencia de la América septentrional»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1814.pdf «Decreto Constitucional para la Libertad de la América Mejicana (sic)»]. {{Spa}}</ref> Satepan, ne ''Decreto Constitucional para la Libertad de la América Mexicana'', amatlamoyawalli pan xiwitl 1814, kipatlak nesé itlaltokax ika ''Mexihko''. Neya, ika kastiah, ''México'' nowkiya motekiwihki kensé chaneh itokah. Nochin amatinih achtopa [[Mexko itlakaxoxowkayo|tlakaxoxowkayotl]] ([[Yowallan Tekichiwalli]] wan [[Córdoba Sentlalilistli]]) kitekiwihkeh ome tlaltokaitl (Amerikah Miktlanpa wan Mexika Amerikah), sanpampa kipiwihkeh seyok yankwik, tlen kimachiyotihkeh kensé wexteyowalli itokah: '''Mexika Weyitlahtohkayotl'''. Nopa tlaltokaitl motekiwihki pan [[Amatl tlen Mexihkatl Weyitlahtohkayotl Itlakaxoxowkayo|Amatl tlen Mexika Weyitlahtohkayotl Itlakaxoxowkayo]], amatlamoyawalli pan 28 tlen septiempreh pan xiwitl 1821, kemman Mexko kitlanki itlakaxoxowkayo.<ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1821A.pdf «Plan de Iguala»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1821B.pdf «Tratados de Córdoba»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1821C.pdf «Acta de Independencia del Imperio Mexicano»]. {{Spa}}</ref> Naman, ika nawatl tlen [[Waxtlan]], ni wexteyowalli itokah '''Mexko Tlalli''', iwkatsan [[Tlanehnewillotl tlen 1857]] kimachiyotihki itokah '''''Mexika Republikah''''',<ref name="censo2">[https://repositorioinstitucional.buap.mx/handle/20.500.12371/6856 «Inahuatil-Tecpanatiztli in Mexica Republica (1857)»].</ref> sanpampa nowkiya motekiwihki ''Estados Unidos Mexicanos''.<ref>G. Monzón, Luis (''et. al.''). [https://archivos.juridicas.unam.mx/www/bjv/libros/7/3448/6.pdf «¿República Mexicana o Estados Unidos Mexicanos?»]. Altepetl Mexko: Universidad Nacional Autónoma de México. {{Spa}}</ref> Ipan [[Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh]], amatlamoyawalli pan xiwitl [[1917]], momachiyotiah ''Mexika Sentik Wexteyowalko'',<ref>[https://www.inali.gob.mx/bicen/pdf/GLOSARIO_nahuatl_huasteca_potosina.pdf «Glosario de términos jurídicos»]. ''Tlallamiktli tlen Masewaltlahtolmeh''.</ref> sanmohtoa nawatlahtoanih san kitokaxtiah ''Mexko''.'''<ref name=":022">[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mēxco»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref>''' Inin [[tlamanextilli]] tlen [[tlalokotsolli]] (se tlahtolli tlen kiixpolohki se achi itenkakilis) wallaw tlen «Mexihko». Nopa itlaltokax san motekiwia ika nesé weyi altepetl tlen wahkapayotl, maske ika [[Tlahko nawatlahtolli|tlahko nawatl]] nokka motekiwia ''Mexiko''. Kemman kaxtiltekahmeh ahsikoh Anawak Tlalli, motekiwihkeh ''mexicano'' para kitokaxtiseh [[Mexihkatlakameh|mexihkatlakatl]] wan itlahtol. Naman yeka motekiwia «mexikanoh» ika nawatl, sankeh para kintokaxtis mexkoewanih wan [[nawatlahtolli]].<ref>[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mexicanoh»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> Mewkatsan «mexikatl»,<ref>[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mēxihcatl»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> iwikal ken «mexkoewketl» so «mexkotlakatl», san motekiwia para kintokaxtis Mexko chanehkeh, wan «mexkatl»,<ref>[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mēxcatl»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> iwikal ken «mexikatlahtolli», motekiwia para kitokaxtis ne nawatl. == Nemiliskayotl == {{Main|Mexko inemiliskayo}} Masewalmeh sankemman onkahtiwallawkeh naman ni Mexko Tlalli 30&nbsp;000 xiwihtla. Ipan 9000 {{AC}}, mochiwki teeyolewalistli ika tlapixkalistli tlen [[ayohtli]], [[etl]], [[chilli]] wan [[waxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> pan Teowahkan wan Tepeyoh Tamaolipan. Kenwak tlapixkalistli tlen sintli mochiwki pan 5000 {{AC}}, yeka masewalmeh pewkeh walmotlaliah pan Mesoamerikah.<ref>Márquez Morfín wan Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref> Onkak eyi weyi tlallamikilistli: [[Oasisamerikah]], [[Aridoamerikah]] wan [[Mesoamerikah]]. === Mesoamerikah === ==== Olmekameh ==== [[Īxiptli:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Wextik olmekatsontekon tlen 2.9 m pan San Lorenzo, kil mochiwki pan xiwitl 1200 {{AC}}]] [[Īxiptli:Área_Nuclear_Olmeca.png|miniaturadeimagen|Olmekatlahtohkayotl elki se tlen atsitsin tlallamikilismeh pan nochi tlaltepaktli katli iyoka kichiwkeh tlapixkalistli.]] Sanmohtoa Mesoamerikah i[[Tlallamikilistli|tlallamikilis]] neski pan 2500 {{AC}},<ref>Christian Duverger, 2007.</ref> kemman masewalmeh tlen wahkapayotl achtopa sokichiwkeh wan tlapixkakeh pan ininchinanko.<ref>López Austin wan López Luján, 2001.</ref> Ipan 1400 {{AC}}, neski ne [[Olmekah|olmekatlallamikilistli]], Mesoamerikah altepetinih inintsintlan. Inohkeh ixolal tenyoh elkeh [[La Venta]] wan [[Eyi Tsapotl]]. Nepa kichiwkeh pixkalistli, sentipan tlen [[sintli]] wan [[Ichkatl|ichka]]<nowiki/>pixkayotl. Achiyok sosoltik olmekachinanko motokaxtia [[San Lorenzo Tenochtitlan]]. Elki tepantilo pan xiwitl 1150 {{AC}} ika naman [[Teksistepek]] altepetlalli, ompa [[Koatsakwalko]] atlawtenpa, pan tlatilantli [[Chalchiwehkan]]. Olmekameh nikanin tlasemoyawkeh, kemman mochiwkeh nelmiak tekwakwilmeh wan kaltinih, achiyok keha seyok kawitl. Sanmohtoa, pan xiwitl 900 {{AC}}, sekkoyok ewanih matlasiwkeh San Lorenzo Tenochtitlan, wan melawa kinekkeh kinixpoloseh nochin tekwakwilmeh; sekin tlalpacholokeh, sekinok mowikakeh kampa La Venta. Kil altepetl La Venta elki olmekatlahtohkayotl ikwa altepetl. Nowkiya, inin tlen se altepetl tlen momattok eltoya pan Mexko tlen wahkapayotl. Neka eltokeh ne achiyok sosoltik tsakwalmeh tlen nochi Mesoamerikah, no moahsik wextik olmekatsontekon, mochiwki ika tliltepetetl, wan weyi ikpalli. Kil melawa elki se tlamantli malwilli. Olmekatlahtohkayotl iwexkayo tsontlanki ika Eyi Tsapotl. Tlawel momattok pampa onkak achiyok kawitl, sanpampa nesé olmekatlallamikilis tlen yané altepetl ayokkanah eliyaya weyi keha achtopa. Saniwki panok se weyi kwalantli ika sekinok altepetinih wan olmekameh. Welis mopasolkeh ika axsansé kanahya: sekin onyahkeh [[Mayapan]], maske sekinok onyahkeh [[Kwikwilko]], sankeh altepetl poliwki ipampa [[Xiktepetl]]; yeka sampayano onyahkeh Mexko, [[Waxyakak]] wan [[Chiyapan]]. ==== Teotiwakeh ==== [[Īxiptli:15-07-13-Teotihuacan-RalfR-WMA 0251.jpg|miniaturadeimagen|[[Itsakwal Tonatiw]] pan [[Teotiwakan]].]]Neya Mesoamerikah kiahxilihki itlallamikilis iwexkayo. ==== Mayahtlakameh ==== ==== Tsapotekah ==== ==== Toltekatlakameh ==== ==== Mixtekah ==== ==== Chichimekah ==== ==== Michwahkemeh ==== ==== Tenochkah ==== === Teetlalkwihkwilistli === ==== Tlaxkaltekahmeh ==== === Virreiyotl Yankwik España === {{Main|Virreiyotl Yankwik España}} ==== Habsburgo weyikawitl ==== ==== Borbon weyikawitl ==== === Tlakaxoxowkayotl === {{Main|Mexko itlakaxoxowkayo}} === Tlen Se Weyitlahtohkayotl === {{Main|Tlen Se Mexika Weyitlahtohkayotl}} === Mexkoaxkayotl === === Netewilli ika Estadosonidos === === Tlen Ome Weyitlahtohkayotl === {{Main|Tlen Ome Mexika Weyitlahtohkayotl}} === Porfiriatoh === === Mexika Teeahkomanalistli === {{Main|Mexika Teeahkomanalistli}} === Mexko naman === == Semanawatilistli == == Tlamawatilistli == {| class="wikitable" |- ! Tlatilantli ! Ialtepenanyo ! Chanehkeh |- | [[Aguascalientes]] | [[Aguascalientes, altepetl|Aguascalientes]] | |- | [[Ahkolman]] | [[Ahkolman, altepetl|Ahkolman]] | |- | [[Chalchiwehkan]] | [[Xalapan Enríquez|Xalapan]] | |- | [[Chiyapan]] | [[Tochtlan Gutiérrez|Tochtlan]] | |- | [[Tlatilantli Durango|Durango]] | [[Analko, Durango|Analko]] | |- | [[Echkapan Kalifornia]] | [[Mexikali]] | |- | [[Echkapan Kalifornia Witstlanpa|Echkapan Kalifornia Wtp.]] | [[La Paz, Mexko|La Paz]] | |- | [[Tlatilantli Guerrero|Guerrero]] | [[Chilpantsinko]] | |- | [[Tlatilantli Hidalgo|Hidalgo]] | [[Pachyohkan]] | |- | [[Kampech]] | [[San Francisco Kampech|Kampech]] | |- | [[Keretaro]] | [[Tlachko, Keretaro|Tlachko]] | |- | [[Kwanahwato]] | [[Paxtitlan]] | |- | [[Kwawillan]] | [[Yankwik Tlaxkallan Saltillo|Yankwik Tlaxkallan]] | |- | [[Kwetlaxkoapan]] | [[Kwetlaxkoapan, altepetl|Kwetlaxkoapan]] | |- | [[Tlatilantli Mexko|Mexko]] | [[Tollohkan]] | |- | [[Michwahkan]] | [[Michwahkan, altepetl|Michwahkan]] | |- | [[Tlatilantli Morelos|Morelos]] | [[Kwawnawak]] | |- | [[Nayarit]] | [[Tepik]] | |- | [[Nuevo León]] | [[Monterrey]] | |- | [[Quintana Roo]] | [[Chetumal]] | |- | [[San Luis Potosí]] | [[San Luis Potosí, altepetl|Miskiihtik]] | |- | [[Sakatekapan]] | [[Sakatlan, Sakatekapan|Sakatlan]] | |- | [[Sinaloa]] | [[Kolwahkan]] | |- | [[Sonora]] | [[Pitik]] | |- | [[Tamaolipan]] | [[Altepetl Victoria]] | |- | [[Tlapachko]] | [[Villahermosa]] | |- | [[Tlaxkallan]] | [[Tlaxkallan Xikohtenkatl|Tlaxkallan]] | |- | [[Waxyakak]] | [[Waxyakak Juárez|Waxyakak]] | |- | [[Xalixko]] | [[Atemaxak]] | |- | [[Xikwawak]] | [[Xikwawak, Xikwawak|Xikwawak]] | |- | [[Yokatan]] | [[Mérida]] | |- | colspan="2" | [[Altepetl Mexko]] | |- |} === Tekitlanawatilli === === Altepetl Mexko === === Tsonkotonmeh === === Itstinih ixkayotin === == Tlapiyalistli == === Nemiliskayotl === === Ohpanyantli === === Iknoyotl === == Chanehkeh == === Altepekalpolmeh === === Masewaltlakameh === === Nehnemilistli === Mexkoewanih nemih pan sekinok wexteyowalli pan xiwitl 2020 wan wahkaewanih chantiah pan Mexko pan xiwitl 2020. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA}} ika 36.255.589 mexkah * {{CAN}} ika 96.055 mexkah * {{ESP}} ika 53.811 mexkah * {{BRA}} ika 21.853 mexkah * {{GTM}} ika 15.012 mexkah * {{DEU}} ika 13.247 mexkah * {{UK}} ika 11.800 mexkah * {{CHL}} ika 10.380 mexkah * {{BOL}} ika 8.655 mexkah * {{ARG}} ika 7.239 mexkah {{col-2}} * {{USAf}} 797.266 tlahtohcayotecah * {{GTMf}} 56.810 cuauhtemaltecah * {{VENf}} 52.948 venezoltecah * {{COLf}} 36.234 colombiatecah * {{HNDf}} 35.361 hondureñotecah * {{CUBf}} 25.976 cubanotecah * {{ESPf}} 20.763 españoltecah * {{SLVf}} 19.736 salvadortecah * {{ARGf}} 18.693 argentintecah * {{CANf}} 12.439 canadatecah {{col-end}} === Tlaneltokilistli === === Tlahtolmeh === {{Main|Tlahtolmeh pan Mexko}} == Teemachtilistli == == Tlallamikilistli == === Mexikayotl === === Wikayotl === === Tlahkwilohkayotl === === Ixkopinkayotl === === Tlakwalistli === == Tlamatilistli == == Nowkiya xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> ==Seyok teposamatl== {{Mexko}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis/Mexko}} [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Mexko]] [[Neneuhcāyōtl:Weweyak tlahkwilolli]] 9av3auwx26w35sx2ypg3f7xs72ymcr9 501341 501326 2022-07-30T20:11:16Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki {{coor capital dm|19|25|10|N|99|08|44|W}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tlakatiyan | āchcāuhtōcāitl_nativo = ''Estados Unidos Mexicanos'' | āchcāuhtōcāitl = Mexika Sentik Wexteyowalko | cemāxcātōcāitl = Mexko | pāmitl = Flag of Mexico.svg | chīmalli = Coat of arms of Mexico.svg | chīmalli_tamaño = 110px | símbolos = | mapa = MEX orthographic.svg | mapa_tamaño = 290px | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''[[Mexko Semanawak Wikayotl]]'' | tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | tēcuacān = [[Altepetl Mexko]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | tēcuacān_chānehqueh = 9&nbsp;209&nbsp;944 chan. | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 19_26_N_99_08_W 19°26′ M, 99°08′ S | huēyi_āltepētl = [[Altepetl Mexko]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Kastiahtlahtolli|Kastiah]], [[Nawatlahtolli|mexkatl]], [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]] wan sekinok [[Tlahtolmeh pan Mexko|66 tlahtolli]]<sup>1</sup> | tēpacholiztli = [[Axkayotl]], [[Axkayotillotl|axkayotilli]], [[sentiktlapehpenolpan]], [[tlaixpantihkayotl]] wan [[miakinyotl]]. | tēpachohqueh = [[Presidenteh]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Andrés Manuel López Obrador]] | tzintiliztli = [[Mexko itlakaxoxowkayo|Tlakaxoxowkayotl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pewalistli<br/>&nbsp;• Tlatenkixtilistli<br/>&nbsp;• Tlamilistli<br/>&nbsp;• Nemachililistli | fundación_fechas = tlen [[España]]<br/>[[16]] tlen [[septiempreh]], [[1810]]<br/>[[6]] tlen [[noviempreh]], [[1813]]<br/>[[27]] tlen [[septiempreh]], [[1821]]<br/>[[28]] tlen [[tisiempreh]], [[1836]] | tlaīxpayōtl = 1 964 375<ref>http://www.oratlas.com/libro-mundial/mexico/geografia</ref><sup>2</sup> | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 13 | tlaīxpayōtl_ātl = 2.5% | cuāxōchtli = 4&nbsp;389&nbsp;km nochi<br/>• 3&nbsp;155&nbsp;km ika [[Estadosonidos]]<br />• 958&nbsp;km ika [[Kwahtemallan]]<br />• 276&nbsp;km ika [[Belis]] | huēyi_ātēntli = 9&nbsp;330&nbsp;km | chānehqueh = 128 649 565 ([[2020]])<ref>http://www3.inegi.org.mx/sistemas/mexicocifras/</ref><ref name="población">http://www3.inegi.org.mx/sistemas/temas/default.aspx?s=est&c=25433&t=1</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 10 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 57 | PIB_nominal = $ 1&thinsp;192&thinsp;480 MDD<ref name=INEGI_2020>https://www.inegi.org.mx/contenidos/saladeprensa/boletines/2019/pib_pconst/pib_pconst2019_02.pdf</ref> | PIB_nominal_año = 2021 | PIB_nominal_puesto = 15 | PIB_nominal_per_cápita = $ 9 246 USD | PIB = $ 2 869 542 MDD | PIB_año = 2021 | PIB_puesto = 13 | PIB_per_cápita = $ 20&nbsp;266 USD<ref name=INEGI_2020>https://www.inegi.org.mx/contenidos/saladeprensa/boletines/2019/pib_pconst/pib_pconst2019_02.pdf</ref> | IDH = 0.779<ref>http://hdr.undp.org/sites/default/files/2016_human_development_report.pdf</ref> | IDH_año = 2020 | IDH_puesto = 74 | IDH_categoría = {{Ingreso|ingreso=pani}} | tomīn = [[Mexko pesoh]] ($, <code>[[ISO 4217|MXN]]</code>) | tlācatōcāitl = Mexikatl, -meh<br />Mexkoewketl, -nih<br />Mexkotlakatl, -meh | horario = [[UTC-5]] wan [[UTC-8]] | horario_verano = [[UTC-5]] wan [[UTC-7]] | cctld = [[.mx]] | código_telefónico = 52 | prefijo_radiofónico = 4AA-4CZ, 6DA-6JZ, XAA-XIZ | nenecuilhuāztli_ISO = MX / MEX / 484 | miembro_de = [[ONU]], [[OCDE]], [[T-MEC]], [[G-20]], [[G-5]], [[APEC]], [[G3]], [[GL]], [[CIN]], [[LC]], [[ABINIA]], [[Celac]], [[OEI]], [[AEC]], [[Pacifico nenōtzaliztli|Pasifiko nenotsalistli]], [[Tlatēcpānaliztli in Ixachitlan Tlahtohcāyōtl|TIT]], [[MIST]], [[UFC]], [[Interpol]], [[CIJEG]], [[Unesco]] | tlahtōlcaquiliztilōni= | tlahtōlcaquiliztilōni1= Tlatekpanal pan ''Tlanawatilli ika Ininmelawkayo tlen masewaltlakameh ika inintlahtol''. | tlahtōlcaquiliztilōni2= Macho 3 269 386 km² ''Seknikiski Teetlamahmakilissotl Yeyantli'' ixtentli Mexko 5 233 761 km².<ref>https://web.archive.org/web/20120127184313/http://www.seaaroundus.org/eez/484.aspx</ref> |matrícula_avión=XA, XB, XC|matrícula_coche=MEX|lema_nacional=''La patria es primero''<br />([[kastiahtlahtolli|kastiah]], «Totlalwi ya sentipan»).}}'''Mexko<ref group="tyml."><small>Ika [[nawatl tlen wahkapatl]] motokaxtiayaya '''''Mexihko'''''. Naman ipan [[Waxtlan]] motokaxtia ''Mexko'', mewkatsan sekinok kalpoltlahtolmeh (ken [[Tlahko nawatlahtolli|tlahko nawatl]]) nokka kitokaxtiah '''''Mexiko'''''.</small></ref>''' ({{IPA|ˈmeːʃkoˀ|{{IPA/Nawatl}}|}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''México''; ika [[Yokatekatlahtolli|yokatekatl]], ''Meejiko''; ika [[Mixtekatlahtolli|mixtekatl]], ''Ñuu Koꞌyo''; ika [[Otontlahtolli (nhe)|otomitl]], ''Mꞌonda''; ika [[Waxtekatlahtolli|waxtekatl]], ''Labtóm''; ika [[Masawahtlahtolli|masawah]], ''Bꞌonro'') —weyak itokah '''Mexika Sentik Wexteyowalko'''— (ika [[Kaxtiltlahtolli|kastiah]], ''Estados Unidos Mexicanos'') se [[wexteyowalli]] pan [[Amerikah Miktlanpa]]. Kiihtoa i[[Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh|tlanehnewillo]] Mexko i[[Tekitlanawatilli|tekitlanawatil]] se [[axkayotl]], [[sentiktlapehpenolpan]], [[Axkayotillotl|axkayotilli]], wan moxelohtok ika 31 [[tlatilantli]] (wanya [[ikwa altepetl|ialtepenanyo]] itokah [[Altepetl Mexko]]).<ref name="censo">[https://constitucionenlenguas.inali.gob.mx/nahuatl-de-la-huasteca/completa/lang1:nahuatl-de-la-huasteca «Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh»]. ''Gobiernoh tlen Mexko''.</ref><ref>Víctor Chávez. [https://www.elfinanciero.com.mx/nacional/df-no-es-el-estado-32-aclaran-legisladores «DF no es el estado 32, aclaran legisladores»]. ''El Financiero''. {{Spa}}</ref> Kipiya itlalwi se iixten tlen 1&nbsp;964&nbsp;375 km²,<ref name=":0">INEGI. [http://internet.contenidos.inegi.org.mx/contenidos/Productos/prod_serv/contenidos/espanol/bvinegi/productos/nueva_estruc/AEGEUM_2017/702825097912.pdf «Anuario estadístico y geográfico de los Estados Unidos Mexicanos 2017»]. {{Spa}}</ref> yeka Mexko eli wexteyowalli tlen mahtlaktli wan nawi weyi pan nochi [[tlaltepaktli]] wan tlen makwilli weyi tlen [[Latinoamerikah]]. Mopantia miktlanpa ika [[Estadosonidos]] (3155 km) wan witstlanpa ika [[Kwahtemallan]] (958 km) wan [[Belis]] (276 km) ininnepan. Mexko iatentenno, tlen kitlamachiwa 9330 km, mopantia siwatlanpa ika [[Pasifiko Weyiaxoxowilli]] wan tlalokan ika [[Ayollohko Mexko]] wan [[Karibe Weyiatl]].<ref name=":0" /> Pampa onkak 130 miyones masewalmeh pan xiwitl 2021, Mexko ya wexteyowalli tlen mahtlaktli ika chanehkeh pan tlaltepaktli. Nowkiya, tlen se ika [[Masewaltlakatl|masewaltlakameh]] pan nochi [[Amerikah]], no ika [[Kastiahtlahtoani|kastiahtlahtoanih]] pan nochi tlaltepaktli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González. ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''. {{Spa}}</ref> Kipiya 69 [[tekpantlahtolli]]: se tlahtolli ([[kastiah]]) wallaw tlen [[Eoropah]], wan 68 [[masewaltlahtolli]]:<ref>[http://comunicacion.senado.gob.mx/index.php/informacion/boletines/50490-respalda-el-pleno-reconocimiento-oficial-de-68-lenguas-indigenas.html «Respalda el Pleno reconocimiento oficial de 68 lenguas indígenas»]. ''Machiyosentilli Nechikolli''. {{Spa}}</ref> sekin inintokah [[Nawatlahtolli|mexkatl]], [[Mayahtlahtolli|mayah]], [[Tseltaltlahtolli|tseltal]], [[Tsotsiltlahtolli|tsotsil]], [[Mixtekatlahtolli|mixtekatl]], [[Tsapotekatlahtolli|tsapotekatl]], [[Otontlahtolli (nhe)|otomitl]], [[Totonakatlahtolli|totonakatl]], [[Choltlahtolli|chol]], [[Masatekatlahtolli|masatekatl]] wan [[Waxtekatlahtolli|waxtekatl]]. Yeka nowkiya eli weyitlalli tlen chikome ika achiyok tlahtolmeh tlen mosaniloah pan tlaltepaktli.<ref>Ethnologue. [http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 «Summary by country»]. {{Eng}}</ref> Itstokehya masewalmeh pan Mexko Tlalli 21&nbsp;000 xiwihtla.<ref>MSN Encarta (2009). [http://uk.encarta.msn.com/encyclopedia_761570777/Native_Americans.html#s76 «Native Americans: Earliest Migrations»]. {{Eng}}</ref> Elki nopa atoktli witstlanpa altepetinih ininchan, keha [[olmekameh]], [[toltekatlakameh]], [[mayahtlakameh]] wan [[Tenochkah|mexihkatlakameh]]. Mokinon, [[kaxtiltekahmeh]] ahsikoh kitlalkwihkwikoh naman ni Mexko Tlalli, wanya sekin altepetinih inintlapalewilis katli eliyayah [[tlaxkaltekahmeh]], totonakatlakameh wan sekinokeh. Kipewaltih nopa [[Teetlalkwihkwilistli tlen Exkan Talahtoloyan|teetlalkwihkwilistli]] ne [[Weyitlahtohkayotl Mexihko]] pan [[1527]], mochiwki [[Virreiyotl Yankwik España]] pan [[1535]]. Nimantsin, yankwik kaxtiltekahmeh nowkiya kintlalkwihkwikeh [[michwahmeh]], [[navahotlakameh]], [[takalohtlakameh]], [[chichimekah]], etc. Ipan [[1821]], Yankwik España [[Mexko itlakaxoxowkayo|moxexelohki tlen España]], ika itokah [[Tlen Se Mexika Weyitlahtohkayotl]], sanpampa sekinok tlalmeh keha [[Pilipinas]], [[Palaos]], [[Koba]] wan [[Poertorriko]] ayikanah moxexelohkeh. Satepan, yankwik wexteyowalli, ika senkah ialtepenanyo, motokaxtihki Mexko. Ipan tlahko {{Siglo/full|xix}}, Mexko moxelohki inintsalan ''liberales'' wan ''conservadores''. Nowkiya, Mexko kiixpolohki se tlahko itlalwi ipampa netewilli ika [[Estadosonidos]]. Teipan, panok se yankwik tlapatlalistli, nopa [[Tlen Ome Mexihkatl Weyitlahtohkayotl|Tlen Ome Mexika Weyitlahtohkayotl]], iwkatsan wetski pan xiwitl [[1867]]. Ipan [[1910]], pewki [[Mexika Teeahkomanalistli]]. Ipan [[1993]], Mexko kifirmarki nopa [[Ihtonki Tiankiskayotl Sentlalilistli tlen Amerikah Miktlanpa]] ika [[Kanata]] wan Estadosonidos. Iwkatsan tlatkilistli wan iknoyotl tlawel moxelohtok,<ref>[http://www.britannica.com/eb/article-9108719/Mexico «Mexico»]. ''Encyclopedia Britannica''. Kalahki: 1 tlen april pan 2007. {{Eng}}</ref> Mexko se achiyok kwalli wexteyowalli pan [[Ispanoamerikah]].<ref>[http://www.oxanstore.com/displayfree.php?NewsItemID=130098 «Latin America: Region is losing ground to competitors»]. ''Oxford Analytica''. Kalahki: 1 tlen oktopreh pan 2007. {{Eng}}</ref> Nowkiya, Mexko Tlalli eli tlen mahtlaktli wan eyi tlahtohkayotl ika weyi [[PIB]] pan nochi tlaltepaktli, san [[Italia]]<nowiki/>ikah. Kipiya se weyi [[IDH]] tlen 0.779. __TOC__ == Tlaltokayotl == [[Īxiptli:CodexMendoza01.jpg|miniaturadeimagen|306x306px|Mexihko imachiyo ika Anawak ipan ''Amochtli Mendoza''.]] San niman moxexelohki tlen [[España]], wexteyowalli pewki motokaxtia «Mexiko», senkah inintokah ikwa altepetl wan [[Mexihkatlahtohkayotl]] ialtepenanyo. Miak masewalmeh kineltokah wallaw tlen «Mexitl» so «Mexihtli» (seyok [[Witsilopochtli]] itokah) pampa tiopixketl [[Bernardino de Sahagún]] ({{Siglo|xvi}}) kiihkwilohki ne tokaitl wallaw tlen «Mexih» (tlen [[metl]] wan [[sihtli]]) ika tsontlanketl -ko.<ref name="censo3">[https://www.mesoweb.com/es/articulos/sub/Sahaguntino.pdf «Mexica anoço mexiti»]. ''El texto sahaguntino sobre los mexicas''.</ref> {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Witsilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Tpxk. [[Bernardino de Sahagún]]}} [[Francisco Javier Clavijero]] kiihtoh nopa [[tlaltokayotl]] moneki tlahtolkwapas “kampa nemi Mexih” so “kampa nemi Witsilopochtli”. Kipiwihki pan yané amochtli se tlahtoltlahkwilolli tlen kiihtoa waksan ya kineltokak itlaltokax kihtosnekiyaya “ipan [[metl]] ixik”, sanpampa kemman yahaya momachtihki [[Exkan Tlahtoloyan inemiliskayo|mexihkatlakameh inemiliskayo]], momakak kwentah ''Mexihko'' kena wallaw tlen Witsilopochtli.<ref>Clavijero, Francisco Javier (1844). [http://cdigital.dgb.uanl.mx/la/1080023605/1080023605.html «Historia antigua de México y de su conquista: sacada de los mejores historiadores españoles»]. Biblioteca digital de la Universidad Autónoma de Nuevo León: Imprenta de Lara. {{Spa}}</ref> Monextihki 6 tlen noviempreh pan xiwitl 1813, kemman [[Anawaksenkotilli]] kikixtihki ne [[Amatl tlen Amerikah Miktlanpa Itlakaxoxowkayo]], tlen se [[tlatokaxtilistli]] tlen motekiwihki para kitokaxtis ni wexteyowalli. Inin sansé itokah [[Yankwik España]] sankemman [[Kaxtiltlahtohkayotl]] weyi iamatlamoyawal [[Tlanehnewillotl tlen Cádiz]] kimachiyotihki nochi España itlalwi pan [[Amerikah Miktlanpa]] ([[Weyitlahtohkayotl Kwahtemallan]], [[Koba]], [[Florida]], [[Poertorriko]] wan [[Kapitanyotl Santo Tominkoh|Santo Tominkoh]] —naman [[Tominkoh Tlalli|Tominkoh Axkayotl]]—).<ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1812A.pdf «Artículo 10 de la Constitución Política de la Monarquía Española (Constitución de Cádiz de 1812)»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/ACTA.pdf «Acta solemne de la declaración de la independencia de la América septentrional»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1814.pdf «Decreto Constitucional para la Libertad de la América Mejicana (sic)»]. {{Spa}}</ref> Satepan, ne ''Decreto Constitucional para la Libertad de la América Mexicana'', amatlamoyawalli pan xiwitl 1814, kipatlak nesé itlaltokax ika ''Mexihko''. Neya, ika kastiah, ''México'' nowkiya motekiwihki kensé chaneh itokah. Nochin amatinih achtopa [[Mexko itlakaxoxowkayo|tlakaxoxowkayotl]] ([[Yowallan Tekichiwalli]] wan [[Córdoba Sentlalilistli]]) kitekiwihkeh ome tlaltokaitl (Amerikah Miktlanpa wan Mexika Amerikah), sanpampa kipiwihkeh seyok yankwik, tlen kimachiyotihkeh kensé wexteyowalli itokah: '''Mexika Weyitlahtohkayotl'''. Nopa tlaltokaitl motekiwihki pan [[Amatl tlen Mexihkatl Weyitlahtohkayotl Itlakaxoxowkayo|Amatl tlen Mexika Weyitlahtohkayotl Itlakaxoxowkayo]], amatlamoyawalli pan 28 tlen septiempreh pan xiwitl 1821, kemman Mexko kitlanki itlakaxoxowkayo.<ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1821A.pdf «Plan de Iguala»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1821B.pdf «Tratados de Córdoba»]. {{Spa}}</ref><ref>[http://www.ordenjuridico.gob.mx/Constitucion/1821C.pdf «Acta de Independencia del Imperio Mexicano»]. {{Spa}}</ref> Naman, ika nawatl tlen [[Waxtlan]], ni wexteyowalli itokah '''Mexko Tlalli''', iwkatsan [[Tlanehnewillotl tlen 1857]] kimachiyotihki itokah '''''Mexika Republikah''''',<ref name="censo2">[https://repositorioinstitucional.buap.mx/handle/20.500.12371/6856 «Inahuatil-Tecpanatiztli in Mexica Republica (1857)»].</ref> sanpampa nowkiya motekiwihki ''Estados Unidos Mexicanos''.<ref>G. Monzón, Luis (''et. al.''). [https://archivos.juridicas.unam.mx/www/bjv/libros/7/3448/6.pdf «¿República Mexicana o Estados Unidos Mexicanos?»]. Altepetl Mexko: Universidad Nacional Autónoma de México. {{Spa}}</ref> Ipan [[Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh]], amatlamoyawalli pan xiwitl [[1917]], momachiyotiah ''Mexika Sentik Wexteyowalko'',<ref>[https://www.inali.gob.mx/bicen/pdf/GLOSARIO_nahuatl_huasteca_potosina.pdf «Glosario de términos jurídicos»]. ''Tlallamiktli tlen Masewaltlahtolmeh''.</ref> sanmohtoa nawatlahtoanih san kitokaxtiah ''Mexko''.'''<ref name=":022">[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mēxco»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref>''' Inin [[tlamanextilli]] tlen [[tlalokotsolli]] (se tlahtolli tlen kiixpolohki se achi itenkakilis) wallaw tlen «Mexihko». Nopa itlaltokax san motekiwia ika nesé weyi altepetl tlen wahkapayotl, maske ika [[Tlahko nawatlahtolli|tlahko nawatl]] nokka motekiwia ''Mexiko''. Kemman kaxtiltekahmeh ahsikoh Anawak Tlalli, motekiwihkeh ''mexicano'' para kitokaxtiseh [[Mexihkatlakameh|mexihkatlakatl]] wan itlahtol. Naman yeka motekiwia «mexikanoh» ika nawatl, sankeh para kintokaxtis mexkoewanih wan [[nawatlahtolli]].<ref>[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mexicanoh»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> Mewkatsan «mexikatl»,<ref>[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mēxihcatl»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> iwikal ken «mexkoewketl» so «mexkotlakatl», san motekiwia para kintokaxtis Mexko chanehkeh, wan «mexkatl»,<ref>[[IDIEZ]] (2016). [{{Tlahtolxitlauhcayotl}} «Mēxcatl»]. ''Tlahtolxitlauhcayotl''. Varsovia: Totlahtol.</ref> iwikal ken «mexikatlahtolli», motekiwia para kitokaxtis ne nawatl. == Nemiliskayotl == {{Main|Mexko inemiliskayo}} Masewalmeh sankemman onkahtiwallawkeh naman ni Mexko Tlalli 30&nbsp;000 xiwihtla. Ipan 9000 {{AC}}, mochiwki teeyolewalistli ika tlapixkalistli tlen [[ayohtli]], [[etl]], [[chilli]] wan [[waxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> pan Teowahkan wan Tepeyoh Tamaolipan. Kenwak tlapixkalistli tlen sintli mochiwki pan 5000 {{AC}}, yeka masewalmeh pewkeh walmotlaliah pan Mesoamerikah.<ref>Márquez Morfín wan Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref> Onkak eyi weyi tlallamikilistli: [[Oasisamerikah]], [[Aridoamerikah]] wan [[Mesoamerikah]]. === Mesoamerikah === ==== Olmekameh ==== [[Īxiptli:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Wextik olmekatsontekon tlen 2.9 m pan San Lorenzo, kil mochiwki pan xiwitl 1200 {{AC}}]] [[Īxiptli:Área_Nuclear_Olmeca.png|miniaturadeimagen|Olmekatlahtohkayotl elki se tlen atsitsin tlallamikilismeh pan nochi tlaltepaktli katli iyoka kichiwkeh tlapixkalistli.]] Sanmohtoa Mesoamerikah i[[Tlallamikilistli|tlallamikilis]] neski pan 2500 {{AC}},<ref>Christian Duverger, 2007.</ref> kemman masewalmeh tlen wahkapayotl achtopa sokichiwkeh wan tlapixkakeh pan ininchinanko.<ref>López Austin wan López Luján, 2001.</ref> Ipan 1400 {{AC}}, neski ne [[Olmekah|olmekatlallamikilistli]], Mesoamerikah altepetinih inintsintlan. Inohkeh ixolal tenyoh elkeh [[La Venta]] wan [[Eyi Tsapotl]]. Nepa kichiwkeh pixkalistli, sentipan tlen [[sintli]] wan [[Ichkatl|ichka]]<nowiki/>pixkayotl. Achiyok sosoltik olmekachinanko motokaxtia [[San Lorenzo Tenochtitlan]]. Elki tepantilo pan xiwitl 1150 {{AC}} ika naman [[Teksistepek]] altepetlalli, ompa [[Koatsakwalko]] atlawtenpa, pan tlatilantli [[Chalchiwehkan]]. Olmekameh nikanin tlasemoyawkeh, kemman mochiwkeh nelmiak tekwakwilmeh wan kaltinih, achiyok keha seyok kawitl. Sanmohtoa, pan xiwitl 900 {{AC}}, sekkoyok ewanih matlasiwkeh San Lorenzo Tenochtitlan, wan melawa kinekkeh kinixpoloseh nochin tekwakwilmeh; sekin tlalpacholokeh, sekinok mowikakeh kampa La Venta. Kil altepetl La Venta elki olmekatlahtohkayotl ikwa altepetl. Nowkiya, inin tlen se altepetl tlen momattok eltoya pan Mexko tlen wahkapayotl. Neka eltokeh ne achiyok sosoltik tsakwalmeh tlen nochi Mesoamerikah, no moahsik wextik olmekatsontekon, mochiwki ika tliltepetetl, wan weyi ikpalli. Kil melawa elki se tlamantli malwilli. Olmekatlahtohkayotl iwexkayo tsontlanki ika Eyi Tsapotl. Tlawel momattok pampa onkak achiyok kawitl, sanpampa nesé olmekatlallamikilis tlen yané altepetl ayokkanah eliyaya weyi keha achtopa. Saniwki panok se weyi kwalantli ika sekinok altepetinih wan olmekameh. Welis mopasolkeh ika axsansé kanahya: sekin onyahkeh [[Mayapan]], maske sekinok onyahkeh [[Kwikwilko]], sankeh altepetl poliwki ipampa [[Xiktepetl]]; yeka sampayano onyahkeh Mexko, [[Waxyakak]] wan [[Chiyapan]]. ==== Teotiwakeh ==== [[Īxiptli:15-07-13-Teotihuacan-RalfR-WMA 0251.jpg|miniaturadeimagen|[[Itsakwal Tonatiw]] pan [[Teotiwakan]].]]Neya Mesoamerikah kiahxilihki itlallamikilis iwexkayo. ==== Mayahtlakameh ==== ==== Tsapotekah ==== ==== Toltekatlakameh ==== ==== Mixtekah ==== ==== Chichimekah ==== ==== Michwahkemeh ==== ==== Tenochkah ==== === Teetlalkwihkwilistli === ==== Tlaxkaltekahmeh ==== === Virreiyotl Yankwik España === {{Main|Virreiyotl Yankwik España}} ==== Habsburgo weyikawitl ==== ==== Borbon weyikawitl ==== === Tlakaxoxowkayotl === {{Main|Mexko itlakaxoxowkayo}} === Tlen Se Weyitlahtohkayotl === {{Main|Tlen Se Mexika Weyitlahtohkayotl}} === Mexkoaxkayotl === === Netewilli ika Estadosonidos === === Tlen Ome Weyitlahtohkayotl === {{Main|Tlen Ome Mexika Weyitlahtohkayotl}} === Porfiriatoh === === Mexika Teeahkomanalistli === {{Main|Mexika Teeahkomanalistli}} === Mexko naman === == Semanawatilistli == == Tlamawatilistli == {| class="wikitable" |- ! Tlatilantli ! Ialtepenanyo ! Chanehkeh |- | [[Aguascalientes]] | [[Aguascalientes, altepetl|Aguascalientes]] | |- | [[Ahkolman]] | [[Ahkolman, altepetl|Ahkolman]] | |- | [[Chalchiwehkan]] | [[Xalapan Enríquez|Xalapan]] | |- | [[Chiyapan]] | [[Tochtlan Gutiérrez|Tochtlan]] | |- | [[Tlatilantli Durango|Durango]] | [[Analko, Durango|Analko]] | |- | [[Echkapan Kalifornia]] | [[Mexikali]] | |- | [[Echkapan Kalifornia Witstlanpa|Echkapan Kalifornia Wtp.]] | [[La Paz, Mexko|La Paz]] | |- | [[Tlatilantli Guerrero|Guerrero]] | [[Chilpantsinko]] | |- | [[Tlatilantli Hidalgo|Hidalgo]] | [[Pachyohkan]] | |- | [[Kampech]] | [[San Francisco Kampech|Kampech]] | |- | [[Keretaro]] | [[Tlachko, Keretaro|Tlachko]] | |- | [[Kwanahwato]] | [[Paxtitlan]] | |- | [[Kwawillan]] | [[Yankwik Tlaxkallan Saltillo|Yankwik Tlaxkallan]] | |- | [[Kwetlaxkoapan]] | [[Kwetlaxkoapan, altepetl|Kwetlaxkoapan]] | |- | [[Tlatilantli Mexko|Mexko]] | [[Tollohkan]] | |- | [[Michwahkan]] | [[Michwahkan, altepetl|Michwahkan]] | |- | [[Tlatilantli Morelos|Morelos]] | [[Kwawnawak]] | |- | [[Nayarit]] | [[Tepik]] | |- | [[Nuevo León]] | [[Monterrey]] | |- | [[Quintana Roo]] | [[Chaktemal]] | |- | [[San Luis Potosí]] | [[San Luis Potosí, altepetl|Miskiihtik]] | |- | [[Sakatekapan]] | [[Sakatlan, Sakatekapan|Sakatlan]] | |- | [[Sinaloa]] | [[Kolwahkan]] | |- | [[Sonora]] | [[Pitik]] | |- | [[Tamaolipan]] | [[Altepetl Victoria]] | |- | [[Tlapachko]] | [[Villahermosa]] | |- | [[Tlaxkallan]] | [[Tlaxkallan Xikohtenkatl|Tlaxkallan]] | |- | [[Waxyakak]] | [[Waxyakak Juárez|Waxyakak]] | |- | [[Xalixko]] | [[Atemaxak]] | |- | [[Xikwawak]] | [[Xikwawak, Xikwawak|Xikwawak]] | |- | [[Yokatan]] | [[Mérida]] | |- | colspan="2" | [[Altepetl Mexko]] | |- |} === Tekitlanawatilli === === Altepetl Mexko === === Tsonkotonmeh === === Itstinih ixkayotin === == Tlapiyalistli == === Nemiliskayotl === === Ohpanyantli === === Iknoyotl === == Chanehkeh == === Altepekalpolmeh === === Masewaltlakameh === === Nehnemilistli === Mexkoewanih nemih pan sekinok wexteyowalli wan wahkaewanih nemih pan Mexko pan xiwitl 2020. {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA}} ika 36,255,589 mexikameh * {{CAN}} ika 96,055 mexikameh * {{ESP}} ika 53,811 mexikameh * {{BRA}} ika 21,853 mexikameh * {{GTM}} ika 15,012 mexikameh * {{DEU}} ika 13,247 mexikameh * {{UK}} ika 11,800 mexikameh * {{CHL}} ika 10,380 mexikameh * {{BOL}} ika 8,655 mexikameh * {{ARG}} ika 7,239 mexikameh {{col-2}} * {{USAf}} 797,266 estadosonidosewanih * {{GTMf}} 56,810 kwahtemaltekah * {{VENf}} 52,948 veneswelaewanih * {{COLf}} 36,234 kolombiaewanih * {{HNDf}} 35,361 ondorasewanih * {{CUBf}} 25,976 kobaewanih * {{ESPf}} 20,763 kaxtiltekahmeh * {{SLVf}} 19,736 koskatekah * {{ARGf}} 18,693 arhentinaewanih * {{CANf}} 12,439 kanataewanih {{col-end}} === Tlaneltokilistli === === Tlahtolmeh === {{Main|Tlahtolmeh pan Mexko}} == Teemachtilistli == == Tlallamikilistli == === Mexikayotl === === Wikayotl === === Tlahkwilohkayotl === === Tlamachihchiwalistli === === Ixkopinkayotl === === Tlakwalistli === == Tlamatilistli == == Nowkiya xikitta == * [[Amerikah]] == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Kampa motemohki == <references /> ==Seyok teposamatl== {{Mexko}} __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline----------> {{Sample:Interwikis/Mexko}} [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Mexko]] [[Neneuhcāyōtl:Weweyak tlahkwilolli]] 8a7t5a8645qg0pmrj2v0hl7118xy6sv Facebook 0 18488 501277 410634 2022-07-30T17:44:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} '''Facebook''' in ītōca cē huēyi [[tlācamātlatl]] tlein ōmochīuh [[2004]] xiuhpan Facebook, Inc. īpal. Mohuīquilia inīn tlācamātlapan quēmeh icnīhuān tlācameh quimpiya, īcuentapan (ītōca "pāntli") tlahcuiloā īhuān occēquīntīn iciuhcāyōcopa. Zan monequi cē e-mail ic mopanoa. [[Mark Zuckerberg]] ōquichīuh Facebook 2004 xiuhpan. [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nhn)]] 6qfuun2a9sb69bcohovlpkadee2iwe2 Facebook (nhn) 0 18490 501278 271994 2022-07-30T17:45:18Z Koatochij 19758 Página reemplazada por «{{delete}}» wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 La Sandunga (cuicatl) 0 21615 501258 420994 2022-07-30T17:33:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} '''La Sandunga''' ītōcā cē mēxihcatl [[cuīcatl]] in ompa Tecuantepec, Huaxyacac, motenehua noyuhqui ''La Zandunga''. == Cuīcatl == == Tzonhuiliztli calāmpa == * [http://www.youtube.com/watch?v=D6SJBMFti_w&feature=endscreen&NR=1 Xochipiltzahuatl cuicatl] [[Neneuhcāyōtl:Cuicatl]] qufaptjd7ybou8ts8chhq9hzc67n3os 501259 501258 2022-07-30T17:33:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} '''La Sandunga''' ītōcā cē mēxihcatl [[cuīcatl]] in ompa Tecuantepec, Huaxyacac, motenehua noyuhqui ''La Zandunga''. == Tzonhuiliztli calāmpa == * [http://www.youtube.com/watch?v=D6SJBMFti_w&feature=endscreen&NR=1 Xochipiltzahuatl cuicatl] [[Neneuhcāyōtl:Cuicatl]] 29aibr9gopr94mt98ki9lkjo3x419gf Ma (kana) 0 21879 501256 379598 2022-07-30T17:32:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} {{Kana | Tōcāitl = ma | Hiragana = ま | Katakana = マ }} [[Hiragana]] '''ま''' auh [[Katakana]] '''マ''', cē [[xapontlahtōlli]] [[Machiyōtlahtōliztli|tlahtōl]]. 1cd7mmtzlzf79sne949vie04a4xw8kd Greyson Chance 0 24519 501283 410633 2022-07-30T17:47:32Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} {{Artista |Nombre = Greyson Chance |Image = |birthname = Greyson Michael Chance |born = [[Tlachicuēiti 16]], [[1997]]<br />{{USAf1912}} [[Wichita Falls]], [[Texas]] |occupation = [[Cuīcani]] |instruments = Miaquīntīn |yearsactive = [[2010]] |label = Bill Silva Management |numsongs = 40+ |númobras = |memberof = }} '''Greyson Chance''' ([[1997]]) ītōca huēyi Tlacetilīllahtohcāyōtēcatl [[cuīcani]]. bx8dkz3i941s84phmmnbf8eprrdmb4f Anexo:Posifijos de dirección 0 24779 501284 389908 2022-07-30T17:51:52Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} < <small>[[Tlatequitiltilīlli:Ramón Felipe Iñiguez]]</small> Para indicar si la acción se realiza hacia el que habla ("hacia acá") o en una dirección contraria ("hacia allá") existen las siguientes partículas que se pueden agregar a las seis personas del verbo. Hacia acá. Para el presente y pretérito se agrega -ko. Para el futuro -kiu. Ni-kochi-ko: vengo a dormir. O-ni-kochi-ko: vine a dormir. Ni-kochi-kiu: vendré a dormir. Hacia allá. Para el presente y pretérito se agrega -to. Para el futuro -tiu. Ni-kochi-to: voy a dormir. O-ni-kochi-to: fui a dormir. Ni-kochi-tiuh: iré a dormir. Ejemplos: * 1. Yeuatl okuikako = El vino a cantar. * 2. In tlakatl omikiko = El hombre vino a morir. * 3. ¿Kampa titekititiu? = ¿Adónde irás a trabajar? * 4. ¿Titekititiu ompa? = ¿Irás a trabajar allá? * 5. ¿Titekitikiu nikan? = ¿Vendrás a trabajar acá? * 6. Nitlanamakako = Vengo a vender. * 7. Onitlakouako = Vine a comprar. * 8. Onitlakouato = Fui a comprar. * 9. ¿Akin kinotsatiu? = ¿Quién irá a llamarlo? * 10. Tikmakatiu in tomin = Irás a dar el dinero. jinskcwzzx9062fulpkqfsbzunyxdz2 Fernando Elizondo Barragán 0 26559 501280 444099 2022-07-30T17:46:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} {{Cemitqui |Nombre = Fernando Elizondo Barragán |Image = Fernando Elizondo Barragan.jpg |birthname = |born = |dead = |occupation = |yearsactive = |afiliado = {{PANp}} }} {{caxitl mopēhua}} {{caxitl niman | achtopa = [[Fernando Canales Clariond]] | tōcāitl = [[Tēpachoāni in Yancuīc León]] | xiuhtin = [[2003]] | niman = [[ José Natividad González Parás]] }} '''Fernando Elizondo Barragán''' 145dmsm8n0x5z3wg82oxy63xdv2ntfw Fernando Canales Clariond 0 26560 501279 398441 2022-07-30T17:45:42Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} {{Cemitqui |Nombre = Fernando Canales Clariond |Image = Fernando Canales.jpg |birthname = |born = |dead = |occupation = |yearsactive = |afiliado = {{PANp}} }} {{caxitl mopēhua}} {{caxitl niman | achtopa = [[Benjamín Clariond Reyes]] | tōcāitl = [[Tēpachoāni in Yancuīc León]] | xiuhtin = [[1997]] - [[2003]] | niman = [[Fernando Elizondo Barragán]] }} {{caxitl motlamia}} b4j9rypeyrgi027ewd1f2jkola0mumn Darth Vader 0 27735 501270 406405 2022-07-30T17:41:29Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} '''Darth Vader'''. itoca tliltic ixtiyomeh xihuitl. Yehuatl ca nextiac [[Star Wars]]. Star Wars Episode I Star Wars Episode II Star Wars Episode III Star Wars Episode IV Star Wars Episode V Star Wars Episode VI 6c5gtssye6rpc22ia8w54ov6vjvtpbk Neneuhcāyōtl:Alemania itepozmalac 14 29302 501089 413141 2022-07-30T13:46:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Erizo 0 29511 501275 440623 2022-07-30T17:43:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{yolcatl}} {{Taxobox | name = Huitzquimichin | image = Igel01.jpg | image_width = 250px | image_caption = [[Erizo común]] | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Mammalia]] | superordo = [[Laurasiatheria]] | ordo = [[Erinaceomorpha]] | familia = [[Erinaceidae]] | subfamilia = '''Erinaceinae''' | subfamilia_authority = [[Johann Fischer von Waldheim|G. Fischer]], 1814 | subdivision_ranks = [[Género (biología)|Tlahtlamantiliztli]] | subdivision = * ''[[Atelerix]]'' * ''[[Erinaceus]]'' * ''[[Hemiechinus]]'' * ''[[Mesechinus]]'' * ''[[Paraechinus]]'' | range_map = DestributionErinaceinae.png | range_map_width = 240px | range_map_caption = Distribución de Erinaceinae }} In '''Erinaceinae''', tlaixihmachtin [[nombre común|mahcehualtlahtoliztica]] in iuh '''huitzquimichtin''', yehhuantin ce intlanicenyeliz in tepitoton [[chichini]]meh huitzyohcaqueh. [[Neneuhcāyōtl:Chichinimeh]] af1mpheka3uahs4ln8thkikwggrxstx 501276 501275 2022-07-30T17:43:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Taxobox | name = Huitzquimichin | image = Igel01.jpg | image_width = 250px | image_caption = [[Erizo común]] | regnum = [[Animalia]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Mammalia]] | superordo = [[Laurasiatheria]] | ordo = [[Erinaceomorpha]] | familia = [[Erinaceidae]] | subfamilia = '''Erinaceinae''' | subfamilia_authority = [[Johann Fischer von Waldheim|G. Fischer]], 1814 | subdivision_ranks = [[Género (biología)|Tlahtlamantiliztli]] | subdivision = * ''[[Atelerix]]'' * ''[[Erinaceus]]'' * ''[[Hemiechinus]]'' * ''[[Mesechinus]]'' * ''[[Paraechinus]]'' | range_map = DestributionErinaceinae.png | range_map_width = 240px | range_map_caption = Distribución de Erinaceinae }} In '''Erinaceinae''', tlaixihmachtin [[nombre común|mahcehualtlahtoliztica]] in iuh '''huitzquimichtin''', yehhuantin ce intlanicenyeliz in tepitoton [[chichini]]meh huitzyohcaqueh. [[Neneuhcāyōtl:Chichinimeh]] tbhxb6qc9713v01i3og1xhlqd6c0oer Utah 0 30638 501198 485283 2022-07-30T16:15:23Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-USA}} '''Utah''' nozo '''Tlahtocayotl Utah''' (inglatlahtolli: ''State of Utah''). {{Tlahtohcayotl in Cepanca}} [[Neneuhcāyōtl:Utah]] 5i7ze67h5jryhtv99byeez50svkuokv Jeanette Miller 0 31461 501288 422013 2022-07-30T17:53:55Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} '''Jeanette Miller''' ītōcā cē [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|tlahtohcāyōtēcatl]]. 3xlqh36cs9foonpej38zi956cw0i35j Drew Carey 0 31464 501272 422017 2022-07-30T17:42:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} [[Īxiptli:DrewCareyNov08.jpg|thumbnail|Carey, [[2008]]]] '''Drew Allison Carey''' ītōcā cē [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|tlahtohcāyōtēcatl]]. kjbd5otvcd0gwjtdfqycd7760tunlqm Eric Bauza 0 31465 501274 422020 2022-07-30T17:42:53Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} [[Īxiptli:Eric Bauza speaking at the 2014 New York Comic Con.jpg|thumbnail|Bauza, [[2014]]]] '''Eric Adrian Bauza''' ītōcā cē [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|tlahtohcāyōtēcatl]]. 2es1hbnpfj09vfo8holwkdgy4j9hqyt Glenn Close 0 31797 501282 426678 2022-07-30T17:47:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} [[Īxiptli:Glenn Close - Guardians of the Galaxy premiere - July 2014 (cropped).jpg|thumbnail|Close, [[2014]]]] '''Glenn Close''' ītōcā cē [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|tlahtohcāyōtēcatl]]. g7joxvh2v5e79xql3ilp7hle4thuha6 Dick Sittig 0 31798 501271 426680 2022-07-30T17:41:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} '''Richard''' "'''Dick'''" '''Sittig''' ītōcā cē [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|tlahtohcāyōtēcatl]]. fgekthtc1wytp16zsus0jy2c0ueta1t Guy Clark 0 31809 501289 426770 2022-07-30T17:54:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} [[Īxiptli:Guy Clark at the 2009 Newport Folk Festival.jpg|thumbnail|Clark, [[2009]]]] '''Guy Charles Clark''' ītōcā cē [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|tlahtohcāyōtēcatl]]. rqj5jyma9qut1pih8upwb8x5zqcsdjr Paul L. Smith 0 31869 501257 427425 2022-07-30T17:32:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} [[Īxiptli:Paul L. Smith (1936-2012).jpg|thumbnail|Smith, [[1973]]]] '''Paul Lawrence Smith''' ītōcā cē [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|tlahtohcāyōtēcatl]]. jy1ubu3bkw2vkscc6n0ud4l4dkqny3u Danny DeVito 0 31909 501269 427674 2022-07-30T17:41:12Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} [[Īxiptli:Danny DeVito by Gage Skidmore 3.jpg|thumbnail|DeVito, [[2013]]]] '''Daniel Michael''' "'''Danny'''" '''DeVito, Jr.''' ītōcā cē [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|tlahtohcāyōtēcatl]]. jxb8afy64iv3uhkpad11ehnndqmv8kd Jenny Slate 0 31913 501287 427693 2022-07-30T17:53:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} [[Īxiptli:Jenny Slate Obvious Child Premiere 2014 (cropped).jpg|thumbnail|Slate, [[2014]]]] '''Jennifer Sarah''' "'''Jenny'''" '''Slate''' ītōcā cē [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|tlahtohcāyōtēcatl]]. 2h9bpu5kji86wywm0sbutebdy9w70x3 Jerry O'Connell 0 31916 501286 427716 2022-07-30T17:53:19Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} [[Īxiptli:JerryO'ConnellHWOFJune2013.jpg|thumbnail|O'Connell, [[2013]]]] '''Jeremiah''' "'''Jerry'''" '''O'Connell''' ītōcā cē [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|tlahtohcāyōtēcatl]]. hzquew6i2nkb9eagjt7fsjdmx22k68h Ichmorral 0 31942 501285 428099 2022-07-30T17:52:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[File:Yancuic morral.jpg|thumb|Ichmorral eltoc tlalchi.]] == Iyollo tlahtolli == Ichtli: fibra, cana morral: del español == Ichmorral == Ipan miyac altepetl, oncah miyac tlamantli morral tlen quitequihuial macehualmeh ihuan coyomeh. [[File:Ichmorral ihuan toctli.jpg|thumb|Ichmorral itech toctli tlen cintli.]] == tequihuiliztli == Inin ichmorral quitehuihuiah macehuameh campa quitlaliah nochi tlamantli tlen monequi quihuicazeh. Miyac macehualmeh quicohuah ipan tianquizco. Naman ipatiuh cetzin $40 pesos tlen tomin. Miyac macehualmeh tenekmeh ihuan nahuameh, otomimeh, tepehuameh, no quitehuiah inin tlamantli mohmoztlah. Miyac macehualmeh ipan Chicontepec, mocohuiah cequin ichmorral ipan Xantoloh zo Santorum. == quichihuah == Nochi ichmorral tlen nican ticnextiah quichuah macehualmeh tenek zo huastecos ipan altepetl Tantoyuca ipan Congrgación Xilocutlitl, zan ce quezqui quichihuah macehualmeh nahuameh. Cequin ichmorral quipahtoqueh ica ce ixnezcatotl, ipan cequin altetl quipah inin ichpomorral zan nahua xochitl. Inin tlamantli quichihuah ica metl ihuan no quitocayotiah zapupe. == No xiquitta == Caxtilantlahtolli: Morral Ingleztlahtolli: pouch; hunter's pouch. [[Neneuhcāyōtl:Nawatlahtolli (nhe)]] mzkt7s8lxg3hzemrc2j9rnm4blut8oq Estadosonidos 0 32885 501356 495290 2022-07-30T20:35:52Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki {{coor capital dm|38|53|42|N|77|02|12|W}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2_PPL2=Kena|NHE_name=Estadosonidos|NCH_name=Estados Unidos|NHN_name=Tlahtocayotl in Cepanca America|PPL_name=Ejestadoj Senputzujtuk ipal America}} {{Tlakatiyan | mapa = United_States_(orthographic_projection).svg | mapa_tamaño = 290px |āchcāuhtōcāitl=Estadosonidos tlen Amerikah|āchcāuhtōcāitl_nativo=''United States of America''|pāmitl=Flag_of_the_United_States.svg|chīmalli=Great_Seal_of_the_United_States_(obverse).svg|cemāxcātōcāitl=Estadosonidos|tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli=Star_Spangled_Banner_instrumental.ogg|tlācatiyāncuīcatiliztli=''The Star-Spangled Banner''|lema_nacional=''In God we trust''<br />([[inglestlahtolli|ingles]], «ToTekoh tikneltokah»).|tēcuacān=[[Altepetl Washington]] [[File:Seal of the District of Columbia.svg|derecha|20px]]|tēcuacān_chānehqueh=689&nbsp;545 chan.|tēcuacān_cemonoc=38_54_N_77_00_W 38°54′ M, 77°00′ S|huēyi_āltepētl=[[New York]]}}'''Estadosonidos<ref group="tyml."><small>[[Tlahtolxitlawkayotl]] kitokaxtia '''''Estadosonidos''''' nopa sekkoyok tlalli tlen mopantia miktlanpa Mexko. Ni altepetl nowkiya weli moihkwiloa '''''EE. UU.''''' so '''''EUA'''''.</small></ref>''' ({{IPA|ɛsˌtaðosuˈniðos|{{IPA/Nawatl}}|}}) (ika [[Inglestlahtolli|ingles]], ''United States''; ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estados Unidos''; ika [[Navahotlahtolli|navaho]], ''Wááshindoon Bikéyah''; ika [[Sioxtlahtolli|lakotah]], ''Mílahaŋska Tȟamákȟočhe''; ika [[Hawaitlahtolli|hawai]], ''ʻAmelika Hui Pū ʻia''; ika [[Tsalakitlahtolli|tsalaki]], ᏌᏊᎢᏳᎾᎵᏍᏔᏅᏍᎦᏚᎩ) —weyak itokah '''Estadosonidos tlen Amerikah'''— (ika [[Inglestlahtolli|ingles]], ''United States of America'') se [[wexteyowalli]] moxelohtok ika ompowalli wan mahtlaktli [[tlatilantli]] wanya [[ikwa altepetl]] itokah [[Altepetl Washington]]. Achi nochi itlalwi eltok pan [[Amerikah Miktlanpa]], inintsalan [[Pasifiko Weyiaxoxowilli|Pasifiko]] wan [[Atlantiko Weyiaxoxowilli]]. Mopantia miktlanpa ika [[Kanata]] inepan wan witstlanpa ika [[Mexko]] inepan. [[Alaska]] axeltok ininwanya sekinok tlatilanmeh pampa tlawistlanpa eltok Kanata wan siwatlanpa, [[Tlalkamaktli Bering]], [[Rosia]] iatentenno. [[Hawai]] eli chikweyi [[tlalayawalko]], nochi eltok pan [[Oseaniah]]. Nowkiya, ni wexteyowalli kipiya achiyok tlalli pan [[Karibe Weyiatl|Karibe]] wan Pasifiko. Ika se iixten tlen 9.83 miyones km²,<ref>CIA. [http://www.oratlas.com/libro-mundial/estados-unidos/geografia «Estados Unidos - Geografía»]. ''Libro Mundial de los Hechos''. {{Spa}}</ref> wan ika achiyok tlen 331 miyones masewalmeh, Estadosonidos eli wexteyowalli tlen nawi ika ixtentli, wan eyi ika chanehkeh pan nochi [[tlaltepaktli]]. Inemilis tlaneloltik pampa eltokeh nelmiakeh altepetinih katli ewah sekkoyok tlalli.<ref>Adams, J.Q.; Pearlie Strother-Adams (2001). [[iarchive:dealingwithdiver0000adam|«Dealing with Diversity»]]. Chicago: Kendall/Hunt. <small><nowiki>ISBN 0-7872-8145-X</nowiki></small>. {{Eng}}</ref> __TOC__ == Tlaltokayotl == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline---------->[[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Estadosonidos]] he0dar01qyegx3z4sy7yrowxprp1tat 501358 501356 2022-07-30T20:38:08Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki {{coor capital dm|38|53|42|N|77|02|12|W}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2_PPL2=Kena|NHE_name=Estadosonidos|NCH_name=Estados Unidos|NHN_name=Tlahtocayotl in Cepanca America|PPL_name=Ejestadoj Senputzujtuk ipal America}} {{Tlakatiyan | mapa = United_States_(orthographic_projection).svg | mapa_tamaño = 290px |āchcāuhtōcāitl=Estadosonidos tlen Amerikah|āchcāuhtōcāitl_nativo=''United States of America''|pāmitl=Flag_of_the_United_States.svg|chīmalli=Great_Seal_of_the_United_States_(obverse).svg|cemāxcātōcāitl=Estadosonidos|tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli=Star_Spangled_Banner_instrumental.ogg|tlācatiyāncuīcatiliztli=''The Star-Spangled Banner''|lema_nacional=''In God we trust''<br />([[inglestlahtolli|ingles]], «ToTekoh tikneltokah»).|tēcuacān=[[Altepetl Washington]] [[File:Seal of the District of Columbia.svg|derecha|20px]]|tēcuacān_chānehqueh=689&nbsp;545 chan.|tēcuacān_cemonoc=38_54_N_77_00_W 38°54′ M, 77°00′ S|huēyi_āltepētl=[[New York]]}}'''Estadosonidos<ref group="tyml."><small>[[Tlahtolxitlawkayotl]] kitokaxtia '''''Estadosonidos''''' nopa sekkoyok tlalli tlen mopantia miktlanpa Mexko. Ni altepetl nowkiya weli moihkwiloa '''''EE. UU.''''' so '''''EUA'''''.</small></ref>''' ({{IPA|ɛsˌtaðosuˈniðos|{{IPA/Nawatl}}|}}) (ika [[Inglestlahtolli|ingles]], ''United States''; ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estados Unidos''; ika [[Navahotlahtolli|navaho]], ''Wááshindoon Bikéyah''; ika [[Sioxtlahtolli|lakotah]], ''Mílahaŋska Tȟamákȟočhe''; ika [[Hawaitlahtolli|hawai]], ''ʻAmelika Hui Pū ʻia''; ika [[Tsalakitlahtolli|tsalaki]], ᏌᏊᎢᏳᎾᎵᏍᏔᏅᏍᎦᏚᎩ) —weyak itokah '''Estadosonidos tlen Amerikah'''— (ika [[Inglestlahtolli|ingles]], ''United States of America'') se [[wexteyowalli]] moxelohtok ika ompowalli wan mahtlaktli [[tlatilantli]] wanya [[ikwa altepetl]] itokah [[Altepetl Washington]]. Achi nochi itlalwi eltok pan [[Amerikah Miktlanpa]], inintsalan [[Pasifiko Weyiaxoxowilli|Pasifiko]] wan [[Atlantiko Weyiaxoxowilli]]. Mopantia miktlanpa ika [[Kanata]] inepan wan witstlanpa ika [[Mexko]] inepan. [[Alaska]] axeltok ininwanya sekinok tlatilanmeh pampa tlawistlanpa eltok Kanata wan siwatlanpa, [[Tlalkamaktli Bering]], [[Rosia]] iatentenno. [[Hawai]] eli chikweyi [[tlalayawalko]], nochi eltok pan [[Oseaniah]]. Nowkiya, ni wexteyowalli kipiya achiyok tlalli pan [[Karibe Weyiatl|Karibe]] wan Pasifiko. Ika se iixten tlen 9.83 miyones km²,<ref>CIA. [http://www.oratlas.com/libro-mundial/estados-unidos/geografia «Estados Unidos - Geografía»]. ''Libro Mundial de los Hechos''. {{Spa}}</ref> wan ika achiyok tlen 331 miyones masewalmeh, Estadosonidos eli wexteyowalli tlen nawi ika ixtentli, wan eyi ika chanehkeh pan nochi [[tlaltepaktli]]. Inemilis tlaneloltik pampa eltokeh nelmiakeh altepetinih katli ewah sekkoyok tlalli.<ref>Adams, J.Q.; Pearlie Strother-Adams (2001). [[iarchive:dealingwithdiver0000adam|«Dealing with Diversity»]]. Chicago: Kendall/Hunt. <small><nowiki>ISBN 0-7872-8145-X</nowiki></small>. {{Eng}}</ref> __TOC__ == Tlaltokayotl == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Kampa motemohki == <references /> __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline---------->[[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Estadosonidos]] 18sp69lu198yut3vmbr3g1zihgzsugo Virreiyotl Yankwik España 0 32952 501352 495287 2022-07-30T20:28:04Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Virreiyotl Yankwik España|NCH_name=Virreinato Yankuik España|NHN_name=Virreiyotl Yancuic España}} {{DTlahtohkayotl|Tocaitl=Yankwik España|Tlahtolli=[[Kaxtiltlahtolli|Kastiah]] wan [[Nawatlahtolli|mexkatl]]|Lema=Plus ultra<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{Kaxtiltlahtohkayotl}}|Chimalli=Coat of arms of Mexico City (Viceregal).svg|Pamitl=Flag of Cross of Burgundy.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Mayahtlahtolli|Mayah]], [[Takalohtlahtolli|takaloh]] wan sekinok tlahtolmeh tlen Amerikah Miktlanpa, Asiah Witstlanpa wan Oseaniah|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=|Ixeliuhca=|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>8 tlen [[marsoh]], [[1535]]|Matlatzalantocaitl=|Tlalmachiyotl=Mapa del Virreinato de la Nueva España (1794).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Coat of arms of Mexico City (Viceregal).svg|15px]] [[Altepetl Mexko]]|Tlalticpac tliltetl=|Tepenelihuahcapanca=|Matlatzalan=|CP=|Teuctlahtoqueh=|ISO=|UTC=|Metros=|Huehcapancayotl=|Chantocaitl=Virreynato de la Nueva España|PPC=|PIB=|IDH=|Tlacatocaitl=Yankwik kaxtiltekatl, -hmeh|Pozahuacayotl=0.72|Chanehqueh=5 500 001|Ixtentli=7 657 000|Virreinato=Kena|Tlahtolli_kena=Kena}} '''Virreiyotl Yankwik España''' (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Virreinato de Nueva España'') elki se [[wexteyowalli]] tlen [[Kaxtiltlahtohkayotl]] pan [[Amerikah]], [[Asiah]] wan [[Oseaniah]]. Ipan [[1535]], mahtlaktli wan nawi xiwitl sankemman [[kaxtiltekahmeh]], [[tlaxkaltekahmeh]] wan sekinok [[Masewaltlakatl|masewaltlakameh]] ahsikoh kitlalkwihkwikoh ne [[Exkan Tlahtoloyan]], mochiwki ni tlatilantli [[virreiyotl]]. Wankinon onkak seyok tetlalkwihkwilistli miktlanpa wan witstlanpa, yeka cheneh weyixki Yankwik España itlalwi. Motlalihki pan 8 tlen [[marsoh]] tlen [[1535]]. Ivirreih tlen se elki [[Antonio de Mendoza y Pacheco]], wan ni virreiyotl [[ikwa altepetl]], [[Altepetl Mexko]], motsintihki kampa ne [[Mexihko Tenochtitlan]]. Kipiyayaya nochi Kaxtiltlahtohkayotl itlalwi pan [[Amerikah Miktlanpa]], [[Xiktlalli]], miyak [[tlalayawalko]] pan [[Karibe Weyiatl]] wan [[Pasifiko Weyiaxoxowilli]] tlen Asiah wan Oseaniah. Nochi iixten kipiyayaya tlen naman ni [[Mexko]] wanya sekin [[Estadosonidos]] itlatilanwan ([[Kalifornia]], [[Nevada]], [[Kolorado]], [[Utah]], [[Yankwik Mexko]], [[Arisona]], [[Texas]], [[Oregon]], [[Washington]], [[Florida]] wan kentsin [[Idaho]], [[Montana]], [[Wiyomin]], [[Kansas]], [[Oklahoma]] wan [[Luisiana]]), tlen elki [[Kapitanyotl Koba]] ([[Koba]], [[Tominkoh Tlalli]], [[Poertorriko]], [[Trinidad wan Tobago]] wan [[Tlalayawalko Guadalupe|Guadalupe]]), tlen elki [[Weyitlahtohkayotl Kwahtemallan]] ([[Kwahtemallan]], [[Belis]], [[Koskatlan]], [[Nikanawak]], [[Ondoras]] wan [[Kostarrika]]), [[Veneswela]] (san sekin xiwimeh) wanya tlen elki [[Kapitanyotl Pilipinas]] ([[Pilipinas]], [[Karolinas]], [[Marianas]], [[Wahan]], [[Palaos]] wan [[Taiwan]] miktlanpa) pan Asiah wan Oseaniah. Ne virreiyotl moxelohtoya ika [[Weyitlahtohkayotl tlen Indias|weyitlahtohkayomeh]] wan [[Kapitanyotl|kapitanyomeh]]. Ne weyitlahtohkayomeh elkeh: [[Weyitlahtohkayotl Mexihko|Mexihko wan Michwahkan]] (1527), [[Yankwik Weyitlahtohkayotl Galicia|Yankwik Galicia]] (1530), [[Weyitlahtohkayotl Kwahtemallan|Kwahtemallan]] (1540), [[Yankwik Weyitlahtohkayotl Biskaya|Yankwik Biskaya]] (1562), [[Yankwik Weyitlahtohkayotl León|Yankwik León]] (1569), [[Yankwik Mexihko]] (1598), [[Yankwik Extremadura]] (1674) wan [[Yankwik Santander]] (1746). Nowkiya, elki makwilli kapitanyotl: [[Kapitanyotl Santo Tominkoh|Santo Tominkoh]] (1535), [[Kapitanyotl Yukatan|Yukatan]] (1565), [[Kapitanyotl Pilipinas|Pilipinas]] (1574), [[Kapitanyotl Poertorriko|Poertorriko]] (1582) wan [[Kapitanyotl Koba|Koba]] (1777). Ne tlatilanmeh kipiyayayah se tlayekanketl tlen eliyaya kapitan. Ipan Kwahtemallan, Santo Tominkoh wan Yankwik Galicia, nopa teepacholistlakameh motokaxtiayayah «tlakatlahtoanih tlayekananih», pampa inihwantin kinyekankeh tlahtohkapowaltlahtolmeh. Yeka ne powaltlahtolmeh moixmatiyayah ika inintokah ''pretoriales''. __TOC__ == Nemiliskayotl == == Tlayekanalistli == == Chanehkeh == == Tlapiyalistli == == Iglesiah itlachiwal == == Tlallamikilistli == == Tlamatilistli == == Nowkiya xikitta == * [[España (nhe)|España]] == Sekinok teposamatl == == Kampa motemohki == [[Neneuhcāyōtl:Virreiyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Kaxtiltlahtohkayotl]] [[Neneuhcāyōtl:España itlahtollo]] [[Neneuhcāyōtl:Mexko inemiliskayo]] [[Neneuhcāyōtl:Estadosonidos itlahtollo]] [[Neneuhcāyōtl:Xiktlalli itlahtollo]] [[Neneuhcāyōtl:Karibeh itlahtollo]] [[Neneuhcāyōtl:Pilipinas itlahtollo]] 8uomj4nh7se24dxymo539ussnje1mt7 501354 501352 2022-07-30T20:31:15Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Virreiyotl Yankwik España|NCH_name=Virreinato Yankuik España|NHN_name=Virreiyotl Yancuic España}} {{DTlahtohkayotl|Tocaitl=Yankwik España|Tlahtolli=[[Kaxtiltlahtolli|Kastiah]] wan [[Nawatlahtolli|mexkatl]]|Lema=Plus ultra<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{Kaxtiltlahtohkayotl}}|Chimalli=Coat of arms of Mexico City (Viceregal).svg|Pamitl=Flag of Cross of Burgundy.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Mayahtlahtolli|Mayah]], [[Takalohtlahtolli|takaloh]] wan sekinok tlahtolmeh tlen Amerikah Miktlanpa, Asiah Witstlanpa wan Oseaniah|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=|Ixeliuhca=|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>8 tlen [[marsoh]], [[1535]]|Matlatzalantocaitl=|Tlalmachiyotl=Mapa del Virreinato de la Nueva España (1794).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Coat of arms of Mexico City (Viceregal).svg|15px]] [[Altepetl Mexko]]|Tlalticpac tliltetl=|Tepenelihuahcapanca=|Matlatzalan=|CP=|Teuctlahtoqueh=|ISO=|UTC=|Metros=|Huehcapancayotl=|Chantocaitl=Virreynato de la Nueva España|PPC=|PIB=|IDH=|Tlacatocaitl=Yankwik kaxtiltekatl, -hmeh|Pozahuacayotl=0.72|Chanehqueh=5 500 001|Ixtentli=7 657 000|Virreinato=Kena|Tlahtolli_kena=Kena}} '''Virreiyotl Yankwik España''' (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Virreinato de Nueva España'') elki se [[wexteyowalli]] tlen [[Kaxtiltlahtohkayotl]] pan [[Amerikah]], [[Asiah]] wan [[Oseaniah]]. Ipan [[1535]], mahtlaktli wan nawi xiwitl sankemman [[kaxtiltekahmeh]], [[tlaxkaltekahmeh]] wan sekinok [[Masewaltlakatl|masewaltlakameh]] ahsikoh kitlalkwihkwikoh ne [[Exkan Tlahtoloyan]], mochiwki ni tlatilantli [[virreiyotl]]. Wankinon onkak seyok teetlalkwihkwilistli miktlanpa wan witstlanpa, yeka cheneh weyixki Yankwik España itlalwi. Motlalihki pan 8 tlen [[marsoh]] tlen [[1535]]. Ivirreih tlen se elki [[Antonio de Mendoza y Pacheco]], wan ni virreiyotl [[ikwa altepetl]], [[Altepetl Mexko]], motsintihki kampa ne [[Mexihko Tenochtitlan]]. Kipiyayaya nochi Kaxtiltlahtohkayotl itlalwi pan [[Amerikah Miktlanpa]], [[Xiktlalli]], miyak [[tlalayawalko]] pan [[Karibe Weyiatl]] wan [[Pasifiko Weyiaxoxowilli]] tlen Asiah wan Oseaniah. Nochi iixten kipiyayaya tlen naman ni [[Mexko]] wanya sekin [[Estadosonidos]] itlatilanwan ([[Kalifornia]], [[Nevada]], [[Kolorado]], [[Utah]], [[Yankwik Mexko]], [[Arisona]], [[Texas]], [[Oregon]], [[Washington]], [[Florida]] wan kentsin [[Idaho]], [[Montana]], [[Wiyomin]], [[Kansas]], [[Oklahoma]] wan [[Luisiana]]), tlen elki [[Kapitanyotl Koba]] ([[Koba]], [[Tominkoh Tlalli]], [[Poertorriko]], [[Trinidad wan Tobago]] wan [[Tlalayawalko Guadalupe|Guadalupe]]), tlen elki [[Weyitlahtohkayotl Kwahtemallan]] ([[Kwahtemallan]], [[Belis]], [[Koskatlan]], [[Nikanawak]], [[Ondoras]] wan [[Kostarrika]]), [[Veneswela]] (san sekin xiwimeh) wanya tlen elki [[Kapitanyotl Pilipinas]] ([[Pilipinas]], [[Karolinas]], [[Marianas]], [[Wahan]], [[Palaos]] wan [[Taiwan]] miktlanpa) pan Asiah wan Oseaniah. Ne virreiyotl moxelohtoya ika [[Weyitlahtohkayotl tlen Indias|weyitlahtohkayomeh]] wan [[Kapitanyotl|kapitanyomeh]]. Ne weyitlahtohkayomeh elkeh: [[Weyitlahtohkayotl Mexihko|Mexihko wan Michwahkan]] (1527), [[Yankwik Weyitlahtohkayotl Galicia|Yankwik Galicia]] (1530), [[Weyitlahtohkayotl Kwahtemallan|Kwahtemallan]] (1540), [[Yankwik Weyitlahtohkayotl Biskaya|Yankwik Biskaya]] (1562), [[Yankwik Weyitlahtohkayotl León|Yankwik León]] (1569), [[Yankwik Mexihko]] (1598), [[Yankwik Extremadura]] (1674) wan [[Yankwik Santander]] (1746). Nowkiya, elki makwilli kapitanyotl: [[Kapitanyotl Santo Tominkoh|Santo Tominkoh]] (1535), [[Kapitanyotl Yukatan|Yukatan]] (1565), [[Kapitanyotl Pilipinas|Pilipinas]] (1574), [[Kapitanyotl Poertorriko|Poertorriko]] (1582) wan [[Kapitanyotl Koba|Koba]] (1777). Ne tlatilanmeh kipiyayayah se tlayekanketl tlen eliyaya kapitan. Ipan Kwahtemallan, Santo Tominkoh wan Yankwik Galicia, nopa teepacholistlakameh motokaxtiayayah «tlakatlahtoanih tlayekananih», pampa inihwantin kinyekankeh tlahtohkapowaltlahtolmeh. Yeka ne powaltlahtolmeh moixmatiyayah ika inintokah ''pretoriales''. __TOC__ == Nemiliskayotl == == Tlayekanalistli == == Chanehkeh == == Tlapiyalistli == == Iglesiah itlachiwal == == Tlallamikilistli == == Tlamatilistli == == Nowkiya xikitta == * [[Mexko]] * [[España (nhe)|España]] == Sekinok teposamatl == == Kampa motemohki == [[Neneuhcāyōtl:Virreiyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Kaxtiltlahtohkayotl]] [[Neneuhcāyōtl:España itlahtollo]] [[Neneuhcāyōtl:Mexko inemiliskayo]] [[Neneuhcāyōtl:Estadosonidos itlahtollo]] [[Neneuhcāyōtl:Xiktlalli itlahtollo]] [[Neneuhcāyōtl:Karibeh itlahtollo]] [[Neneuhcāyōtl:Pilipinas itlahtollo]] elp6oqxhi58l7g8s9zqy28yx1aehvcc Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor 3 32978 501252 500679 2022-07-30T17:25:41Z Koatochij 19758 /* Cambié Yokatlan por Yukatan */ wikitext text/x-wiki __TOC__ == [[Nuevo León]] == En la variante potosina se diría Nuevo León Tlatilantli, pero en la variante hidalguense se usa tlajtokayotl, en Chicontepec se diría Nuevo León tlalli, así que Tlatilantli Nuevo León suena a una sintáxis muy clasíca. Esa es la primera correción que debo hacerte--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:24 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me imagino que consultaste este texto. [https://www.ceenl.mx/consulta/2020/consulta_indigena/misc/docs/Version%20Nahuatl%20acuerdo%20CG592020.pdf] No. Ni siquiera había leído ese texto, pero es probable que lo acabes de buscar en Google, ya que toda la información del gobierno la encuentras allí. Acá en Nuevo León se dice de esa forma y así quedará porque es oficial. Otra cosa, las palabras se llevan adaptando al alfabeto en todas las variantes. Además, se añade una -h final. No sé de dónde sacas lo del norte de Puebla o lo de clásico. Si lo indicaras estaría bien para discutirlo, ¿no crees? Luego, ni respondiste nada de lo que te acabo de decir en la respuesta anterior, es decir, ni hablante nativo eres, Leo tu artículo otra vez y me doy cuenta de que borraste lo que te acabo de decir. ¿Pensabas que no iba a entenderlo? Y es curioso que digas de Hidalgo, cuando allá prefieren "oksé" en lugar de "seyok" como en Veracruz... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Seyok es de Huautla y Xochiatipan, no es de Atlapexco.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:32 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me resulta muy sospechoso que seas de la CDMX, que comenzaras discusiones hablando en inglés y que no te hagas una cuenta de Huiquipedia. ¿También sabes NHN? Porque por algo creas un artículo en ella diferenciándolo de un NCI supuesto. Y claro, sigues sin responderme nada de lo que dije antes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 6 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi pueblo no uso computadora, mi rol de vida es diferente, aquí en la CDMX si uso PC porque mi trabajo así lo requiere, te suena lógico?. Me imagino que te pasa lo mismo, me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres?--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:38 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Conozco un poco la variante de Cholula, se escucha muy clásico como la Tlacotenco, pero no se usa tampoco Yancuic , se dice Nuevo León.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Almenos estamos de acuerdo que la variante hidalguense no es Yancuic León, es Nuevo León también y no conside la escritura que tú usas con la que se usa en Hidalgo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:43 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Ya me dijiste que viven en Monterrey, pero me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres? tal vez conozco tu pueblo, eso podría ayudar para entender tu variante con más precisión.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:46 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Mi familia ya era de Tochpan. Podría ser que en Monterrey sea diferente al hablado en los pueblos allá, pues acá lo hablado puede haberse mezclado entre diferentes hablantes, pero eso no quita que entra en NHE. Yo antes usaba la ortografía que decía la SEP, pero al ver el tema de estandarización del INALI uso esta desde entonces. Lo de Yancuic ya dije, yo no escribí ese artículo, por eso le puedes preguntar al que lo escribió. Y sí te recomiendo que te hagas una cuenta de Huiquipedia. Sigue siendo sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:51 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Y eso como se hace lo de la cuentaj?, yo soy lector, pero me atreví a escribir porque noté un revoltijo de variantes en tu artículo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:55 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Salvo lo que tu escribes, aunque veo varias variantes juntas, todo lo que aquí está escrito está hecho con las patas, no tiene pies y cabeza. No entiendo por qué dejaron meter a los mestizos y gente extranjera?. Wikipedia solo lo leo, no tengo intensión de ser un escritor activo, aveces salgo y no tengo tiempo completo de revisar. Sé editar porque aprendí en español e inglés, pero no tengo conocimiento al 100 de Huiquipedia.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:59 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Definitivamente. Estoy totalmente de acuerdo contigo. Ya viste varios artículos, ¿cierto? O no tienen sentido o no tienen más de veinte palabras (y mal redactado). Aquí puedes hacer una cuenta: https://nah.wikipedia.org/w/index.php?title=N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Crear_una_cuenta&returnto=Cal%C4%ABxatl&campaign=loginCTA Por cierto, sí hay un problema con usuarios no registrados, y es que ha habido mucho vandalismo en Huiquipedia, por eso todo parece etiquetarse como sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:07 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Yo no le llamo vandalismo, más bien es gente que no conoce el idioma nauatl, la cual se siente dueña y conocedora de la lengua de nuestros abuelos, yo no soy 100% hablante, la influencia de la capital ha hecho que solo use el nauatl cuando voy a mi tierra a aplicar con mis abuelos y mi gente, te iba a criticar por el articulo de Yancuic León, pero sé que tu no lo has redactado, aunque no está tan mal para ser náhuatl clásico. Pero si se desea escribir en dialecto central de Cholula y Tlacotenco, tendría que ser escritura clásica pero con una sintaxis muy distinta al náhuatl clásico antiguo, ya que han tenido influencia de los nahuas de Guerrero y Morelos.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:15 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No hay que tener paranoia, muchos mestizos quieren aprender nauatl, pero ellos solo tienen contacto con el nauatl clásico y desconocen la diversidad de variantes existentes, hay que tener pasencia con ellos porque realmente a ellos les interesa aprender nauatl, a los pilcates de mi pueblo ya no les interesa hablar esta lengua hermosa, se averguenzan. No voy ser muy activo, hoy tuve tiempo de escribir aquí, pero no será así siempre, solo que no borres el náhuatl huasteco hidalguense, se asemeja muchísimo al de veracruz pero tiene algunas pequeñas diferencias, creo que otras variantes merecen existir y no ser estandarizadas.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:21 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No me ha interesado abrir cuenta oficial por todas las barbaridades que aquí están redactadas, veo artículos de grupos de rock que ni conozco o de países que no conozco; salvo tus textos, creo que debo ayudarte a mejorar un poco, yo en mi opinion creo que todas las variantes merecen existir, no hay que ser como los mestizos que bloquean a todo mundo y se cierran a sus círculos, que esta Wikipedia en mexicano tenga varias variantes, así yo aprendo otras. Por eso me enoja que borres lo que escribí, no hay mucha gente que sepa nauatl aquí y creo que no debe de haber guerras de escritura o de textos, al contrario sería que esto sea bien usado, no importa que haya varios artículos de Nuevo León, es mucho mejor que en español, así es más enriquecedor aprender varias variantes diferentes de un mismo idioma.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti Languaeditor, saludos desde la CDMX.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Sí, y tienes razón. Es que en esta Wikipedia hubo un usuario que causó muchos problemas y fue expulsado, pero entró y trató de seguir editando sin cuenta y problemas de ese tipo. Por el cambio del artículo lo primero que se me vino a la cabeza fue que tú eras ese usuario, discúlpame, por eso estuve borrando tus ediciones. Y con lo que dices entonces yo te apoyo totalmente, aunque no sé bien qué se podría hacer con los artículos NHN/NCI como el de Yancuic León, hay muchos así, y los que los redactaron creo que ya no son activos. Y es bastante bueno que haya diferentes variantes. Yo pasé la plantilla de pestañas de variantes de una Wikipedia en otro idioma donde tenía otro uso, y también he hecho una nueva portada (todavía en desarrollo) para incluir las variantes: https://nah.wikipedia.org/wiki/Kalixatl_(ngu) [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:47 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No lo sabía, los mestizos son muy dados al chisme y les gusta crear conflictos donde no hay, no me interesa saber esas cosas, ya bastantes problemas tengo con los que convivo a diario. lo que si preocupa es que Wikipedia es controlada por gente que no comprende nuestra cultura, ellos tienen una forma de pensar distinta a nosotros y nunca nos dejan tomar liderazgo, aquí en mi trabajo hay gente que por el hecho ser blanca cree que debe ordenarnos y mandarnos, por eso Wikipedia no funciona con nosotros los indios, es como si los indigenas entraramos a su mundo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:18 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Una de las razones por lo que no me gusta editar en Wikipedia es que muchos blancos son entrometidos en una cultura ajena a ellos, por eso no me interesa tener cuenta en wikipedia en ningún idioma, pero por la necesidad he creado esta cuenta para ayudarte, yo no soy tan bueno en esto de wikipedia, solo quiero que no se desvie nuestra cultura hacia otro sentido. No me interesa hacer amistad con mestizos o con blancos, no quiero hacerles el trabajo para que ellos se cobijen con el trabajo de nosotros los indígenas, tú me entiendes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:36 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Piali, axan kipia [[Guadalupe, Yancuic León]] ipan tlajko nauatlajtoli. Asta mostlaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 27 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == El clásico == Noikni (mi amigo), he leído en náhuatl clásico y no miro que los textos usen rayitas, creo que esa es otra imposición de los que aquí editaban antes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Puede ser, porque está lleno de artículos que las usan. Los acentos que sí veo en textos clásicos son estos: à, â [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Así es, se usaban acentos circunflejos, aunque ahora la escritura en el nauatl es sencilla, en el nauatl de Cholula y Milpa Alta siguen usando escritura clasica, pero con textos modernos, la variante central semeja al náuatl clásico https://transparencia.cholula.gob.mx/transparencia_file/Transparencia/Articulo77/fraccion-20/FORMATO%20SOLICITUD%20ACCESO%20A%20LA%20INFORMACI%c3%93N%20EN%20NAHUALT.pdf .--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 7 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi variante he tenido que hacer cambios, se dice takatl en vez de tlakatl, se dice ten en vez tlen, tajtoua en vez tlajtoua, creo que se tiene que ser un tanto neutral para que se entienda. De un pueblo a otro hay diferencias.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:34 7 Mahtlāc 2021 (UTC) Oye, que interesante tener una lista de artículos mínimos, aunque a un mexicano le interesan otros temas, lo que me agrada es que los artículos pueden ser traducidos en variantes distintas a diferencia de otras lenguas, lo cual la vuelve más rico en conocimiento, no solo el nauatl clásico es interesante también es bonito leer en otras variantes, Te felicito por tu propuesta de incluir variedades.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:02 9 Mahtlāc 2021 (UTC) Huaxin no dice nada, creo que artículos así deben eliminarse, da risa ver fotos y nada de redacción. O se amplian o se deben eliminar, no hay de otra.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:09 9 Mahtlāc 2021 (UTC) He cambiado el título de la categoría, de [[:Neneuhcāyōtl:Nawatl (nhe)]] a [[:Neneuhcāyōtl:Nawatlahtolli (nhe)]], se entiende mejor a allí coloqué más artículos referidos a la variante del Huasteco de Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:43 12 Mahtlāc 2021 (UTC) Perfecto, ¡gracias! Ya vi también que hiciste la nueva página principal para NCH. ¡Todo va muy bien! Saludos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 12 Mahtlāc 2021 (UTC) falta el nahuatl central, aunque la escritura es la misma que el clásico, su traducción es diferente. Esta lengua se habla en Cholula y Milpa Alta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:06 12 Mahtlāc 2021 (UTC) La plantilla del náhuatl central ya está, pero aún no está correcta: [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k]]. También faltan por corregir las demás variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:09 12 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[:Wikipediah:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] == Mira, he cambiado a redirección tu plantilla para que lo podamos repetir esto en todas las variantes del nauatl, ya lo pasé a nauatl huasteco hidalguense. ¿Cómo ves los cambios?, quiero repetir tus artículos al nauatl huasteco hidalguense e ir escribiendo en más varaintes los mismo artículos, esto está muy bien para empezar a poner orden. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 16 Mahtlāc 2021 (UTC) No creo que sea necesario que haya otra plantilla como esta [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah]], pienso que uno para cada variante es suficiente, así podemos ver en cual falta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 16 Mahtlāc 2021 (UTC) Estoy intentando arreglar la parte de los artículos que toda Wikipedia debe tener, [[Huiquipedia:Amatlahcuilolli tlen monequi ipan nochi Huiquipedia ica nahuatlahtolli]], cuesta mucho hacer esto, pero aquí están todos artículos para no tener varias plantillas, falta ir traduciendo todo y hacerlo también en las demás variantes. Me gustó esta propuesta que me mostrate.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 00:36 17 Mahtlāc 2021 (UTC) Es perfecto, parece que es mejor tener una plantilla para cada variante. Comenzaré a traducir varios artículos de la lista para que ya estén disponibles y así vamos ampliando. ¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:29 18 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti, si, me gustó bastante, tlatskamati noikni.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Hice una corrección, en varainte veracruzana de la Huasteca no es yolkatl, la palabra es tlapiyalli y su plural sería tlapiyalmeh, de la misma manera que en el náhuatl hidalguense y potosino. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:06 29 Mahtlāc 2021 (UTC) Gracias, igual eso lo sé, aunque ahí quería diferenciarlo de los términos más específicos "tlapiyalli" y "tekwani". Por cierto, ya terminé lo principal de la lista de artículos esenciales, ¿qué opinas? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 29 Mahtlāc 2021 (UTC) == Saludos == Pialli Languaeditor. Veo que te decidiste a colaborar de este lado de la Huiquipedia y no sólo en español; bien por eso. Ya le dejé un mensaje a @Koatochij donde le menciono que existen políticas para contribuir, una de las principales es que ya no se van a usar macrones para las vocales largas, de hecho, ningún día crítico. Me parece bien el esfuerzo que están haciendo, pero me gustaría más que se enfocarán en una variante en concreto; así, si Koatochij tiene por lengua materna el mexcatlajtolli de Veracruz, pues que escriba artículos en su variante y porque no, que mejore la interfaz, aunque está haciendo cambios incorrectos en esta área, pero bueno, eso ya lo veremos con calma. Espero que podamos coordinarnos para mejorar la sección que les interesa. Xikseli se weyi tlajpalolli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:38 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ¡Piyali! Ya lo leí, me parece perfecto. Por cierto, ¿qué tal se ve la portada ([[Calixatl]])? Ya tiene todo lo de la portada actual e incluso algunos apartados nuevos y con una interfaz más modernizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:59 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Pialli. :Perdón por la demora, estaba contestándole a Koatochij. Pues bueno, luce bastante bien la portada que propones, de hecho he seguido algunos cambios que has querido introducir desde el año pasado. Solo que algunas frases no me cuadran del todo. :La interfaz solo la puede cambiar un Huiquipixqui (administrador), que para el caso, esa es mi chamba. Déjame revisar nuevamente con cuidado la portada tuya para luego ponerla. Insistiría en que se concentrarán en los textos, acerca de las redirecciones, ya borré más de mil innecesarias y vacías, no me gustaría pasar más tiempo haciendo ese trabajo de limpieza; sí es necesario pensar bien lo que estamos haciendo, no hacer solo entradas o redirecciones porque sí. Hay que enfocarse en lo principal. Saludos. (Ah! Por cierto, les recuerdo el estilo de que si van a contestar a otra persona en tu página de discusión, pongan ping a la persona, para que de menos sepa que hay respuesta, checa este ejemplo: {{ping|Koatochij}} ). <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 15:32 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ::Perfecto, @[[Tlatequitiltilīlli:Akapochtli|Akapochtli]]. ::Sobre las redirecciones es más que nada para que, mientras no haya un artículo en NHE, se envíe directamente al artículo que haya en NHN/NCI. Creo que es más práctico que poner el enlace al artículo que ya existe en NHN/NCI porque cuando se escriba el artículo en NHE será sobre los artículos de redirección que he hecho. Así los artículos que usen ese enlace de redirección ya tendrán listo el enlace al artículo en NHE cuando esté creado. Sobre la portada, puedes cambiar las frases si ves que no cuadran. ::¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Akapochtli dice que es hablante nativo del nauatl central de Milpa Alta, no sabía que era de acá, eso es bueno para que me visite aquí en la Mexkoaltepetl. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Estimado {{ping|Koatochij}} :Estás cometiendo el mismo error de un viejo usuario baneado de este portal; estás haciendo muchas inferencias. :No soy hablante nativo de Milpa Alta. Lo domino, lo hablo, pero no es el único. Como viste en tu página de discusión, conozco y puedo darme a entender en nauatl huasteco, tengo muchos amigos de las tres huastecas. En Guerrero viví por más de cinco años en Zitlala, por lo que también conozco directamente y he hablado esa variante. :Actualmente compré (cosa de dos años) unos terrenos en la Sierra de Durango, en una comunidad mexicanera, donde me integré como un miembro más, por lo que también directamente estoy aprendiendo los modismos del lugar. Aunque la mitad del tiempo tengo que viajar a la zona metropolitana de Guadalajara para atender otros negocios. :Como ves, no soy una persona ociosa, soy movidito. Esta es una de las causas por la que mi participación en Huiquipedia es limitada, a pesar de ser administrador. :Lo reitero, no te confundas ni hagas inferencias que no vienen al caso. Sampa nimitsiluis, xikseli se wei tlajpaloli. <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 16:19 24 Mahtlāc 2021 (UTC) No soy rico ni tengo el privilegio de viajar por el país, rento en Chilangolandia porque aquí trabajo con mis hermanos, mi vida es sencilla y mucho más sencilla es en mi rancho, no soy experto del idioma nauatl, pero si entiendo muy bien la lengua de mi comunidad porque nos la heraron nuestros abuelos, así que no podré estar nunca a tu nivel, mi intención solo fue apoyar a Languaeditor.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:31 24 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[Palach]] == Piali noikni; nika nichiua in se tlajkuilol itech '''palachmej''' ipan nauatlajtol Huasteca Veracruzana.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :¡Piyali! Tlaskamati, nowampoh. Nikihkwilos inih wan sekinok nikpiwihtikah pan [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:47 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the articles [[:es:Azerbaiyán]], [[:es:Azeríes]], [[:es:Idioma azerí]] and [[:es:Bakú]] in Nahuatl Wikipedia? Yours sincerely, [[Tlatequitiltilīlli:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Multituberculata|discusión]]) 10:03 26 Mahtlāc 2021 (UTC) :Hi! Yes, I'm gonna translate them soon. Thanks for your suggestion! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:32 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Tlapiyalmeh == Creo que hay un error, en la Huasteca no se dice yolkatl para nombrar a los animalitos, tanto en Veracruz, Hidalgo y San Luis Potosí se dice tlapiyalli o tlapiyali, yolkatl o yolki es del centro del país, así dice animalito más al sur, en Acaxochitlán, Hidalgo dicen yolkatl. