Huiquipedia nahwiki https://nah.wikipedia.org/wiki/Cal%C4%ABxatl MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Mēdiatl Nōncuahquīzqui Tēixnāmiquiliztli Tlatequitiltilīlli Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli Huiquipedia Huiquipedia tēixnāmiquiliztli Īxiptli Īxiptli tēixnāmiquiliztli Huiquimedia Huiquimedia tēixnāmiquiliztli Nemachiyōtīlli Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli Tēpalēhuiliztli Tēpalēhuiliztli tēixnāmiquiliztli Neneuhcāyōtl Neneuhcāyōtl tēixnāmiquiliztli TimedText TimedText talk Módulo Módulo discusión Accesorio Accesorio discusión Accesorio definición Accesorio definición discusión Tonatih 0 1018 502180 495327 2022-08-04T16:26:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHE]]}} {{P2|[[Tonatij|NCH]]}} {{P2|[[Tonatiuh|NHN]]}} {{Tlani}} [[Īxiptli:The_Sun_by_the_Atmospheric_Imaging_Assembly_of_NASA%27s_Solar_Dynamics_Observatory_-_20100819.jpg|thumb|Tonatih]] Tlawilli kostik wan yawaltik kisa mohmostlah pan elwikatl kichiwa ma tlanesi wan tlamina. Pan mayoh tlawel tetlatia tonatih pampa axkanah tlaawetsih. Mochiwa motekiwia ika se tlapowalistli. Semilwitl kemman tlatlanestok. Nopan kemman yowi ontekiti kichiwa san se tonatih wan kitlamiah nocho itekiuw. == Seyok tlatilantli == [[Neneuhcāyōtl:Tlahkwilolamatl katli nohka motlahkwilohtikah]] [[Neneuhcāyōtl:Nawatlahtolli (nhe)]] 32w2mv8bl0v6xbqp5vdk7jynw1czfra Mexico 0 1120 502244 501311 2022-08-04T18:50:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico | Tlaltocaitl = Estados Unidos Mexicanos | Tocaitl = Mexico | Pamitl = Flag of Mexico.svg | Chimalli = Coat of arms of Mexico.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Mexicotlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg | Tlalmachiyotl = MEX orthographic.svg | Tecuacan = [[Altepetl Mexico]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]] | Hueyaltepetl = [[Altepetl Mexico]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] huan 82 macehuallahtolli. | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[España]]<br />[[16 metztli septiembre]], [[1810]]<br />[[29 metztli septiembre]], [[1824]] | Tlaixpayotl = 3.761.274 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Cuaxochtli = 4389 km. 3155 km ica {{USA}}​, 958 km ica {{GTM}} ihuan 276 km ica {{BLZ}} | Tepachoani = [[Mexico tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Andrés Manuel López Obrador]] | Nelihuehcapanca = [[Citlaltepec]] | Chanehqueh = 126 014 024 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Mexicatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Mexico peso]] ($, <code>[[ISO 4217|MX]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-2]] | Matlatzalan = [[.mx]] | Tepozehecanonotzalli = 52 | Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z | Ihcuilolli = 484 / MX / MEX | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Mexico''' nozo '''Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico''' ([[caxtillahtolli]]; ''México'' nozo ''Estados Unidos Mexicanos''; [[yucatecatlahtolli]],<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa ipampa mayatlacameh ipan '''''Yucatan'''''. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''yucatecatlahtolli''.</ref> ''Méjikoo''), ce tlacatiyan ipan [[America]] cemantoc tlalli, ce inic mahtlactli huan ome tlacatiyan ocachi hueyi itechpa [[Tlalticpactli]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtohcayotl in Cepanca]], canahpa huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalcalaquiyampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], noihqui ompa iquizayampa in [[Mexico ayollohco]] huan [[Caribe hueyatl]] (hueyatl ipan [[Atlántico ailhuicatl]]). In tepetl ocachi hueyic quihtoznequi in [[Citlaltepec]] ipan [[Veracruz]] huan [[Puebla]] ica 6960,8 m s. n. m. in cualcan ocachi tlani quihtoznequi [[Laguna Salada]] ipan [[Baja California]] ica -10 m b. n. m. Itecuacan in [[Altepetl Mexico]], inon tlacatiyan quipiya occe hueyi altepetl, inonqueh [[Monterrey (nhn)|Monterrey]], [[Atemaxac]], [[Cuetlaxcoapan]], [[Tollohcan]], [[Tijuana]] huan [[León]]. In tlacatiyan quipia tlen mani ipan 1 964 375 [[km²]],<ref>«[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html Mexico - Geography]». ''CIA The World Factbook''. CIA.</ref> Mexico inic macuilli hueyi [[tlacatiyan]] ipan [[America]] cemantoc tlalli,<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa '''''continente''''' caxtillahtolcuepa. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''cemantoc tlalli''.</ref> noihqui inic mahtlactli huan nahui hueyi tlacatiyan itech mochi Tlalticpactli. Ica 130 millones itech chanehqueh, Mexico inic mahtlactli tlacatiyan ica chanehqueh ipan tlalticpac. Mexico tlalli in [[Tlacatiyan ic chanehqueh|ic mahtlactli once ocachi chantilo tlacatiyan]] cah, ica ocachi 126 ''millones'' tlatlaliloh chanehqueh ipan [[2020]]. Inin tlapohualli quichihua in Mexihco in [[Caxtillāntlahtōlli ītlatēcpanaliz in Tlālticpac|tlacatiyan in tlacempanahuia inic caxtillantlahtohqueh]],<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/language/spa |autor=Ethnologue |título=Spanish |fechaacceso=8 de mayo de 2015 |idioma=inglés}}</ref> no inic chicome tlacempanahuia inic [[nepapan tlahtōlmatiliztli|nepapan tlahtolmatiliztli]] in cemanahuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 |título=Summary by country |autor=Ethnologue |fechaacceso=8 de mayo de 2015 idioma=inglés}}</ref> Quipia 69 [[tecpantlahtolli]], itzalan inin; caxtillahtolli miac tlahtoah ipan mochitin tlacatiyan, occequin tlahtolli nahuatlahtolli, yucatecatlahtolli, mixtecatlahtolli, tzeltallahtolli, tzotzillahtolli, tzapotecatlahtolli, otontlahtolli, totonacatlahtolli, mazahuatlahtolli huan no oncan macehualtlahtolli ipan mochi tlaltipactli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González, ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''.{{Spa/nhn}}</ref> In momachtia in tlacah nemi Mexico tlalli ixquichca 14 000 xihuitl yeppa axcan.