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:31 30 Mahtlāc 2021 (UTC) He creado este artículo [[Kwatochin]], que es más huasteco veracruzano, lo hice con la escritura que ase usa en Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:32 30 Mahtlāc 2021 (UTC) == Mejorar las entradas y hacer un contenedor == Piali amigo; he crado una nueva categoría para la lengua náhuatl clásica, la cual lleva la misma ortografía que dice Akapochtli, [[:Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]] y que es la misma de algunos dialectos centrales como Milpa Alta y Cholula. Mientras estoy utilizando como contenedor de basura la categoría de [[:Neneuhcāyōtl:Nāhuatlahtōlli (nci)]]; ya que la escritura que aqui se ha usado no es la escritura del náhuatl clásico. Me gustaría saber que opinas o ver si tu tienes alguna categoría donde se pongan títulos que deben eliminarse.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:10 15 Īhuāncē 2021 (UTC) :Está muy bien porque yo no tenía un contenedor, así que usaré ese. La escritura del clásico debería ser la de la época. La mayoría de los textos originales del virreinato usan "ç" y también los acentos "â" y "à", pero no las rayas sobre las vocales. Otra cosa, he hecho una nueva plantilla ([[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli]]), es para poner esta en lugar de las pestañas de variantes, ya que es más práctico y se ve igual. Yo ya la puse en los artículos principales como [[Mexko]] y todas las variantes en las que está. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 17 Īhuāncē 2021 (UTC) == [[Xochicualli]] == Piali noiknij; estoy mejorando la sección de frutas en náhuatl central y náhuatl clásico, también estoy tratando de aumentar el texto para que no sean solo artículos de imágenes, unos son artículos muy viejos y se ha redirigido a una escritura sin rayitas y también los estoy traduciendo en el náhuatl huasteco. Chécalo y saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 6 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Acabo de verlos y todo va genial. Por cierto, creo que para los nuevos artículos que hagamos de cero es mejor que solo nos centremos en NHE y NCH, mientras que, si ya existen en NHN y NCI, hay que aumentarlos y corregirlos como lo has estado haciendo. Además, creo que el NCI debería tener las letras de la época como aparecen en todos los textos virreinales (ç, à, â), pues así era. Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 7 Icmahtlacome m 2021 (UTC) ::Pialli; te mando saludos, está costando mucho trabajo arreglar todas las categorías y trasladar los artículos a la ortografía correcta, pensé que era fácil pero veo que es una labor titánica arreglar y eliminar toda la basura, creo que hace falta un contenedor y una lista para eliminar artículos basura que dejaron otros usuarios; sin embargo, esto está caminando muy bien, te felicito mucho por rescatar la ortografía moderna, la cual si tiene utilidad. Respecto a la ortografía del clásico, estoy de acuerdo con Akapochtli, la ortografía clásica es igual a la ortografía del náhuatl central, la ortografía virreinal ya es obsoleta, aquí encontré un diccionario en náhuatl clásico bastante bueno, [https://gdn.iib.unam.mx/ es para que lo consultes también]. Por el momento ya arreglé los países, las frutas, los personajes, los animales y cosas de geografía, todavía falta mucho, pero poco a poco. Cualquier coso, me puedes escribir.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:14 12 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[:w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] and [[:w:en:Tomb of Cyrus|Tomb of Cyrus]] == Hi! sorry for not speaking Nahuatl, but can you please translate these two articles? they don't need to be long, just 2 or 3 sentences is enough. :) Yours sincerely,[[Tlatequitiltilīlli:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:ChipsBaMast|discusión]]) 14:12 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Okay, I'm gonna translate them. Thanks! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:32 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[Cuetlaxcoapan]] == Pialli, se ha arreglado este artículo en la varitiante central de Cholula, chécalo y revísalo. ya no es esbozo, un abrazo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:29 28 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :¡Piyali! Perfecto, yo voy a continuar también con más artículos y completar los que ya inicié. ¡Feliz año! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 1 Cēn 2022 (UTC) Pialli; Es todo un lío arreglar y revisar los artículos, mucho trabajo al respecto. Falta mucho por hacer, pero se ha tenido avances. Creo que la estandarización de escritura será un proceso muy largo, y si el INALI desaparece, nunca se dará tal estandarización de escritura moderna, solo las variantes de Veracruz usan tal estandarización que propone el INALI. Los demás estados usan su propia escritura.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 07:14 23 Cēn 2022 (UTC) :Piyalli, tienes razón, hay mucho aún por hacer. Espero que para finales de este año ya hayamos hecho grandes avances. Y sí, es preocupante la situación del INALI. Ojalá no afecte el tema de la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:08 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; los artículos que has editado, también los voy a traducir al náhuatl huasteco hidalguense.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 25 Cēn 2022 (UTC) :Perfecto, también iré comenzando nuevas traducciones. Por ahora me parece que la lista de artículos por escribir está completa. Este año tenemos que traducir un gran número de ellos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:10 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; vi el orden de las variantes en las pestañas azules, quiero pensar que va en orden por el número de hablantes de cada variante, de hecho la variante central tiene menos hablantes que las variantes de la Huasteca. Me gustaría saber como es el orden de las variantes. Buen día.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:58 7 Ōnt 2022 (UTC) :Piyalli; así es, está ordenado de más hablantes a menos según Ethnologue. En la portada lleva el mismo orden. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:17 16 Ōnt 2022 (UTC) Mira ya ordené el artículo [[coatl]], que en náhuatl central y náhuatl clásico es igual, en la variante huasteca veracruzana se dice [[kowatl]] y en la variante huasteca hidalguense es [[koatl]]; en pipil es kuat. Perfecto, eso está muy bien, obviamente si es la variante huasteca veracruzana, la variante con más hablantes, pues debe ir al frente de Wikipedia porque el número hablantes lo amerita. Me gustó esa regla de orden que aquí se ha determinado.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:53 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexko (nhw)]] == Panolti!, mira he anexado otra variante, el náhuatl de la Huasteca Potosina, la cual tiene algunas pequeñas diferencias al náhuatl de la huasteca hidalguense (nch) y el náhuatl de la Huasteca veracruzana (nhe); las tres variantes son parte del náhuatl huasteco (Veracruz-Hidalgo-San Luis Potosí), y que además son la región del país donde más hablantes de náhuatl lo hablan. Creo que se debe de tener las tres variantes por dar un ejemplo; en náhuatl huastececo veracruzano es Kwatochin, en náhuatl huasteco hidalguense es koatochij y en náhuatl huasteco potosino es kuatochi, pero el nombre de nuestro país coincide en las tres varientes, la cual es Mexko por eso anexo el código de la lengua (nhe, nch o nhw) después de la palabra, como el caso de [[Mexko (nhw)]] porque no es posible tener tres artículos con el mismo nombre. Nada tiene que ver con que sea menos importante que otras variantes. Por otra parte, te felicito mucho a ti y Akapochtli por el gran trabajo que han hecho todo este tiempo, y gracias por rescatar este idioma vivo sin tener que eliminar la variante del náhuatl clásico o las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:37 13 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto que el artículo de México ya esté también en NHW, aunque creo que lo mejor será primero centrarnos en NHE y NCH para que haya más contenido y luego expandir a otras variantes. :Gracias a ti también por unirte a esto, espero que para 2023 Wikipedia en náhuatl esté completamente renovada y con muchos artículos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:21 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexihco]] == Piali amigo; he regresado a la palabra Mexihco con la misma escritura del náhuatl central o del altiplano, está bien registrado y referenciado que el náhuatl clásico y el náhuatl central tienen la misma escritura, solo hay pequeñas diferencias en cuanto a escritura. En el náhuatl de Cholula, que es una lengua viva, a veces los hablantes nativos escriben ze, zihuatl, ahzi, ohze, zitlalli, ozelotl y otras veces en clásico como; ce, cihuatl, ahci, occe, citlalli, ocelotl. En los artículos en náhuatl clásico debemos usar, las fechas en tonalpohualli y en el caso de náhuatl central son las fechas del calendario gregoriano,hay mucho al respecto y este diccionario nos va a ayudar bastante para entender al náhuatl clásico; [https://gdn.iib.unam.mx/diccionario/diccionario Gran diccionario náhuatl]. No es necesario usar la escritura arcaica para diferenciar el náhuatl clásico del náhuatl central. Muy buen trabajo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:50 16 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto, es mejor que el clásico tenga las fechas en tonalpohualli. También creo que es buena idea que use la escritura arcaica porque eso evitará muchos paréntesis en los títulos y he visto que todos los textos clásicos la usan, me parece que sería lo mejor. [https://es.wikisource.org/wiki/P%C3%A1gina:Epitome_%C3%B3_modo_f%C3%A1cil_de_aprender_el_idioma_nahuatl_%C3%B3_lengua_mexicana.djvu/11 Epitome ó modo fácil de aprender el idioma nahuatl ó lengua mexicana - Wikisource] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:32 16 Ōnt 2022 (UTC) No creo que deba sustituirse o borrarse, solo que quede referenciado, pero es mejor usar una escritura sencilla como siempre se ha usado y no una escritura compleja que confunde a los lectores porque entre más confuso, surge menos el interés por aprender el idioma náhuatl y sus diversas variantes, por esa razón debemos usar la escritura simplificada al igual que en el náhuatl central o del Altiplano. :Lo hice más simple ahora, ya le quité todos los macrones al clásico. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) El náhuatl clásico no lleva ningún tipo de signos, es una escritura muy sencilla, la enseñanza se da con esa escritura en todas las universidades del mundo. Así que no tiene lógica poner acentuaciones y cedillas, no tenemos porque inventar escrituras.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:57 17 Ōnt 2022 (UTC) :No creo que sea buena idea si no se mantiene a como era cuando era hablado. Todos los textos hasta finales del siglo XIX usan acentos y cedillas (los macrones casi no se usaron, pero el resto sí). Poner la escritura del centro en clásico sería utilizar una ortografía que nunca fue usada para escribirlo cuando se hablaba, eso es inventarle la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:08 17 Ōnt 2022 (UTC) Paro actualmente se usa esa escritura sencilla con el náhuatl clásico, de hecho en la UNAM o otras universidades se han trasliterado muchos documentos con la ortografía simplificada, pero en las notas se describe como era la escritura de los frailes del siglo XVI, así que se entiende que la escritura arcaica tampoco era escritura de los nativos, en el Gran Diccionario Náhuatl explica todo lo que aquí se discute.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:17 17 Ōnt 2022 (UTC) :Bueno, entonces estoy de acuerdo. Ya edité los artículos, y también les quité ya todos los macrones, porque si le das a reversión te los vuelve a poner. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:35 17 Ōnt 2022 (UTC) Tampoco es algo que yo quiera imponer, pero así es como mejor se identifica esta variante, además hay diferencias con el náhuatl central y si le colocamos las fechas por tonalpohualli sin usar el calendario gregoriano, va ser mucho mejor editado todo artículo en náhuatl clásico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:42 17 Ōnt 2022 (UTC) :Cierto, estará mejor con el tonalpohualli. Mientras editaba los artículos en clásico noté muchos errores básicos. Corregí los que vi, no sé cuántos más haya. De todas formas, yo me estaré centrando en NHE. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:48 17 Ōnt 2022 (UTC) == [[:Neneuhcāyōtl:Weweyak tlahkwilolli]] == Piali noikni; He creado esta categoría para identificar los artículos más largos de esta Huiquipidia, hasta este momento solo está disponible en las cuatro variantes con más artículos como náhuatl huasteco veracruzano, náhuatl huasteco hidalguense, náhuatl central y náhuatl clásico. Era necesario identificar los artículos más largos para poder arreglarlos, actualizarlos y mejorarlos acorde a las reglas de su variante. Para entender esta nueva lógica, es necesario dominar varias variantes, no es difícil para quienes sabemos hablar náhuatl, todo es aprendizaje y eso le da un plus a esta wikipedia. Para identificar a los esbozos o artículos muy pequeños, utilizo las plantillas que ya estaban hechas sobre países o animales, así se identifica muy rápido aquellos artículos de la variante que necesitan ampliación y arreglo, uso estos {{Tlahcuilolli-MEX}}. Después de que los artículos tienen una ampliación favorable, les quito la plantilla. También se podrían traducir estas plantillas a las variantes faltante. ¿Tú qué opinas amigo?.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:22 20 Ōnt 2022 (UTC) :Piyali! Perfecto, me parece buena idea. Con esto ya podemos tener un mejor orden y saber cuáles son los artículos que hay que agrandar. Voy a traducir también a NHE la plantilla y así las diferenciamos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:21 6 Yēt 2022 (UTC) == Restructurar la Inteterfaz == Hola, he estado leyendo más sobre las variantes del náhuatl; y la que tú propones en la interfaz no es la variante más hablada, que corresponde al náhuatl huasteco de Veracruz, en este caso sería el náhuatl de la Sierra Norte de Puebla quien debería ir en primer lugar y luego el náhuatl huasteco de Hidalgo y después el náhuatl de Orizaba-Zongolica. Pero para evitar que variante se habla más náhuatl y cuál tiene más hablantes, sería mejor que se dejara el náhuatl clásico para la interfaz central y a partir de allí todas las variantes vivas acorde a su número de hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:32 15 Nāuh 2022 (UTC) Estoy leyendo sobre el nombre de Iztapalapa para poner lo del Viacrucis; encontré que náhuatl clásico es Iztapallapan y el en náhuatl de Cholula es Iztapalapan; en clásico es yollotl y en náhuatl de Cholula es yolotl.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:34 15 Nāuh 2022 (UTC) Así quedó mejor ordenada la plantilla de lenguas del náhuatl Primero; el náhuatl clásico, debido a que es una lengua de académicos y por su mayor antigüedad por eso primero. * Le sigue el náhuatl de Orizaba (nlv) por tener el mayor número de hablantes * Le sigue el náhuatl de Guerrero * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Hidalguense * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Veracruzana * Le sigue el náhuatl central * Le sigue el náhuatl de Istmo * Le sigue el náhuatl de Tetelcingo * Le sigue el náhuatl de Michoacán * Le sigue el náhuat pipil del Salvador, por ser una lengua de interfaz en Incubator. Este el mejor ordenamiento por número de hablantes y por antigüedad.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:56 15 Nāuh 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|@Koatochij]] En la base de datos de Ethnologue están los hablantes de cada una. La variante con más hablantes es la Huasteca Veracruzana, le sigue la Huasteca Potosina y luego la Huasteca Hidalguense. Después están la variante de Guerrero, la variante de Orizaba, las variantes de Puebla, la de Tlaxcala y la del Istmo. La clásica ni siquiera figura porque es lengua muerta en Ethnologue. No creo que sea buena priorizar que académicos sean los que tengan que ver los artículos si esto se debe enfocar más al mundo indígena. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:02 16 Nāuh 2022 (UTC) Completamente de acuerdo en priorizar el mundo indígena, pues la variante con más hablantes debe ir primero, si Etnologué así lo dice, pues adelante, yo ayer vi que la Región de la Sierra Norte de Puebla con 80,000 hablantes aprox. pero eso no entra en discusión, puede ser la variante Huasteca veracruzana o la otra, me da igual; siempre y cuando tenga el número de hablantes a la cabeza. Sobre el otro tema, el náhuatl clásico si ayuda bastante, sobre todo en el orden.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:28 16 Nāuh 2022 (UTC) Tampoco es difícil aprender otras variantes ni algo imposible para quien ya habla una variante, la variante de Orizaba tiene mucha similitud con la variante central y las variantes serranas de Puebla. La que sí es poco diferente es la variante de Guerrero; y sobre la variante potosina tampoco es un problema, quien habla la variante de la huasteca Hidalgo, entiende perfectamente la variante de la huasteca potosina.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:38 16 Nāuh 2022 (UTC) :Lo sé, no es difícil aprender las otras, el problema está en que seguramente somos los dos únicos colaboradores activos en Huiquipedia y si nos ponemos a editar también para otras variantes estaríamos ocupando más tiempo en eso que en mejorar las variantes en las que nos estamos enfocando hasta ahora. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:59 16 Nāuh 2022 (UTC) == Variante de la Huasteca Potosina == Entonces hay que anexar la interfaz de la variante de la Huasteca Potosina, porte yo si la entiendo y seguramente tú igual la entiendes, de hecho voy a empezar a editar también en huasteco potosino más artículos. Las diferencias con el náhuatl huasteco hidalguense son pocas, están más en la pronunciación y en la influencia de las palabras; por dar ejemplo armadillo; que hidalguense ayitochij, en potosino es aytochi y en veracruzano es kalolo; o conejo que en potosino es kuatochi, en hidalguense es koatochij y en veracruzano es Kuatochin. Por esa razón las tres variantes van unidas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:04 16 Nāuh 2022 (UTC) :Si hay pocas diferencias no creo que sea necesario hacer la interfaz para la Huasteca Potosina a menos que hablantes de ahí se unan. No estoy a favor de que estemos gastando esfuerzos y perdiendo tiempo duplicando artículos con una o dos palabras diferentes, prefiero que nos enfoquemos en nuestras variantes (NCH y NHE) y solamente corregir las que ya estaban (NHN y NCI). Por ahora no vamos a añadir más. :Por cierto, ya me enteré de que muy posiblemente este año se publicará la norma de escritura oficial del INALI para el nawatl, así que todas las variantes deberán usar la ortografía estandarizada. He visto que el centro ya la usa y las publicaciones de ahí también, por lo que hay que pasar NHN a la nueva. Sin embargo, NHN ni siquiera es realmente del centro. De acuerdo con Ethnologue, es la variante de Tlaxcala, la cual no tiene absolutivo -li ni tampoco tiene -tli (en su caso se usa -tl). :Ah, y otra cosa. La mayoría de los artículos de NCI y NHN que hay son para tirar a la basura. Están plagados de errores gramaticales y de vocabulario que parece que se hicieron sin saber hablar el idioma. En muchos también hay palabras inventadas como Ixachitlan. Yo cualquier artículo que vea en NHN o NCI que sea corto o que esté lleno de errores lo borraré, porque me parece que no aporta nada y nadie le va a entender. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:07 14 Hon 2022 (UTC) La variante potosina se parece a la variante hidalguense, si hay varias diferencias, por que allá no se dice alaxox como en Veracruz, se dice lalax, en SLP, no se dice Koatochij como en Hidalgo, se dice kuatochi, en SLP no se dice kalolo como en Veracruz, se dice aitochi, en SLP no se dice kuamomohtli o tekolotl, se dice umomojtli; así sucesivamente muchas palabras que si existen Veracruz pero que no existen en San Luis Potosí. Es de personas sabias hacer notar tales diferencias, porque en la propia Huasteca todo es diferente de un extremo a otro. No soy potosino, pero conozco la región y la lengua náhuatl que allá se habla en Xilitla. No sabía que todas las variantes usarán una sola escritura, había leído que el INALI sugiere, pero no obliga a ninguna comunidad. NHN no es precisamente solo Tlaxcala, también es Cholula, en el cercano estado de Puebla, donde se escribe ozelotl, ohze, zitlalli, ayohtli, izcuintli; pero también existen las variantes de Milpa Alta, Texcoco y el moribundo náhuatl de Amecameca, las cuales no tienen un código en Ethnologue, pero si están registradas por el INALI como variedades centrales. Respecto a Tlaxcala, no es general escribir Itskuintl, ikniuktl, ayojtl, eso depende mucho de qué zona se habla, si es San Pablo del Monte u otro pueblo de la región tlaxcalteca o poblana. Sería bueno que te dieras una vuelta por Tlaxcala y Cholula para que veas las diferencias a las variantes de otros estados, ya que no tiene relación en nada con la Huasteca.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 15 Hon 2022 (UTC) :La norma de escritura es para elevar el prestigio del idioma. Precisamente se refiere a varios aspectos: :1. Este documento es un alfabeto universal de la lengua mexikatlahtolli (náhuatl) que amplía la promoción de práctica de la escritura y la lectura, posibilita avanzar a nuevos campos científicos y contribuye a incrementar el prestigio social de la lengua. Por lo que no pretende homogeneizar los recursos lingüísticos, sino estandarizar los criterios para usar dichos recursos. :2. En dicho documento se registran palabras de algunas variantes para ejemplificar el uso de las grafías. :3. Cada variante lingüística de la lengua adaptará las grafías (15 consonantes y 4 vocales) a las particularidades de cada región o zona considerando las reglas establecidas en la norma oficial de escritura de la lengua. :4. Se reformará tanto el "Mexikatlahtoltlahkwilolli / Alfabeto de la lengua mexikatlahtolli" como el documento "Norma de escritura de la lengua mexikatlahtolli" por lo menos cada 5 años a partir de la oficialización en el DOF. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:25 15 Hon 2022 (UTC) :En realidad, la variante de la zona centro de Puebla tiene otro, que es NCX. Además, conozco el nawatl de Tlaxcala y de otros estados, pues he estudiado las diferencias dialectales entre variantes, no solo con texto sino también con hablantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:30 15 Hon 2022 (UTC) :Yo sé que hay diferencias, pero ahora mismo no le encuentro sentido a que por conocer una variante nos pongamos a gastar esfuerzos en eso. Primero una variante y luego la otra. Ya nos pondremos con las otras variantes relevantes (NHW, NLV, NGU...) después, pero no ahora que aún las principales (NHE y NCH) no están ni cerca de estar listas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:31 15 Hon 2022 (UTC) Por cierto, también estoy eliminando muchos artículos que no corresponden a ninguna variante de las lenguas del náhuatl, las mando directamente a borrado rápido, porque no tiene caso conservar su redirección o su contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:16 15 Hon 2022 (UTC) :Eso sí, sobre todo las que están basadas en palabras inventadas sin base gramatical o léxica real. También hay artículos que están redactados de forma terrible. Parecen haber sido escritos por niños que medio saben hablar el idioma, porque además de estar redactados como para un trabajo escolar de primaria, hay errores terribles en gramática (en artículos supuestamente del centro y del clásico hay palabras con significado cambiado y verbos transitivos utilizados como si fueran intransitivos, es de locos). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:45 15 Hon 2022 (UTC) Las variantes centrales no son una réplica del náhuatl clásico, hay diferencias y muchos préstamos, de hecho, los diccionarios no son actualizaciones del náhuatl clásico, cada variedad tiene sus peculiaridades, no son estandarizaciones gramaticales de una variante nuclear; lo he visto con el uso de uala o huala, que en clásico seria hualla y traducido como venir, por dar un ejemplo. Ni los diccionarios se ponen de acuerdo con traducciones literales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:56 15 Hon 2022 (UTC) :No me refería a eso, me refiero a que son errores gramaticales y de significados inventados. Tampoco hablo de los diccionarios, se supone que hablantes saben hablar su idioma, no necesitan checar diccionarios de clásico, pues es obvio que conocen la gramática y la deben aplicar de la misma manera. Además, los ejemplos que mencionas son la misma palabra, pero con escritura diferente (es decir, es lo mismo, como si escribiéramos español moderno y antiguo: cabeza vs. cabeça). De todos modos, una vez que se publique la norma en el INALI habrá que adaptar todo a su ortografía, otra cosa son las variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) Estoy de acuerdo con usar una escritura, por cuestiones políticas y sociales se usan las ortografías obligatorias, una de ellas es la ortografía del portugués de Portugal y otra la del portugués de Brasil, dos ortografías con diferencias de escritura y pronunciación, pero que usan un alfabeto común para intentar normar una lengua universal. Si cambia mucho la gramática, pero no la sintaxis, por eso es que se entienden los de Brasil con los de Portugal. ''Cómo você se chama? (Brasil), Cómo tú te chamas? (Portugal)''.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:39 15 Hon 2022 (UTC) :Es como el español: ¿cómo te llamás vos? vs. ¿cómo se llama usted? vs. ¿cómo te llamas tú? vs. ¿cómo tú te llamas?, todas diferentes variantes y con pronunciación diferente, pero usan una misma escritura. Si no, sería "shyamás", "usté", "yamah", etc. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:44 15 Hon 2022 (UTC) Me parece buena esa idea y me gusta eso de intentar usar una sola escritura, que es lo mismo que el INALI le pide a los hablantes de las distintas variantes, aunque algunas lenguas del náhuatl ya pueden ser consideras como tal y no un dialecto. Por dar un ejemplo; el pipil de El Salvador ya es casi una lengua diferenciada como gallego y portugués o gallego y asturiano. Lenguas como el mexicanero de Durango que difiere mucho en gramática y sintaxis y que pueden ser lenguas nahuas distintas y no variantes dialectales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 13:53 15 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que es lo mejor, además de que apoyamos a la difusión con Wikipedia. Y el pipil de El Salvador pues sí es considerado otro idioma, por eso tiene aquí un apartado, pero de todos modos tiene su base en la Incubadora. Por cierto, encontré que "mexicano del centro" está clasificado como NHV, me parece que sería ideal ir relacionando este código a lo que sí es del centro y no lo que es de Tlaxcala (NHN). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:41 15 Hon 2022 (UTC) :Y para mantener unidad también con el nombre y así que pueda cambiar y modernizarse su ortografía, lo dejaré como Wikipediah (pues con la -h final le da distinción, además de que usa la regla de -h a préstamos terminados en vocal). El que lo lleva diferente es el pipil, pues ellos usan -j, por eso ellos dicen Wikipediaj, pero viene siendo lo mismo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:53 15 Hon 2022 (UTC) El código de NHV, corresponde a Temascaltepec; la variante de allí no está en centro del país; Temascaltepec tiene una influencia fuerte de las variantes de Guerrero y Michoacán, por la razón que Temascaltepec está en la Tierra Caliente, bajando el Valle de Toluca. Ethnologue no tiene aún un código para designar las variantes del náhuatl de Milpa Alta, Texcoco, Amecameca, San Miguel Canoa y Calpan solo asigna al código NHN como la variante Tlaxcala-Puebla, en la que incluye a Cholula y a Tlaxcala; pero Tlaxcala es una variante distinta al náhuatl de Cholula, allí se dice itskuntl, para decir perro y en algunos pueblos dicen chichi como San Pablo del Monte. Faltan códigos para designar todas las variantes del centro del país, solo el INALI tiene catálogo de las variantes centrales, pero el INALI no asigna códigos. También falta un código para la variante de Acaxochitlán, Hidalgo, la cual solo el COLMEX tiene una publicación de esta variedad [https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED378796.pdf Náhuatl de Acaxochitlán], pero Ethnologue no tiene código aún. Creo que es necesario escribirle a Ethnologue que le faltan códigos nuevos como el náhuatl de Cholula y Amecameca, el náhuatl San Miguel Canoa, el náhuatl de Texcoco, el náhuatl de Milpa Alta y el náhuatl de Acaxochitlán. Falta mucho por mostrar y aprender en este tema lingüístico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:28 15 Hon 2022 (UTC) :Es cierto que faltan códigos, habría que hacer una propuesta a ISO-639-3. Por ahora, el de Acaxochitlán está clasificado como NCJ, por área lingüística. Y yo creo que, aun así, el de Temascaltepec (NHV) queda mejor para incluir las variantes centrales que NHN, pues NHV se denomina "mexicano del centro bajo", el que aún no tiene código es "mexicano del centro alto", que es el que esperamos, por lo que NHV puede servir por mientras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:33 15 Hon 2022 (UTC) No creo, porque árbol en Temascaltepec se dice kojtli, mucho más parecido a la variante de Guerrero o Coatepec Costales, olla es xontli, rosa es oxa, oso es uxu, loro es alutl, cerdo es kuyametl y escasamente se dice pitsotl, automovil es nenenki, pescador es michtekatl; nada tiene de relación con el habla de Texcoco y Amecameca, a pesar de estar dentro del mismo estado; que Temascaltepec esté en EDOMEX no significa que la variante tenga relación con Milpa Alta o Texcoco. En algunos estudios se dice que el náhuatl de Temascaltepec está más emparentado con el que se hablaba en Jalisco o se habla en la Sierra de Guerrero.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:40 15 Hon 2022 (UTC) :Mmm sí he visto que en Ethnologue mencionan ese parecido. Yo apenas conozco la variante, pero bueno, tiene sentido. Claro, de todos modos la diferencia con NHN es enorme. ¿Qué tal si mejor lo dejamos como NCX? Es la variante central de puebla y le encuentro más parecido a Milpa Alta y Texcoco que las otras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 15 Hon 2022 (UTC) Yo usaría NAH para las variantes centrales como Milpa Alta o Cholula que se aferran a la escritura clásica, NHN para la variante Tlaxcala, la cual si conozco bastante; y NHV para la variante de Temascaltepec la cual tiene similitudes con las variantes NGU y NAZ. Y hablar con Ethnologue que asigne nuevos códigos a Cholula, Texcoco y Milpa Alta. Mientras que Acaxochitlán puede unirse al Náhuatl de la Sierra Norte de Puebla (NCJ).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:45 15 Hon 2022 (UTC) :Pues lo mejor sería reemplazar lo que está en central por NHN. Conviene más, pues la variante tlaxcalteca tiene 40,000 hablantes según Ethnologue, así que se entenderá mejor. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:48 15 Hon 2022 (UTC) ¿Y Cholula, Canoa o Milpa Alta dónde quedan? Esas variantes no usan la escritura de Tlaxcala, hay que respetar la escritura clásica que ellos usan por eso se deben quedar en NAH.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 15 Hon 2022 (UTC) :Esas variantes apenas tienen hablantes. El enfoque que debemos darle a Wikipediah es que más gente tenga acceso, por eso mismo NHE y NCH son nuestra prioridad. Una vez que tengamos buen avance en esas, seguirán NLV, NGU y NHN. Además, NAH es el código de todo el idioma en general, no puede asignarse solamente a esas variantes, pues ni siquiera figuran entre las más habladas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:59 15 Hon 2022 (UTC) Por eso, allí deben quedar, en NAH, hasta que Ethnologue les asigne código; tampoco se debe elimar, allí es donde se quedará ese material de las variantes de Cholula, Milpa Alta y Amecameca que usan escritura clásica. O si te parece, lo pasamos al clásico, porque estas también son lenguas vivas y el planteamiento es la recuperación de vocablos de lenguas vivas como Milpa ALta, Cholula, Texcoco y Amecameca, lenguas centrales que no deben ser despreciadas a pesar de que tienen pocos hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:05 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, me parece mejor pasarlos a clásico, así lo dejamos en NCI y conserva también su escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 15 Hon 2022 (UTC) En Milpa Alta es yecatl, Cholula es ehcatl, Tlaxcala es ejekatl y Texcoco es ehekatl; En Milpa Alta es Axolotl, en Cholula es Acholotl, en Tlaxcala es acholotl y en Texcoco es axolotl, en Milpa Alta es Xalco en Texcoco es Chalco, en Milpa Alta es Ocelotl, en Texcoco Ozelotl, en Tlaxcala es Oselotl y en Cholula es Ozelotl. Hay notables diferencias, pero ese material amplio no se va a eliminar porque es trabajo que ha sido rescatado de variedades centrales, no es capricho personal, es respeto a las pequeñas variedades, y no se hace mala idea que pasen al clásico, de todos modos Cholula, Texcoco, Milpa Alta y Amecameca están muy cerca de lo que fue la antigua Tenochtitlán.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:17 15 Hon 2022 (UTC) :Perfecto, entonces podemos dejarlo en NCI y ahora poder poner Tlaxcala en NHN como debe ser. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:19 15 Hon 2022 (UTC) Eso me parece muy correcto, también hay que anexar Náhuatl de la Huasteca Potosina, creo que es la tercera lengua más hablada después del náhuatl huasteco veracruzano y náhuatl huasteco hidalguense (la que hablaban mis antepasados).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:23 15 Hon 2022 (UTC) :Bien, pues hay que mantener un orden. Creo que es fácil adaptar las variantes a la ortografía del INALI, así mantenemos la unidad en la escritura. Supongo que la que dejaremos en su ortografía es NCI. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:19 15 Hon 2022 (UTC) Yo te sugiero que se respete las grafías de cada variante, eso va llevar un largo proceso; pero de entrada las lenguas náhuatl habladas en Veracruz ya usan esa ortografía estandarizada, por la razón que la prouesta viene del IVELI. Pero las demás variantes no usan tal ortografía, en las universidades de la Huasteca Hidalguense y Potosina, siguen usan la escritura de la SEP, nauatlajtoli o nauatl; eso es algo que sigue normado en este momento en estos estados, aún no se ha dado nada oficial en Hidalgo y creo que el estado de Guerrero también pasa lo mismo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:30 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero esto sirve para que vayamos adelante y luego, una vez que se oficialice para todos, pues no nos quedemos atrás. Es inevitable que se va a publicar la norma de escritura, si hoy no la aplicamos con variantes como NCH, una vez que sea publicada y usada por todos entonces habrá que hacer trabajo doble, que sería cambiar todo a la ortografía estandarizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 15 Hon 2022 (UTC) [https://www.gob.mx/cms/uploads/attachment/file/3050/vocabulario_nahuatl_WEB.pdf Náhuatl de la Huasteca Hidalguense.], [https://teeh.org.mx/portal/index.php/14-sample-data-articles/2295-nahuatl-de-la-huasteca-teeh-jdc-044-2021 Constitución del estado], [https://sites.google.com/site/huastecahidalguense18111610/about-the-location ortografía del náhuatl huasteco hidalguense]. == Fechas == En náhuatl central y náhuatl clásico he arreglado las fechas, la transcripción anterior estaba mal. En náhuatl clásico debemos usar la fecha del Tonalpohualli, más no el calendario gregoriano para darle más identidad al clásico. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:26 15 May 2022 (UTC) :Creo que Akapochtli maneja bien el Tonalpowalli, habría que consultar con él cómo funciona el calendario, porque yo no estoy seguro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:08 14 Hon 2022 (UTC) Si claro, creo que él sabrá mucho sobre tonalpouali.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:06 15 Hon 2022 (UTC) == Colores (tlapalli o tlapalmej) == Quería comunicarte que ya cambié la interfaz de los colores con la variante de huasteca veracruzana y anexé las otras formas de decir los colores en otras variantes náhuatl, yo creo que esa es la riqueza del idioma, que no necesita estar estandarizado o abrumado por una variante con mayor número de hablantes. Quién verdaderamente habla y conoce el idioma náhuatl entiende más de cinco variantes diferentes de la lengua, no se necesita ser experto en uno solo; lo mismo pasa con los hablantes de mixteco, de zapoteco, de otomí o de mixe, hablantes que comprenden muy bien varias variantes dialectales. Panolti noikni [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:28 15 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pero son artículos de una oración. Con esto se está repitiendo el error de los antiguos editores, que es crear y crear artículos, pero nunca tienen valor real. Además, aquí no se usa tlapalli, color se dice ixneska. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:42 15 Hon 2022 (UTC) En la Huasteca potosina e hidalguense se dice tlapali, aquí hay una fuente: [http://avanthooft.net/vocablos.html]; así como acá en sur, que se escribe tlapalli.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:47 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero yo me refiero a "color" en NHE, no a NCH ni NHW. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:50 15 Hon 2022 (UTC) Tengo el diccionario publicado en Varsovia sobre la lengua náhuatl huasteca veracruzana redactada con grafía clásica por John Sullivan, allí voy viendo algunas diferencias de la variante huasteca veracruzana con las otras variantes huastecas y las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) :Hay un grupo de nahuahablantes donde andamos compilando más palabras, ahora usando la ortografía del INALI por lo mismo, mostrando las diferencias dialectales entre variantes de muchos estados, sin dejar de lado el clásico (aunque este en realidad debería llamarse "náhuatl virreinal", pues es una "estandarización" hecha por frailes y nahuas nobles en ese periodo, no es el náhuatl prehispánico ni mucho menos el origen de ninguna variante). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:07 15 Hon 2022 (UTC) ''Chipahua; eli ce tlamantli quence itztatl iixnezca. John Sullivan.'' Ha sido muy difícil poner de acuerdo a todos los hablantes, por eso es bueno leer mucho para poder aprender más.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:27 15 Hon 2022 (UTC) Está muy de moda en todo el mundo, presumir hablar correctamente un idioma como un nativo, pero escucho jóvenes nativos de español que hablan horrendamente el idioma español, mejor, gente de otros países que hablan otros idiomas, se expresan mejor que un hablante nativo. Lo mismo está pasando con muchos hablantes nativos de náhuatl y otros idiomas; una fuerte competencia por señalar quien habla bien y quien habla mal. Asta mostaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:20 15 Hon 2022 (UTC) :Pues eso es algo cierto, un hablante nativo de un idioma no es necesariamente experto en dicho idioma. He visto hablantes nativos de inglés hablar mal y con muchos fallos de ortografía, por ejemplo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:45 15 Hon 2022 (UTC) == Nahuatl huasteco hidalguense. == Esta variedad es la segunda más hablada, tiene su propia escritura, que proviene del alfabeto enseñado por la SEP, en los libros gratuitos que publicaba para la región de Huejutla. Aunque forma parte del náhuatl huasteco, se fue diversificando en cuanto a palabras por influencia del náhuatl hablado en el sur. Su pariente más cercano es el náhuatl huasteco potosino; ambas variantes adoptaron la misma escritura y solo la Huasteca Veracruzana adoptó una escritura distinta por orden del AVELI, así que en cuestión escrita se diversificó el náhuatl huasteco. El problema ahora es que no existe tal decreto en el estado de Hidalgo de que se va a cambiar la escritura, tampoco las comunidades nahuas hablan de que van cambiar su escritura como se usa en el vecino Veracruz. Decir que así se va escribir en el futuro cercano es como fuente original, lo que está en contra de las políticas de Wikipedia. Por el momento, creo que debería quedar como se escribe en este momento y hacer los cambios en el futuro cercano aunque cueste doble trabajo, porque solo así no se viola las políticas de Wikipedia. Si nunca se da tal decreto oficial por parte del estado de Hidalgo y sus instituciones, ya no se cambiará nada, todo queda como se editó desde principio. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:21 16 Hon 2022 (UTC) Me alegra que nos hemos puesto de acuerdo en muchas discusiones, poco a poco se va ordenando esto, aunque tú no lo creas, ha tenido un gran crecimiento esta Wikipedia; y gran parte de ello es tu colaboración, lo que me agrada bastante porque se ha tenido importantes avances.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:24 16 Hon 2022 (UTC) :El de la Huasteca potosina es el segundo y la hidalguense el tercero, según Ethnologue. De San Luis Potosí ya he visto que ya escriben con la W estandarizada, de Hidalgo es cierto, parece que no lo han cambiado hasta la fecha. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:04 16 Hon 2022 (UTC) ::Claro, creo que está muy bien, pues literalmente somos nosotros dos los únicos por aquí. Diría que es mucho trabajo solo para dos personas, pero luego recuerdo que así estamos mejor (he visto todo lo que ha pasado años atrás con Wikipediah y ha sido un desmadre, sobre todo por la gente obsesionada con el clásico que tranquilamente invisibilizaban a las variantes modernas). Estamos haciendo un gran cambio y espero que esto pueda servir para todos los hablantes y no solamente para unos cuantos académicos que solo conocen el clásico. También con todo el avance y el ambiente multidialectal espero que al fin se pueda tomar en serio esta Wikipediah, pues aún hay mucho artículo que no sirve, pero eso es cuestión de tiempo, en unos meses serán más los artículos completos que esos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:12 16 Hon 2022 (UTC) == Creación de artículos == Hay que frenar este tema de crear artículos sin parar. No podemos estar haciendo artículos con una foto, una tabla y un párrafo, luego duplicarlo en tres o cuatro variantes y seguir creando otros como si nada. Si comenzamos un artículo es para avanzarlo y terminarlo cuanto antes. Yo tengo entre 10 y 20 artículos a la vez para ir avanzando en cada uno poco a poco, pero no hago un artículo aleatoriamente. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es estar contra las variantes, es por la seriedad del proyecto. "Huiquipedia" se volvió un chiste cuando se empezaron a hacer artículos así por los anteriores usuarios. "Wikipediah" ahora es lo que planeamos, que haya artículos serios, completos, con sintaxis, gramática y vocabulario correcto. Voy a marcar como "destruir" todos esos artículos que no tengan nada útil, de cualquier variante que sea. Por ejemplo, [[Tlapalli]] solo dice "tlapalli kah tlawilli", eso es lo mismo que hacían antes en Wikipediah. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) Además de eso, creo que es muy importante que NO se mezcle información de artículos a la hora de crearlos. Está muy mal esto porque a la hora de editar se vuelve un revoltijo. Hace rato tuve que editar la página de [[Koskatlan]] porque tenía información de [[Kwahtemallan]] y eso me revolvió bastante, prácticamente borré todo y lo reescribí. Crear artículos no es copiar y pegar de otros y luego solo cambiar la información porque no son plantillas, cada uno tiene sus propios datos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) Demasiados artículos NHN y NCI son desechables, principalmente por estar todos mal escritos y con palabras incluso inventadas, pues al parecer he visto que se guiaban en base a un diccionario que ni es fiable ni tiene lógica, he checado lo que mencionaban usuarios antes. Es prioridad que no se vuelva a caer en esto. De verdad pienso que es muy importante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) El hecho de que se permitan variantes no significa que vamos a incluir cinco solo porque se nos antoje. Cada uno a su variante y ya. El saber hablar nawatl no implica que tengamos que andar creando artículos para otra variante y menos cuando todos aquí somos conscientes de que los artículos que llevamos escritos en nuestras respectivas variantes no están acabados y los que hay escritos son muy pocos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es solo corregir lo que ya hay. Estamos comenzando DE CERO. Es decir, eso de que hay +7000 artículos es solo una ilusión, un espejismo. He checado las wikipedias de otros idiomas indígenas de América, como quechua, aimara y guaraní y son mucho más serias que esta. Los artículos no se dejan a medias y sobre todo los importantes son los que están completos. Esa debe ser nuestra meta. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) Acerca de la escritura en general no hay problema. Aquí ya acordamos que la ortografía principal es INALI por NHE, pero siempre hay libertad para otras variantes como NCH (que usa SEP) o NCI (que usa ACK, aunque el clásico ni siquiera se escribía con esta, dejé bien claro que mucho de lo escrito en su época, ya que es una lengua muerta y no creo que se justifique que haya "estudiantes", era con la ortografía jesuita o similar). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) No me gusta el desorden que hay con el resto de variantes que no son NHE. Trato de organizar todos los artículos de NHE que están en proceso y que aún no se han iniciado, pero del resto de variantes no parece que sea así incluso habiendo categorías para ello. Yo simplemente tengo [[:Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah|esto]] para los que son NHE y están en proceso. Luego tengo [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli|esto]] para escribir más adelante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) :Y en el desorden también entra que en algunos artículos de variantes no se está usando la [[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli|plantilla estándar]], la cual es esencial para manejar bien el orden dialectal. Asimismo, el desorden está en muchos más artículos, como algunos que al parecer son NHE, pero no tenía idea de su existencia y tienen todo revuelto. Por casualidad me encontré con los artículos de los colores y hasta estaban mal, pues ya mencionamos antes eso de que se dice "ixneska". Ni siquiera son útiles hasta ahora porque tienen unas cuatro fotos y un renglón que no está ni terminado, reflejo de las mismas acciones que realizaban los antiguos editores. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) Por último, he invitado a más nahuahablantes de un grupo para participar en este proyecto. Son hablantes de algunas variantes. Muchos de la Huasteca, algunos de Guerrero y Orizaba y otros de Puebla y Texcoco. Estarán editando también o me proporcionarán la información para yo añadirla, eso aún no me ha quedado claro, pero lo mejor es que así se agilizará el trabajo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) :Claramente esto será con artículos extensos o por lo menos con varios párrafos, información que le corresponde (y no mezcla de información como lo que sucedió en Koskatlan y otros artículos) y avance activo, pues no se puede dejar esto al aire como se ha estado haciendo por años en este proyecto: crear y crear artículos fantasma. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) == Tema de variantes == @[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]], oye, apenas vengo leyendo hoy lo que se escribieron tú y Cuaitl en sus respectivas discusiones. Vengo a decirte que me parece muy ignorante la postura de ese tal Cuaitl y que no es alguien al que se le deba de hacer caso, pues como podrás ver en su discusión, Akapochtli ha desmentido decenas de veces lo que Cuaitl afirma. En fin, ¿cómo ves que hay gente que sigue creyendo que el clásico es la base o la madre del nawatl cuando está muerto desde hace mucho? Lo peor es que cree que es la lengua que los mexicas hablaban, cuando se conoce que el clásico es una mezcla del tekpillahtolli de varias ciudades hecha durante el virreinato y que desapareció hace un par de siglos. El mexicano de la Huasteca es hablado por un millón de personas y los documentos oficiales del gobierno escriben en esta variante. El clásico no lo habla nadie como lengua materna, porque está muerto y no quiere aceptarlo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:11 24 Hon 2022 (UTC) El clásico es complejo y no tiene utilidad para un hablante de lengua náhuatl, las variantes si son de utilidad por el hecho de ser lenguas vivas, las variantes tienen una antigüedad comparable al clásico y una vigencia comparable al español, yo ya mandé a la carpeta de eliminación muchos de los artículos supuestamente de origen clásico, cuando comprobé que son palabras que no existen en el clásico, de manera automática las mandé a borrado rápido. Todavía ando revisando artículos viejos, palabras como ''altepecalpolli'' no existe en ninguna variante y la cambié por altepetlahtocan, que es más correcto en la lengua de Cholula para evitar borrar los artículos. Sobre Cuaitl, lo puedes bloquear un año o dos y no es necesario pedir su bloqueo a nadie, y si no entiende lo que aquí se discute; puedes solicitar su expulsión a todos los que aquí editan. Creo que así funciona en los otros proyectos. Que interesante lo que has escrito, me parece bonito que se integren más usuarios de otras variantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:23 24 Hon 2022 (UTC) Yo me he fijado en que muchas de sus afirmaciones o palabras no tienen fundamento. Además, dice que solo dividimos y ese tipo de pensamiento respecto a la riqueza de las variedades es retrógrada y pobre. Lo gracioso es que es el mismo tipo de pensamiento de esos que suelen argumentar su postura en base a Sahagún, por ejemplo, cuando la obra principal que escribió (Códice Florentino / Historia General de las Cosas de Nueva España) está en nawatl de Koatepek (código ISO: naz), otra variante más. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:34 24 Hon 2022 (UTC) == Control de artículos == A mi me ha ayudado poner plantillas en todos los artículos, así se tiene más control de los artículos y que no queden artículos suelos que están volando sin sentido y sin comprensión del mismo. Todo lo que no tiene traducción fiable o que no tiene utilidad alguna como lectura lo voy eliminando colocándole la plantilla de borrado rápido. Ahora son menos los artículos en NCI y en NHN los que van quedando en Huiquipedia. Pero no tiene caso eliminar los de lugares, pueblos, ciudades, estados o países; tarde o temprano se van a tener que abrir y editar nuevamente, lo que voy revisando es que tengan una literatura más sencilla y comprensible, así como mayor contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:51 24 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que de lugares, pueblos, ciudades, estados o países solo habría que borrar todo lo que no tenga sentido. Del resto de artículos me parece que lo mejor es mandarlos a borrado porque no están bien y siguen acumulando el número por +7000, el número más real debería estar por lo menos entre 1000 y 3000. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:14 24 Hon 2022 (UTC) :¿Sabes si hay alguna forma de ver la lista completa de artículos? Quiero ponerme a ver uno por uno y marcar para borrar los que no tengan nada o estén todos ininteligibles. Ya le comenté a Akapochtli y borrará todos los artículos que marquemos para borrado. Espero que el número total de artículos se reduzca bastante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:18 24 Hon 2022 (UTC) Me parece bien; aquí puedes ver los artículos editados [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar].--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:36 24 Hon 2022 (UTC) :Gracias. Aun así estos son solo los no categorizados (me aparecen 274), ¿dónde aparece la lista de todos en general? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:59 24 Hon 2022 (UTC) Encontré este [[https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar]]; tal ves sirva para revisar con más detalle.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:11 24 Hon 2022 (UTC) :Pero ese enlace es el mismo... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:16 24 Hon 2022 (UTC) : [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Moch%C4%ABnt%C4%ABnZ%C4%81zaniltin] Parece que es este.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:43 24 Hon 2022 (UTC) ::Parece que sí, muchas gracias! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:53 24 Hon 2022 (UTC) Para eso estamos, para apoyarnos todos y sacar un buen proyecto.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:54 24 Hon 2022 (UTC) :Muy bien! Por cierto, Akapochtli ya está comenzando el borrando todos los artículos marcados para eliminar. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 25 Hon 2022 (UTC) :Piyali, ¿podrías ayudarme un poco marcando todo artículo que veas que no tiene más que un renglón o un renglón, una tabla y una foto? De preferencia todo lo que está en clásico y central (pues ya sé que lo que está en huasteca es lo has hecho tú y se va a continuar). También los artículos que tengan muchos títulos, pero nada o prácticamente nada de contenido. Ya llevo muchos, pero aún me faltan para por lo menos llegar a mil. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:01 25 Hon 2022 (UTC) No todos los artículos en náhuatl central están mal, muchos se rescatan y también algunos del clásico. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:01 25 Hon 2022 (UTC) :Por eso, yo lo que dije son artículos de un renglón o que solo está lleno de títulos y no hay nada de contenido. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:18 25 Hon 2022 (UTC) Como dice Akapochtli, es enorme la cantidad de artículos que hay que eliminar, apenas va el principio y ya se mira lo difícil que es esto. Algunas palabras no deben eliminarse como el caso de maitl, cuicatl o xihuitl, lo que tenemos que hacer es borrar el contenido y fusionarlo con un artículo más grande o que sea del tema. Tlaxkamatij noikniuan.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:03 25 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pues eso haremos. Como siempre, es genial que quedemos de acuerdo en lo que se va a realizar en la Wikipediah. ¿Qué opinas de la interfaz? ¿Cambiarías algo a como está ahora? ¿Te parece que se entiende bien para la Huasteca hidalguense? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:23 25 Hon 2022 (UTC) Como que le falta algo, además de que se debe mantener unidas todas las variantes, siento que falta algo, pero no sé qué.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:30 26 Hon 2022 (UTC) == Interfaz == Tonalti Languaeditor. Me da gusto que te estés coordinando con Koatochij y que se den cuenta que las correcciones necesarias para mejorar Wikipediaj no son nada sencillas, todo lo contrario, es una labor titánica. Por eso ahora ya pueden imaginar que para mi sólo, me estaba llevando mucho tiempo y los avances no eran muy visibles. Van por buen camino. Pero sí te voy a pedir un favor, la interfaz en Translatewiki no la modifiques. No sé quién cambió los permisos, pero se supone que solo los administradores deben modificarla, simplemente imagínate que Cuaitl accediera a la plataforma y reconfigurara todo a su propia visión (¡Qué horror!), o que varios usuarios no estén de acuerdo con un término e inicien una guerra de ediciones; todo sería nuevamente un relajo. Yo detuve la modificación de la interfaz en parte porque debe de haber concenso ENTRE hablantes NATIVOS (aparte de la falta de tiempo) acerca de algunos términos. En este caso no es sólo que Koatochij y yo nos pongamos de acuerdo, sino lo ideal sería tener una especie de consejo donde se dé cabida a hablantes de Guerrero, de la zona de Zongolica (sur de Veracruz), de la Sierra Norte de Puebla; y así entre todos, decidir cuál palabra funciona mejor. Mientras no haya tal respaldo, la interfaz debe permanecer (con algunas respectivas mejorías) sin los cambios que estás implementando. Tlajpaloli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:31 25 Hon 2022 (UTC) :Me parece bien, pues hay que integrar más gente al proyecto. Hasta hace poco no había hablantes que de verdad supieran hablarlo y por eso ahora hay términos que sí son los que se usan en la región huasteca. Yo también me he estado basando en la opinión de otros hablantes que conozco para ello, aunque la mayoría son de la Huasteca, porque no quiero que todo quede en solo mi opinión. De hecho, también es la razón por la cual voy a integrar nuevos usuarios a este proyecto, pues de está forma no quedará todo solo en lo que nosotros, un par de personas, creemos que está bien para los artículos, al final hacemos esto por la gente que va a poder utilizar esto en el futuro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 25 Hon 2022 (UTC) == Traduccion == Hola! Estoy escribendo da Italia. Me gustaria saber como se escribe "selección mexicana de futbol" en nāhuatl. Espero que me ayuda. Gracias!!! [[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|Green Weave]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Green Weave|discusión]]) 08:38 29 Hon 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|@Green Weave]] ¡Piyali! Ya añadí la traducción a Wikidata. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:38 3 Chicōn 2022 (UTC) == Los artículos nhn están en categorías == Piali noikni; todos los artículos de náhuatl central están dentro de categorías. Te lo explico; [[:Neneuhcāyōtl:Cualli tlahcuilolli]] es la categoría de los artículos de exelencia; al momento no hay ninguno, porque deben pasar por una votación, una revisión de estilo, de ortografía y de redacción. La siguiente categoría es [[:Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]], son los artículos extensos. La categoría [[:Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] son los artículos en desarrollo, la [[:Neneuhcāyōtl:Tepitzin tlahcuilolli]] son los artículos en procesos de revisión y [[:Neneuhcāyōtl:Tlapehualiztli]] son artículos pequeños que están en revisión y proceso de crecimiento; de los artículos tlapehualiztli se pueden eliminar sin son muy pequeños o se pueden fusionar con otros artículos relacionados al tema. Muchos artículos escritos en ortografía central siguen sin categorizar y sin revisión, los cuales pueden ser eliminados. En Nahuatl central ya está ordenándose, lo mismo podría ser para otras variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:06 29 Hon 2022 (UTC) == Hard to find translation == Some of [[wikidata:Q23492|official language <small>(Q23492)</small>]] in [[wikidata:Q96|Mexico <small>(Q96)</small>]] are [[wikidata:Q1321|Spanish <small>(Q1321)</small>]] and [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]]. I wish to add the [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]] [[wikidata:Property:P1448|official name <small>(P1448)</small>]] in [[wikidata:Q164089|Mexico national football team <small>(Q164089)</small>]] but I can't find the translation... Could you kindly help me? Many, many and many thanks in advance!!! [[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53|2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53]] 14:33 29 Hon 2022 (UTC) == Cambié Yokatlan por Yukatan == Piali noikni; he realizado un cambio importante del estado de Yucatán en la variante que más usas. No creo que sea necesario hacer traducciones fonéticas bastante complejas como Yokatlan; con Yukatan basta; porque es más sencillo entender a que estado nos referimos y también porque su etimología (yolotlahtolli), no es náhuatl; es una etimología del maya yucateco y por eso la traducción literaria es más correcta que la interpretación fonética (yokatlan). Gracias por traducir a Cuahuillan, en la variante central se entiende bien que se refiere a la madera de los árboles. Tlaxkamatih nowampo.@ [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:01 25 Chicōn 2022 (UTC) :Piyali, investigué las fuentes antiguas y el análisis etimológico de Campbell y todo indica que Yucatán es una palabra nawatl. En las primeras fuentes virreinales aparece el nombre como "yucatla", además de que Campbell menciona que viene de "yokatl". No es interpretación fonética, además de que se entiende claro. Por eso el sufijo -teco, porque -tekatl es el sufijo gentilicio para el locativo -tlan. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Hay mucha discusión sobre el tema, numerosos autores tienen sus teorías, aunque la más aceptada es ''U yúu a'ak t'aan'' que sería como algo así ''no comprendo nada'', y que deriva del maya yucateco. Pero lo que si no tiene discusión es ''yucateco'', que es locativo de Yucatán y si es raíz náhuatl. Hay varios estados con discusión compleja; otro es Chiwawa. Qué según autores viene del rarámuri ''Chiwara'' y otros que dicen que viene del náhuatl Chichihuahua, que supuestamente el verbo ''huahualoa'' es ladrar; y que en náhuatl sería como ''lugar de perros que ladran''. Numerosas etimilogías son complejas y todas muy bien respaldadas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:36 25 Chicōn 2022 (UTC) :Pues eso, si los primeros españoles escriben "yucatla" (incluso Bernal Díaz del Castillo lo escribe "Yucatlan") y -tekatl (en español -teco) viene de -tlan, pues no sé por qué hay tanta confusión entre los autores contemporáneos. Si no viniera de -tlan no sería -teco. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Nunca se ha discutido el locativo, lo discutido es el origen de la palabra, la cual no tiene origen bien definido y una etimología oficial.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:55 26 Chicōn 2022 (UTC) Pialli; ya leí las fuentes que me recomendaste donde Yucatán viene del náhuatl y es completamente incorrecto que su etimología provenga del náhuatl, Bernal Díaz del Castillo nunca aseguró que venga del idioma náhuatl; en su etimología era yuca y tlati, donde yuca es una palabra del idioma taíno, es decir tierra de yucas. Pero la mayoría de investigadores aceptan que el topónimo es del origen maya; por lógica, Yocatlan no existe y es una mera invención. Como veo que te enfocas mucho en la fonética, te recomiendo Yokatan en vez de Yokatlan. Así no hay problema y se respalda en lo fonético.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:25 30 Chicōn 2022 (UTC) == Benito Juárez == Piali noikni; He creado este artículo en náhuatl huasteco veracruzano, pero no tenemos plantilla para presidentes del país, estaba usando el de gobernante como tlatoani, pero veo que no es una plantilla conveniente y preferí quitarla. Estamos en contacto. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:43 28 Chicōn 2022 (UTC) lp5nn7uq4yugjktg82d7bwyfl8pzfeq 501294 501252 2022-07-30T18:07:28Z Koatochij 19758 /* Cambié Yokatlan por Yukatan */ wikitext text/x-wiki __TOC__ == [[Nuevo León]] == En la variante potosina se diría Nuevo León Tlatilantli, pero en la variante hidalguense se usa tlajtokayotl, en Chicontepec se diría Nuevo León tlalli, así que Tlatilantli Nuevo León suena a una sintáxis muy clasíca. Esa es la primera correción que debo hacerte--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:24 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me imagino que consultaste este texto. [https://www.ceenl.mx/consulta/2020/consulta_indigena/misc/docs/Version%20Nahuatl%20acuerdo%20CG592020.pdf] No. Ni siquiera había leído ese texto, pero es probable que lo acabes de buscar en Google, ya que toda la información del gobierno la encuentras allí. Acá en Nuevo León se dice de esa forma y así quedará porque es oficial. Otra cosa, las palabras se llevan adaptando al alfabeto en todas las variantes. Además, se añade una -h final. No sé de dónde sacas lo del norte de Puebla o lo de clásico. Si lo indicaras estaría bien para discutirlo, ¿no crees? Luego, ni respondiste nada de lo que te acabo de decir en la respuesta anterior, es decir, ni hablante nativo eres, Leo tu artículo otra vez y me doy cuenta de que borraste lo que te acabo de decir. ¿Pensabas que no iba a entenderlo? Y es curioso que digas de Hidalgo, cuando allá prefieren "oksé" en lugar de "seyok" como en Veracruz... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Seyok es de Huautla y Xochiatipan, no es de Atlapexco.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:32 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me resulta muy sospechoso que seas de la CDMX, que comenzaras discusiones hablando en inglés y que no te hagas una cuenta de Huiquipedia. ¿También sabes NHN? Porque por algo creas un artículo en ella diferenciándolo de un NCI supuesto. Y claro, sigues sin responderme nada de lo que dije antes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 6 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi pueblo no uso computadora, mi rol de vida es diferente, aquí en la CDMX si uso PC porque mi trabajo así lo requiere, te suena lógico?. Me imagino que te pasa lo mismo, me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres?--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:38 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Conozco un poco la variante de Cholula, se escucha muy clásico como la Tlacotenco, pero no se usa tampoco Yancuic , se dice Nuevo León.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Almenos estamos de acuerdo que la variante hidalguense no es Yancuic León, es Nuevo León también y no conside la escritura que tú usas con la que se usa en Hidalgo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:43 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Ya me dijiste que viven en Monterrey, pero me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres? tal vez conozco tu pueblo, eso podría ayudar para entender tu variante con más precisión.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:46 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Mi familia ya era de Tochpan. Podría ser que en Monterrey sea diferente al hablado en los pueblos allá, pues acá lo hablado puede haberse mezclado entre diferentes hablantes, pero eso no quita que entra en NHE. Yo antes usaba la ortografía que decía la SEP, pero al ver el tema de estandarización del INALI uso esta desde entonces. Lo de Yancuic ya dije, yo no escribí ese artículo, por eso le puedes preguntar al que lo escribió. Y sí te recomiendo que te hagas una cuenta de Huiquipedia. Sigue siendo sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:51 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Y eso como se hace lo de la cuentaj?, yo soy lector, pero me atreví a escribir porque noté un revoltijo de variantes en tu artículo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:55 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Salvo lo que tu escribes, aunque veo varias variantes juntas, todo lo que aquí está escrito está hecho con las patas, no tiene pies y cabeza. No entiendo por qué dejaron meter a los mestizos y gente extranjera?. Wikipedia solo lo leo, no tengo intensión de ser un escritor activo, aveces salgo y no tengo tiempo completo de revisar. Sé editar porque aprendí en español e inglés, pero no tengo conocimiento al 100 de Huiquipedia.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:59 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Definitivamente. Estoy totalmente de acuerdo contigo. Ya viste varios artículos, ¿cierto? O no tienen sentido o no tienen más de veinte palabras (y mal redactado). Aquí puedes hacer una cuenta: https://nah.wikipedia.org/w/index.php?title=N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Crear_una_cuenta&returnto=Cal%C4%ABxatl&campaign=loginCTA Por cierto, sí hay un problema con usuarios no registrados, y es que ha habido mucho vandalismo en Huiquipedia, por eso todo parece etiquetarse como sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:07 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Yo no le llamo vandalismo, más bien es gente que no conoce el idioma nauatl, la cual se siente dueña y conocedora de la lengua de nuestros abuelos, yo no soy 100% hablante, la influencia de la capital ha hecho que solo use el nauatl cuando voy a mi tierra a aplicar con mis abuelos y mi gente, te iba a criticar por el articulo de Yancuic León, pero sé que tu no lo has redactado, aunque no está tan mal para ser náhuatl clásico. Pero si se desea escribir en dialecto central de Cholula y Tlacotenco, tendría que ser escritura clásica pero con una sintaxis muy distinta al náhuatl clásico antiguo, ya que han tenido influencia de los nahuas de Guerrero y Morelos.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:15 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No hay que tener paranoia, muchos mestizos quieren aprender nauatl, pero ellos solo tienen contacto con el nauatl clásico y desconocen la diversidad de variantes existentes, hay que tener pasencia con ellos porque realmente a ellos les interesa aprender nauatl, a los pilcates de mi pueblo ya no les interesa hablar esta lengua hermosa, se averguenzan. No voy ser muy activo, hoy tuve tiempo de escribir aquí, pero no será así siempre, solo que no borres el náhuatl huasteco hidalguense, se asemeja muchísimo al de veracruz pero tiene algunas pequeñas diferencias, creo que otras variantes merecen existir y no ser estandarizadas.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:21 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No me ha interesado abrir cuenta oficial por todas las barbaridades que aquí están redactadas, veo artículos de grupos de rock que ni conozco o de países que no conozco; salvo tus textos, creo que debo ayudarte a mejorar un poco, yo en mi opinion creo que todas las variantes merecen existir, no hay que ser como los mestizos que bloquean a todo mundo y se cierran a sus círculos, que esta Wikipedia en mexicano tenga varias variantes, así yo aprendo otras. Por eso me enoja que borres lo que escribí, no hay mucha gente que sepa nauatl aquí y creo que no debe de haber guerras de escritura o de textos, al contrario sería que esto sea bien usado, no importa que haya varios artículos de Nuevo León, es mucho mejor que en español, así es más enriquecedor aprender varias variantes diferentes de un mismo idioma.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti Languaeditor, saludos desde la CDMX.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Sí, y tienes razón. Es que en esta Wikipedia hubo un usuario que causó muchos problemas y fue expulsado, pero entró y trató de seguir editando sin cuenta y problemas de ese tipo. Por el cambio del artículo lo primero que se me vino a la cabeza fue que tú eras ese usuario, discúlpame, por eso estuve borrando tus ediciones. Y con lo que dices entonces yo te apoyo totalmente, aunque no sé bien qué se podría hacer con los artículos NHN/NCI como el de Yancuic León, hay muchos así, y los que los redactaron creo que ya no son activos. Y es bastante bueno que haya diferentes variantes. Yo pasé la plantilla de pestañas de variantes de una Wikipedia en otro idioma donde tenía otro uso, y también he hecho una nueva portada (todavía en desarrollo) para incluir las variantes: https://nah.wikipedia.org/wiki/Kalixatl_(ngu) [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:47 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No lo sabía, los mestizos son muy dados al chisme y les gusta crear conflictos donde no hay, no me interesa saber esas cosas, ya bastantes problemas tengo con los que convivo a diario. lo que si preocupa es que Wikipedia es controlada por gente que no comprende nuestra cultura, ellos tienen una forma de pensar distinta a nosotros y nunca nos dejan tomar liderazgo, aquí en mi trabajo hay gente que por el hecho ser blanca cree que debe ordenarnos y mandarnos, por eso Wikipedia no funciona con nosotros los indios, es como si los indigenas entraramos a su mundo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:18 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Una de las razones por lo que no me gusta editar en Wikipedia es que muchos blancos son entrometidos en una cultura ajena a ellos, por eso no me interesa tener cuenta en wikipedia en ningún idioma, pero por la necesidad he creado esta cuenta para ayudarte, yo no soy tan bueno en esto de wikipedia, solo quiero que no se desvie nuestra cultura hacia otro sentido. No me interesa hacer amistad con mestizos o con blancos, no quiero hacerles el trabajo para que ellos se cobijen con el trabajo de nosotros los indígenas, tú me entiendes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:36 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Piali, axan kipia [[Guadalupe, Yancuic León]] ipan tlajko nauatlajtoli. Asta mostlaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 27 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == El clásico == Noikni (mi amigo), he leído en náhuatl clásico y no miro que los textos usen rayitas, creo que esa es otra imposición de los que aquí editaban antes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Puede ser, porque está lleno de artículos que las usan. Los acentos que sí veo en textos clásicos son estos: à, â [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Así es, se usaban acentos circunflejos, aunque ahora la escritura en el nauatl es sencilla, en el nauatl de Cholula y Milpa Alta siguen usando escritura clasica, pero con textos modernos, la variante central semeja al náuatl clásico https://transparencia.cholula.gob.mx/transparencia_file/Transparencia/Articulo77/fraccion-20/FORMATO%20SOLICITUD%20ACCESO%20A%20LA%20INFORMACI%c3%93N%20EN%20NAHUALT.pdf .--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 7 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi variante he tenido que hacer cambios, se dice takatl en vez de tlakatl, se dice ten en vez tlen, tajtoua en vez tlajtoua, creo que se tiene que ser un tanto neutral para que se entienda. De un pueblo a otro hay diferencias.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:34 7 Mahtlāc 2021 (UTC) Oye, que interesante tener una lista de artículos mínimos, aunque a un mexicano le interesan otros temas, lo que me agrada es que los artículos pueden ser traducidos en variantes distintas a diferencia de otras lenguas, lo cual la vuelve más rico en conocimiento, no solo el nauatl clásico es interesante también es bonito leer en otras variantes, Te felicito por tu propuesta de incluir variedades.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:02 9 Mahtlāc 2021 (UTC) Huaxin no dice nada, creo que artículos así deben eliminarse, da risa ver fotos y nada de redacción. O se amplian o se deben eliminar, no hay de otra.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:09 9 Mahtlāc 2021 (UTC) He cambiado el título de la categoría, de [[:Neneuhcāyōtl:Nawatl (nhe)]] a [[:Neneuhcāyōtl:Nawatlahtolli (nhe)]], se entiende mejor a allí coloqué más artículos referidos a la variante del Huasteco de Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:43 12 Mahtlāc 2021 (UTC) Perfecto, ¡gracias! Ya vi también que hiciste la nueva página principal para NCH. ¡Todo va muy bien! Saludos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 12 Mahtlāc 2021 (UTC) falta el nahuatl central, aunque la escritura es la misma que el clásico, su traducción es diferente. Esta lengua se habla en Cholula y Milpa Alta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:06 12 Mahtlāc 2021 (UTC) La plantilla del náhuatl central ya está, pero aún no está correcta: [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k]]. También faltan por corregir las demás variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:09 12 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[:Wikipediah:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] == Mira, he cambiado a redirección tu plantilla para que lo podamos repetir esto en todas las variantes del nauatl, ya lo pasé a nauatl huasteco hidalguense. ¿Cómo ves los cambios?, quiero repetir tus artículos al nauatl huasteco hidalguense e ir escribiendo en más varaintes los mismo artículos, esto está muy bien para empezar a poner orden. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 16 Mahtlāc 2021 (UTC) No creo que sea necesario que haya otra plantilla como esta [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah]], pienso que uno para cada variante es suficiente, así podemos ver en cual falta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 16 Mahtlāc 2021 (UTC) Estoy intentando arreglar la parte de los artículos que toda Wikipedia debe tener, [[Huiquipedia:Amatlahcuilolli tlen monequi ipan nochi Huiquipedia ica nahuatlahtolli]], cuesta mucho hacer esto, pero aquí están todos artículos para no tener varias plantillas, falta ir traduciendo todo y hacerlo también en las demás variantes. Me gustó esta propuesta que me mostrate.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 00:36 17 Mahtlāc 2021 (UTC) Es perfecto, parece que es mejor tener una plantilla para cada variante. Comenzaré a traducir varios artículos de la lista para que ya estén disponibles y así vamos ampliando. ¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:29 18 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti, si, me gustó bastante, tlatskamati noikni.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Hice una corrección, en varainte veracruzana de la Huasteca no es yolkatl, la palabra es tlapiyalli y su plural sería tlapiyalmeh, de la misma manera que en el náhuatl hidalguense y potosino. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:06 29 Mahtlāc 2021 (UTC) Gracias, igual eso lo sé, aunque ahí quería diferenciarlo de los términos más específicos "tlapiyalli" y "tekwani". Por cierto, ya terminé lo principal de la lista de artículos esenciales, ¿qué opinas? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 29 Mahtlāc 2021 (UTC) == Saludos == Pialli Languaeditor. Veo que te decidiste a colaborar de este lado de la Huiquipedia y no sólo en español; bien por eso. Ya le dejé un mensaje a @Koatochij donde le menciono que existen políticas para contribuir, una de las principales es que ya no se van a usar macrones para las vocales largas, de hecho, ningún día crítico. Me parece bien el esfuerzo que están haciendo, pero me gustaría más que se enfocarán en una variante en concreto; así, si Koatochij tiene por lengua materna el mexcatlajtolli de Veracruz, pues que escriba artículos en su variante y porque no, que mejore la interfaz, aunque está haciendo cambios incorrectos en esta área, pero bueno, eso ya lo veremos con calma. Espero que podamos coordinarnos para mejorar la sección que les interesa. Xikseli se weyi tlajpalolli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:38 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ¡Piyali! Ya lo leí, me parece perfecto. Por cierto, ¿qué tal se ve la portada ([[Calixatl]])? Ya tiene todo lo de la portada actual e incluso algunos apartados nuevos y con una interfaz más modernizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:59 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Pialli. :Perdón por la demora, estaba contestándole a Koatochij. Pues bueno, luce bastante bien la portada que propones, de hecho he seguido algunos cambios que has querido introducir desde el año pasado. Solo que algunas frases no me cuadran del todo. :La interfaz solo la puede cambiar un Huiquipixqui (administrador), que para el caso, esa es mi chamba. Déjame revisar nuevamente con cuidado la portada tuya para luego ponerla. Insistiría en que se concentrarán en los textos, acerca de las redirecciones, ya borré más de mil innecesarias y vacías, no me gustaría pasar más tiempo haciendo ese trabajo de limpieza; sí es necesario pensar bien lo que estamos haciendo, no hacer solo entradas o redirecciones porque sí. Hay que enfocarse en lo principal. Saludos. (Ah! Por cierto, les recuerdo el estilo de que si van a contestar a otra persona en tu página de discusión, pongan ping a la persona, para que de menos sepa que hay respuesta, checa este ejemplo: {{ping|Koatochij}} ). <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 15:32 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ::Perfecto, @[[Tlatequitiltilīlli:Akapochtli|Akapochtli]]. ::Sobre las redirecciones es más que nada para que, mientras no haya un artículo en NHE, se envíe directamente al artículo que haya en NHN/NCI. Creo que es más práctico que poner el enlace al artículo que ya existe en NHN/NCI porque cuando se escriba el artículo en NHE será sobre los artículos de redirección que he hecho. Así los artículos que usen ese enlace de redirección ya tendrán listo el enlace al artículo en NHE cuando esté creado. Sobre la portada, puedes cambiar las frases si ves que no cuadran. ::¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Akapochtli dice que es hablante nativo del nauatl central de Milpa Alta, no sabía que era de acá, eso es bueno para que me visite aquí en la Mexkoaltepetl. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Estimado {{ping|Koatochij}} :Estás cometiendo el mismo error de un viejo usuario baneado de este portal; estás haciendo muchas inferencias. :No soy hablante nativo de Milpa Alta. Lo domino, lo hablo, pero no es el único. Como viste en tu página de discusión, conozco y puedo darme a entender en nauatl huasteco, tengo muchos amigos de las tres huastecas. En Guerrero viví por más de cinco años en Zitlala, por lo que también conozco directamente y he hablado esa variante. :Actualmente compré (cosa de dos años) unos terrenos en la Sierra de Durango, en una comunidad mexicanera, donde me integré como un miembro más, por lo que también directamente estoy aprendiendo los modismos del lugar. Aunque la mitad del tiempo tengo que viajar a la zona metropolitana de Guadalajara para atender otros negocios. :Como ves, no soy una persona ociosa, soy movidito. Esta es una de las causas por la que mi participación en Huiquipedia es limitada, a pesar de ser administrador. :Lo reitero, no te confundas ni hagas inferencias que no vienen al caso. Sampa nimitsiluis, xikseli se wei tlajpaloli. <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 16:19 24 Mahtlāc 2021 (UTC) No soy rico ni tengo el privilegio de viajar por el país, rento en Chilangolandia porque aquí trabajo con mis hermanos, mi vida es sencilla y mucho más sencilla es en mi rancho, no soy experto del idioma nauatl, pero si entiendo muy bien la lengua de mi comunidad porque nos la heraron nuestros abuelos, así que no podré estar nunca a tu nivel, mi intención solo fue apoyar a Languaeditor.