<ref>[[Poblamiento de América]]</ref> In ipampa in nenayotl iizcayaliz omochihqueh in mexicatlalpan in [[America]] cemantoc tlalli, in [[Tlahco America]] huan [[huaccaixtlahuatl]]. In axcan tlahco Mexico ocatcah in tachcauh inyeyan in huehceuh mexihcatlacah, no ihuan in mayatlacah, ome hueyi altepetiliztli in [[Anahuac]]. In ixquichcauh 300 xihuitl, mochi in itlal oquichiuh ce cotoncayotl ipan in [[Virreyotl Yancuic España]], ica itecuacan in [[Altepetl Mexico]], ocatcah ce tachcauh yeliztli ipan in [[Caxtiltecatl Emperadoryotl]] in [[America]] tlalli. Quin in Caxtillan tlahtohcatiliztli, Yancuic España oquipehualtihqueh in teixnamiquiliztli itechpa in intlacaxoxouhcayo ipan [[1810]], in tein otlan ipan [[1821]]. Zatepan, ixquichcauh macuilpohualxihuitl, omochiuh miec tlahtic yaoyotl ihuan huehcahuitzyaoyotl oquipatlacqueh in mexicah mochi innemiliz. In ixquichcauh in [[macuilpohualxihuitl XX]] omochiuh hueyi tetlamahmaquiliztli izcayaliztli ica altepetlacayotl otlahtohcatih ica centetl altepetlacayotl tlacotontontli. Iteyacanaliz ce tlacatiyan, Mexico ce tlacatlahtohcayotl, atleh neltococayotl; quipiya eyi nahuatilli, in ejecutivo moihtoa [[Andrés Manuel López Obrador]]. Inin tlahtohcayotl huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, pochtecayotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. In iuhqui in [[Cemanahuac in Nececeltiyahtalizyotl Tlatecpanaliztli]], Mexico in tachcauh ahciyan [[America]] cemantoc tlalli huan inic chicuace ipan tlapanahuia inic altepeitto in [[Cemanahuac]]<ref name="WTO Tourism Highlights 2018 Edition">{{Cita revista|título=UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition World Tourism Organization|url=https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419876|idioma=inglés|doi=10.18111/9789284419029}}</ref>, inon ipal in 34 nenayotl nozo yeliztli mancan tlen in [[UNESCO]] quinixmati iuhqui in [[Tlacayotl iTlatquicayo]], iuhti inic ce in cemantoc tlalpan ihuan inic chicuace in tlalticpac. Itech in [[huēyitētlamahmaquilizzōtl|hueyitetlamahmaquilizzotl]],in ic [[ahyehyecauhqui tlahtic tlachīhualli|ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli]] (PIB ahnozo ATT) tlatectli ipan mahtlactli onnahui in Cemanahuac ihuan in mahtlactli once ic [[Anexo: Tācatiyān ic PIB|tlaaxcahuini hueliyotl tlapohtillotl]] (PPA ahnozo THT); in ic ome ipan Latinixachitlan ihuan in ic nahui in cemantoc tlalpan. In iuhqui tlanonotztli in [[ONU]] ipan [[Anexo: Tācatiyān ic tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|2018 itech tlacayotl izcayaliztli]], quipiya ce pani [[tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani]] in 0.774, tlatectli ipan in ic 74 in Cemanahuac, ohuehcapanihuih itlan [[Indonesia]], [[Turquia]], [[Chile]], [[Grecia]] ihuan [[Africa Huitztlampa]], tlanehnehuihuililo ipan 2018 oquipixtica tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani in 0.743.<ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Informe sobre Desarrollo Humano 2013 El ascenso del Sur: Progreso humano en un mundo diverso |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_ES_Complete%20REV.pdf |fechaacceso=23 de marzo de 2013}}</ref><ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Indicadores Internacionales sobre desarrollo humano - PNUD |url=http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaacceso=23 de marzo de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130427055825/http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaarchivo=27 de abril de 2013 }}</ref><ref>{{cita noticia|apellidos1=Rojas |nombre1=Laura |título=El ascenso del sur: la gran oportunidad |url=http://www.excelsior.com.mx/opinion/laura-rojas/2013/03/17/889383 |fechaacceso=25 de mayo de 2016 |editorial=Excelsior |fecha=17 de marzo de 2013}}</ref> Ma tel in tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani 0.608 tlacencahualo, quimatih tlahco.<ref>{{cita web|título=Human Development Reports|url=http://hdr.undp.org/en/composite/IHDI|editorial=United Nations Development Programme|idioma=inglés|fecha=2015|fechaacceso=16 de julio de 2018}}</ref> Mexico no ce tlapanahuia in ic nepapan immanyotl in Cemanahuac, momachilia iuhqui in caxtolli omome ce [[huēyinepapan tlācatiyān|hueyinepapan tlacatiyan]] in Tlalticpac, chantlaliah in 10-12% in [[nepapanyōlizzōtl|nepapanyolizzotl]] in Cemanahuac<ref name="SEMARNAT">{{Cita web |título=Biodiversidad de México |editorial=SEMARNAT |url=http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaacceso=7 de octubre de 2007 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20071007045210/http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaarchivo=7 de octubre de 2007 }}</ref> ihuan quimpiya ocachi 12 000 nican yollamantli.<ref>{{Cita web |url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |título=Biodiversity Theme Report |fechaacceso=15 de marzo de 2010 |autor=Conservation International (2000) |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20091227152153/http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |fechaarchivo=27 de diciembre de 2009 }}</ref> ==Tlaltocayotl== [[Image:CodexMendoza01.jpg|200px|thumb|left|[[Mendoza amoxtli]], Mexihco tlahco in Anahuac.]] Mexico ce tlahtohcayotl omoyocox ipan in [[macuilpohualxihuitl XIX]]. Ixquichca itlachihualiz iuhqui [[nahuatiliztli tlahtocayotl]], in tlacatiyan itoca ocatcah ''Mexihco Tlacetililli Tlahtohcayotl'', immanel ipan in [[Mexico Tlacetililli Tlahtohcayotl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1824|Nahuatillaliliztli 1824]] oquitocaitih iuhqui ''Mexihcatl Tlacatiyan'' ihuan ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824), ''nohuiyan''</ref>. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1857|Nahuatillaliliztli 1857]]<ref>''Constitución de la República Mexicana'' (1857), ''nohuiyān''</ref> oachcauhchiuh in tocaitl ''Mexihcatl Tlacatlahtohcayotl'', tel ipan in tlahcuilolli oquitocaitih ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1917|Nahuatillaliliztli 1917]], tlatectli tlein in achcauhtocaitl ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl'' ca. In tlacatocayotl ''mexicano'', mexihcatl caxtillantlahtolcopa, mihtoa ixquichca in europantlacah ahcihua. Oquihtoznequilihqueh in caxtiltecah in macuilpohualxihuitl XVI, in mexihcah ocatcah in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] chanehqueh ihuan intlahtol. Ipan in tlalpololiztli cequintin caxtiltecah ihuan criollomeh in ochanticqueh in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] innehhuiyan omoteneuhqueh mexihcah<ref>[[Francisco Xavier Clavijero]] ōtzintih ī''[[Historia antigua de México y de su conquista]]'' ōquitlahtoh ītechpa in ''país del Anáhuac'' (in Ānāhuac tlācatiyān) īpan inic cē āmoxtlahtōlxēxelōliztli, tēl īpan mochi yeh quitēnēhua ''territorio mexicano'' (mēxihcatlalli) ahnozo ''reino de los mexicanos'' (in mēxihcah īntlahtohcāyo) in Yancuīc Caxtillān in tlein quipiyain huehcauh mexicatlalli, īhuān nō in mayatlālli īhuān in michhuahcatlālli.</ref>. In Tlacaxoxouhcayaoyotl tepachoh onenecuilohqueh ipan in tlacatiyan no in tlacah intoca. ica in [[Plan de Yōhuallān|Plan de Yohuallan]], in tlacatiyan motenehua Mexico ihuan in chanehqueh mexicah. Mexico tlalli ce nahuatlahtolli, quihtoznequi caxtillahtolcopa ''México'', itlaltocayo altepetl itechpa huehcauh Mexico Tenochtitlan, itecuacan itech mexicah, zatepan caxtiltecah moihtoah ''Nueva España'' nozo Yancuic España ipan eyi xiuhpohualli. Ixquichca itlachihualiz in independencia Mexicopa, in tlacatiyan itoca, ''Imperio Mexicano'', zatepan Tlacatlahtocayotl Mexico, caxtillantlahtolli; República Mexicana; axcan siglo XX ocatcah Tlahtocayotl in Cepanca Mexico. Imanel xiuhpan 1824 oquitoca noyuhqui Mexico tlacatiyan ihtoa ''Nación Mexicana''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824).</ref>. {{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Uitzilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Teopixqui [[Bernardino de Sahagún]]}} ===Occe tlahtolli=== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Chollahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Cuextecatlahtolli]]: ''Labtom'' * [[Huitzollahtolli]]: ''Méxiko'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''B'onrro'' * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Méxiku'' * [[Mixtecatlahtolli]]: ''Nuuyoo'' * [[Otontlahtolli]]: ''’Monda'' * [[Pimatlahtolli]]: ''Mehigo'' * [[Pipillahtolli]]: ''Meshihku'' * [[Quicapotlahtolli]] : ''Mexiko'' {{col-2}} * [[Quilihuatlahtolli]]: ''Maay Tay Ñia’k'' * [[Seritlahtolli]]: ''Méxiico'' * [[Raramuritlahtolli]]: ''Méjiko'' * [[Totonacatlahtolli]]: ''Mejiku'' * [[Tzapotecatlahtolli]]: ''México'' * [[Tzeltallahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Tzotzillahtolli]]: ''Mejiko'' * [[Yaquitlahtolli]]: ''Mehiko'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Mejikoo'' {{col-end}} ==Huehcapatlahtoliztli== Intlah tihnequi miacquin tlacameh oncan ipan ce tlalpan axcan itech in tlalticpactli, monequi imiyaca in achtotlacatl oncan America cemantoc tlalli, onenemic ipampa ohce, nochi huatztic huan cecec. Macehualmeh zan queman oncan tihualah naman ni Mexico tlacatiyan yeceh 30,000 xiuitl. Ipan 9000 a. C., mochihua iteyolehualiz ica tlapixcayotl quemeh tlen ayohtli, etl, chilli huan huaxin ipan Teotihuahcan huan tepeyohcan ompa axan Tamaulipas tlahyocayotl. Canah in tlapixcayotl itech cintli mochiuhqui xiuhpan 5000 a. C., yecah macehualtin pehualiz hualmotlalia moihtoa Mesoamerica tlalli. Oncatca eyi hueyi onohuayan: Oasisamerica, Aridoamerica huan Mesoamerica. === Huehuehcauh tlacayotl === [[File:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ce tzontecomaolmecatl.]] Achcauh tlacameh ipan Oasisamerica catca tlalpixqueh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Casas Grandes ompa axcan Chihuahua tlahtocayotl.<ref>[https://arqueologiamexicana.mx/indice-tematico/oasisamerica Arquelogía Mexicana], Oasisamérica, 9 ome metztli in xihuitl 2019.</ref>. Tlacameh ompa Mesomerica catca tlacameh ica tlalpizqueh huan yolomatinimeh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Tres Zapotes, La Venta ompa axcan Tabasco tlahtocayotl, yehuantin in olmecah. Zanyeno ihcuac quittac intlal americatlacameh ipampa Francisco Hernández de Córdoba. Titlano Juan de Grijalva ipan 1518 xihuitl inic yehuatl ma quittaz in yancuic tlalli moihtoa Anahuac. Iixiptlahuan Moteuczoma cuacuauhpan tlachixtocqueh. Xiuhpan 1519 oahcicoh Hernán Cortes inhuan iyaoquizcahuan huan incapayohuan. Acalpan quihualhuicayah noihuan imatlequiquiz huan ohcequin itlequiquiz. In axcan Mexico tlalli oquipantlazqueh ihuan ochantiqueh nehnenqui ahamiqueh ihuan tlanechicohqueh ye 30 000 xihuitl. Achi in 9000 xihuitl y. C. omochiuh in tlatlacacihuitiliztli in tlanelhuayotl iuhqui in [[āyohtli|ayohtli]] ihuan in [[huāxin|huaxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> in tlalpan [[Teōhuahcān tlahuelmayān|Teohuahcan tlahuelmayan]] ihuan in [[Tamaulipas tepētlah|Tamaulipas tepetlah]]. In tlatlacacihuitiliztli in cintli omochiuh ahmo huehca in 5000 y. C. in tlein oquichiuh in altepetzintiliztli in [[Ānāhuac|Anahuac]]<ref>Márquez Morfín y Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref>. In [[Huāccāixachitlān|Huaccaixachitlan]] chanehqueh oquicemanqueh innenayo, manel oahcicqueh in anahuacah. Cequi catyan ocatca nemilo cemanqui ixquich in huehcauh cahuitl, iuhqui in [[Cueva de la Perra]] (12 000 y. C.)<ref>MacNeish, 1968: t. II.</ref>, [[Cueva de la Candelaria]] (8000 y. C.)<ref>Aveleyra, 1956.</ref>, [[El Conchalito]]<ref>Fujita, 2006: 82-98.</ref> ihuan in San Francisco Tepetlah oztotl, [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]]. In altepeyotl tzintiliztli ocatca ahmo huehca in 2500 xihuitl y. C. ihuan in 1500 y. C.<ref>Christian Duverger, 2007.</ref>, ica in tlachihualiztli in [[cōnchīhualiztli|conchihualiztli]] ihuan in achto millahcayotl altepemaitl<ref>López Austin īhuān López Luján, 2001.</ref>. Ipan in ''Preclásico Medio'' (m. XIV-IV y. C.) omomana in [[ōlmēcah nenayōtl|olmecah nenayotl]] in mochi in Anahuac<ref>Las fechas son de Pool, 2007: 10.