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:31 24 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[Palach]] == Piali noikni; nika nichiua in se tlajkuilol itech '''palachmej''' ipan nauatlajtol Huasteca Veracruzana.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :¡Piyali! Tlaskamati, nowampoh. Nikihkwilos inih wan sekinok nikpiwihtikah pan [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:47 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the articles [[:es:Azerbaiyán]], [[:es:Azeríes]], [[:es:Idioma azerí]] and [[:es:Bakú]] in Nahuatl Wikipedia? Yours sincerely, [[Tlatequitiltilīlli:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Multituberculata|discusión]]) 10:03 26 Mahtlāc 2021 (UTC) :Hi! Yes, I'm gonna translate them soon. Thanks for your suggestion! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:32 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Tlapiyalmeh == Creo que hay un error, en la Huasteca no se dice yolkatl para nombrar a los animalitos, tanto en Veracruz, Hidalgo y San Luis Potosí se dice tlapiyalli o tlapiyali, yolkatl o yolki es del centro del país, así dice animalito más al sur, en Acaxochitlán, Hidalgo dicen yolkatl. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:31 30 Mahtlāc 2021 (UTC) He creado este artículo [[Kwatochin]], que es más huasteco veracruzano, lo hice con la escritura que ase usa en Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:32 30 Mahtlāc 2021 (UTC) == Mejorar las entradas y hacer un contenedor == Piali amigo; he crado una nueva categoría para la lengua náhuatl clásica, la cual lleva la misma ortografía que dice Akapochtli, [[:Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]] y que es la misma de algunos dialectos centrales como Milpa Alta y Cholula. Mientras estoy utilizando como contenedor de basura la categoría de [[:Neneuhcāyōtl:Nāhuatlahtōlli (nci)]]; ya que la escritura que aqui se ha usado no es la escritura del náhuatl clásico. Me gustaría saber que opinas o ver si tu tienes alguna categoría donde se pongan títulos que deben eliminarse.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:10 15 Īhuāncē 2021 (UTC) :Está muy bien porque yo no tenía un contenedor, así que usaré ese. La escritura del clásico debería ser la de la época. La mayoría de los textos originales del virreinato usan "ç" y también los acentos "â" y "à", pero no las rayas sobre las vocales. Otra cosa, he hecho una nueva plantilla ([[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli]]), es para poner esta en lugar de las pestañas de variantes, ya que es más práctico y se ve igual. Yo ya la puse en los artículos principales como [[Mexko]] y todas las variantes en las que está. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 17 Īhuāncē 2021 (UTC) == [[Xochicualli]] == Piali noiknij; estoy mejorando la sección de frutas en náhuatl central y náhuatl clásico, también estoy tratando de aumentar el texto para que no sean solo artículos de imágenes, unos son artículos muy viejos y se ha redirigido a una escritura sin rayitas y también los estoy traduciendo en el náhuatl huasteco. Chécalo y saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 6 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Acabo de verlos y todo va genial. Por cierto, creo que para los nuevos artículos que hagamos de cero es mejor que solo nos centremos en NHE y NCH, mientras que, si ya existen en NHN y NCI, hay que aumentarlos y corregirlos como lo has estado haciendo. Además, creo que el NCI debería tener las letras de la época como aparecen en todos los textos virreinales (ç, à, â), pues así era. Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 7 Icmahtlacome m 2021 (UTC) ::Pialli; te mando saludos, está costando mucho trabajo arreglar todas las categorías y trasladar los artículos a la ortografía correcta, pensé que era fácil pero veo que es una labor titánica arreglar y eliminar toda la basura, creo que hace falta un contenedor y una lista para eliminar artículos basura que dejaron otros usuarios; sin embargo, esto está caminando muy bien, te felicito mucho por rescatar la ortografía moderna, la cual si tiene utilidad. Respecto a la ortografía del clásico, estoy de acuerdo con Akapochtli, la ortografía clásica es igual a la ortografía del náhuatl central, la ortografía virreinal ya es obsoleta, aquí encontré un diccionario en náhuatl clásico bastante bueno, [https://gdn.iib.unam.mx/ es para que lo consultes también]. Por el momento ya arreglé los países, las frutas, los personajes, los animales y cosas de geografía, todavía falta mucho, pero poco a poco. Cualquier coso, me puedes escribir.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:14 12 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[:w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] and [[:w:en:Tomb of Cyrus|Tomb of Cyrus]] == Hi! sorry for not speaking Nahuatl, but can you please translate these two articles? they don't need to be long, just 2 or 3 sentences is enough. :) Yours sincerely,[[Tlatequitiltilīlli:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:ChipsBaMast|discusión]]) 14:12 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Okay, I'm gonna translate them. Thanks! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:32 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[Cuetlaxcoapan]] == Pialli, se ha arreglado este artículo en la varitiante central de Cholula, chécalo y revísalo. ya no es esbozo, un abrazo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:29 28 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :¡Piyali! Perfecto, yo voy a continuar también con más artículos y completar los que ya inicié. ¡Feliz año! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 1 Cēn 2022 (UTC) Pialli; Es todo un lío arreglar y revisar los artículos, mucho trabajo al respecto. Falta mucho por hacer, pero se ha tenido avances. Creo que la estandarización de escritura será un proceso muy largo, y si el INALI desaparece, nunca se dará tal estandarización de escritura moderna, solo las variantes de Veracruz usan tal estandarización que propone el INALI. Los demás estados usan su propia escritura.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 07:14 23 Cēn 2022 (UTC) :Piyalli, tienes razón, hay mucho aún por hacer. Espero que para finales de este año ya hayamos hecho grandes avances. Y sí, es preocupante la situación del INALI. Ojalá no afecte el tema de la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:08 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; los artículos que has editado, también los voy a traducir al náhuatl huasteco hidalguense.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 25 Cēn 2022 (UTC) :Perfecto, también iré comenzando nuevas traducciones. Por ahora me parece que la lista de artículos por escribir está completa. Este año tenemos que traducir un gran número de ellos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:10 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; vi el orden de las variantes en las pestañas azules, quiero pensar que va en orden por el número de hablantes de cada variante, de hecho la variante central tiene menos hablantes que las variantes de la Huasteca. Me gustaría saber como es el orden de las variantes. Buen día.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:58 7 Ōnt 2022 (UTC) :Piyalli; así es, está ordenado de más hablantes a menos según Ethnologue. En la portada lleva el mismo orden. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:17 16 Ōnt 2022 (UTC) Mira ya ordené el artículo [[coatl]], que en náhuatl central y náhuatl clásico es igual, en la variante huasteca veracruzana se dice [[kowatl]] y en la variante huasteca hidalguense es [[koatl]]; en pipil es kuat. Perfecto, eso está muy bien, obviamente si es la variante huasteca veracruzana, la variante con más hablantes, pues debe ir al frente de Wikipedia porque el número hablantes lo amerita. Me gustó esa regla de orden que aquí se ha determinado.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:53 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexko (nhw)]] == Panolti!, mira he anexado otra variante, el náhuatl de la Huasteca Potosina, la cual tiene algunas pequeñas diferencias al náhuatl de la huasteca hidalguense (nch) y el náhuatl de la Huasteca veracruzana (nhe); las tres variantes son parte del náhuatl huasteco (Veracruz-Hidalgo-San Luis Potosí), y que además son la región del país donde más hablantes de náhuatl lo hablan. Creo que se debe de tener las tres variantes por dar un ejemplo; en náhuatl huastececo veracruzano es Kwatochin, en náhuatl huasteco hidalguense es koatochij y en náhuatl huasteco potosino es kuatochi, pero el nombre de nuestro país coincide en las tres varientes, la cual es Mexko por eso anexo el código de la lengua (nhe, nch o nhw) después de la palabra, como el caso de [[Mexko (nhw)]] porque no es posible tener tres artículos con el mismo nombre. Nada tiene que ver con que sea menos importante que otras variantes. Por otra parte, te felicito mucho a ti y Akapochtli por el gran trabajo que han hecho todo este tiempo, y gracias por rescatar este idioma vivo sin tener que eliminar la variante del náhuatl clásico o las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:37 13 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto que el artículo de México ya esté también en NHW, aunque creo que lo mejor será primero centrarnos en NHE y NCH para que haya más contenido y luego expandir a otras variantes. :Gracias a ti también por unirte a esto, espero que para 2023 Wikipedia en náhuatl esté completamente renovada y con muchos artículos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:21 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexihco]] == Piali amigo; he regresado a la palabra Mexihco con la misma escritura del náhuatl central o del altiplano, está bien registrado y referenciado que el náhuatl clásico y el náhuatl central tienen la misma escritura, solo hay pequeñas diferencias en cuanto a escritura. En el náhuatl de Cholula, que es una lengua viva, a veces los hablantes nativos escriben ze, zihuatl, ahzi, ohze, zitlalli, ozelotl y otras veces en clásico como; ce, cihuatl, ahci, occe, citlalli, ocelotl. En los artículos en náhuatl clásico debemos usar, las fechas en tonalpohualli y en el caso de náhuatl central son las fechas del calendario gregoriano,hay mucho al respecto y este diccionario nos va a ayudar bastante para entender al náhuatl clásico; [https://gdn.iib.unam.mx/diccionario/diccionario Gran diccionario náhuatl]. No es necesario usar la escritura arcaica para diferenciar el náhuatl clásico del náhuatl central. Muy buen trabajo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:50 16 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto, es mejor que el clásico tenga las fechas en tonalpohualli. También creo que es buena idea que use la escritura arcaica porque eso evitará muchos paréntesis en los títulos y he visto que todos los textos clásicos la usan, me parece que sería lo mejor. [https://es.wikisource.org/wiki/P%C3%A1gina:Epitome_%C3%B3_modo_f%C3%A1cil_de_aprender_el_idioma_nahuatl_%C3%B3_lengua_mexicana.djvu/11 Epitome ó modo fácil de aprender el idioma nahuatl ó lengua mexicana - Wikisource] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:32 16 Ōnt 2022 (UTC) No creo que deba sustituirse o borrarse, solo que quede referenciado, pero es mejor usar una escritura sencilla como siempre se ha usado y no una escritura compleja que confunde a los lectores porque entre más confuso, surge menos el interés por aprender el idioma náhuatl y sus diversas variantes, por esa razón debemos usar la escritura simplificada al igual que en el náhuatl central o del Altiplano. :Lo hice más simple ahora, ya le quité todos los macrones al clásico. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) El náhuatl clásico no lleva ningún tipo de signos, es una escritura muy sencilla, la enseñanza se da con esa escritura en todas las universidades del mundo. Así que no tiene lógica poner acentuaciones y cedillas, no tenemos porque inventar escrituras.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:57 17 Ōnt 2022 (UTC) :No creo que sea buena idea si no se mantiene a como era cuando era hablado. Todos los textos hasta finales del siglo XIX usan acentos y cedillas (los macrones casi no se usaron, pero el resto sí). Poner la escritura del centro en clásico sería utilizar una ortografía que nunca fue usada para escribirlo cuando se hablaba, eso es inventarle la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:08 17 Ōnt 2022 (UTC) Paro actualmente se usa esa escritura sencilla con el náhuatl clásico, de hecho en la UNAM o otras universidades se han trasliterado muchos documentos con la ortografía simplificada, pero en las notas se describe como era la escritura de los frailes del siglo XVI, así que se entiende que la escritura arcaica tampoco era escritura de los nativos, en el Gran Diccionario Náhuatl explica todo lo que aquí se discute.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:17 17 Ōnt 2022 (UTC) :Bueno, entonces estoy de acuerdo. Ya edité los artículos, y también les quité ya todos los macrones, porque si le das a reversión te los vuelve a poner. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:35 17 Ōnt 2022 (UTC) Tampoco es algo que yo quiera imponer, pero así es como mejor se identifica esta variante, además hay diferencias con el náhuatl central y si le colocamos las fechas por tonalpohualli sin usar el calendario gregoriano, va ser mucho mejor editado todo artículo en náhuatl clásico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:42 17 Ōnt 2022 (UTC) :Cierto, estará mejor con el tonalpohualli. Mientras editaba los artículos en clásico noté muchos errores básicos. Corregí los que vi, no sé cuántos más haya. De todas formas, yo me estaré centrando en NHE. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:48 17 Ōnt 2022 (UTC) == [[:Neneuhcāyōtl:Weweyak tlahkwilolli]] == Piali noikni; He creado esta categoría para identificar los artículos más largos de esta Huiquipidia, hasta este momento solo está disponible en las cuatro variantes con más artículos como náhuatl huasteco veracruzano, náhuatl huasteco hidalguense, náhuatl central y náhuatl clásico. Era necesario identificar los artículos más largos para poder arreglarlos, actualizarlos y mejorarlos acorde a las reglas de su variante. Para entender esta nueva lógica, es necesario dominar varias variantes, no es difícil para quienes sabemos hablar náhuatl, todo es aprendizaje y eso le da un plus a esta wikipedia. Para identificar a los esbozos o artículos muy pequeños, utilizo las plantillas que ya estaban hechas sobre países o animales, así se identifica muy rápido aquellos artículos de la variante que necesitan ampliación y arreglo, uso estos {{Tlahcuilolli-MEX}}. Después de que los artículos tienen una ampliación favorable, les quito la plantilla. También se podrían traducir estas plantillas a las variantes faltante. ¿Tú qué opinas amigo?.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:22 20 Ōnt 2022 (UTC) :Piyali! Perfecto, me parece buena idea. Con esto ya podemos tener un mejor orden y saber cuáles son los artículos que hay que agrandar. Voy a traducir también a NHE la plantilla y así las diferenciamos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:21 6 Yēt 2022 (UTC) == Restructurar la Inteterfaz == Hola, he estado leyendo más sobre las variantes del náhuatl; y la que tú propones en la interfaz no es la variante más hablada, que corresponde al náhuatl huasteco de Veracruz, en este caso sería el náhuatl de la Sierra Norte de Puebla quien debería ir en primer lugar y luego el náhuatl huasteco de Hidalgo y después el náhuatl de Orizaba-Zongolica. Pero para evitar que variante se habla más náhuatl y cuál tiene más hablantes, sería mejor que se dejara el náhuatl clásico para la interfaz central y a partir de allí todas las variantes vivas acorde a su número de hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:32 15 Nāuh 2022 (UTC) Estoy leyendo sobre el nombre de Iztapalapa para poner lo del Viacrucis; encontré que náhuatl clásico es Iztapallapan y el en náhuatl de Cholula es Iztapalapan; en clásico es yollotl y en náhuatl de Cholula es yolotl.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:34 15 Nāuh 2022 (UTC) Así quedó mejor ordenada la plantilla de lenguas del náhuatl Primero; el náhuatl clásico, debido a que es una lengua de académicos y por su mayor antigüedad por eso primero. * Le sigue el náhuatl de Orizaba (nlv) por tener el mayor número de hablantes * Le sigue el náhuatl de Guerrero * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Hidalguense * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Veracruzana * Le sigue el náhuatl central * Le sigue el náhuatl de Istmo * Le sigue el náhuatl de Tetelcingo * Le sigue el náhuatl de Michoacán * Le sigue el náhuat pipil del Salvador, por ser una lengua de interfaz en Incubator. Este el mejor ordenamiento por número de hablantes y por antigüedad.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:56 15 Nāuh 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|@Koatochij]] En la base de datos de Ethnologue están los hablantes de cada una. La variante con más hablantes es la Huasteca Veracruzana, le sigue la Huasteca Potosina y luego la Huasteca Hidalguense. Después están la variante de Guerrero, la variante de Orizaba, las variantes de Puebla, la de Tlaxcala y la del Istmo. La clásica ni siquiera figura porque es lengua muerta en Ethnologue. No creo que sea buena priorizar que académicos sean los que tengan que ver los artículos si esto se debe enfocar más al mundo indígena. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:02 16 Nāuh 2022 (UTC) Completamente de acuerdo en priorizar el mundo indígena, pues la variante con más hablantes debe ir primero, si Etnologué así lo dice, pues adelante, yo ayer vi que la Región de la Sierra Norte de Puebla con 80,000 hablantes aprox. pero eso no entra en discusión, puede ser la variante Huasteca veracruzana o la otra, me da igual; siempre y cuando tenga el número de hablantes a la cabeza. Sobre el otro tema, el náhuatl clásico si ayuda bastante, sobre todo en el orden.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:28 16 Nāuh 2022 (UTC) Tampoco es difícil aprender otras variantes ni algo imposible para quien ya habla una variante, la variante de Orizaba tiene mucha similitud con la variante central y las variantes serranas de Puebla. La que sí es poco diferente es la variante de Guerrero; y sobre la variante potosina tampoco es un problema, quien habla la variante de la huasteca Hidalgo, entiende perfectamente la variante de la huasteca potosina.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:38 16 Nāuh 2022 (UTC) :Lo sé, no es difícil aprender las otras, el problema está en que seguramente somos los dos únicos colaboradores activos en Huiquipedia y si nos ponemos a editar también para otras variantes estaríamos ocupando más tiempo en eso que en mejorar las variantes en las que nos estamos enfocando hasta ahora. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:59 16 Nāuh 2022 (UTC) == Variante de la Huasteca Potosina == Entonces hay que anexar la interfaz de la variante de la Huasteca Potosina, porte yo si la entiendo y seguramente tú igual la entiendes, de hecho voy a empezar a editar también en huasteco potosino más artículos. Las diferencias con el náhuatl huasteco hidalguense son pocas, están más en la pronunciación y en la influencia de las palabras; por dar ejemplo armadillo; que hidalguense ayitochij, en potosino es aytochi y en veracruzano es kalolo; o conejo que en potosino es kuatochi, en hidalguense es koatochij y en veracruzano es Kuatochin. Por esa razón las tres variantes van unidas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:04 16 Nāuh 2022 (UTC) :Si hay pocas diferencias no creo que sea necesario hacer la interfaz para la Huasteca Potosina a menos que hablantes de ahí se unan. No estoy a favor de que estemos gastando esfuerzos y perdiendo tiempo duplicando artículos con una o dos palabras diferentes, prefiero que nos enfoquemos en nuestras variantes (NCH y NHE) y solamente corregir las que ya estaban (NHN y NCI). Por ahora no vamos a añadir más. :Por cierto, ya me enteré de que muy posiblemente este año se publicará la norma de escritura oficial del INALI para el nawatl, así que todas las variantes deberán usar la ortografía estandarizada. He visto que el centro ya la usa y las publicaciones de ahí también, por lo que hay que pasar NHN a la nueva. Sin embargo, NHN ni siquiera es realmente del centro. De acuerdo con Ethnologue, es la variante de Tlaxcala, la cual no tiene absolutivo -li ni tampoco tiene -tli (en su caso se usa -tl). :Ah, y otra cosa. La mayoría de los artículos de NCI y NHN que hay son para tirar a la basura. Están plagados de errores gramaticales y de vocabulario que parece que se hicieron sin saber hablar el idioma. En muchos también hay palabras inventadas como Ixachitlan. Yo cualquier artículo que vea en NHN o NCI que sea corto o que esté lleno de errores lo borraré, porque me parece que no aporta nada y nadie le va a entender. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:07 14 Hon 2022 (UTC) La variante potosina se parece a la variante hidalguense, si hay varias diferencias, por que allá no se dice alaxox como en Veracruz, se dice lalax, en SLP, no se dice Koatochij como en Hidalgo, se dice kuatochi, en SLP no se dice kalolo como en Veracruz, se dice aitochi, en SLP no se dice kuamomohtli o tekolotl, se dice umomojtli; así sucesivamente muchas palabras que si existen Veracruz pero que no existen en San Luis Potosí. Es de personas sabias hacer notar tales diferencias, porque en la propia Huasteca todo es diferente de un extremo a otro. No soy potosino, pero conozco la región y la lengua náhuatl que allá se habla en Xilitla. No sabía que todas las variantes usarán una sola escritura, había leído que el INALI sugiere, pero no obliga a ninguna comunidad. NHN no es precisamente solo Tlaxcala, también es Cholula, en el cercano estado de Puebla, donde se escribe ozelotl, ohze, zitlalli, ayohtli, izcuintli; pero también existen las variantes de Milpa Alta, Texcoco y el moribundo náhuatl de Amecameca, las cuales no tienen un código en Ethnologue, pero si están registradas por el INALI como variedades centrales. Respecto a Tlaxcala, no es general escribir Itskuintl, ikniuktl, ayojtl, eso depende mucho de qué zona se habla, si es San Pablo del Monte u otro pueblo de la región tlaxcalteca o poblana. Sería bueno que te dieras una vuelta por Tlaxcala y Cholula para que veas las diferencias a las variantes de otros estados, ya que no tiene relación en nada con la Huasteca.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 15 Hon 2022 (UTC) :La norma de escritura es para elevar el prestigio del idioma. Precisamente se refiere a varios aspectos: :1. Este documento es un alfabeto universal de la lengua mexikatlahtolli (náhuatl) que amplía la promoción de práctica de la escritura y la lectura, posibilita avanzar a nuevos campos científicos y contribuye a incrementar el prestigio social de la lengua. Por lo que no pretende homogeneizar los recursos lingüísticos, sino estandarizar los criterios para usar dichos recursos. :2. En dicho documento se registran palabras de algunas variantes para ejemplificar el uso de las grafías. :3. Cada variante lingüística de la lengua adaptará las grafías (15 consonantes y 4 vocales) a las particularidades de cada región o zona considerando las reglas establecidas en la norma oficial de escritura de la lengua. :4. Se reformará tanto el "Mexikatlahtoltlahkwilolli / Alfabeto de la lengua mexikatlahtolli" como el documento "Norma de escritura de la lengua mexikatlahtolli" por lo menos cada 5 años a partir de la oficialización en el DOF. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:25 15 Hon 2022 (UTC) :En realidad, la variante de la zona centro de Puebla tiene otro, que es NCX. Además, conozco el nawatl de Tlaxcala y de otros estados, pues he estudiado las diferencias dialectales entre variantes, no solo con texto sino también con hablantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:30 15 Hon 2022 (UTC) :Yo sé que hay diferencias, pero ahora mismo no le encuentro sentido a que por conocer una variante nos pongamos a gastar esfuerzos en eso. Primero una variante y luego la otra. Ya nos pondremos con las otras variantes relevantes (NHW, NLV, NGU...) después, pero no ahora que aún las principales (NHE y NCH) no están ni cerca de estar listas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:31 15 Hon 2022 (UTC) Por cierto, también estoy eliminando muchos artículos que no corresponden a ninguna variante de las lenguas del náhuatl, las mando directamente a borrado rápido, porque no tiene caso conservar su redirección o su contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:16 15 Hon 2022 (UTC) :Eso sí, sobre todo las que están basadas en palabras inventadas sin base gramatical o léxica real. También hay artículos que están redactados de forma terrible. Parecen haber sido escritos por niños que medio saben hablar el idioma, porque además de estar redactados como para un trabajo escolar de primaria, hay errores terribles en gramática (en artículos supuestamente del centro y del clásico hay palabras con significado cambiado y verbos transitivos utilizados como si fueran intransitivos, es de locos). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:45 15 Hon 2022 (UTC) Las variantes centrales no son una réplica del náhuatl clásico, hay diferencias y muchos préstamos, de hecho, los diccionarios no son actualizaciones del náhuatl clásico, cada variedad tiene sus peculiaridades, no son estandarizaciones gramaticales de una variante nuclear; lo he visto con el uso de uala o huala, que en clásico seria hualla y traducido como venir, por dar un ejemplo. Ni los diccionarios se ponen de acuerdo con traducciones literales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:56 15 Hon 2022 (UTC) :No me refería a eso, me refiero a que son errores gramaticales y de significados inventados. Tampoco hablo de los diccionarios, se supone que hablantes saben hablar su idioma, no necesitan checar diccionarios de clásico, pues es obvio que conocen la gramática y la deben aplicar de la misma manera. Además, los ejemplos que mencionas son la misma palabra, pero con escritura diferente (es decir, es lo mismo, como si escribiéramos español moderno y antiguo: cabeza vs. cabeça). De todos modos, una vez que se publique la norma en el INALI habrá que adaptar todo a su ortografía, otra cosa son las variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) Estoy de acuerdo con usar una escritura, por cuestiones políticas y sociales se usan las ortografías obligatorias, una de ellas es la ortografía del portugués de Portugal y otra la del portugués de Brasil, dos ortografías con diferencias de escritura y pronunciación, pero que usan un alfabeto común para intentar normar una lengua universal. Si cambia mucho la gramática, pero no la sintaxis, por eso es que se entienden los de Brasil con los de Portugal. ''Cómo você se chama? (Brasil), Cómo tú te chamas? (Portugal)''.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:39 15 Hon 2022 (UTC) :Es como el español: ¿cómo te llamás vos? vs. ¿cómo se llama usted? vs. ¿cómo te llamas tú? vs. ¿cómo tú te llamas?, todas diferentes variantes y con pronunciación diferente, pero usan una misma escritura. Si no, sería "shyamás", "usté", "yamah", etc. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:44 15 Hon 2022 (UTC) Me parece buena esa idea y me gusta eso de intentar usar una sola escritura, que es lo mismo que el INALI le pide a los hablantes de las distintas variantes, aunque algunas lenguas del náhuatl ya pueden ser consideras como tal y no un dialecto. Por dar un ejemplo; el pipil de El Salvador ya es casi una lengua diferenciada como gallego y portugués o gallego y asturiano. Lenguas como el mexicanero de Durango que difiere mucho en gramática y sintaxis y que pueden ser lenguas nahuas distintas y no variantes dialectales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 13:53 15 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que es lo mejor, además de que apoyamos a la difusión con Wikipedia. Y el pipil de El Salvador pues sí es considerado otro idioma, por eso tiene aquí un apartado, pero de todos modos tiene su base en la Incubadora. Por cierto, encontré que "mexicano del centro" está clasificado como NHV, me parece que sería ideal ir relacionando este código a lo que sí es del centro y no lo que es de Tlaxcala (NHN). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:41 15 Hon 2022 (UTC) :Y para mantener unidad también con el nombre y así que pueda cambiar y modernizarse su ortografía, lo dejaré como Wikipediah (pues con la -h final le da distinción, además de que usa la regla de -h a préstamos terminados en vocal). El que lo lleva diferente es el pipil, pues ellos usan -j, por eso ellos dicen Wikipediaj, pero viene siendo lo mismo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:53 15 Hon 2022 (UTC) El código de NHV, corresponde a Temascaltepec; la variante de allí no está en centro del país; Temascaltepec tiene una influencia fuerte de las variantes de Guerrero y Michoacán, por la razón que Temascaltepec está en la Tierra Caliente, bajando el Valle de Toluca. Ethnologue no tiene aún un código para designar las variantes del náhuatl de Milpa Alta, Texcoco, Amecameca, San Miguel Canoa y Calpan solo asigna al código NHN como la variante Tlaxcala-Puebla, en la que incluye a Cholula y a Tlaxcala; pero Tlaxcala es una variante distinta al náhuatl de Cholula, allí se dice itskuntl, para decir perro y en algunos pueblos dicen chichi como San Pablo del Monte. Faltan códigos para designar todas las variantes del centro del país, solo el INALI tiene catálogo de las variantes centrales, pero el INALI no asigna códigos. También falta un código para la variante de Acaxochitlán, Hidalgo, la cual solo el COLMEX tiene una publicación de esta variedad [https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED378796.pdf Náhuatl de Acaxochitlán], pero Ethnologue no tiene código aún. Creo que es necesario escribirle a Ethnologue que le faltan códigos nuevos como el náhuatl de Cholula y Amecameca, el náhuatl San Miguel Canoa, el náhuatl de Texcoco, el náhuatl de Milpa Alta y el náhuatl de Acaxochitlán. Falta mucho por mostrar y aprender en este tema lingüístico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:28 15 Hon 2022 (UTC) :Es cierto que faltan códigos, habría que hacer una propuesta a ISO-639-3. Por ahora, el de Acaxochitlán está clasificado como NCJ, por área lingüística. Y yo creo que, aun así, el de Temascaltepec (NHV) queda mejor para incluir las variantes centrales que NHN, pues NHV se denomina "mexicano del centro bajo", el que aún no tiene código es "mexicano del centro alto", que es el que esperamos, por lo que NHV puede servir por mientras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:33 15 Hon 2022 (UTC) No creo, porque árbol en Temascaltepec se dice kojtli, mucho más parecido a la variante de Guerrero o Coatepec Costales, olla es xontli, rosa es oxa, oso es uxu, loro es alutl, cerdo es kuyametl y escasamente se dice pitsotl, automovil es nenenki, pescador es michtekatl; nada tiene de relación con el habla de Texcoco y Amecameca, a pesar de estar dentro del mismo estado; que Temascaltepec esté en EDOMEX no significa que la variante tenga relación con Milpa Alta o Texcoco. En algunos estudios se dice que el náhuatl de Temascaltepec está más emparentado con el que se hablaba en Jalisco o se habla en la Sierra de Guerrero.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:40 15 Hon 2022 (UTC) :Mmm sí he visto que en Ethnologue mencionan ese parecido. Yo apenas conozco la variante, pero bueno, tiene sentido. Claro, de todos modos la diferencia con NHN es enorme. ¿Qué tal si mejor lo dejamos como NCX? Es la variante central de puebla y le encuentro más parecido a Milpa Alta y Texcoco que las otras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 15 Hon 2022 (UTC) Yo usaría NAH para las variantes centrales como Milpa Alta o Cholula que se aferran a la escritura clásica, NHN para la variante Tlaxcala, la cual si conozco bastante; y NHV para la variante de Temascaltepec la cual tiene similitudes con las variantes NGU y NAZ. Y hablar con Ethnologue que asigne nuevos códigos a Cholula, Texcoco y Milpa Alta. Mientras que Acaxochitlán puede unirse al Náhuatl de la Sierra Norte de Puebla (NCJ).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:45 15 Hon 2022 (UTC) :Pues lo mejor sería reemplazar lo que está en central por NHN. Conviene más, pues la variante tlaxcalteca tiene 40,000 hablantes según Ethnologue, así que se entenderá mejor. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:48 15 Hon 2022 (UTC) ¿Y Cholula, Canoa o Milpa Alta dónde quedan? Esas variantes no usan la escritura de Tlaxcala, hay que respetar la escritura clásica que ellos usan por eso se deben quedar en NAH.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 15 Hon 2022 (UTC) :Esas variantes apenas tienen hablantes. El enfoque que debemos darle a Wikipediah es que más gente tenga acceso, por eso mismo NHE y NCH son nuestra prioridad. Una vez que tengamos buen avance en esas, seguirán NLV, NGU y NHN. Además, NAH es el código de todo el idioma en general, no puede asignarse solamente a esas variantes, pues ni siquiera figuran entre las más habladas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:59 15 Hon 2022 (UTC) Por eso, allí deben quedar, en NAH, hasta que Ethnologue les asigne código; tampoco se debe elimar, allí es donde se quedará ese material de las variantes de Cholula, Milpa Alta y Amecameca que usan escritura clásica. O si te parece, lo pasamos al clásico, porque estas también son lenguas vivas y el planteamiento es la recuperación de vocablos de lenguas vivas como Milpa ALta, Cholula, Texcoco y Amecameca, lenguas centrales que no deben ser despreciadas a pesar de que tienen pocos hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:05 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, me parece mejor pasarlos a clásico, así lo dejamos en NCI y conserva también su escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 15 Hon 2022 (UTC) En Milpa Alta es yecatl, Cholula es ehcatl, Tlaxcala es ejekatl y Texcoco es ehekatl; En Milpa Alta es Axolotl, en Cholula es Acholotl, en Tlaxcala es acholotl y en Texcoco es axolotl, en Milpa Alta es Xalco en Texcoco es Chalco, en Milpa Alta es Ocelotl, en Texcoco Ozelotl, en Tlaxcala es Oselotl y en Cholula es Ozelotl. Hay notables diferencias, pero ese material amplio no se va a eliminar porque es trabajo que ha sido rescatado de variedades centrales, no es capricho personal, es respeto a las pequeñas variedades, y no se hace mala idea que pasen al clásico, de todos modos Cholula, Texcoco, Milpa Alta y Amecameca están muy cerca de lo que fue la antigua Tenochtitlán.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:17 15 Hon 2022 (UTC) :Perfecto, entonces podemos dejarlo en NCI y ahora poder poner Tlaxcala en NHN como debe ser. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:19 15 Hon 2022 (UTC) Eso me parece muy correcto, también hay que anexar Náhuatl de la Huasteca Potosina, creo que es la tercera lengua más hablada después del náhuatl huasteco veracruzano y náhuatl huasteco hidalguense (la que hablaban mis antepasados).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:23 15 Hon 2022 (UTC) :Bien, pues hay que mantener un orden. Creo que es fácil adaptar las variantes a la ortografía del INALI, así mantenemos la unidad en la escritura. Supongo que la que dejaremos en su ortografía es NCI. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:19 15 Hon 2022 (UTC) Yo te sugiero que se respete las grafías de cada variante, eso va llevar un largo proceso; pero de entrada las lenguas náhuatl habladas en Veracruz ya usan esa ortografía estandarizada, por la razón que la prouesta viene del IVELI. Pero las demás variantes no usan tal ortografía, en las universidades de la Huasteca Hidalguense y Potosina, siguen usan la escritura de la SEP, nauatlajtoli o nauatl; eso es algo que sigue normado en este momento en estos estados, aún no se ha dado nada oficial en Hidalgo y creo que el estado de Guerrero también pasa lo mismo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:30 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero esto sirve para que vayamos adelante y luego, una vez que se oficialice para todos, pues no nos quedemos atrás. Es inevitable que se va a publicar la norma de escritura, si hoy no la aplicamos con variantes como NCH, una vez que sea publicada y usada por todos entonces habrá que hacer trabajo doble, que sería cambiar todo a la ortografía estandarizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 15 Hon 2022 (UTC) [https://www.gob.mx/cms/uploads/attachment/file/3050/vocabulario_nahuatl_WEB.pdf Náhuatl de la Huasteca Hidalguense.], [https://teeh.org.mx/portal/index.php/14-sample-data-articles/2295-nahuatl-de-la-huasteca-teeh-jdc-044-2021 Constitución del estado], [https://sites.google.com/site/huastecahidalguense18111610/about-the-location ortografía del náhuatl huasteco hidalguense]. == Fechas == En náhuatl central y náhuatl clásico he arreglado las fechas, la transcripción anterior estaba mal. En náhuatl clásico debemos usar la fecha del Tonalpohualli, más no el calendario gregoriano para darle más identidad al clásico. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:26 15 May 2022 (UTC) :Creo que Akapochtli maneja bien el Tonalpowalli, habría que consultar con él cómo funciona el calendario, porque yo no estoy seguro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:08 14 Hon 2022 (UTC) Si claro, creo que él sabrá mucho sobre tonalpouali.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:06 15 Hon 2022 (UTC) == Colores (tlapalli o tlapalmej) == Quería comunicarte que ya cambié la interfaz de los colores con la variante de huasteca veracruzana y anexé las otras formas de decir los colores en otras variantes náhuatl, yo creo que esa es la riqueza del idioma, que no necesita estar estandarizado o abrumado por una variante con mayor número de hablantes. Quién verdaderamente habla y conoce el idioma náhuatl entiende más de cinco variantes diferentes de la lengua, no se necesita ser experto en uno solo; lo mismo pasa con los hablantes de mixteco, de zapoteco, de otomí o de mixe, hablantes que comprenden muy bien varias variantes dialectales. Panolti noikni [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:28 15 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pero son artículos de una oración. Con esto se está repitiendo el error de los antiguos editores, que es crear y crear artículos, pero nunca tienen valor real. Además, aquí no se usa tlapalli, color se dice ixneska. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:42 15 Hon 2022 (UTC) En la Huasteca potosina e hidalguense se dice tlapali, aquí hay una fuente: [http://avanthooft.net/vocablos.html]; así como acá en sur, que se escribe tlapalli.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:47 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero yo me refiero a "color" en NHE, no a NCH ni NHW. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:50 15 Hon 2022 (UTC) Tengo el diccionario publicado en Varsovia sobre la lengua náhuatl huasteca veracruzana redactada con grafía clásica por John Sullivan, allí voy viendo algunas diferencias de la variante huasteca veracruzana con las otras variantes huastecas y las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) :Hay un grupo de nahuahablantes donde andamos compilando más palabras, ahora usando la ortografía del INALI por lo mismo, mostrando las diferencias dialectales entre variantes de muchos estados, sin dejar de lado el clásico (aunque este en realidad debería llamarse "náhuatl virreinal", pues es una "estandarización" hecha por frailes y nahuas nobles en ese periodo, no es el náhuatl prehispánico ni mucho menos el origen de ninguna variante). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:07 15 Hon 2022 (UTC) ''Chipahua; eli ce tlamantli quence itztatl iixnezca. John Sullivan.'' Ha sido muy difícil poner de acuerdo a todos los hablantes, por eso es bueno leer mucho para poder aprender más.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:27 15 Hon 2022 (UTC) Está muy de moda en todo el mundo, presumir hablar correctamente un idioma como un nativo, pero escucho jóvenes nativos de español que hablan horrendamente el idioma español, mejor, gente de otros países que hablan otros idiomas, se expresan mejor que un hablante nativo. Lo mismo está pasando con muchos hablantes nativos de náhuatl y otros idiomas; una fuerte competencia por señalar quien habla bien y quien habla mal. Asta mostaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:20 15 Hon 2022 (UTC) :Pues eso es algo cierto, un hablante nativo de un idioma no es necesariamente experto en dicho idioma. He visto hablantes nativos de inglés hablar mal y con muchos fallos de ortografía, por ejemplo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:45 15 Hon 2022 (UTC) == Nahuatl huasteco hidalguense. == Esta variedad es la segunda más hablada, tiene su propia escritura, que proviene del alfabeto enseñado por la SEP, en los libros gratuitos que publicaba para la región de Huejutla. Aunque forma parte del náhuatl huasteco, se fue diversificando en cuanto a palabras por influencia del náhuatl hablado en el sur. Su pariente más cercano es el náhuatl huasteco potosino; ambas variantes adoptaron la misma escritura y solo la Huasteca Veracruzana adoptó una escritura distinta por orden del AVELI, así que en cuestión escrita se diversificó el náhuatl huasteco. El problema ahora es que no existe tal decreto en el estado de Hidalgo de que se va a cambiar la escritura, tampoco las comunidades nahuas hablan de que van cambiar su escritura como se usa en el vecino Veracruz. Decir que así se va escribir en el futuro cercano es como fuente original, lo que está en contra de las políticas de Wikipedia. Por el momento, creo que debería quedar como se escribe en este momento y hacer los cambios en el futuro cercano aunque cueste doble trabajo, porque solo así no se viola las políticas de Wikipedia. Si nunca se da tal decreto oficial por parte del estado de Hidalgo y sus instituciones, ya no se cambiará nada, todo queda como se editó desde principio. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:21 16 Hon 2022 (UTC) Me alegra que nos hemos puesto de acuerdo en muchas discusiones, poco a poco se va ordenando esto, aunque tú no lo creas, ha tenido un gran crecimiento esta Wikipedia; y gran parte de ello es tu colaboración, lo que me agrada bastante porque se ha tenido importantes avances.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:24 16 Hon 2022 (UTC) :El de la Huasteca potosina es el segundo y la hidalguense el tercero, según Ethnologue. De San Luis Potosí ya he visto que ya escriben con la W estandarizada, de Hidalgo es cierto, parece que no lo han cambiado hasta la fecha. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:04 16 Hon 2022 (UTC) ::Claro, creo que está muy bien, pues literalmente somos nosotros dos los únicos por aquí. Diría que es mucho trabajo solo para dos personas, pero luego recuerdo que así estamos mejor (he visto todo lo que ha pasado años atrás con Wikipediah y ha sido un desmadre, sobre todo por la gente obsesionada con el clásico que tranquilamente invisibilizaban a las variantes modernas). Estamos haciendo un gran cambio y espero que esto pueda servir para todos los hablantes y no solamente para unos cuantos académicos que solo conocen el clásico. También con todo el avance y el ambiente multidialectal espero que al fin se pueda tomar en serio esta Wikipediah, pues aún hay mucho artículo que no sirve, pero eso es cuestión de tiempo, en unos meses serán más los artículos completos que esos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:12 16 Hon 2022 (UTC) == Creación de artículos == Hay que frenar este tema de crear artículos sin parar. No podemos estar haciendo artículos con una foto, una tabla y un párrafo, luego duplicarlo en tres o cuatro variantes y seguir creando otros como si nada. Si comenzamos un artículo es para avanzarlo y terminarlo cuanto antes. Yo tengo entre 10 y 20 artículos a la vez para ir avanzando en cada uno poco a poco, pero no hago un artículo aleatoriamente. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es estar contra las variantes, es por la seriedad del proyecto. "Huiquipedia" se volvió un chiste cuando se empezaron a hacer artículos así por los anteriores usuarios. "Wikipediah" ahora es lo que planeamos, que haya artículos serios, completos, con sintaxis, gramática y vocabulario correcto. Voy a marcar como "destruir" todos esos artículos que no tengan nada útil, de cualquier variante que sea. Por ejemplo, [[Tlapalli]] solo dice "tlapalli kah tlawilli", eso es lo mismo que hacían antes en Wikipediah. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) Además de eso, creo que es muy importante que NO se mezcle información de artículos a la hora de crearlos. Está muy mal esto porque a la hora de editar se vuelve un revoltijo. Hace rato tuve que editar la página de [[Koskatlan]] porque tenía información de [[Kwahtemallan]] y eso me revolvió bastante, prácticamente borré todo y lo reescribí. Crear artículos no es copiar y pegar de otros y luego solo cambiar la información porque no son plantillas, cada uno tiene sus propios datos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) Demasiados artículos NHN y NCI son desechables, principalmente por estar todos mal escritos y con palabras incluso inventadas, pues al parecer he visto que se guiaban en base a un diccionario que ni es fiable ni tiene lógica, he checado lo que mencionaban usuarios antes. Es prioridad que no se vuelva a caer en esto. De verdad pienso que es muy importante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) El hecho de que se permitan variantes no significa que vamos a incluir cinco solo porque se nos antoje. Cada uno a su variante y ya. El saber hablar nawatl no implica que tengamos que andar creando artículos para otra variante y menos cuando todos aquí somos conscientes de que los artículos que llevamos escritos en nuestras respectivas variantes no están acabados y los que hay escritos son muy pocos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es solo corregir lo que ya hay. Estamos comenzando DE CERO. Es decir, eso de que hay +7000 artículos es solo una ilusión, un espejismo. He checado las wikipedias de otros idiomas indígenas de América, como quechua, aimara y guaraní y son mucho más serias que esta. Los artículos no se dejan a medias y sobre todo los importantes son los que están completos. Esa debe ser nuestra meta. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) Acerca de la escritura en general no hay problema. Aquí ya acordamos que la ortografía principal es INALI por NHE, pero siempre hay libertad para otras variantes como NCH (que usa SEP) o NCI (que usa ACK, aunque el clásico ni siquiera se escribía con esta, dejé bien claro que mucho de lo escrito en su época, ya que es una lengua muerta y no creo que se justifique que haya "estudiantes", era con la ortografía jesuita o similar). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) No me gusta el desorden que hay con el resto de variantes que no son NHE. Trato de organizar todos los artículos de NHE que están en proceso y que aún no se han iniciado, pero del resto de variantes no parece que sea así incluso habiendo categorías para ello. Yo simplemente tengo [[:Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah|esto]] para los que son NHE y están en proceso. Luego tengo [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli|esto]] para escribir más adelante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) :Y en el desorden también entra que en algunos artículos de variantes no se está usando la [[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli|plantilla estándar]], la cual es esencial para manejar bien el orden dialectal. Asimismo, el desorden está en muchos más artículos, como algunos que al parecer son NHE, pero no tenía idea de su existencia y tienen todo revuelto. Por casualidad me encontré con los artículos de los colores y hasta estaban mal, pues ya mencionamos antes eso de que se dice "ixneska". Ni siquiera son útiles hasta ahora porque tienen unas cuatro fotos y un renglón que no está ni terminado, reflejo de las mismas acciones que realizaban los antiguos editores. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) Por último, he invitado a más nahuahablantes de un grupo para participar en este proyecto. Son hablantes de algunas variantes. Muchos de la Huasteca, algunos de Guerrero y Orizaba y otros de Puebla y Texcoco. Estarán editando también o me proporcionarán la información para yo añadirla, eso aún no me ha quedado claro, pero lo mejor es que así se agilizará el trabajo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) :Claramente esto será con artículos extensos o por lo menos con varios párrafos, información que le corresponde (y no mezcla de información como lo que sucedió en Koskatlan y otros artículos) y avance activo, pues no se puede dejar esto al aire como se ha estado haciendo por años en este proyecto: crear y crear artículos fantasma. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) == Tema de variantes == @[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]], oye, apenas vengo leyendo hoy lo que se escribieron tú y Cuaitl en sus respectivas discusiones. Vengo a decirte que me parece muy ignorante la postura de ese tal Cuaitl y que no es alguien al que se le deba de hacer caso, pues como podrás ver en su discusión, Akapochtli ha desmentido decenas de veces lo que Cuaitl afirma. En fin, ¿cómo ves que hay gente que sigue creyendo que el clásico es la base o la madre del nawatl cuando está muerto desde hace mucho? Lo peor es que cree que es la lengua que los mexicas hablaban, cuando se conoce que el clásico es una mezcla del tekpillahtolli de varias ciudades hecha durante el virreinato y que desapareció hace un par de siglos. El mexicano de la Huasteca es hablado por un millón de personas y los documentos oficiales del gobierno escriben en esta variante. El clásico no lo habla nadie como lengua materna, porque está muerto y no quiere aceptarlo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:11 24 Hon 2022 (UTC) El clásico es complejo y no tiene utilidad para un hablante de lengua náhuatl, las variantes si son de utilidad por el hecho de ser lenguas vivas, las variantes tienen una antigüedad comparable al clásico y una vigencia comparable al español, yo ya mandé a la carpeta de eliminación muchos de los artículos supuestamente de origen clásico, cuando comprobé que son palabras que no existen en el clásico, de manera automática las mandé a borrado rápido. Todavía ando revisando artículos viejos, palabras como ''altepecalpolli'' no existe en ninguna variante y la cambié por altepetlahtocan, que es más correcto en la lengua de Cholula para evitar borrar los artículos. Sobre Cuaitl, lo puedes bloquear un año o dos y no es necesario pedir su bloqueo a nadie, y si no entiende lo que aquí se discute; puedes solicitar su expulsión a todos los que aquí editan. Creo que así funciona en los otros proyectos. Que interesante lo que has escrito, me parece bonito que se integren más usuarios de otras variantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:23 24 Hon 2022 (UTC) Yo me he fijado en que muchas de sus afirmaciones o palabras no tienen fundamento. Además, dice que solo dividimos y ese tipo de pensamiento respecto a la riqueza de las variedades es retrógrada y pobre. Lo gracioso es que es el mismo tipo de pensamiento de esos que suelen argumentar su postura en base a Sahagún, por ejemplo, cuando la obra principal que escribió (Códice Florentino / Historia General de las Cosas de Nueva España) está en nawatl de Koatepek (código ISO: naz), otra variante más. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:34 24 Hon 2022 (UTC) == Control de artículos == A mi me ha ayudado poner plantillas en todos los artículos, así se tiene más control de los artículos y que no queden artículos suelos que están volando sin sentido y sin comprensión del mismo. Todo lo que no tiene traducción fiable o que no tiene utilidad alguna como lectura lo voy eliminando colocándole la plantilla de borrado rápido. Ahora son menos los artículos en NCI y en NHN los que van quedando en Huiquipedia. Pero no tiene caso eliminar los de lugares, pueblos, ciudades, estados o países; tarde o temprano se van a tener que abrir y editar nuevamente, lo que voy revisando es que tengan una literatura más sencilla y comprensible, así como mayor contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:51 24 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que de lugares, pueblos, ciudades, estados o países solo habría que borrar todo lo que no tenga sentido. Del resto de artículos me parece que lo mejor es mandarlos a borrado porque no están bien y siguen acumulando el número por +7000, el número más real debería estar por lo menos entre 1000 y 3000. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:14 24 Hon 2022 (UTC) :¿Sabes si hay alguna forma de ver la lista completa de artículos? Quiero ponerme a ver uno por uno y marcar para borrar los que no tengan nada o estén todos ininteligibles. Ya le comenté a Akapochtli y borrará todos los artículos que marquemos para borrado. Espero que el número total de artículos se reduzca bastante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:18 24 Hon 2022 (UTC) Me parece bien; aquí puedes ver los artículos editados [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar].--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:36 24 Hon 2022 (UTC) :Gracias. Aun así estos son solo los no categorizados (me aparecen 274), ¿dónde aparece la lista de todos en general? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:59 24 Hon 2022 (UTC) Encontré este [[https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar]]; tal ves sirva para revisar con más detalle.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:11 24 Hon 2022 (UTC) :Pero ese enlace es el mismo... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:16 24 Hon 2022 (UTC) : [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Moch%C4%ABnt%C4%ABnZ%C4%81zaniltin] Parece que es este.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:43 24 Hon 2022 (UTC) ::Parece que sí, muchas gracias! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:53 24 Hon 2022 (UTC) Para eso estamos, para apoyarnos todos y sacar un buen proyecto.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:54 24 Hon 2022 (UTC) :Muy bien! Por cierto, Akapochtli ya está comenzando el borrando todos los artículos marcados para eliminar. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 25 Hon 2022 (UTC) :Piyali, ¿podrías ayudarme un poco marcando todo artículo que veas que no tiene más que un renglón o un renglón, una tabla y una foto? De preferencia todo lo que está en clásico y central (pues ya sé que lo que está en huasteca es lo has hecho tú y se va a continuar). También los artículos que tengan muchos títulos, pero nada o prácticamente nada de contenido. Ya llevo muchos, pero aún me faltan para por lo menos llegar a mil. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:01 25 Hon 2022 (UTC) No todos los artículos en náhuatl central están mal, muchos se rescatan y también algunos del clásico. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:01 25 Hon 2022 (UTC) :Por eso, yo lo que dije son artículos de un renglón o que solo está lleno de títulos y no hay nada de contenido. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:18 25 Hon 2022 (UTC) Como dice Akapochtli, es enorme la cantidad de artículos que hay que eliminar, apenas va el principio y ya se mira lo difícil que es esto. Algunas palabras no deben eliminarse como el caso de maitl, cuicatl o xihuitl, lo que tenemos que hacer es borrar el contenido y fusionarlo con un artículo más grande o que sea del tema. Tlaxkamatij noikniuan.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:03 25 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pues eso haremos. Como siempre, es genial que quedemos de acuerdo en lo que se va a realizar en la Wikipediah. ¿Qué opinas de la interfaz? ¿Cambiarías algo a como está ahora? ¿Te parece que se entiende bien para la Huasteca hidalguense? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:23 25 Hon 2022 (UTC) Como que le falta algo, además de que se debe mantener unidas todas las variantes, siento que falta algo, pero no sé qué.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:30 26 Hon 2022 (UTC) == Interfaz == Tonalti Languaeditor. Me da gusto que te estés coordinando con Koatochij y que se den cuenta que las correcciones necesarias para mejorar Wikipediaj no son nada sencillas, todo lo contrario, es una labor titánica. Por eso ahora ya pueden imaginar que para mi sólo, me estaba llevando mucho tiempo y los avances no eran muy visibles. Van por buen camino. Pero sí te voy a pedir un favor, la interfaz en Translatewiki no la modifiques. No sé quién cambió los permisos, pero se supone que solo los administradores deben modificarla, simplemente imagínate que Cuaitl accediera a la plataforma y reconfigurara todo a su propia visión (¡Qué horror!), o que varios usuarios no estén de acuerdo con un término e inicien una guerra de ediciones; todo sería nuevamente un relajo. Yo detuve la modificación de la interfaz en parte porque debe de haber concenso ENTRE hablantes NATIVOS (aparte de la falta de tiempo) acerca de algunos términos. En este caso no es sólo que Koatochij y yo nos pongamos de acuerdo, sino lo ideal sería tener una especie de consejo donde se dé cabida a hablantes de Guerrero, de la zona de Zongolica (sur de Veracruz), de la Sierra Norte de Puebla; y así entre todos, decidir cuál palabra funciona mejor. Mientras no haya tal respaldo, la interfaz debe permanecer (con algunas respectivas mejorías) sin los cambios que estás implementando. Tlajpaloli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:31 25 Hon 2022 (UTC) :Me parece bien, pues hay que integrar más gente al proyecto. Hasta hace poco no había hablantes que de verdad supieran hablarlo y por eso ahora hay términos que sí son los que se usan en la región huasteca. Yo también me he estado basando en la opinión de otros hablantes que conozco para ello, aunque la mayoría son de la Huasteca, porque no quiero que todo quede en solo mi opinión. De hecho, también es la razón por la cual voy a integrar nuevos usuarios a este proyecto, pues de está forma no quedará todo solo en lo que nosotros, un par de personas, creemos que está bien para los artículos, al final hacemos esto por la gente que va a poder utilizar esto en el futuro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 25 Hon 2022 (UTC) == Traduccion == Hola! Estoy escribendo da Italia. Me gustaria saber como se escribe "selección mexicana de futbol" en nāhuatl. Espero que me ayuda. Gracias!!! [[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|Green Weave]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Green Weave|discusión]]) 08:38 29 Hon 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|@Green Weave]] ¡Piyali! Ya añadí la traducción a Wikidata. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:38 3 Chicōn 2022 (UTC) == Los artículos nhn están en categorías == Piali noikni; todos los artículos de náhuatl central están dentro de categorías. Te lo explico; [[:Neneuhcāyōtl:Cualli tlahcuilolli]] es la categoría de los artículos de exelencia; al momento no hay ninguno, porque deben pasar por una votación, una revisión de estilo, de ortografía y de redacción. La siguiente categoría es [[:Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]], son los artículos extensos. La categoría [[:Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] son los artículos en desarrollo, la [[:Neneuhcāyōtl:Tepitzin tlahcuilolli]] son los artículos en procesos de revisión y [[:Neneuhcāyōtl:Tlapehualiztli]] son artículos pequeños que están en revisión y proceso de crecimiento; de los artículos tlapehualiztli se pueden eliminar sin son muy pequeños o se pueden fusionar con otros artículos relacionados al tema. Muchos artículos escritos en ortografía central siguen sin categorizar y sin revisión, los cuales pueden ser eliminados. En Nahuatl central ya está ordenándose, lo mismo podría ser para otras variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:06 29 Hon 2022 (UTC) == Hard to find translation == Some of [[wikidata:Q23492|official language <small>(Q23492)</small>]] in [[wikidata:Q96|Mexico <small>(Q96)</small>]] are [[wikidata:Q1321|Spanish <small>(Q1321)</small>]] and [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]]. I wish to add the [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]] [[wikidata:Property:P1448|official name <small>(P1448)</small>]] in [[wikidata:Q164089|Mexico national football team <small>(Q164089)</small>]] but I can't find the translation... Could you kindly help me? Many, many and many thanks in advance!!! [[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53|2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53]] 14:33 29 Hon 2022 (UTC) == Cambié Yokatlan por Yukatan == Piali noikni; he realizado un cambio importante del estado de Yucatán en la variante que más usas. No creo que sea necesario hacer traducciones fonéticas bastante complejas como Yokatlan; con Yukatan basta; porque es más sencillo entender a que estado nos referimos y también porque su etimología (yolotlahtolli), no es náhuatl; es una etimología del maya yucateco y por eso la traducción literaria es más correcta que la interpretación fonética (yokatlan). Gracias por traducir a Cuahuillan, en la variante central se entiende bien que se refiere a la madera de los árboles. Tlaxkamatih nowampo.@ [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:01 25 Chicōn 2022 (UTC) :Piyali, investigué las fuentes antiguas y el análisis etimológico de Campbell y todo indica que Yucatán es una palabra nawatl. En las primeras fuentes virreinales aparece el nombre como "yucatla", además de que Campbell menciona que viene de "yokatl". No es interpretación fonética, además de que se entiende claro. Por eso el sufijo -teco, porque -tekatl es el sufijo gentilicio para el locativo -tlan. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Hay mucha discusión sobre el tema, numerosos autores tienen sus teorías, aunque la más aceptada es ''U yúu a'ak t'aan'' que sería como algo así ''no comprendo nada'', y que deriva del maya yucateco. Pero lo que si no tiene discusión es ''yucateco'', que es locativo de Yucatán y si es raíz náhuatl. Hay varios estados con discusión compleja; otro es Chiwawa. Qué según autores viene del rarámuri ''Chiwara'' y otros que dicen que viene del náhuatl Chichihuahua, que supuestamente el verbo ''huahualoa'' es ladrar; y que en náhuatl sería como ''lugar de perros que ladran''. Numerosas etimilogías son complejas y todas muy bien respaldadas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:36 25 Chicōn 2022 (UTC) :Pues eso, si los primeros españoles escriben "yucatla" (incluso Bernal Díaz del Castillo lo escribe "Yucatlan") y -tekatl (en español -teco) viene de -tlan, pues no sé por qué hay tanta confusión entre los autores contemporáneos. Si no viniera de -tlan no sería -teco. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Nunca se ha discutido el locativo, lo discutido es el origen de la palabra, la cual no tiene origen bien definido y una etimología oficial.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:55 26 Chicōn 2022 (UTC) Pialli; ya leí las fuentes que me recomendaste donde Yucatán viene del náhuatl y es completamente incorrecto que su etimología provenga del náhuatl, Bernal Díaz del Castillo nunca aseguró que venga del idioma náhuatl; en su etimología era yuca y tlati, donde yuca es una palabra del idioma taíno, es decir tierra de yucas. Pero la mayoría de investigadores aceptan que el topónimo es del origen maya; por lógica, Yocatlan no existe y es una mera invención. Como veo que te enfocas mucho en la fonética, te recomiendo Yokatan en vez de Yokatlan. Así no hay problema y se respalda en lo fonético.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:25 30 Chicōn 2022 (UTC) ¿Qué opinas si hacemos el cambio a Yokatan?--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 30 Chicōn 2022 (UTC) == Benito Juárez == Piali noikni; He creado este artículo en náhuatl huasteco veracruzano, pero no tenemos plantilla para presidentes del país, estaba usando el de gobernante como tlatoani, pero veo que no es una plantilla conveniente y preferí quitarla. Estamos en contacto. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:43 28 Chicōn 2022 (UTC) 512wnqwsvbiuo53bhwjy4jyuefqnf8c 501295 501294 2022-07-30T18:08:05Z Koatochij 19758 /* Benito Juárez */ wikitext text/x-wiki __TOC__ == [[Nuevo León]] == En la variante potosina se diría Nuevo León Tlatilantli, pero en la variante hidalguense se usa tlajtokayotl, en Chicontepec se diría Nuevo León tlalli, así que Tlatilantli Nuevo León suena a una sintáxis muy clasíca. Esa es la primera correción que debo hacerte--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:24 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me imagino que consultaste este texto. [https://www.ceenl.mx/consulta/2020/consulta_indigena/misc/docs/Version%20Nahuatl%20acuerdo%20CG592020.pdf] No. Ni siquiera había leído ese texto, pero es probable que lo acabes de buscar en Google, ya que toda la información del gobierno la encuentras allí. Acá en Nuevo León se dice de esa forma y así quedará porque es oficial. Otra cosa, las palabras se llevan adaptando al alfabeto en todas las variantes. Además, se añade una -h final. No sé de dónde sacas lo del norte de Puebla o lo de clásico. Si lo indicaras estaría bien para discutirlo, ¿no crees? Luego, ni respondiste nada de lo que te acabo de decir en la respuesta anterior, es decir, ni hablante nativo eres, Leo tu artículo otra vez y me doy cuenta de que borraste lo que te acabo de decir. ¿Pensabas que no iba a entenderlo? Y es curioso que digas de Hidalgo, cuando allá prefieren "oksé" en lugar de "seyok" como en Veracruz... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Seyok es de Huautla y Xochiatipan, no es de Atlapexco.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:32 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me resulta muy sospechoso que seas de la CDMX, que comenzaras discusiones hablando en inglés y que no te hagas una cuenta de Huiquipedia. ¿También sabes NHN? Porque por algo creas un artículo en ella diferenciándolo de un NCI supuesto. Y claro, sigues sin responderme nada de lo que dije antes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 6 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi pueblo no uso computadora, mi rol de vida es diferente, aquí en la CDMX si uso PC porque mi trabajo así lo requiere, te suena lógico?. Me imagino que te pasa lo mismo, me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres?--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:38 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Conozco un poco la variante de Cholula, se escucha muy clásico como la Tlacotenco, pero no se usa tampoco Yancuic , se dice Nuevo León.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Almenos estamos de acuerdo que la variante hidalguense no es Yancuic León, es Nuevo León también y no conside la escritura que tú usas con la que se usa en Hidalgo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:43 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Ya me dijiste que viven en Monterrey, pero me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres? tal vez conozco tu pueblo, eso podría ayudar para entender tu variante con más precisión.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:46 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Mi familia ya era de Tochpan. Podría ser que en Monterrey sea diferente al hablado en los pueblos allá, pues acá lo hablado puede haberse mezclado entre diferentes hablantes, pero eso no quita que entra en NHE. Yo antes usaba la ortografía que decía la SEP, pero al ver el tema de estandarización del INALI uso esta desde entonces. Lo de Yancuic ya dije, yo no escribí ese artículo, por eso le puedes preguntar al que lo escribió. Y sí te recomiendo que te hagas una cuenta de Huiquipedia. Sigue siendo sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:51 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Y eso como se hace lo de la cuentaj?, yo soy lector, pero me atreví a escribir porque noté un revoltijo de variantes en tu artículo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:55 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Salvo lo que tu escribes, aunque veo varias variantes juntas, todo lo que aquí está escrito está hecho con las patas, no tiene pies y cabeza. No entiendo por qué dejaron meter a los mestizos y gente extranjera?. Wikipedia solo lo leo, no tengo intensión de ser un escritor activo, aveces salgo y no tengo tiempo completo de revisar. Sé editar porque aprendí en español e inglés, pero no tengo conocimiento al 100 de Huiquipedia.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:59 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Definitivamente. Estoy totalmente de acuerdo contigo. Ya viste varios artículos, ¿cierto? O no tienen sentido o no tienen más de veinte palabras (y mal redactado). Aquí puedes hacer una cuenta: https://nah.wikipedia.org/w/index.php?title=N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Crear_una_cuenta&returnto=Cal%C4%ABxatl&campaign=loginCTA Por cierto, sí hay un problema con usuarios no registrados, y es que ha habido mucho vandalismo en Huiquipedia, por eso todo parece etiquetarse como sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:07 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Yo no le llamo vandalismo, más bien es gente que no conoce el idioma nauatl, la cual se siente dueña y conocedora de la lengua de nuestros abuelos, yo no soy 100% hablante, la influencia de la capital ha hecho que solo use el nauatl cuando voy a mi tierra a aplicar con mis abuelos y mi gente, te iba a criticar por el articulo de Yancuic León, pero sé que tu no lo has redactado, aunque no está tan mal para ser náhuatl clásico. Pero si se desea escribir en dialecto central de Cholula y Tlacotenco, tendría que ser escritura clásica pero con una sintaxis muy distinta al náhuatl clásico antiguo, ya que han tenido influencia de los nahuas de Guerrero y Morelos.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:15 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No hay que tener paranoia, muchos mestizos quieren aprender nauatl, pero ellos solo tienen contacto con el nauatl clásico y desconocen la diversidad de variantes existentes, hay que tener pasencia con ellos porque realmente a ellos les interesa aprender nauatl, a los pilcates de mi pueblo ya no les interesa hablar esta lengua hermosa, se averguenzan. No voy ser muy activo, hoy tuve tiempo de escribir aquí, pero no será así siempre, solo que no borres el náhuatl huasteco hidalguense, se asemeja muchísimo al de veracruz pero tiene algunas pequeñas diferencias, creo que otras variantes merecen existir y no ser estandarizadas.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:21 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No me ha interesado abrir cuenta oficial por todas las barbaridades que aquí están redactadas, veo artículos de grupos de rock que ni conozco o de países que no conozco; salvo tus textos, creo que debo ayudarte a mejorar un poco, yo en mi opinion creo que todas las variantes merecen existir, no hay que ser como los mestizos que bloquean a todo mundo y se cierran a sus círculos, que esta Wikipedia en mexicano tenga varias variantes, así yo aprendo otras. Por eso me enoja que borres lo que escribí, no hay mucha gente que sepa nauatl aquí y creo que no debe de haber guerras de escritura o de textos, al contrario sería que esto sea bien usado, no importa que haya varios artículos de Nuevo León, es mucho mejor que en español, así es más enriquecedor aprender varias variantes diferentes de un mismo idioma.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti Languaeditor, saludos desde la CDMX.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Sí, y tienes razón. Es que en esta Wikipedia hubo un usuario que causó muchos problemas y fue expulsado, pero entró y trató de seguir editando sin cuenta y problemas de ese tipo. Por el cambio del artículo lo primero que se me vino a la cabeza fue que tú eras ese usuario, discúlpame, por eso estuve borrando tus ediciones. Y con lo que dices entonces yo te apoyo totalmente, aunque no sé bien qué se podría hacer con los artículos NHN/NCI como el de Yancuic León, hay muchos así, y los que los redactaron creo que ya no son activos. Y es bastante bueno que haya diferentes variantes. Yo pasé la plantilla de pestañas de variantes de una Wikipedia en otro idioma donde tenía otro uso, y también he hecho una nueva portada (todavía en desarrollo) para incluir las variantes: https://nah.wikipedia.org/wiki/Kalixatl_(ngu) [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:47 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No lo sabía, los mestizos son muy dados al chisme y les gusta crear conflictos donde no hay, no me interesa saber esas cosas, ya bastantes problemas tengo con los que convivo a diario. lo que si preocupa es que Wikipedia es controlada por gente que no comprende nuestra cultura, ellos tienen una forma de pensar distinta a nosotros y nunca nos dejan tomar liderazgo, aquí en mi trabajo hay gente que por el hecho ser blanca cree que debe ordenarnos y mandarnos, por eso Wikipedia no funciona con nosotros los indios, es como si los indigenas entraramos a su mundo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:18 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Una de las razones por lo que no me gusta editar en Wikipedia es que muchos blancos son entrometidos en una cultura ajena a ellos, por eso no me interesa tener cuenta en wikipedia en ningún idioma, pero por la necesidad he creado esta cuenta para ayudarte, yo no soy tan bueno en esto de wikipedia, solo quiero que no se desvie nuestra cultura hacia otro sentido. No me interesa hacer amistad con mestizos o con blancos, no quiero hacerles el trabajo para que ellos se cobijen con el trabajo de nosotros los indígenas, tú me entiendes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:36 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Piali, axan kipia [[Guadalupe, Yancuic León]] ipan tlajko nauatlajtoli. Asta mostlaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 27 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == El clásico == Noikni (mi amigo), he leído en náhuatl clásico y no miro que los textos usen rayitas, creo que esa es otra imposición de los que aquí editaban antes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Puede ser, porque está lleno de artículos que las usan. Los acentos que sí veo en textos clásicos son estos: à, â [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Así es, se usaban acentos circunflejos, aunque ahora la escritura en el nauatl es sencilla, en el nauatl de Cholula y Milpa Alta siguen usando escritura clasica, pero con textos modernos, la variante central semeja al náuatl clásico https://transparencia.cholula.gob.mx/transparencia_file/Transparencia/Articulo77/fraccion-20/FORMATO%20SOLICITUD%20ACCESO%20A%20LA%20INFORMACI%c3%93N%20EN%20NAHUALT.pdf .--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 7 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi variante he tenido que hacer cambios, se dice takatl en vez de tlakatl, se dice ten en vez tlen, tajtoua en vez tlajtoua, creo que se tiene que ser un tanto neutral para que se entienda. De un pueblo a otro hay diferencias.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:34 7 Mahtlāc 2021 (UTC) Oye, que interesante tener una lista de artículos mínimos, aunque a un mexicano le interesan otros temas, lo que me agrada es que los artículos pueden ser traducidos en variantes distintas a diferencia de otras lenguas, lo cual la vuelve más rico en conocimiento, no solo el nauatl clásico es interesante también es bonito leer en otras variantes, Te felicito por tu propuesta de incluir variedades.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:02 9 Mahtlāc 2021 (UTC) Huaxin no dice nada, creo que artículos así deben eliminarse, da risa ver fotos y nada de redacción. O se amplian o se deben eliminar, no hay de otra.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:09 9 Mahtlāc 2021 (UTC) He cambiado el título de la categoría, de [[:Neneuhcāyōtl:Nawatl (nhe)]] a [[:Neneuhcāyōtl:Nawatlahtolli (nhe)]], se entiende mejor a allí coloqué más artículos referidos a la variante del Huasteco de Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:43 12 Mahtlāc 2021 (UTC) Perfecto, ¡gracias! Ya vi también que hiciste la nueva página principal para NCH. ¡Todo va muy bien! Saludos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 12 Mahtlāc 2021 (UTC) falta el nahuatl central, aunque la escritura es la misma que el clásico, su traducción es diferente. Esta lengua se habla en Cholula y Milpa Alta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:06 12 Mahtlāc 2021 (UTC) La plantilla del náhuatl central ya está, pero aún no está correcta: [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k]]. También faltan por corregir las demás variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:09 12 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[:Wikipediah:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] == Mira, he cambiado a redirección tu plantilla para que lo podamos repetir esto en todas las variantes del nauatl, ya lo pasé a nauatl huasteco hidalguense. ¿Cómo ves los cambios?, quiero repetir tus artículos al nauatl huasteco hidalguense e ir escribiendo en más varaintes los mismo artículos, esto está muy bien para empezar a poner orden. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 16 Mahtlāc 2021 (UTC) No creo que sea necesario que haya otra plantilla como esta [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah]], pienso que uno para cada variante es suficiente, así podemos ver en cual falta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 16 Mahtlāc 2021 (UTC) Estoy intentando arreglar la parte de los artículos que toda Wikipedia debe tener, [[Huiquipedia:Amatlahcuilolli tlen monequi ipan nochi Huiquipedia ica nahuatlahtolli]], cuesta mucho hacer esto, pero aquí están todos artículos para no tener varias plantillas, falta ir traduciendo todo y hacerlo también en las demás variantes. Me gustó esta propuesta que me mostrate.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 00:36 17 Mahtlāc 2021 (UTC) Es perfecto, parece que es mejor tener una plantilla para cada variante. Comenzaré a traducir varios artículos de la lista para que ya estén disponibles y así vamos ampliando. ¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:29 18 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti, si, me gustó bastante, tlatskamati noikni.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Hice una corrección, en varainte veracruzana de la Huasteca no es yolkatl, la palabra es tlapiyalli y su plural sería tlapiyalmeh, de la misma manera que en el náhuatl hidalguense y potosino. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:06 29 Mahtlāc 2021 (UTC) Gracias, igual eso lo sé, aunque ahí quería diferenciarlo de los términos más específicos "tlapiyalli" y "tekwani". Por cierto, ya terminé lo principal de la lista de artículos esenciales, ¿qué opinas? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 29 Mahtlāc 2021 (UTC) == Saludos == Pialli Languaeditor. Veo que te decidiste a colaborar de este lado de la Huiquipedia y no sólo en español; bien por eso. Ya le dejé un mensaje a @Koatochij donde le menciono que existen políticas para contribuir, una de las principales es que ya no se van a usar macrones para las vocales largas, de hecho, ningún día crítico. Me parece bien el esfuerzo que están haciendo, pero me gustaría más que se enfocarán en una variante en concreto; así, si Koatochij tiene por lengua materna el mexcatlajtolli de Veracruz, pues que escriba artículos en su variante y porque no, que mejore la interfaz, aunque está haciendo cambios incorrectos en esta área, pero bueno, eso ya lo veremos con calma. Espero que podamos coordinarnos para mejorar la sección que les interesa. Xikseli se weyi tlajpalolli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:38 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ¡Piyali! Ya lo leí, me parece perfecto. Por cierto, ¿qué tal se ve la portada ([[Calixatl]])? Ya tiene todo lo de la portada actual e incluso algunos apartados nuevos y con una interfaz más modernizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:59 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Pialli. :Perdón por la demora, estaba contestándole a Koatochij. Pues bueno, luce bastante bien la portada que propones, de hecho he seguido algunos cambios que has querido introducir desde el año pasado. Solo que algunas frases no me cuadran del todo. :La interfaz solo la puede cambiar un Huiquipixqui (administrador), que para el caso, esa es mi chamba. Déjame revisar nuevamente con cuidado la portada tuya para luego ponerla. Insistiría en que se concentrarán en los textos, acerca de las redirecciones, ya borré más de mil innecesarias y vacías, no me gustaría pasar más tiempo haciendo ese trabajo de limpieza; sí es necesario pensar bien lo que estamos haciendo, no hacer solo entradas o redirecciones porque sí. Hay que enfocarse en lo principal. Saludos. (Ah! Por cierto, les recuerdo el estilo de que si van a contestar a otra persona en tu página de discusión, pongan ping a la persona, para que de menos sepa que hay respuesta, checa este ejemplo: {{ping|Koatochij}} ). <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 15:32 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ::Perfecto, @[[Tlatequitiltilīlli:Akapochtli|Akapochtli]]. ::Sobre las redirecciones es más que nada para que, mientras no haya un artículo en NHE, se envíe directamente al artículo que haya en NHN/NCI. Creo que es más práctico que poner el enlace al artículo que ya existe en NHN/NCI porque cuando se escriba el artículo en NHE será sobre los artículos de redirección que he hecho. Así los artículos que usen ese enlace de redirección ya tendrán listo el enlace al artículo en NHE cuando esté creado. Sobre la portada, puedes cambiar las frases si ves que no cuadran. ::¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Akapochtli dice que es hablante nativo del nauatl central de Milpa Alta, no sabía que era de acá, eso es bueno para que me visite aquí en la Mexkoaltepetl. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Estimado {{ping|Koatochij}} :Estás cometiendo el mismo error de un viejo usuario baneado de este portal; estás haciendo muchas inferencias. :No soy hablante nativo de Milpa Alta. Lo domino, lo hablo, pero no es el único. Como viste en tu página de discusión, conozco y puedo darme a entender en nauatl huasteco, tengo muchos amigos de las tres huastecas. En Guerrero viví por más de cinco años en Zitlala, por lo que también conozco directamente y he hablado esa variante. :Actualmente compré (cosa de dos años) unos terrenos en la Sierra de Durango, en una comunidad mexicanera, donde me integré como un miembro más, por lo que también directamente estoy aprendiendo los modismos del lugar. Aunque la mitad del tiempo tengo que viajar a la zona metropolitana de Guadalajara para atender otros negocios. :Como ves, no soy una persona ociosa, soy movidito. Esta es una de las causas por la que mi participación en Huiquipedia es limitada, a pesar de ser administrador. :Lo reitero, no te confundas ni hagas inferencias que no vienen al caso. Sampa nimitsiluis, xikseli se wei tlajpaloli. <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 16:19 24 Mahtlāc 2021 (UTC) No soy rico ni tengo el privilegio de viajar por el país, rento en Chilangolandia porque aquí trabajo con mis hermanos, mi vida es sencilla y mucho más sencilla es en mi rancho, no soy experto del idioma nauatl, pero si entiendo muy bien la lengua de mi comunidad porque nos la heraron nuestros abuelos, así que no podré estar nunca a tu nivel, mi intención solo fue apoyar a Languaeditor.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:31 24 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[Palach]] == Piali noikni; nika nichiua in se tlajkuilol itech '''palachmej''' ipan nauatlajtol Huasteca Veracruzana.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :¡Piyali! Tlaskamati, nowampoh. Nikihkwilos inih wan sekinok nikpiwihtikah pan [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:47 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the articles [[:es:Azerbaiyán]], [[:es:Azeríes]], [[:es:Idioma azerí]] and [[:es:Bakú]] in Nahuatl Wikipedia? Yours sincerely, [[Tlatequitiltilīlli:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Multituberculata|discusión]]) 10:03 26 Mahtlāc 2021 (UTC) :Hi! Yes, I'm gonna translate them soon. Thanks for your suggestion! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:32 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Tlapiyalmeh == Creo que hay un error, en la Huasteca no se dice yolkatl para nombrar a los animalitos, tanto en Veracruz, Hidalgo y San Luis Potosí se dice tlapiyalli o tlapiyali, yolkatl o yolki es del centro del país, así dice animalito más al sur, en Acaxochitlán, Hidalgo dicen yolkatl. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:31 30 Mahtlāc 2021 (UTC) He creado este artículo [[Kwatochin]], que es más huasteco veracruzano, lo hice con la escritura que ase usa en Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:32 30 Mahtlāc 2021 (UTC) == Mejorar las entradas y hacer un contenedor == Piali amigo; he crado una nueva categoría para la lengua náhuatl clásica, la cual lleva la misma ortografía que dice Akapochtli, [[:Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]] y que es la misma de algunos dialectos centrales como Milpa Alta y Cholula. Mientras estoy utilizando como contenedor de basura la categoría de [[:Neneuhcāyōtl:Nāhuatlahtōlli (nci)]]; ya que la escritura que aqui se ha usado no es la escritura del náhuatl clásico. Me gustaría saber que opinas o ver si tu tienes alguna categoría donde se pongan títulos que deben eliminarse.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:10 15 Īhuāncē 2021 (UTC) :Está muy bien porque yo no tenía un contenedor, así que usaré ese. La escritura del clásico debería ser la de la época. La mayoría de los textos originales del virreinato usan "ç" y también los acentos "â" y "à", pero no las rayas sobre las vocales. Otra cosa, he hecho una nueva plantilla ([[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli]]), es para poner esta en lugar de las pestañas de variantes, ya que es más práctico y se ve igual. Yo ya la puse en los artículos principales como [[Mexko]] y todas las variantes en las que está. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 17 Īhuāncē 2021 (UTC) == [[Xochicualli]] == Piali noiknij; estoy mejorando la sección de frutas en náhuatl central y náhuatl clásico, también estoy tratando de aumentar el texto para que no sean solo artículos de imágenes, unos son artículos muy viejos y se ha redirigido a una escritura sin rayitas y también los estoy traduciendo en el náhuatl huasteco. Chécalo y saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 6 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Acabo de verlos y todo va genial. Por cierto, creo que para los nuevos artículos que hagamos de cero es mejor que solo nos centremos en NHE y NCH, mientras que, si ya existen en NHN y NCI, hay que aumentarlos y corregirlos como lo has estado haciendo. Además, creo que el NCI debería tener las letras de la época como aparecen en todos los textos virreinales (ç, à, â), pues así era. Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 7 Icmahtlacome m 2021 (UTC) ::Pialli; te mando saludos, está costando mucho trabajo arreglar todas las categorías y trasladar los artículos a la ortografía correcta, pensé que era fácil pero veo que es una labor titánica arreglar y eliminar toda la basura, creo que hace falta un contenedor y una lista para eliminar artículos basura que dejaron otros usuarios; sin embargo, esto está caminando muy bien, te felicito mucho por rescatar la ortografía moderna, la cual si tiene utilidad. Respecto a la ortografía del clásico, estoy de acuerdo con Akapochtli, la ortografía clásica es igual a la ortografía del náhuatl central, la ortografía virreinal ya es obsoleta, aquí encontré un diccionario en náhuatl clásico bastante bueno, [https://gdn.iib.unam.mx/ es para que lo consultes también]. Por el momento ya arreglé los países, las frutas, los personajes, los animales y cosas de geografía, todavía falta mucho, pero poco a poco. Cualquier coso, me puedes escribir.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:14 12 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[:w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] and [[:w:en:Tomb of Cyrus|Tomb of Cyrus]] == Hi! sorry for not speaking Nahuatl, but can you please translate these two articles? they don't need to be long, just 2 or 3 sentences is enough. :) Yours sincerely,[[Tlatequitiltilīlli:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:ChipsBaMast|discusión]]) 14:12 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Okay, I'm gonna translate them. Thanks! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:32 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[Cuetlaxcoapan]] == Pialli, se ha arreglado este artículo en la varitiante central de Cholula, chécalo y revísalo. ya no es esbozo, un abrazo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:29 28 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :¡Piyali! Perfecto, yo voy a continuar también con más artículos y completar los que ya inicié. ¡Feliz año! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 1 Cēn 2022 (UTC) Pialli; Es todo un lío arreglar y revisar los artículos, mucho trabajo al respecto. Falta mucho por hacer, pero se ha tenido avances. Creo que la estandarización de escritura será un proceso muy largo, y si el INALI desaparece, nunca se dará tal estandarización de escritura moderna, solo las variantes de Veracruz usan tal estandarización que propone el INALI. Los demás estados usan su propia escritura.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 07:14 23 Cēn 2022 (UTC) :Piyalli, tienes razón, hay mucho aún por hacer. Espero que para finales de este año ya hayamos hecho grandes avances. Y sí, es preocupante la situación del INALI. Ojalá no afecte el tema de la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:08 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; los artículos que has editado, también los voy a traducir al náhuatl huasteco hidalguense.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 25 Cēn 2022 (UTC) :Perfecto, también iré comenzando nuevas traducciones. Por ahora me parece que la lista de artículos por escribir está completa. Este año tenemos que traducir un gran número de ellos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:10 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; vi el orden de las variantes en las pestañas azules, quiero pensar que va en orden por el número de hablantes de cada variante, de hecho la variante central tiene menos hablantes que las variantes de la Huasteca. Me gustaría saber como es el orden de las variantes. Buen día.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:58 7 Ōnt 2022 (UTC) :Piyalli; así es, está ordenado de más hablantes a menos según Ethnologue. En la portada lleva el mismo orden. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:17 16 Ōnt 2022 (UTC) Mira ya ordené el artículo [[coatl]], que en náhuatl central y náhuatl clásico es igual, en la variante huasteca veracruzana se dice [[kowatl]] y en la variante huasteca hidalguense es [[koatl]]; en pipil es kuat. Perfecto, eso está muy bien, obviamente si es la variante huasteca veracruzana, la variante con más hablantes, pues debe ir al frente de Wikipedia porque el número hablantes lo amerita. Me gustó esa regla de orden que aquí se ha determinado.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:53 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexko (nhw)]] == Panolti!, mira he anexado otra variante, el náhuatl de la Huasteca Potosina, la cual tiene algunas pequeñas diferencias al náhuatl de la huasteca hidalguense (nch) y el náhuatl de la Huasteca veracruzana (nhe); las tres variantes son parte del náhuatl huasteco (Veracruz-Hidalgo-San Luis Potosí), y que además son la región del país donde más hablantes de náhuatl lo hablan. Creo que se debe de tener las tres variantes por dar un ejemplo; en náhuatl huastececo veracruzano es Kwatochin, en náhuatl huasteco hidalguense es koatochij y en náhuatl huasteco potosino es kuatochi, pero el nombre de nuestro país coincide en las tres varientes, la cual es Mexko por eso anexo el código de la lengua (nhe, nch o nhw) después de la palabra, como el caso de [[Mexko (nhw)]] porque no es posible tener tres artículos con el mismo nombre. Nada tiene que ver con que sea menos importante que otras variantes. Por otra parte, te felicito mucho a ti y Akapochtli por el gran trabajo que han hecho todo este tiempo, y gracias por rescatar este idioma vivo sin tener que eliminar la variante del náhuatl clásico o las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:37 13 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto que el artículo de México ya esté también en NHW, aunque creo que lo mejor será primero centrarnos en NHE y NCH para que haya más contenido y luego expandir a otras variantes. :Gracias a ti también por unirte a esto, espero que para 2023 Wikipedia en náhuatl esté completamente renovada y con muchos artículos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:21 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexihco]] == Piali amigo; he regresado a la palabra Mexihco con la misma escritura del náhuatl central o del altiplano, está bien registrado y referenciado que el náhuatl clásico y el náhuatl central tienen la misma escritura, solo hay pequeñas diferencias en cuanto a escritura. En el náhuatl de Cholula, que es una lengua viva, a veces los hablantes nativos escriben ze, zihuatl, ahzi, ohze, zitlalli, ozelotl y otras veces en clásico como; ce, cihuatl, ahci, occe, citlalli, ocelotl. En los artículos en náhuatl clásico debemos usar, las fechas en tonalpohualli y en el caso de náhuatl central son las fechas del calendario gregoriano,hay mucho al respecto y este diccionario nos va a ayudar bastante para entender al náhuatl clásico; [https://gdn.iib.unam.mx/diccionario/diccionario Gran diccionario náhuatl]. No es necesario usar la escritura arcaica para diferenciar el náhuatl clásico del náhuatl central. Muy buen trabajo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:50 16 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto, es mejor que el clásico tenga las fechas en tonalpohualli. También creo que es buena idea que use la escritura arcaica porque eso evitará muchos paréntesis en los títulos y he visto que todos los textos clásicos la usan, me parece que sería lo mejor. [https://es.wikisource.org/wiki/P%C3%A1gina:Epitome_%C3%B3_modo_f%C3%A1cil_de_aprender_el_idioma_nahuatl_%C3%B3_lengua_mexicana.djvu/11 Epitome ó modo fácil de aprender el idioma nahuatl ó lengua mexicana - Wikisource] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:32 16 Ōnt 2022 (UTC) No creo que deba sustituirse o borrarse, solo que quede referenciado, pero es mejor usar una escritura sencilla como siempre se ha usado y no una escritura compleja que confunde a los lectores porque entre más confuso, surge menos el interés por aprender el idioma náhuatl y sus diversas variantes, por esa razón debemos usar la escritura simplificada al igual que en el náhuatl central o del Altiplano. :Lo hice más simple ahora, ya le quité todos los macrones al clásico. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) El náhuatl clásico no lleva ningún tipo de signos, es una escritura muy sencilla, la enseñanza se da con esa escritura en todas las universidades del mundo. Así que no tiene lógica poner acentuaciones y cedillas, no tenemos porque inventar escrituras.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:57 17 Ōnt 2022 (UTC) :No creo que sea buena idea si no se mantiene a como era cuando era hablado. Todos los textos hasta finales del siglo XIX usan acentos y cedillas (los macrones casi no se usaron, pero el resto sí). Poner la escritura del centro en clásico sería utilizar una ortografía que nunca fue usada para escribirlo cuando se hablaba, eso es inventarle la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:08 17 Ōnt 2022 (UTC) Paro actualmente se usa esa escritura sencilla con el náhuatl clásico, de hecho en la UNAM o otras universidades se han trasliterado muchos documentos con la ortografía simplificada, pero en las notas se describe como era la escritura de los frailes del siglo XVI, así que se entiende que la escritura arcaica tampoco era escritura de los nativos, en el Gran Diccionario Náhuatl explica todo lo que aquí se discute.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:17 17 Ōnt 2022 (UTC) :Bueno, entonces estoy de acuerdo. Ya edité los artículos, y también les quité ya todos los macrones, porque si le das a reversión te los vuelve a poner. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:35 17 Ōnt 2022 (UTC) Tampoco es algo que yo quiera imponer, pero así es como mejor se identifica esta variante, además hay diferencias con el náhuatl central y si le colocamos las fechas por tonalpohualli sin usar el calendario gregoriano, va ser mucho mejor editado todo artículo en náhuatl clásico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:42 17 Ōnt 2022 (UTC) :Cierto, estará mejor con el tonalpohualli. Mientras editaba los artículos en clásico noté muchos errores básicos. Corregí los que vi, no sé cuántos más haya. De todas formas, yo me estaré centrando en NHE. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:48 17 Ōnt 2022 (UTC) == [[:Neneuhcāyōtl:Weweyak tlahkwilolli]] == Piali noikni; He creado esta categoría para identificar los artículos más largos de esta Huiquipidia, hasta este momento solo está disponible en las cuatro variantes con más artículos como náhuatl huasteco veracruzano, náhuatl huasteco hidalguense, náhuatl central y náhuatl clásico. Era necesario identificar los artículos más largos para poder arreglarlos, actualizarlos y mejorarlos acorde a las reglas de su variante. Para entender esta nueva lógica, es necesario dominar varias variantes, no es difícil para quienes sabemos hablar náhuatl, todo es aprendizaje y eso le da un plus a esta wikipedia. Para identificar a los esbozos o artículos muy pequeños, utilizo las plantillas que ya estaban hechas sobre países o animales, así se identifica muy rápido aquellos artículos de la variante que necesitan ampliación y arreglo, uso estos {{Tlahcuilolli-MEX}}. Después de que los artículos tienen una ampliación favorable, les quito la plantilla. También se podrían traducir estas plantillas a las variantes faltante. ¿Tú qué opinas amigo?.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:22 20 Ōnt 2022 (UTC) :Piyali! Perfecto, me parece buena idea. Con esto ya podemos tener un mejor orden y saber cuáles son los artículos que hay que agrandar. Voy a traducir también a NHE la plantilla y así las diferenciamos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:21 6 Yēt 2022 (UTC) == Restructurar la Inteterfaz == Hola, he estado leyendo más sobre las variantes del náhuatl; y la que tú propones en la interfaz no es la variante más hablada, que corresponde al náhuatl huasteco de Veracruz, en este caso sería el náhuatl de la Sierra Norte de Puebla quien debería ir en primer lugar y luego el náhuatl huasteco de Hidalgo y después el náhuatl de Orizaba-Zongolica. Pero para evitar que variante se habla más náhuatl y cuál tiene más hablantes, sería mejor que se dejara el náhuatl clásico para la interfaz central y a partir de allí todas las variantes vivas acorde a su número de hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:32 15 Nāuh 2022 (UTC) Estoy leyendo sobre el nombre de Iztapalapa para poner lo del Viacrucis; encontré que náhuatl clásico es Iztapallapan y el en náhuatl de Cholula es Iztapalapan; en clásico es yollotl y en náhuatl de Cholula es yolotl.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:34 15 Nāuh 2022 (UTC) Así quedó mejor ordenada la plantilla de lenguas del náhuatl Primero; el náhuatl clásico, debido a que es una lengua de académicos y por su mayor antigüedad por eso primero. * Le sigue el náhuatl de Orizaba (nlv) por tener el mayor número de hablantes * Le sigue el náhuatl de Guerrero * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Hidalguense * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Veracruzana * Le sigue el náhuatl central * Le sigue el náhuatl de Istmo * Le sigue el náhuatl de Tetelcingo * Le sigue el náhuatl de Michoacán * Le sigue el náhuat pipil del Salvador, por ser una lengua de interfaz en Incubator. Este el mejor ordenamiento por número de hablantes y por antigüedad.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:56 15 Nāuh 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|@Koatochij]] En la base de datos de Ethnologue están los hablantes de cada una. La variante con más hablantes es la Huasteca Veracruzana, le sigue la Huasteca Potosina y luego la Huasteca Hidalguense. Después están la variante de Guerrero, la variante de Orizaba, las variantes de Puebla, la de Tlaxcala y la del Istmo. La clásica ni siquiera figura porque es lengua muerta en Ethnologue. No creo que sea buena priorizar que académicos sean los que tengan que ver los artículos si esto se debe enfocar más al mundo indígena. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:02 16 Nāuh 2022 (UTC) Completamente de acuerdo en priorizar el mundo indígena, pues la variante con más hablantes debe ir primero, si Etnologué así lo dice, pues adelante, yo ayer vi que la Región de la Sierra Norte de Puebla con 80,000 hablantes aprox. pero eso no entra en discusión, puede ser la variante Huasteca veracruzana o la otra, me da igual; siempre y cuando tenga el número de hablantes a la cabeza. Sobre el otro tema, el náhuatl clásico si ayuda bastante, sobre todo en el orden.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:28 16 Nāuh 2022 (UTC) Tampoco es difícil aprender otras variantes ni algo imposible para quien ya habla una variante, la variante de Orizaba tiene mucha similitud con la variante central y las variantes serranas de Puebla. La que sí es poco diferente es la variante de Guerrero; y sobre la variante potosina tampoco es un problema, quien habla la variante de la huasteca Hidalgo, entiende perfectamente la variante de la huasteca potosina.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:38 16 Nāuh 2022 (UTC) :Lo sé, no es difícil aprender las otras, el problema está en que seguramente somos los dos únicos colaboradores activos en Huiquipedia y si nos ponemos a editar también para otras variantes estaríamos ocupando más tiempo en eso que en mejorar las variantes en las que nos estamos enfocando hasta ahora. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:59 16 Nāuh 2022 (UTC) == Variante de la Huasteca Potosina == Entonces hay que anexar la interfaz de la variante de la Huasteca Potosina, porte yo si la entiendo y seguramente tú igual la entiendes, de hecho voy a empezar a editar también en huasteco potosino más artículos. Las diferencias con el náhuatl huasteco hidalguense son pocas, están más en la pronunciación y en la influencia de las palabras; por dar ejemplo armadillo; que hidalguense ayitochij, en potosino es aytochi y en veracruzano es kalolo; o conejo que en potosino es kuatochi, en hidalguense es koatochij y en veracruzano es Kuatochin. Por esa razón las tres variantes van unidas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:04 16 Nāuh 2022 (UTC) :Si hay pocas diferencias no creo que sea necesario hacer la interfaz para la Huasteca Potosina a menos que hablantes de ahí se unan. No estoy a favor de que estemos gastando esfuerzos y perdiendo tiempo duplicando artículos con una o dos palabras diferentes, prefiero que nos enfoquemos en nuestras variantes (NCH y NHE) y solamente corregir las que ya estaban (NHN y NCI). Por ahora no vamos a añadir más. :Por cierto, ya me enteré de que muy posiblemente este año se publicará la norma de escritura oficial del INALI para el nawatl, así que todas las variantes deberán usar la ortografía estandarizada. He visto que el centro ya la usa y las publicaciones de ahí también, por lo que hay que pasar NHN a la nueva. Sin embargo, NHN ni siquiera es realmente del centro. De acuerdo con Ethnologue, es la variante de Tlaxcala, la cual no tiene absolutivo -li ni tampoco tiene -tli (en su caso se usa -tl). :Ah, y otra cosa. La mayoría de los artículos de NCI y NHN que hay son para tirar a la basura. Están plagados de errores gramaticales y de vocabulario que parece que se hicieron sin saber hablar el idioma. En muchos también hay palabras inventadas como Ixachitlan. Yo cualquier artículo que vea en NHN o NCI que sea corto o que esté lleno de errores lo borraré, porque me parece que no aporta nada y nadie le va a entender. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:07 14 Hon 2022 (UTC) La variante potosina se parece a la variante hidalguense, si hay varias diferencias, por que allá no se dice alaxox como en Veracruz, se dice lalax, en SLP, no se dice Koatochij como en Hidalgo, se dice kuatochi, en SLP no se dice kalolo como en Veracruz, se dice aitochi, en SLP no se dice kuamomohtli o tekolotl, se dice umomojtli; así sucesivamente muchas palabras que si existen Veracruz pero que no existen en San Luis Potosí. Es de personas sabias hacer notar tales diferencias, porque en la propia Huasteca todo es diferente de un extremo a otro. No soy potosino, pero conozco la región y la lengua náhuatl que allá se habla en Xilitla. No sabía que todas las variantes usarán una sola escritura, había leído que el INALI sugiere, pero no obliga a ninguna comunidad. NHN no es precisamente solo Tlaxcala, también es Cholula, en el cercano estado de Puebla, donde se escribe ozelotl, ohze, zitlalli, ayohtli, izcuintli; pero también existen las variantes de Milpa Alta, Texcoco y el moribundo náhuatl de Amecameca, las cuales no tienen un código en Ethnologue, pero si están registradas por el INALI como variedades centrales. Respecto a Tlaxcala, no es general escribir Itskuintl, ikniuktl, ayojtl, eso depende mucho de qué zona se habla, si es San Pablo del Monte u otro pueblo de la región tlaxcalteca o poblana. Sería bueno que te dieras una vuelta por Tlaxcala y Cholula para que veas las diferencias a las variantes de otros estados, ya que no tiene relación en nada con la Huasteca.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 15 Hon 2022 (UTC) :La norma de escritura es para elevar el prestigio del idioma. Precisamente se refiere a varios aspectos: :1. Este documento es un alfabeto universal de la lengua mexikatlahtolli (náhuatl) que amplía la promoción de práctica de la escritura y la lectura, posibilita avanzar a nuevos campos científicos y contribuye a incrementar el prestigio social de la lengua. Por lo que no pretende homogeneizar los recursos lingüísticos, sino estandarizar los criterios para usar dichos recursos. :2. En dicho documento se registran palabras de algunas variantes para ejemplificar el uso de las grafías. :3. Cada variante lingüística de la lengua adaptará las grafías (15 consonantes y 4 vocales) a las particularidades de cada región o zona considerando las reglas establecidas en la norma oficial de escritura de la lengua. :4. Se reformará tanto el "Mexikatlahtoltlahkwilolli / Alfabeto de la lengua mexikatlahtolli" como el documento "Norma de escritura de la lengua mexikatlahtolli" por lo menos cada 5 años a partir de la oficialización en el DOF. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:25 15 Hon 2022 (UTC) :En realidad, la variante de la zona centro de Puebla tiene otro, que es NCX. Además, conozco el nawatl de Tlaxcala y de otros estados, pues he estudiado las diferencias dialectales entre variantes, no solo con texto sino también con hablantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:30 15 Hon 2022 (UTC) :Yo sé que hay diferencias, pero ahora mismo no le encuentro sentido a que por conocer una variante nos pongamos a gastar esfuerzos en eso. Primero una variante y luego la otra. Ya nos pondremos con las otras variantes relevantes (NHW, NLV, NGU...) después, pero no ahora que aún las principales (NHE y NCH) no están ni cerca de estar listas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:31 15 Hon 2022 (UTC) Por cierto, también estoy eliminando muchos artículos que no corresponden a ninguna variante de las lenguas del náhuatl, las mando directamente a borrado rápido, porque no tiene caso conservar su redirección o su contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:16 15 Hon 2022 (UTC) :Eso sí, sobre todo las que están basadas en palabras inventadas sin base gramatical o léxica real. También hay artículos que están redactados de forma terrible. Parecen haber sido escritos por niños que medio saben hablar el idioma, porque además de estar redactados como para un trabajo escolar de primaria, hay errores terribles en gramática (en artículos supuestamente del centro y del clásico hay palabras con significado cambiado y verbos transitivos utilizados como si fueran intransitivos, es de locos). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:45 15 Hon 2022 (UTC) Las variantes centrales no son una réplica del náhuatl clásico, hay diferencias y muchos préstamos, de hecho, los diccionarios no son actualizaciones del náhuatl clásico, cada variedad tiene sus peculiaridades, no son estandarizaciones gramaticales de una variante nuclear; lo he visto con el uso de uala o huala, que en clásico seria hualla y traducido como venir, por dar un ejemplo. Ni los diccionarios se ponen de acuerdo con traducciones literales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:56 15 Hon 2022 (UTC) :No me refería a eso, me refiero a que son errores gramaticales y de significados inventados. Tampoco hablo de los diccionarios, se supone que hablantes saben hablar su idioma, no necesitan checar diccionarios de clásico, pues es obvio que conocen la gramática y la deben aplicar de la misma manera. Además, los ejemplos que mencionas son la misma palabra, pero con escritura diferente (es decir, es lo mismo, como si escribiéramos español moderno y antiguo: cabeza vs. cabeça). De todos modos, una vez que se publique la norma en el INALI habrá que adaptar todo a su ortografía, otra cosa son las variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) Estoy de acuerdo con usar una escritura, por cuestiones políticas y sociales se usan las ortografías obligatorias, una de ellas es la ortografía del portugués de Portugal y otra la del portugués de Brasil, dos ortografías con diferencias de escritura y pronunciación, pero que usan un alfabeto común para intentar normar una lengua universal. Si cambia mucho la gramática, pero no la sintaxis, por eso es que se entienden los de Brasil con los de Portugal. ''Cómo você se chama? (Brasil), Cómo tú te chamas? (Portugal)''.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:39 15 Hon 2022 (UTC) :Es como el español: ¿cómo te llamás vos? vs. ¿cómo se llama usted? vs. ¿cómo te llamas tú? vs. ¿cómo tú te llamas?, todas diferentes variantes y con pronunciación diferente, pero usan una misma escritura. Si no, sería "shyamás", "usté", "yamah", etc. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:44 15 Hon 2022 (UTC) Me parece buena esa idea y me gusta eso de intentar usar una sola escritura, que es lo mismo que el INALI le pide a los hablantes de las distintas variantes, aunque algunas lenguas del náhuatl ya pueden ser consideras como tal y no un dialecto. Por dar un ejemplo; el pipil de El Salvador ya es casi una lengua diferenciada como gallego y portugués o gallego y asturiano. Lenguas como el mexicanero de Durango que difiere mucho en gramática y sintaxis y que pueden ser lenguas nahuas distintas y no variantes dialectales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 13:53 15 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que es lo mejor, además de que apoyamos a la difusión con Wikipedia. Y el pipil de El Salvador pues sí es considerado otro idioma, por eso tiene aquí un apartado, pero de todos modos tiene su base en la Incubadora. Por cierto, encontré que "mexicano del centro" está clasificado como NHV, me parece que sería ideal ir relacionando este código a lo que sí es del centro y no lo que es de Tlaxcala (NHN). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:41 15 Hon 2022 (UTC) :Y para mantener unidad también con el nombre y así que pueda cambiar y modernizarse su ortografía, lo dejaré como Wikipediah (pues con la -h final le da distinción, además de que usa la regla de -h a préstamos terminados en vocal). El que lo lleva diferente es el pipil, pues ellos usan -j, por eso ellos dicen Wikipediaj, pero viene siendo lo mismo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:53 15 Hon 2022 (UTC) El código de NHV, corresponde a Temascaltepec; la variante de allí no está en centro del país; Temascaltepec tiene una influencia fuerte de las variantes de Guerrero y Michoacán, por la razón que Temascaltepec está en la Tierra Caliente, bajando el Valle de Toluca. Ethnologue no tiene aún un código para designar las variantes del náhuatl de Milpa Alta, Texcoco, Amecameca, San Miguel Canoa y Calpan solo asigna al código NHN como la variante Tlaxcala-Puebla, en la que incluye a Cholula y a Tlaxcala; pero Tlaxcala es una variante distinta al náhuatl de Cholula, allí se dice itskuntl, para decir perro y en algunos pueblos dicen chichi como San Pablo del Monte. Faltan códigos para designar todas las variantes del centro del país, solo el INALI tiene catálogo de las variantes centrales, pero el INALI no asigna códigos. También falta un código para la variante de Acaxochitlán, Hidalgo, la cual solo el COLMEX tiene una publicación de esta variedad [https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED378796.pdf Náhuatl de Acaxochitlán], pero Ethnologue no tiene código aún. Creo que es necesario escribirle a Ethnologue que le faltan códigos nuevos como el náhuatl de Cholula y Amecameca, el náhuatl San Miguel Canoa, el náhuatl de Texcoco, el náhuatl de Milpa Alta y el náhuatl de Acaxochitlán. Falta mucho por mostrar y aprender en este tema lingüístico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:28 15 Hon 2022 (UTC) :Es cierto que faltan códigos, habría que hacer una propuesta a ISO-639-3. Por ahora, el de Acaxochitlán está clasificado como NCJ, por área lingüística. Y yo creo que, aun así, el de Temascaltepec (NHV) queda mejor para incluir las variantes centrales que NHN, pues NHV se denomina "mexicano del centro bajo", el que aún no tiene código es "mexicano del centro alto", que es el que esperamos, por lo que NHV puede servir por mientras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:33 15 Hon 2022 (UTC) No creo, porque árbol en Temascaltepec se dice kojtli, mucho más parecido a la variante de Guerrero o Coatepec Costales, olla es xontli, rosa es oxa, oso es uxu, loro es alutl, cerdo es kuyametl y escasamente se dice pitsotl, automovil es nenenki, pescador es michtekatl; nada tiene de relación con el habla de Texcoco y Amecameca, a pesar de estar dentro del mismo estado; que Temascaltepec esté en EDOMEX no significa que la variante tenga relación con Milpa Alta o Texcoco. En algunos estudios se dice que el náhuatl de Temascaltepec está más emparentado con el que se hablaba en Jalisco o se habla en la Sierra de Guerrero.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:40 15 Hon 2022 (UTC) :Mmm sí he visto que en Ethnologue mencionan ese parecido. Yo apenas conozco la variante, pero bueno, tiene sentido. Claro, de todos modos la diferencia con NHN es enorme. ¿Qué tal si mejor lo dejamos como NCX? Es la variante central de puebla y le encuentro más parecido a Milpa Alta y Texcoco que las otras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 15 Hon 2022 (UTC) Yo usaría NAH para las variantes centrales como Milpa Alta o Cholula que se aferran a la escritura clásica, NHN para la variante Tlaxcala, la cual si conozco bastante; y NHV para la variante de Temascaltepec la cual tiene similitudes con las variantes NGU y NAZ. Y hablar con Ethnologue que asigne nuevos códigos a Cholula, Texcoco y Milpa Alta. Mientras que Acaxochitlán puede unirse al Náhuatl de la Sierra Norte de Puebla (NCJ).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:45 15 Hon 2022 (UTC) :Pues lo mejor sería reemplazar lo que está en central por NHN. Conviene más, pues la variante tlaxcalteca tiene 40,000 hablantes según Ethnologue, así que se entenderá mejor. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:48 15 Hon 2022 (UTC) ¿Y Cholula, Canoa o Milpa Alta dónde quedan? Esas variantes no usan la escritura de Tlaxcala, hay que respetar la escritura clásica que ellos usan por eso se deben quedar en NAH.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 15 Hon 2022 (UTC) :Esas variantes apenas tienen hablantes. El enfoque que debemos darle a Wikipediah es que más gente tenga acceso, por eso mismo NHE y NCH son nuestra prioridad. Una vez que tengamos buen avance en esas, seguirán NLV, NGU y NHN. Además, NAH es el código de todo el idioma en general, no puede asignarse solamente a esas variantes, pues ni siquiera figuran entre las más habladas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:59 15 Hon 2022 (UTC) Por eso, allí deben quedar, en NAH, hasta que Ethnologue les asigne código; tampoco se debe elimar, allí es donde se quedará ese material de las variantes de Cholula, Milpa Alta y Amecameca que usan escritura clásica. O si te parece, lo pasamos al clásico, porque estas también son lenguas vivas y el planteamiento es la recuperación de vocablos de lenguas vivas como Milpa ALta, Cholula, Texcoco y Amecameca, lenguas centrales que no deben ser despreciadas a pesar de que tienen pocos hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:05 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, me parece mejor pasarlos a clásico, así lo dejamos en NCI y conserva también su escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 15 Hon 2022 (UTC) En Milpa Alta es yecatl, Cholula es ehcatl, Tlaxcala es ejekatl y Texcoco es ehekatl; En Milpa Alta es Axolotl, en Cholula es Acholotl, en Tlaxcala es acholotl y en Texcoco es axolotl, en Milpa Alta es Xalco en Texcoco es Chalco, en Milpa Alta es Ocelotl, en Texcoco Ozelotl, en Tlaxcala es Oselotl y en Cholula es Ozelotl. Hay notables diferencias, pero ese material amplio no se va a eliminar porque es trabajo que ha sido rescatado de variedades centrales, no es capricho personal, es respeto a las pequeñas variedades, y no se hace mala idea que pasen al clásico, de todos modos Cholula, Texcoco, Milpa Alta y Amecameca están muy cerca de lo que fue la antigua Tenochtitlán.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:17 15 Hon 2022 (UTC) :Perfecto, entonces podemos dejarlo en NCI y ahora poder poner Tlaxcala en NHN como debe ser. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:19 15 Hon 2022 (UTC) Eso me parece muy correcto, también hay que anexar Náhuatl de la Huasteca Potosina, creo que es la tercera lengua más hablada después del náhuatl huasteco veracruzano y náhuatl huasteco hidalguense (la que hablaban mis antepasados).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:23 15 Hon 2022 (UTC) :Bien, pues hay que mantener un orden. Creo que es fácil adaptar las variantes a la ortografía del INALI, así mantenemos la unidad en la escritura. Supongo que la que dejaremos en su ortografía es NCI. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:19 15 Hon 2022 (UTC) Yo te sugiero que se respete las grafías de cada variante, eso va llevar un largo proceso; pero de entrada las lenguas náhuatl habladas en Veracruz ya usan esa ortografía estandarizada, por la razón que la prouesta viene del IVELI. Pero las demás variantes no usan tal ortografía, en las universidades de la Huasteca Hidalguense y Potosina, siguen usan la escritura de la SEP, nauatlajtoli o nauatl; eso es algo que sigue normado en este momento en estos estados, aún no se ha dado nada oficial en Hidalgo y creo que el estado de Guerrero también pasa lo mismo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:30 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero esto sirve para que vayamos adelante y luego, una vez que se oficialice para todos, pues no nos quedemos atrás. Es inevitable que se va a publicar la norma de escritura, si hoy no la aplicamos con variantes como NCH, una vez que sea publicada y usada por todos entonces habrá que hacer trabajo doble, que sería cambiar todo a la ortografía estandarizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 15 Hon 2022 (UTC) [https://www.gob.mx/cms/uploads/attachment/file/3050/vocabulario_nahuatl_WEB.pdf Náhuatl de la Huasteca Hidalguense.], [https://teeh.org.mx/portal/index.php/14-sample-data-articles/2295-nahuatl-de-la-huasteca-teeh-jdc-044-2021 Constitución del estado], [https://sites.google.com/site/huastecahidalguense18111610/about-the-location ortografía del náhuatl huasteco hidalguense]. == Fechas == En náhuatl central y náhuatl clásico he arreglado las fechas, la transcripción anterior estaba mal. En náhuatl clásico debemos usar la fecha del Tonalpohualli, más no el calendario gregoriano para darle más identidad al clásico. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:26 15 May 2022 (UTC) :Creo que Akapochtli maneja bien el Tonalpowalli, habría que consultar con él cómo funciona el calendario, porque yo no estoy seguro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:08 14 Hon 2022 (UTC) Si claro, creo que él sabrá mucho sobre tonalpouali.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:06 15 Hon 2022 (UTC) == Colores (tlapalli o tlapalmej) == Quería comunicarte que ya cambié la interfaz de los colores con la variante de huasteca veracruzana y anexé las otras formas de decir los colores en otras variantes náhuatl, yo creo que esa es la riqueza del idioma, que no necesita estar estandarizado o abrumado por una variante con mayor número de hablantes. Quién verdaderamente habla y conoce el idioma náhuatl entiende más de cinco variantes diferentes de la lengua, no se necesita ser experto en uno solo; lo mismo pasa con los hablantes de mixteco, de zapoteco, de otomí o de mixe, hablantes que comprenden muy bien varias variantes dialectales. Panolti noikni [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:28 15 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pero son artículos de una oración. Con esto se está repitiendo el error de los antiguos editores, que es crear y crear artículos, pero nunca tienen valor real. Además, aquí no se usa tlapalli, color se dice ixneska. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:42 15 Hon 2022 (UTC) En la Huasteca potosina e hidalguense se dice tlapali, aquí hay una fuente: [http://avanthooft.net/vocablos.html]; así como acá en sur, que se escribe tlapalli.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:47 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero yo me refiero a "color" en NHE, no a NCH ni NHW. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:50 15 Hon 2022 (UTC) Tengo el diccionario publicado en Varsovia sobre la lengua náhuatl huasteca veracruzana redactada con grafía clásica por John Sullivan, allí voy viendo algunas diferencias de la variante huasteca veracruzana con las otras variantes huastecas y las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) :Hay un grupo de nahuahablantes donde andamos compilando más palabras, ahora usando la ortografía del INALI por lo mismo, mostrando las diferencias dialectales entre variantes de muchos estados, sin dejar de lado el clásico (aunque este en realidad debería llamarse "náhuatl virreinal", pues es una "estandarización" hecha por frailes y nahuas nobles en ese periodo, no es el náhuatl prehispánico ni mucho menos el origen de ninguna variante). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:07 15 Hon 2022 (UTC) ''Chipahua; eli ce tlamantli quence itztatl iixnezca. John Sullivan.'' Ha sido muy difícil poner de acuerdo a todos los hablantes, por eso es bueno leer mucho para poder aprender más.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:27 15 Hon 2022 (UTC) Está muy de moda en todo el mundo, presumir hablar correctamente un idioma como un nativo, pero escucho jóvenes nativos de español que hablan horrendamente el idioma español, mejor, gente de otros países que hablan otros idiomas, se expresan mejor que un hablante nativo. Lo mismo está pasando con muchos hablantes nativos de náhuatl y otros idiomas; una fuerte competencia por señalar quien habla bien y quien habla mal. Asta mostaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:20 15 Hon 2022 (UTC) :Pues eso es algo cierto, un hablante nativo de un idioma no es necesariamente experto en dicho idioma. He visto hablantes nativos de inglés hablar mal y con muchos fallos de ortografía, por ejemplo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:45 15 Hon 2022 (UTC) == Nahuatl huasteco hidalguense. == Esta variedad es la segunda más hablada, tiene su propia escritura, que proviene del alfabeto enseñado por la SEP, en los libros gratuitos que publicaba para la región de Huejutla. Aunque forma parte del náhuatl huasteco, se fue diversificando en cuanto a palabras por influencia del náhuatl hablado en el sur. Su pariente más cercano es el náhuatl huasteco potosino; ambas variantes adoptaron la misma escritura y solo la Huasteca Veracruzana adoptó una escritura distinta por orden del AVELI, así que en cuestión escrita se diversificó el náhuatl huasteco. El problema ahora es que no existe tal decreto en el estado de Hidalgo de que se va a cambiar la escritura, tampoco las comunidades nahuas hablan de que van cambiar su escritura como se usa en el vecino Veracruz. Decir que así se va escribir en el futuro cercano es como fuente original, lo que está en contra de las políticas de Wikipedia. Por el momento, creo que debería quedar como se escribe en este momento y hacer los cambios en el futuro cercano aunque cueste doble trabajo, porque solo así no se viola las políticas de Wikipedia. Si nunca se da tal decreto oficial por parte del estado de Hidalgo y sus instituciones, ya no se cambiará nada, todo queda como se editó desde principio. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:21 16 Hon 2022 (UTC) Me alegra que nos hemos puesto de acuerdo en muchas discusiones, poco a poco se va ordenando esto, aunque tú no lo creas, ha tenido un gran crecimiento esta Wikipedia; y gran parte de ello es tu colaboración, lo que me agrada bastante porque se ha tenido importantes avances.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:24 16 Hon 2022 (UTC) :El de la Huasteca potosina es el segundo y la hidalguense el tercero, según Ethnologue. De San Luis Potosí ya he visto que ya escriben con la W estandarizada, de Hidalgo es cierto, parece que no lo han cambiado hasta la fecha. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:04 16 Hon 2022 (UTC) ::Claro, creo que está muy bien, pues literalmente somos nosotros dos los únicos por aquí. Diría que es mucho trabajo solo para dos personas, pero luego recuerdo que así estamos mejor (he visto todo lo que ha pasado años atrás con Wikipediah y ha sido un desmadre, sobre todo por la gente obsesionada con el clásico que tranquilamente invisibilizaban a las variantes modernas). Estamos haciendo un gran cambio y espero que esto pueda servir para todos los hablantes y no solamente para unos cuantos académicos que solo conocen el clásico. También con todo el avance y el ambiente multidialectal espero que al fin se pueda tomar en serio esta Wikipediah, pues aún hay mucho artículo que no sirve, pero eso es cuestión de tiempo, en unos meses serán más los artículos completos que esos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:12 16 Hon 2022 (UTC) == Creación de artículos == Hay que frenar este tema de crear artículos sin parar. No podemos estar haciendo artículos con una foto, una tabla y un párrafo, luego duplicarlo en tres o cuatro variantes y seguir creando otros como si nada. Si comenzamos un artículo es para avanzarlo y terminarlo cuanto antes. Yo tengo entre 10 y 20 artículos a la vez para ir avanzando en cada uno poco a poco, pero no hago un artículo aleatoriamente. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es estar contra las variantes, es por la seriedad del proyecto. "Huiquipedia" se volvió un chiste cuando se empezaron a hacer artículos así por los anteriores usuarios. "Wikipediah" ahora es lo que planeamos, que haya artículos serios, completos, con sintaxis, gramática y vocabulario correcto. Voy a marcar como "destruir" todos esos artículos que no tengan nada útil, de cualquier variante que sea. Por ejemplo, [[Tlapalli]] solo dice "tlapalli kah tlawilli", eso es lo mismo que hacían antes en Wikipediah. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) Además de eso, creo que es muy importante que NO se mezcle información de artículos a la hora de crearlos. Está muy mal esto porque a la hora de editar se vuelve un revoltijo. Hace rato tuve que editar la página de [[Koskatlan]] porque tenía información de [[Kwahtemallan]] y eso me revolvió bastante, prácticamente borré todo y lo reescribí. Crear artículos no es copiar y pegar de otros y luego solo cambiar la información porque no son plantillas, cada uno tiene sus propios datos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) Demasiados artículos NHN y NCI son desechables, principalmente por estar todos mal escritos y con palabras incluso inventadas, pues al parecer he visto que se guiaban en base a un diccionario que ni es fiable ni tiene lógica, he checado lo que mencionaban usuarios antes. Es prioridad que no se vuelva a caer en esto. De verdad pienso que es muy importante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) El hecho de que se permitan variantes no significa que vamos a incluir cinco solo porque se nos antoje. Cada uno a su variante y ya. El saber hablar nawatl no implica que tengamos que andar creando artículos para otra variante y menos cuando todos aquí somos conscientes de que los artículos que llevamos escritos en nuestras respectivas variantes no están acabados y los que hay escritos son muy pocos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es solo corregir lo que ya hay. Estamos comenzando DE CERO. Es decir, eso de que hay +7000 artículos es solo una ilusión, un espejismo. He checado las wikipedias de otros idiomas indígenas de América, como quechua, aimara y guaraní y son mucho más serias que esta. Los artículos no se dejan a medias y sobre todo los importantes son los que están completos. Esa debe ser nuestra meta. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) Acerca de la escritura en general no hay problema. Aquí ya acordamos que la ortografía principal es INALI por NHE, pero siempre hay libertad para otras variantes como NCH (que usa SEP) o NCI (que usa ACK, aunque el clásico ni siquiera se escribía con esta, dejé bien claro que mucho de lo escrito en su época, ya que es una lengua muerta y no creo que se justifique que haya "estudiantes", era con la ortografía jesuita o similar). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) No me gusta el desorden que hay con el resto de variantes que no son NHE. Trato de organizar todos los artículos de NHE que están en proceso y que aún no se han iniciado, pero del resto de variantes no parece que sea así incluso habiendo categorías para ello. Yo simplemente tengo [[:Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah|esto]] para los que son NHE y están en proceso. Luego tengo [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli|esto]] para escribir más adelante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) :Y en el desorden también entra que en algunos artículos de variantes no se está usando la [[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli|plantilla estándar]], la cual es esencial para manejar bien el orden dialectal. Asimismo, el desorden está en muchos más artículos, como algunos que al parecer son NHE, pero no tenía idea de su existencia y tienen todo revuelto. Por casualidad me encontré con los artículos de los colores y hasta estaban mal, pues ya mencionamos antes eso de que se dice "ixneska". Ni siquiera son útiles hasta ahora porque tienen unas cuatro fotos y un renglón que no está ni terminado, reflejo de las mismas acciones que realizaban los antiguos editores. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) Por último, he invitado a más nahuahablantes de un grupo para participar en este proyecto. Son hablantes de algunas variantes. Muchos de la Huasteca, algunos de Guerrero y Orizaba y otros de Puebla y Texcoco. Estarán editando también o me proporcionarán la información para yo añadirla, eso aún no me ha quedado claro, pero lo mejor es que así se agilizará el trabajo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) :Claramente esto será con artículos extensos o por lo menos con varios párrafos, información que le corresponde (y no mezcla de información como lo que sucedió en Koskatlan y otros artículos) y avance activo, pues no se puede dejar esto al aire como se ha estado haciendo por años en este proyecto: crear y crear artículos fantasma. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) == Tema de variantes == @[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]], oye, apenas vengo leyendo hoy lo que se escribieron tú y Cuaitl en sus respectivas discusiones. Vengo a decirte que me parece muy ignorante la postura de ese tal Cuaitl y que no es alguien al que se le deba de hacer caso, pues como podrás ver en su discusión, Akapochtli ha desmentido decenas de veces lo que Cuaitl afirma. En fin, ¿cómo ves que hay gente que sigue creyendo que el clásico es la base o la madre del nawatl cuando está muerto desde hace mucho? Lo peor es que cree que es la lengua que los mexicas hablaban, cuando se conoce que el clásico es una mezcla del tekpillahtolli de varias ciudades hecha durante el virreinato y que desapareció hace un par de siglos. El mexicano de la Huasteca es hablado por un millón de personas y los documentos oficiales del gobierno escriben en esta variante. El clásico no lo habla nadie como lengua materna, porque está muerto y no quiere aceptarlo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:11 24 Hon 2022 (UTC) El clásico es complejo y no tiene utilidad para un hablante de lengua náhuatl, las variantes si son de utilidad por el hecho de ser lenguas vivas, las variantes tienen una antigüedad comparable al clásico y una vigencia comparable al español, yo ya mandé a la carpeta de eliminación muchos de los artículos supuestamente de origen clásico, cuando comprobé que son palabras que no existen en el clásico, de manera automática las mandé a borrado rápido. Todavía ando revisando artículos viejos, palabras como ''altepecalpolli'' no existe en ninguna variante y la cambié por altepetlahtocan, que es más correcto en la lengua de Cholula para evitar borrar los artículos. Sobre Cuaitl, lo puedes bloquear un año o dos y no es necesario pedir su bloqueo a nadie, y si no entiende lo que aquí se discute; puedes solicitar su expulsión a todos los que aquí editan. Creo que así funciona en los otros proyectos. Que interesante lo que has escrito, me parece bonito que se integren más usuarios de otras variantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:23 24 Hon 2022 (UTC) Yo me he fijado en que muchas de sus afirmaciones o palabras no tienen fundamento. Además, dice que solo dividimos y ese tipo de pensamiento respecto a la riqueza de las variedades es retrógrada y pobre. Lo gracioso es que es el mismo tipo de pensamiento de esos que suelen argumentar su postura en base a Sahagún, por ejemplo, cuando la obra principal que escribió (Códice Florentino / Historia General de las Cosas de Nueva España) está en nawatl de Koatepek (código ISO: naz), otra variante más. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:34 24 Hon 2022 (UTC) == Control de artículos == A mi me ha ayudado poner plantillas en todos los artículos, así se tiene más control de los artículos y que no queden artículos suelos que están volando sin sentido y sin comprensión del mismo. Todo lo que no tiene traducción fiable o que no tiene utilidad alguna como lectura lo voy eliminando colocándole la plantilla de borrado rápido. Ahora son menos los artículos en NCI y en NHN los que van quedando en Huiquipedia. Pero no tiene caso eliminar los de lugares, pueblos, ciudades, estados o países; tarde o temprano se van a tener que abrir y editar nuevamente, lo que voy revisando es que tengan una literatura más sencilla y comprensible, así como mayor contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:51 24 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que de lugares, pueblos, ciudades, estados o países solo habría que borrar todo lo que no tenga sentido. Del resto de artículos me parece que lo mejor es mandarlos a borrado porque no están bien y siguen acumulando el número por +7000, el número más real debería estar por lo menos entre 1000 y 3000. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:14 24 Hon 2022 (UTC) :¿Sabes si hay alguna forma de ver la lista completa de artículos? Quiero ponerme a ver uno por uno y marcar para borrar los que no tengan nada o estén todos ininteligibles. Ya le comenté a Akapochtli y borrará todos los artículos que marquemos para borrado. Espero que el número total de artículos se reduzca bastante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:18 24 Hon 2022 (UTC) Me parece bien; aquí puedes ver los artículos editados [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar].--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:36 24 Hon 2022 (UTC) :Gracias. Aun así estos son solo los no categorizados (me aparecen 274), ¿dónde aparece la lista de todos en general? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:59 24 Hon 2022 (UTC) Encontré este [[https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar]]; tal ves sirva para revisar con más detalle.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:11 24 Hon 2022 (UTC) :Pero ese enlace es el mismo... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:16 24 Hon 2022 (UTC) : [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Moch%C4%ABnt%C4%ABnZ%C4%81zaniltin] Parece que es este.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:43 24 Hon 2022 (UTC) ::Parece que sí, muchas gracias! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:53 24 Hon 2022 (UTC) Para eso estamos, para apoyarnos todos y sacar un buen proyecto.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:54 24 Hon 2022 (UTC) :Muy bien! Por cierto, Akapochtli ya está comenzando el borrando todos los artículos marcados para eliminar. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 25 Hon 2022 (UTC) :Piyali, ¿podrías ayudarme un poco marcando todo artículo que veas que no tiene más que un renglón o un renglón, una tabla y una foto? De preferencia todo lo que está en clásico y central (pues ya sé que lo que está en huasteca es lo has hecho tú y se va a continuar). También los artículos que tengan muchos títulos, pero nada o prácticamente nada de contenido. Ya llevo muchos, pero aún me faltan para por lo menos llegar a mil. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:01 25 Hon 2022 (UTC) No todos los artículos en náhuatl central están mal, muchos se rescatan y también algunos del clásico. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:01 25 Hon 2022 (UTC) :Por eso, yo lo que dije son artículos de un renglón o que solo está lleno de títulos y no hay nada de contenido. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:18 25 Hon 2022 (UTC) Como dice Akapochtli, es enorme la cantidad de artículos que hay que eliminar, apenas va el principio y ya se mira lo difícil que es esto. Algunas palabras no deben eliminarse como el caso de maitl, cuicatl o xihuitl, lo que tenemos que hacer es borrar el contenido y fusionarlo con un artículo más grande o que sea del tema. Tlaxkamatij noikniuan.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:03 25 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pues eso haremos. Como siempre, es genial que quedemos de acuerdo en lo que se va a realizar en la Wikipediah. ¿Qué opinas de la interfaz? ¿Cambiarías algo a como está ahora? ¿Te parece que se entiende bien para la Huasteca hidalguense? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:23 25 Hon 2022 (UTC) Como que le falta algo, además de que se debe mantener unidas todas las variantes, siento que falta algo, pero no sé qué.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:30 26 Hon 2022 (UTC) == Interfaz == Tonalti Languaeditor. Me da gusto que te estés coordinando con Koatochij y que se den cuenta que las correcciones necesarias para mejorar Wikipediaj no son nada sencillas, todo lo contrario, es una labor titánica. Por eso ahora ya pueden imaginar que para mi sólo, me estaba llevando mucho tiempo y los avances no eran muy visibles. Van por buen camino. Pero sí te voy a pedir un favor, la interfaz en Translatewiki no la modifiques. No sé quién cambió los permisos, pero se supone que solo los administradores deben modificarla, simplemente imagínate que Cuaitl accediera a la plataforma y reconfigurara todo a su propia visión (¡Qué horror!), o que varios usuarios no estén de acuerdo con un término e inicien una guerra de ediciones; todo sería nuevamente un relajo. Yo detuve la modificación de la interfaz en parte porque debe de haber concenso ENTRE hablantes NATIVOS (aparte de la falta de tiempo) acerca de algunos términos. En este caso no es sólo que Koatochij y yo nos pongamos de acuerdo, sino lo ideal sería tener una especie de consejo donde se dé cabida a hablantes de Guerrero, de la zona de Zongolica (sur de Veracruz), de la Sierra Norte de Puebla; y así entre todos, decidir cuál palabra funciona mejor. Mientras no haya tal respaldo, la interfaz debe permanecer (con algunas respectivas mejorías) sin los cambios que estás implementando. Tlajpaloli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:31 25 Hon 2022 (UTC) :Me parece bien, pues hay que integrar más gente al proyecto. Hasta hace poco no había hablantes que de verdad supieran hablarlo y por eso ahora hay términos que sí son los que se usan en la región huasteca. Yo también me he estado basando en la opinión de otros hablantes que conozco para ello, aunque la mayoría son de la Huasteca, porque no quiero que todo quede en solo mi opinión. De hecho, también es la razón por la cual voy a integrar nuevos usuarios a este proyecto, pues de está forma no quedará todo solo en lo que nosotros, un par de personas, creemos que está bien para los artículos, al final hacemos esto por la gente que va a poder utilizar esto en el futuro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 25 Hon 2022 (UTC) == Traduccion == Hola! Estoy escribendo da Italia. Me gustaria saber como se escribe "selección mexicana de futbol" en nāhuatl. Espero que me ayuda. Gracias!!! [[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|Green Weave]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Green Weave|discusión]]) 08:38 29 Hon 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|@Green Weave]] ¡Piyali! Ya añadí la traducción a Wikidata. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:38 3 Chicōn 2022 (UTC) == Los artículos nhn están en categorías == Piali noikni; todos los artículos de náhuatl central están dentro de categorías. Te lo explico; [[:Neneuhcāyōtl:Cualli tlahcuilolli]] es la categoría de los artículos de exelencia; al momento no hay ninguno, porque deben pasar por una votación, una revisión de estilo, de ortografía y de redacción. La siguiente categoría es [[:Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]], son los artículos extensos. La categoría [[:Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] son los artículos en desarrollo, la [[:Neneuhcāyōtl:Tepitzin tlahcuilolli]] son los artículos en procesos de revisión y [[:Neneuhcāyōtl:Tlapehualiztli]] son artículos pequeños que están en revisión y proceso de crecimiento; de los artículos tlapehualiztli se pueden eliminar sin son muy pequeños o se pueden fusionar con otros artículos relacionados al tema. Muchos artículos escritos en ortografía central siguen sin categorizar y sin revisión, los cuales pueden ser eliminados. En Nahuatl central ya está ordenándose, lo mismo podría ser para otras variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:06 29 Hon 2022 (UTC) == Hard to find translation == Some of [[wikidata:Q23492|official language <small>(Q23492)</small>]] in [[wikidata:Q96|Mexico <small>(Q96)</small>]] are [[wikidata:Q1321|Spanish <small>(Q1321)</small>]] and [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]]. I wish to add the [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]] [[wikidata:Property:P1448|official name <small>(P1448)</small>]] in [[wikidata:Q164089|Mexico national football team <small>(Q164089)</small>]] but I can't find the translation... Could you kindly help me? Many, many and many thanks in advance!!! [[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53|2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53]] 14:33 29 Hon 2022 (UTC) == Cambié Yokatlan por Yukatan == Piali noikni; he realizado un cambio importante del estado de Yucatán en la variante que más usas. No creo que sea necesario hacer traducciones fonéticas bastante complejas como Yokatlan; con Yukatan basta; porque es más sencillo entender a que estado nos referimos y también porque su etimología (yolotlahtolli), no es náhuatl; es una etimología del maya yucateco y por eso la traducción literaria es más correcta que la interpretación fonética (yokatlan). Gracias por traducir a Cuahuillan, en la variante central se entiende bien que se refiere a la madera de los árboles. Tlaxkamatih nowampo.@ [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:01 25 Chicōn 2022 (UTC) :Piyali, investigué las fuentes antiguas y el análisis etimológico de Campbell y todo indica que Yucatán es una palabra nawatl. En las primeras fuentes virreinales aparece el nombre como "yucatla", además de que Campbell menciona que viene de "yokatl". No es interpretación fonética, además de que se entiende claro. Por eso el sufijo -teco, porque -tekatl es el sufijo gentilicio para el locativo -tlan. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Hay mucha discusión sobre el tema, numerosos autores tienen sus teorías, aunque la más aceptada es ''U yúu a'ak t'aan'' que sería como algo así ''no comprendo nada'', y que deriva del maya yucateco. Pero lo que si no tiene discusión es ''yucateco'', que es locativo de Yucatán y si es raíz náhuatl. Hay varios estados con discusión compleja; otro es Chiwawa. Qué según autores viene del rarámuri ''Chiwara'' y otros que dicen que viene del náhuatl Chichihuahua, que supuestamente el verbo ''huahualoa'' es ladrar; y que en náhuatl sería como ''lugar de perros que ladran''. Numerosas etimilogías son complejas y todas muy bien respaldadas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:36 25 Chicōn 2022 (UTC) :Pues eso, si los primeros españoles escriben "yucatla" (incluso Bernal Díaz del Castillo lo escribe "Yucatlan") y -tekatl (en español -teco) viene de -tlan, pues no sé por qué hay tanta confusión entre los autores contemporáneos. Si no viniera de -tlan no sería -teco. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Nunca se ha discutido el locativo, lo discutido es el origen de la palabra, la cual no tiene origen bien definido y una etimología oficial.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:55 26 Chicōn 2022 (UTC) Pialli; ya leí las fuentes que me recomendaste donde Yucatán viene del náhuatl y es completamente incorrecto que su etimología provenga del náhuatl, Bernal Díaz del Castillo nunca aseguró que venga del idioma náhuatl; en su etimología era yuca y tlati, donde yuca es una palabra del idioma taíno, es decir tierra de yucas. Pero la mayoría de investigadores aceptan que el topónimo es del origen maya; por lógica, Yocatlan no existe y es una mera invención. Como veo que te enfocas mucho en la fonética, te recomiendo Yokatan en vez de Yokatlan. Así no hay problema y se respalda en lo fonético.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:25 30 Chicōn 2022 (UTC) ¿Qué opinas si hacemos el cambio a Yokatan?--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 30 Chicōn 2022 (UTC) == [[Benito Juárez]] == Piali noikni; He creado este artículo en náhuatl huasteco veracruzano, pero no tenemos plantilla para presidentes del país, estaba usando el de gobernante como tlatoani, pero veo que no es una plantilla conveniente y preferí quitarla. Estamos en contacto. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:43 28 Chicōn 2022 (UTC) oeju2xu5e14k0m8se85q9wmyuxfilv4 501313 501295 2022-07-30T19:10:06Z Koatochij 19758 /* Cambié Yokatlan por Yukatan */ wikitext text/x-wiki __TOC__ == [[Nuevo León]] == En la variante potosina se diría Nuevo León Tlatilantli, pero en la variante hidalguense se usa tlajtokayotl, en Chicontepec se diría Nuevo León tlalli, así que Tlatilantli Nuevo León suena a una sintáxis muy clasíca. Esa es la primera correción que debo hacerte--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:24 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me imagino que consultaste este texto. [https://www.ceenl.mx/consulta/2020/consulta_indigena/misc/docs/Version%20Nahuatl%20acuerdo%20CG592020.pdf] No. Ni siquiera había leído ese texto, pero es probable que lo acabes de buscar en Google, ya que toda la información del gobierno la encuentras allí. Acá en Nuevo León se dice de esa forma y así quedará porque es oficial. Otra cosa, las palabras se llevan adaptando al alfabeto en todas las variantes. Además, se añade una -h final. No sé de dónde sacas lo del norte de Puebla o lo de clásico. Si lo indicaras estaría bien para discutirlo, ¿no crees? Luego, ni respondiste nada de lo que te acabo de decir en la respuesta anterior, es decir, ni hablante nativo eres, Leo tu artículo otra vez y me doy cuenta de que borraste lo que te acabo de decir. ¿Pensabas que no iba a entenderlo? Y es curioso que digas de Hidalgo, cuando allá prefieren "oksé" en lugar de "seyok" como en Veracruz... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Seyok es de Huautla y Xochiatipan, no es de Atlapexco.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:32 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me resulta muy sospechoso que seas de la CDMX, que comenzaras discusiones hablando en inglés y que no te hagas una cuenta de Huiquipedia. ¿También sabes NHN? Porque por algo creas un artículo en ella diferenciándolo de un NCI supuesto. Y claro, sigues sin responderme nada de lo que dije antes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 6 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi pueblo no uso computadora, mi rol de vida es diferente, aquí en la CDMX si uso PC porque mi trabajo así lo requiere, te suena lógico?. Me imagino que te pasa lo mismo, me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres?--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:38 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Conozco un poco la variante de Cholula, se escucha muy clásico como la Tlacotenco, pero no se usa tampoco Yancuic , se dice Nuevo León.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Almenos estamos de acuerdo que la variante hidalguense no es Yancuic León, es Nuevo León también y no conside la escritura que tú usas con la que se usa en Hidalgo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:43 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Ya me dijiste que viven en Monterrey, pero me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres? tal vez conozco tu pueblo, eso podría ayudar para entender tu variante con más precisión.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:46 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Mi familia ya era de Tochpan. Podría ser que en Monterrey sea diferente al hablado en los pueblos allá, pues acá lo hablado puede haberse mezclado entre diferentes hablantes, pero eso no quita que entra en NHE. Yo antes usaba la ortografía que decía la SEP, pero al ver el tema de estandarización del INALI uso esta desde entonces. Lo de Yancuic ya dije, yo no escribí ese artículo, por eso le puedes preguntar al que lo escribió. Y sí te recomiendo que te hagas una cuenta de Huiquipedia. Sigue siendo sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:51 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Y eso como se hace lo de la cuentaj?, yo soy lector, pero me atreví a escribir porque noté un revoltijo de variantes en tu artículo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:55 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Salvo lo que tu escribes, aunque veo varias variantes juntas, todo lo que aquí está escrito está hecho con las patas, no tiene pies y cabeza. No entiendo por qué dejaron meter a los mestizos y gente extranjera?. Wikipedia solo lo leo, no tengo intensión de ser un escritor activo, aveces salgo y no tengo tiempo completo de revisar. Sé editar porque aprendí en español e inglés, pero no tengo conocimiento al 100 de Huiquipedia.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:59 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Definitivamente. Estoy totalmente de acuerdo contigo. Ya viste varios artículos, ¿cierto? O no tienen sentido o no tienen más de veinte palabras (y mal redactado). Aquí puedes hacer una cuenta: https://nah.wikipedia.org/w/index.php?title=N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Crear_una_cuenta&returnto=Cal%C4%ABxatl&campaign=loginCTA Por cierto, sí hay un problema con usuarios no registrados, y es que ha habido mucho vandalismo en Huiquipedia, por eso todo parece etiquetarse como sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:07 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Yo no le llamo vandalismo, más bien es gente que no conoce el idioma nauatl, la cual se siente dueña y conocedora de la lengua de nuestros abuelos, yo no soy 100% hablante, la influencia de la capital ha hecho que solo use el nauatl cuando voy a mi tierra a aplicar con mis abuelos y mi gente, te iba a criticar por el articulo de Yancuic León, pero sé que tu no lo has redactado, aunque no está tan mal para ser náhuatl clásico. Pero si se desea escribir en dialecto central de Cholula y Tlacotenco, tendría que ser escritura clásica pero con una sintaxis muy distinta al náhuatl clásico antiguo, ya que han tenido influencia de los nahuas de Guerrero y Morelos.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:15 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No hay que tener paranoia, muchos mestizos quieren aprender nauatl, pero ellos solo tienen contacto con el nauatl clásico y desconocen la diversidad de variantes existentes, hay que tener pasencia con ellos porque realmente a ellos les interesa aprender nauatl, a los pilcates de mi pueblo ya no les interesa hablar esta lengua hermosa, se averguenzan. No voy ser muy activo, hoy tuve tiempo de escribir aquí, pero no será así siempre, solo que no borres el náhuatl huasteco hidalguense, se asemeja muchísimo al de veracruz pero tiene algunas pequeñas diferencias, creo que otras variantes merecen existir y no ser estandarizadas.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:21 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No me ha interesado abrir cuenta oficial por todas las barbaridades que aquí están redactadas, veo artículos de grupos de rock que ni conozco o de países que no conozco; salvo tus textos, creo que debo ayudarte a mejorar un poco, yo en mi opinion creo que todas las variantes merecen existir, no hay que ser como los mestizos que bloquean a todo mundo y se cierran a sus círculos, que esta Wikipedia en mexicano tenga varias variantes, así yo aprendo otras. Por eso me enoja que borres lo que escribí, no hay mucha gente que sepa nauatl aquí y creo que no debe de haber guerras de escritura o de textos, al contrario sería que esto sea bien usado, no importa que haya varios artículos de Nuevo León, es mucho mejor que en español, así es más enriquecedor aprender varias variantes diferentes de un mismo idioma.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti Languaeditor, saludos desde la CDMX.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Sí, y tienes razón. Es que en esta Wikipedia hubo un usuario que causó muchos problemas y fue expulsado, pero entró y trató de seguir editando sin cuenta y problemas de ese tipo. Por el cambio del artículo lo primero que se me vino a la cabeza fue que tú eras ese usuario, discúlpame, por eso estuve borrando tus ediciones. Y con lo que dices entonces yo te apoyo totalmente, aunque no sé bien qué se podría hacer con los artículos NHN/NCI como el de Yancuic León, hay muchos así, y los que los redactaron creo que ya no son activos. Y es bastante bueno que haya diferentes variantes. Yo pasé la plantilla de pestañas de variantes de una Wikipedia en otro idioma donde tenía otro uso, y también he hecho una nueva portada (todavía en desarrollo) para incluir las variantes: https://nah.wikipedia.org/wiki/Kalixatl_(ngu) [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:47 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No lo sabía, los mestizos son muy dados al chisme y les gusta crear conflictos donde no hay, no me interesa saber esas cosas, ya bastantes problemas tengo con los que convivo a diario. lo que si preocupa es que Wikipedia es controlada por gente que no comprende nuestra cultura, ellos tienen una forma de pensar distinta a nosotros y nunca nos dejan tomar liderazgo, aquí en mi trabajo hay gente que por el hecho ser blanca cree que debe ordenarnos y mandarnos, por eso Wikipedia no funciona con nosotros los indios, es como si los indigenas entraramos a su mundo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:18 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Una de las razones por lo que no me gusta editar en Wikipedia es que muchos blancos son entrometidos en una cultura ajena a ellos, por eso no me interesa tener cuenta en wikipedia en ningún idioma, pero por la necesidad he creado esta cuenta para ayudarte, yo no soy tan bueno en esto de wikipedia, solo quiero que no se desvie nuestra cultura hacia otro sentido. No me interesa hacer amistad con mestizos o con blancos, no quiero hacerles el trabajo para que ellos se cobijen con el trabajo de nosotros los indígenas, tú me entiendes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:36 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Piali, axan kipia [[Guadalupe, Yancuic León]] ipan tlajko nauatlajtoli. Asta mostlaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 27 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == El clásico == Noikni (mi amigo), he leído en náhuatl clásico y no miro que los textos usen rayitas, creo que esa es otra imposición de los que aquí editaban antes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Puede ser, porque está lleno de artículos que las usan. Los acentos que sí veo en textos clásicos son estos: à, â [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Así es, se usaban acentos circunflejos, aunque ahora la escritura en el nauatl es sencilla, en el nauatl de Cholula y Milpa Alta siguen usando escritura clasica, pero con textos modernos, la variante central semeja al náuatl clásico https://transparencia.cholula.gob.mx/transparencia_file/Transparencia/Articulo77/fraccion-20/FORMATO%20SOLICITUD%20ACCESO%20A%20LA%20INFORMACI%c3%93N%20EN%20NAHUALT.pdf .--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 7 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi variante he tenido que hacer cambios, se dice takatl en vez de tlakatl, se dice ten en vez tlen, tajtoua en vez tlajtoua, creo que se tiene que ser un tanto neutral para que se entienda. De un pueblo a otro hay diferencias.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:34 7 Mahtlāc 2021 (UTC) Oye, que interesante tener una lista de artículos mínimos, aunque a un mexicano le interesan otros temas, lo que me agrada es que los artículos pueden ser traducidos en variantes distintas a diferencia de otras lenguas, lo cual la vuelve más rico en conocimiento, no solo el nauatl clásico es interesante también es bonito leer en otras variantes, Te felicito por tu propuesta de incluir variedades.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:02 9 Mahtlāc 2021 (UTC) Huaxin no dice nada, creo que artículos así deben eliminarse, da risa ver fotos y nada de redacción. O se amplian o se deben eliminar, no hay de otra.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:09 9 Mahtlāc 2021 (UTC) He cambiado el título de la categoría, de [[:Neneuhcāyōtl:Nawatl (nhe)]] a [[:Neneuhcāyōtl:Nawatlahtolli (nhe)]], se entiende mejor a allí coloqué más artículos referidos a la variante del Huasteco de Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:43 12 Mahtlāc 2021 (UTC) Perfecto, ¡gracias! Ya vi también que hiciste la nueva página principal para NCH. ¡Todo va muy bien! Saludos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 12 Mahtlāc 2021 (UTC) falta el nahuatl central, aunque la escritura es la misma que el clásico, su traducción es diferente. Esta lengua se habla en Cholula y Milpa Alta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:06 12 Mahtlāc 2021 (UTC) La plantilla del náhuatl central ya está, pero aún no está correcta: [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k]]. También faltan por corregir las demás variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:09 12 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[:Wikipediah:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] == Mira, he cambiado a redirección tu plantilla para que lo podamos repetir esto en todas las variantes del nauatl, ya lo pasé a nauatl huasteco hidalguense. ¿Cómo ves los cambios?, quiero repetir tus artículos al nauatl huasteco hidalguense e ir escribiendo en más varaintes los mismo artículos, esto está muy bien para empezar a poner orden. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 16 Mahtlāc 2021 (UTC) No creo que sea necesario que haya otra plantilla como esta [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah]], pienso que uno para cada variante es suficiente, así podemos ver en cual falta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 16 Mahtlāc 2021 (UTC) Estoy intentando arreglar la parte de los artículos que toda Wikipedia debe tener, [[Huiquipedia:Amatlahcuilolli tlen monequi ipan nochi Huiquipedia ica nahuatlahtolli]], cuesta mucho hacer esto, pero aquí están todos artículos para no tener varias plantillas, falta ir traduciendo todo y hacerlo también en las demás variantes. Me gustó esta propuesta que me mostrate.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 00:36 17 Mahtlāc 2021 (UTC) Es perfecto, parece que es mejor tener una plantilla para cada variante. Comenzaré a traducir varios artículos de la lista para que ya estén disponibles y así vamos ampliando. ¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:29 18 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti, si, me gustó bastante, tlatskamati noikni.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Hice una corrección, en varainte veracruzana de la Huasteca no es yolkatl, la palabra es tlapiyalli y su plural sería tlapiyalmeh, de la misma manera que en el náhuatl hidalguense y potosino. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:06 29 Mahtlāc 2021 (UTC) Gracias, igual eso lo sé, aunque ahí quería diferenciarlo de los términos más específicos "tlapiyalli" y "tekwani". Por cierto, ya terminé lo principal de la lista de artículos esenciales, ¿qué opinas? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 29 Mahtlāc 2021 (UTC) == Saludos == Pialli Languaeditor. Veo que te decidiste a colaborar de este lado de la Huiquipedia y no sólo en español; bien por eso. Ya le dejé un mensaje a @Koatochij donde le menciono que existen políticas para contribuir, una de las principales es que ya no se van a usar macrones para las vocales largas, de hecho, ningún día crítico. Me parece bien el esfuerzo que están haciendo, pero me gustaría más que se enfocarán en una variante en concreto; así, si Koatochij tiene por lengua materna el mexcatlajtolli de Veracruz, pues que escriba artículos en su variante y porque no, que mejore la interfaz, aunque está haciendo cambios incorrectos en esta área, pero bueno, eso ya lo veremos con calma. Espero que podamos coordinarnos para mejorar la sección que les interesa. Xikseli se weyi tlajpalolli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:38 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ¡Piyali! Ya lo leí, me parece perfecto. Por cierto, ¿qué tal se ve la portada ([[Calixatl]])? Ya tiene todo lo de la portada actual e incluso algunos apartados nuevos y con una interfaz más modernizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:59 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Pialli. :Perdón por la demora, estaba contestándole a Koatochij. Pues bueno, luce bastante bien la portada que propones, de hecho he seguido algunos cambios que has querido introducir desde el año pasado. Solo que algunas frases no me cuadran del todo. :La interfaz solo la puede cambiar un Huiquipixqui (administrador), que para el caso, esa es mi chamba. Déjame revisar nuevamente con cuidado la portada tuya para luego ponerla. Insistiría en que se concentrarán en los textos, acerca de las redirecciones, ya borré más de mil innecesarias y vacías, no me gustaría pasar más tiempo haciendo ese trabajo de limpieza; sí es necesario pensar bien lo que estamos haciendo, no hacer solo entradas o redirecciones porque sí. Hay que enfocarse en lo principal. Saludos. (Ah! Por cierto, les recuerdo el estilo de que si van a contestar a otra persona en tu página de discusión, pongan ping a la persona, para que de menos sepa que hay respuesta, checa este ejemplo: {{ping|Koatochij}} ). <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 15:32 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ::Perfecto, @[[Tlatequitiltilīlli:Akapochtli|Akapochtli]]. ::Sobre las redirecciones es más que nada para que, mientras no haya un artículo en NHE, se envíe directamente al artículo que haya en NHN/NCI. Creo que es más práctico que poner el enlace al artículo que ya existe en NHN/NCI porque cuando se escriba el artículo en NHE será sobre los artículos de redirección que he hecho. Así los artículos que usen ese enlace de redirección ya tendrán listo el enlace al artículo en NHE cuando esté creado. Sobre la portada, puedes cambiar las frases si ves que no cuadran. ::¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Akapochtli dice que es hablante nativo del nauatl central de Milpa Alta, no sabía que era de acá, eso es bueno para que me visite aquí en la Mexkoaltepetl. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Estimado {{ping|Koatochij}} :Estás cometiendo el mismo error de un viejo usuario baneado de este portal; estás haciendo muchas inferencias. :No soy hablante nativo de Milpa Alta. Lo domino, lo hablo, pero no es el único. Como viste en tu página de discusión, conozco y puedo darme a entender en nauatl huasteco, tengo muchos amigos de las tres huastecas. En Guerrero viví por más de cinco años en Zitlala, por lo que también conozco directamente y he hablado esa variante. :Actualmente compré (cosa de dos años) unos terrenos en la Sierra de Durango, en una comunidad mexicanera, donde me integré como un miembro más, por lo que también directamente estoy aprendiendo los modismos del lugar. Aunque la mitad del tiempo tengo que viajar a la zona metropolitana de Guadalajara para atender otros negocios. :Como ves, no soy una persona ociosa, soy movidito. Esta es una de las causas por la que mi participación en Huiquipedia es limitada, a pesar de ser administrador. :Lo reitero, no te confundas ni hagas inferencias que no vienen al caso. Sampa nimitsiluis, xikseli se wei tlajpaloli. <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 16:19 24 Mahtlāc 2021 (UTC) No soy rico ni tengo el privilegio de viajar por el país, rento en Chilangolandia porque aquí trabajo con mis hermanos, mi vida es sencilla y mucho más sencilla es en mi rancho, no soy experto del idioma nauatl, pero si entiendo muy bien la lengua de mi comunidad porque nos la heraron nuestros abuelos, así que no podré estar nunca a tu nivel, mi intención solo fue apoyar a Languaeditor.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:31 24 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[Palach]] == Piali noikni; nika nichiua in se tlajkuilol itech '''palachmej''' ipan nauatlajtol Huasteca Veracruzana.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :¡Piyali! Tlaskamati, nowampoh. Nikihkwilos inih wan sekinok nikpiwihtikah pan [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:47 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the articles [[:es:Azerbaiyán]], [[:es:Azeríes]], [[:es:Idioma azerí]] and [[:es:Bakú]] in Nahuatl Wikipedia? Yours sincerely, [[Tlatequitiltilīlli:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Multituberculata|discusión]]) 10:03 26 Mahtlāc 2021 (UTC) :Hi! Yes, I'm gonna translate them soon. Thanks for your suggestion! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:32 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Tlapiyalmeh == Creo que hay un error, en la Huasteca no se dice yolkatl para nombrar a los animalitos, tanto en Veracruz, Hidalgo y San Luis Potosí se dice tlapiyalli o tlapiyali, yolkatl o yolki es del centro del país, así dice animalito más al sur, en Acaxochitlán, Hidalgo dicen yolkatl. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:31 30 Mahtlāc 2021 (UTC) He creado este artículo [[Kwatochin]], que es más huasteco veracruzano, lo hice con la escritura que ase usa en Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:32 30 Mahtlāc 2021 (UTC) == Mejorar las entradas y hacer un contenedor == Piali amigo; he crado una nueva categoría para la lengua náhuatl clásica, la cual lleva la misma ortografía que dice Akapochtli, [[:Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]] y que es la misma de algunos dialectos centrales como Milpa Alta y Cholula. Mientras estoy utilizando como contenedor de basura la categoría de [[:Neneuhcāyōtl:Nāhuatlahtōlli (nci)]]; ya que la escritura que aqui se ha usado no es la escritura del náhuatl clásico. Me gustaría saber que opinas o ver si tu tienes alguna categoría donde se pongan títulos que deben eliminarse.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:10 15 Īhuāncē 2021 (UTC) :Está muy bien porque yo no tenía un contenedor, así que usaré ese. La escritura del clásico debería ser la de la época. La mayoría de los textos originales del virreinato usan "ç" y también los acentos "â" y "à", pero no las rayas sobre las vocales. Otra cosa, he hecho una nueva plantilla ([[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli]]), es para poner esta en lugar de las pestañas de variantes, ya que es más práctico y se ve igual. Yo ya la puse en los artículos principales como [[Mexko]] y todas las variantes en las que está. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 17 Īhuāncē 2021 (UTC) == [[Xochicualli]] == Piali noiknij; estoy mejorando la sección de frutas en náhuatl central y náhuatl clásico, también estoy tratando de aumentar el texto para que no sean solo artículos de imágenes, unos son artículos muy viejos y se ha redirigido a una escritura sin rayitas y también los estoy traduciendo en el náhuatl huasteco. Chécalo y saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 6 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Acabo de verlos y todo va genial. Por cierto, creo que para los nuevos artículos que hagamos de cero es mejor que solo nos centremos en NHE y NCH, mientras que, si ya existen en NHN y NCI, hay que aumentarlos y corregirlos como lo has estado haciendo. Además, creo que el NCI debería tener las letras de la época como aparecen en todos los textos virreinales (ç, à, â), pues así era. Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 7 Icmahtlacome m 2021 (UTC) ::Pialli; te mando saludos, está costando mucho trabajo arreglar todas las categorías y trasladar los artículos a la ortografía correcta, pensé que era fácil pero veo que es una labor titánica arreglar y eliminar toda la basura, creo que hace falta un contenedor y una lista para eliminar artículos basura que dejaron otros usuarios; sin embargo, esto está caminando muy bien, te felicito mucho por rescatar la ortografía moderna, la cual si tiene utilidad. Respecto a la ortografía del clásico, estoy de acuerdo con Akapochtli, la ortografía clásica es igual a la ortografía del náhuatl central, la ortografía virreinal ya es obsoleta, aquí encontré un diccionario en náhuatl clásico bastante bueno, [https://gdn.iib.unam.mx/ es para que lo consultes también]. Por el momento ya arreglé los países, las frutas, los personajes, los animales y cosas de geografía, todavía falta mucho, pero poco a poco. Cualquier coso, me puedes escribir.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:14 12 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[:w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] and [[:w:en:Tomb of Cyrus|Tomb of Cyrus]] == Hi! sorry for not speaking Nahuatl, but can you please translate these two articles? they don't need to be long, just 2 or 3 sentences is enough. :) Yours sincerely,[[Tlatequitiltilīlli:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:ChipsBaMast|discusión]]) 14:12 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Okay, I'm gonna translate them. Thanks! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:32 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[Cuetlaxcoapan]] == Pialli, se ha arreglado este artículo en la varitiante central de Cholula, chécalo y revísalo. ya no es esbozo, un abrazo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:29 28 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :¡Piyali! Perfecto, yo voy a continuar también con más artículos y completar los que ya inicié. ¡Feliz año! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 1 Cēn 2022 (UTC) Pialli; Es todo un lío arreglar y revisar los artículos, mucho trabajo al respecto. Falta mucho por hacer, pero se ha tenido avances. Creo que la estandarización de escritura será un proceso muy largo, y si el INALI desaparece, nunca se dará tal estandarización de escritura moderna, solo las variantes de Veracruz usan tal estandarización que propone el INALI. Los demás estados usan su propia escritura.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 07:14 23 Cēn 2022 (UTC) :Piyalli, tienes razón, hay mucho aún por hacer. Espero que para finales de este año ya hayamos hecho grandes avances. Y sí, es preocupante la situación del INALI. Ojalá no afecte el tema de la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:08 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; los artículos que has editado, también los voy a traducir al náhuatl huasteco hidalguense.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 25 Cēn 2022 (UTC) :Perfecto, también iré comenzando nuevas traducciones. Por ahora me parece que la lista de artículos por escribir está completa. Este año tenemos que traducir un gran número de ellos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:10 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; vi el orden de las variantes en las pestañas azules, quiero pensar que va en orden por el número de hablantes de cada variante, de hecho la variante central tiene menos hablantes que las variantes de la Huasteca. Me gustaría saber como es el orden de las variantes. Buen día.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:58 7 Ōnt 2022 (UTC) :Piyalli; así es, está ordenado de más hablantes a menos según Ethnologue. En la portada lleva el mismo orden. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:17 16 Ōnt 2022 (UTC) Mira ya ordené el artículo [[coatl]], que en náhuatl central y náhuatl clásico es igual, en la variante huasteca veracruzana se dice [[kowatl]] y en la variante huasteca hidalguense es [[koatl]]; en pipil es kuat. Perfecto, eso está muy bien, obviamente si es la variante huasteca veracruzana, la variante con más hablantes, pues debe ir al frente de Wikipedia porque el número hablantes lo amerita. Me gustó esa regla de orden que aquí se ha determinado.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:53 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexko (nhw)]] == Panolti!, mira he anexado otra variante, el náhuatl de la Huasteca Potosina, la cual tiene algunas pequeñas diferencias al náhuatl de la huasteca hidalguense (nch) y el náhuatl de la Huasteca veracruzana (nhe); las tres variantes son parte del náhuatl huasteco (Veracruz-Hidalgo-San Luis Potosí), y que además son la región del país donde más hablantes de náhuatl lo hablan. Creo que se debe de tener las tres variantes por dar un ejemplo; en náhuatl huastececo veracruzano es Kwatochin, en náhuatl huasteco hidalguense es koatochij y en náhuatl huasteco potosino es kuatochi, pero el nombre de nuestro país coincide en las tres varientes, la cual es Mexko por eso anexo el código de la lengua (nhe, nch o nhw) después de la palabra, como el caso de [[Mexko (nhw)]] porque no es posible tener tres artículos con el mismo nombre. Nada tiene que ver con que sea menos importante que otras variantes. Por otra parte, te felicito mucho a ti y Akapochtli por el gran trabajo que han hecho todo este tiempo, y gracias por rescatar este idioma vivo sin tener que eliminar la variante del náhuatl clásico o las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:37 13 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto que el artículo de México ya esté también en NHW, aunque creo que lo mejor será primero centrarnos en NHE y NCH para que haya más contenido y luego expandir a otras variantes. :Gracias a ti también por unirte a esto, espero que para 2023 Wikipedia en náhuatl esté completamente renovada y con muchos artículos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:21 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexihco]] == Piali amigo; he regresado a la palabra Mexihco con la misma escritura del náhuatl central o del altiplano, está bien registrado y referenciado que el náhuatl clásico y el náhuatl central tienen la misma escritura, solo hay pequeñas diferencias en cuanto a escritura. En el náhuatl de Cholula, que es una lengua viva, a veces los hablantes nativos escriben ze, zihuatl, ahzi, ohze, zitlalli, ozelotl y otras veces en clásico como; ce, cihuatl, ahci, occe, citlalli, ocelotl. En los artículos en náhuatl clásico debemos usar, las fechas en tonalpohualli y en el caso de náhuatl central son las fechas del calendario gregoriano,hay mucho al respecto y este diccionario nos va a ayudar bastante para entender al náhuatl clásico; [https://gdn.iib.unam.mx/diccionario/diccionario Gran diccionario náhuatl]. No es necesario usar la escritura arcaica para diferenciar el náhuatl clásico del náhuatl central. Muy buen trabajo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:50 16 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto, es mejor que el clásico tenga las fechas en tonalpohualli. También creo que es buena idea que use la escritura arcaica porque eso evitará muchos paréntesis en los títulos y he visto que todos los textos clásicos la usan, me parece que sería lo mejor. [https://es.wikisource.org/wiki/P%C3%A1gina:Epitome_%C3%B3_modo_f%C3%A1cil_de_aprender_el_idioma_nahuatl_%C3%B3_lengua_mexicana.djvu/11 Epitome ó modo fácil de aprender el idioma nahuatl ó lengua mexicana - Wikisource] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:32 16 Ōnt 2022 (UTC) No creo que deba sustituirse o borrarse, solo que quede referenciado, pero es mejor usar una escritura sencilla como siempre se ha usado y no una escritura compleja que confunde a los lectores porque entre más confuso, surge menos el interés por aprender el idioma náhuatl y sus diversas variantes, por esa razón debemos usar la escritura simplificada al igual que en el náhuatl central o del Altiplano. :Lo hice más simple ahora, ya le quité todos los macrones al clásico. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) El náhuatl clásico no lleva ningún tipo de signos, es una escritura muy sencilla, la enseñanza se da con esa escritura en todas las universidades del mundo. Así que no tiene lógica poner acentuaciones y cedillas, no tenemos porque inventar escrituras.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:57 17 Ōnt 2022 (UTC) :No creo que sea buena idea si no se mantiene a como era cuando era hablado. Todos los textos hasta finales del siglo XIX usan acentos y cedillas (los macrones casi no se usaron, pero el resto sí). Poner la escritura del centro en clásico sería utilizar una ortografía que nunca fue usada para escribirlo cuando se hablaba, eso es inventarle la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:08 17 Ōnt 2022 (UTC) Paro actualmente se usa esa escritura sencilla con el náhuatl clásico, de hecho en la UNAM o otras universidades se han trasliterado muchos documentos con la ortografía simplificada, pero en las notas se describe como era la escritura de los frailes del siglo XVI, así que se entiende que la escritura arcaica tampoco era escritura de los nativos, en el Gran Diccionario Náhuatl explica todo lo que aquí se discute.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:17 17 Ōnt 2022 (UTC) :Bueno, entonces estoy de acuerdo. Ya edité los artículos, y también les quité ya todos los macrones, porque si le das a reversión te los vuelve a poner. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:35 17 Ōnt 2022 (UTC) Tampoco es algo que yo quiera imponer, pero así es como mejor se identifica esta variante, además hay diferencias con el náhuatl central y si le colocamos las fechas por tonalpohualli sin usar el calendario gregoriano, va ser mucho mejor editado todo artículo en náhuatl clásico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:42 17 Ōnt 2022 (UTC) :Cierto, estará mejor con el tonalpohualli. Mientras editaba los artículos en clásico noté muchos errores básicos. Corregí los que vi, no sé cuántos más haya. De todas formas, yo me estaré centrando en NHE. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:48 17 Ōnt 2022 (UTC) == [[:Neneuhcāyōtl:Weweyak tlahkwilolli]] == Piali noikni; He creado esta categoría para identificar los artículos más largos de esta Huiquipidia, hasta este momento solo está disponible en las cuatro variantes con más artículos como náhuatl huasteco veracruzano, náhuatl huasteco hidalguense, náhuatl central y náhuatl clásico. Era necesario identificar los artículos más largos para poder arreglarlos, actualizarlos y mejorarlos acorde a las reglas de su variante. Para entender esta nueva lógica, es necesario dominar varias variantes, no es difícil para quienes sabemos hablar náhuatl, todo es aprendizaje y eso le da un plus a esta wikipedia. Para identificar a los esbozos o artículos muy pequeños, utilizo las plantillas que ya estaban hechas sobre países o animales, así se identifica muy rápido aquellos artículos de la variante que necesitan ampliación y arreglo, uso estos {{Tlahcuilolli-MEX}}. Después de que los artículos tienen una ampliación favorable, les quito la plantilla. También se podrían traducir estas plantillas a las variantes faltante. ¿Tú qué opinas amigo?.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:22 20 Ōnt 2022 (UTC) :Piyali! Perfecto, me parece buena idea. Con esto ya podemos tener un mejor orden y saber cuáles son los artículos que hay que agrandar. Voy a traducir también a NHE la plantilla y así las diferenciamos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:21 6 Yēt 2022 (UTC) == Restructurar la Inteterfaz == Hola, he estado leyendo más sobre las variantes del náhuatl; y la que tú propones en la interfaz no es la variante más hablada, que corresponde al náhuatl huasteco de Veracruz, en este caso sería el náhuatl de la Sierra Norte de Puebla quien debería ir en primer lugar y luego el náhuatl huasteco de Hidalgo y después el náhuatl de Orizaba-Zongolica. Pero para evitar que variante se habla más náhuatl y cuál tiene más hablantes, sería mejor que se dejara el náhuatl clásico para la interfaz central y a partir de allí todas las variantes vivas acorde a su número de hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:32 15 Nāuh 2022 (UTC) Estoy leyendo sobre el nombre de Iztapalapa para poner lo del Viacrucis; encontré que náhuatl clásico es Iztapallapan y el en náhuatl de Cholula es Iztapalapan; en clásico es yollotl y en náhuatl de Cholula es yolotl.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:34 15 Nāuh 2022 (UTC) Así quedó mejor ordenada la plantilla de lenguas del náhuatl Primero; el náhuatl clásico, debido a que es una lengua de académicos y por su mayor antigüedad por eso primero. * Le sigue el náhuatl de Orizaba (nlv) por tener el mayor número de hablantes * Le sigue el náhuatl de Guerrero * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Hidalguense * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Veracruzana * Le sigue el náhuatl central * Le sigue el náhuatl de Istmo * Le sigue el náhuatl de Tetelcingo * Le sigue el náhuatl de Michoacán * Le sigue el náhuat pipil del Salvador, por ser una lengua de interfaz en Incubator. Este el mejor ordenamiento por número de hablantes y por antigüedad.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:56 15 Nāuh 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|@Koatochij]] En la base de datos de Ethnologue están los hablantes de cada una. La variante con más hablantes es la Huasteca Veracruzana, le sigue la Huasteca Potosina y luego la Huasteca Hidalguense. Después están la variante de Guerrero, la variante de Orizaba, las variantes de Puebla, la de Tlaxcala y la del Istmo. La clásica ni siquiera figura porque es lengua muerta en Ethnologue. No creo que sea buena priorizar que académicos sean los que tengan que ver los artículos si esto se debe enfocar más al mundo indígena. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:02 16 Nāuh 2022 (UTC) Completamente de acuerdo en priorizar el mundo indígena, pues la variante con más hablantes debe ir primero, si Etnologué así lo dice, pues adelante, yo ayer vi que la Región de la Sierra Norte de Puebla con 80,000 hablantes aprox. pero eso no entra en discusión, puede ser la variante Huasteca veracruzana o la otra, me da igual; siempre y cuando tenga el número de hablantes a la cabeza. Sobre el otro tema, el náhuatl clásico si ayuda bastante, sobre todo en el orden.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:28 16 Nāuh 2022 (UTC) Tampoco es difícil aprender otras variantes ni algo imposible para quien ya habla una variante, la variante de Orizaba tiene mucha similitud con la variante central y las variantes serranas de Puebla. La que sí es poco diferente es la variante de Guerrero; y sobre la variante potosina tampoco es un problema, quien habla la variante de la huasteca Hidalgo, entiende perfectamente la variante de la huasteca potosina.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:38 16 Nāuh 2022 (UTC) :Lo sé, no es difícil aprender las otras, el problema está en que seguramente somos los dos únicos colaboradores activos en Huiquipedia y si nos ponemos a editar también para otras variantes estaríamos ocupando más tiempo en eso que en mejorar las variantes en las que nos estamos enfocando hasta ahora. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:59 16 Nāuh 2022 (UTC) == Variante de la Huasteca Potosina == Entonces hay que anexar la interfaz de la variante de la Huasteca Potosina, porte yo si la entiendo y seguramente tú igual la entiendes, de hecho voy a empezar a editar también en huasteco potosino más artículos. Las diferencias con el náhuatl huasteco hidalguense son pocas, están más en la pronunciación y en la influencia de las palabras; por dar ejemplo armadillo; que hidalguense ayitochij, en potosino es aytochi y en veracruzano es kalolo; o conejo que en potosino es kuatochi, en hidalguense es koatochij y en veracruzano es Kuatochin. Por esa razón las tres variantes van unidas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:04 16 Nāuh 2022 (UTC) :Si hay pocas diferencias no creo que sea necesario hacer la interfaz para la Huasteca Potosina a menos que hablantes de ahí se unan. No estoy a favor de que estemos gastando esfuerzos y perdiendo tiempo duplicando artículos con una o dos palabras diferentes, prefiero que nos enfoquemos en nuestras variantes (NCH y NHE) y solamente corregir las que ya estaban (NHN y NCI). Por ahora no vamos a añadir más. :Por cierto, ya me enteré de que muy posiblemente este año se publicará la norma de escritura oficial del INALI para el nawatl, así que todas las variantes deberán usar la ortografía estandarizada. He visto que el centro ya la usa y las publicaciones de ahí también, por lo que hay que pasar NHN a la nueva. Sin embargo, NHN ni siquiera es realmente del centro. De acuerdo con Ethnologue, es la variante de Tlaxcala, la cual no tiene absolutivo -li ni tampoco tiene -tli (en su caso se usa -tl). :Ah, y otra cosa. La mayoría de los artículos de NCI y NHN que hay son para tirar a la basura. Están plagados de errores gramaticales y de vocabulario que parece que se hicieron sin saber hablar el idioma. En muchos también hay palabras inventadas como Ixachitlan. Yo cualquier artículo que vea en NHN o NCI que sea corto o que esté lleno de errores lo borraré, porque me parece que no aporta nada y nadie le va a entender. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:07 14 Hon 2022 (UTC) La variante potosina se parece a la variante hidalguense, si hay varias diferencias, por que allá no se dice alaxox como en Veracruz, se dice lalax, en SLP, no se dice Koatochij como en Hidalgo, se dice kuatochi, en SLP no se dice kalolo como en Veracruz, se dice aitochi, en SLP no se dice kuamomohtli o tekolotl, se dice umomojtli; así sucesivamente muchas palabras que si existen Veracruz pero que no existen en San Luis Potosí. Es de personas sabias hacer notar tales diferencias, porque en la propia Huasteca todo es diferente de un extremo a otro. No soy potosino, pero conozco la región y la lengua náhuatl que allá se habla en Xilitla. No sabía que todas las variantes usarán una sola escritura, había leído que el INALI sugiere, pero no obliga a ninguna comunidad. NHN no es precisamente solo Tlaxcala, también es Cholula, en el cercano estado de Puebla, donde se escribe ozelotl, ohze, zitlalli, ayohtli, izcuintli; pero también existen las variantes de Milpa Alta, Texcoco y el moribundo náhuatl de Amecameca, las cuales no tienen un código en Ethnologue, pero si están registradas por el INALI como variedades centrales. Respecto a Tlaxcala, no es general escribir Itskuintl, ikniuktl, ayojtl, eso depende mucho de qué zona se habla, si es San Pablo del Monte u otro pueblo de la región tlaxcalteca o poblana. Sería bueno que te dieras una vuelta por Tlaxcala y Cholula para que veas las diferencias a las variantes de otros estados, ya que no tiene relación en nada con la Huasteca.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 15 Hon 2022 (UTC) :La norma de escritura es para elevar el prestigio del idioma. Precisamente se refiere a varios aspectos: :1. Este documento es un alfabeto universal de la lengua mexikatlahtolli (náhuatl) que amplía la promoción de práctica de la escritura y la lectura, posibilita avanzar a nuevos campos científicos y contribuye a incrementar el prestigio social de la lengua. Por lo que no pretende homogeneizar los recursos lingüísticos, sino estandarizar los criterios para usar dichos recursos. :2. En dicho documento se registran palabras de algunas variantes para ejemplificar el uso de las grafías. :3. Cada variante lingüística de la lengua adaptará las grafías (15 consonantes y 4 vocales) a las particularidades de cada región o zona considerando las reglas establecidas en la norma oficial de escritura de la lengua. :4. Se reformará tanto el "Mexikatlahtoltlahkwilolli / Alfabeto de la lengua mexikatlahtolli" como el documento "Norma de escritura de la lengua mexikatlahtolli" por lo menos cada 5 años a partir de la oficialización en el DOF. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:25 15 Hon 2022 (UTC) :En realidad, la variante de la zona centro de Puebla tiene otro, que es NCX. Además, conozco el nawatl de Tlaxcala y de otros estados, pues he estudiado las diferencias dialectales entre variantes, no solo con texto sino también con hablantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:30 15 Hon 2022 (UTC) :Yo sé que hay diferencias, pero ahora mismo no le encuentro sentido a que por conocer una variante nos pongamos a gastar esfuerzos en eso. Primero una variante y luego la otra. Ya nos pondremos con las otras variantes relevantes (NHW, NLV, NGU...) después, pero no ahora que aún las principales (NHE y NCH) no están ni cerca de estar listas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:31 15 Hon 2022 (UTC) Por cierto, también estoy eliminando muchos artículos que no corresponden a ninguna variante de las lenguas del náhuatl, las mando directamente a borrado rápido, porque no tiene caso conservar su redirección o su contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:16 15 Hon 2022 (UTC) :Eso sí, sobre todo las que están basadas en palabras inventadas sin base gramatical o léxica real. También hay artículos que están redactados de forma terrible. Parecen haber sido escritos por niños que medio saben hablar el idioma, porque además de estar redactados como para un trabajo escolar de primaria, hay errores terribles en gramática (en artículos supuestamente del centro y del clásico hay palabras con significado cambiado y verbos transitivos utilizados como si fueran intransitivos, es de locos). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:45 15 Hon 2022 (UTC) Las variantes centrales no son una réplica del náhuatl clásico, hay diferencias y muchos préstamos, de hecho, los diccionarios no son actualizaciones del náhuatl clásico, cada variedad tiene sus peculiaridades, no son estandarizaciones gramaticales de una variante nuclear; lo he visto con el uso de uala o huala, que en clásico seria hualla y traducido como venir, por dar un ejemplo. Ni los diccionarios se ponen de acuerdo con traducciones literales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:56 15 Hon 2022 (UTC) :No me refería a eso, me refiero a que son errores gramaticales y de significados inventados. Tampoco hablo de los diccionarios, se supone que hablantes saben hablar su idioma, no necesitan checar diccionarios de clásico, pues es obvio que conocen la gramática y la deben aplicar de la misma manera. Además, los ejemplos que mencionas son la misma palabra, pero con escritura diferente (es decir, es lo mismo, como si escribiéramos español moderno y antiguo: cabeza vs. cabeça). De todos modos, una vez que se publique la norma en el INALI habrá que adaptar todo a su ortografía, otra cosa son las variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) Estoy de acuerdo con usar una escritura, por cuestiones políticas y sociales se usan las ortografías obligatorias, una de ellas es la ortografía del portugués de Portugal y otra la del portugués de Brasil, dos ortografías con diferencias de escritura y pronunciación, pero que usan un alfabeto común para intentar normar una lengua universal. Si cambia mucho la gramática, pero no la sintaxis, por eso es que se entienden los de Brasil con los de Portugal. ''Cómo você se chama? (Brasil), Cómo tú te chamas? (Portugal)''.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:39 15 Hon 2022 (UTC) :Es como el español: ¿cómo te llamás vos? vs. ¿cómo se llama usted? vs. ¿cómo te llamas tú? vs. ¿cómo tú te llamas?, todas diferentes variantes y con pronunciación diferente, pero usan una misma escritura. Si no, sería "shyamás", "usté", "yamah", etc. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:44 15 Hon 2022 (UTC) Me parece buena esa idea y me gusta eso de intentar usar una sola escritura, que es lo mismo que el INALI le pide a los hablantes de las distintas variantes, aunque algunas lenguas del náhuatl ya pueden ser consideras como tal y no un dialecto. Por dar un ejemplo; el pipil de El Salvador ya es casi una lengua diferenciada como gallego y portugués o gallego y asturiano. Lenguas como el mexicanero de Durango que difiere mucho en gramática y sintaxis y que pueden ser lenguas nahuas distintas y no variantes dialectales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 13:53 15 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que es lo mejor, además de que apoyamos a la difusión con Wikipedia. Y el pipil de El Salvador pues sí es considerado otro idioma, por eso tiene aquí un apartado, pero de todos modos tiene su base en la Incubadora. Por cierto, encontré que "mexicano del centro" está clasificado como NHV, me parece que sería ideal ir relacionando este código a lo que sí es del centro y no lo que es de Tlaxcala (NHN). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:41 15 Hon 2022 (UTC) :Y para mantener unidad también con el nombre y así que pueda cambiar y modernizarse su ortografía, lo dejaré como Wikipediah (pues con la -h final le da distinción, además de que usa la regla de -h a préstamos terminados en vocal). El que lo lleva diferente es el pipil, pues ellos usan -j, por eso ellos dicen Wikipediaj, pero viene siendo lo mismo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:53 15 Hon 2022 (UTC) El código de NHV, corresponde a Temascaltepec; la variante de allí no está en centro del país; Temascaltepec tiene una influencia fuerte de las variantes de Guerrero y Michoacán, por la razón que Temascaltepec está en la Tierra Caliente, bajando el Valle de Toluca. Ethnologue no tiene aún un código para designar las variantes del náhuatl de Milpa Alta, Texcoco, Amecameca, San Miguel Canoa y Calpan solo asigna al código NHN como la variante Tlaxcala-Puebla, en la que incluye a Cholula y a Tlaxcala; pero Tlaxcala es una variante distinta al náhuatl de Cholula, allí se dice itskuntl, para decir perro y en algunos pueblos dicen chichi como San Pablo del Monte. Faltan códigos para designar todas las variantes del centro del país, solo el INALI tiene catálogo de las variantes centrales, pero el INALI no asigna códigos. También falta un código para la variante de Acaxochitlán, Hidalgo, la cual solo el COLMEX tiene una publicación de esta variedad [https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED378796.pdf Náhuatl de Acaxochitlán], pero Ethnologue no tiene código aún. Creo que es necesario escribirle a Ethnologue que le faltan códigos nuevos como el náhuatl de Cholula y Amecameca, el náhuatl San Miguel Canoa, el náhuatl de Texcoco, el náhuatl de Milpa Alta y el náhuatl de Acaxochitlán. Falta mucho por mostrar y aprender en este tema lingüístico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:28 15 Hon 2022 (UTC) :Es cierto que faltan códigos, habría que hacer una propuesta a ISO-639-3. Por ahora, el de Acaxochitlán está clasificado como NCJ, por área lingüística. Y yo creo que, aun así, el de Temascaltepec (NHV) queda mejor para incluir las variantes centrales que NHN, pues NHV se denomina "mexicano del centro bajo", el que aún no tiene código es "mexicano del centro alto", que es el que esperamos, por lo que NHV puede servir por mientras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:33 15 Hon 2022 (UTC) No creo, porque árbol en Temascaltepec se dice kojtli, mucho más parecido a la variante de Guerrero o Coatepec Costales, olla es xontli, rosa es oxa, oso es uxu, loro es alutl, cerdo es kuyametl y escasamente se dice pitsotl, automovil es nenenki, pescador es michtekatl; nada tiene de relación con el habla de Texcoco y Amecameca, a pesar de estar dentro del mismo estado; que Temascaltepec esté en EDOMEX no significa que la variante tenga relación con Milpa Alta o Texcoco. En algunos estudios se dice que el náhuatl de Temascaltepec está más emparentado con el que se hablaba en Jalisco o se habla en la Sierra de Guerrero.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:40 15 Hon 2022 (UTC) :Mmm sí he visto que en Ethnologue mencionan ese parecido. Yo apenas conozco la variante, pero bueno, tiene sentido. Claro, de todos modos la diferencia con NHN es enorme. ¿Qué tal si mejor lo dejamos como NCX? Es la variante central de puebla y le encuentro más parecido a Milpa Alta y Texcoco que las otras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 15 Hon 2022 (UTC) Yo usaría NAH para las variantes centrales como Milpa Alta o Cholula que se aferran a la escritura clásica, NHN para la variante Tlaxcala, la cual si conozco bastante; y NHV para la variante de Temascaltepec la cual tiene similitudes con las variantes NGU y NAZ. Y hablar con Ethnologue que asigne nuevos códigos a Cholula, Texcoco y Milpa Alta. Mientras que Acaxochitlán puede unirse al Náhuatl de la Sierra Norte de Puebla (NCJ).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:45 15 Hon 2022 (UTC) :Pues lo mejor sería reemplazar lo que está en central por NHN. Conviene más, pues la variante tlaxcalteca tiene 40,000 hablantes según Ethnologue, así que se entenderá mejor. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:48 15 Hon 2022 (UTC) ¿Y Cholula, Canoa o Milpa Alta dónde quedan? Esas variantes no usan la escritura de Tlaxcala, hay que respetar la escritura clásica que ellos usan por eso se deben quedar en NAH.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 15 Hon 2022 (UTC) :Esas variantes apenas tienen hablantes. El enfoque que debemos darle a Wikipediah es que más gente tenga acceso, por eso mismo NHE y NCH son nuestra prioridad. Una vez que tengamos buen avance en esas, seguirán NLV, NGU y NHN. Además, NAH es el código de todo el idioma en general, no puede asignarse solamente a esas variantes, pues ni siquiera figuran entre las más habladas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:59 15 Hon 2022 (UTC) Por eso, allí deben quedar, en NAH, hasta que Ethnologue les asigne código; tampoco se debe elimar, allí es donde se quedará ese material de las variantes de Cholula, Milpa Alta y Amecameca que usan escritura clásica. O si te parece, lo pasamos al clásico, porque estas también son lenguas vivas y el planteamiento es la recuperación de vocablos de lenguas vivas como Milpa ALta, Cholula, Texcoco y Amecameca, lenguas centrales que no deben ser despreciadas a pesar de que tienen pocos hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:05 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, me parece mejor pasarlos a clásico, así lo dejamos en NCI y conserva también su escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 15 Hon 2022 (UTC) En Milpa Alta es yecatl, Cholula es ehcatl, Tlaxcala es ejekatl y Texcoco es ehekatl; En Milpa Alta es Axolotl, en Cholula es Acholotl, en Tlaxcala es acholotl y en Texcoco es axolotl, en Milpa Alta es Xalco en Texcoco es Chalco, en Milpa Alta es Ocelotl, en Texcoco Ozelotl, en Tlaxcala es Oselotl y en Cholula es Ozelotl. Hay notables diferencias, pero ese material amplio no se va a eliminar porque es trabajo que ha sido rescatado de variedades centrales, no es capricho personal, es respeto a las pequeñas variedades, y no se hace mala idea que pasen al clásico, de todos modos Cholula, Texcoco, Milpa Alta y Amecameca están muy cerca de lo que fue la antigua Tenochtitlán.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:17 15 Hon 2022 (UTC) :Perfecto, entonces podemos dejarlo en NCI y ahora poder poner Tlaxcala en NHN como debe ser. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:19 15 Hon 2022 (UTC) Eso me parece muy correcto, también hay que anexar Náhuatl de la Huasteca Potosina, creo que es la tercera lengua más hablada después del náhuatl huasteco veracruzano y náhuatl huasteco hidalguense (la que hablaban mis antepasados).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:23 15 Hon 2022 (UTC) :Bien, pues hay que mantener un orden. Creo que es fácil adaptar las variantes a la ortografía del INALI, así mantenemos la unidad en la escritura. Supongo que la que dejaremos en su ortografía es NCI. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:19 15 Hon 2022 (UTC) Yo te sugiero que se respete las grafías de cada variante, eso va llevar un largo proceso; pero de entrada las lenguas náhuatl habladas en Veracruz ya usan esa ortografía estandarizada, por la razón que la prouesta viene del IVELI. Pero las demás variantes no usan tal ortografía, en las universidades de la Huasteca Hidalguense y Potosina, siguen usan la escritura de la SEP, nauatlajtoli o nauatl; eso es algo que sigue normado en este momento en estos estados, aún no se ha dado nada oficial en Hidalgo y creo que el estado de Guerrero también pasa lo mismo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:30 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero esto sirve para que vayamos adelante y luego, una vez que se oficialice para todos, pues no nos quedemos atrás. Es inevitable que se va a publicar la norma de escritura, si hoy no la aplicamos con variantes como NCH, una vez que sea publicada y usada por todos entonces habrá que hacer trabajo doble, que sería cambiar todo a la ortografía estandarizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 15 Hon 2022 (UTC) [https://www.gob.mx/cms/uploads/attachment/file/3050/vocabulario_nahuatl_WEB.pdf Náhuatl de la Huasteca Hidalguense.], [https://teeh.org.mx/portal/index.php/14-sample-data-articles/2295-nahuatl-de-la-huasteca-teeh-jdc-044-2021 Constitución del estado], [https://sites.google.com/site/huastecahidalguense18111610/about-the-location ortografía del náhuatl huasteco hidalguense]. == Fechas == En náhuatl central y náhuatl clásico he arreglado las fechas, la transcripción anterior estaba mal. En náhuatl clásico debemos usar la fecha del Tonalpohualli, más no el calendario gregoriano para darle más identidad al clásico. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:26 15 May 2022 (UTC) :Creo que Akapochtli maneja bien el Tonalpowalli, habría que consultar con él cómo funciona el calendario, porque yo no estoy seguro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:08 14 Hon 2022 (UTC) Si claro, creo que él sabrá mucho sobre tonalpouali.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:06 15 Hon 2022 (UTC) == Colores (tlapalli o tlapalmej) == Quería comunicarte que ya cambié la interfaz de los colores con la variante de huasteca veracruzana y anexé las otras formas de decir los colores en otras variantes náhuatl, yo creo que esa es la riqueza del idioma, que no necesita estar estandarizado o abrumado por una variante con mayor número de hablantes. Quién verdaderamente habla y conoce el idioma náhuatl entiende más de cinco variantes diferentes de la lengua, no se necesita ser experto en uno solo; lo mismo pasa con los hablantes de mixteco, de zapoteco, de otomí o de mixe, hablantes que comprenden muy bien varias variantes dialectales. Panolti noikni [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:28 15 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pero son artículos de una oración. Con esto se está repitiendo el error de los antiguos editores, que es crear y crear artículos, pero nunca tienen valor real. Además, aquí no se usa tlapalli, color se dice ixneska. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:42 15 Hon 2022 (UTC) En la Huasteca potosina e hidalguense se dice tlapali, aquí hay una fuente: [http://avanthooft.net/vocablos.html]; así como acá en sur, que se escribe tlapalli.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:47 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero yo me refiero a "color" en NHE, no a NCH ni NHW. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:50 15 Hon 2022 (UTC) Tengo el diccionario publicado en Varsovia sobre la lengua náhuatl huasteca veracruzana redactada con grafía clásica por John Sullivan, allí voy viendo algunas diferencias de la variante huasteca veracruzana con las otras variantes huastecas y las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) :Hay un grupo de nahuahablantes donde andamos compilando más palabras, ahora usando la ortografía del INALI por lo mismo, mostrando las diferencias dialectales entre variantes de muchos estados, sin dejar de lado el clásico (aunque este en realidad debería llamarse "náhuatl virreinal", pues es una "estandarización" hecha por frailes y nahuas nobles en ese periodo, no es el náhuatl prehispánico ni mucho menos el origen de ninguna variante). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:07 15 Hon 2022 (UTC) ''Chipahua; eli ce tlamantli quence itztatl iixnezca. John Sullivan.'' Ha sido muy difícil poner de acuerdo a todos los hablantes, por eso es bueno leer mucho para poder aprender más.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:27 15 Hon 2022 (UTC) Está muy de moda en todo el mundo, presumir hablar correctamente un idioma como un nativo, pero escucho jóvenes nativos de español que hablan horrendamente el idioma español, mejor, gente de otros países que hablan otros idiomas, se expresan mejor que un hablante nativo. Lo mismo está pasando con muchos hablantes nativos de náhuatl y otros idiomas; una fuerte competencia por señalar quien habla bien y quien habla mal. Asta mostaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:20 15 Hon 2022 (UTC) :Pues eso es algo cierto, un hablante nativo de un idioma no es necesariamente experto en dicho idioma. He visto hablantes nativos de inglés hablar mal y con muchos fallos de ortografía, por ejemplo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:45 15 Hon 2022 (UTC) == Nahuatl huasteco hidalguense. == Esta variedad es la segunda más hablada, tiene su propia escritura, que proviene del alfabeto enseñado por la SEP, en los libros gratuitos que publicaba para la región de Huejutla. Aunque forma parte del náhuatl huasteco, se fue diversificando en cuanto a palabras por influencia del náhuatl hablado en el sur. Su pariente más cercano es el náhuatl huasteco potosino; ambas variantes adoptaron la misma escritura y solo la Huasteca Veracruzana adoptó una escritura distinta por orden del AVELI, así que en cuestión escrita se diversificó el náhuatl huasteco. El problema ahora es que no existe tal decreto en el estado de Hidalgo de que se va a cambiar la escritura, tampoco las comunidades nahuas hablan de que van cambiar su escritura como se usa en el vecino Veracruz. Decir que así se va escribir en el futuro cercano es como fuente original, lo que está en contra de las políticas de Wikipedia. Por el momento, creo que debería quedar como se escribe en este momento y hacer los cambios en el futuro cercano aunque cueste doble trabajo, porque solo así no se viola las políticas de Wikipedia. Si nunca se da tal decreto oficial por parte del estado de Hidalgo y sus instituciones, ya no se cambiará nada, todo queda como se editó desde principio. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:21 16 Hon 2022 (UTC) Me alegra que nos hemos puesto de acuerdo en muchas discusiones, poco a poco se va ordenando esto, aunque tú no lo creas, ha tenido un gran crecimiento esta Wikipedia; y gran parte de ello es tu colaboración, lo que me agrada bastante porque se ha tenido importantes avances.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:24 16 Hon 2022 (UTC) :El de la Huasteca potosina es el segundo y la hidalguense el tercero, según Ethnologue. De San Luis Potosí ya he visto que ya escriben con la W estandarizada, de Hidalgo es cierto, parece que no lo han cambiado hasta la fecha. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:04 16 Hon 2022 (UTC) ::Claro, creo que está muy bien, pues literalmente somos nosotros dos los únicos por aquí. Diría que es mucho trabajo solo para dos personas, pero luego recuerdo que así estamos mejor (he visto todo lo que ha pasado años atrás con Wikipediah y ha sido un desmadre, sobre todo por la gente obsesionada con el clásico que tranquilamente invisibilizaban a las variantes modernas). Estamos haciendo un gran cambio y espero que esto pueda servir para todos los hablantes y no solamente para unos cuantos académicos que solo conocen el clásico. También con todo el avance y el ambiente multidialectal espero que al fin se pueda tomar en serio esta Wikipediah, pues aún hay mucho artículo que no sirve, pero eso es cuestión de tiempo, en unos meses serán más los artículos completos que esos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:12 16 Hon 2022 (UTC) == Creación de artículos == Hay que frenar este tema de crear artículos sin parar. No podemos estar haciendo artículos con una foto, una tabla y un párrafo, luego duplicarlo en tres o cuatro variantes y seguir creando otros como si nada. Si comenzamos un artículo es para avanzarlo y terminarlo cuanto antes. Yo tengo entre 10 y 20 artículos a la vez para ir avanzando en cada uno poco a poco, pero no hago un artículo aleatoriamente. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es estar contra las variantes, es por la seriedad del proyecto. "Huiquipedia" se volvió un chiste cuando se empezaron a hacer artículos así por los anteriores usuarios. "Wikipediah" ahora es lo que planeamos, que haya artículos serios, completos, con sintaxis, gramática y vocabulario correcto. Voy a marcar como "destruir" todos esos artículos que no tengan nada útil, de cualquier variante que sea. Por ejemplo, [[Tlapalli]] solo dice "tlapalli kah tlawilli", eso es lo mismo que hacían antes en Wikipediah. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) Además de eso, creo que es muy importante que NO se mezcle información de artículos a la hora de crearlos. Está muy mal esto porque a la hora de editar se vuelve un revoltijo. Hace rato tuve que editar la página de [[Koskatlan]] porque tenía información de [[Kwahtemallan]] y eso me revolvió bastante, prácticamente borré todo y lo reescribí. Crear artículos no es copiar y pegar de otros y luego solo cambiar la información porque no son plantillas, cada uno tiene sus propios datos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) Demasiados artículos NHN y NCI son desechables, principalmente por estar todos mal escritos y con palabras incluso inventadas, pues al parecer he visto que se guiaban en base a un diccionario que ni es fiable ni tiene lógica, he checado lo que mencionaban usuarios antes. Es prioridad que no se vuelva a caer en esto. De verdad pienso que es muy importante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) El hecho de que se permitan variantes no significa que vamos a incluir cinco solo porque se nos antoje. Cada uno a su variante y ya. El saber hablar nawatl no implica que tengamos que andar creando artículos para otra variante y menos cuando todos aquí somos conscientes de que los artículos que llevamos escritos en nuestras respectivas variantes no están acabados y los que hay escritos son muy pocos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es solo corregir lo que ya hay. Estamos comenzando DE CERO. Es decir, eso de que hay +7000 artículos es solo una ilusión, un espejismo. He checado las wikipedias de otros idiomas indígenas de América, como quechua, aimara y guaraní y son mucho más serias que esta. Los artículos no se dejan a medias y sobre todo los importantes son los que están completos. Esa debe ser nuestra meta. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) Acerca de la escritura en general no hay problema. Aquí ya acordamos que la ortografía principal es INALI por NHE, pero siempre hay libertad para otras variantes como NCH (que usa SEP) o NCI (que usa ACK, aunque el clásico ni siquiera se escribía con esta, dejé bien claro que mucho de lo escrito en su época, ya que es una lengua muerta y no creo que se justifique que haya "estudiantes", era con la ortografía jesuita o similar). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) No me gusta el desorden que hay con el resto de variantes que no son NHE. Trato de organizar todos los artículos de NHE que están en proceso y que aún no se han iniciado, pero del resto de variantes no parece que sea así incluso habiendo categorías para ello. Yo simplemente tengo [[:Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah|esto]] para los que son NHE y están en proceso. Luego tengo [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli|esto]] para escribir más adelante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) :Y en el desorden también entra que en algunos artículos de variantes no se está usando la [[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli|plantilla estándar]], la cual es esencial para manejar bien el orden dialectal. Asimismo, el desorden está en muchos más artículos, como algunos que al parecer son NHE, pero no tenía idea de su existencia y tienen todo revuelto. Por casualidad me encontré con los artículos de los colores y hasta estaban mal, pues ya mencionamos antes eso de que se dice "ixneska". Ni siquiera son útiles hasta ahora porque tienen unas cuatro fotos y un renglón que no está ni terminado, reflejo de las mismas acciones que realizaban los antiguos editores. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) Por último, he invitado a más nahuahablantes de un grupo para participar en este proyecto. Son hablantes de algunas variantes. Muchos de la Huasteca, algunos de Guerrero y Orizaba y otros de Puebla y Texcoco. Estarán editando también o me proporcionarán la información para yo añadirla, eso aún no me ha quedado claro, pero lo mejor es que así se agilizará el trabajo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) :Claramente esto será con artículos extensos o por lo menos con varios párrafos, información que le corresponde (y no mezcla de información como lo que sucedió en Koskatlan y otros artículos) y avance activo, pues no se puede dejar esto al aire como se ha estado haciendo por años en este proyecto: crear y crear artículos fantasma. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) == Tema de variantes == @[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]], oye, apenas vengo leyendo hoy lo que se escribieron tú y Cuaitl en sus respectivas discusiones. Vengo a decirte que me parece muy ignorante la postura de ese tal Cuaitl y que no es alguien al que se le deba de hacer caso, pues como podrás ver en su discusión, Akapochtli ha desmentido decenas de veces lo que Cuaitl afirma. En fin, ¿cómo ves que hay gente que sigue creyendo que el clásico es la base o la madre del nawatl cuando está muerto desde hace mucho? Lo peor es que cree que es la lengua que los mexicas hablaban, cuando se conoce que el clásico es una mezcla del tekpillahtolli de varias ciudades hecha durante el virreinato y que desapareció hace un par de siglos. El mexicano de la Huasteca es hablado por un millón de personas y los documentos oficiales del gobierno escriben en esta variante. El clásico no lo habla nadie como lengua materna, porque está muerto y no quiere aceptarlo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:11 24 Hon 2022 (UTC) El clásico es complejo y no tiene utilidad para un hablante de lengua náhuatl, las variantes si son de utilidad por el hecho de ser lenguas vivas, las variantes tienen una antigüedad comparable al clásico y una vigencia comparable al español, yo ya mandé a la carpeta de eliminación muchos de los artículos supuestamente de origen clásico, cuando comprobé que son palabras que no existen en el clásico, de manera automática las mandé a borrado rápido. Todavía ando revisando artículos viejos, palabras como ''altepecalpolli'' no existe en ninguna variante y la cambié por altepetlahtocan, que es más correcto en la lengua de Cholula para evitar borrar los artículos. Sobre Cuaitl, lo puedes bloquear un año o dos y no es necesario pedir su bloqueo a nadie, y si no entiende lo que aquí se discute; puedes solicitar su expulsión a todos los que aquí editan. Creo que así funciona en los otros proyectos. Que interesante lo que has escrito, me parece bonito que se integren más usuarios de otras variantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:23 24 Hon 2022 (UTC) Yo me he fijado en que muchas de sus afirmaciones o palabras no tienen fundamento. Además, dice que solo dividimos y ese tipo de pensamiento respecto a la riqueza de las variedades es retrógrada y pobre. Lo gracioso es que es el mismo tipo de pensamiento de esos que suelen argumentar su postura en base a Sahagún, por ejemplo, cuando la obra principal que escribió (Códice Florentino / Historia General de las Cosas de Nueva España) está en nawatl de Koatepek (código ISO: naz), otra variante más. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:34 24 Hon 2022 (UTC) == Control de artículos == A mi me ha ayudado poner plantillas en todos los artículos, así se tiene más control de los artículos y que no queden artículos suelos que están volando sin sentido y sin comprensión del mismo. Todo lo que no tiene traducción fiable o que no tiene utilidad alguna como lectura lo voy eliminando colocándole la plantilla de borrado rápido. Ahora son menos los artículos en NCI y en NHN los que van quedando en Huiquipedia. Pero no tiene caso eliminar los de lugares, pueblos, ciudades, estados o países; tarde o temprano se van a tener que abrir y editar nuevamente, lo que voy revisando es que tengan una literatura más sencilla y comprensible, así como mayor contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:51 24 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que de lugares, pueblos, ciudades, estados o países solo habría que borrar todo lo que no tenga sentido. Del resto de artículos me parece que lo mejor es mandarlos a borrado porque no están bien y siguen acumulando el número por +7000, el número más real debería estar por lo menos entre 1000 y 3000. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:14 24 Hon 2022 (UTC) :¿Sabes si hay alguna forma de ver la lista completa de artículos? Quiero ponerme a ver uno por uno y marcar para borrar los que no tengan nada o estén todos ininteligibles. Ya le comenté a Akapochtli y borrará todos los artículos que marquemos para borrado. Espero que el número total de artículos se reduzca bastante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:18 24 Hon 2022 (UTC) Me parece bien; aquí puedes ver los artículos editados [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar].--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:36 24 Hon 2022 (UTC) :Gracias. Aun así estos son solo los no categorizados (me aparecen 274), ¿dónde aparece la lista de todos en general? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:59 24 Hon 2022 (UTC) Encontré este [[https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar]]; tal ves sirva para revisar con más detalle.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:11 24 Hon 2022 (UTC) :Pero ese enlace es el mismo... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:16 24 Hon 2022 (UTC) : [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Moch%C4%ABnt%C4%ABnZ%C4%81zaniltin] Parece que es este.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:43 24 Hon 2022 (UTC) ::Parece que sí, muchas gracias! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:53 24 Hon 2022 (UTC) Para eso estamos, para apoyarnos todos y sacar un buen proyecto.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:54 24 Hon 2022 (UTC) :Muy bien! Por cierto, Akapochtli ya está comenzando el borrando todos los artículos marcados para eliminar. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 25 Hon 2022 (UTC) :Piyali, ¿podrías ayudarme un poco marcando todo artículo que veas que no tiene más que un renglón o un renglón, una tabla y una foto? De preferencia todo lo que está en clásico y central (pues ya sé que lo que está en huasteca es lo has hecho tú y se va a continuar). También los artículos que tengan muchos títulos, pero nada o prácticamente nada de contenido. Ya llevo muchos, pero aún me faltan para por lo menos llegar a mil. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:01 25 Hon 2022 (UTC) No todos los artículos en náhuatl central están mal, muchos se rescatan y también algunos del clásico. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:01 25 Hon 2022 (UTC) :Por eso, yo lo que dije son artículos de un renglón o que solo está lleno de títulos y no hay nada de contenido. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:18 25 Hon 2022 (UTC) Como dice Akapochtli, es enorme la cantidad de artículos que hay que eliminar, apenas va el principio y ya se mira lo difícil que es esto. Algunas palabras no deben eliminarse como el caso de maitl, cuicatl o xihuitl, lo que tenemos que hacer es borrar el contenido y fusionarlo con un artículo más grande o que sea del tema. Tlaxkamatij noikniuan.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:03 25 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pues eso haremos. Como siempre, es genial que quedemos de acuerdo en lo que se va a realizar en la Wikipediah. ¿Qué opinas de la interfaz? ¿Cambiarías algo a como está ahora? ¿Te parece que se entiende bien para la Huasteca hidalguense? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:23 25 Hon 2022 (UTC) Como que le falta algo, además de que se debe mantener unidas todas las variantes, siento que falta algo, pero no sé qué.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:30 26 Hon 2022 (UTC) == Interfaz == Tonalti Languaeditor. Me da gusto que te estés coordinando con Koatochij y que se den cuenta que las correcciones necesarias para mejorar Wikipediaj no son nada sencillas, todo lo contrario, es una labor titánica. Por eso ahora ya pueden imaginar que para mi sólo, me estaba llevando mucho tiempo y los avances no eran muy visibles. Van por buen camino. Pero sí te voy a pedir un favor, la interfaz en Translatewiki no la modifiques. No sé quién cambió los permisos, pero se supone que solo los administradores deben modificarla, simplemente imagínate que Cuaitl accediera a la plataforma y reconfigurara todo a su propia visión (¡Qué horror!), o que varios usuarios no estén de acuerdo con un término e inicien una guerra de ediciones; todo sería nuevamente un relajo. Yo detuve la modificación de la interfaz en parte porque debe de haber concenso ENTRE hablantes NATIVOS (aparte de la falta de tiempo) acerca de algunos términos. En este caso no es sólo que Koatochij y yo nos pongamos de acuerdo, sino lo ideal sería tener una especie de consejo donde se dé cabida a hablantes de Guerrero, de la zona de Zongolica (sur de Veracruz), de la Sierra Norte de Puebla; y así entre todos, decidir cuál palabra funciona mejor. Mientras no haya tal respaldo, la interfaz debe permanecer (con algunas respectivas mejorías) sin los cambios que estás implementando. Tlajpaloli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:31 25 Hon 2022 (UTC) :Me parece bien, pues hay que integrar más gente al proyecto. Hasta hace poco no había hablantes que de verdad supieran hablarlo y por eso ahora hay términos que sí son los que se usan en la región huasteca. Yo también me he estado basando en la opinión de otros hablantes que conozco para ello, aunque la mayoría son de la Huasteca, porque no quiero que todo quede en solo mi opinión. De hecho, también es la razón por la cual voy a integrar nuevos usuarios a este proyecto, pues de está forma no quedará todo solo en lo que nosotros, un par de personas, creemos que está bien para los artículos, al final hacemos esto por la gente que va a poder utilizar esto en el futuro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 25 Hon 2022 (UTC) == Traduccion == Hola! Estoy escribendo da Italia. Me gustaria saber como se escribe "selección mexicana de futbol" en nāhuatl. Espero que me ayuda. Gracias!!! [[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|Green Weave]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Green Weave|discusión]]) 08:38 29 Hon 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|@Green Weave]] ¡Piyali! Ya añadí la traducción a Wikidata. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:38 3 Chicōn 2022 (UTC) == Los artículos nhn están en categorías == Piali noikni; todos los artículos de náhuatl central están dentro de categorías. Te lo explico; [[:Neneuhcāyōtl:Cualli tlahcuilolli]] es la categoría de los artículos de exelencia; al momento no hay ninguno, porque deben pasar por una votación, una revisión de estilo, de ortografía y de redacción. La siguiente categoría es [[:Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]], son los artículos extensos. La categoría [[:Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] son los artículos en desarrollo, la [[:Neneuhcāyōtl:Tepitzin tlahcuilolli]] son los artículos en procesos de revisión y [[:Neneuhcāyōtl:Tlapehualiztli]] son artículos pequeños que están en revisión y proceso de crecimiento; de los artículos tlapehualiztli se pueden eliminar sin son muy pequeños o se pueden fusionar con otros artículos relacionados al tema. Muchos artículos escritos en ortografía central siguen sin categorizar y sin revisión, los cuales pueden ser eliminados. En Nahuatl central ya está ordenándose, lo mismo podría ser para otras variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:06 29 Hon 2022 (UTC) == Hard to find translation == Some of [[wikidata:Q23492|official language <small>(Q23492)</small>]] in [[wikidata:Q96|Mexico <small>(Q96)</small>]] are [[wikidata:Q1321|Spanish <small>(Q1321)</small>]] and [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]]. I wish to add the [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]] [[wikidata:Property:P1448|official name <small>(P1448)</small>]] in [[wikidata:Q164089|Mexico national football team <small>(Q164089)</small>]] but I can't find the translation... Could you kindly help me? Many, many and many thanks in advance!!! [[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53|2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53]] 14:33 29 Hon 2022 (UTC) == Cambié Yokatlan por Yukatan == Piali noikni; he realizado un cambio importante del estado de Yucatán en la variante que más usas. No creo que sea necesario hacer traducciones fonéticas bastante complejas como Yokatlan; con Yukatan basta; porque es más sencillo entender a que estado nos referimos y también porque su etimología (yolotlahtolli), no es náhuatl; es una etimología del maya yucateco y por eso la traducción literaria es más correcta que la interpretación fonética (yokatlan). Gracias por traducir a Cuahuillan, en la variante central se entiende bien que se refiere a la madera de los árboles. Tlaxkamatih nowampo.@ [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:01 25 Chicōn 2022 (UTC) :Piyali, investigué las fuentes antiguas y el análisis etimológico de Campbell y todo indica que Yucatán es una palabra nawatl. En las primeras fuentes virreinales aparece el nombre como "yucatla", además de que Campbell menciona que viene de "yokatl". No es interpretación fonética, además de que se entiende claro. Por eso el sufijo -teco, porque -tekatl es el sufijo gentilicio para el locativo -tlan. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Hay mucha discusión sobre el tema, numerosos autores tienen sus teorías, aunque la más aceptada es ''U yúu a'ak t'aan'' que sería como algo así ''no comprendo nada'', y que deriva del maya yucateco. Pero lo que si no tiene discusión es ''yucateco'', que es locativo de Yucatán y si es raíz náhuatl. Hay varios estados con discusión compleja; otro es Chiwawa. Qué según autores viene del rarámuri ''Chiwara'' y otros que dicen que viene del náhuatl Chichihuahua, que supuestamente el verbo ''huahualoa'' es ladrar; y que en náhuatl sería como ''lugar de perros que ladran''. Numerosas etimilogías son complejas y todas muy bien respaldadas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:36 25 Chicōn 2022 (UTC) :Pues eso, si los primeros españoles escriben "yucatla" (incluso Bernal Díaz del Castillo lo escribe "Yucatlan") y -tekatl (en español -teco) viene de -tlan, pues no sé por qué hay tanta confusión entre los autores contemporáneos. Si no viniera de -tlan no sería -teco. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Nunca se ha discutido el locativo, lo discutido es el origen de la palabra, la cual no tiene origen bien definido y una etimología oficial.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:55 26 Chicōn 2022 (UTC) Pialli; ya leí las fuentes que me recomendaste donde Yucatán viene del náhuatl y es completamente incorrecto que su etimología provenga del náhuatl, Bernal Díaz del Castillo nunca aseguró que venga del idioma náhuatl; en su etimología era yuca y tlati, donde yuca es una palabra del idioma taíno, es decir tierra de yucas. Pero la mayoría de investigadores aceptan que el topónimo es del origen maya; por lógica, Yocatlan no existe y es una mera invención. Como veo que te enfocas mucho en la fonética, te recomiendo Yokatan en vez de Yokatlan. Así no hay problema y se respalda en lo fonético.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:25 30 Chicōn 2022 (UTC) ¿Qué opinas si hacemos el cambio a Yokatan?--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 30 Chicōn 2022 (UTC) Ya hice la redirección a ''Yokatan'', espero te guste. También he hecho propuesta de borrado de artículos diminutos, para reducir el número de artículos sin interés de aumentar su contenido, por otro lado intento rescatar artículos antiguos que pueden seguirse ampliando. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:10 30 Chicōn 2022 (UTC) == [[Benito Juárez]] == Piali noikni; He creado este artículo en náhuatl huasteco veracruzano, pero no tenemos plantilla para presidentes del país, estaba usando el de gobernante como tlatoani, pero veo que no es una plantilla conveniente y preferí quitarla. Estamos en contacto. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:43 28 Chicōn 2022 (UTC) b7oxtxfyyikogmf1vr54ku9ox32djnh 501321 501313 2022-07-30T19:29:32Z Languaeditor 14092 /* Cambié Yokatlan por Yukatan */ Respuesta wikitext text/x-wiki __TOC__ == [[Nuevo León]] == En la variante potosina se diría Nuevo León Tlatilantli, pero en la variante hidalguense se usa tlajtokayotl, en Chicontepec se diría Nuevo León tlalli, así que Tlatilantli Nuevo León suena a una sintáxis muy clasíca. Esa es la primera correción que debo hacerte--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:24 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me imagino que consultaste este texto. [https://www.ceenl.mx/consulta/2020/consulta_indigena/misc/docs/Version%20Nahuatl%20acuerdo%20CG592020.pdf] No. Ni siquiera había leído ese texto, pero es probable que lo acabes de buscar en Google, ya que toda la información del gobierno la encuentras allí. Acá en Nuevo León se dice de esa forma y así quedará porque es oficial. Otra cosa, las palabras se llevan adaptando al alfabeto en todas las variantes. Además, se añade una -h final. No sé de dónde sacas lo del norte de Puebla o lo de clásico. Si lo indicaras estaría bien para discutirlo, ¿no crees? Luego, ni respondiste nada de lo que te acabo de decir en la respuesta anterior, es decir, ni hablante nativo eres, Leo tu artículo otra vez y me doy cuenta de que borraste lo que te acabo de decir. ¿Pensabas que no iba a entenderlo? Y es curioso que digas de Hidalgo, cuando allá prefieren "oksé" en lugar de "seyok" como en Veracruz... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Seyok es de Huautla y Xochiatipan, no es de Atlapexco.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:32 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me resulta muy sospechoso que seas de la CDMX, que comenzaras discusiones hablando en inglés y que no te hagas una cuenta de Huiquipedia. ¿También sabes NHN? Porque por algo creas un artículo en ella diferenciándolo de un NCI supuesto. Y claro, sigues sin responderme nada de lo que dije antes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 6 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi pueblo no uso computadora, mi rol de vida es diferente, aquí en la CDMX si uso PC porque mi trabajo así lo requiere, te suena lógico?. Me imagino que te pasa lo mismo, me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres?--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:38 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Conozco un poco la variante de Cholula, se escucha muy clásico como la Tlacotenco, pero no se usa tampoco Yancuic , se dice Nuevo León.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Almenos estamos de acuerdo que la variante hidalguense no es Yancuic León, es Nuevo León también y no conside la escritura que tú usas con la que se usa en Hidalgo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:43 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Ya me dijiste que viven en Monterrey, pero me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres? tal vez conozco tu pueblo, eso podría ayudar para entender tu variante con más precisión.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:46 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Mi familia ya era de Tochpan. Podría ser que en Monterrey sea diferente al hablado en los pueblos allá, pues acá lo hablado puede haberse mezclado entre diferentes hablantes, pero eso no quita que entra en NHE. Yo antes usaba la ortografía que decía la SEP, pero al ver el tema de estandarización del INALI uso esta desde entonces. Lo de Yancuic ya dije, yo no escribí ese artículo, por eso le puedes preguntar al que lo escribió. Y sí te recomiendo que te hagas una cuenta de Huiquipedia. Sigue siendo sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:51 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Y eso como se hace lo de la cuentaj?, yo soy lector, pero me atreví a escribir porque noté un revoltijo de variantes en tu artículo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:55 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Salvo lo que tu escribes, aunque veo varias variantes juntas, todo lo que aquí está escrito está hecho con las patas, no tiene pies y cabeza. No entiendo por qué dejaron meter a los mestizos y gente extranjera?. Wikipedia solo lo leo, no tengo intensión de ser un escritor activo, aveces salgo y no tengo tiempo completo de revisar. Sé editar porque aprendí en español e inglés, pero no tengo conocimiento al 100 de Huiquipedia.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:59 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Definitivamente. Estoy totalmente de acuerdo contigo. Ya viste varios artículos, ¿cierto? O no tienen sentido o no tienen más de veinte palabras (y mal redactado). Aquí puedes hacer una cuenta: https://nah.wikipedia.org/w/index.php?title=N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Crear_una_cuenta&returnto=Cal%C4%ABxatl&campaign=loginCTA Por cierto, sí hay un problema con usuarios no registrados, y es que ha habido mucho vandalismo en Huiquipedia, por eso todo parece etiquetarse como sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:07 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Yo no le llamo vandalismo, más bien es gente que no conoce el idioma nauatl, la cual se siente dueña y conocedora de la lengua de nuestros abuelos, yo no soy 100% hablante, la influencia de la capital ha hecho que solo use el nauatl cuando voy a mi tierra a aplicar con mis abuelos y mi gente, te iba a criticar por el articulo de Yancuic León, pero sé que tu no lo has redactado, aunque no está tan mal para ser náhuatl clásico. Pero si se desea escribir en dialecto central de Cholula y Tlacotenco, tendría que ser escritura clásica pero con una sintaxis muy distinta al náhuatl clásico antiguo, ya que han tenido influencia de los nahuas de Guerrero y Morelos.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:15 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No hay que tener paranoia, muchos mestizos quieren aprender nauatl, pero ellos solo tienen contacto con el nauatl clásico y desconocen la diversidad de variantes existentes, hay que tener pasencia con ellos porque realmente a ellos les interesa aprender nauatl, a los pilcates de mi pueblo ya no les interesa hablar esta lengua hermosa, se averguenzan. No voy ser muy activo, hoy tuve tiempo de escribir aquí, pero no será así siempre, solo que no borres el náhuatl huasteco hidalguense, se asemeja muchísimo al de veracruz pero tiene algunas pequeñas diferencias, creo que otras variantes merecen existir y no ser estandarizadas.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:21 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No me ha interesado abrir cuenta oficial por todas las barbaridades que aquí están redactadas, veo artículos de grupos de rock que ni conozco o de países que no conozco; salvo tus textos, creo que debo ayudarte a mejorar un poco, yo en mi opinion creo que todas las variantes merecen existir, no hay que ser como los mestizos que bloquean a todo mundo y se cierran a sus círculos, que esta Wikipedia en mexicano tenga varias variantes, así yo aprendo otras. Por eso me enoja que borres lo que escribí, no hay mucha gente que sepa nauatl aquí y creo que no debe de haber guerras de escritura o de textos, al contrario sería que esto sea bien usado, no importa que haya varios artículos de Nuevo León, es mucho mejor que en español, así es más enriquecedor aprender varias variantes diferentes de un mismo idioma.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti Languaeditor, saludos desde la CDMX.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Sí, y tienes razón. Es que en esta Wikipedia hubo un usuario que causó muchos problemas y fue expulsado, pero entró y trató de seguir editando sin cuenta y problemas de ese tipo. Por el cambio del artículo lo primero que se me vino a la cabeza fue que tú eras ese usuario, discúlpame, por eso estuve borrando tus ediciones. Y con lo que dices entonces yo te apoyo totalmente, aunque no sé bien qué se podría hacer con los artículos NHN/NCI como el de Yancuic León, hay muchos así, y los que los redactaron creo que ya no son activos. Y es bastante bueno que haya diferentes variantes. Yo pasé la plantilla de pestañas de variantes de una Wikipedia en otro idioma donde tenía otro uso, y también he hecho una nueva portada (todavía en desarrollo) para incluir las variantes: https://nah.wikipedia.org/wiki/Kalixatl_(ngu) [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:47 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No lo sabía, los mestizos son muy dados al chisme y les gusta crear conflictos donde no hay, no me interesa saber esas cosas, ya bastantes problemas tengo con los que convivo a diario. lo que si preocupa es que Wikipedia es controlada por gente que no comprende nuestra cultura, ellos tienen una forma de pensar distinta a nosotros y nunca nos dejan tomar liderazgo, aquí en mi trabajo hay gente que por el hecho ser blanca cree que debe ordenarnos y mandarnos, por eso Wikipedia no funciona con nosotros los indios, es como si los indigenas entraramos a su mundo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:18 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Una de las razones por lo que no me gusta editar en Wikipedia es que muchos blancos son entrometidos en una cultura ajena a ellos, por eso no me interesa tener cuenta en wikipedia en ningún idioma, pero por la necesidad he creado esta cuenta para ayudarte, yo no soy tan bueno en esto de wikipedia, solo quiero que no se desvie nuestra cultura hacia otro sentido. No me interesa hacer amistad con mestizos o con blancos, no quiero hacerles el trabajo para que ellos se cobijen con el trabajo de nosotros los indígenas, tú me entiendes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:36 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Piali, axan kipia [[Guadalupe, Yancuic León]] ipan tlajko nauatlajtoli. Asta mostlaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 27 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == El clásico == Noikni (mi amigo), he leído en náhuatl clásico y no miro que los textos usen rayitas, creo que esa es otra imposición de los que aquí editaban antes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Puede ser, porque está lleno de artículos que las usan. Los acentos que sí veo en textos clásicos son estos: à, â [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Así es, se usaban acentos circunflejos, aunque ahora la escritura en el nauatl es sencilla, en el nauatl de Cholula y Milpa Alta siguen usando escritura clasica, pero con textos modernos, la variante central semeja al náuatl clásico https://transparencia.cholula.gob.mx/transparencia_file/Transparencia/Articulo77/fraccion-20/FORMATO%20SOLICITUD%20ACCESO%20A%20LA%20INFORMACI%c3%93N%20EN%20NAHUALT.pdf .--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 7 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi variante he tenido que hacer cambios, se dice takatl en vez de tlakatl, se dice ten en vez tlen, tajtoua en vez tlajtoua, creo que se tiene que ser un tanto neutral para que se entienda. De un pueblo a otro hay diferencias.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:34 7 Mahtlāc 2021 (UTC) Oye, que interesante tener una lista de artículos mínimos, aunque a un mexicano le interesan otros temas, lo que me agrada es que los artículos pueden ser traducidos en variantes distintas a diferencia de otras lenguas, lo cual la vuelve más rico en conocimiento, no solo el nauatl clásico es interesante también es bonito leer en otras variantes, Te felicito por tu propuesta de incluir variedades.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:02 9 Mahtlāc 2021 (UTC) Huaxin no dice nada, creo que artículos así deben eliminarse, da risa ver fotos y nada de redacción. O se amplian o se deben eliminar, no hay de otra.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:09 9 Mahtlāc 2021 (UTC) He cambiado el título de la categoría, de [[:Neneuhcāyōtl:Nawatl (nhe)]] a [[:Neneuhcāyōtl:Nawatlahtolli (nhe)]], se entiende mejor a allí coloqué más artículos referidos a la variante del Huasteco de Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:43 12 Mahtlāc 2021 (UTC) Perfecto, ¡gracias! Ya vi también que hiciste la nueva página principal para NCH. ¡Todo va muy bien! Saludos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 12 Mahtlāc 2021 (UTC) falta el nahuatl central, aunque la escritura es la misma que el clásico, su traducción es diferente. Esta lengua se habla en Cholula y Milpa Alta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:06 12 Mahtlāc 2021 (UTC) La plantilla del náhuatl central ya está, pero aún no está correcta: [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k]]. También faltan por corregir las demás variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:09 12 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[:Wikipediah:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] == Mira, he cambiado a redirección tu plantilla para que lo podamos repetir esto en todas las variantes del nauatl, ya lo pasé a nauatl huasteco hidalguense. ¿Cómo ves los cambios?, quiero repetir tus artículos al nauatl huasteco hidalguense e ir escribiendo en más varaintes los mismo artículos, esto está muy bien para empezar a poner orden. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 16 Mahtlāc 2021 (UTC) No creo que sea necesario que haya otra plantilla como esta [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah]], pienso que uno para cada variante es suficiente, así podemos ver en cual falta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 16 Mahtlāc 2021 (UTC) Estoy intentando arreglar la parte de los artículos que toda Wikipedia debe tener, [[Huiquipedia:Amatlahcuilolli tlen monequi ipan nochi Huiquipedia ica nahuatlahtolli]], cuesta mucho hacer esto, pero aquí están todos artículos para no tener varias plantillas, falta ir traduciendo todo y hacerlo también en las demás variantes. Me gustó esta propuesta que me mostrate.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 00:36 17 Mahtlāc 2021 (UTC) Es perfecto, parece que es mejor tener una plantilla para cada variante. Comenzaré a traducir varios artículos de la lista para que ya estén disponibles y así vamos ampliando. ¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:29 18 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti, si, me gustó bastante, tlatskamati noikni.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Hice una corrección, en varainte veracruzana de la Huasteca no es yolkatl, la palabra es tlapiyalli y su plural sería tlapiyalmeh, de la misma manera que en el náhuatl hidalguense y potosino. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:06 29 Mahtlāc 2021 (UTC) Gracias, igual eso lo sé, aunque ahí quería diferenciarlo de los términos más específicos "tlapiyalli" y "tekwani". Por cierto, ya terminé lo principal de la lista de artículos esenciales, ¿qué opinas? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 29 Mahtlāc 2021 (UTC) == Saludos == Pialli Languaeditor. Veo que te decidiste a colaborar de este lado de la Huiquipedia y no sólo en español; bien por eso. Ya le dejé un mensaje a @Koatochij donde le menciono que existen políticas para contribuir, una de las principales es que ya no se van a usar macrones para las vocales largas, de hecho, ningún día crítico. Me parece bien el esfuerzo que están haciendo, pero me gustaría más que se enfocarán en una variante en concreto; así, si Koatochij tiene por lengua materna el mexcatlajtolli de Veracruz, pues que escriba artículos en su variante y porque no, que mejore la interfaz, aunque está haciendo cambios incorrectos en esta área, pero bueno, eso ya lo veremos con calma. Espero que podamos coordinarnos para mejorar la sección que les interesa. Xikseli se weyi tlajpalolli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:38 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ¡Piyali! Ya lo leí, me parece perfecto. Por cierto, ¿qué tal se ve la portada ([[Calixatl]])? Ya tiene todo lo de la portada actual e incluso algunos apartados nuevos y con una interfaz más modernizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:59 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Pialli. :Perdón por la demora, estaba contestándole a Koatochij. Pues bueno, luce bastante bien la portada que propones, de hecho he seguido algunos cambios que has querido introducir desde el año pasado. Solo que algunas frases no me cuadran del todo. :La interfaz solo la puede cambiar un Huiquipixqui (administrador), que para el caso, esa es mi chamba. Déjame revisar nuevamente con cuidado la portada tuya para luego ponerla. Insistiría en que se concentrarán en los textos, acerca de las redirecciones, ya borré más de mil innecesarias y vacías, no me gustaría pasar más tiempo haciendo ese trabajo de limpieza; sí es necesario pensar bien lo que estamos haciendo, no hacer solo entradas o redirecciones porque sí. Hay que enfocarse en lo principal. Saludos. (Ah! Por cierto, les recuerdo el estilo de que si van a contestar a otra persona en tu página de discusión, pongan ping a la persona, para que de menos sepa que hay respuesta, checa este ejemplo: {{ping|Koatochij}} ). <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 15:32 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ::Perfecto, @[[Tlatequitiltilīlli:Akapochtli|Akapochtli]]. ::Sobre las redirecciones es más que nada para que, mientras no haya un artículo en NHE, se envíe directamente al artículo que haya en NHN/NCI. Creo que es más práctico que poner el enlace al artículo que ya existe en NHN/NCI porque cuando se escriba el artículo en NHE será sobre los artículos de redirección que he hecho. Así los artículos que usen ese enlace de redirección ya tendrán listo el enlace al artículo en NHE cuando esté creado. Sobre la portada, puedes cambiar las frases si ves que no cuadran. ::¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Akapochtli dice que es hablante nativo del nauatl central de Milpa Alta, no sabía que era de acá, eso es bueno para que me visite aquí en la Mexkoaltepetl. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Estimado {{ping|Koatochij}} :Estás cometiendo el mismo error de un viejo usuario baneado de este portal; estás haciendo muchas inferencias. :No soy hablante nativo de Milpa Alta. Lo domino, lo hablo, pero no es el único. Como viste en tu página de discusión, conozco y puedo darme a entender en nauatl huasteco, tengo muchos amigos de las tres huastecas. En Guerrero viví por más de cinco años en Zitlala, por lo que también conozco directamente y he hablado esa variante. :Actualmente compré (cosa de dos años) unos terrenos en la Sierra de Durango, en una comunidad mexicanera, donde me integré como un miembro más, por lo que también directamente estoy aprendiendo los modismos del lugar. Aunque la mitad del tiempo tengo que viajar a la zona metropolitana de Guadalajara para atender otros negocios. :Como ves, no soy una persona ociosa, soy movidito. Esta es una de las causas por la que mi participación en Huiquipedia es limitada, a pesar de ser administrador. :Lo reitero, no te confundas ni hagas inferencias que no vienen al caso. Sampa nimitsiluis, xikseli se wei tlajpaloli. <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 16:19 24 Mahtlāc 2021 (UTC) No soy rico ni tengo el privilegio de viajar por el país, rento en Chilangolandia porque aquí trabajo con mis hermanos, mi vida es sencilla y mucho más sencilla es en mi rancho, no soy experto del idioma nauatl, pero si entiendo muy bien la lengua de mi comunidad porque nos la heraron nuestros abuelos, así que no podré estar nunca a tu nivel, mi intención solo fue apoyar a Languaeditor.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:31 24 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[Palach]] == Piali noikni; nika nichiua in se tlajkuilol itech '''palachmej''' ipan nauatlajtol Huasteca Veracruzana.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :¡Piyali! Tlaskamati, nowampoh. Nikihkwilos inih wan sekinok nikpiwihtikah pan [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:47 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the articles [[:es:Azerbaiyán]], [[:es:Azeríes]], [[:es:Idioma azerí]] and [[:es:Bakú]] in Nahuatl Wikipedia? Yours sincerely, [[Tlatequitiltilīlli:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Multituberculata|discusión]]) 10:03 26 Mahtlāc 2021 (UTC) :Hi! Yes, I'm gonna translate them soon. Thanks for your suggestion! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:32 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Tlapiyalmeh == Creo que hay un error, en la Huasteca no se dice yolkatl para nombrar a los animalitos, tanto en Veracruz, Hidalgo y San Luis Potosí se dice tlapiyalli o tlapiyali, yolkatl o yolki es del centro del país, así dice animalito más al sur, en Acaxochitlán, Hidalgo dicen yolkatl. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:31 30 Mahtlāc 2021 (UTC) He creado este artículo [[Kwatochin]], que es más huasteco veracruzano, lo hice con la escritura que ase usa en Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:32 30 Mahtlāc 2021 (UTC) == Mejorar las entradas y hacer un contenedor == Piali amigo; he crado una nueva categoría para la lengua náhuatl clásica, la cual lleva la misma ortografía que dice Akapochtli, [[:Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]] y que es la misma de algunos dialectos centrales como Milpa Alta y Cholula. Mientras estoy utilizando como contenedor de basura la categoría de [[:Neneuhcāyōtl:Nāhuatlahtōlli (nci)]]; ya que la escritura que aqui se ha usado no es la escritura del náhuatl clásico. Me gustaría saber que opinas o ver si tu tienes alguna categoría donde se pongan títulos que deben eliminarse.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:10 15 Īhuāncē 2021 (UTC) :Está muy bien porque yo no tenía un contenedor, así que usaré ese. La escritura del clásico debería ser la de la época. La mayoría de los textos originales del virreinato usan "ç" y también los acentos "â" y "à", pero no las rayas sobre las vocales. Otra cosa, he hecho una nueva plantilla ([[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli]]), es para poner esta en lugar de las pestañas de variantes, ya que es más práctico y se ve igual. Yo ya la puse en los artículos principales como [[Mexko]] y todas las variantes en las que está. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 17 Īhuāncē 2021 (UTC) == [[Xochicualli]] == Piali noiknij; estoy mejorando la sección de frutas en náhuatl central y náhuatl clásico, también estoy tratando de aumentar el texto para que no sean solo artículos de imágenes, unos son artículos muy viejos y se ha redirigido a una escritura sin rayitas y también los estoy traduciendo en el náhuatl huasteco. Chécalo y saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 6 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Acabo de verlos y todo va genial. Por cierto, creo que para los nuevos artículos que hagamos de cero es mejor que solo nos centremos en NHE y NCH, mientras que, si ya existen en NHN y NCI, hay que aumentarlos y corregirlos como lo has estado haciendo. Además, creo que el NCI debería tener las letras de la época como aparecen en todos los textos virreinales (ç, à, â), pues así era. Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 7 Icmahtlacome m 2021 (UTC) ::Pialli; te mando saludos, está costando mucho trabajo arreglar todas las categorías y trasladar los artículos a la ortografía correcta, pensé que era fácil pero veo que es una labor titánica arreglar y eliminar toda la basura, creo que hace falta un contenedor y una lista para eliminar artículos basura que dejaron otros usuarios; sin embargo, esto está caminando muy bien, te felicito mucho por rescatar la ortografía moderna, la cual si tiene utilidad. Respecto a la ortografía del clásico, estoy de acuerdo con Akapochtli, la ortografía clásica es igual a la ortografía del náhuatl central, la ortografía virreinal ya es obsoleta, aquí encontré un diccionario en náhuatl clásico bastante bueno, [https://gdn.iib.unam.mx/ es para que lo consultes también]. Por el momento ya arreglé los países, las frutas, los personajes, los animales y cosas de geografía, todavía falta mucho, pero poco a poco. Cualquier coso, me puedes escribir.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:14 12 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[:w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] and [[:w:en:Tomb of Cyrus|Tomb of Cyrus]] == Hi! sorry for not speaking Nahuatl, but can you please translate these two articles? they don't need to be long, just 2 or 3 sentences is enough. :) Yours sincerely,[[Tlatequitiltilīlli:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:ChipsBaMast|discusión]]) 14:12 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Okay, I'm gonna translate them. Thanks! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:32 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[Cuetlaxcoapan]] == Pialli, se ha arreglado este artículo en la varitiante central de Cholula, chécalo y revísalo. ya no es esbozo, un abrazo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:29 28 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :¡Piyali! Perfecto, yo voy a continuar también con más artículos y completar los que ya inicié. ¡Feliz año! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 1 Cēn 2022 (UTC) Pialli; Es todo un lío arreglar y revisar los artículos, mucho trabajo al respecto. Falta mucho por hacer, pero se ha tenido avances. Creo que la estandarización de escritura será un proceso muy largo, y si el INALI desaparece, nunca se dará tal estandarización de escritura moderna, solo las variantes de Veracruz usan tal estandarización que propone el INALI. Los demás estados usan su propia escritura.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 07:14 23 Cēn 2022 (UTC) :Piyalli, tienes razón, hay mucho aún por hacer. Espero que para finales de este año ya hayamos hecho grandes avances. Y sí, es preocupante la situación del INALI. Ojalá no afecte el tema de la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:08 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; los artículos que has editado, también los voy a traducir al náhuatl huasteco hidalguense.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 25 Cēn 2022 (UTC) :Perfecto, también iré comenzando nuevas traducciones. Por ahora me parece que la lista de artículos por escribir está completa. Este año tenemos que traducir un gran número de ellos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:10 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; vi el orden de las variantes en las pestañas azules, quiero pensar que va en orden por el número de hablantes de cada variante, de hecho la variante central tiene menos hablantes que las variantes de la Huasteca. Me gustaría saber como es el orden de las variantes. Buen día.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:58 7 Ōnt 2022 (UTC) :Piyalli; así es, está ordenado de más hablantes a menos según Ethnologue. En la portada lleva el mismo orden. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:17 16 Ōnt 2022 (UTC) Mira ya ordené el artículo [[coatl]], que en náhuatl central y náhuatl clásico es igual, en la variante huasteca veracruzana se dice [[kowatl]] y en la variante huasteca hidalguense es [[koatl]]; en pipil es kuat. Perfecto, eso está muy bien, obviamente si es la variante huasteca veracruzana, la variante con más hablantes, pues debe ir al frente de Wikipedia porque el número hablantes lo amerita. Me gustó esa regla de orden que aquí se ha determinado.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:53 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexko (nhw)]] == Panolti!, mira he anexado otra variante, el náhuatl de la Huasteca Potosina, la cual tiene algunas pequeñas diferencias al náhuatl de la huasteca hidalguense (nch) y el náhuatl de la Huasteca veracruzana (nhe); las tres variantes son parte del náhuatl huasteco (Veracruz-Hidalgo-San Luis Potosí), y que además son la región del país donde más hablantes de náhuatl lo hablan. Creo que se debe de tener las tres variantes por dar un ejemplo; en náhuatl huastececo veracruzano es Kwatochin, en náhuatl huasteco hidalguense es koatochij y en náhuatl huasteco potosino es kuatochi, pero el nombre de nuestro país coincide en las tres varientes, la cual es Mexko por eso anexo el código de la lengua (nhe, nch o nhw) después de la palabra, como el caso de [[Mexko (nhw)]] porque no es posible tener tres artículos con el mismo nombre. Nada tiene que ver con que sea menos importante que otras variantes. Por otra parte, te felicito mucho a ti y Akapochtli por el gran trabajo que han hecho todo este tiempo, y gracias por rescatar este idioma vivo sin tener que eliminar la variante del náhuatl clásico o las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:37 13 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto que el artículo de México ya esté también en NHW, aunque creo que lo mejor será primero centrarnos en NHE y NCH para que haya más contenido y luego expandir a otras variantes. :Gracias a ti también por unirte a esto, espero que para 2023 Wikipedia en náhuatl esté completamente renovada y con muchos artículos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:21 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexihco]] == Piali amigo; he regresado a la palabra Mexihco con la misma escritura del náhuatl central o del altiplano, está bien registrado y referenciado que el náhuatl clásico y el náhuatl central tienen la misma escritura, solo hay pequeñas diferencias en cuanto a escritura. En el náhuatl de Cholula, que es una lengua viva, a veces los hablantes nativos escriben ze, zihuatl, ahzi, ohze, zitlalli, ozelotl y otras veces en clásico como; ce, cihuatl, ahci, occe, citlalli, ocelotl. En los artículos en náhuatl clásico debemos usar, las fechas en tonalpohualli y en el caso de náhuatl central son las fechas del calendario gregoriano,hay mucho al respecto y este diccionario nos va a ayudar bastante para entender al náhuatl clásico; [https://gdn.iib.unam.mx/diccionario/diccionario Gran diccionario náhuatl]. No es necesario usar la escritura arcaica para diferenciar el náhuatl clásico del náhuatl central. Muy buen trabajo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:50 16 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto, es mejor que el clásico tenga las fechas en tonalpohualli. También creo que es buena idea que use la escritura arcaica porque eso evitará muchos paréntesis en los títulos y he visto que todos los textos clásicos la usan, me parece que sería lo mejor. [https://es.wikisource.org/wiki/P%C3%A1gina:Epitome_%C3%B3_modo_f%C3%A1cil_de_aprender_el_idioma_nahuatl_%C3%B3_lengua_mexicana.djvu/11 Epitome ó modo fácil de aprender el idioma nahuatl ó lengua mexicana - Wikisource] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:32 16 Ōnt 2022 (UTC) No creo que deba sustituirse o borrarse, solo que quede referenciado, pero es mejor usar una escritura sencilla como siempre se ha usado y no una escritura compleja que confunde a los lectores porque entre más confuso, surge menos el interés por aprender el idioma náhuatl y sus diversas variantes, por esa razón debemos usar la escritura simplificada al igual que en el náhuatl central o del Altiplano. :Lo hice más simple ahora, ya le quité todos los macrones al clásico. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) El náhuatl clásico no lleva ningún tipo de signos, es una escritura muy sencilla, la enseñanza se da con esa escritura en todas las universidades del mundo. Así que no tiene lógica poner acentuaciones y cedillas, no tenemos porque inventar escrituras.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:57 17 Ōnt 2022 (UTC) :No creo que sea buena idea si no se mantiene a como era cuando era hablado. Todos los textos hasta finales del siglo XIX usan acentos y cedillas (los macrones casi no se usaron, pero el resto sí). Poner la escritura del centro en clásico sería utilizar una ortografía que nunca fue usada para escribirlo cuando se hablaba, eso es inventarle la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:08 17 Ōnt 2022 (UTC) Paro actualmente se usa esa escritura sencilla con el náhuatl clásico, de hecho en la UNAM o otras universidades se han trasliterado muchos documentos con la ortografía simplificada, pero en las notas se describe como era la escritura de los frailes del siglo XVI, así que se entiende que la escritura arcaica tampoco era escritura de los nativos, en el Gran Diccionario Náhuatl explica todo lo que aquí se discute.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:17 17 Ōnt 2022 (UTC) :Bueno, entonces estoy de acuerdo. Ya edité los artículos, y también les quité ya todos los macrones, porque si le das a reversión te los vuelve a poner. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:35 17 Ōnt 2022 (UTC) Tampoco es algo que yo quiera imponer, pero así es como mejor se identifica esta variante, además hay diferencias con el náhuatl central y si le colocamos las fechas por tonalpohualli sin usar el calendario gregoriano, va ser mucho mejor editado todo artículo en náhuatl clásico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:42 17 Ōnt 2022 (UTC) :Cierto, estará mejor con el tonalpohualli. Mientras editaba los artículos en clásico noté muchos errores básicos. Corregí los que vi, no sé cuántos más haya. De todas formas, yo me estaré centrando en NHE. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:48 17 Ōnt 2022 (UTC) == [[:Neneuhcāyōtl:Weweyak tlahkwilolli]] == Piali noikni; He creado esta categoría para identificar los artículos más largos de esta Huiquipidia, hasta este momento solo está disponible en las cuatro variantes con más artículos como náhuatl huasteco veracruzano, náhuatl huasteco hidalguense, náhuatl central y náhuatl clásico. Era necesario identificar los artículos más largos para poder arreglarlos, actualizarlos y mejorarlos acorde a las reglas de su variante. Para entender esta nueva lógica, es necesario dominar varias variantes, no es difícil para quienes sabemos hablar náhuatl, todo es aprendizaje y eso le da un plus a esta wikipedia. Para identificar a los esbozos o artículos muy pequeños, utilizo las plantillas que ya estaban hechas sobre países o animales, así se identifica muy rápido aquellos artículos de la variante que necesitan ampliación y arreglo, uso estos {{Tlahcuilolli-MEX}}. Después de que los artículos tienen una ampliación favorable, les quito la plantilla. También se podrían traducir estas plantillas a las variantes faltante. ¿Tú qué opinas amigo?.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:22 20 Ōnt 2022 (UTC) :Piyali! Perfecto, me parece buena idea. Con esto ya podemos tener un mejor orden y saber cuáles son los artículos que hay que agrandar. Voy a traducir también a NHE la plantilla y así las diferenciamos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:21 6 Yēt 2022 (UTC) == Restructurar la Inteterfaz == Hola, he estado leyendo más sobre las variantes del náhuatl; y la que tú propones en la interfaz no es la variante más hablada, que corresponde al náhuatl huasteco de Veracruz, en este caso sería el náhuatl de la Sierra Norte de Puebla quien debería ir en primer lugar y luego el náhuatl huasteco de Hidalgo y después el náhuatl de Orizaba-Zongolica. Pero para evitar que variante se habla más náhuatl y cuál tiene más hablantes, sería mejor que se dejara el náhuatl clásico para la interfaz central y a partir de allí todas las variantes vivas acorde a su número de hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:32 15 Nāuh 2022 (UTC) Estoy leyendo sobre el nombre de Iztapalapa para poner lo del Viacrucis; encontré que náhuatl clásico es Iztapallapan y el en náhuatl de Cholula es Iztapalapan; en clásico es yollotl y en náhuatl de Cholula es yolotl.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:34 15 Nāuh 2022 (UTC) Así quedó mejor ordenada la plantilla de lenguas del náhuatl Primero; el náhuatl clásico, debido a que es una lengua de académicos y por su mayor antigüedad por eso primero. * Le sigue el náhuatl de Orizaba (nlv) por tener el mayor número de hablantes * Le sigue el náhuatl de Guerrero * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Hidalguense * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Veracruzana * Le sigue el náhuatl central * Le sigue el náhuatl de Istmo * Le sigue el náhuatl de Tetelcingo * Le sigue el náhuatl de Michoacán * Le sigue el náhuat pipil del Salvador, por ser una lengua de interfaz en Incubator. Este el mejor ordenamiento por número de hablantes y por antigüedad.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:56 15 Nāuh 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|@Koatochij]] En la base de datos de Ethnologue están los hablantes de cada una. La variante con más hablantes es la Huasteca Veracruzana, le sigue la Huasteca Potosina y luego la Huasteca Hidalguense. Después están la variante de Guerrero, la variante de Orizaba, las variantes de Puebla, la de Tlaxcala y la del Istmo. La clásica ni siquiera figura porque es lengua muerta en Ethnologue. No creo que sea buena priorizar que académicos sean los que tengan que ver los artículos si esto se debe enfocar más al mundo indígena. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:02 16 Nāuh 2022 (UTC) Completamente de acuerdo en priorizar el mundo indígena, pues la variante con más hablantes debe ir primero, si Etnologué así lo dice, pues adelante, yo ayer vi que la Región de la Sierra Norte de Puebla con 80,000 hablantes aprox. pero eso no entra en discusión, puede ser la variante Huasteca veracruzana o la otra, me da igual; siempre y cuando tenga el número de hablantes a la cabeza. Sobre el otro tema, el náhuatl clásico si ayuda bastante, sobre todo en el orden.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:28 16 Nāuh 2022 (UTC) Tampoco es difícil aprender otras variantes ni algo imposible para quien ya habla una variante, la variante de Orizaba tiene mucha similitud con la variante central y las variantes serranas de Puebla. La que sí es poco diferente es la variante de Guerrero; y sobre la variante potosina tampoco es un problema, quien habla la variante de la huasteca Hidalgo, entiende perfectamente la variante de la huasteca potosina.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:38 16 Nāuh 2022 (UTC) :Lo sé, no es difícil aprender las otras, el problema está en que seguramente somos los dos únicos colaboradores activos en Huiquipedia y si nos ponemos a editar también para otras variantes estaríamos ocupando más tiempo en eso que en mejorar las variantes en las que nos estamos enfocando hasta ahora. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:59 16 Nāuh 2022 (UTC) == Variante de la Huasteca Potosina == Entonces hay que anexar la interfaz de la variante de la Huasteca Potosina, porte yo si la entiendo y seguramente tú igual la entiendes, de hecho voy a empezar a editar también en huasteco potosino más artículos. Las diferencias con el náhuatl huasteco hidalguense son pocas, están más en la pronunciación y en la influencia de las palabras; por dar ejemplo armadillo; que hidalguense ayitochij, en potosino es aytochi y en veracruzano es kalolo; o conejo que en potosino es kuatochi, en hidalguense es koatochij y en veracruzano es Kuatochin. Por esa razón las tres variantes van unidas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:04 16 Nāuh 2022 (UTC) :Si hay pocas diferencias no creo que sea necesario hacer la interfaz para la Huasteca Potosina a menos que hablantes de ahí se unan. No estoy a favor de que estemos gastando esfuerzos y perdiendo tiempo duplicando artículos con una o dos palabras diferentes, prefiero que nos enfoquemos en nuestras variantes (NCH y NHE) y solamente corregir las que ya estaban (NHN y NCI). Por ahora no vamos a añadir más. :Por cierto, ya me enteré de que muy posiblemente este año se publicará la norma de escritura oficial del INALI para el nawatl, así que todas las variantes deberán usar la ortografía estandarizada. He visto que el centro ya la usa y las publicaciones de ahí también, por lo que hay que pasar NHN a la nueva. Sin embargo, NHN ni siquiera es realmente del centro. De acuerdo con Ethnologue, es la variante de Tlaxcala, la cual no tiene absolutivo -li ni tampoco tiene -tli (en su caso se usa -tl). :Ah, y otra cosa. La mayoría de los artículos de NCI y NHN que hay son para tirar a la basura. Están plagados de errores gramaticales y de vocabulario que parece que se hicieron sin saber hablar el idioma. En muchos también hay palabras inventadas como Ixachitlan. Yo cualquier artículo que vea en NHN o NCI que sea corto o que esté lleno de errores lo borraré, porque me parece que no aporta nada y nadie le va a entender. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:07 14 Hon 2022 (UTC) La variante potosina se parece a la variante hidalguense, si hay varias diferencias, por que allá no se dice alaxox como en Veracruz, se dice lalax, en SLP, no se dice Koatochij como en Hidalgo, se dice kuatochi, en SLP no se dice kalolo como en Veracruz, se dice aitochi, en SLP no se dice kuamomohtli o tekolotl, se dice umomojtli; así sucesivamente muchas palabras que si existen Veracruz pero que no existen en San Luis Potosí. Es de personas sabias hacer notar tales diferencias, porque en la propia Huasteca todo es diferente de un extremo a otro. No soy potosino, pero conozco la región y la lengua náhuatl que allá se habla en Xilitla. No sabía que todas las variantes usarán una sola escritura, había leído que el INALI sugiere, pero no obliga a ninguna comunidad. NHN no es precisamente solo Tlaxcala, también es Cholula, en el cercano estado de Puebla, donde se escribe ozelotl, ohze, zitlalli, ayohtli, izcuintli; pero también existen las variantes de Milpa Alta, Texcoco y el moribundo náhuatl de Amecameca, las cuales no tienen un código en Ethnologue, pero si están registradas por el INALI como variedades centrales. Respecto a Tlaxcala, no es general escribir Itskuintl, ikniuktl, ayojtl, eso depende mucho de qué zona se habla, si es San Pablo del Monte u otro pueblo de la región tlaxcalteca o poblana. Sería bueno que te dieras una vuelta por Tlaxcala y Cholula para que veas las diferencias a las variantes de otros estados, ya que no tiene relación en nada con la Huasteca.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 15 Hon 2022 (UTC) :La norma de escritura es para elevar el prestigio del idioma. Precisamente se refiere a varios aspectos: :1. Este documento es un alfabeto universal de la lengua mexikatlahtolli (náhuatl) que amplía la promoción de práctica de la escritura y la lectura, posibilita avanzar a nuevos campos científicos y contribuye a incrementar el prestigio social de la lengua. Por lo que no pretende homogeneizar los recursos lingüísticos, sino estandarizar los criterios para usar dichos recursos. :2. En dicho documento se registran palabras de algunas variantes para ejemplificar el uso de las grafías. :3. Cada variante lingüística de la lengua adaptará las grafías (15 consonantes y 4 vocales) a las particularidades de cada región o zona considerando las reglas establecidas en la norma oficial de escritura de la lengua. :4. Se reformará tanto el "Mexikatlahtoltlahkwilolli / Alfabeto de la lengua mexikatlahtolli" como el documento "Norma de escritura de la lengua mexikatlahtolli" por lo menos cada 5 años a partir de la oficialización en el DOF. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:25 15 Hon 2022 (UTC) :En realidad, la variante de la zona centro de Puebla tiene otro, que es NCX. Además, conozco el nawatl de Tlaxcala y de otros estados, pues he estudiado las diferencias dialectales entre variantes, no solo con texto sino también con hablantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:30 15 Hon 2022 (UTC) :Yo sé que hay diferencias, pero ahora mismo no le encuentro sentido a que por conocer una variante nos pongamos a gastar esfuerzos en eso. Primero una variante y luego la otra. Ya nos pondremos con las otras variantes relevantes (NHW, NLV, NGU...) después, pero no ahora que aún las principales (NHE y NCH) no están ni cerca de estar listas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:31 15 Hon 2022 (UTC) Por cierto, también estoy eliminando muchos artículos que no corresponden a ninguna variante de las lenguas del náhuatl, las mando directamente a borrado rápido, porque no tiene caso conservar su redirección o su contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:16 15 Hon 2022 (UTC) :Eso sí, sobre todo las que están basadas en palabras inventadas sin base gramatical o léxica real. También hay artículos que están redactados de forma terrible. Parecen haber sido escritos por niños que medio saben hablar el idioma, porque además de estar redactados como para un trabajo escolar de primaria, hay errores terribles en gramática (en artículos supuestamente del centro y del clásico hay palabras con significado cambiado y verbos transitivos utilizados como si fueran intransitivos, es de locos). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:45 15 Hon 2022 (UTC) Las variantes centrales no son una réplica del náhuatl clásico, hay diferencias y muchos préstamos, de hecho, los diccionarios no son actualizaciones del náhuatl clásico, cada variedad tiene sus peculiaridades, no son estandarizaciones gramaticales de una variante nuclear; lo he visto con el uso de uala o huala, que en clásico seria hualla y traducido como venir, por dar un ejemplo. Ni los diccionarios se ponen de acuerdo con traducciones literales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:56 15 Hon 2022 (UTC) :No me refería a eso, me refiero a que son errores gramaticales y de significados inventados. Tampoco hablo de los diccionarios, se supone que hablantes saben hablar su idioma, no necesitan checar diccionarios de clásico, pues es obvio que conocen la gramática y la deben aplicar de la misma manera. Además, los ejemplos que mencionas son la misma palabra, pero con escritura diferente (es decir, es lo mismo, como si escribiéramos español moderno y antiguo: cabeza vs. cabeça). De todos modos, una vez que se publique la norma en el INALI habrá que adaptar todo a su ortografía, otra cosa son las variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) Estoy de acuerdo con usar una escritura, por cuestiones políticas y sociales se usan las ortografías obligatorias, una de ellas es la ortografía del portugués de Portugal y otra la del portugués de Brasil, dos ortografías con diferencias de escritura y pronunciación, pero que usan un alfabeto común para intentar normar una lengua universal. Si cambia mucho la gramática, pero no la sintaxis, por eso es que se entienden los de Brasil con los de Portugal. ''Cómo você se chama? (Brasil), Cómo tú te chamas? (Portugal)''.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:39 15 Hon 2022 (UTC) :Es como el español: ¿cómo te llamás vos? vs. ¿cómo se llama usted? vs. ¿cómo te llamas tú? vs. ¿cómo tú te llamas?, todas diferentes variantes y con pronunciación diferente, pero usan una misma escritura. Si no, sería "shyamás", "usté", "yamah", etc. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:44 15 Hon 2022 (UTC) Me parece buena esa idea y me gusta eso de intentar usar una sola escritura, que es lo mismo que el INALI le pide a los hablantes de las distintas variantes, aunque algunas lenguas del náhuatl ya pueden ser consideras como tal y no un dialecto. Por dar un ejemplo; el pipil de El Salvador ya es casi una lengua diferenciada como gallego y portugués o gallego y asturiano. Lenguas como el mexicanero de Durango que difiere mucho en gramática y sintaxis y que pueden ser lenguas nahuas distintas y no variantes dialectales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 13:53 15 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que es lo mejor, además de que apoyamos a la difusión con Wikipedia. Y el pipil de El Salvador pues sí es considerado otro idioma, por eso tiene aquí un apartado, pero de todos modos tiene su base en la Incubadora. Por cierto, encontré que "mexicano del centro" está clasificado como NHV, me parece que sería ideal ir relacionando este código a lo que sí es del centro y no lo que es de Tlaxcala (NHN). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:41 15 Hon 2022 (UTC) :Y para mantener unidad también con el nombre y así que pueda cambiar y modernizarse su ortografía, lo dejaré como Wikipediah (pues con la -h final le da distinción, además de que usa la regla de -h a préstamos terminados en vocal). El que lo lleva diferente es el pipil, pues ellos usan -j, por eso ellos dicen Wikipediaj, pero viene siendo lo mismo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:53 15 Hon 2022 (UTC) El código de NHV, corresponde a Temascaltepec; la variante de allí no está en centro del país; Temascaltepec tiene una influencia fuerte de las variantes de Guerrero y Michoacán, por la razón que Temascaltepec está en la Tierra Caliente, bajando el Valle de Toluca. Ethnologue no tiene aún un código para designar las variantes del náhuatl de Milpa Alta, Texcoco, Amecameca, San Miguel Canoa y Calpan solo asigna al código NHN como la variante Tlaxcala-Puebla, en la que incluye a Cholula y a Tlaxcala; pero Tlaxcala es una variante distinta al náhuatl de Cholula, allí se dice itskuntl, para decir perro y en algunos pueblos dicen chichi como San Pablo del Monte. Faltan códigos para designar todas las variantes del centro del país, solo el INALI tiene catálogo de las variantes centrales, pero el INALI no asigna códigos. También falta un código para la variante de Acaxochitlán, Hidalgo, la cual solo el COLMEX tiene una publicación de esta variedad [https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED378796.pdf Náhuatl de Acaxochitlán], pero Ethnologue no tiene código aún. Creo que es necesario escribirle a Ethnologue que le faltan códigos nuevos como el náhuatl de Cholula y Amecameca, el náhuatl San Miguel Canoa, el náhuatl de Texcoco, el náhuatl de Milpa Alta y el náhuatl de Acaxochitlán. Falta mucho por mostrar y aprender en este tema lingüístico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:28 15 Hon 2022 (UTC) :Es cierto que faltan códigos, habría que hacer una propuesta a ISO-639-3. Por ahora, el de Acaxochitlán está clasificado como NCJ, por área lingüística. Y yo creo que, aun así, el de Temascaltepec (NHV) queda mejor para incluir las variantes centrales que NHN, pues NHV se denomina "mexicano del centro bajo", el que aún no tiene código es "mexicano del centro alto", que es el que esperamos, por lo que NHV puede servir por mientras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:33 15 Hon 2022 (UTC) No creo, porque árbol en Temascaltepec se dice kojtli, mucho más parecido a la variante de Guerrero o Coatepec Costales, olla es xontli, rosa es oxa, oso es uxu, loro es alutl, cerdo es kuyametl y escasamente se dice pitsotl, automovil es nenenki, pescador es michtekatl; nada tiene de relación con el habla de Texcoco y Amecameca, a pesar de estar dentro del mismo estado; que Temascaltepec esté en EDOMEX no significa que la variante tenga relación con Milpa Alta o Texcoco. En algunos estudios se dice que el náhuatl de Temascaltepec está más emparentado con el que se hablaba en Jalisco o se habla en la Sierra de Guerrero.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:40 15 Hon 2022 (UTC) :Mmm sí he visto que en Ethnologue mencionan ese parecido. Yo apenas conozco la variante, pero bueno, tiene sentido. Claro, de todos modos la diferencia con NHN es enorme. ¿Qué tal si mejor lo dejamos como NCX? Es la variante central de puebla y le encuentro más parecido a Milpa Alta y Texcoco que las otras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 15 Hon 2022 (UTC) Yo usaría NAH para las variantes centrales como Milpa Alta o Cholula que se aferran a la escritura clásica, NHN para la variante Tlaxcala, la cual si conozco bastante; y NHV para la variante de Temascaltepec la cual tiene similitudes con las variantes NGU y NAZ. Y hablar con Ethnologue que asigne nuevos códigos a Cholula, Texcoco y Milpa Alta. Mientras que Acaxochitlán puede unirse al Náhuatl de la Sierra Norte de Puebla (NCJ).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:45 15 Hon 2022 (UTC) :Pues lo mejor sería reemplazar lo que está en central por NHN. Conviene más, pues la variante tlaxcalteca tiene 40,000 hablantes según Ethnologue, así que se entenderá mejor. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:48 15 Hon 2022 (UTC) ¿Y Cholula, Canoa o Milpa Alta dónde quedan? Esas variantes no usan la escritura de Tlaxcala, hay que respetar la escritura clásica que ellos usan por eso se deben quedar en NAH.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 15 Hon 2022 (UTC) :Esas variantes apenas tienen hablantes. El enfoque que debemos darle a Wikipediah es que más gente tenga acceso, por eso mismo NHE y NCH son nuestra prioridad. Una vez que tengamos buen avance en esas, seguirán NLV, NGU y NHN. Además, NAH es el código de todo el idioma en general, no puede asignarse solamente a esas variantes, pues ni siquiera figuran entre las más habladas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:59 15 Hon 2022 (UTC) Por eso, allí deben quedar, en NAH, hasta que Ethnologue les asigne código; tampoco se debe elimar, allí es donde se quedará ese material de las variantes de Cholula, Milpa Alta y Amecameca que usan escritura clásica. O si te parece, lo pasamos al clásico, porque estas también son lenguas vivas y el planteamiento es la recuperación de vocablos de lenguas vivas como Milpa ALta, Cholula, Texcoco y Amecameca, lenguas centrales que no deben ser despreciadas a pesar de que tienen pocos hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:05 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, me parece mejor pasarlos a clásico, así lo dejamos en NCI y conserva también su escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 15 Hon 2022 (UTC) En Milpa Alta es yecatl, Cholula es ehcatl, Tlaxcala es ejekatl y Texcoco es ehekatl; En Milpa Alta es Axolotl, en Cholula es Acholotl, en Tlaxcala es acholotl y en Texcoco es axolotl, en Milpa Alta es Xalco en Texcoco es Chalco, en Milpa Alta es Ocelotl, en Texcoco Ozelotl, en Tlaxcala es Oselotl y en Cholula es Ozelotl. Hay notables diferencias, pero ese material amplio no se va a eliminar porque es trabajo que ha sido rescatado de variedades centrales, no es capricho personal, es respeto a las pequeñas variedades, y no se hace mala idea que pasen al clásico, de todos modos Cholula, Texcoco, Milpa Alta y Amecameca están muy cerca de lo que fue la antigua Tenochtitlán.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:17 15 Hon 2022 (UTC) :Perfecto, entonces podemos dejarlo en NCI y ahora poder poner Tlaxcala en NHN como debe ser. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:19 15 Hon 2022 (UTC) Eso me parece muy correcto, también hay que anexar Náhuatl de la Huasteca Potosina, creo que es la tercera lengua más hablada después del náhuatl huasteco veracruzano y náhuatl huasteco hidalguense (la que hablaban mis antepasados).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:23 15 Hon 2022 (UTC) :Bien, pues hay que mantener un orden. Creo que es fácil adaptar las variantes a la ortografía del INALI, así mantenemos la unidad en la escritura. Supongo que la que dejaremos en su ortografía es NCI. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:19 15 Hon 2022 (UTC) Yo te sugiero que se respete las grafías de cada variante, eso va llevar un largo proceso; pero de entrada las lenguas náhuatl habladas en Veracruz ya usan esa ortografía estandarizada, por la razón que la prouesta viene del IVELI. Pero las demás variantes no usan tal ortografía, en las universidades de la Huasteca Hidalguense y Potosina, siguen usan la escritura de la SEP, nauatlajtoli o nauatl; eso es algo que sigue normado en este momento en estos estados, aún no se ha dado nada oficial en Hidalgo y creo que el estado de Guerrero también pasa lo mismo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:30 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero esto sirve para que vayamos adelante y luego, una vez que se oficialice para todos, pues no nos quedemos atrás. Es inevitable que se va a publicar la norma de escritura, si hoy no la aplicamos con variantes como NCH, una vez que sea publicada y usada por todos entonces habrá que hacer trabajo doble, que sería cambiar todo a la ortografía estandarizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 15 Hon 2022 (UTC) [https://www.gob.mx/cms/uploads/attachment/file/3050/vocabulario_nahuatl_WEB.pdf Náhuatl de la Huasteca Hidalguense.], [https://teeh.org.mx/portal/index.php/14-sample-data-articles/2295-nahuatl-de-la-huasteca-teeh-jdc-044-2021 Constitución del estado], [https://sites.google.com/site/huastecahidalguense18111610/about-the-location ortografía del náhuatl huasteco hidalguense]. == Fechas == En náhuatl central y náhuatl clásico he arreglado las fechas, la transcripción anterior estaba mal. En náhuatl clásico debemos usar la fecha del Tonalpohualli, más no el calendario gregoriano para darle más identidad al clásico. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:26 15 May 2022 (UTC) :Creo que Akapochtli maneja bien el Tonalpowalli, habría que consultar con él cómo funciona el calendario, porque yo no estoy seguro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:08 14 Hon 2022 (UTC) Si claro, creo que él sabrá mucho sobre tonalpouali.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:06 15 Hon 2022 (UTC) == Colores (tlapalli o tlapalmej) == Quería comunicarte que ya cambié la interfaz de los colores con la variante de huasteca veracruzana y anexé las otras formas de decir los colores en otras variantes náhuatl, yo creo que esa es la riqueza del idioma, que no necesita estar estandarizado o abrumado por una variante con mayor número de hablantes. Quién verdaderamente habla y conoce el idioma náhuatl entiende más de cinco variantes diferentes de la lengua, no se necesita ser experto en uno solo; lo mismo pasa con los hablantes de mixteco, de zapoteco, de otomí o de mixe, hablantes que comprenden muy bien varias variantes dialectales. Panolti noikni [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:28 15 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pero son artículos de una oración. Con esto se está repitiendo el error de los antiguos editores, que es crear y crear artículos, pero nunca tienen valor real. Además, aquí no se usa tlapalli, color se dice ixneska. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:42 15 Hon 2022 (UTC) En la Huasteca potosina e hidalguense se dice tlapali, aquí hay una fuente: [http://avanthooft.net/vocablos.html]; así como acá en sur, que se escribe tlapalli.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:47 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero yo me refiero a "color" en NHE, no a NCH ni NHW. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:50 15 Hon 2022 (UTC) Tengo el diccionario publicado en Varsovia sobre la lengua náhuatl huasteca veracruzana redactada con grafía clásica por John Sullivan, allí voy viendo algunas diferencias de la variante huasteca veracruzana con las otras variantes huastecas y las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) :Hay un grupo de nahuahablantes donde andamos compilando más palabras, ahora usando la ortografía del INALI por lo mismo, mostrando las diferencias dialectales entre variantes de muchos estados, sin dejar de lado el clásico (aunque este en realidad debería llamarse "náhuatl virreinal", pues es una "estandarización" hecha por frailes y nahuas nobles en ese periodo, no es el náhuatl prehispánico ni mucho menos el origen de ninguna variante). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:07 15 Hon 2022 (UTC) ''Chipahua; eli ce tlamantli quence itztatl iixnezca. John Sullivan.'' Ha sido muy difícil poner de acuerdo a todos los hablantes, por eso es bueno leer mucho para poder aprender más.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:27 15 Hon 2022 (UTC) Está muy de moda en todo el mundo, presumir hablar correctamente un idioma como un nativo, pero escucho jóvenes nativos de español que hablan horrendamente el idioma español, mejor, gente de otros países que hablan otros idiomas, se expresan mejor que un hablante nativo. Lo mismo está pasando con muchos hablantes nativos de náhuatl y otros idiomas; una fuerte competencia por señalar quien habla bien y quien habla mal. Asta mostaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:20 15 Hon 2022 (UTC) :Pues eso es algo cierto, un hablante nativo de un idioma no es necesariamente experto en dicho idioma. He visto hablantes nativos de inglés hablar mal y con muchos fallos de ortografía, por ejemplo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:45 15 Hon 2022 (UTC) == Nahuatl huasteco hidalguense. == Esta variedad es la segunda más hablada, tiene su propia escritura, que proviene del alfabeto enseñado por la SEP, en los libros gratuitos que publicaba para la región de Huejutla. Aunque forma parte del náhuatl huasteco, se fue diversificando en cuanto a palabras por influencia del náhuatl hablado en el sur. Su pariente más cercano es el náhuatl huasteco potosino; ambas variantes adoptaron la misma escritura y solo la Huasteca Veracruzana adoptó una escritura distinta por orden del AVELI, así que en cuestión escrita se diversificó el náhuatl huasteco. El problema ahora es que no existe tal decreto en el estado de Hidalgo de que se va a cambiar la escritura, tampoco las comunidades nahuas hablan de que van cambiar su escritura como se usa en el vecino Veracruz. Decir que así se va escribir en el futuro cercano es como fuente original, lo que está en contra de las políticas de Wikipedia. Por el momento, creo que debería quedar como se escribe en este momento y hacer los cambios en el futuro cercano aunque cueste doble trabajo, porque solo así no se viola las políticas de Wikipedia. Si nunca se da tal decreto oficial por parte del estado de Hidalgo y sus instituciones, ya no se cambiará nada, todo queda como se editó desde principio. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:21 16 Hon 2022 (UTC) Me alegra que nos hemos puesto de acuerdo en muchas discusiones, poco a poco se va ordenando esto, aunque tú no lo creas, ha tenido un gran crecimiento esta Wikipedia; y gran parte de ello es tu colaboración, lo que me agrada bastante porque se ha tenido importantes avances.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:24 16 Hon 2022 (UTC) :El de la Huasteca potosina es el segundo y la hidalguense el tercero, según Ethnologue. De San Luis Potosí ya he visto que ya escriben con la W estandarizada, de Hidalgo es cierto, parece que no lo han cambiado hasta la fecha. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:04 16 Hon 2022 (UTC) ::Claro, creo que está muy bien, pues literalmente somos nosotros dos los únicos por aquí. Diría que es mucho trabajo solo para dos personas, pero luego recuerdo que así estamos mejor (he visto todo lo que ha pasado años atrás con Wikipediah y ha sido un desmadre, sobre todo por la gente obsesionada con el clásico que tranquilamente invisibilizaban a las variantes modernas). Estamos haciendo un gran cambio y espero que esto pueda servir para todos los hablantes y no solamente para unos cuantos académicos que solo conocen el clásico. También con todo el avance y el ambiente multidialectal espero que al fin se pueda tomar en serio esta Wikipediah, pues aún hay mucho artículo que no sirve, pero eso es cuestión de tiempo, en unos meses serán más los artículos completos que esos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:12 16 Hon 2022 (UTC) == Creación de artículos == Hay que frenar este tema de crear artículos sin parar. No podemos estar haciendo artículos con una foto, una tabla y un párrafo, luego duplicarlo en tres o cuatro variantes y seguir creando otros como si nada. Si comenzamos un artículo es para avanzarlo y terminarlo cuanto antes. Yo tengo entre 10 y 20 artículos a la vez para ir avanzando en cada uno poco a poco, pero no hago un artículo aleatoriamente. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es estar contra las variantes, es por la seriedad del proyecto. "Huiquipedia" se volvió un chiste cuando se empezaron a hacer artículos así por los anteriores usuarios. "Wikipediah" ahora es lo que planeamos, que haya artículos serios, completos, con sintaxis, gramática y vocabulario correcto. Voy a marcar como "destruir" todos esos artículos que no tengan nada útil, de cualquier variante que sea. Por ejemplo, [[Tlapalli]] solo dice "tlapalli kah tlawilli", eso es lo mismo que hacían antes en Wikipediah. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) Además de eso, creo que es muy importante que NO se mezcle información de artículos a la hora de crearlos. Está muy mal esto porque a la hora de editar se vuelve un revoltijo. Hace rato tuve que editar la página de [[Koskatlan]] porque tenía información de [[Kwahtemallan]] y eso me revolvió bastante, prácticamente borré todo y lo reescribí. Crear artículos no es copiar y pegar de otros y luego solo cambiar la información porque no son plantillas, cada uno tiene sus propios datos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) Demasiados artículos NHN y NCI son desechables, principalmente por estar todos mal escritos y con palabras incluso inventadas, pues al parecer he visto que se guiaban en base a un diccionario que ni es fiable ni tiene lógica, he checado lo que mencionaban usuarios antes. Es prioridad que no se vuelva a caer en esto. De verdad pienso que es muy importante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) El hecho de que se permitan variantes no significa que vamos a incluir cinco solo porque se nos antoje. Cada uno a su variante y ya. El saber hablar nawatl no implica que tengamos que andar creando artículos para otra variante y menos cuando todos aquí somos conscientes de que los artículos que llevamos escritos en nuestras respectivas variantes no están acabados y los que hay escritos son muy pocos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es solo corregir lo que ya hay. Estamos comenzando DE CERO. Es decir, eso de que hay +7000 artículos es solo una ilusión, un espejismo. He checado las wikipedias de otros idiomas indígenas de América, como quechua, aimara y guaraní y son mucho más serias que esta. Los artículos no se dejan a medias y sobre todo los importantes son los que están completos. Esa debe ser nuestra meta. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) Acerca de la escritura en general no hay problema. Aquí ya acordamos que la ortografía principal es INALI por NHE, pero siempre hay libertad para otras variantes como NCH (que usa SEP) o NCI (que usa ACK, aunque el clásico ni siquiera se escribía con esta, dejé bien claro que mucho de lo escrito en su época, ya que es una lengua muerta y no creo que se justifique que haya "estudiantes", era con la ortografía jesuita o similar). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) No me gusta el desorden que hay con el resto de variantes que no son NHE. Trato de organizar todos los artículos de NHE que están en proceso y que aún no se han iniciado, pero del resto de variantes no parece que sea así incluso habiendo categorías para ello. Yo simplemente tengo [[:Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah|esto]] para los que son NHE y están en proceso. Luego tengo [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli|esto]] para escribir más adelante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) :Y en el desorden también entra que en algunos artículos de variantes no se está usando la [[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli|plantilla estándar]], la cual es esencial para manejar bien el orden dialectal. Asimismo, el desorden está en muchos más artículos, como algunos que al parecer son NHE, pero no tenía idea de su existencia y tienen todo revuelto. Por casualidad me encontré con los artículos de los colores y hasta estaban mal, pues ya mencionamos antes eso de que se dice "ixneska". Ni siquiera son útiles hasta ahora porque tienen unas cuatro fotos y un renglón que no está ni terminado, reflejo de las mismas acciones que realizaban los antiguos editores. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) Por último, he invitado a más nahuahablantes de un grupo para participar en este proyecto. Son hablantes de algunas variantes. Muchos de la Huasteca, algunos de Guerrero y Orizaba y otros de Puebla y Texcoco. Estarán editando también o me proporcionarán la información para yo añadirla, eso aún no me ha quedado claro, pero lo mejor es que así se agilizará el trabajo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) :Claramente esto será con artículos extensos o por lo menos con varios párrafos, información que le corresponde (y no mezcla de información como lo que sucedió en Koskatlan y otros artículos) y avance activo, pues no se puede dejar esto al aire como se ha estado haciendo por años en este proyecto: crear y crear artículos fantasma. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) == Tema de variantes == @[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]], oye, apenas vengo leyendo hoy lo que se escribieron tú y Cuaitl en sus respectivas discusiones. Vengo a decirte que me parece muy ignorante la postura de ese tal Cuaitl y que no es alguien al que se le deba de hacer caso, pues como podrás ver en su discusión, Akapochtli ha desmentido decenas de veces lo que Cuaitl afirma. En fin, ¿cómo ves que hay gente que sigue creyendo que el clásico es la base o la madre del nawatl cuando está muerto desde hace mucho? Lo peor es que cree que es la lengua que los mexicas hablaban, cuando se conoce que el clásico es una mezcla del tekpillahtolli de varias ciudades hecha durante el virreinato y que desapareció hace un par de siglos. El mexicano de la Huasteca es hablado por un millón de personas y los documentos oficiales del gobierno escriben en esta variante. El clásico no lo habla nadie como lengua materna, porque está muerto y no quiere aceptarlo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:11 24 Hon 2022 (UTC) El clásico es complejo y no tiene utilidad para un hablante de lengua náhuatl, las variantes si son de utilidad por el hecho de ser lenguas vivas, las variantes tienen una antigüedad comparable al clásico y una vigencia comparable al español, yo ya mandé a la carpeta de eliminación muchos de los artículos supuestamente de origen clásico, cuando comprobé que son palabras que no existen en el clásico, de manera automática las mandé a borrado rápido. Todavía ando revisando artículos viejos, palabras como ''altepecalpolli'' no existe en ninguna variante y la cambié por altepetlahtocan, que es más correcto en la lengua de Cholula para evitar borrar los artículos. Sobre Cuaitl, lo puedes bloquear un año o dos y no es necesario pedir su bloqueo a nadie, y si no entiende lo que aquí se discute; puedes solicitar su expulsión a todos los que aquí editan. Creo que así funciona en los otros proyectos. Que interesante lo que has escrito, me parece bonito que se integren más usuarios de otras variantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:23 24 Hon 2022 (UTC) Yo me he fijado en que muchas de sus afirmaciones o palabras no tienen fundamento. Además, dice que solo dividimos y ese tipo de pensamiento respecto a la riqueza de las variedades es retrógrada y pobre. Lo gracioso es que es el mismo tipo de pensamiento de esos que suelen argumentar su postura en base a Sahagún, por ejemplo, cuando la obra principal que escribió (Códice Florentino / Historia General de las Cosas de Nueva España) está en nawatl de Koatepek (código ISO: naz), otra variante más. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:34 24 Hon 2022 (UTC) == Control de artículos == A mi me ha ayudado poner plantillas en todos los artículos, así se tiene más control de los artículos y que no queden artículos suelos que están volando sin sentido y sin comprensión del mismo. Todo lo que no tiene traducción fiable o que no tiene utilidad alguna como lectura lo voy eliminando colocándole la plantilla de borrado rápido. Ahora son menos los artículos en NCI y en NHN los que van quedando en Huiquipedia. Pero no tiene caso eliminar los de lugares, pueblos, ciudades, estados o países; tarde o temprano se van a tener que abrir y editar nuevamente, lo que voy revisando es que tengan una literatura más sencilla y comprensible, así como mayor contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:51 24 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que de lugares, pueblos, ciudades, estados o países solo habría que borrar todo lo que no tenga sentido. Del resto de artículos me parece que lo mejor es mandarlos a borrado porque no están bien y siguen acumulando el número por +7000, el número más real debería estar por lo menos entre 1000 y 3000. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:14 24 Hon 2022 (UTC) :¿Sabes si hay alguna forma de ver la lista completa de artículos? Quiero ponerme a ver uno por uno y marcar para borrar los que no tengan nada o estén todos ininteligibles. Ya le comenté a Akapochtli y borrará todos los artículos que marquemos para borrado. Espero que el número total de artículos se reduzca bastante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:18 24 Hon 2022 (UTC) Me parece bien; aquí puedes ver los artículos editados [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar].--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:36 24 Hon 2022 (UTC) :Gracias. Aun así estos son solo los no categorizados (me aparecen 274), ¿dónde aparece la lista de todos en general? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:59 24 Hon 2022 (UTC) Encontré este [[https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar]]; tal ves sirva para revisar con más detalle.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:11 24 Hon 2022 (UTC) :Pero ese enlace es el mismo... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:16 24 Hon 2022 (UTC) : [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Moch%C4%ABnt%C4%ABnZ%C4%81zaniltin] Parece que es este.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:43 24 Hon 2022 (UTC) ::Parece que sí, muchas gracias! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:53 24 Hon 2022 (UTC) Para eso estamos, para apoyarnos todos y sacar un buen proyecto.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:54 24 Hon 2022 (UTC) :Muy bien! Por cierto, Akapochtli ya está comenzando el borrando todos los artículos marcados para eliminar. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 25 Hon 2022 (UTC) :Piyali, ¿podrías ayudarme un poco marcando todo artículo que veas que no tiene más que un renglón o un renglón, una tabla y una foto? De preferencia todo lo que está en clásico y central (pues ya sé que lo que está en huasteca es lo has hecho tú y se va a continuar). También los artículos que tengan muchos títulos, pero nada o prácticamente nada de contenido. Ya llevo muchos, pero aún me faltan para por lo menos llegar a mil. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:01 25 Hon 2022 (UTC) No todos los artículos en náhuatl central están mal, muchos se rescatan y también algunos del clásico. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:01 25 Hon 2022 (UTC) :Por eso, yo lo que dije son artículos de un renglón o que solo está lleno de títulos y no hay nada de contenido. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:18 25 Hon 2022 (UTC) Como dice Akapochtli, es enorme la cantidad de artículos que hay que eliminar, apenas va el principio y ya se mira lo difícil que es esto. Algunas palabras no deben eliminarse como el caso de maitl, cuicatl o xihuitl, lo que tenemos que hacer es borrar el contenido y fusionarlo con un artículo más grande o que sea del tema. Tlaxkamatij noikniuan.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:03 25 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pues eso haremos. Como siempre, es genial que quedemos de acuerdo en lo que se va a realizar en la Wikipediah. ¿Qué opinas de la interfaz? ¿Cambiarías algo a como está ahora? ¿Te parece que se entiende bien para la Huasteca hidalguense? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:23 25 Hon 2022 (UTC) Como que le falta algo, además de que se debe mantener unidas todas las variantes, siento que falta algo, pero no sé qué.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:30 26 Hon 2022 (UTC) == Interfaz == Tonalti Languaeditor. Me da gusto que te estés coordinando con Koatochij y que se den cuenta que las correcciones necesarias para mejorar Wikipediaj no son nada sencillas, todo lo contrario, es una labor titánica. Por eso ahora ya pueden imaginar que para mi sólo, me estaba llevando mucho tiempo y los avances no eran muy visibles. Van por buen camino. Pero sí te voy a pedir un favor, la interfaz en Translatewiki no la modifiques. No sé quién cambió los permisos, pero se supone que solo los administradores deben modificarla, simplemente imagínate que Cuaitl accediera a la plataforma y reconfigurara todo a su propia visión (¡Qué horror!), o que varios usuarios no estén de acuerdo con un término e inicien una guerra de ediciones; todo sería nuevamente un relajo. Yo detuve la modificación de la interfaz en parte porque debe de haber concenso ENTRE hablantes NATIVOS (aparte de la falta de tiempo) acerca de algunos términos. En este caso no es sólo que Koatochij y yo nos pongamos de acuerdo, sino lo ideal sería tener una especie de consejo donde se dé cabida a hablantes de Guerrero, de la zona de Zongolica (sur de Veracruz), de la Sierra Norte de Puebla; y así entre todos, decidir cuál palabra funciona mejor. Mientras no haya tal respaldo, la interfaz debe permanecer (con algunas respectivas mejorías) sin los cambios que estás implementando. Tlajpaloli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:31 25 Hon 2022 (UTC) :Me parece bien, pues hay que integrar más gente al proyecto. Hasta hace poco no había hablantes que de verdad supieran hablarlo y por eso ahora hay términos que sí son los que se usan en la región huasteca. Yo también me he estado basando en la opinión de otros hablantes que conozco para ello, aunque la mayoría son de la Huasteca, porque no quiero que todo quede en solo mi opinión. De hecho, también es la razón por la cual voy a integrar nuevos usuarios a este proyecto, pues de está forma no quedará todo solo en lo que nosotros, un par de personas, creemos que está bien para los artículos, al final hacemos esto por la gente que va a poder utilizar esto en el futuro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 25 Hon 2022 (UTC) == Traduccion == Hola! Estoy escribendo da Italia. Me gustaria saber como se escribe "selección mexicana de futbol" en nāhuatl. Espero que me ayuda. Gracias!!! [[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|Green Weave]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Green Weave|discusión]]) 08:38 29 Hon 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|@Green Weave]] ¡Piyali! Ya añadí la traducción a Wikidata. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:38 3 Chicōn 2022 (UTC) == Los artículos nhn están en categorías == Piali noikni; todos los artículos de náhuatl central están dentro de categorías. Te lo explico; [[:Neneuhcāyōtl:Cualli tlahcuilolli]] es la categoría de los artículos de exelencia; al momento no hay ninguno, porque deben pasar por una votación, una revisión de estilo, de ortografía y de redacción. La siguiente categoría es [[:Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]], son los artículos extensos. La categoría [[:Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] son los artículos en desarrollo, la [[:Neneuhcāyōtl:Tepitzin tlahcuilolli]] son los artículos en procesos de revisión y [[:Neneuhcāyōtl:Tlapehualiztli]] son artículos pequeños que están en revisión y proceso de crecimiento; de los artículos tlapehualiztli se pueden eliminar sin son muy pequeños o se pueden fusionar con otros artículos relacionados al tema. Muchos artículos escritos en ortografía central siguen sin categorizar y sin revisión, los cuales pueden ser eliminados. En Nahuatl central ya está ordenándose, lo mismo podría ser para otras variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:06 29 Hon 2022 (UTC) == Hard to find translation == Some of [[wikidata:Q23492|official language <small>(Q23492)</small>]] in [[wikidata:Q96|Mexico <small>(Q96)</small>]] are [[wikidata:Q1321|Spanish <small>(Q1321)</small>]] and [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]]. I wish to add the [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]] [[wikidata:Property:P1448|official name <small>(P1448)</small>]] in [[wikidata:Q164089|Mexico national football team <small>(Q164089)</small>]] but I can't find the translation... Could you kindly help me? Many, many and many thanks in advance!!! [[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53|2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53]] 14:33 29 Hon 2022 (UTC) == Cambié Yokatlan por Yukatan == Piali noikni; he realizado un cambio importante del estado de Yucatán en la variante que más usas. No creo que sea necesario hacer traducciones fonéticas bastante complejas como Yokatlan; con Yukatan basta; porque es más sencillo entender a que estado nos referimos y también porque su etimología (yolotlahtolli), no es náhuatl; es una etimología del maya yucateco y por eso la traducción literaria es más correcta que la interpretación fonética (yokatlan). Gracias por traducir a Cuahuillan, en la variante central se entiende bien que se refiere a la madera de los árboles. Tlaxkamatih nowampo.@ [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:01 25 Chicōn 2022 (UTC) :Piyali, investigué las fuentes antiguas y el análisis etimológico de Campbell y todo indica que Yucatán es una palabra nawatl. En las primeras fuentes virreinales aparece el nombre como "yucatla", además de que Campbell menciona que viene de "yokatl". No es interpretación fonética, además de que se entiende claro. Por eso el sufijo -teco, porque -tekatl es el sufijo gentilicio para el locativo -tlan. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Hay mucha discusión sobre el tema, numerosos autores tienen sus teorías, aunque la más aceptada es ''U yúu a'ak t'aan'' que sería como algo así ''no comprendo nada'', y que deriva del maya yucateco. Pero lo que si no tiene discusión es ''yucateco'', que es locativo de Yucatán y si es raíz náhuatl. Hay varios estados con discusión compleja; otro es Chiwawa. Qué según autores viene del rarámuri ''Chiwara'' y otros que dicen que viene del náhuatl Chichihuahua, que supuestamente el verbo ''huahualoa'' es ladrar; y que en náhuatl sería como ''lugar de perros que ladran''. Numerosas etimilogías son complejas y todas muy bien respaldadas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:36 25 Chicōn 2022 (UTC) :Pues eso, si los primeros españoles escriben "yucatla" (incluso Bernal Díaz del Castillo lo escribe "Yucatlan") y -tekatl (en español -teco) viene de -tlan, pues no sé por qué hay tanta confusión entre los autores contemporáneos. Si no viniera de -tlan no sería -teco. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Nunca se ha discutido el locativo, lo discutido es el origen de la palabra, la cual no tiene origen bien definido y una etimología oficial.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:55 26 Chicōn 2022 (UTC) Pialli; ya leí las fuentes que me recomendaste donde Yucatán viene del náhuatl y es completamente incorrecto que su etimología provenga del náhuatl, Bernal Díaz del Castillo nunca aseguró que venga del idioma náhuatl; en su etimología era yuca y tlati, donde yuca es una palabra del idioma taíno, es decir tierra de yucas. Pero la mayoría de investigadores aceptan que el topónimo es del origen maya; por lógica, Yocatlan no existe y es una mera invención. Como veo que te enfocas mucho en la fonética, te recomiendo Yokatan en vez de Yokatlan. Así no hay problema y se respalda en lo fonético.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:25 30 Chicōn 2022 (UTC) ¿Qué opinas si hacemos el cambio a Yokatan?--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 30 Chicōn 2022 (UTC) Ya hice la redirección a ''Yokatan'', espero te guste. También he hecho propuesta de borrado de artículos diminutos, para reducir el número de artículos sin interés de aumentar su contenido, por otro lado intento rescatar artículos antiguos que pueden seguirse ampliando. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:10 30 Chicōn 2022 (UTC) :Piyali, me parece bien tu solución para lo del nombre. Y sobre los artículos diminutos es lo mejor, ya que hay muchos artículos que solo se hicieron para incrementar el número. He notado que hay muchos artículos de grupos de música y cosas así, pero no tengo idea de eso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:29 30 Chicōn 2022 (UTC) == [[Benito Juárez]] == Piali noikni; He creado este artículo en náhuatl huasteco veracruzano, pero no tenemos plantilla para presidentes del país, estaba usando el de gobernante como tlatoani, pero veo que no es una plantilla conveniente y preferí quitarla. Estamos en contacto. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:43 28 Chicōn 2022 (UTC) nd57cdirrd75ficmxc4yin411jupx60 501323 501321 2022-07-30T19:31:54Z Languaeditor 14092 /* Benito Juárez */ Respuesta wikitext text/x-wiki __TOC__ == [[Nuevo León]] == En la variante potosina se diría Nuevo León Tlatilantli, pero en la variante hidalguense se usa tlajtokayotl, en Chicontepec se diría Nuevo León tlalli, así que Tlatilantli Nuevo León suena a una sintáxis muy clasíca. Esa es la primera correción que debo hacerte--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:24 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me imagino que consultaste este texto. [https://www.ceenl.mx/consulta/2020/consulta_indigena/misc/docs/Version%20Nahuatl%20acuerdo%20CG592020.pdf] No. Ni siquiera había leído ese texto, pero es probable que lo acabes de buscar en Google, ya que toda la información del gobierno la encuentras allí. Acá en Nuevo León se dice de esa forma y así quedará porque es oficial. Otra cosa, las palabras se llevan adaptando al alfabeto en todas las variantes. Además, se añade una -h final. No sé de dónde sacas lo del norte de Puebla o lo de clásico. Si lo indicaras estaría bien para discutirlo, ¿no crees? Luego, ni respondiste nada de lo que te acabo de decir en la respuesta anterior, es decir, ni hablante nativo eres, Leo tu artículo otra vez y me doy cuenta de que borraste lo que te acabo de decir. ¿Pensabas que no iba a entenderlo? Y es curioso que digas de Hidalgo, cuando allá prefieren "oksé" en lugar de "seyok" como en Veracruz... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Seyok es de Huautla y Xochiatipan, no es de Atlapexco.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:32 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Me resulta muy sospechoso que seas de la CDMX, que comenzaras discusiones hablando en inglés y que no te hagas una cuenta de Huiquipedia. ¿También sabes NHN? Porque por algo creas un artículo en ella diferenciándolo de un NCI supuesto. Y claro, sigues sin responderme nada de lo que dije antes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 6 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi pueblo no uso computadora, mi rol de vida es diferente, aquí en la CDMX si uso PC porque mi trabajo así lo requiere, te suena lógico?. Me imagino que te pasa lo mismo, me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres?--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:38 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Conozco un poco la variante de Cholula, se escucha muy clásico como la Tlacotenco, pero no se usa tampoco Yancuic , se dice Nuevo León.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Almenos estamos de acuerdo que la variante hidalguense no es Yancuic León, es Nuevo León también y no conside la escritura que tú usas con la que se usa en Hidalgo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:43 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Ya me dijiste que viven en Monterrey, pero me gustaría saber de que pueblo de Veracruz eres? tal vez conozco tu pueblo, eso podría ayudar para entender tu variante con más precisión.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:46 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Mi familia ya era de Tochpan. Podría ser que en Monterrey sea diferente al hablado en los pueblos allá, pues acá lo hablado puede haberse mezclado entre diferentes hablantes, pero eso no quita que entra en NHE. Yo antes usaba la ortografía que decía la SEP, pero al ver el tema de estandarización del INALI uso esta desde entonces. Lo de Yancuic ya dije, yo no escribí ese artículo, por eso le puedes preguntar al que lo escribió. Y sí te recomiendo que te hagas una cuenta de Huiquipedia. Sigue siendo sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:51 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Y eso como se hace lo de la cuentaj?, yo soy lector, pero me atreví a escribir porque noté un revoltijo de variantes en tu artículo.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:55 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Salvo lo que tu escribes, aunque veo varias variantes juntas, todo lo que aquí está escrito está hecho con las patas, no tiene pies y cabeza. No entiendo por qué dejaron meter a los mestizos y gente extranjera?. Wikipedia solo lo leo, no tengo intensión de ser un escritor activo, aveces salgo y no tengo tiempo completo de revisar. Sé editar porque aprendí en español e inglés, pero no tengo conocimiento al 100 de Huiquipedia.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 16:59 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Definitivamente. Estoy totalmente de acuerdo contigo. Ya viste varios artículos, ¿cierto? O no tienen sentido o no tienen más de veinte palabras (y mal redactado). Aquí puedes hacer una cuenta: https://nah.wikipedia.org/w/index.php?title=N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Crear_una_cuenta&returnto=Cal%C4%ABxatl&campaign=loginCTA Por cierto, sí hay un problema con usuarios no registrados, y es que ha habido mucho vandalismo en Huiquipedia, por eso todo parece etiquetarse como sospechoso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:07 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Yo no le llamo vandalismo, más bien es gente que no conoce el idioma nauatl, la cual se siente dueña y conocedora de la lengua de nuestros abuelos, yo no soy 100% hablante, la influencia de la capital ha hecho que solo use el nauatl cuando voy a mi tierra a aplicar con mis abuelos y mi gente, te iba a criticar por el articulo de Yancuic León, pero sé que tu no lo has redactado, aunque no está tan mal para ser náhuatl clásico. Pero si se desea escribir en dialecto central de Cholula y Tlacotenco, tendría que ser escritura clásica pero con una sintaxis muy distinta al náhuatl clásico antiguo, ya que han tenido influencia de los nahuas de Guerrero y Morelos.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:15 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No hay que tener paranoia, muchos mestizos quieren aprender nauatl, pero ellos solo tienen contacto con el nauatl clásico y desconocen la diversidad de variantes existentes, hay que tener pasencia con ellos porque realmente a ellos les interesa aprender nauatl, a los pilcates de mi pueblo ya no les interesa hablar esta lengua hermosa, se averguenzan. No voy ser muy activo, hoy tuve tiempo de escribir aquí, pero no será así siempre, solo que no borres el náhuatl huasteco hidalguense, se asemeja muchísimo al de veracruz pero tiene algunas pequeñas diferencias, creo que otras variantes merecen existir y no ser estandarizadas.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:21 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No me ha interesado abrir cuenta oficial por todas las barbaridades que aquí están redactadas, veo artículos de grupos de rock que ni conozco o de países que no conozco; salvo tus textos, creo que debo ayudarte a mejorar un poco, yo en mi opinion creo que todas las variantes merecen existir, no hay que ser como los mestizos que bloquean a todo mundo y se cierran a sus círculos, que esta Wikipedia en mexicano tenga varias variantes, así yo aprendo otras. Por eso me enoja que borres lo que escribí, no hay mucha gente que sepa nauatl aquí y creo que no debe de haber guerras de escritura o de textos, al contrario sería que esto sea bien usado, no importa que haya varios artículos de Nuevo León, es mucho mejor que en español, así es más enriquecedor aprender varias variantes diferentes de un mismo idioma.--[[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3|2806:105E:F:DA57:C17:B956:69B9:CFC3]] 17:29 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti Languaeditor, saludos desde la CDMX.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:40 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Sí, y tienes razón. Es que en esta Wikipedia hubo un usuario que causó muchos problemas y fue expulsado, pero entró y trató de seguir editando sin cuenta y problemas de ese tipo. Por el cambio del artículo lo primero que se me vino a la cabeza fue que tú eras ese usuario, discúlpame, por eso estuve borrando tus ediciones. Y con lo que dices entonces yo te apoyo totalmente, aunque no sé bien qué se podría hacer con los artículos NHN/NCI como el de Yancuic León, hay muchos así, y los que los redactaron creo que ya no son activos. Y es bastante bueno que haya diferentes variantes. Yo pasé la plantilla de pestañas de variantes de una Wikipedia en otro idioma donde tenía otro uso, y también he hecho una nueva portada (todavía en desarrollo) para incluir las variantes: https://nah.wikipedia.org/wiki/Kalixatl_(ngu) [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:47 6 Mahtlāc 2021 (UTC) No lo sabía, los mestizos son muy dados al chisme y les gusta crear conflictos donde no hay, no me interesa saber esas cosas, ya bastantes problemas tengo con los que convivo a diario. lo que si preocupa es que Wikipedia es controlada por gente que no comprende nuestra cultura, ellos tienen una forma de pensar distinta a nosotros y nunca nos dejan tomar liderazgo, aquí en mi trabajo hay gente que por el hecho ser blanca cree que debe ordenarnos y mandarnos, por eso Wikipedia no funciona con nosotros los indios, es como si los indigenas entraramos a su mundo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:18 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Una de las razones por lo que no me gusta editar en Wikipedia es que muchos blancos son entrometidos en una cultura ajena a ellos, por eso no me interesa tener cuenta en wikipedia en ningún idioma, pero por la necesidad he creado esta cuenta para ayudarte, yo no soy tan bueno en esto de wikipedia, solo quiero que no se desvie nuestra cultura hacia otro sentido. No me interesa hacer amistad con mestizos o con blancos, no quiero hacerles el trabajo para que ellos se cobijen con el trabajo de nosotros los indígenas, tú me entiendes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:36 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Piali, axan kipia [[Guadalupe, Yancuic León]] ipan tlajko nauatlajtoli. Asta mostlaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 27 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == El clásico == Noikni (mi amigo), he leído en náhuatl clásico y no miro que los textos usen rayitas, creo que esa es otra imposición de los que aquí editaban antes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Puede ser, porque está lleno de artículos que las usan. Los acentos que sí veo en textos clásicos son estos: à, â [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 6 Mahtlāc 2021 (UTC) Así es, se usaban acentos circunflejos, aunque ahora la escritura en el nauatl es sencilla, en el nauatl de Cholula y Milpa Alta siguen usando escritura clasica, pero con textos modernos, la variante central semeja al náuatl clásico https://transparencia.cholula.gob.mx/transparencia_file/Transparencia/Articulo77/fraccion-20/FORMATO%20SOLICITUD%20ACCESO%20A%20LA%20INFORMACI%c3%93N%20EN%20NAHUALT.pdf .--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:41 7 Mahtlāc 2021 (UTC) En mi variante he tenido que hacer cambios, se dice takatl en vez de tlakatl, se dice ten en vez tlen, tajtoua en vez tlajtoua, creo que se tiene que ser un tanto neutral para que se entienda. De un pueblo a otro hay diferencias.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:34 7 Mahtlāc 2021 (UTC) Oye, que interesante tener una lista de artículos mínimos, aunque a un mexicano le interesan otros temas, lo que me agrada es que los artículos pueden ser traducidos en variantes distintas a diferencia de otras lenguas, lo cual la vuelve más rico en conocimiento, no solo el nauatl clásico es interesante también es bonito leer en otras variantes, Te felicito por tu propuesta de incluir variedades.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:02 9 Mahtlāc 2021 (UTC) Huaxin no dice nada, creo que artículos así deben eliminarse, da risa ver fotos y nada de redacción. O se amplian o se deben eliminar, no hay de otra.