</ref>. Cequi tachcauh yollohtli ocatca [[La Venta]], [[Tres Zapotes]] ihuan [[Teōpantēcuānitlān|Teopantecuanitlan]] ocatcah in tachcauh olmecatl tlateomatiyan. Zatepan in olmecah inpolihuiliz, ocempanhuetzqueh miac tlacah, oxochiyouhqueh in [[tlacomōlli miccāpetlacallōtl|tlacomolli miccapetlacallotl]] in [[Ānāhuāc Cihuātlāmpa|cihuatlampa]]<ref>Kubler, 1984: 191.</ref>, in [[paniōlmēcah nenayōtl|paniolmecah nenayotl]] in Ayollohco ihuan omochiuh in [[huēyac tlapōhualli|hueyac tlapohualli]]. Ahmo huehca in macuilpohualxihuitl II omochiuh in ''Periodo Clásico'' in Anahuac (m. II-VI/VII). In ihcuac in opanhuetzqueh [[Teotihuahcan]]<ref>Childs Rattray, 1997: 73.</ref> ihuan in miac mayatlahtohcayotl. In inic oquitecpan in pochtecayotl in tlahco Mexihco ihuan oquinmocniuhtihqueh in [[Monte Albán]] tlacah. In anahuacayotl omomana in mictlampa ixquichca in huaccaixtlahuacan iuhqui [[La Quemada]] ihuan oquipalehuih in panhuetziliztli in [[Huāccāīxtlāhuatl Āmāitl Ixachitlān|Huaccaixtlahuatl Amaitl Ixachitlan]] tlacah iuqhui in huehcauh altepetl [[Paquimeh]]. Zatepan in Teotihuahcan ihuan in mayaaltepetl inpolihuiliz, opanhuetzqueh miac teucyotl in ominamicqueh on tlalli tepacholiztli. In macuilpohualxihuitl X ihuan XII itzalan, opanhuetz [[Tōllān Xīcohcotitlan|Tollan Xicohcotitlan]], in toltecah intecuacan. In toltecayotl oquipalehuih ih panhuetziliztli in mayatlacah, in mixtecah ihuan occequintin tlacah in Anahuac. In mexihcah oquinpatcayotihqueh, yehhuantin oaltepetzintihqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] ipan [[1325]]. Ipal inin altepetl otepachohqueh in tlapanahuia inic hueyi tlahtohcayotl in Anahuac, in catleh otlalpolohqueh in caxtiltecah ipan [[1521]]. === Caxtiltecah tlalpololiztli === [[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|180px|thumb|In [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]], ipan in [[Tlaxcallān tilmahtli|Tlaxcallan tilmahtli]].]] Zatepan in [[Franciso Hernández de Córdoba]] ([[1517]])<ref>Thomas, 1993: 115-128</ref> ihuan [[Juan de Grijalva]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 15-27</ref> innehnemiliz, [[Hernán Cortés]] ihuan itlacahuan oahciqueh [[Cozumel]] ihuan in [[Tabasco]] hueyatentli, in canin [[Cintla nehcaliliztli|in mayatlacah oihcalqueh in caxtiltecah Cintlah]]<ref>Thomas, 1993: 193-210</ref>. Ne oaltepetzintih [[Santa María de la Victoria]] ihuan oquicelih [[Malintzin]], yeh ocatcah nahuatlahtolcuepani ic in huehcachanehqueh<ref>Díaz del Castillo, 2007: 145-148</ref>. In caxtiltecah oahciqueh in [[Veracruz]] hueyatentli, in canin ocalaqueh in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Oquichiuhqueh necennonotzaliztli ica cequintin tlacah ihuan oohtlatocacqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]]. In ohpan oquinpeuhqueh in mexihcah innecenonozal iuhqui in [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]]. [[Motēuczōma Xōcoyōtzin|Moteuczoma Xocoyotzin]] oquincelih yocoxcatica in caxtiltecah<ref>Sahagún, 1999: 702-703.</ref>, tel in [[tēmictīliztli īpan in Toxcatl|temictiliztli ipan in Toxcatl]] otzinti in yaoyotl ica in mexihcah<ref>Thomas, 1993: 427-438</ref>. [[Cuitlāhuac|Cuitlahuac]] [[Tēpēhualiztli Yōhualli|oquinpeuh in caxtiltecah]] ipan [[1520]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 254-262</ref>, tel yeh omic in ihcuac in [[mātlālzahuatl|hueyi cocoliztli]]. [[Cuāuhtemōc|Cuauhtemoc]], in tlacuitlapancayotl tlahtoani, ocanqueh ipan in [[13 tlachicuēyiti|13 tlachicueyiti]] [[1521]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 367-373</ref>, ihuan oquimictihqueh ipan [[1525]]<ref>Sahagún, 1999: 845-848. Se desconoce la fecha exacta de la muerte de Cuauhtémoc, así como el paradero de sus restos.</ref>. Zatepan otepantlehcoh Mexihco Tenochtitlan in caxtiltecah ocholohqueh tlalpolohqueh in tlacahuilli in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] ipan ce tlachihualli mochi in ''colonia''pan. Ica in tlalpololiztli ohuallah in cristianotiliztli ihuan in nican tlacah ahmo nenayotl. === Virreiyotl Yancuic España=== [[Īxiptli:Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|180px|[[Hernán Cortés]].]] Xiuhpan 1524, oahcicoh nican [[Virreiyotl Yancuic España]], mahtlactli huan ome teopixqueh itech pohuiah iteopixcanahuatil San Francisco. Iteopixcahua yehuantin icniuhtli Martín de Valencia catca ica caxtiltecah huan portuglatecah matel yaoquizqueh. [[Hernán Cortés]] oquiz quincelito yuhquin ixtililonimeh, noihqui mahuizohqueh tlacameh, imixpan in mexicah. Ininqueh caxtilteopixqueh huan ohcequin in ohualaqueh zanyeno ihcuac, cenca tlamatinimeh catcah. Otechihuilique nemachtilcalco. Otecuatequiqueh. Noihqui macehualtin quimpalehuiqueh ipampa teopixqueh, ce itechpahuicpa icniuhtli Bartolomé de las Casas. Ipan 1525 xihuitl, Hernán Cortés oquic caxtiltepehuani yauh quincalito in Cristóbal de Olid in oncan motocayotia ''Las Hibueras'' (axcan [[Honduras]]). quinahuatia mah quimpiloah noteuctzin [[Cuauhtemoc (tlahtoani)|Cuauhtemoc]] huan in tlahtoani [[Tlahcopan]]. Ipan ohualauh teuctli Antonio de Mendoza teyacanaquiuh noihqui inic ce Itlahtocateixiptla inic Yancuic España. Impal hueyi iteopixcatzin Mexico itoca Teoicniuhtli Juan de Zumárraga huan virrei Antonio de Mendoza, omopehuilti nican Altepetl Mexico in tepozamoxiuhcuiloloni, 1528 xihuitl. === Yaotlacaxoxouhcayotl === In '''Mexico itlacaxoxouhcayo''' ocatca ce tlahtocayotl huan tlacameh hualomochihualiztli tlapachihuitilo yaotilizca, in tlen otlan in caxtillantepacholiztli ipan in [[Yancuic España]] tlalli. In yaoyotl ipampa in Mexico tlalli oman ixquichca in [[Dolores Hidalgo]], in [[16 metztli septiembre]] [[1810]], zan in ocalac [[Ejército Trigarante]] ipan in [[Altepetl Mexico]] in [[27 metztli septiembre]] [[1821]]. Yohuac ipan [[Tlachiucnāuhti 15|Tlachiucnauhti 15]], [[1810]] {{6conejo}} xihuitl, ompeuh Mexihco [[Mēxihcatl Tlācaxoxouhcāyōtl|hueyi Temaquixtilizyaoyotl]], ihcuac [[teōpixqui|teopixqui]] [[Miguel Hidalgo|Miguel Hidalgo y Costilla]] maltepetlalia in oncan teocalpan motocayotia [[Dolores Hidalgo, Cueyatlālco|Dolores]], [[Cueyatlālco|Cueyatlalco]]. In caxtiltecah zanno ihcuac quitlaliah teuctli in itoca [[Francisco Xavier Venegas]] iuhquin [[ōntlahtoāni|ontlahtoani]] nican [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]]. [[Tlachiucnāuhti 27|Tlachiucnauhti 27]], [[1821]] {{4casa}} xiuhpan, ocalacque Altepetl Mexihco [[Agustín de Iturbide]] ihuan iyaoquizcahuan. Iuh omochiuh itemaquixtiliz [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] in ihuicpa Huehueh Caxtillan, [[Europan]]co. Ica itoca Agustín Inic Ce, inin xiuhpan motlahtohcatlalia Iturbide hueyi tlahtoani in ipan ixquich Mexico nozo huehuehtlahtohcayotl in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Ipan [[1846]] {{3conejo}} xihuitl, ompehua yaoyotl in tlein [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetililli Tlahtohcayotl]] chanehqueh oquichihuilique Mexihco inic quincuicuilizque mexihcah huel cencah hueyi icecniquizaliz intlaltzin. Inic yaoyopan quicuicuilique Mexihco in axcan tiquixmauhtih iuhquin [[California]], [[Nevada]], [[Utah]], [[Colorado]], [[Yancuīc Mēxihco|Yancuic Mexihco]], [[Texas]], [[Arizona]] ihuan occe tlahtohcayotl. Quipalehuique in iquizcan, omicque inin yaoyopan in iximachoh iuhquin (Tiyacauhque Iconehuantzin Chapoltepec). Otlan in yaoyotl ipan [[1848]] {{5ped}} xihuitl. Ipan [[Tlamācuīlti 5|Tlamacuilti 5]], [[1862]] {{6conejo}} xihuitl, mexihcatl yaoquizque ihuan yaoquizcayacanqui in itoca texacatl [[Ignacio Zaragoza]], quimpeuhqueh [[Francia|franciatlacah]] in oncan itauhcayo motocayotia (Inecaliliz in Cuetlaxcoapan) ipan yaocaltepepan Loreto ihuan Guadalupe ica nahuamacehualtin zacapoaxtlah ihuan xochipolcah. Zatepan, ipan [[1864]] {{8ped}} xihuitl, nican pehua Mexihco Tenochtitlan intlahtohcayopan austriatlacah hueyi tlahtoani [[Ferdinand Maximilian]] ihuan hueyi cihuatlahtoani [[Carlota Amalia]]. Nican opeuh, in ipan [[Tlamahtlāccēti 20|Tlamahtlacceti 20]], [[1910]] {{2conejo}} xihuitl huey yaoyotl ihtic Mexihco motocayotia "[[Mēxihcatl Icnīuhyāōyōtl|Mexihcatl Icniuhyaoyotl]]", in iuh omaltepetlalli [[Francisco I. Madero]]. Inin xiuhpan [[1942]] {{8conejo}}, Mexihco tecentilli "Los Aliados" ipan [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme|Iyaoyo in Cemanahuac Inic Ome]] ica itlanapololiz inic [[Ehēcayāōquizcani 220|Ehecayaoquizcani 220]]. Ipan [[1 chicuace metztli]], [[2000]]{{13caña}} xihuitl, [[Vicente Fox]] tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido Acción Nacional|PAN]], yehhuatl oquipeuh imexihcatetenahuatoh, in aquin inic ce [[Tlahtocātēīxiptla|Tlahtocateixiptla]] quimauhtili, mexihcah quitenauhque [[Ernesto Zedillo]] iuhquin yancuic hueyi tlahtocauh Mexihco ihic occequintin mecatlacayotl; PAN huetzicoh in cemitquimatiliztli ipampa 70 xihuitl itepacholiz PRI. [[Felipe Calderón]] oquipeuh mexihcatetenahuatoh ocaqui mohuetehuaque, ixachi patio ihuan ocachi tzacualtoc ompa Mexihco, oquipix in PAN occequintin oquipeuh ipan iocohuetziqui [[Andrés Manuel López Obrador]], tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido de la Revolución Democrática|PRD]]. Felipe Calderón cah achcauh Tlahtohcateixiptlani ihuicpa [[Tlamahtlācōnti 1|Tlamahtlaconti 1]], [[2006]] {{7conejo}} xihuitl. In Xiuhpan 2009, ce cocoxcayotl [[Huēyicocoliztli influenza A H1N1 xiuhpan 2009|Influenza hueycocoliztli]] mochihua [[Mēxihco|Mexihco]] ihuan [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetililli Tlahtohcayotl]]. In [[2009 Influenza huēyicocoliztli|Influenza hueycocoliztli]] moaci [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl|Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]] ihuan [[Caxtillān|Caxtillan]]. Cateh 22 micqueh. Ipan 6:00 hrs in [[Aeroméxico]] tepoztototl Boeing 777 otlaltih ipan in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] ica 148 mexihcah hualmocuepayah [[China]] (achtopa [[Hong Kong]] ihuan [[Pequin]]) ipampa yehhuantin ocatcah tzacualo ipan ahmo cualli yoliztli iuhcayotl ipan China. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Norte = {{USA/nhn}} | Noreste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = Mexico | Este = [[Caribe hueyatl]] / {{CUB/nhn}} | Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sur = [[Pacífico ailhuicatl]] | Sureste = {{GTM/nhn}} / {{BLZ/nhn}} }} [[File:Mexico relief location map.jpg|thumb|right|300px|Mexico tlalmachiyotl ipan tlalticpac.]] Mexico tlatectli cah ipan huitztlampan itech [[America]] cemantoc tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], in noyuhquin canahpa tlapcopa Atlantico ailhuicatl huan Caribe hueyatl. In tlacatiyan quipiya 2.780.400 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noyuhquin quipiya 11,122 km² itech hueyatenco. Mexico quipia in [[California ayollohco]] ompa icalaquitlampa, noihqui in [[Mexico ayollohco]] ihuan in [[Caribe hueyatl]] ompa icalaquitlampa. In tlacatiyan itlaixpayo 1 964 375 km²<ref>INEGI (2010): "[http://mapserver.inegi.gob.mx/geografia/espanol/datosgeogra/extterri/frontera.cfm?c=154 Superficie Continental e Insular del Territorio Nacional"], consultada el 10 de mayo de 2010.</ref>. Mexico onca oc yeh 3 200 km in huitlatzticayotl huehca catyan itzalan. In cemantoc tlalli itlaixpayo 1 959 248 km² ihuan in tlalhuactli itlaixpayo 5 127 km². Ianahua quipia 11,122 km. In tlaixpayotl iiuhcayo huel tepeyoh ihuan quimpiya miac tletepetl. In tlalpan mani in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ihuan in [[Nāntepētlah Cihuātlāmpa|Nantepetlah Cihuatlampa]], in catleh maniliztli in [[Teyoh Tepētlah|Teyoh Tepetlah]]. In Nantepetlah Cihuatlampa tlami ipan Nayarit, cetiya ica in [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]]. Ompa itloc in Tepapaquiltiliztli hueyatentli, mani in [[Nāntepētlah Huitztlāmpa|Nantepetlah Huitztlampa]]. In [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]] nalquiza in tlalli in cihuatlampa in tlapcopahuic, ixquichcapa cetiya in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ipan in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]] (3395 msnm). In Yancuictletepeyolloc, ica hueyi tletepetlayiliztli, tlatectli in tlapanahuia inic huehcapan tepetl Mexihco: in [[Cītlaltepētl|Citlaltepetl]] (5610 m), in [[Popōcatepētl|Popocatepetl]] (5462 m) in [[Iztāccihuātl|Iztaccihuatl]] (5268 m), in [[Chiucnāuhtēcatl|Chiucnauhtecatl]] (4690 m), in [[Mātlālcuēyeh (tletepētl)|Matlalcueyeh]] (4461 m) ihuan in [[Cōlimān cepayauhyoh|Coliman cepayauhyoh]] (4340 m). ipan inin tlalmatiliztli ihueyaltepeuh omochihua in [[Paricutín]] ihualpanhuetziliz, in tlapanahuia inic yancuic tletepetl in cemanahuac. In maniliztli in huitztlantlapcopa in Nantepetlah Tlapcopa motenehua [[Huāxyacac Nāntepētlah|Huaxyacac Nantepetlah]], tlami ica in Nantepetlah Huitztlampa in [[Tēcuāntēpec istmo|Tecuantepec istmo]]. In talpcopa iz mani in [[Tlahco Chiyapan Huehcapan Īxmaniliztli|Tlahco Chiyapan Huehcapan Ixmaniliztli]] ihuan in [[Chiyāpan Nāntepētlah|Chiyapan Nantepetlah]], in tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tacaná tletepētl|Tacaná tletepetl]] (4117 m). In tlaliuhquiyotl huel ittaloni in [[Tlani California Tlālyacatl|Tlani California Tlalyacatl]] in mictlancihihuatlampa, iuhuan in [[Tlālyacatl Yucatán|Tlalyacatl Yucatán]] in tlapcopa. Ipan in achto mani in [[Tlani California Tepētlah|Tlani California Tepetlah]] no motenehua [[San Francisco Tepētlah|San Francisco Tepetlah]] ahnozo [[Giganta Tepētlah|Giganta Tepetlah]]. In tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tres Vírgenes Tletepētl|Tres Vírgenes Tletepetl]] (2504 m) In Tlalyacatl Yucatán, ce ixmaniliztli in mochihua in tenextetl. In Nantepetlah Tlapcopa, in Cihuatlampa ihuan in Yancuictletepeyollotl itzalan, motlalia in [[Mēxihcatl Huehcapan Īxmaniliztli|Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli]], tlein tepetlah iuhqui in Zacatecapan ihuan in San Luis coccanquixtia. In mictlampa quipanahuia in itech huaccayatl ihuan huehcatlan in huitztlampa. In ipan tlatectli in [[Chihuahuac huāccāīxtlāhuatl|Chihuahuac huaccaixtlahuatl]] ihuan in [[Zacatēcapan tlahcohuāccāīxtlāhuatl|Zacatecapan tlahcohuaccaixtlahuatl]]. In huitztlampa in tepetlah tlatectli in [[Bajío]] tlazohtlalli ihuan miac tlahuelmayan cecec no tlanaliuhtoc, iuhqui in [[Michhuah Huehcapan Īxmaniliztli|Michhuah Huehcapan Ixmaniliztli]], in [[Tōllohcān Tlahuelmayān|Tollohcan Tlahuelmayan]], in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] ihuan in [[Cuetlaxcōāpan-Tlaxcallān Tlahuelmayān|Cuetlaxcoapan-Tlaxcallan Tlahuelmayan]]. Inin huitztlampa centlacopan motlaliah achi mochintin in Mexihco chanehqueh. In Yancuictletepeyollotl ihuan in Nantepetlah Cihuatlampa itzalan tlatectli in [[Balsas Tlālcalaquiliztli|Balsas Tlalcalaquiliztli]] ihuan in Michhuahcan, Xalixco, ihuan Guerrero totoncapan. In tlapcopa icapma in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]], tlatectli in [[Huāxyacac Tlahco Tepētzalan|Huaxyacac Tlahco Tepetzalan]] quitzacuah tepetl ohuitica, in catleh ohuihtichihua in calaquiliztli ihuan in ''comunicaciones''. Miac tlalhuactli tlatectli ipan in tlallotl hueyatl, iuhqui in in [[Revillagigedo miactlālhuāctli|Revillagigedo miactlalhuactli]] ([[Socorro tlālhuāctli|Socorro]], [[Calrión tlālhuāctli|Clarión]], [[San Benedicto tlālhuāctli|San Benedicto]] ihuan [[Roca Partida tlālhuāctli|Roca Partida tlalhuactli]] ihuan in [[Marías tlālhuāctli|Marías tlalhuactli]] ipan in Tepapaquiltiliztli; in [[Guadalupe tlālhuāctli|Guadalupe]], [[Cedros tlālhuāctli|Cedros]], [[Rocas Alijos tlālhuāctli|Rocas Alijos]], [[Tiburón tlālhuāctli|Tiburón tlalhuactli]], [[Carmen tlālhuāctli|Carmen tlalhuactli]] iixpan in Tlani California tlalyacatl ihuan Sonora inhueyaten; in [[Āltepētl in Carmen|Altepetl in Carmen]], [[Cozumel tlālhuāctli|Cozumel]], [[Mujeres tlālhuāctli|Mujeres]] ihuan in [[Alacranes tapachtepāntli|Alacranes tapachtepantli]] ipan in Atlántico. Mochi quipohua 5127 km² in tlaixpayotl. ===Tepeliztli=== [[File:Orizaba 18,500 feet.JPG|miniatura|izquierda|[[Citlaltepec]] ipan Veracruz.]] In tepeliztli ocachi hueyic ipan Mexico quitoznequi [[Citlaltepec]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Eje Neovolcánico transversal'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Mexico. Occequin tepetl cateh [[Popocatepetl]] (5500 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Iztaccihuatl]] (5215 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Xinantecatl]] (4645 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl, in tepetl [[Matlacueyeh]] (4420 m s. n. m.) ipan Tlaxcallan huan Puebla, in Nevado de Colima (4260 m s. n. m.) ipan Xalixco huan Coliman, in Cofre de Perote (4282 m s. n. m.) ipan Veracruz huan in tepetl Potosí (3713 m s. n. m.) ipan Yancuic León. In Sierra Madre Oriental ca ompa Mexico Iquizayatlampa, in Sierra Madre Occidental (3776 m s. n. m.) ipan Mexico icalaquitlamapa, in tepetl Mohinora (3300 m s. n. m.) ipan huitztlampa huan in tepetl Tacaná (4092 m s. n. m.) ipan Chiyapan. ===Atiliztli=== [[Īxiptli:Canon del Sumideiro 2.jpg|220px|thumb|In Cañón del Sumidero, [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] [[Chiyapan]]]] Mexico ce tlacatiyan ica cuechahualiztli huan miac atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Bravo atoyatl, Balsas atoyatl, Panoco atoyatl, Lerma atoyatl, Ozomahtzintlan atoyatl, Grijalva atoyatl, Tamesí atoyatl, ohcequin atoyatl, noyuhquin hueyi atezcatl quemeh Chapallan atezcatl, Cuitzeo atezcatl, Patzcuaro atezcatl, Catemaco atezcatl, Yuriria atezcatl, ohcequin. In Mexico atoyatl ca ipan eyi tlacuetlayan. In Tepapaquiltiliztli tlacuetlayan in Ayollohco ihuan in ihtic tlacuetlayan. In Mexihco tlapanahuia inic anqui atoyatl in [[Bravo]] ca. Yeh in octacatia 3 304 km, ihuan quichihua in cuaxochtli ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. Occe tachcauh atoyatl in [[Ozomahtzintlan Atoyatl]] in tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, quichihua in cuaxochtli ica Cuauhtemallan; in [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] in tlacatiyan inic ome tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, inon cetiya in atl in Tabasco ixtlahuac, in mochahua in Mexihco huel coyahuac ''cuenca''; ihuan in [[Pānco ātōyātl|Panco]] in catleh