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:09 9 Mahtlāc 2021 (UTC) He cambiado el título de la categoría, de [[:Neneuhcāyōtl:Nawatl (nhe)]] a [[:Neneuhcāyōtl:Nawatlahtolli (nhe)]], se entiende mejor a allí coloqué más artículos referidos a la variante del Huasteco de Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:43 12 Mahtlāc 2021 (UTC) Perfecto, ¡gracias! Ya vi también que hiciste la nueva página principal para NCH. ¡Todo va muy bien! Saludos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 12 Mahtlāc 2021 (UTC) falta el nahuatl central, aunque la escritura es la misma que el clásico, su traducción es diferente. Esta lengua se habla en Cholula y Milpa Alta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:06 12 Mahtlāc 2021 (UTC) La plantilla del náhuatl central ya está, pero aún no está correcta: [[Nemachiyōtīlli:Calīxatl600k]]. También faltan por corregir las demás variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:09 12 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[:Wikipediah:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] == Mira, he cambiado a redirección tu plantilla para que lo podamos repetir esto en todas las variantes del nauatl, ya lo pasé a nauatl huasteco hidalguense. ¿Cómo ves los cambios?, quiero repetir tus artículos al nauatl huasteco hidalguense e ir escribiendo en más varaintes los mismo artículos, esto está muy bien para empezar a poner orden. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 16 Mahtlāc 2021 (UTC) No creo que sea necesario que haya otra plantilla como esta [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah]], pienso que uno para cada variante es suficiente, así podemos ver en cual falta.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:58 16 Mahtlāc 2021 (UTC) Estoy intentando arreglar la parte de los artículos que toda Wikipedia debe tener, [[Huiquipedia:Amatlahcuilolli tlen monequi ipan nochi Huiquipedia ica nahuatlahtolli]], cuesta mucho hacer esto, pero aquí están todos artículos para no tener varias plantillas, falta ir traduciendo todo y hacerlo también en las demás variantes. Me gustó esta propuesta que me mostrate.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 00:36 17 Mahtlāc 2021 (UTC) Es perfecto, parece que es mejor tener una plantilla para cada variante. Comenzaré a traducir varios artículos de la lista para que ya estén disponibles y así vamos ampliando. ¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:29 18 Mahtlāc 2021 (UTC) Panolti, si, me gustó bastante, tlatskamati noikni.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Hice una corrección, en varainte veracruzana de la Huasteca no es yolkatl, la palabra es tlapiyalli y su plural sería tlapiyalmeh, de la misma manera que en el náhuatl hidalguense y potosino. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:06 29 Mahtlāc 2021 (UTC) Gracias, igual eso lo sé, aunque ahí quería diferenciarlo de los términos más específicos "tlapiyalli" y "tekwani". Por cierto, ya terminé lo principal de la lista de artículos esenciales, ¿qué opinas? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 29 Mahtlāc 2021 (UTC) == Saludos == Pialli Languaeditor. Veo que te decidiste a colaborar de este lado de la Huiquipedia y no sólo en español; bien por eso. Ya le dejé un mensaje a @Koatochij donde le menciono que existen políticas para contribuir, una de las principales es que ya no se van a usar macrones para las vocales largas, de hecho, ningún día crítico. Me parece bien el esfuerzo que están haciendo, pero me gustaría más que se enfocarán en una variante en concreto; así, si Koatochij tiene por lengua materna el mexcatlajtolli de Veracruz, pues que escriba artículos en su variante y porque no, que mejore la interfaz, aunque está haciendo cambios incorrectos en esta área, pero bueno, eso ya lo veremos con calma. Espero que podamos coordinarnos para mejorar la sección que les interesa. Xikseli se weyi tlajpalolli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:38 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ¡Piyali! Ya lo leí, me parece perfecto. Por cierto, ¿qué tal se ve la portada ([[Calixatl]])? Ya tiene todo lo de la portada actual e incluso algunos apartados nuevos y con una interfaz más modernizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:59 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Pialli. :Perdón por la demora, estaba contestándole a Koatochij. Pues bueno, luce bastante bien la portada que propones, de hecho he seguido algunos cambios que has querido introducir desde el año pasado. Solo que algunas frases no me cuadran del todo. :La interfaz solo la puede cambiar un Huiquipixqui (administrador), que para el caso, esa es mi chamba. Déjame revisar nuevamente con cuidado la portada tuya para luego ponerla. Insistiría en que se concentrarán en los textos, acerca de las redirecciones, ya borré más de mil innecesarias y vacías, no me gustaría pasar más tiempo haciendo ese trabajo de limpieza; sí es necesario pensar bien lo que estamos haciendo, no hacer solo entradas o redirecciones porque sí. Hay que enfocarse en lo principal. Saludos. (Ah! Por cierto, les recuerdo el estilo de que si van a contestar a otra persona en tu página de discusión, pongan ping a la persona, para que de menos sepa que hay respuesta, checa este ejemplo: {{ping|Koatochij}} ). <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 15:32 24 Mahtlāc 2021 (UTC) ::Perfecto, @[[Tlatequitiltilīlli:Akapochtli|Akapochtli]]. ::Sobre las redirecciones es más que nada para que, mientras no haya un artículo en NHE, se envíe directamente al artículo que haya en NHN/NCI. Creo que es más práctico que poner el enlace al artículo que ya existe en NHN/NCI porque cuando se escriba el artículo en NHE será sobre los artículos de redirección que he hecho. Así los artículos que usen ese enlace de redirección ya tendrán listo el enlace al artículo en NHE cuando esté creado. Sobre la portada, puedes cambiar las frases si ves que no cuadran. ::¡Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) Akapochtli dice que es hablante nativo del nauatl central de Milpa Alta, no sabía que era de acá, eso es bueno para que me visite aquí en la Mexkoaltepetl. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:50 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :Estimado {{ping|Koatochij}} :Estás cometiendo el mismo error de un viejo usuario baneado de este portal; estás haciendo muchas inferencias. :No soy hablante nativo de Milpa Alta. Lo domino, lo hablo, pero no es el único. Como viste en tu página de discusión, conozco y puedo darme a entender en nauatl huasteco, tengo muchos amigos de las tres huastecas. En Guerrero viví por más de cinco años en Zitlala, por lo que también conozco directamente y he hablado esa variante. :Actualmente compré (cosa de dos años) unos terrenos en la Sierra de Durango, en una comunidad mexicanera, donde me integré como un miembro más, por lo que también directamente estoy aprendiendo los modismos del lugar. Aunque la mitad del tiempo tengo que viajar a la zona metropolitana de Guadalajara para atender otros negocios. :Como ves, no soy una persona ociosa, soy movidito. Esta es una de las causas por la que mi participación en Huiquipedia es limitada, a pesar de ser administrador. :Lo reitero, no te confundas ni hagas inferencias que no vienen al caso. Sampa nimitsiluis, xikseli se wei tlajpaloli. <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 16:19 24 Mahtlāc 2021 (UTC) No soy rico ni tengo el privilegio de viajar por el país, rento en Chilangolandia porque aquí trabajo con mis hermanos, mi vida es sencilla y mucho más sencilla es en mi rancho, no soy experto del idioma nauatl, pero si entiendo muy bien la lengua de mi comunidad porque nos la heraron nuestros abuelos, así que no podré estar nunca a tu nivel, mi intención solo fue apoyar a Languaeditor.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:31 24 Mahtlāc 2021 (UTC) == [[Palach]] == Piali noikni; nika nichiua in se tlajkuilol itech '''palachmej''' ipan nauatlajtol Huasteca Veracruzana.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 24 Mahtlāc 2021 (UTC) :¡Piyali! Tlaskamati, nowampoh. Nikihkwilos inih wan sekinok nikpiwihtikah pan [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli]] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:47 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Translation request == Hello. Can you translate and upload the articles [[:es:Azerbaiyán]], [[:es:Azeríes]], [[:es:Idioma azerí]] and [[:es:Bakú]] in Nahuatl Wikipedia? Yours sincerely, [[Tlatequitiltilīlli:Multituberculata|Multituberculata]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Multituberculata|discusión]]) 10:03 26 Mahtlāc 2021 (UTC) :Hi! Yes, I'm gonna translate them soon. Thanks for your suggestion! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:32 26 Mahtlāc 2021 (UTC) == Tlapiyalmeh == Creo que hay un error, en la Huasteca no se dice yolkatl para nombrar a los animalitos, tanto en Veracruz, Hidalgo y San Luis Potosí se dice tlapiyalli o tlapiyali, yolkatl o yolki es del centro del país, así dice animalito más al sur, en Acaxochitlán, Hidalgo dicen yolkatl. Saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:31 30 Mahtlāc 2021 (UTC) He creado este artículo [[Kwatochin]], que es más huasteco veracruzano, lo hice con la escritura que ase usa en Veracruz.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:32 30 Mahtlāc 2021 (UTC) == Mejorar las entradas y hacer un contenedor == Piali amigo; he crado una nueva categoría para la lengua náhuatl clásica, la cual lleva la misma ortografía que dice Akapochtli, [[:Neneuhcāyōtl:Nahuatlahtolli (nci)]] y que es la misma de algunos dialectos centrales como Milpa Alta y Cholula. Mientras estoy utilizando como contenedor de basura la categoría de [[:Neneuhcāyōtl:Nāhuatlahtōlli (nci)]]; ya que la escritura que aqui se ha usado no es la escritura del náhuatl clásico. Me gustaría saber que opinas o ver si tu tienes alguna categoría donde se pongan títulos que deben eliminarse.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:10 15 Īhuāncē 2021 (UTC) :Está muy bien porque yo no tenía un contenedor, así que usaré ese. La escritura del clásico debería ser la de la época. La mayoría de los textos originales del virreinato usan "ç" y también los acentos "â" y "à", pero no las rayas sobre las vocales. Otra cosa, he hecho una nueva plantilla ([[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli]]), es para poner esta en lugar de las pestañas de variantes, ya que es más práctico y se ve igual. Yo ya la puse en los artículos principales como [[Mexko]] y todas las variantes en las que está. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 17 Īhuāncē 2021 (UTC) == [[Xochicualli]] == Piali noiknij; estoy mejorando la sección de frutas en náhuatl central y náhuatl clásico, también estoy tratando de aumentar el texto para que no sean solo artículos de imágenes, unos son artículos muy viejos y se ha redirigido a una escritura sin rayitas y también los estoy traduciendo en el náhuatl huasteco. Chécalo y saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 6 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Acabo de verlos y todo va genial. Por cierto, creo que para los nuevos artículos que hagamos de cero es mejor que solo nos centremos en NHE y NCH, mientras que, si ya existen en NHN y NCI, hay que aumentarlos y corregirlos como lo has estado haciendo. Además, creo que el NCI debería tener las letras de la época como aparecen en todos los textos virreinales (ç, à, â), pues así era. Saludos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 7 Icmahtlacome m 2021 (UTC) ::Pialli; te mando saludos, está costando mucho trabajo arreglar todas las categorías y trasladar los artículos a la ortografía correcta, pensé que era fácil pero veo que es una labor titánica arreglar y eliminar toda la basura, creo que hace falta un contenedor y una lista para eliminar artículos basura que dejaron otros usuarios; sin embargo, esto está caminando muy bien, te felicito mucho por rescatar la ortografía moderna, la cual si tiene utilidad. Respecto a la ortografía del clásico, estoy de acuerdo con Akapochtli, la ortografía clásica es igual a la ortografía del náhuatl central, la ortografía virreinal ya es obsoleta, aquí encontré un diccionario en náhuatl clásico bastante bueno, [https://gdn.iib.unam.mx/ es para que lo consultes también]. Por el momento ya arreglé los países, las frutas, los personajes, los animales y cosas de geografía, todavía falta mucho, pero poco a poco. Cualquier coso, me puedes escribir.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:14 12 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[:w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] and [[:w:en:Tomb of Cyrus|Tomb of Cyrus]] == Hi! sorry for not speaking Nahuatl, but can you please translate these two articles? they don't need to be long, just 2 or 3 sentences is enough. :) Yours sincerely,[[Tlatequitiltilīlli:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:ChipsBaMast|discusión]]) 14:12 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :Piyali! Okay, I'm gonna translate them. Thanks! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:32 8 Icmahtlacome m 2021 (UTC) == [[Cuetlaxcoapan]] == Pialli, se ha arreglado este artículo en la varitiante central de Cholula, chécalo y revísalo. ya no es esbozo, un abrazo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:29 28 Icmahtlacome m 2021 (UTC) :¡Piyali! Perfecto, yo voy a continuar también con más artículos y completar los que ya inicié. ¡Feliz año! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:13 1 Cēn 2022 (UTC) Pialli; Es todo un lío arreglar y revisar los artículos, mucho trabajo al respecto. Falta mucho por hacer, pero se ha tenido avances. Creo que la estandarización de escritura será un proceso muy largo, y si el INALI desaparece, nunca se dará tal estandarización de escritura moderna, solo las variantes de Veracruz usan tal estandarización que propone el INALI. Los demás estados usan su propia escritura.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 07:14 23 Cēn 2022 (UTC) :Piyalli, tienes razón, hay mucho aún por hacer. Espero que para finales de este año ya hayamos hecho grandes avances. Y sí, es preocupante la situación del INALI. Ojalá no afecte el tema de la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:08 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; los artículos que has editado, también los voy a traducir al náhuatl huasteco hidalguense.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:14 25 Cēn 2022 (UTC) :Perfecto, también iré comenzando nuevas traducciones. Por ahora me parece que la lista de artículos por escribir está completa. Este año tenemos que traducir un gran número de ellos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:10 5 Ōnt 2022 (UTC) Pialli; vi el orden de las variantes en las pestañas azules, quiero pensar que va en orden por el número de hablantes de cada variante, de hecho la variante central tiene menos hablantes que las variantes de la Huasteca. Me gustaría saber como es el orden de las variantes. Buen día.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:58 7 Ōnt 2022 (UTC) :Piyalli; así es, está ordenado de más hablantes a menos según Ethnologue. En la portada lleva el mismo orden. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:17 16 Ōnt 2022 (UTC) Mira ya ordené el artículo [[coatl]], que en náhuatl central y náhuatl clásico es igual, en la variante huasteca veracruzana se dice [[kowatl]] y en la variante huasteca hidalguense es [[koatl]]; en pipil es kuat. Perfecto, eso está muy bien, obviamente si es la variante huasteca veracruzana, la variante con más hablantes, pues debe ir al frente de Wikipedia porque el número hablantes lo amerita. Me gustó esa regla de orden que aquí se ha determinado.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:53 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexko (nhw)]] == Panolti!, mira he anexado otra variante, el náhuatl de la Huasteca Potosina, la cual tiene algunas pequeñas diferencias al náhuatl de la huasteca hidalguense (nch) y el náhuatl de la Huasteca veracruzana (nhe); las tres variantes son parte del náhuatl huasteco (Veracruz-Hidalgo-San Luis Potosí), y que además son la región del país donde más hablantes de náhuatl lo hablan. Creo que se debe de tener las tres variantes por dar un ejemplo; en náhuatl huastececo veracruzano es Kwatochin, en náhuatl huasteco hidalguense es koatochij y en náhuatl huasteco potosino es kuatochi, pero el nombre de nuestro país coincide en las tres varientes, la cual es Mexko por eso anexo el código de la lengua (nhe, nch o nhw) después de la palabra, como el caso de [[Mexko (nhw)]] porque no es posible tener tres artículos con el mismo nombre. Nada tiene que ver con que sea menos importante que otras variantes. Por otra parte, te felicito mucho a ti y Akapochtli por el gran trabajo que han hecho todo este tiempo, y gracias por rescatar este idioma vivo sin tener que eliminar la variante del náhuatl clásico o las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:37 13 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto que el artículo de México ya esté también en NHW, aunque creo que lo mejor será primero centrarnos en NHE y NCH para que haya más contenido y luego expandir a otras variantes. :Gracias a ti también por unirte a esto, espero que para 2023 Wikipedia en náhuatl esté completamente renovada y con muchos artículos! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:21 16 Ōnt 2022 (UTC) == [[Mexihco]] == Piali amigo; he regresado a la palabra Mexihco con la misma escritura del náhuatl central o del altiplano, está bien registrado y referenciado que el náhuatl clásico y el náhuatl central tienen la misma escritura, solo hay pequeñas diferencias en cuanto a escritura. En el náhuatl de Cholula, que es una lengua viva, a veces los hablantes nativos escriben ze, zihuatl, ahzi, ohze, zitlalli, ozelotl y otras veces en clásico como; ce, cihuatl, ahci, occe, citlalli, ocelotl. En los artículos en náhuatl clásico debemos usar, las fechas en tonalpohualli y en el caso de náhuatl central son las fechas del calendario gregoriano,hay mucho al respecto y este diccionario nos va a ayudar bastante para entender al náhuatl clásico; [https://gdn.iib.unam.mx/diccionario/diccionario Gran diccionario náhuatl]. No es necesario usar la escritura arcaica para diferenciar el náhuatl clásico del náhuatl central. Muy buen trabajo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:50 16 Ōnt 2022 (UTC) :Perfecto, es mejor que el clásico tenga las fechas en tonalpohualli. También creo que es buena idea que use la escritura arcaica porque eso evitará muchos paréntesis en los títulos y he visto que todos los textos clásicos la usan, me parece que sería lo mejor. [https://es.wikisource.org/wiki/P%C3%A1gina:Epitome_%C3%B3_modo_f%C3%A1cil_de_aprender_el_idioma_nahuatl_%C3%B3_lengua_mexicana.djvu/11 Epitome ó modo fácil de aprender el idioma nahuatl ó lengua mexicana - Wikisource] [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:32 16 Ōnt 2022 (UTC) No creo que deba sustituirse o borrarse, solo que quede referenciado, pero es mejor usar una escritura sencilla como siempre se ha usado y no una escritura compleja que confunde a los lectores porque entre más confuso, surge menos el interés por aprender el idioma náhuatl y sus diversas variantes, por esa razón debemos usar la escritura simplificada al igual que en el náhuatl central o del Altiplano. :Lo hice más simple ahora, ya le quité todos los macrones al clásico. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) El náhuatl clásico no lleva ningún tipo de signos, es una escritura muy sencilla, la enseñanza se da con esa escritura en todas las universidades del mundo. Así que no tiene lógica poner acentuaciones y cedillas, no tenemos porque inventar escrituras.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:57 17 Ōnt 2022 (UTC) :No creo que sea buena idea si no se mantiene a como era cuando era hablado. Todos los textos hasta finales del siglo XIX usan acentos y cedillas (los macrones casi no se usaron, pero el resto sí). Poner la escritura del centro en clásico sería utilizar una ortografía que nunca fue usada para escribirlo cuando se hablaba, eso es inventarle la escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:08 17 Ōnt 2022 (UTC) Paro actualmente se usa esa escritura sencilla con el náhuatl clásico, de hecho en la UNAM o otras universidades se han trasliterado muchos documentos con la ortografía simplificada, pero en las notas se describe como era la escritura de los frailes del siglo XVI, así que se entiende que la escritura arcaica tampoco era escritura de los nativos, en el Gran Diccionario Náhuatl explica todo lo que aquí se discute.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:17 17 Ōnt 2022 (UTC) :Bueno, entonces estoy de acuerdo. Ya edité los artículos, y también les quité ya todos los macrones, porque si le das a reversión te los vuelve a poner. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:35 17 Ōnt 2022 (UTC) Tampoco es algo que yo quiera imponer, pero así es como mejor se identifica esta variante, además hay diferencias con el náhuatl central y si le colocamos las fechas por tonalpohualli sin usar el calendario gregoriano, va ser mucho mejor editado todo artículo en náhuatl clásico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:42 17 Ōnt 2022 (UTC) :Cierto, estará mejor con el tonalpohualli. Mientras editaba los artículos en clásico noté muchos errores básicos. Corregí los que vi, no sé cuántos más haya. De todas formas, yo me estaré centrando en NHE. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:48 17 Ōnt 2022 (UTC) == [[:Neneuhcāyōtl:Weweyak tlahkwilolli]] == Piali noikni; He creado esta categoría para identificar los artículos más largos de esta Huiquipidia, hasta este momento solo está disponible en las cuatro variantes con más artículos como náhuatl huasteco veracruzano, náhuatl huasteco hidalguense, náhuatl central y náhuatl clásico. Era necesario identificar los artículos más largos para poder arreglarlos, actualizarlos y mejorarlos acorde a las reglas de su variante. Para entender esta nueva lógica, es necesario dominar varias variantes, no es difícil para quienes sabemos hablar náhuatl, todo es aprendizaje y eso le da un plus a esta wikipedia. Para identificar a los esbozos o artículos muy pequeños, utilizo las plantillas que ya estaban hechas sobre países o animales, así se identifica muy rápido aquellos artículos de la variante que necesitan ampliación y arreglo, uso estos {{Tlahcuilolli-MEX}}. Después de que los artículos tienen una ampliación favorable, les quito la plantilla. También se podrían traducir estas plantillas a las variantes faltante. ¿Tú qué opinas amigo?.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:22 20 Ōnt 2022 (UTC) :Piyali! Perfecto, me parece buena idea. Con esto ya podemos tener un mejor orden y saber cuáles son los artículos que hay que agrandar. Voy a traducir también a NHE la plantilla y así las diferenciamos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:21 6 Yēt 2022 (UTC) == Restructurar la Inteterfaz == Hola, he estado leyendo más sobre las variantes del náhuatl; y la que tú propones en la interfaz no es la variante más hablada, que corresponde al náhuatl huasteco de Veracruz, en este caso sería el náhuatl de la Sierra Norte de Puebla quien debería ir en primer lugar y luego el náhuatl huasteco de Hidalgo y después el náhuatl de Orizaba-Zongolica. Pero para evitar que variante se habla más náhuatl y cuál tiene más hablantes, sería mejor que se dejara el náhuatl clásico para la interfaz central y a partir de allí todas las variantes vivas acorde a su número de hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:32 15 Nāuh 2022 (UTC) Estoy leyendo sobre el nombre de Iztapalapa para poner lo del Viacrucis; encontré que náhuatl clásico es Iztapallapan y el en náhuatl de Cholula es Iztapalapan; en clásico es yollotl y en náhuatl de Cholula es yolotl.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:34 15 Nāuh 2022 (UTC) Así quedó mejor ordenada la plantilla de lenguas del náhuatl Primero; el náhuatl clásico, debido a que es una lengua de académicos y por su mayor antigüedad por eso primero. * Le sigue el náhuatl de Orizaba (nlv) por tener el mayor número de hablantes * Le sigue el náhuatl de Guerrero * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Hidalguense * Le sigue el náhuatl de la Huasteca Veracruzana * Le sigue el náhuatl central * Le sigue el náhuatl de Istmo * Le sigue el náhuatl de Tetelcingo * Le sigue el náhuatl de Michoacán * Le sigue el náhuat pipil del Salvador, por ser una lengua de interfaz en Incubator. Este el mejor ordenamiento por número de hablantes y por antigüedad.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:56 15 Nāuh 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|@Koatochij]] En la base de datos de Ethnologue están los hablantes de cada una. La variante con más hablantes es la Huasteca Veracruzana, le sigue la Huasteca Potosina y luego la Huasteca Hidalguense. Después están la variante de Guerrero, la variante de Orizaba, las variantes de Puebla, la de Tlaxcala y la del Istmo. La clásica ni siquiera figura porque es lengua muerta en Ethnologue. No creo que sea buena priorizar que académicos sean los que tengan que ver los artículos si esto se debe enfocar más al mundo indígena. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 13:02 16 Nāuh 2022 (UTC) Completamente de acuerdo en priorizar el mundo indígena, pues la variante con más hablantes debe ir primero, si Etnologué así lo dice, pues adelante, yo ayer vi que la Región de la Sierra Norte de Puebla con 80,000 hablantes aprox. pero eso no entra en discusión, puede ser la variante Huasteca veracruzana o la otra, me da igual; siempre y cuando tenga el número de hablantes a la cabeza. Sobre el otro tema, el náhuatl clásico si ayuda bastante, sobre todo en el orden.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:28 16 Nāuh 2022 (UTC) Tampoco es difícil aprender otras variantes ni algo imposible para quien ya habla una variante, la variante de Orizaba tiene mucha similitud con la variante central y las variantes serranas de Puebla. La que sí es poco diferente es la variante de Guerrero; y sobre la variante potosina tampoco es un problema, quien habla la variante de la huasteca Hidalgo, entiende perfectamente la variante de la huasteca potosina.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:38 16 Nāuh 2022 (UTC) :Lo sé, no es difícil aprender las otras, el problema está en que seguramente somos los dos únicos colaboradores activos en Huiquipedia y si nos ponemos a editar también para otras variantes estaríamos ocupando más tiempo en eso que en mejorar las variantes en las que nos estamos enfocando hasta ahora. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:59 16 Nāuh 2022 (UTC) == Variante de la Huasteca Potosina == Entonces hay que anexar la interfaz de la variante de la Huasteca Potosina, porte yo si la entiendo y seguramente tú igual la entiendes, de hecho voy a empezar a editar también en huasteco potosino más artículos. Las diferencias con el náhuatl huasteco hidalguense son pocas, están más en la pronunciación y en la influencia de las palabras; por dar ejemplo armadillo; que hidalguense ayitochij, en potosino es aytochi y en veracruzano es kalolo; o conejo que en potosino es kuatochi, en hidalguense es koatochij y en veracruzano es Kuatochin. Por esa razón las tres variantes van unidas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:04 16 Nāuh 2022 (UTC) :Si hay pocas diferencias no creo que sea necesario hacer la interfaz para la Huasteca Potosina a menos que hablantes de ahí se unan. No estoy a favor de que estemos gastando esfuerzos y perdiendo tiempo duplicando artículos con una o dos palabras diferentes, prefiero que nos enfoquemos en nuestras variantes (NCH y NHE) y solamente corregir las que ya estaban (NHN y NCI). Por ahora no vamos a añadir más. :Por cierto, ya me enteré de que muy posiblemente este año se publicará la norma de escritura oficial del INALI para el nawatl, así que todas las variantes deberán usar la ortografía estandarizada. He visto que el centro ya la usa y las publicaciones de ahí también, por lo que hay que pasar NHN a la nueva. Sin embargo, NHN ni siquiera es realmente del centro. De acuerdo con Ethnologue, es la variante de Tlaxcala, la cual no tiene absolutivo -li ni tampoco tiene -tli (en su caso se usa -tl). :Ah, y otra cosa. La mayoría de los artículos de NCI y NHN que hay son para tirar a la basura. Están plagados de errores gramaticales y de vocabulario que parece que se hicieron sin saber hablar el idioma. En muchos también hay palabras inventadas como Ixachitlan. Yo cualquier artículo que vea en NHN o NCI que sea corto o que esté lleno de errores lo borraré, porque me parece que no aporta nada y nadie le va a entender. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:07 14 Hon 2022 (UTC) La variante potosina se parece a la variante hidalguense, si hay varias diferencias, por que allá no se dice alaxox como en Veracruz, se dice lalax, en SLP, no se dice Koatochij como en Hidalgo, se dice kuatochi, en SLP no se dice kalolo como en Veracruz, se dice aitochi, en SLP no se dice kuamomohtli o tekolotl, se dice umomojtli; así sucesivamente muchas palabras que si existen Veracruz pero que no existen en San Luis Potosí. Es de personas sabias hacer notar tales diferencias, porque en la propia Huasteca todo es diferente de un extremo a otro. No soy potosino, pero conozco la región y la lengua náhuatl que allá se habla en Xilitla. No sabía que todas las variantes usarán una sola escritura, había leído que el INALI sugiere, pero no obliga a ninguna comunidad. NHN no es precisamente solo Tlaxcala, también es Cholula, en el cercano estado de Puebla, donde se escribe ozelotl, ohze, zitlalli, ayohtli, izcuintli; pero también existen las variantes de Milpa Alta, Texcoco y el moribundo náhuatl de Amecameca, las cuales no tienen un código en Ethnologue, pero si están registradas por el INALI como variedades centrales. Respecto a Tlaxcala, no es general escribir Itskuintl, ikniuktl, ayojtl, eso depende mucho de qué zona se habla, si es San Pablo del Monte u otro pueblo de la región tlaxcalteca o poblana. Sería bueno que te dieras una vuelta por Tlaxcala y Cholula para que veas las diferencias a las variantes de otros estados, ya que no tiene relación en nada con la Huasteca.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:04 15 Hon 2022 (UTC) :La norma de escritura es para elevar el prestigio del idioma. Precisamente se refiere a varios aspectos: :1. Este documento es un alfabeto universal de la lengua mexikatlahtolli (náhuatl) que amplía la promoción de práctica de la escritura y la lectura, posibilita avanzar a nuevos campos científicos y contribuye a incrementar el prestigio social de la lengua. Por lo que no pretende homogeneizar los recursos lingüísticos, sino estandarizar los criterios para usar dichos recursos. :2. En dicho documento se registran palabras de algunas variantes para ejemplificar el uso de las grafías. :3. Cada variante lingüística de la lengua adaptará las grafías (15 consonantes y 4 vocales) a las particularidades de cada región o zona considerando las reglas establecidas en la norma oficial de escritura de la lengua. :4. Se reformará tanto el "Mexikatlahtoltlahkwilolli / Alfabeto de la lengua mexikatlahtolli" como el documento "Norma de escritura de la lengua mexikatlahtolli" por lo menos cada 5 años a partir de la oficialización en el DOF. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:25 15 Hon 2022 (UTC) :En realidad, la variante de la zona centro de Puebla tiene otro, que es NCX. Además, conozco el nawatl de Tlaxcala y de otros estados, pues he estudiado las diferencias dialectales entre variantes, no solo con texto sino también con hablantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:30 15 Hon 2022 (UTC) :Yo sé que hay diferencias, pero ahora mismo no le encuentro sentido a que por conocer una variante nos pongamos a gastar esfuerzos en eso. Primero una variante y luego la otra. Ya nos pondremos con las otras variantes relevantes (NHW, NLV, NGU...) después, pero no ahora que aún las principales (NHE y NCH) no están ni cerca de estar listas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:31 15 Hon 2022 (UTC) Por cierto, también estoy eliminando muchos artículos que no corresponden a ninguna variante de las lenguas del náhuatl, las mando directamente a borrado rápido, porque no tiene caso conservar su redirección o su contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:16 15 Hon 2022 (UTC) :Eso sí, sobre todo las que están basadas en palabras inventadas sin base gramatical o léxica real. También hay artículos que están redactados de forma terrible. Parecen haber sido escritos por niños que medio saben hablar el idioma, porque además de estar redactados como para un trabajo escolar de primaria, hay errores terribles en gramática (en artículos supuestamente del centro y del clásico hay palabras con significado cambiado y verbos transitivos utilizados como si fueran intransitivos, es de locos). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:45 15 Hon 2022 (UTC) Las variantes centrales no son una réplica del náhuatl clásico, hay diferencias y muchos préstamos, de hecho, los diccionarios no son actualizaciones del náhuatl clásico, cada variedad tiene sus peculiaridades, no son estandarizaciones gramaticales de una variante nuclear; lo he visto con el uso de uala o huala, que en clásico seria hualla y traducido como venir, por dar un ejemplo. Ni los diccionarios se ponen de acuerdo con traducciones literales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:56 15 Hon 2022 (UTC) :No me refería a eso, me refiero a que son errores gramaticales y de significados inventados. Tampoco hablo de los diccionarios, se supone que hablantes saben hablar su idioma, no necesitan checar diccionarios de clásico, pues es obvio que conocen la gramática y la deben aplicar de la misma manera. Además, los ejemplos que mencionas son la misma palabra, pero con escritura diferente (es decir, es lo mismo, como si escribiéramos español moderno y antiguo: cabeza vs. cabeça). De todos modos, una vez que se publique la norma en el INALI habrá que adaptar todo a su ortografía, otra cosa son las variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) Estoy de acuerdo con usar una escritura, por cuestiones políticas y sociales se usan las ortografías obligatorias, una de ellas es la ortografía del portugués de Portugal y otra la del portugués de Brasil, dos ortografías con diferencias de escritura y pronunciación, pero que usan un alfabeto común para intentar normar una lengua universal. Si cambia mucho la gramática, pero no la sintaxis, por eso es que se entienden los de Brasil con los de Portugal. ''Cómo você se chama? (Brasil), Cómo tú te chamas? (Portugal)''.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:39 15 Hon 2022 (UTC) :Es como el español: ¿cómo te llamás vos? vs. ¿cómo se llama usted? vs. ¿cómo te llamas tú? vs. ¿cómo tú te llamas?, todas diferentes variantes y con pronunciación diferente, pero usan una misma escritura. Si no, sería "shyamás", "usté", "yamah", etc. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:44 15 Hon 2022 (UTC) Me parece buena esa idea y me gusta eso de intentar usar una sola escritura, que es lo mismo que el INALI le pide a los hablantes de las distintas variantes, aunque algunas lenguas del náhuatl ya pueden ser consideras como tal y no un dialecto. Por dar un ejemplo; el pipil de El Salvador ya es casi una lengua diferenciada como gallego y portugués o gallego y asturiano. Lenguas como el mexicanero de Durango que difiere mucho en gramática y sintaxis y que pueden ser lenguas nahuas distintas y no variantes dialectales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 13:53 15 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que es lo mejor, además de que apoyamos a la difusión con Wikipedia. Y el pipil de El Salvador pues sí es considerado otro idioma, por eso tiene aquí un apartado, pero de todos modos tiene su base en la Incubadora. Por cierto, encontré que "mexicano del centro" está clasificado como NHV, me parece que sería ideal ir relacionando este código a lo que sí es del centro y no lo que es de Tlaxcala (NHN). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:41 15 Hon 2022 (UTC) :Y para mantener unidad también con el nombre y así que pueda cambiar y modernizarse su ortografía, lo dejaré como Wikipediah (pues con la -h final le da distinción, además de que usa la regla de -h a préstamos terminados en vocal). El que lo lleva diferente es el pipil, pues ellos usan -j, por eso ellos dicen Wikipediaj, pero viene siendo lo mismo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 14:53 15 Hon 2022 (UTC) El código de NHV, corresponde a Temascaltepec; la variante de allí no está en centro del país; Temascaltepec tiene una influencia fuerte de las variantes de Guerrero y Michoacán, por la razón que Temascaltepec está en la Tierra Caliente, bajando el Valle de Toluca. Ethnologue no tiene aún un código para designar las variantes del náhuatl de Milpa Alta, Texcoco, Amecameca, San Miguel Canoa y Calpan solo asigna al código NHN como la variante Tlaxcala-Puebla, en la que incluye a Cholula y a Tlaxcala; pero Tlaxcala es una variante distinta al náhuatl de Cholula, allí se dice itskuntl, para decir perro y en algunos pueblos dicen chichi como San Pablo del Monte. Faltan códigos para designar todas las variantes del centro del país, solo el INALI tiene catálogo de las variantes centrales, pero el INALI no asigna códigos. También falta un código para la variante de Acaxochitlán, Hidalgo, la cual solo el COLMEX tiene una publicación de esta variedad [https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED378796.pdf Náhuatl de Acaxochitlán], pero Ethnologue no tiene código aún. Creo que es necesario escribirle a Ethnologue que le faltan códigos nuevos como el náhuatl de Cholula y Amecameca, el náhuatl San Miguel Canoa, el náhuatl de Texcoco, el náhuatl de Milpa Alta y el náhuatl de Acaxochitlán. Falta mucho por mostrar y aprender en este tema lingüístico.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:28 15 Hon 2022 (UTC) :Es cierto que faltan códigos, habría que hacer una propuesta a ISO-639-3. Por ahora, el de Acaxochitlán está clasificado como NCJ, por área lingüística. Y yo creo que, aun así, el de Temascaltepec (NHV) queda mejor para incluir las variantes centrales que NHN, pues NHV se denomina "mexicano del centro bajo", el que aún no tiene código es "mexicano del centro alto", que es el que esperamos, por lo que NHV puede servir por mientras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:33 15 Hon 2022 (UTC) No creo, porque árbol en Temascaltepec se dice kojtli, mucho más parecido a la variante de Guerrero o Coatepec Costales, olla es xontli, rosa es oxa, oso es uxu, loro es alutl, cerdo es kuyametl y escasamente se dice pitsotl, automovil es nenenki, pescador es michtekatl; nada tiene de relación con el habla de Texcoco y Amecameca, a pesar de estar dentro del mismo estado; que Temascaltepec esté en EDOMEX no significa que la variante tenga relación con Milpa Alta o Texcoco. En algunos estudios se dice que el náhuatl de Temascaltepec está más emparentado con el que se hablaba en Jalisco o se habla en la Sierra de Guerrero.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:40 15 Hon 2022 (UTC) :Mmm sí he visto que en Ethnologue mencionan ese parecido. Yo apenas conozco la variante, pero bueno, tiene sentido. Claro, de todos modos la diferencia con NHN es enorme. ¿Qué tal si mejor lo dejamos como NCX? Es la variante central de puebla y le encuentro más parecido a Milpa Alta y Texcoco que las otras. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:47 15 Hon 2022 (UTC) Yo usaría NAH para las variantes centrales como Milpa Alta o Cholula que se aferran a la escritura clásica, NHN para la variante Tlaxcala, la cual si conozco bastante; y NHV para la variante de Temascaltepec la cual tiene similitudes con las variantes NGU y NAZ. Y hablar con Ethnologue que asigne nuevos códigos a Cholula, Texcoco y Milpa Alta. Mientras que Acaxochitlán puede unirse al Náhuatl de la Sierra Norte de Puebla (NCJ).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:45 15 Hon 2022 (UTC) :Pues lo mejor sería reemplazar lo que está en central por NHN. Conviene más, pues la variante tlaxcalteca tiene 40,000 hablantes según Ethnologue, así que se entenderá mejor. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:48 15 Hon 2022 (UTC) ¿Y Cholula, Canoa o Milpa Alta dónde quedan? Esas variantes no usan la escritura de Tlaxcala, hay que respetar la escritura clásica que ellos usan por eso se deben quedar en NAH.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:56 15 Hon 2022 (UTC) :Esas variantes apenas tienen hablantes. El enfoque que debemos darle a Wikipediah es que más gente tenga acceso, por eso mismo NHE y NCH son nuestra prioridad. Una vez que tengamos buen avance en esas, seguirán NLV, NGU y NHN. Además, NAH es el código de todo el idioma en general, no puede asignarse solamente a esas variantes, pues ni siquiera figuran entre las más habladas. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:59 15 Hon 2022 (UTC) Por eso, allí deben quedar, en NAH, hasta que Ethnologue les asigne código; tampoco se debe elimar, allí es donde se quedará ese material de las variantes de Cholula, Milpa Alta y Amecameca que usan escritura clásica. O si te parece, lo pasamos al clásico, porque estas también son lenguas vivas y el planteamiento es la recuperación de vocablos de lenguas vivas como Milpa ALta, Cholula, Texcoco y Amecameca, lenguas centrales que no deben ser despreciadas a pesar de que tienen pocos hablantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:05 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, me parece mejor pasarlos a clásico, así lo dejamos en NCI y conserva también su escritura. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:14 15 Hon 2022 (UTC) En Milpa Alta es yecatl, Cholula es ehcatl, Tlaxcala es ejekatl y Texcoco es ehekatl; En Milpa Alta es Axolotl, en Cholula es Acholotl, en Tlaxcala es acholotl y en Texcoco es axolotl, en Milpa Alta es Xalco en Texcoco es Chalco, en Milpa Alta es Ocelotl, en Texcoco Ozelotl, en Tlaxcala es Oselotl y en Cholula es Ozelotl. Hay notables diferencias, pero ese material amplio no se va a eliminar porque es trabajo que ha sido rescatado de variedades centrales, no es capricho personal, es respeto a las pequeñas variedades, y no se hace mala idea que pasen al clásico, de todos modos Cholula, Texcoco, Milpa Alta y Amecameca están muy cerca de lo que fue la antigua Tenochtitlán.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:17 15 Hon 2022 (UTC) :Perfecto, entonces podemos dejarlo en NCI y ahora poder poner Tlaxcala en NHN como debe ser. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:19 15 Hon 2022 (UTC) Eso me parece muy correcto, también hay que anexar Náhuatl de la Huasteca Potosina, creo que es la tercera lengua más hablada después del náhuatl huasteco veracruzano y náhuatl huasteco hidalguense (la que hablaban mis antepasados).--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 16:23 15 Hon 2022 (UTC) :Bien, pues hay que mantener un orden. Creo que es fácil adaptar las variantes a la ortografía del INALI, así mantenemos la unidad en la escritura. Supongo que la que dejaremos en su ortografía es NCI. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 18:19 15 Hon 2022 (UTC) Yo te sugiero que se respete las grafías de cada variante, eso va llevar un largo proceso; pero de entrada las lenguas náhuatl habladas en Veracruz ya usan esa ortografía estandarizada, por la razón que la prouesta viene del IVELI. Pero las demás variantes no usan tal ortografía, en las universidades de la Huasteca Hidalguense y Potosina, siguen usan la escritura de la SEP, nauatlajtoli o nauatl; eso es algo que sigue normado en este momento en estos estados, aún no se ha dado nada oficial en Hidalgo y creo que el estado de Guerrero también pasa lo mismo.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:30 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero esto sirve para que vayamos adelante y luego, una vez que se oficialice para todos, pues no nos quedemos atrás. Es inevitable que se va a publicar la norma de escritura, si hoy no la aplicamos con variantes como NCH, una vez que sea publicada y usada por todos entonces habrá que hacer trabajo doble, que sería cambiar todo a la ortografía estandarizada. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:39 15 Hon 2022 (UTC) [https://www.gob.mx/cms/uploads/attachment/file/3050/vocabulario_nahuatl_WEB.pdf Náhuatl de la Huasteca Hidalguense.], [https://teeh.org.mx/portal/index.php/14-sample-data-articles/2295-nahuatl-de-la-huasteca-teeh-jdc-044-2021 Constitución del estado], [https://sites.google.com/site/huastecahidalguense18111610/about-the-location ortografía del náhuatl huasteco hidalguense]. == Fechas == En náhuatl central y náhuatl clásico he arreglado las fechas, la transcripción anterior estaba mal. En náhuatl clásico debemos usar la fecha del Tonalpohualli, más no el calendario gregoriano para darle más identidad al clásico. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 02:26 15 May 2022 (UTC) :Creo que Akapochtli maneja bien el Tonalpowalli, habría que consultar con él cómo funciona el calendario, porque yo no estoy seguro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 15:08 14 Hon 2022 (UTC) Si claro, creo que él sabrá mucho sobre tonalpouali.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:06 15 Hon 2022 (UTC) == Colores (tlapalli o tlapalmej) == Quería comunicarte que ya cambié la interfaz de los colores con la variante de huasteca veracruzana y anexé las otras formas de decir los colores en otras variantes náhuatl, yo creo que esa es la riqueza del idioma, que no necesita estar estandarizado o abrumado por una variante con mayor número de hablantes. Quién verdaderamente habla y conoce el idioma náhuatl entiende más de cinco variantes diferentes de la lengua, no se necesita ser experto en uno solo; lo mismo pasa con los hablantes de mixteco, de zapoteco, de otomí o de mixe, hablantes que comprenden muy bien varias variantes dialectales. Panolti noikni [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:28 15 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pero son artículos de una oración. Con esto se está repitiendo el error de los antiguos editores, que es crear y crear artículos, pero nunca tienen valor real. Además, aquí no se usa tlapalli, color se dice ixneska. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:42 15 Hon 2022 (UTC) En la Huasteca potosina e hidalguense se dice tlapali, aquí hay una fuente: [http://avanthooft.net/vocablos.html]; así como acá en sur, que se escribe tlapalli.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:47 15 Hon 2022 (UTC) :Claro, pero yo me refiero a "color" en NHE, no a NCH ni NHW. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:50 15 Hon 2022 (UTC) Tengo el diccionario publicado en Varsovia sobre la lengua náhuatl huasteca veracruzana redactada con grafía clásica por John Sullivan, allí voy viendo algunas diferencias de la variante huasteca veracruzana con las otras variantes huastecas y las variantes centrales.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:02 15 Hon 2022 (UTC) :Hay un grupo de nahuahablantes donde andamos compilando más palabras, ahora usando la ortografía del INALI por lo mismo, mostrando las diferencias dialectales entre variantes de muchos estados, sin dejar de lado el clásico (aunque este en realidad debería llamarse "náhuatl virreinal", pues es una "estandarización" hecha por frailes y nahuas nobles en ese periodo, no es el náhuatl prehispánico ni mucho menos el origen de ninguna variante). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 04:07 15 Hon 2022 (UTC) ''Chipahua; eli ce tlamantli quence itztatl iixnezca. John Sullivan.'' Ha sido muy difícil poner de acuerdo a todos los hablantes, por eso es bueno leer mucho para poder aprender más.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:27 15 Hon 2022 (UTC) Está muy de moda en todo el mundo, presumir hablar correctamente un idioma como un nativo, pero escucho jóvenes nativos de español que hablan horrendamente el idioma español, mejor, gente de otros países que hablan otros idiomas, se expresan mejor que un hablante nativo. Lo mismo está pasando con muchos hablantes nativos de náhuatl y otros idiomas; una fuerte competencia por señalar quien habla bien y quien habla mal. Asta mostaj.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:20 15 Hon 2022 (UTC) :Pues eso es algo cierto, un hablante nativo de un idioma no es necesariamente experto en dicho idioma. He visto hablantes nativos de inglés hablar mal y con muchos fallos de ortografía, por ejemplo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 05:45 15 Hon 2022 (UTC) == Nahuatl huasteco hidalguense. == Esta variedad es la segunda más hablada, tiene su propia escritura, que proviene del alfabeto enseñado por la SEP, en los libros gratuitos que publicaba para la región de Huejutla. Aunque forma parte del náhuatl huasteco, se fue diversificando en cuanto a palabras por influencia del náhuatl hablado en el sur. Su pariente más cercano es el náhuatl huasteco potosino; ambas variantes adoptaron la misma escritura y solo la Huasteca Veracruzana adoptó una escritura distinta por orden del AVELI, así que en cuestión escrita se diversificó el náhuatl huasteco. El problema ahora es que no existe tal decreto en el estado de Hidalgo de que se va a cambiar la escritura, tampoco las comunidades nahuas hablan de que van cambiar su escritura como se usa en el vecino Veracruz. Decir que así se va escribir en el futuro cercano es como fuente original, lo que está en contra de las políticas de Wikipedia. Por el momento, creo que debería quedar como se escribe en este momento y hacer los cambios en el futuro cercano aunque cueste doble trabajo, porque solo así no se viola las políticas de Wikipedia. Si nunca se da tal decreto oficial por parte del estado de Hidalgo y sus instituciones, ya no se cambiará nada, todo queda como se editó desde principio. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:21 16 Hon 2022 (UTC) Me alegra que nos hemos puesto de acuerdo en muchas discusiones, poco a poco se va ordenando esto, aunque tú no lo creas, ha tenido un gran crecimiento esta Wikipedia; y gran parte de ello es tu colaboración, lo que me agrada bastante porque se ha tenido importantes avances.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 01:24 16 Hon 2022 (UTC) :El de la Huasteca potosina es el segundo y la hidalguense el tercero, según Ethnologue. De San Luis Potosí ya he visto que ya escriben con la W estandarizada, de Hidalgo es cierto, parece que no lo han cambiado hasta la fecha. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:04 16 Hon 2022 (UTC) ::Claro, creo que está muy bien, pues literalmente somos nosotros dos los únicos por aquí. Diría que es mucho trabajo solo para dos personas, pero luego recuerdo que así estamos mejor (he visto todo lo que ha pasado años atrás con Wikipediah y ha sido un desmadre, sobre todo por la gente obsesionada con el clásico que tranquilamente invisibilizaban a las variantes modernas). Estamos haciendo un gran cambio y espero que esto pueda servir para todos los hablantes y no solamente para unos cuantos académicos que solo conocen el clásico. También con todo el avance y el ambiente multidialectal espero que al fin se pueda tomar en serio esta Wikipediah, pues aún hay mucho artículo que no sirve, pero eso es cuestión de tiempo, en unos meses serán más los artículos completos que esos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 11:12 16 Hon 2022 (UTC) == Creación de artículos == Hay que frenar este tema de crear artículos sin parar. No podemos estar haciendo artículos con una foto, una tabla y un párrafo, luego duplicarlo en tres o cuatro variantes y seguir creando otros como si nada. Si comenzamos un artículo es para avanzarlo y terminarlo cuanto antes. Yo tengo entre 10 y 20 artículos a la vez para ir avanzando en cada uno poco a poco, pero no hago un artículo aleatoriamente. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es estar contra las variantes, es por la seriedad del proyecto. "Huiquipedia" se volvió un chiste cuando se empezaron a hacer artículos así por los anteriores usuarios. "Wikipediah" ahora es lo que planeamos, que haya artículos serios, completos, con sintaxis, gramática y vocabulario correcto. Voy a marcar como "destruir" todos esos artículos que no tengan nada útil, de cualquier variante que sea. Por ejemplo, [[Tlapalli]] solo dice "tlapalli kah tlawilli", eso es lo mismo que hacían antes en Wikipediah. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:39 24 Hon 2022 (UTC) Además de eso, creo que es muy importante que NO se mezcle información de artículos a la hora de crearlos. Está muy mal esto porque a la hora de editar se vuelve un revoltijo. Hace rato tuve que editar la página de [[Koskatlan]] porque tenía información de [[Kwahtemallan]] y eso me revolvió bastante, prácticamente borré todo y lo reescribí. Crear artículos no es copiar y pegar de otros y luego solo cambiar la información porque no son plantillas, cada uno tiene sus propios datos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) Demasiados artículos NHN y NCI son desechables, principalmente por estar todos mal escritos y con palabras incluso inventadas, pues al parecer he visto que se guiaban en base a un diccionario que ni es fiable ni tiene lógica, he checado lo que mencionaban usuarios antes. Es prioridad que no se vuelva a caer en esto. De verdad pienso que es muy importante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:41 24 Hon 2022 (UTC) El hecho de que se permitan variantes no significa que vamos a incluir cinco solo porque se nos antoje. Cada uno a su variante y ya. El saber hablar nawatl no implica que tengamos que andar creando artículos para otra variante y menos cuando todos aquí somos conscientes de que los artículos que llevamos escritos en nuestras respectivas variantes no están acabados y los que hay escritos son muy pocos. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) :Esto no es solo corregir lo que ya hay. Estamos comenzando DE CERO. Es decir, eso de que hay +7000 artículos es solo una ilusión, un espejismo. He checado las wikipedias de otros idiomas indígenas de América, como quechua, aimara y guaraní y son mucho más serias que esta. Los artículos no se dejan a medias y sobre todo los importantes son los que están completos. Esa debe ser nuestra meta. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:42 24 Hon 2022 (UTC) Acerca de la escritura en general no hay problema. Aquí ya acordamos que la ortografía principal es INALI por NHE, pero siempre hay libertad para otras variantes como NCH (que usa SEP) o NCI (que usa ACK, aunque el clásico ni siquiera se escribía con esta, dejé bien claro que mucho de lo escrito en su época, ya que es una lengua muerta y no creo que se justifique que haya "estudiantes", era con la ortografía jesuita o similar). [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) No me gusta el desorden que hay con el resto de variantes que no son NHE. Trato de organizar todos los artículos de NHE que están en proceso y que aún no se han iniciado, pero del resto de variantes no parece que sea así incluso habiendo categorías para ello. Yo simplemente tengo [[:Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah|esto]] para los que son NHE y están en proceso. Luego tengo [[Huiquipedia:Amatlahkwilolmeh tlen monekih eltoseh pan Wikipediah ika mexkatlahtolli|esto]] para escribir más adelante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:43 24 Hon 2022 (UTC) :Y en el desorden también entra que en algunos artículos de variantes no se está usando la [[Nemachiyōtīlli:Kalpoltlahtolli|plantilla estándar]], la cual es esencial para manejar bien el orden dialectal. Asimismo, el desorden está en muchos más artículos, como algunos que al parecer son NHE, pero no tenía idea de su existencia y tienen todo revuelto. Por casualidad me encontré con los artículos de los colores y hasta estaban mal, pues ya mencionamos antes eso de que se dice "ixneska". Ni siquiera son útiles hasta ahora porque tienen unas cuatro fotos y un renglón que no está ni terminado, reflejo de las mismas acciones que realizaban los antiguos editores. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) Por último, he invitado a más nahuahablantes de un grupo para participar en este proyecto. Son hablantes de algunas variantes. Muchos de la Huasteca, algunos de Guerrero y Orizaba y otros de Puebla y Texcoco. Estarán editando también o me proporcionarán la información para yo añadirla, eso aún no me ha quedado claro, pero lo mejor es que así se agilizará el trabajo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) :Claramente esto será con artículos extensos o por lo menos con varios párrafos, información que le corresponde (y no mezcla de información como lo que sucedió en Koskatlan y otros artículos) y avance activo, pues no se puede dejar esto al aire como se ha estado haciendo por años en este proyecto: crear y crear artículos fantasma. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 20:44 24 Hon 2022 (UTC) == Tema de variantes == @[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]], oye, apenas vengo leyendo hoy lo que se escribieron tú y Cuaitl en sus respectivas discusiones. Vengo a decirte que me parece muy ignorante la postura de ese tal Cuaitl y que no es alguien al que se le deba de hacer caso, pues como podrás ver en su discusión, Akapochtli ha desmentido decenas de veces lo que Cuaitl afirma. En fin, ¿cómo ves que hay gente que sigue creyendo que el clásico es la base o la madre del nawatl cuando está muerto desde hace mucho? Lo peor es que cree que es la lengua que los mexicas hablaban, cuando se conoce que el clásico es una mezcla del tekpillahtolli de varias ciudades hecha durante el virreinato y que desapareció hace un par de siglos. El mexicano de la Huasteca es hablado por un millón de personas y los documentos oficiales del gobierno escriben en esta variante. El clásico no lo habla nadie como lengua materna, porque está muerto y no quiere aceptarlo. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:11 24 Hon 2022 (UTC) El clásico es complejo y no tiene utilidad para un hablante de lengua náhuatl, las variantes si son de utilidad por el hecho de ser lenguas vivas, las variantes tienen una antigüedad comparable al clásico y una vigencia comparable al español, yo ya mandé a la carpeta de eliminación muchos de los artículos supuestamente de origen clásico, cuando comprobé que son palabras que no existen en el clásico, de manera automática las mandé a borrado rápido. Todavía ando revisando artículos viejos, palabras como ''altepecalpolli'' no existe en ninguna variante y la cambié por altepetlahtocan, que es más correcto en la lengua de Cholula para evitar borrar los artículos. Sobre Cuaitl, lo puedes bloquear un año o dos y no es necesario pedir su bloqueo a nadie, y si no entiende lo que aquí se discute; puedes solicitar su expulsión a todos los que aquí editan. Creo que así funciona en los otros proyectos. Que interesante lo que has escrito, me parece bonito que se integren más usuarios de otras variantes.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:23 24 Hon 2022 (UTC) Yo me he fijado en que muchas de sus afirmaciones o palabras no tienen fundamento. Además, dice que solo dividimos y ese tipo de pensamiento respecto a la riqueza de las variedades es retrógrada y pobre. Lo gracioso es que es el mismo tipo de pensamiento de esos que suelen argumentar su postura en base a Sahagún, por ejemplo, cuando la obra principal que escribió (Códice Florentino / Historia General de las Cosas de Nueva España) está en nawatl de Koatepek (código ISO: naz), otra variante más. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 21:34 24 Hon 2022 (UTC) == Control de artículos == A mi me ha ayudado poner plantillas en todos los artículos, así se tiene más control de los artículos y que no queden artículos suelos que están volando sin sentido y sin comprensión del mismo. Todo lo que no tiene traducción fiable o que no tiene utilidad alguna como lectura lo voy eliminando colocándole la plantilla de borrado rápido. Ahora son menos los artículos en NCI y en NHN los que van quedando en Huiquipedia. Pero no tiene caso eliminar los de lugares, pueblos, ciudades, estados o países; tarde o temprano se van a tener que abrir y editar nuevamente, lo que voy revisando es que tengan una literatura más sencilla y comprensible, así como mayor contenido.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 21:51 24 Hon 2022 (UTC) :Así es, creo que de lugares, pueblos, ciudades, estados o países solo habría que borrar todo lo que no tenga sentido. Del resto de artículos me parece que lo mejor es mandarlos a borrado porque no están bien y siguen acumulando el número por +7000, el número más real debería estar por lo menos entre 1000 y 3000. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:14 24 Hon 2022 (UTC) :¿Sabes si hay alguna forma de ver la lista completa de artículos? Quiero ponerme a ver uno por uno y marcar para borrar los que no tengan nada o estén todos ininteligibles. Ya le comenté a Akapochtli y borrará todos los artículos que marquemos para borrado. Espero que el número total de artículos se reduzca bastante. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:18 24 Hon 2022 (UTC) Me parece bien; aquí puedes ver los artículos editados [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar].--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 22:36 24 Hon 2022 (UTC) :Gracias. Aun así estos son solo los no categorizados (me aparecen 274), ¿dónde aparece la lista de todos en general? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 22:59 24 Hon 2022 (UTC) Encontré este [[https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:P%C3%A1ginasSinCategorizar]]; tal ves sirva para revisar con más detalle.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:11 24 Hon 2022 (UTC) :Pero ese enlace es el mismo... [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:16 24 Hon 2022 (UTC) : [https://nah.wikipedia.org/wiki/N%C5%8Dncuahqu%C4%ABzqui:Moch%C4%ABnt%C4%ABnZ%C4%81zaniltin] Parece que es este.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:43 24 Hon 2022 (UTC) ::Parece que sí, muchas gracias! [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:53 24 Hon 2022 (UTC) Para eso estamos, para apoyarnos todos y sacar un buen proyecto.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 23:54 24 Hon 2022 (UTC) :Muy bien! Por cierto, Akapochtli ya está comenzando el borrando todos los artículos marcados para eliminar. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:25 25 Hon 2022 (UTC) :Piyali, ¿podrías ayudarme un poco marcando todo artículo que veas que no tiene más que un renglón o un renglón, una tabla y una foto? De preferencia todo lo que está en clásico y central (pues ya sé que lo que está en huasteca es lo has hecho tú y se va a continuar). También los artículos que tengan muchos títulos, pero nada o prácticamente nada de contenido. Ya llevo muchos, pero aún me faltan para por lo menos llegar a mil. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 02:01 25 Hon 2022 (UTC) No todos los artículos en náhuatl central están mal, muchos se rescatan y también algunos del clásico. --[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 03:01 25 Hon 2022 (UTC) :Por eso, yo lo que dije son artículos de un renglón o que solo está lleno de títulos y no hay nada de contenido. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 03:18 25 Hon 2022 (UTC) Como dice Akapochtli, es enorme la cantidad de artículos que hay que eliminar, apenas va el principio y ya se mira lo difícil que es esto. Algunas palabras no deben eliminarse como el caso de maitl, cuicatl o xihuitl, lo que tenemos que hacer es borrar el contenido y fusionarlo con un artículo más grande o que sea del tema. Tlaxkamatij noikniuan.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:03 25 Hon 2022 (UTC) :Está bien, pues eso haremos. Como siempre, es genial que quedemos de acuerdo en lo que se va a realizar en la Wikipediah. ¿Qué opinas de la interfaz? ¿Cambiarías algo a como está ahora? ¿Te parece que se entiende bien para la Huasteca hidalguense? [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 17:23 25 Hon 2022 (UTC) Como que le falta algo, además de que se debe mantener unidas todas las variantes, siento que falta algo, pero no sé qué.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 20:30 26 Hon 2022 (UTC) == Interfaz == Tonalti Languaeditor. Me da gusto que te estés coordinando con Koatochij y que se den cuenta que las correcciones necesarias para mejorar Wikipediaj no son nada sencillas, todo lo contrario, es una labor titánica. Por eso ahora ya pueden imaginar que para mi sólo, me estaba llevando mucho tiempo y los avances no eran muy visibles. Van por buen camino. Pero sí te voy a pedir un favor, la interfaz en Translatewiki no la modifiques. No sé quién cambió los permisos, pero se supone que solo los administradores deben modificarla, simplemente imagínate que Cuaitl accediera a la plataforma y reconfigurara todo a su propia visión (¡Qué horror!), o que varios usuarios no estén de acuerdo con un término e inicien una guerra de ediciones; todo sería nuevamente un relajo. Yo detuve la modificación de la interfaz en parte porque debe de haber concenso ENTRE hablantes NATIVOS (aparte de la falta de tiempo) acerca de algunos términos. En este caso no es sólo que Koatochij y yo nos pongamos de acuerdo, sino lo ideal sería tener una especie de consejo donde se dé cabida a hablantes de Guerrero, de la zona de Zongolica (sur de Veracruz), de la Sierra Norte de Puebla; y así entre todos, decidir cuál palabra funciona mejor. Mientras no haya tal respaldo, la interfaz debe permanecer (con algunas respectivas mejorías) sin los cambios que estás implementando. Tlajpaloli! <small><span style="color:purple">Akapochtli</span> | [[Usuario Discusión:Akapochtli|<span style="color:#228B22;">¡Tleitzin tinechmolwilia!</span>]]</small> 13:31 25 Hon 2022 (UTC) :Me parece bien, pues hay que integrar más gente al proyecto. Hasta hace poco no había hablantes que de verdad supieran hablarlo y por eso ahora hay términos que sí son los que se usan en la región huasteca. Yo también me he estado basando en la opinión de otros hablantes que conozco para ello, aunque la mayoría son de la Huasteca, porque no quiero que todo quede en solo mi opinión. De hecho, también es la razón por la cual voy a integrar nuevos usuarios a este proyecto, pues de está forma no quedará todo solo en lo que nosotros, un par de personas, creemos que está bien para los artículos, al final hacemos esto por la gente que va a poder utilizar esto en el futuro. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:29 25 Hon 2022 (UTC) == Traduccion == Hola! Estoy escribendo da Italia. Me gustaria saber como se escribe "selección mexicana de futbol" en nāhuatl. Espero que me ayuda. Gracias!!! [[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|Green Weave]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Green Weave|discusión]]) 08:38 29 Hon 2022 (UTC) :[[Tlatequitiltilīlli:Green Weave|@Green Weave]] ¡Piyali! Ya añadí la traducción a Wikidata. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 00:38 3 Chicōn 2022 (UTC) == Los artículos nhn están en categorías == Piali noikni; todos los artículos de náhuatl central están dentro de categorías. Te lo explico; [[:Neneuhcāyōtl:Cualli tlahcuilolli]] es la categoría de los artículos de exelencia; al momento no hay ninguno, porque deben pasar por una votación, una revisión de estilo, de ortografía y de redacción. La siguiente categoría es [[:Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]], son los artículos extensos. La categoría [[:Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] son los artículos en desarrollo, la [[:Neneuhcāyōtl:Tepitzin tlahcuilolli]] son los artículos en procesos de revisión y [[:Neneuhcāyōtl:Tlapehualiztli]] son artículos pequeños que están en revisión y proceso de crecimiento; de los artículos tlapehualiztli se pueden eliminar sin son muy pequeños o se pueden fusionar con otros artículos relacionados al tema. Muchos artículos escritos en ortografía central siguen sin categorizar y sin revisión, los cuales pueden ser eliminados. En Nahuatl central ya está ordenándose, lo mismo podría ser para otras variantes. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 14:06 29 Hon 2022 (UTC) == Hard to find translation == Some of [[wikidata:Q23492|official language <small>(Q23492)</small>]] in [[wikidata:Q96|Mexico <small>(Q96)</small>]] are [[wikidata:Q1321|Spanish <small>(Q1321)</small>]] and [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]]. I wish to add the [[wikidata:Q13300|Nahuatl <small>(Q13300)</small>]] [[wikidata:Property:P1448|official name <small>(P1448)</small>]] in [[wikidata:Q164089|Mexico national football team <small>(Q164089)</small>]] but I can't find the translation... Could you kindly help me? Many, many and many thanks in advance!!! [[Nōncuahquīzqui:Contribuciones/2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53|2001:B07:6442:8903:5113:8223:C0A6:1A53]] 14:33 29 Hon 2022 (UTC) == Cambié Yokatlan por Yukatan == Piali noikni; he realizado un cambio importante del estado de Yucatán en la variante que más usas. No creo que sea necesario hacer traducciones fonéticas bastante complejas como Yokatlan; con Yukatan basta; porque es más sencillo entender a que estado nos referimos y también porque su etimología (yolotlahtolli), no es náhuatl; es una etimología del maya yucateco y por eso la traducción literaria es más correcta que la interpretación fonética (yokatlan). Gracias por traducir a Cuahuillan, en la variante central se entiende bien que se refiere a la madera de los árboles. Tlaxkamatih nowampo.@ [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 15:01 25 Chicōn 2022 (UTC) :Piyali, investigué las fuentes antiguas y el análisis etimológico de Campbell y todo indica que Yucatán es una palabra nawatl. En las primeras fuentes virreinales aparece el nombre como "yucatla", además de que Campbell menciona que viene de "yokatl". No es interpretación fonética, además de que se entiende claro. Por eso el sufijo -teco, porque -tekatl es el sufijo gentilicio para el locativo -tlan. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 16:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Hay mucha discusión sobre el tema, numerosos autores tienen sus teorías, aunque la más aceptada es ''U yúu a'ak t'aan'' que sería como algo así ''no comprendo nada'', y que deriva del maya yucateco. Pero lo que si no tiene discusión es ''yucateco'', que es locativo de Yucatán y si es raíz náhuatl. Hay varios estados con discusión compleja; otro es Chiwawa. Qué según autores viene del rarámuri ''Chiwara'' y otros que dicen que viene del náhuatl Chichihuahua, que supuestamente el verbo ''huahualoa'' es ladrar; y que en náhuatl sería como ''lugar de perros que ladran''. Numerosas etimilogías son complejas y todas muy bien respaldadas.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:36 25 Chicōn 2022 (UTC) :Pues eso, si los primeros españoles escriben "yucatla" (incluso Bernal Díaz del Castillo lo escribe "Yucatlan") y -tekatl (en español -teco) viene de -tlan, pues no sé por qué hay tanta confusión entre los autores contemporáneos. Si no viniera de -tlan no sería -teco. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 23:34 25 Chicōn 2022 (UTC) Nunca se ha discutido el locativo, lo discutido es el origen de la palabra, la cual no tiene origen bien definido y una etimología oficial.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 04:55 26 Chicōn 2022 (UTC) Pialli; ya leí las fuentes que me recomendaste donde Yucatán viene del náhuatl y es completamente incorrecto que su etimología provenga del náhuatl, Bernal Díaz del Castillo nunca aseguró que venga del idioma náhuatl; en su etimología era yuca y tlati, donde yuca es una palabra del idioma taíno, es decir tierra de yucas. Pero la mayoría de investigadores aceptan que el topónimo es del origen maya; por lógica, Yocatlan no existe y es una mera invención. Como veo que te enfocas mucho en la fonética, te recomiendo Yokatan en vez de Yokatlan. Así no hay problema y se respalda en lo fonético.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 17:25 30 Chicōn 2022 (UTC) ¿Qué opinas si hacemos el cambio a Yokatan?--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:07 30 Chicōn 2022 (UTC) Ya hice la redirección a ''Yokatan'', espero te guste. También he hecho propuesta de borrado de artículos diminutos, para reducir el número de artículos sin interés de aumentar su contenido, por otro lado intento rescatar artículos antiguos que pueden seguirse ampliando. Te mando saludos.--[[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 19:10 30 Chicōn 2022 (UTC) :Piyali, me parece bien tu solución para lo del nombre. Y sobre los artículos diminutos es lo mejor, ya que hay muchos artículos que solo se hicieron para incrementar el número. He notado que hay muchos artículos de grupos de música y cosas así, pero no tengo idea de eso. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:29 30 Chicōn 2022 (UTC) == [[Benito Juárez]] == Piali noikni; He creado este artículo en náhuatl huasteco veracruzano, pero no tenemos plantilla para presidentes del país, estaba usando el de gobernante como tlatoani, pero veo que no es una plantilla conveniente y preferí quitarla. Estamos en contacto. [[Tlatequitiltilīlli:Koatochij|Koatochij]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Koatochij|discusión]]) 18:43 28 Chicōn 2022 (UTC) :Haré una basada en la plantilla de tlahtoani entonces. Poco a poco vamos organizando todo y está quedando muy bien. Sobre todo gracias a ti, porque has estado clasificando muchos artículos y comenzando varios. [[Tlatequitiltilīlli:Languaeditor|Languaeditor]] ([[Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:Languaeditor|discusión]]) 19:31 30 Chicōn 2022 (UTC) sjijpyokttnog1w31d8cofkx555qjrw Nemachiyōtīlli:Mexko 10 33715 501325 501016 2022-07-30T19:33:28Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki <br /> {{Navigation |templateName = Mexko |color = #ccccff |header = {{MEX/nhe}} |body = '''TLATILANTLI'''<br />[[Aguascalientes]] • [[Ahkolman]] • [[Chalchiwehkan]] • [[Chiyapan]] • [[Durango]] • [[Echkapan Kalifornia]] • [[Echkapan Kalifornia Witstlanpa]] • [[Tlatilantli Guerrero|Guerrero]] • [[Tlatilantli Hidalgo|Hidalgo]] • [[Kampech]] • [[Keretaro]] • [[Kwanahwato]] • [[Kwawillan]] • [[Puebla|Kwetlaxkoapan]] • [[Tlatilantli Mexko|Mexko]] • [[Michwahkan]] • [[Tlatilantli Morelos|Morelos]] • [[Nayarit]] • [[Nuevo León]] • [[Quintana Roo]] • [[San Luis Potosí]] • [[Sakatekapan]] • [[Sinaloa]] • [[Sonora]] • [[Tamaolipan]] • [[Tlapachko]] • [[Tlaxkallan]] • [[Waxyakak]] • [[Xalixko]] • [[Xikwawak]] • [[Yokatan]] <br/> '''ALTEPETL'''<br />[[Altepetl Mexko|Mexko]] • [[Aguascalientes, altepetl|Aguascalientes]] • [[Mexikali]] • [[Tijuana]] • [[La Paz, Mexko|La Paz]] • [[San Francisco Kampech|Kampech]] • [[Tochtlan Gutiérrez|Tochtlan]] • [[Xikwawak, altepetl|Xikwawak]] • [[Altepetl Juárez|Juárez]] • [[Yankwik Tlaxkallan Saltillo|Yankwik Tlaxkallan]] • [[Ahkolman, altepetl|Ahkolman]] • [[Koskatlan, Ahkolman|Koskatlan]] • [[Analko, Durango|Analko]] • [[Paxtitlan]] • [[León, Mexko|León]] • [[Chilpantsinko]] • [[Akapolko]] • [[Pachyohkan]] • [[Atemaxak]] • [[Tollohkan]] • [[Ehekatepek]] • [[Michwahkan, altepetl|Michwahkan]] • [[Kwawnawak]] • [[Tepik]] • [[Monterrey]] • [[Waxyakak Juárez|Waxyakak]] • [[Kwetlaxkoapan, altepetl|Kwetlaxkoapan]] • [[Tlachko, Keretaro|Tlachko]] • [[Chetumal]] • [[Cancún]] • [[San Luis Potosí, altepetl|Miskiihtik]] • [[Kolwahkan, Sinaloa|Kolwahkan]] • [[Pitik]] • [[Villahermosa]] • [[Altepetl Victoria|Victoria]] • [[Reynosa]] • [[Tlaxkallan Xikohtenkatl|Tlaxkallan]] • [[Xalapan Enríquez|Xalapan]] • [[Mérida, Mexko|Mérida]] • [[Sakatlan, Sakatekapan|Sakatlan]] • [[Tampiko]] • [[Chikontepek]] • [[Wexotlah, Hidalgo|Wexotlah]] • [[Chilapan Álvarez|Chilapan]] • [[Kwawtlah]] • [[Awilisapan]] • [[Akaxochitlan]] • [[Mekayapan]] • [[Xikohtepek]] • [[Xilitlan]] • [[Achtlan]] • [[Tixtlah]] • [[Weyiapan, Morelos|Weyiapan]] • [[Temixko]] • [[Sakapowaxtlan]] • [[Itsmilkilpan]] • [[Altepetl Valles|Valles]] • [[Chalchiwehkan, altepetl|Chalchiwehkan]] <br/> '''[[Mexko inemiliskayo|TLATOLOLLI]]'''<br /> [[Olmekatlallamikilistli]] • [[Teotiwakan]] • [[Semaxkayotl Mayapan]] • [[Toltekatlakameh]] • [[Michwahkatlahtohkayotl]] • [[Tlahtoloyan Tlaxkallan]] • [[Exkan Tlahtoloyan]] • [[Yankwik España]] • [[Mexko itlakaxoxowkayo]] • [[Tlen Se Mexika Weyitlahtohkayotl]] • [[Mexko-Estadosonidos yaoyotl]] • [[Reformah yaoyotl]] • [[Tlen Ome Mexika Weyitlahtohkayotl]] • [[Mexika Teeahkomanalistli]] • [[Fierohtik yaoyotl]] <br/>'''TLENMACH'''<br/> [[Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh]] • [[Presidenteh tlen Mexko]] • [[Mexko pesoh]] • [[Mexikameh]] • [[Mexko itlakwalis]] • [[Tlahtolli pan Mexko]] • [[Mexko Semanawak Wikayotl]] • [[Mexko itepan]] • [[Mexko ichimal]] <br/> }}<noinclude> </noinclude> accxq9mio744ko8z40i13xklgtb961a 501333 501325 2022-07-30T20:02:16Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki <br /> {{Navigation |templateName = Mexko |color = #ccccff |header = {{MEX/nhe}} |body = '''TLATILANTLI'''<br />[[Aguascalientes]] • [[Ahkolman]] • [[Chalchiwehkan]] • [[Chiyapan]] • [[Durango]] • [[Echkapan Kalifornia]] • [[Echkapan Kalifornia Witstlanpa]] • [[Tlatilantli Guerrero|Guerrero]] • [[Tlatilantli Hidalgo|Hidalgo]] • [[Kampech]] • [[Keretaro]] • [[Kwanahwato]] • [[Kwawillan]] • [[Puebla|Kwetlaxkoapan]] • [[Tlatilantli Mexko|Mexko]] • [[Michwahkan]] • [[Tlatilantli Morelos|Morelos]] • [[Nayarit]] • [[Nuevo León]] • [[Quintana Roo]] • [[San Luis Potosí]] • [[Sakatekapan]] • [[Sinaloa]] • [[Sonora]] • [[Tamaolipan]] • [[Tlapachko]] • [[Tlaxkallan]] • [[Waxyakak]] • [[Xalixko]] • [[Xikwawak]] • [[Yokatan]] <br/> '''ALTEPETL'''<br />[[Altepetl Mexko|Mexko]] • [[Aguascalientes, altepetl|Aguascalientes]] • [[Mexikali]] • [[Tijuana]] • [[La Paz, Mexko|La Paz]] • [[San Francisco Kampech|Kampech]] • [[Tochtlan Gutiérrez|Tochtlan]] • [[Xikwawak, altepetl|Xikwawak]] • [[Altepetl Juárez|Juárez]] • [[Yankwik Tlaxkallan Saltillo|Yankwik Tlaxkallan]] • [[Ahkolman, altepetl|Ahkolman]] • [[Koskatlan, Ahkolman|Koskatlan]] • [[Analko, Durango|Analko]] • [[Paxtitlan]] • [[León, Mexko|León]] • [[Chilpantsinko]] • [[Akapolko]] • [[Pachyohkan]] • [[Atemaxak]] • [[Tollohkan]] • [[Ehekatepek]] • [[Michwahkan, altepetl|Michwahkan]] • [[Kwawnawak]] • [[Tepik]] • [[Monterrey]] • [[Waxyakak Juárez|Waxyakak]] • [[Kwetlaxkoapan, altepetl|Kwetlaxkoapan]] • [[Tlachko, Keretaro|Tlachko]] • [[Chaktemal]] • [[Kankun]] • [[San Luis Potosí, altepetl|Miskiihtik]] • [[Kolwahkan, Sinaloa|Kolwahkan]] • [[Pitik]] • [[Villahermosa]] • [[Altepetl Victoria|Victoria]] • [[Reynosa]] • [[Tlaxkallan Xikohtenkatl|Tlaxkallan]] • [[Xalapan Enríquez|Xalapan]] • [[Mérida, Mexko|Mérida]] • [[Sakatlan, Sakatekapan|Sakatlan]] • [[Tampiko]] • [[Chikontepek]] • [[Wexotlah, Hidalgo|Wexotlah]] • [[Chilapan Álvarez|Chilapan]] • [[Kwawtlah]] • [[Awilisapan]] • [[Akaxochitlan]] • [[Mekayapan]] • [[Xikohtepek]] • [[Xilitlan]] • [[Achtlan]] • [[Tixtlah]] • [[Weyiapan, Morelos|Weyiapan]] • [[Temixko]] • [[Sakapowaxtlan]] • [[Itsmilkilpan]] • [[Altepetl Valles|Valles]] • [[Chalchiwehkan, altepetl|Chalchiwehkan]] <br/> '''[[Mexko inemiliskayo|TLATOLOLLI]]'''<br /> [[Olmekatlallamikilistli]] • [[Teotiwakan]] • [[Semaxkayotl Mayapan]] • [[Toltekatlakameh]] • [[Michwahkatlahtohkayotl]] • [[Tlahtoloyan Tlaxkallan]] • [[Exkan Tlahtoloyan]] • [[Yankwik España]] • [[Mexko itlakaxoxowkayo]] • [[Tlen Se Mexika Weyitlahtohkayotl]] • [[Mexko-Estadosonidos yaoyotl]] • [[Reformah yaoyotl]] • [[Tlen Ome Mexika Weyitlahtohkayotl]] • [[Mexika Teeahkomanalistli]] • [[Fierohtik yaoyotl]] <br/>'''TLENMACH'''<br/> [[Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh]] • [[Presidenteh tlen Mexko]] • [[Mexko pesoh]] • [[Mexikameh]] • [[Mexko itlakwalis]] • [[Tlahtolli pan Mexko]] • [[Mexko Semanawak Wikayotl]] • [[Mexko itepan]] • [[Mexko ichimal]] <br/> }}<noinclude> </noinclude> hp3fbwkfocytspzglc6rolec4cvuxhh 501338 501333 2022-07-30T20:10:13Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki <br /> {{Navigation |templateName = Mexko |color = #ccccff |header = {{MEX/nhe}} |body = '''TLATILANTLI'''<br />[[Aguascalientes]] • [[Ahkolman]] • [[Chalchiwehkan]] • [[Chiyapan]] • [[Durango]] • [[Echkapan Kalifornia]] • [[Echkapan Kalifornia Witstlanpa]] • [[Tlatilantli Guerrero|Guerrero]] • [[Tlatilantli Hidalgo|Hidalgo]] • [[Kampech]] • [[Keretaro]] • [[Kwanahwato]] • [[Kwawillan]] • [[Puebla|Kwetlaxkoapan]] • [[Tlatilantli Mexko|Mexko]] • [[Michwahkan]] • [[Tlatilantli Morelos|Morelos]] • [[Nayarit]] • [[Nuevo León]] • [[Quintana Roo]] • [[San Luis Potosí]] • [[Sakatekapan]] • [[Sinaloa]] • [[Sonora]] • [[Tamaolipan]] • [[Tlapachko]] • [[Tlaxkallan]] • [[Waxyakak]] • [[Xalixko]] • [[Xikwawak]] • [[Yokatan]] <br/> '''ALTEPETL'''<br />[[Altepetl Mexko|Mexko]] • [[Aguascalientes, altepetl|Aguascalientes]] • [[Mexikali]] • [[Tijuana]] • [[La Paz, Mexko|La Paz]] • [[San Francisco Kampech|Kampech]] • [[Tochtlan Gutiérrez|Tochtlan]] • [[Xikwawak, altepetl|Xikwawak]] • [[Altepetl Juárez|Juárez]] • [[Yankwik Tlaxkallan Saltillo|Yankwik Tlaxkallan]] • [[Ahkolman, altepetl|Ahkolman]] • [[Koskatlan, Ahkolman|Koskatlan]] • [[Analko, Durango|Analko]] • [[Paxtitlan]] • [[León, Mexko|León]] • [[Chilpantsinko]] • [[Akapolko]] • [[Pachyohkan]] • [[Atemaxak]] • [[Tollohkan]] • [[Ehekatepek]] • [[Michwahkan, altepetl|Michwahkan]] • [[Kwawnawak]] • [[Tepik]] • [[Monterrey]] • [[Waxyakak Juárez|Waxyakak]] • [[Kwetlaxkoapan, altepetl|Kwetlaxkoapan]] • [[Tlachko, Keretaro|Tlachko]] • [[Chaktemal]] • [[Kankun]] • [[San Luis Potosí, altepetl|Miskiihtik]] • [[Kolwahkan, Sinaloa|Kolwahkan]] • [[Pitik]] • [[Villahermosa]] • [[Altepetl Victoria|Victoria]] • [[Reynosa]] • [[Tlaxkallan Xikohtenkatl|Tlaxkallan]] • [[Xalapan Enríquez|Xalapan]] • [[Mérida, Mexko|Mérida]] • [[Sakatlan, Sakatekapan|Sakatlan]] • [[Tampiko]] • [[Chikontepek]] • [[Wexotlah, Hidalgo|Wexotlah]] • [[Chilapan Álvarez|Chilapan]] • [[Kwawtlah]] • [[Awilisapan]] • [[Akaxochitlan]] • [[Mekayapan]] • [[Xikohtepek]] • [[Xilitlan]] • [[Achtlan]] • [[Tixtlah]] • [[Weyiapan, Morelos|Weyiapan]] • [[Temixko]] • [[Sakapowaxtlan]] • [[Itsmilkilpan]] • [[Altepetl Valles|Valles]] • [[Chalchiwehkan, altepetl|Chalchiwehkan]] <br/> '''[[Mexko inemiliskayo|TLATOLOLLI]]'''<br /> [[Olmekameh]] • [[Teotiwakan]] • [[Semaxkayotl Mayapan]] • [[Toltekatlakameh]] • [[Michwahkatlahtohkayotl]] • [[Tlahtoloyan Tlaxkallan]] • [[Exkan Tlahtoloyan]] • [[Yankwik España]] • [[Mexko itlakaxoxowkayo]] • [[Tlen Se Mexika Weyitlahtohkayotl]] • [[Mexko-Estadosonidos yaoyotl]] • [[Tlakwapilli yaoyotl]] • [[Tlen Ome Mexika Weyitlahtohkayotl]] • [[Mexika Teeahkomanalistli]] • [[Fierohtik yaoyotl]] <br/>'''TLENMACH'''<br/> [[Tlanehnewillotl tlen Sentikmasewalmeh]] • [[Presidenteh tlen Mexko]] • [[Mexko pesoh]] • [[Mexikameh]] • [[Mexko itlakwalis]] • [[Tlahtolli pan Mexko]] • [[Mexko Semanawak Wikayotl]] • [[Mexko itepan]] • [[Mexko ichimal]] <br/> }}<noinclude> </noinclude> qfz41r6jgrxmzs5funjp50y5drzw2co Yucatán 0 33841 501302 500023 2022-07-30T18:18:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Yucatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} [[File:Coat of arms of Yucatan.svg|derecha|miniaturadeimagen|Ichimal Yucatán tlatokajyotl.]] '''Yucatán''' nos '''Yucatán Tlatokajyotl''' (kaxtiyatlajtoli: ''Estado de Yucatán'') se tlatokajyotl ipan [[Mexko (nch)|Mexko]] tlali. Kipia 106 altepetlalimej, itstosej ipan ni ikua altepetl Mérida altepetl. Ipan iuetiska tonati Campeche tlatokajyotl, ika uajkapa Campeche tlatokajyotl, ika ineska tonati Golfo de México; uan tlatsintla Quintana Roo tlatokajyotl. == Tlajtolmej == Tech in Yucatán miake tajtoua koyotlajtol, uan no onkaj masehualtatolmej uan tlen mokui a chichika: Yucatekatlajtoli uan kaxtilantlajtoli. ==Xikitati== * [[Mexko (nch)|Mexko]] ==Nelkamanali== <references/> ==Amochtemolistli== ==Oksekij matlatsalan== {{Mexko/nch}} [[Neneuhcāyōtl:Yucatán]] nqwo787u936n62lvwxm8sxlonjy8ebu 501305 501302 2022-07-30T18:20:11Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} [[File:Coat of arms of Yucatan.svg|derecha|miniaturadeimagen|Ichimal Yucatán tlatokajyotl.]] '''Yucatán''' nos '''Yucatán Tlatokajyotl''' (kaxtiyatlajtoli: ''Estado de Yucatán'') se tlatokajyotl ipan [[Mexko (nch)|Mexko]] tlali. Kipia 106 altepetlalimej, itstosej ipan ni ikua altepetl Mérida altepetl. Ipan iuetiska tonati Campeche tlatokajyotl, ika uajkapa Campeche tlatokajyotl, ika ineska tonati Golfo de México; uan tlatsintla Quintana Roo tlatokajyotl. == Tlajtolmej == Tech in Yucatán miake tajtoua koyotlajtol, uan no onkaj masehualtatolmej uan tlen mokui a chichika: Yucatekatlajtoli uan kaxtilantlajtoli. ==Xikitati== * [[Mexko (nch)|Mexko]] ==Nelkamanali== <references/> ==Amochtemolistli== ==Oksekij matlatsalan== {{Mexko/nch}} [[Neneuhcāyōtl:Yucatán]] b6amvtk4g9kwr24ixi0lh7wt9ll34yj Pilipinas 0 34347 501357 495291 2022-07-30T20:37:44Z Languaeditor 14092 wikitext text/x-wiki {{coor capital dm|14|35|45|N|120|58|38|E}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2=Kena|NHE_name=Pilipinas|NHN_name=Filipinas}} {{Tlakatiyan | mapa = PHL_orthographic.svg | mapa_tamaño = 290px |āchcāuhtōcāitl=Axkayotl Pilipinas|āchcāuhtōcāitl_nativo=''Republika ng Pilipinas'' ({{IPA/Takaloh}})<br />''Republic of the Philippines'' ({{IPA/Ingles}})|pāmitl=Flag_of_the_Philippines.svg|chīmalli=Coat_of_arms_of_the_Philippines.svg|cemāxcātōcāitl=Pilipinas|tlācatiyāncuīcatiliztli_tlahcuilōlli=Lupang Hinirang instrumental.ogg|tlācatiyāncuīcatiliztli=''Lupang Hinirang''|lema_nacional=''Maka-Diyos, Maka-Tao, Makakalikasan at Makabansa''<br />([[takalohtlahtolli|takaloh]], «Ininpampa toTekoh, tlakatl, iwkayotl wan tonamikilteyowal»).|tēcuacān=[[Manillah]] [[File:Ph seal ncr manila.svg|derecha|20px]]|tēcuacān_chānehqueh=1&nbsp;846&nbsp;513 chan.|tēcuacān_cemonoc=14_35_N_120_58_E 14°35′ M, 120°58′ T|huēyi_āltepētl=[[Altepetl Quezón]]}}'''Pilipinas<ref group="tyml."><small>Nowkiya weli motokaxtia '''''Filipinas''''', mewkatsan itekpantokah ''Pilipinas''. Ika [[nawatl tlen wahkapatl]] wan [[kastiah tlen wahkapatl]] motokaxtiayaya '''''Philipinas'''''.</small></ref>''' ({{IPA|piliˈpinas|{{IPA/Nawatl}}|}}) (ika [[Takalohtlahtolli|takaloh]] wan [[Bisayahtlahtolli|bisayah]], ''Pilipinas''; ika [[Inglestlahtolli|ingles]], ''Philippines''; ika [[Ilokanohtlahtolli|ilokanoh]] wan [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Filipinas'') —weyak itokah '''Axkayotl Pilipinas'''— (ika [[Takalohtlahtolli|takaloh]], ''Republika ng Pilipinas''; ika [[Inglestlahtolli|ingles]], ''Republic of the Philippines'') se [[tlalayawalwexteyowalli]] pan Asiah, ipan [[Pasifiko Weyiaxoxowilli]]. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Manillah]].<ref>Amochkalli tlen Senkotilistli (2006). [http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Philippines.pdf «Country Profile: Philippines»] (PDF). ''LOC.gov'' {{Eng}}.</ref><ref name=":0">CIA (2011). [https://web.archive.org/web/20150719222229/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/rp.html «Philippines»]. ''The World Factbook'' {{Eng}}.</ref> Mopantia miktlanpa ika [[Taiwan]], sankeh achtopa eltok [[Tlalkamaktli Luzón]]. Mopantia witstlanpa ika [[Borneo]] wanya sekinok [[tlalayawalko]] tlen [[Indonesia]] wan [[Célebes Weyiatl]]. Siwatlanpa eltok [[China Witstlanpa Weyiatl]] wan tlalokan, [[Pilipinas Weyiatl]].<ref>Gobiernoh tlen Pilipinas (2007). [https://web.archive.org/web/20071022221129/http://www.gov.ph/aboutphil/general.asp «General Information»]. ''Gov.ph'' {{Eng}}.</ref><ref name=":0" /> __TOC__ == Tlaltokayotl == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Kampa motemohki == <references /> __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ <!----------Interwiki strapline---------->[[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Pilipinas]] deuufv07369ydt3bej0e5o8nbor6wam Ehcatepec 0 34796 501319 499769 2022-07-30T19:25:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Ehcatepec | Chantocaitl = San Cristóbal Ecatepec | Tlaixcopinalli = El Caracol Ecatepec.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Ehecatepec.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Ehcatepec|Ehcatepec]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Ehcatepec altepetlahtohcan|Ehcatepec]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 1,643,623 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Ehcatepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Ehcatepec''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. == Chanehmatiliztli == Ehcatepec quipia 1,643,623 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 621 827 |- | [[2010]] | 1 655 015 |- | [[2020]] | 1 643 623 |- |} == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Ehcatepec Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 2xl297oznhlpq0nrj1b24rjmelni7ht Mérida, Yucatan 0 35000 501327 500358 2022-07-30T19:41:27Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mérida | Chantocaitl = Jo’ | Tlaixcopinalli = Collage Merida Yucatan.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Merida Yucatan.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mérida altepetlahtohcan|Mérida]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 995,129 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Méridatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Mérida''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Yucatan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of Arms of the Kingdom of Yucatan.svg|120px|thumb|left|Hueyitlahtohcayotl Yucatan ichimal]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipan mayatlahtolcopa: «''Jo’''» nozo ''Ichcaanzihó'' ce huehuehcauh mayaaltepetl ompa Yucatan tlalyacatl nouhqui quihtoznequi ''T'hó''. In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[macuilli]]'' huan ''[[tlatelli]]'', in tlalpan catcah macuilli tlatelco, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Mérida'' in axcan itocah. In caxtillantocaitl ipampa [[Francisco de Montejo]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Mérida'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Emerita Augusta''», in ompa Yucatan tlalyacatl ipampa altepeticpac ompa Extremadura moihtoa ''Mérida'' ipan Caxtillan tlahtohcayotl. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Ciudad Blanca'' (In Iztac altepetl). Altepehuahqueh itech Mérida itocah ''méridatecah'', caxtillantlahtolcopa ''meridanos''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Mérida'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Jo’'' ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Xcanatún]], in huitztlampa ica [[Itzal]], in tonatih iquizayampa ica [[Tixkokob]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Hunucmá]] huan [[Caucel]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} == Chanehmatiliztli == Mérida quipia 995,129 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://datamexico.org/es/profile/geo/merida ''INEGI'', Yucatan tlahtohcayotl, Mérida altepetlahtohcan; 15 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 995,129 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Pachuca Centro (19).JPG|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Mérida altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Mérida cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Leones de Yucatán]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Venados Fútbol Club]] || [[Fútbol]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Itzaes F. C.]] || [[Fútbol]] || [[Tercera División de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Mayas de Yucatán]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Mérida altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CUBf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuba]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. Mérida altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Yancuic Orleans]] |[[Luisiana]] |{{USA/nhn}} |1990 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Incheon]] |[[Incheon]] |{{KOR}} |2007 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |[[Querétaro]] |{{MEX/nhn}} |2016 |} </center> == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] tul4j5jjgiclavm5xca5tpm25et1vbv 501328 501327 2022-07-30T19:43:57Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mérida | Chantocaitl = Jo’ | Tlaixcopinalli = Collage Merida Yucatan.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Merida Yucatan.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mérida altepetlahtohcan|Mérida]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 995,129 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Méridatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Mérida''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Yucatan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of Arms of the Kingdom of Yucatan.svg|120px|thumb|left|Hueyitlahtohcayotl Yucatan ichimal]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipan mayatlahtolcopa: «''Jo’''» nozo ''Ichcaanzihó'' ce huehuehcauh mayaaltepetl ompa Yucatan tlalyacatl nouhqui quihtoznequi ''T'hó''. In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[macuilli]]'' huan ''[[tlatelli]]'', in tlalpan catcah macuilli tlatelco, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Mérida'' in axcan itocah. In caxtillantocaitl ipampa [[Francisco de Montejo]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Mérida'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Emerita Augusta''», in ompa Yucatan tlalyacatl ipampa altepeticpac ompa Extremadura moihtoa ''Mérida'' ipan Caxtillan tlahtohcayotl. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Ciudad Blanca'' (In Iztac altepetl). Altepehuahqueh itech Mérida itocah ''méridatecah'', caxtillantlahtolcopa ''meridanos''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Mérida'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Jo’'' ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Xcanatún]], in huitztlampa ica [[Itzal]], in tonatih iquizayampa ica [[Tixkokob]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Hunucmá]] huan [[Caucel]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} == Chanehmatiliztli == Mérida quipia 995,129 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://datamexico.org/es/profile/geo/merida ''INEGI'', Yucatan tlahtohcayotl, Mérida altepetlahtohcan; 15 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 995,129 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Antigua estación de trenes, Mérida, Yucatán (01).jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Mérida altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Mérida cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Leones de Yucatán]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Venados Fútbol Club]] || [[Fútbol]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Itzaes F. C.]] || [[Fútbol]] || [[Tercera División de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Mayas de Yucatán]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Mérida altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CUBf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuba]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. Mérida altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Yancuic Orleans]] |[[Luisiana]] |{{USA/nhn}} |1990 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Incheon]] |[[Incheon]] |{{KOR}} |2007 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |[[Querétaro]] |{{MEX/nhn}} |2016 |} </center> == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] c1qxzl0qvs11o4nabx5930pe61g4rdc 501349 501328 2022-07-30T20:18:37Z Koatochij 19758 /* Occe necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mérida | Chantocaitl = Jo’ | Tlaixcopinalli = Collage Merida Yucatan.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Merida Yucatan.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mérida altepetlahtohcan|Mérida]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 995,129 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Méridatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Mérida''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Yucatan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of Arms of the Kingdom of Yucatan.svg|120px|thumb|left|Hueyitlahtohcayotl Yucatan ichimal]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipan mayatlahtolcopa: «''Jo’''» nozo ''Ichcaanzihó'' ce huehuehcauh mayaaltepetl ompa Yucatan tlalyacatl nouhqui quihtoznequi ''T'hó''. In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[macuilli]]'' huan ''[[tlatelli]]'', in tlalpan catcah macuilli tlatelco, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Mérida'' in axcan itocah. In caxtillantocaitl ipampa [[Francisco de Montejo]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Mérida'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Emerita Augusta''», in ompa Yucatan tlalyacatl ipampa altepeticpac ompa Extremadura moihtoa ''Mérida'' ipan Caxtillan tlahtohcayotl. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Ciudad Blanca'' (In Iztac altepetl). Altepehuahqueh itech Mérida itocah ''méridatecah'', caxtillantlahtolcopa ''meridanos''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Mérida'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Jo’'' ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Xcanatún]], in huitztlampa ica [[Itzal]], in tonatih iquizayampa ica [[Tixkokob]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Hunucmá]] huan [[Caucel]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} == Chanehmatiliztli == Mérida quipia 995,129 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://datamexico.org/es/profile/geo/merida ''INEGI'', Yucatan tlahtohcayotl, Mérida altepetlahtohcan; 15 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 995,129 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Antigua estación de trenes, Mérida, Yucatán (01).jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Mérida altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Mérida cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Leones de Yucatán]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Venados Fútbol Club]] || [[Fútbol]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Itzaes F. C.]] || [[Fútbol]] || [[Tercera División de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Mayas de Yucatán]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Mérida altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CUBf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuba]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. Mérida altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Yancuic Orleans]] |[[Luisiana]] |{{USA/nhn}} |1990 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Incheon]] |[[Incheon]] |{{KOR}} |2007 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |[[Querétaro]] |{{MEX/nhn}} |2016 |} </center> == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Mérida, Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] 7lht0y460cq3dv6dk0vuobqrj4e9teh Orizatlan altepetlahtohcan 0 35019 501260 495506 2022-07-30T17:35:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Orizatlan altepecalpolli | Chantocaitl = Municipio de Orizatlán | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Hidalgo | Chimalli = Glifo San Felipe Orizatlan.svg | Tlalmachiyotl = Ubicación del municipio de San Felipe Orizatlán, Hidalgo.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Orizatlan]] | Tlalticpac tliltetl = 21º 10’ 16” - 21º 57’ 28” | Ancayotl = 98º 36’ 28” - 98º 13’ 35” | Huehcapancayotl = 316 - 1,400 | Tlacatocaitl = Orizatecatl | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = 38 492 | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Erika Saab Lara | NumSecciones = | CodigoINEGI = 13046 | Matlatzalantli = www.orizatlan.gob.mx }} '''Orizatlan''' achcauhtoca {{es}} ''San Felipe Orizatlán'', ihtoca ce [[altepecalpolli]] itechpa 86 ialtepetlahtohcan ompa in [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] huan ce itech 7 altepetlahtohcan ipan [[Hidalgo Cuextecapan]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM13hidalgo/municipios/13046a.html ''Monografía de los municipios de México''.] Orizatlan altepecalpolli, INAFED, 15 metztli mayo xiuhpan 2022. {{es}}</ref> Quipiya 38 492 chanehqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Veracruz]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Tlanchinol altepetlahtohcan]], in tonatih iquizayampa ica [[Huexotlah altepetlahtohcan]] huan [[Xaltozan altepetlahtohcan]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[San Luis Potosí]] tlahtohcayotl. ==Teyacanaliztli== {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Justino Hernández Amador || 2000-2003 |- | [[File:PAN Party (Mexico).svg|18px]] Andrés Zuviri Rivera || 2003-2006 |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Martín Adolfo Ramírez Sosa || 2006-2009 |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Manuel de Jesús Morales Palacios || 2009-2012 |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Manuel de Jesús Rivera Fernández || 2012-2016 |- | [[File:PAN Party (Mexico).svg|18px]] Raúl Valdivia Castillo || 2016-2018 |- | Oscar Armando Andrade Castillo || 2020 |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Erika Saab Lara || 2020-2023 |- |} == Chanehmatiliztli == {| class="wikitable" |- style="background:#000000; color:#FFFFFF;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' || '''Altepeliztli''' || '''INEGI''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Mochi altepecalpolli''' || '''126,781''' || || 13028 |- | [[Orizatlan]] || 7,037 || [[Altepetl]] || 130280001 |- | [[Ahuatitlah]] || 4,137 || [[Altepetl]] || 130280042 |- | [[Ahuitzitzilco]] || 369 || [[Altepemaitl]] || 130280023 |- | [[Talol]] || 072 || [[Altepemaitl]] || 130280088 |} == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Atlapexco Municipality}} {{Hidalgo}} qx31s3qgywf3uikcyhfd55051qkrkfg 501261 501260 2022-07-30T17:36:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetlahtohcan ipan Mexico | Tocaitl = Orizatlan altepetlahtohcan | Chantocaitl = Municipio de Orizatlán | Ohce_tocaitl = | Tlahtohcayotl = Hidalgo | Chimalli = Glifo San Felipe Orizatlan.svg | Tlalmachiyotl = Ubicación del municipio de San Felipe Orizatlán, Hidalgo.svg | Altepetlahtohcan_icua = [[Orizatlan]] | Tlalticpac tliltetl = 21º 10’ 16” - 21º 57’ 28” | Ancayotl = 98º 36’ 28” - 98º 13’ 35” | Huehcapancayotl = 316 - 1,400 | Tlacatocaitl = Orizatecatl | Tlaixpayotl = | Chanehqueh = 38 492 | Tlaquetzalli = | Tequihuah = Erika Saab Lara | NumSecciones = | CodigoINEGI = 13046 | Matlatzalantli = www.orizatlan.gob.mx }} '''Orizatlan''' achcauhtoca {{es}} ''San Felipe Orizatlán'', ihtoca ce [[altepecalpolli]] itechpa 86 ialtepetlahtohcan ompa in [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] huan ce itech 7 altepetlahtohcan ipan [[Hidalgo Cuextecapan]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM13hidalgo/municipios/13046a.html ''Monografía de los municipios de México''.] Orizatlan altepecalpolli, INAFED, 15 metztli mayo xiuhpan 2022. {{es}}</ref> Quipiya 38 492 chanehqueh. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetlahtohcan ca ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Veracruz]] tlahtohcayotl, in huitztlampa ica [[Tlanchinol altepetlahtohcan]], in tonatih iquizayampa ica [[Huexotlah altepetlahtohcan]] huan [[Xaltozan altepetlahtohcan]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[San Luis Potosí]] tlahtohcayotl. ==Teyacanaliztli== {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tequihuah!!Cahuitl |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Justino Hernández Amador || 2000-2003 |- | [[File:PAN Party (Mexico).svg|18px]] Andrés Zuviri Rivera || 2003-2006 |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Martín Adolfo Ramírez Sosa || 2006-2009 |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Manuel de Jesús Morales Palacios || 2009-2012 |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Manuel de Jesús Rivera Fernández || 2012-2016 |- | [[File:PAN Party (Mexico).svg|18px]] Raúl Valdivia Castillo || 2016-2018 |- | Oscar Armando Andrade Castillo || 2020 |- | [[File:PRI Party (Mexico).svg|18px]] Erika Saab Lara || 2020-2023 |- |} == Chanehmatiliztli == {| class="wikitable" |- style="background:#000000; color:#FFFFFF;" | '''Altepetl''' || '''Chanehqueh''' || '''Altepeliztli''' || '''INEGI''' |- style="background:#CFCFCF;" | '''Mochi altepecalpolli''' || '''126,781''' || || 13028 |- | [[Orizatlan]] || 7,037 || [[Altepetl]] || 130280001 |- | [[Ahuatitlah]] || 4,137 || [[Altepetl]] || 130280042 |- | [[Ahuitzitzilco]] || 369 || [[Altepemaitl]] || 130280023 |- | [[Talol]] || 072 || [[Altepemaitl]] || 130280088 |} == No xiquitta == * [[Hidalgo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Atlapexco Municipality}} {{Hidalgo}} 8p0c5n8xkyrezifhpzv1lmzn2805raa Chilcoztic 0 35500 501033 498754 2022-07-30T13:01:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Chilkostik|NCH_name=Chilkostik (nch)|NHW_name=Lalaxtik|NHN_name=Chilcoztic}} '''Chilcoztic'''. {{-}} <gallery> Image:Orange color.jpg Image:Sao bento 157.jpg Image:Ambersweet oranges.jpg Image:FIRE 01.JPG Image:Fungus closeup - brilliant orange.jpg Image:Rust_and_dirt.jpg Image:Fliegenpilz 23.jpg Image:Timbre Mexique fin 19e siecle.jpg </gallery> [[Neneuhcāyōtl:Tlapalli]] q6pjshckunag6tqucvqy6dwf6u6v9n4 501034 501033 2022-07-30T13:02:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Chilkostik|NCH_name=Chilkostik (nch)|NHW_name=Lalaxtik|NHN_name=Chilcoztic}} {{Tlapalli|title=Chilcoltic|hex=FFA000| r=255|g=160|b=0| c=0|m=89|y=255|k=0| h=38|s=100|v=100 }} '''Chilcoztic'''. {{-}} <gallery> Image:Orange color.jpg Image:Sao bento 157.jpg Image:Ambersweet oranges.jpg Image:FIRE 01.JPG Image:Fungus closeup - brilliant orange.jpg Image:Rust_and_dirt.jpg Image:Fliegenpilz 23.jpg Image:Timbre Mexique fin 19e siecle.jpg </gallery> [[Neneuhcāyōtl:Tlapalli]] 83k14rvhy0dq90ez739jf2lihus04k3 Aguascalientes (nhn) 0 35786 501353 500362 2022-07-30T20:29:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Aguascalientes <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Aguascalientes||NCH_name=Aguascalientes (nch)|NHN_name=Aguascalientes (nhn)}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Aguascalientes | Chantocaitl = Estado de Aguascalientes | Pamitl = Flag of Aguascalientes.svg | Chimalli = Coat of arms of Aguascalientes.svg | Tlalmachiyotl = Aguascalientes in Mexico.svg | Lema = Bona Terra, Bona Gens, Aqua Clara, Clarum Cœlum | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] | Hueyaltepetl = [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] | Ixtentli = 5 616 | Tlaixpayotl = 29 | Tlalticpac tliltetl = 22°01′18″N 102°21′23″O | Tepenelihuahcapanca = [[La Ardilla]] | Metros = 5,452 | Chanehqueh = 1,312,544 | CampaChanequeh = 227 | Pozahuacayotl = 197.3 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 33,491 | PPC = 23.492 | Tzintiliztli = [[5 metztli febrero]] xiuhpan [[1857]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tetlanahuatiani = Martín Orozco Sandoval | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 27 | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Onohuayan = | Altepetlahtohcan = [[Altepetlahtohcan ipan Aguascalientes|11]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-AGS | Matlatzalan = www.aguascalientes.gob.mx |}} '''Aguascalientes''' nozo '''Tlahtohcayotl Aguascalientes''' (caxtillantlahtolcopa: ''Estado de Aguascalientes''), ce [[tlahtohcayotl]] ipan [[Mexico]] tlalli. Altepetl [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] itecuacan huan ialtepenanyo ipan tlahtohcayotl Aguascalientes. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Zacatecah]], canahpa huitztlampa ica [[Xalixco]], canahpa tonalcalaquiyampa ica Zacatecah huan canahpa tonalquizayampa ica [[Zacatecah]] huan [[Xalixco]]. Inic nahui tlahtohcayotl ocachi tepetzin ipan Mexico, canahpa tlahcopampa ca, ionohuayan ''El Llano'' ipan hueyiohtli iztac teocuitlatl ''Camino Real de la Plata'' itzalan in Zacatecah altepetl huan [[León, Guanajuato|León]] altepetl nozo [[Lagos de Moreno]]. Ce tlahtohcayotl ica hueyic tequitiliztli. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce tlaltohcayotl itecuacan. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quihtoznequi '''Atotonilli'''. Aguascalientes tlahtohcayotl quipiya itoca itechpahuic [[Aguascalientes, Aguascalientes|Altepetl Aguascalientes]] motenehua ''La Villa de Nuestra Señora de la Asunción de las Aguas Calientes'' mitzpehua in 22 metztli octubre xiuhpan 1575 intlah in [[Hueyitlahtocayotl Yancuic Galicia]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM01aguascalientes/index.html Enciclopedia de México, Aguascalientes.] Instituto Nacional para el Federalismo y el Desarrollo Municipal, 16 metztli agosto xiuhpan 2022.</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== Achto tlacameh ipan inin tlalli catca 20 000 a.C. anca, ce tlalli ipan [[Hueyi Chichimecapan]], ochantih [[chichimecah| chichimecacalpolli]], in tlacatiyan [[caxcaneh]], [[tecuexeh]], [[cuamareh]] huan [[iztachichimecah]]. Achto yaoquizqueh nican cualcan, yehuantin oahcicoh ompa Caxtillan, teuctli Pedro Almíndez Chirino catca inic ce caxtiltecah tlen nemini nican tlalli, ohce xiuhpan 1530 nozo ipampa 1531 xihuitl, otlachiuh nehuatilli ipampa teuctli Nuño Beltrán de Guzmán. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Zacatecah]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]], in tonatih iquizayampa ica [[Zacatecah]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Xalixco]]. ===Yeyantli=== Tlahtohcayotl Aguascalientes quipiya miaquin yeyantli xiuhpan. Nican yeyantli<ref group=tyml.>Tlahtolli quihtoznequi ipampa españoltecah matel '''''Clima'''''. Nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''yeyantli''.</ref> ahneneuhqui mochi Aguascalientes, inon tlacatiyan ica ''tlalnepantlah'' (ahmo quipia hueyatl) yeyantli ica miaquin cuauhtic tepetl La Ardilla ica cepayahuitl, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahco ''temperatura''. Nican Tlahtocayotl Aguascalientes huacqui huan tepeyoh ica chicahuac [[ehcatl]] ihuicpa [[San Pedro atoyatl]] quemeh tlahtocayouhtic cuauhtlahtli ''Sierra Fría'' in ompa [[Plutarco Elías Calles apantli]] huan Malpaso apantli. Nochipa tepetlampa quipiya miac cepayauhtic [[cuauhtlah]] ca. In tencalixcuatl ica Zacatecah in ixtlahuatl cah, ce yeyantli cenca tepeyohtic in [[Sierra Madre Occidental]] huan in [[Sierra Fría]], tlen atlacomolli quipiya ixachi atl atemoctli iuhcayotl ihuan hueyi [[atoyatl]] ipan tlani temperatura. === Yoliztli === Aguascalientes iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos orientales'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Los Arquitos atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra Fría''. No xiquitta Aguascalientes tlahtocayotl quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Aguascalientes''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Presa Los Arquitos, en Jesús María, Aguascalientes 17.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Aztatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Aguascalientes quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Martín Orozco Sandoval in tetlanahuatiani. {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tetlanahuatiani!!Cahuitl |- | Martín Orozco Sandoval || 2017-2023 |} ===Aguascalientes ixeliuhca=== {|class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlapohualli!!Altepecalpolli!!Altepecalpolli icua |- |001 || [[Aguascalientes altepecalpolli|Aguascalientes]] || [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] |- |002 || [[Asientos altepecalpolli|Asientos]] || [[Asientos]] |- |003 || [[Calvillo altepecalpolli|Calvillo]] || [[Calvillo]] |- |004 || [[Cosío altepecalpolli|Cosío]] || [[Cosío]] |- |005 || [[Jesús María altepecalpolli (Aguascalientes)|Jesús María]] || [[Jesús María]] |- |006 || [[Pabellón de Arteaga altepecalpolli|Pabellón de Arteaga]] || [[Pabellón de Arteaga]] |- |007 || [[Rincón de Romos altepecalpolli|Rincón de Romos]] || [[Rincón de Romos]] |- |008 || [[San José de Gracia altepecalpolli|San José de Gracia]] || [[San José de Gracia]] |- |009 || [[Tepetzalan altepecalpolli|Tepetzalan]] || [[Tepetzalan]] |- |010 || [[El Llano, Aguascalientes|El Llano]] || [[Palo Alto, Aguascalientes|Palo Alto]] |- |011 || [[San Francisco de los Romo altepecalpolli|San Francisco de los Romo]] || [[San Francisco de los Romo]] |- |} == Tequitiliztli == [[File:Tractor labrando la tierra en Santa Rosa, El Llano, Aguascalientes 02.jpg|miniaturadeimagen|200px|Tlalpixcayotl ipan [[El Llano|El Llano]].]] Aguascalientes ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Aguascalientes ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[yoloxocotl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Aguascalientes tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altepemaitl. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Barrio 4.jpg|thumbnail|200px|left|Feria de San Marcos.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Aguascalientes, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Altepetl Aguascalientes]] ipan Aguascalientes altepecalpolli, Apantli ipan [[San Francisco de los Romo]] altepecalpolli, Tepeyacac huan Lindavista ipan [[El Llano]], Cristo Roto ipan Jesús María altepecalpolli, Xolalpan Calvillo huan Sierra Fría ipan Calvillo altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, in ''Feria Nacional de San Marcos'' ipan Barrio de San Marcos, ompa xolalpan Altepetl Aguascalientes. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:1 Aeropuerto de Aguascalientes.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Aeropuerto Internacional de Aguascalientes]].]] Aguascalientes quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Image:Capilla Hacienda de Santiago 2.jpg|thumb|200px|Santiago iteopan.]] Aguascalientes ce tlahtocayotl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Tlahtohcayotl Aguascalientes; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. ===Tlacualiztli=== Aguascalientes ce tlahtocayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Aguascalientes ce tlahtocayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]]; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Image:Catedral de Aguascalientes, Aguascalientes, Aguascalientes- Aguascalientes cathedral (20232942553).jpg|thumb|right|200px|Hueyitepixcalli Aguascalientes.]] ====Hueyiteocalli Aguascalientes==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Aguascalientes ca Hueyiteocalli Ichpochtli La Asunción ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ome torres, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === [[Image:Representación de la batalla de los Chicahuales, Jesús María, Aguascalientes 21.jpg|thumb|200px|Chicahualmeh ipan Jesús María.]] Aguascalientes ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Aguascalientes icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Aguascalientes]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In mitohtli "Yaoyotl Chicahualli", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Batalla de los Chicahuales'' ipan Jesús María altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Camino Real Tierra Adentro]]'' (Hueyiohtli Tlalnepantlah). == Momotlaliztli== [[File:Estadio Victoria (Aguascalientes).jpg|thumb|200px|left|Momotlaloyan Victoria]] [[File:Charreada en El Sabinal, Salto de los Salado, Aguascalientes 31.JPG|thumb|200px|right|Charreada ipan Aguascalientes]] In momotlaliztli ipan Aguascalientes tlahtocayotl ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, huan momotlaliztli itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Aguascalientes quipia tlamahuichihuanimeh ipan momotlaliztli quemeh mah: tecpan momotlaloyan ipan ''Estadio Victoria'' ipan Altepetl Aguascalientes, patinaje, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. Ohce momotlaliztli, in ''charreria'', momotlaliztlacatiyan otlachiuh nican Aguascalientes tlahtocayotl. == No xiquitta == * [[Yancuic Galicia]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Aguascalientes}} * [http://www.aguascalientes.gob.mx/ Sitio web del Gobierno del Estado.] * [http://www.inegi.org.mx/est/contenidos/proyectos/ccpv/cpv2005/Default.aspx Información del Conteo de población de 2005.] * [http://www.inegi.org.mx/est/contenidos/proyectos/agro/default.aspx Información del Censo Agropecuario 2007.] {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Aguascalientes (nhn)]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] ecd8gj9wcraye2fwzb5wblzgpgo9eui 501355 501353 2022-07-30T20:31:41Z Koatochij 19758 /* Aguascalientes ixeliuhca */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Aguascalientes <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Aguascalientes||NCH_name=Aguascalientes (nch)|NHN_name=Aguascalientes (nhn)}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Aguascalientes | Chantocaitl = Estado de Aguascalientes | Pamitl = Flag of Aguascalientes.svg | Chimalli = Coat of arms of Aguascalientes.svg | Tlalmachiyotl = Aguascalientes in Mexico.svg | Lema = Bona Terra, Bona Gens, Aqua Clara, Clarum Cœlum | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] | Hueyaltepetl = [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] | Ixtentli = 5 616 | Tlaixpayotl = 29 | Tlalticpac tliltetl = 22°01′18″N 102°21′23″O | Tepenelihuahcapanca = [[La Ardilla]] | Metros = 5,452 | Chanehqueh = 1,312,544 | CampaChanequeh = 227 | Pozahuacayotl = 197.3 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 33,491 | PPC = 23.492 | Tzintiliztli = [[5 metztli febrero]] xiuhpan [[1857]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tetlanahuatiani = Martín Orozco Sandoval | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 27 | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Onohuayan = | Altepetlahtohcan = [[Altepetlahtohcan ipan Aguascalientes|11]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-AGS | Matlatzalan = www.aguascalientes.gob.mx |}} '''Aguascalientes''' nozo '''Tlahtohcayotl Aguascalientes''' (caxtillantlahtolcopa: ''Estado de Aguascalientes''), ce [[tlahtohcayotl]] ipan [[Mexico]] tlalli. Altepetl [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] itecuacan huan ialtepenanyo ipan tlahtohcayotl Aguascalientes. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Zacatecah]], canahpa huitztlampa ica [[Xalixco]], canahpa tonalcalaquiyampa ica Zacatecah huan canahpa tonalquizayampa ica [[Zacatecah]] huan [[Xalixco]]. Inic nahui tlahtohcayotl ocachi tepetzin ipan Mexico, canahpa tlahcopampa ca, ionohuayan ''El Llano'' ipan hueyiohtli iztac teocuitlatl ''Camino Real de la Plata'' itzalan in Zacatecah altepetl huan [[León, Guanajuato|León]] altepetl nozo [[Lagos de Moreno]]. Ce tlahtohcayotl ica hueyic tequitiliztli. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce tlaltohcayotl itecuacan. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quihtoznequi '''Atotonilli'''. Aguascalientes tlahtohcayotl quipiya itoca itechpahuic [[Aguascalientes, Aguascalientes|Altepetl Aguascalientes]] motenehua ''La Villa de Nuestra Señora de la Asunción de las Aguas Calientes'' mitzpehua in 22 metztli octubre xiuhpan 1575 intlah in [[Hueyitlahtocayotl Yancuic Galicia]].<ref>[http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM01aguascalientes/index.html Enciclopedia de México, Aguascalientes.] Instituto Nacional para el Federalismo y el Desarrollo Municipal, 16 metztli agosto xiuhpan 2022.</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== Achto tlacameh ipan inin tlalli catca 20 000 a.C. anca, ce tlalli ipan [[Hueyi Chichimecapan]], ochantih [[chichimecah| chichimecacalpolli]], in tlacatiyan [[caxcaneh]], [[tecuexeh]], [[cuamareh]] huan [[iztachichimecah]]. Achto yaoquizqueh nican cualcan, yehuantin oahcicoh ompa Caxtillan, teuctli Pedro Almíndez Chirino catca inic ce caxtiltecah tlen nemini nican tlalli, ohce xiuhpan 1530 nozo ipampa 1531 xihuitl, otlachiuh nehuatilli ipampa teuctli Nuño Beltrán de Guzmán. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Zacatecah]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]], in tonatih iquizayampa ica [[Zacatecah]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Xalixco]]. ===Yeyantli=== Tlahtohcayotl Aguascalientes quipiya miaquin yeyantli xiuhpan. Nican yeyantli<ref group=tyml.>Tlahtolli quihtoznequi ipampa españoltecah matel '''''Clima'''''. Nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''yeyantli''.</ref> ahneneuhqui mochi Aguascalientes, inon tlacatiyan ica ''tlalnepantlah'' (ahmo quipia hueyatl) yeyantli ica miaquin cuauhtic tepetl La Ardilla ica cepayahuitl, in xopantlan ahmo quiyahuitl ica ixachi tonayoh ipan ahco ''temperatura''. Nican Tlahtocayotl Aguascalientes huacqui huan tepeyoh ica chicahuac [[ehcatl]] ihuicpa [[San Pedro atoyatl]] quemeh tlahtocayouhtic cuauhtlahtli ''Sierra Fría'' in ompa [[Plutarco Elías Calles apantli]] huan Malpaso apantli. Nochipa tepetlampa quipiya miac cepayauhtic [[cuauhtlah]] ca. In tencalixcuatl ica Zacatecah in ixtlahuatl cah, ce yeyantli cenca tepeyohtic in [[Sierra Madre Occidental]] huan in [[Sierra Fría]], tlen atlacomolli quipiya ixachi atl atemoctli iuhcayotl ihuan hueyi [[atoyatl]] ipan tlani temperatura. === Yoliztli === Aguascalientes iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos orientales'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Los Arquitos atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra Fría''. No xiquitta Aguascalientes tlahtocayotl quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Aguascalientes''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Presa Los Arquitos, en Jesús María, Aguascalientes 17.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Aztatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Aguascalientes quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Martín Orozco Sandoval in tetlanahuatiani. {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tetlanahuatiani!!Cahuitl |- | Martín Orozco Sandoval || 2017-2023 |} ===Aguascalientes ixeliuhca=== {|class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlapohualli!!Altepetlahtohcan!!Altepetlahtohcan icua |- |001 || [[Aguascalientes altepecalpolli|Aguascalientes]] || [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] |- |002 || [[Asientos altepecalpolli|Asientos]] || [[Asientos]] |- |003 || [[Calvillo altepecalpolli|Calvillo]] || [[Calvillo]] |- |004 || [[Cosío altepecalpolli|Cosío]] || [[Cosío]] |- |005 || [[Jesús María altepecalpolli (Aguascalientes)|Jesús María]] || [[Jesús María]] |- |006 || [[Pabellón de Arteaga altepecalpolli|Pabellón de Arteaga]] || [[Pabellón de Arteaga]] |- |007 || [[Rincón de Romos altepecalpolli|Rincón de Romos]] || [[Rincón de Romos]] |- |008 || [[San José de Gracia altepecalpolli|San José de Gracia]] || [[San José de Gracia]] |- |009 || [[Tepetzalan altepecalpolli|Tepetzalan]] || [[Tepetzalan]] |- |010 || [[El Llano, Aguascalientes|El Llano]] || [[Palo Alto, Aguascalientes|Palo Alto]] |- |011 || [[San Francisco de los Romo altepecalpolli|San Francisco de los Romo]] || [[San Francisco de los Romo]] |- |} == Tequitiliztli == [[File:Tractor labrando la tierra en Santa Rosa, El Llano, Aguascalientes 02.jpg|miniaturadeimagen|200px|Tlalpixcayotl ipan [[El Llano|El Llano]].]] Aguascalientes ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Aguascalientes ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[yoloxocotl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Aguascalientes tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altepemaitl. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Barrio 4.jpg|thumbnail|200px|left|Feria de San Marcos.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Aguascalientes, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Altepetl Aguascalientes]] ipan Aguascalientes altepecalpolli, Apantli ipan [[San Francisco de los Romo]] altepecalpolli, Tepeyacac huan Lindavista ipan [[El Llano]], Cristo Roto ipan Jesús María altepecalpolli, Xolalpan Calvillo huan Sierra Fría ipan Calvillo altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, in ''Feria Nacional de San Marcos'' ipan Barrio de San Marcos, ompa xolalpan Altepetl Aguascalientes. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:1 Aeropuerto de Aguascalientes.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Aeropuerto Internacional de Aguascalientes]].]] Aguascalientes quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Tequinemiliztli== [[Image:Capilla Hacienda de Santiago 2.jpg|thumb|200px|Santiago iteopan.]] Aguascalientes ce tlahtocayotl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Tlahtohcayotl Aguascalientes; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli. ===Tlacualiztli=== Aguascalientes ce tlahtocayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Aguascalientes ce tlahtocayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]]; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Image:Catedral de Aguascalientes, Aguascalientes, Aguascalientes- Aguascalientes cathedral (20232942553).jpg|thumb|right|200px|Hueyitepixcalli Aguascalientes.]] ====Hueyiteocalli Aguascalientes==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Aguascalientes ca Hueyiteocalli Ichpochtli La Asunción ipan xolalpancopa. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipiya ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ome torres, ahcopa ce terraza ixpan in hueyi iixteocal. === Macehualiztli === [[Image:Representación de la batalla de los Chicahuales, Jesús María, Aguascalientes 21.jpg|thumb|200px|Chicahualmeh ipan Jesús María.]] Aguascalientes ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Aguascalientes icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Aguascalientes]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. In mitohtli "Yaoyotl Chicahualli", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Batalla de los Chicahuales'' ipan Jesús María altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Camino Real Tierra Adentro]]'' (Hueyiohtli Tlalnepantlah). == Momotlaliztli== [[File:Estadio Victoria (Aguascalientes).jpg|thumb|200px|left|Momotlaloyan Victoria]] [[File:Charreada en El Sabinal, Salto de los Salado, Aguascalientes 31.JPG|thumb|200px|right|Charreada ipan Aguascalientes]] In momotlaliztli ipan Aguascalientes tlahtocayotl ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], [[chiquiuhtapayolhuiliztli]], [[omalacapainaliztli]], tenis, mapatoltiliztli, huan momotlaliztli itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Aguascalientes quipia tlamahuichihuanimeh ipan momotlaliztli quemeh mah: tecpan momotlaloyan ipan ''Estadio Victoria'' ipan Altepetl Aguascalientes, patinaje, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. Ohce momotlaliztli, in ''charreria'', momotlaliztlacatiyan otlachiuh nican Aguascalientes tlahtocayotl. == No xiquitta == * [[Yancuic Galicia]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Aguascalientes}} * [http://www.aguascalientes.gob.mx/ Sitio web del Gobierno del Estado.] * [http://www.inegi.org.mx/est/contenidos/proyectos/ccpv/cpv2005/Default.aspx Información del Conteo de población de 2005.] * [http://www.inegi.org.mx/est/contenidos/proyectos/agro/default.aspx Información del Censo Agropecuario 2007.] {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Aguascalientes (nhn)]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] b2lf5yjqpeng1xwypx798y4ougwc01l Ayoyotik 0 35808 501043 500996 2022-07-30T13:17:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHW2_NHN2_NCI2=Kena|NHE_name=Asultik|NCH_name=Ayoyotik|NHW_name=Texotik|NHN_name=Matlaltic|NCI_name=Texohtic}} {{Tlapali|title=Ayoyotik|hex=0000FF| r=0|g=0|b=255| c=100|m=100|y=0|k=0| h=240|s=100|v=100 }} [[File:Color icon blue.svg|thumb|Ayoyotik]] '''Ayoyotik'''<ref>[https://sites.google.com/site/huastecahidalguense18111610/about-the-location/colores ''Huasteca Hidalguense''], Hidalgo tlatokajyotl; 28 meetstli julio itech 2022 xiuitl.</ref> se tlapali tlen tlachia ipan ''fotorrecepción'' tlen tlauili katli ueuejyakatl tamachiua 460 uan 482 nm. Sekitok ayoyotik tlapalmej, [[tlastaloltik]] uan [[uistekoltik]]. ayoyotik kitati ipan yolistli keja iluikatli, ueyatl, michimej, totomej, xochimej, kuajtlakemej, teskamej, yejyektsij tetl, tesilimej uan tlapalimej. Ayoyotlapal kipia ni se kuamekatl ika tlalnetokilistli. Ayoyotik tlapali nojkia kipia se ueyi kualtsintli tlen tlachiualistli kejantsa tlaixkopinkayotl, tlapalolistli, xililijtsi uan kalchijchiuali. Ne tlapali ipan tlaneltokilistli kiyekoa toTeotsij uan teotlamantli<ref group=tyml.>Tlajtoli kijtoa '''''Teotlamantli'''''. Tlaijtik kaxtilantlajtoltika kijtosneki ''objeto divino''.</ref> nochimej tlalmej. Ueuejnij maseualmej otlapalouaj chachapali, kuaamatl, amochtli, tepantli, yoyomitl, ichkaijpatl ica ayoyotik tlapali otlachiualo ika tete uan atoktli. ==Yolistli== ===Tlaltikpaktli=== <gallery mode="packed" heights="130"> File:NASA Earth America 2002.jpg|Tlaltikpak File:Top of Atmosphere.jpg|Yayajiluikatli File:Cielo Matutino.jpg|Iluikaktli Image:Antarctica blue white blue.jpg|Ueyatl File:LightningVolt Deep Blue Sea.jpg|Aijtik </gallery> Ne [[Tlaltikpaktli]] senka ueyi keja tojtolontik apompo yejua ne semanauak tlaltentli astaj tlanexkayotl ipan seki itlapal uejkapa iluikayotl; maj xikita ne iluikatl uan ueyatl, tlapali nochipa ayoyotik, ompaj yayajiluikatli yayajuik astaj tlastaloltik, ne tonal uan ne youal. Noijki ne ueyatl, tonalko tlastaloltik uan youalko yayajuik, aijtik itlapal tlaixmantik. Tlaltipa, ne [[atl]] ayoyotik,<ref>[https://www.ecologiaverde.com/por-que-se-llama-planeta-azul-a-la-tierra-1345.html ''Ecología verde''], Mexko chantiko; 29 meetstli julio itech 2022 xiuitl.</ref> tlen sepayauitl tlen pipintik asetl, itechpa atlamantli tlen atik uan itechpa ijyali nos apoktli. Itlapal ikaya ayoyotik ipampaj tlastaloltik apoktli ipan ayajtli uan ipampa uistekoltik atlamantli ipan uejkapa ueyatl. ===Ostotemej=== Tlaltikpak kipiya ayoyotik tlapaltetl, keja, cobre istatl, lapislazuli, azurita, safiro, tlalkuanextli nozo tankijtik tlapali. <gallery mode="packed" heights="120"> Image:Copper sulfate.jpg|Cobre [[istatl]] Lapis-lazuli hg.jpg|[[Lapislazuli]] Azurite from China.jpg|[[Azurita]] Natural ultramarine pigment.jpg|Ayoyotik tlalkuanextli Logan Sapphire SI.jpg|[[Safiro]] </gallery> ===Xochimej=== Toktli kipia ayoyotik tlapali ipan tlakuajketl, xochimej, nanakamej uan chikintemej. <gallery mode="packed" heights="120"> Image:Bayerischer Enzian.jpg|Ayoyoxochitl Image:Flowers 076.jpg|Matlalxochitl File:Vaccinium corymbosum Beeren.jpg|Mora File:Lactarius indigo 48568 edit.jpg|Chikinte </gallery> ===Tlapiyalmej=== Ayoyotik tlapali kaj ipan tlapialmej uan tlakamej; ompaj ueyatl aijtik, sekitok michimej kipiya ayoyotik inakayo, nojkia kaj ayoyotik sitlalmichij. Ajakatl tlaijtik, morpho papalomej kipia ieltlapal ayoyotik, ayoyokalamej temiktinij. Seki yolkamej kipiya ikuetlax keja ne mandril iyakatsol nos ieltlapaluan totomej. <gallery mode="packed" heights="120"> Image:Blue tang (Paracanthurus hepatus) 02.jpg|Ayoyotik michij File:Synchiropus splendidus 2 Luc Viatour cropped.png|Ayoyotik aketspalmichij File:Blue Linckia Starfish.JPG|Ayoyotik sitlalmichij File:Blue Morpho.jpg|Morpho papalotl File:2009-03-29Dendrobates tinctorius azureus106.jpg|Ayoyotik kalatl File:Indigo Bunting by Dan Pancamo 4.jpg|Ayoyotik tototl File:Mandrill-k-means.png|Ayoyotik iyakatsol [[mandril]] </gallery> Ipan yolistli sekitok tlalpiyamej kipiaj ayoyotik iixteyol. Tlakamej uan siuamej ompa Europa uan Asia tlalimej; yajuantij kipiaj ayoyotik ixteyol, axan nochimej tlakamej ipan tlaltikpak kipiyaj ayoyotik ixteyoli. Nochi komun ipan albino tlapiyalmej keja chichimej, mistomej, apatoxmej, kauayomej uan aketspalimej, nojkia sekitok tlapiyalmej katli ne koala, istak tigre, burroj uan patox. <gallery mode="packed" heights="120"> File:Blue Eye Boy.jpg|Ayoyotik iixteyol okixpil File:FrankieakaLogan.jpg|Ayoyotik iixteyol koala File:Sealpoint-siamese-hybrid.jpg|Ayoyoytik iixteyol mistoj File:Pommerngans Kopf.jpg|Ayoyoytik iixteyol apatox File:Blue-eyed Anglehead Lizard (Gonocephalus liogaster) male (Photo by Xavier MALLERET) (23855434374).jpg|Ayoyoytik iixteyol ketspalij File:Blue-eyed Carpenter Bee. Xylopa species. Xylocopinae - Flickr - gailhampshire.jpg|Ayoyoytik iixteyol neksayolij </gallery> ==Tonemilistli== ===Neltokilistli=== Ipan mexika[[neltokilistli]] ne ayoyotlapaltik; mexikamaseualmej tlamantli kineltokaj ompaj tlatsintlaj ipampa [[Huitzilopochtli]], ni ompaj Naui Olin tlen tonatij. <gallery mode="packed" heights="150"> File:Aztec culture 001.jpg File:Reknown blue domes of the Church dedicated to St. Spirou in Firostefani, Santorini island (Thira), Greece.jpg|Ayoyotik cúpula ipan Grecia. File:HeratFridayMosque.jpg|Ayoyotik meskita (Mahoma teopankali) [[Herat]], ompaj Afganistán. File:Flag-of-Israel-4-Zachi-Evenor.jpg|Israel tepamitl tlachiua ne ayoyotik, kiijtoaj ''tekhelet''. </gallery> ==Tlachiualistli== ===Tlapali=== <gallery mode="packed" heights="100px"> File:Egyptian blue.jpg|[[Egipto ayoyotik]]. File:Cobalt Blue.JPG|[[Cobalto ayoyotik]]. File:Phthalocyanine blue.jpg|[[Copper phthalocyanine]]. File:YInMn_Blue_-_cropped.jpg|[[YInMn ayoyotik]]. File:Prussian blue.jpg|[[Prusia ayoyotik tlapali]]. </gallery> Ne tlapal eltok itsalaj [[kostik (nch)|kostik]] uan [[chichiltik (nch)|chichiltik]] ipampa achtotlapali, maj neloa ome tlapali, ayoyotik ika kostik elitia [[xoxouik]] tlapali uan maj neloa ayoyotik ika chilchiltik elitia [[kamojtik]] tlapali. Kipia seki ayoyotik; maj neloa ayoyotik ika chipauak elitia tlastaloltik tlapali uan maj neloa ayoyotik ika yayauik elitia uistekoltik tlapali. ===Tlakopinkayotl=== [[File:Jamba norte del Pórtico A.jpg|derecha|miniaturadeimagen|Cacaxtla ipan Tlaxkala.]] Nochimej tlachiualkayotl ipan Tlaltikpaktli, otlachiua ayoyotik nos asultik tlapali, achto Egipto tlakamej otlapoa linoamatl, tepantli, mikpetlakalko uan tekomitl. Noijki ompaj Asiria, ne tlakamej otlapaloa ayoyotik teijtsitl, asulejo, sosoltik piso uan tetepantli. Ipan Amerikaj, maseualmej otlachiua tlapalmej ika xaltete nos tlalkuajnextli ikaya tlapaloa kuaamatl, amochtli, kuetlaxtli, ijpatl, yoyomitl, tepantli uan inakayo. Ompaj Cacaxtla, Tlaxkala tlatokajyotl kaj iixkopinaluan iteyaualtsi tekalpan. Tlaxkaltekaj otlapaloaj Pórtico A, se oseloyaotl. Mexikatlaixkopinketl teixkopina atl ipan iamoch, yejuantij otlapalo ayoyotik ne atsintli. [[File:Starry Night Over the Rhone.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Iixkopinalis tlen Vincent van Gogh.]] Ipan Europa tlali, ueuetinij tlakamej, griegos uan etruscos otlapaloaj ayoyotik tlapali ipan ikaluan ika ueyatl Mediterráneo iixkopinkal okatka ''klasiko itlachiualis'', inijuantij otlachiua asulejo huan tenextlapali.<ref group=tyml.>Tlajtoli kijtoa '''''Tenextlapali'''''. Tlaijtik kaxtilantlajtoltika kijtosneki ''pigmento''.</ref> Sekinok xiuimej ipan ne ''quiquacento'' nos kastilantlajtoltika ''renacimiento'', hueyi ixkopinij otlachiuj kuajkuaktsi tlachiualistli ; noijki ipan ''barroco'', ''yankuik klasiko'', ''siglo XIX'' huan ''siglo XX''. ==Xikitati== * [[Tlapali]] * [[Akasamalotl (nch)|Akasamalotl]] ==Nelkamanali== <references/> ==Tlajtolkakilistli== {{Notetag/end}} ==Sekinok ueyikaltemitl== {{Commonscat|Blue}} [[Neneuhcāyōtl:Tlapali]] h09gdqsaehlakuc745mhim9zn6ys34c Yucatan 0 35858 501303 499957 2022-07-30T18:19:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yucatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], tlapcopa ica [[Quintana Roo]], huan cihuatlampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] 6tu2gahgq16lx52ngg3u6qple2gmn5h 501304 501303 2022-07-30T18:19:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], tlapcopa ica [[Quintana Roo]], huan cihuatlampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] 0tpnzm5d95rwtosldm4bu2jn95p91lx 501307 501304 2022-07-30T18:32:18Z Koatochij 19758 /* Huehcapatlahtoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], tlapcopa ica [[Quintana Roo]], huan cihuatlampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|130px|left|Huexotlah ichimal.]] Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''U'u yu'uk a t'aan''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa '''', macehualzazanilli quihtoa canah caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] dtygyugazs1qwf8s8iqm7hu0jt31pnv 501308 501307 2022-07-30T18:32:59Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], tlapcopa ica [[Quintana Roo]], huan cihuatlampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''U'u yu'uk a t'aan''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Yukatan'', macehualzazanilli quihtoa canah caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica huexo- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] e8urjwh32b3zfnowrhffjcpim1w9zqu 501309 501308 2022-07-30T18:38:11Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], tlapcopa ica [[Quintana Roo]], huan cihuatlampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yokot t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] 5kw3kg4pj78qg3ryp8i9nz1nfin19hh 501310 501309 2022-07-30T18:40:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonatiuh iquizatlampa ica [[Quintana Roo]], huan tonatiuh icalaquitlampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yokot t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] q7i72ijhzcxbv02rx982p4k4knd2ewr 501312 501310 2022-07-30T19:02:14Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yokot t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] ooxhn2mr7rm1h339kxbqllkpu3z69hv 501314 501312 2022-07-30T19:13:13Z Koatochij 19758 /* No xiquitta */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yokot t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] 2oggb5g9bj96q00aoxj9lpygnqdql2y 501315 501314 2022-07-30T19:18:56Z Koatochij 19758 /* No xiquitta */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yokot t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] q2iejlg6q32ujigvtfl6pll31rug4qo 501316 501315 2022-07-30T19:21:25Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yokot t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] a3rpteom0i9q9eq1li59q2h26ou2pon 501317 501316 2022-07-30T19:21:48Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yokot t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] iclysz333ryhi9ke3ejukxkevmdd58w 501318 501317 2022-07-30T19:22:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yokot t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli. ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] qdujed40758hijcfivw62nslbfxl0ut 501322 501318 2022-07-30T19:31:24Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tepachoani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] i62439n1ltu850qd9ho3izz6hv2qmmi 501324 501322 2022-07-30T19:32:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] pdfcudr7d56ue0b3sy24yyaj2plp1jg 501329 501324 2022-07-30T19:46:35Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Antigua estación de trenes, Mérida, Yucatán (01).jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] jd65vyrdkc1r89dojaijj599bqclpj9 501330 501329 2022-07-30T19:48:58Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] otgrtt1fn9yxn5qpgym8yntjtefjkdu 501331 501330 2022-07-30T19:54:25Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl īca inic cē ichcapixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], nōiuhqui inic ōme tequipanolli piya cē ācalquīxōhuayān ītequipanoliz in ōmpa [[Puerto Progreso]]. Occequīntīn yucatecah huēyi tequipanolli in tlalpixcayōtl īhuīpan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[ācintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nōhuān pitzopixcayōtl, cahuayōhpixcayōtl, cuacuahuehpixcayōtl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, īnōmpan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tlīltepoztli]] ihuan [[chālchihuitl]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] hlv15ygre2ufioeam4bk7okgrtzgoi7 501332 501331 2022-07-30T20:01:54Z Koatochij 19758 /* Tequitiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatān.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Barrio 4.jpg|thumbnail|200px|left|.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] h8n3k3b00ksz0i2c6na89wr2mm1dm87 501334 501332 2022-07-30T20:03:40Z Koatochij 19758 /* Huehcapatlahtoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Barrio 4.jpg|thumbnail|200px|left|.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] 3y274xddpb6hbixsy76tzmgvcdiblo4 501335 501334 2022-07-30T20:04:11Z Koatochij 19758 /* Nehnemiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] r9jea0ep80wohqm8790kal18c9389ym 501336 501335 2022-07-30T20:04:34Z Koatochij 19758 /* Huehcapatlahtoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] 2thwxlabtp0s8t21zbmyj7xv7ifltxc 501337 501336 2022-07-30T20:09:51Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|Yucatan.]] Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:|thumb|200px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Image:|thumb|right|200px|Huehuehcauh Chichen Itzá.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Vaquería.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] k0nga3vl3210rjwsodlwg4dm7h87uz3 501339 501337 2022-07-30T20:10:24Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:|thumb|200px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Image:|thumb|right|200px|Huehuehcauh Chichen Itzá.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Vaquería.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] 1h4mm5im5qd5964it6u0xg3sju2z6gx 501340 501339 2022-07-30T20:10:54Z Koatochij 19758 /* Calmanaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:|thumb|200px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|left|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Vaquería.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] go4suuu9kp36l2vt2lg1p294okysa1e 501342 501340 2022-07-30T20:12:40Z Koatochij 19758 /* Tequinemiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|200px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|left|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Vaquería.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] tieq9sv9341d4mal2bovpz71e5jeuqv 501343 501342 2022-07-30T20:13:30Z Koatochij 19758 /* Tequinemiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|left|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|200px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] iqr45llx0ebzogi9gyyzirgqcb3w6i0 501344 501343 2022-07-30T20:14:03Z Koatochij 19758 /* Nehnemiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|200px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] ltks42nrz4edk2s0f8sb97k54syu5lu 501346 501344 2022-07-30T20:15:51Z Koatochij 19758 /* Tequinemiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|250px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] sb92hul00chie0zv5uzrsklaymtcqld 501347 501346 2022-07-30T20:17:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|250px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlaxcalchilatl]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[birria]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] 13fe2qspz7ps4t38ac4ccwxpqsjzozp 501351 501347 2022-07-30T20:22:43Z Koatochij 19758 /* Tlacualiztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Yucatán''', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: '''Yúukatan'''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|250px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[xoxocoayoh]], [[pibil]], [[panucho]], [[papazdul]], [[pibipollo]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] rnaidcq16yk1ztxj939egc60ec9v2rf 501359 501351 2022-07-30T21:34:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: ''Estado de Yucatán'', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: ''Yúukatan''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|250px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[xoxocoayoh]], [[pibil]], [[panucho]], [[papazdul]], [[pibipollo]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] 92uz5e4u71hkqczcxfcp3h0rjqen5gx 501373 501359 2022-07-30T22:49:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtohcayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: ''Estado de Yucatán'', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: ''Yúukatan''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] cah, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica no [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica no [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica no [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica no [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|250px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[xoxocoayoh]], [[pibil]], [[panucho]], [[papazdul]], [[pibipollo]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] e9tuh98q1j522hyn2mpohihid1x4bt5 501374 501373 2022-07-30T22:50:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: ''Estado de Yucatán'', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: ''Yúukatan''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|left|150px|Teucyotl Yucatan.]] Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|250px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[xoxocoayoh]], [[pibil]], [[panucho]], [[papazdul]], [[pibipollo]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] 92uz5e4u71hkqczcxfcp3h0rjqen5gx 501379 501374 2022-07-30T23:12:12Z Koatochij 19758 /* Huehcapatlahtoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: ''Estado de Yucatán'', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: ''Yúukatan''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|right|200px|Teucyotl Yucatan.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|250px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[xoxocoayoh]], [[pibil]], [[panucho]], [[papazdul]], [[pibipollo]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] ddljvlzym27oduqesv97p3j6p1we6jg 501380 501379 2022-07-30T23:21:09Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: ''Estado de Yucatán'', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: ''Yúukatan''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|right|200px|Teucyotl Yucatan.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. === Yoliztli === Yucatan iyoliz hueyi, quipia occe yeyantli. Nican quipiya hueyac ixtlahuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Planicie Yucateca'', quipiya atl ipampa atoyatl. Ompa huitztlampa ca ''Sierra de Ticul''. No xiquitta Yucatan tlahtohcayotl quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huehxolotl, techalotl, [[oztoatl]], ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Yucatan''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Gray Fox - Red Rock Canyon, Nevada copy.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Oztoatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|250px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[xoxocoayoh]], [[pibil]], [[panucho]], [[papazdul]], [[pibipollo]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] chs2d0ueipn0mho50vdcylywg4j78jn Neneuhcāyōtl:Yukatan 14 35861 501365 499978 2022-07-30T22:21:23Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nauasasanili (nhw)]] 5w4l08nmggyhjdsaesxo6b5xmoclisg 501368 501365 2022-07-30T22:31:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Mexko (nhw)]] 86f7gg4jca7deht1nuia6qoo46gok7x 501369 501368 2022-07-30T22:32:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Tlaltokajyotl ipan Mexko]] cvj1wk7fh0wtzjv3spbp913h4q4nmgk San Pedro Garza García 0 35865 501386 500025 2022-07-30T23:33:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''San Pedro Garza García''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Yancuic León]] ipan [[Mexico]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 887 600 |- | [[2020]] | 925 762 |- |} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] inpj1m0gegwjfgood434rt06zwfbd0e 501387 501386 2022-07-30T23:34:14Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} '''San Pedro Garza García''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Yancuic León]] ipan [[Mexico]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 887 600 |- | [[2020]] | 925 762 |- |} ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Nuevo León]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] p88vfy7s8105edono2bkq3y6huwmoe0 501388 501387 2022-07-30T23:35:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = San Pedro Garza García | Chantocaitl = San Pedro Garza García | Tlaixcopinalli = MonterreyCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altepenanyotl Monterrey]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,142,952 | Pozahuacayotl = 1170.99 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Luis Donaldo Colosio Riojas | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 64000 | CT = | Lada = 81 | Nenecuilhuaztli = 190390001 | Matlatzalan = }} '''San Pedro Garza García''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Yancuic León]] ipan [[Mexico]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 887 600 |- | [[2020]] | 925 762 |- |} ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Nuevo León]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] 6g1x2dpldr6dc8ijljykyvdk05lslen 501389 501388 2022-07-30T23:36:32Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = San Pedro Garza García | Chantocaitl = San Pedro Garza García | Tlaixcopinalli = San Pedro ,Nuevo León, México.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altepenanyotl Monterrey]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[San Pedro Garza García (nhn)|San Pedro Garza García]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,142,952 | Pozahuacayotl = 1170.99 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Sanpedrotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 64000 | CT = | Lada = 81 | Nenecuilhuaztli = 190390001 | Matlatzalan = }} '''San Pedro Garza García''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Yancuic León]] ipan [[Mexico]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 887 600 |- | [[2020]] | 925 762 |- |} ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Nuevo León]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] sl205fn1phctqoqnkomc37bgh5w3b4g 501390 501389 2022-07-30T23:37:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = San Pedro Garza García | Chantocaitl = San Pedro Garza García | Tlaixcopinalli = San Pedro ,Nuevo León, México.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de San Pedro Garza García.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altepenanyotl Monterrey]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[San Pedro Garza García (nhn)|San Pedro Garza García]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,142,952 | Pozahuacayotl = 1170.99 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Sanpedrotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 64000 | CT = | Lada = 81 | Nenecuilhuaztli = 190390001 | Matlatzalan = }} '''San Pedro Garza García''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Yancuic León]] ipan [[Mexico]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 887 600 |- | [[2020]] | 925 762 |- |} ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Nuevo León]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] aoj5vjs730k3zf9wuoe2zn3p2r81uyb 501391 501390 2022-07-30T23:37:35Z Koatochij 19758 /* No xiquitta */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = San Pedro Garza García | Chantocaitl = San Pedro Garza García | Tlaixcopinalli = San Pedro ,Nuevo León, México.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de San Pedro Garza García.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altepenanyotl Monterrey]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[San Pedro Garza García (nhn)|San Pedro Garza García]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,142,952 | Pozahuacayotl = 1170.99 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Sanpedrotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 64000 | CT = | Lada = 81 | Nenecuilhuaztli = 190390001 | Matlatzalan = }} '''San Pedro Garza García''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Yancuic León]] ipan [[Mexico]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 887 600 |- | [[2020]] | 925 762 |- |} ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Yancuic León]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] 8tbkhjswzwkagv9hzs8g3wa35o36975 501392 501391 2022-07-30T23:41:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = San Pedro Garza García | Chantocaitl = San Pedro Garza García | Tlaixcopinalli = San Pedro ,Nuevo León, México.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de San Pedro Garza García.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altepenanyotl Monterrey]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[San Pedro Garza García (nhn)|San Pedro Garza García]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,142,952 | Pozahuacayotl = 1170.99 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Sanpedrotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 64000 | CT = | Lada = 81 | Nenecuilhuaztli = 190390001 | Matlatzalan = }} '''San Pedro Garza García''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Yancuic León]] ipan [[Mexico]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 887 600 |- | [[2020]] | 925 762 |- |} ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Yancuic León]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Altepenanyotl Monterrey Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] o5vel4k8tqc8rzo633k1mfi2dc72ym1 Neneuhcāyōtl:Volkswagen tepozmalacatl 14 35870 501076 500084 2022-07-30T13:38:44Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Neneuhcāyōtl:Volkswagen]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Neneuhcāyōtl:Renault tepozmalacatl 14 35871 501187 500086 2022-07-30T16:08:57Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Neneuhcāyōtl:Renault]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Neneuhcāyōtl:Nissan tepozmalacatl 14 35872 501293 500091 2022-07-30T17:57:12Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Neneuhcāyōtl:Nissan]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Neneuhcāyōtl:Porsche tepozmalacatl 14 35873 501114 500095 2022-07-30T14:00:05Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Neneuhcāyōtl:Porsche]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Neneuhcāyōtl:BMW tepozmalacatl 14 35875 501106 500100 2022-07-30T13:56:07Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Neneuhcāyōtl:BMW]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Neneuhcāyōtl:Ferrari tepozmalacatl 14 35880 501211 500116 2022-07-30T16:38:01Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Neneuhcāyōtl:Ferrari]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Achichiltik (nch) 0 35919 501025 500757 2022-07-30T12:55:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHN2=Kena|NHE_name=Achichiltik|NCH_name=Achichiltik (nch)|NHN_name=Tlazalehualtic}} '''Achichiltik''' se tlapali. ==Tlakopinkayotl== <gallery> File:Rosa Queen Elizabeth1ZIXIETTE.jpg File:BleedingHeartCloseUp.JPG File:Cherry blossoms in the Tsutsujigaoka Park.jpg File:Frogfish ocellated.jpg File:Sau mit ihren Ferkeln.jpg File:Roseate Spoonbill - Myakka River State Park.jpg File:Calcite-163756.jpg File:VDAY NOLA Pink Peace Balloons.jpg File:5290 - GLBT event - L'amore spiazza, Pavia 16 May 2010 - Foto Giovanni Dall'Orto.jpg File:Pink 1963 Cadillac.jpg File:Casa Rosada Buenos Aires.JPG File:Lehnga.jpg </gallery> ==Xikitati== * [[Tlapali (nch)|Tlapali]] ==Nelkamanali== <references/> ==Sekinok ueyikaltemitl== [[Neneuhcāyōtl:Tlapali]] 0g4uz6lwslybcg3k4t432k9ojm6gen0 Chilkostik (nch) 0 35922 501031 500750 2022-07-30T13:00:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHW2_NHN2=Kena|NHE_name=Chilkostik|NCH_name=Chilkostik (nch)|NHW_name=Lalaxtik|NHN_name=Chilcoztic}} '''Chilkostik''' se tlapali. ==Tlakopinkayotl== {{-}} <gallery> Image:Orange color.jpg Image:Sao bento 157.jpg Image:Ambersweet oranges.jpg Image:FIRE 01.JPG Image:Fungus closeup - brilliant orange.jpg Image:Rust_and_dirt.jpg Image:Fliegenpilz 23.jpg Image:Timbre Mexique fin 19e siecle.jpg </gallery> ==Xikitati== * [[Tlapali (nch)|Tlapali]] ==Nelkamanali== <references/> [[Neneuhcāyōtl:Tlapali]] gq42v8xc4akcjvzg8fv9w7pe75ma0s8 Lalaxtik 0 35930 501032 500975 2022-07-30T13:00:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW1_NHN2=Kena|NHE_name=Chilkostik|NCH_name=Chilkostik (nch)|NHW_name=Lalaxtik|NHN_name=Chilcoztic}} '''Lalaxtik''' se tlapali. ==Tlakopinkayotl== {{-}} <gallery> Image:Orange color.jpg Image:Sao bento 157.jpg Image:Ambersweet oranges.jpg Image:FIRE 01.JPG Image:Fungus closeup - brilliant orange.jpg Image:Rust_and_dirt.jpg Image:Fliegenpilz 23.jpg Image:Timbre Mexique fin 19e siecle.jpg </gallery> ==Xikitati== * [[Tlapali (nhw)|Tlapali]] ==Nelkamanali== <references/> [[Neneuhcāyōtl:Tlapali (nhw)]] 61wjaku5pl39ld8t8qhot08g8235d8w Neneuhcāyōtl:Roma 14 35931 501021 2022-07-30T12:48:53Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Italia]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Italia]] 9o1zcmk0tswo1xzyvglk8xbharxbi9l 501024 501021 2022-07-30T12:50:19Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Italia]] slkaqt0i1gomsq6qjse3013as5ej4j3 Nemachiyōtīlli:Ixneska 10 35932 501037 2022-07-30T13:05:05Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {| class="toccolours" style="float:right; clear:right; margin: 0 0 0.5em 0.5em;" |+ style="margin-left: inherit;" | '''{{{title}}}''' | colspan="2" style="height: 100px;background-color:#{{{hex}}};" | &nbsp; |- ! colspan="2" style="text-align: center; background-color: silver;" | Ixneska |- ! style="text-align:left;" | [[Ixneska HTML|HTML]] | #{{{hex}}} |- ! style="text-align:left;" | [[RGB]] (r, g, b)<sup>'''B'''</sup> | ({{{r}}}, {{{g}}}, {{{b}}}) |- ! style="text-al… wikitext text/x-wiki {| class="toccolours" style="float:right; clear:right; margin: 0 0 0.5em 0.5em;" |+ style="margin-left: inherit;" | '''{{{title}}}''' | colspan="2" style="height: 100px;background-color:#{{{hex}}};" | &nbsp; |- ! colspan="2" style="text-align: center; background-color: silver;" | Ixneska |- ! style="text-align:left;" | [[Ixneska HTML|HTML]] | #{{{hex}}} |- ! style="text-align:left;" | [[RGB]] (r, g, b)<sup>'''B'''</sup> | ({{{r}}}, {{{g}}}, {{{b}}}) |- ! style="text-align:left;" | [[CMYK]] (c, m, y, k)<sup>'''C'''</sup> | ({{{c}}}, {{{m}}}, {{{y}}}, {{{k}}}) |- ! style="text-align:left;" | [[HSV]] (h, s, v) | ({{{h}}}&deg;, {{{s}}}%, {{{v}}}%) |- | colspan="2" style="text-align:left; font-size: smaller;" | <sup>'''B'''</sup>: Normalizado a [ 0 – 255 ] (byte)<BR/><sup>'''C'''</sup>: Normalizado a [ 0 – 100 ] (cempōhualli) |} <includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Ixneska]]</includeonly> <noinclude> [[Categoría:Huiquipedia:Plantillas de enlace entre proyectos]] </noinclude> 3l03o9foenh93abk3b1jfkik0249pub Nemachiyōtīlli:Tlapali 10 35933 501044 2022-07-30T13:18:06Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {| class="toccolours" style="float:right; clear:right; margin: 0 0 0.5em 0.5em;" |+ style="margin-left: inherit;" | '''{{{title}}}''' | colspan="2" style="height: 100px;background-color:#{{{hex}}};" | &nbsp; |- ! colspan="2" style="text-align: center; background-color: silver;" | Tlapali |- ! style="text-align:left;" | [[Tlapali HTML|HTML]] | #{{{hex}}} |- ! style="text-align:left;" | [[RGB]] (r, g, b)<sup>'''B'''</sup> | ({{{r}}}, {{{g}}}, {{{b}}}) |- ! style="text-al… wikitext text/x-wiki {| class="toccolours" style="float:right; clear:right; margin: 0 0 0.5em 0.5em;" |+ style="margin-left: inherit;" | '''{{{title}}}''' | colspan="2" style="height: 100px;background-color:#{{{hex}}};" | &nbsp; |- ! colspan="2" style="text-align: center; background-color: silver;" | Tlapali |- ! style="text-align:left;" | [[Tlapali HTML|HTML]] | #{{{hex}}} |- ! style="text-align:left;" | [[RGB]] (r, g, b)<sup>'''B'''</sup> | ({{{r}}}, {{{g}}}, {{{b}}}) |- ! style="text-align:left;" | [[CMYK]] (c, m, y, k)<sup>'''C'''</sup> | ({{{c}}}, {{{m}}}, {{{y}}}, {{{k}}}) |- ! style="text-align:left;" | [[HSV]] (h, s, v) | ({{{h}}}&deg;, {{{s}}}%, {{{v}}}%) |- | colspan="2" style="text-align:left; font-size: smaller;" | <sup>'''B'''</sup>: Normalizado a [ 0 – 255 ] (byte)<BR/><sup>'''C'''</sup>: Normalizado a [ 0 – 100 ] (cempōhualli) |} <includeonly>[[Neneuhcāyōtl:Tlapali]]</includeonly> <noinclude> [[Categoría:Huiquipedia:Plantillas de enlace entre proyectos]] </noinclude> crorvgc4gkv1jle3e88fmjumqqfbeca Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania 14 35934 501079 2022-07-30T13:42:52Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[Neneuhcāyōtl:Alemania]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Alemania]] ij2mq5afjktnucbefdeb4te2m6ut9z9 501090 501079 2022-07-30T13:46:56Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Nehhuaztli itech Alemania]] a [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Alemania]] ij2mq5afjktnucbefdeb4te2m6ut9z9 501097 501090 2022-07-30T13:51:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli]] [[Neneuhcāyōtl:Alemania]] p71a93htt0a8sl3ya8kyrfh3phci5fs 501098 501097 2022-07-30T13:52:34Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli ipampa tlacatiyan| ]] [[Neneuhcāyōtl:Alemania]] dfeow83rprydynffn96p6qgomh41czl Neneuhcāyōtl:Nehhuaztli itech Alemania 14 35935 501091 2022-07-30T13:46:56Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Nehhuaztli itech Alemania]] a [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania]] klb22aajyjhek8tj80hcm22eu3meo7a 501095 501091 2022-07-30T13:48:09Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli ipampa tlacatiyan 14 35936 501099 2022-07-30T13:52:48Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli]] 7sravmclik46hyfuqsdjvkryxptuo7b 501100 501099 2022-07-30T13:53:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli| ]] 04pef06eisxpt52q1xq0rindrv8kazu Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Francia 14 35937 501126 2022-07-30T15:36:07Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Francia]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Francia]] niyc7ftgcr163hu4kyntwqje9pfivw3 Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Italia 14 35938 501202 2022-07-30T16:33:17Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Italia]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Italia]] fp09pk0jf0zlztntghyj4pdlil5ehyv Neneuhcāyōtl:Huēhueh tepozmalacatl 14 35939 501215 2022-07-30T16:40:04Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Huēhueh tepozmalacatl]] a [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nehuaztli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nehuaztli]] lhlwcltubhlw1daudbdut3dtjlaiuxa 501223 501215 2022-07-30T16:44:59Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nehuaztli]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nehuaztli 14 35940 501217 2022-07-30T16:40:19Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nehuaztli]] a [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nenhuaztli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nenhuaztli]] 5vy7vp1sxofvmrrxszp133chlr0bc9r 501218 501217 2022-07-30T16:41:09Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Neneuhcāyōtl:Huehuehcauh nenhuaztli]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Yokatekatlahtolli 0 35941 501226 2022-07-30T16:48:34Z Languaeditor 14092 Tlahkwilolamatl mokwapki [[Mayatlacah]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Mayatlacah]] l5x0mkpvu62f3e9drw730oknm8dabsk Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Tlahtohcayotl in Cepanca 14 35942 501234 2022-07-30T16:56:00Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Tlahtohcayotl in Cepanca]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Tlahtohcayotl in Cepanca]] l3n0bzpmvo99273l499o2yte109jsg8 Neneuhcāyōtl:Mastretta 14 35943 501246 2022-07-30T17:07:48Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Mexico]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Mexico]] o8tbmanndlhvkxzxzc009c03172fxiu Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Mexico 14 35944 501247 2022-07-30T17:08:14Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli ipampa tlacatiyan]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli ipampa tlacatiyan]] s1fwtkr54m1wwtg5m1768sqi708vxkp 501248 501247 2022-07-30T17:08:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli ipampa tlacatiyan]] [[Neneuhcāyōtl:Huaznenqui ipan Mexico]] 9cmse6ebwr2opwfxbhd84dcnnvkg8gj Yukatan 0 35945 501297 2022-07-30T18:15:00Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Yukatan]] a [[Yokatan]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Yokatan]] nnl1ecm08phhrmbfibje6lkcio1ddwm Tēixnāmiquiliztli:Yukatan 1 35946 501299 2022-07-30T18:15:00Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Tēixnāmiquiliztli:Yukatan]] a [[Tēixnāmiquiliztli:Yokatan]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Tēixnāmiquiliztli:Yokatan]] 9b75ufekcndn7x2mukrs794h1m3ueqs Sentik Tlahtohkayotl 0 35947 501350 2022-07-30T20:19:13Z Languaeditor 14092 Tlahkwilolamatl mokwapki [[Hueyitlahtohcayotl in Cepanca]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Hueyitlahtohcayotl in Cepanca]] dxg0535zrkpzgokwsn280yyx91dq8jv Neneuhcāyōtl:Yokatan 14 35948 501366 2022-07-30T22:21:49Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: [[Neneuhcāyōtl:Tlatilantli pan Mexko]] wikitext text/x-wiki [[Neneuhcāyōtl:Tlatilantli pan Mexko]] 4nsz86brfmkzwyc6uy66jsmsaithelf