in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] in itech pohui. Ipan in Tepapaquiltiliztli ahcih in [[Lerma]] ihuan [[Balsas]] atoyal, in catleh monequi in Mexihco huehcapantlalpan; in [[Sonora]], [[Fuerte]], [[Mayo]] ihuan [[Yaqui]] atoyatl quichihuia mocnelih in mictlancihuatlampa nenayotl, ihuan in [[Colorado ātōyātl|Colorado atoyatl]] in xexelhuia ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. In ihtic atoyatl ahmo ahci in hueyatl, ahmo anqui ca. Onca in [[Casas Grandes]] atoyatl [[Cihuahuac]] ihuan in [[Nazas]] ipan [[Durango]]. Achi mochintin in Mexihco atoyatl ahmo huel coyahuac ihuan achi ayac acalpapanoni. Mexihco quinpiya miac atezcatl ihuan amanalli in itlalpan. In tachcauh in [[Capallān ātezcatl|Capallan atezcatl]] [[Xālīxco|Xalixco]], ihuan ipampa in pani tlanemitiliztli hueliti huaquizquia. Occe tachcauh atezcatl in [[Pátzcuaro]], [[Zirahuén]] ihuan [[Cuitzeo]]. No ihuan, in atzaucmanaliztli tlachiuh tlachihualatezcatl, iuhqui in [[Mil islas]] [[Huāxyacac|Huaxyacac]]. === Yeyantli === Mexico iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, xeliuhca in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, cuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Mexihco tlacatiyan ica nepapan immanyotl. Ic itlaliliz in tlacatiyan tlatectli ipan ome huel ahmo neneuhqui tlaixpayotl, quitlahcotec in ''[[Trópico de Cáncer]]''. Inin tlilantloc quixeloa in tlacatiyan ipan ce totoncatlalli ihuan ce tlanaliuhtoctlalli. Yeceh in tlaixpayotl iuhcayotl ihuan in ilhuicaatl quipatlah in immanyotl in tlacatiyan. Onca Mexihco huehcapan tepetl immanyotl ahmo huehca in totoncapan. In tlein ica oc yeh immanyopatlaliztli in tlahtohcayotl [[Durango]] ca, in canin monamiqui in tlapanahuia inic tlani totoncayotl, in iuh -26&nbsp;°C, ihuan in tlapanahuia inic pani ipan in Tlani California [[huāccāīxtlāhuatl|huaccaixtlahuatl]] in canin quipanahuia in 50&nbsp;°C. In quiyauhyoh ihuan totonqui tlalli quichihua in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]] ihuan in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli]] tlani hueyatenixtlahuatl, nican in totoncayotl tlatectli in 15.6&nbsp;°C ihuan 40&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. Ce totoncapan quichihua in tlalli ipan in 614 ihuan 830 msnm itzalan, nican in nican in totoncayotl tlatectli in 16.7&nbsp;°C ihuan 21.1&nbsp;°C itzalan ipan tlachiconti. In cecec tlalli onca ixquich in 1830 msnm ixquichca in 2745 m. Ipan in tlanaliuhtoc tlanipipinimmanyotl in totoncayotl tlatectli in 10 ihuan in 20&nbsp;°C itzalan ihuan onca [[quiyahuitl]] in ahmo quipanahuia in 1000 mm in xihuitl. Ahco in 1500 m in huehcapancayotl, inin immanyotl ipampa in tlalli [[āncāyōtl|iancayo]]. Ica inin immanyotl, in cecualoliztli mochihua cece xihuitl, no in [[quiyauhcepayahuitl]] ihuan in [[cepayahuitl|cepayahuiliztli]] in catleh oc yeh mochihua in mictlampa in tlacatiyan ihuan ipan in tepetlah. Occe immanyotl mochihua ic in totonqui-pipinqui ihuan in totonqui-tlanipipini. In tlalpan ica inin immanyotl, quiyahui in xopan no mochi in xihuitl. In quiyauhyotl ahci in tlapohualoni in 1500 mm, ihuan onca tlahco totoncayotl in 24 ihuan 26&nbsp;°C itzalan. In tlalli ica inin immanyotl tlatectli ipan in hueyatenixtlahuatl in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]], in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli Ilhuicaatl]], in [[Istmo Tēcuāntepēc|Istmo Tecuantepec]], in mictlampa [[Chiyapan]] ihuan in [[Tlālyacatl Yucatān|Tlalyacatl Yucatán]]. In huacca''trópico''pan onca in achtopa immanyotl. Motlalia in tepetlalpan in Nantepetlah Tlapcopa ihuan Cihuatlampa, in Atoyayotl in [[Ātōyātl Balsas|Atoyatl Balsas]] ihuan in [[Pāpalōāpan|Papaloapan]], iuh ipan cequi tlalli in Tecuantepec, in Tlalyacatl Yucatán ihuan in tlahtohcayotl Chiyapan. In huacca''trópico'' in tlapanahuia inic cemantoc ohuih totonqui immanyotl in Mexihco. In tlanaliuhtoctlalli in canin in quiyahuitl ahmo quipanahuia in 350 mm. In xihuitl tlahco totoncayotl tlatectli in 15 ihuan 25&nbsp;°C itzalan, ihuan quiyahuitl tlapohualoni huel yolcuecuepqui. Achi mochi in mexihcatlalpan in tlatectli in mictlampa in ''Trópico de Cáncer'', onca inin iuhquiyotl. In xopantlah mani in tlamacuilti ihuan tlamahtlacti meztli itzalan. In tlahco quiyahui ipan 70 ilhuitl xiuhpan. Yeceh, onca ahtle quiyahuitl in achi mochi in tlalli, ipampa in tepetl quitzacuah in Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli quinmixcahualtiah. In tlanaliuhtoctlalpan in huehcapan ixmaniliztli, in tlahco quiyahuitl 635 mm cece xihuitl. In tlapanahuia inic cecec tlalli in huehcapan tepetl, onca 460 mm. Inic ipan in mictlampa in huehcapan ixmaniliztli tlahcohuaccaixtlahuatl onca 254 mm cecexihuitl. Onca tlalli ica 1000 mm ixquichca 3000 mm. In tlacatiyan tlahco totoncayotl cequi 19&nbsp;°C ca. Yeceh, in huehcauh tlahco in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] mani ipan in meztli tlacenti ihuan tlachiconti. In ipan [[Āltepētl Juárez|Altepetl Juárez]], [[Mēxihcali|Mexihcali]], [[San Luis Potosí]], [[Hermosillo]], [[Torreón]], [[Saltillo]] ihuan [[Monterrey]] onca huel pani ihuan huel tlani totoncayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yolimmanyotl ipan Mexihco''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Selva Lacandona.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamasopo7.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:IslaContoy-PeterMaas.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Mulege oasis.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Quiyauhcuautlah]]<br />[[Lacandonquiyauhcuautlah]], [[Chiyapan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlaizhuatepēuhcuauhtlah|Tlaizhuatepeuhcuauhtlah]]<br />[[Tamasopo]], [[San Luis Potosí]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuechāhuac quiyauhcuautlah|Cuechahuac quiyauhcuautlah]]<br />[[Tlālhuāctli Contoy|Tlalhuactli Contoy]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl āmāitl|Huaccaixtlahuatl amaitl]]<br />[[Mulegé, Tlani California Huitztlāmpa|Mulegé]], [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Paisaje con nieve.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Oaxaca regiones sierra sur.png|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Sierra Madre.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Llanos de Apan.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtlah mictlāmpa|Cuauhtlah mictlampa]]<br />[[Juárez Tepētlah Tlani California|Sierra de Juárez]], [[Tlani California]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlani''tropical'' cuauhtlah]]<br />[[Miyāhuatlān|Miyahuatlan]], [[Huāxyacac|Huaxyacac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlanaliuhtoc cuahutlah]]<br />[[Ocoyacac]], [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco|Tlahtohcayotl Mexihco]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Tlanicuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Apan]], [[Hidalgo]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Arroyo de Michoacán.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:México - Sian Ka'an, Mangles.JPG|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Dunas samalayuca.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Baja California Desert.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Cuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Cuitzeo]], [[Michhuahcān|Michhuahcan]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Mangletlah]]<br />[[Sian Ka'an]], [[Quintana Roo]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Xaltepehuaccaixtlahuatl]]<br />[[Xālmalāyohcān|Xalmalayohcan]], [[Chihuahuac]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Ahmo quiyahuitl huaccaixtlahuatl]]<br />[[Cataviña]], [[Tlani California]] |- |} </div> === Yoliztli === Mexico ce ipan 12 hueyinepapan tlacatiyan in cemanahuac. Ica ahzo quen 200 000 ahmo neneuhqui yollamantli. Mexihco chantih in 10- 12% in cemanahuac nepapanyolilizzotl<ref name="SEMARNAT"/>. Mexihco tlatectli ipan inic ce ipal in [[tlālneloanih|tlalneloanih]] ica 733 yollamantli, inic ome ipal in [[chīchīhualehqueh|chichihualehqueh]] ica 448 yollamantli, inic nahui ipal in [[necocnemini]] ica 290 yollamantli ihuan inic nahui ipal in [[tlanelhuayōtl|tlanelhuayotl]] ica cequi 26 000 yollamantli<ref>{{Citeweb|title=Biodiversidad en México|editorial=CONEVYT|url=http://oregon.conevyt.org.mx/actividades/diversidad/lectura_biodiversidad.htm|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. Mexihco inic ome ipal in ''ecosistemas'' ihuan in inic nahui ipal in yollamanpohualli<ref name="SNIB"/>. Achi 2500 yollamantin quintzacuilihcah in mexihcatl nahuatilli<ref name="SNIB">{{Citeweb|title=Sistema Nacional sobre la Biodiversidad en México|editorial=CONABIO|url=http://www.conabio.gob.mx/institucion/snib/doctos/acerca.html|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. In mexihcatl tepacholiztli oquichiuh in Sistema Nacional de Información acerca de la Biodiversidad (Tlacatiyan Temachiztiliztli Sistema itech in Nepapanyolilizzotl), in catleh momachtia ihuan quipalehuia in ''ecosistemas'' cualli tlanemitiliztli. Cequi 170 000 km² itztiuh iuhqui "Áreas Naturales Protegidas" (Tlatzacuililli Yeliztli Tlaixpayotl). Mopohuah 34 ''yolilizolololli tlapiyalli'', 64 ''tlacatiyan chinancalli'', 4 ''tlacatiyan yeliztlachihualli'', 26 ''in tequitzacuiliahzqueh in tlanelhuayotl ihuan in yolcam''eh, 4 ''in tequitzacuiliahzqueh in yeliztli'' ihuan 17 ''yolilizcalli''<ref name="SEMARNAT"/>. Nican Mexico quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]], [[mizquitl]], [[ocotl]], [[ahuatl]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Poinsettia 2.jpg|[[cuetlaxochitl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]] </gallery> No xiquitta Mexico quipia totomeh quemeh [[quecholtototl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[quetzaltototl]], noyuhqui quipiya miequin yolcameh, in chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[tlacaxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[cuatochtli]], [[zacatochin]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:Cougar.jpg|[[miztli]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Manatee with calf.PD.jpg|[[tlacamichin]] Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== Mexico tlalli quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in [[Altepetl Mexico]], tlahtocac tequitini in tlacatzin [[Andrés Manuel López Obrador]] in hueyi tetlanahuatiani quihtoznequi ipan Mexico ce [[tlahtocatlahtoani]]. ===Mexico ixeliuhca=== In Mexico quipia 32 tlahtocayotl. <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Mexico ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Mexico with state borders (numbered).svg|center|600px]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |'''Tlahtocayotl in Cepanca Mexico''' | align="right" |'''103 088 000''' | align="right" |'''1 959 248''' | align="center"|'''[[Altepetl Mexico]]''' |- |1. [[Aguascalientes]] | align="right"| 1 051 000 | align="right"| 5 625 | align="center"| [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] |-bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Baja California]] | align="right" | 2 842 000 | align="right" | 71 546 | align="center"| [[Mexicali]] |- |3. [[Baja California Sur]] | align="right" | 517 000 | align="right" | 73 943 | align="center"| [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |-bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Campeche]] | align="right" | 751 000 | align="right" | 57 727 | align="center"| [[Campeche, Campeche|Campeche]] |- |5. [[Chiyapan]] | align="right" | 4 256 000 | align="right" | 73 681 | align="center"| [[Tochtlan Gutiérrez]] |-bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Chihuahua]] | align="right" | 3 238 000 | align="right" | 247 487 | align="center"| [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]] |- |7. [[Coahuillan]] | align="right" | 2 475 000 | align="right" | 151 445 | align="center"| [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] |-bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Coliman]] | align="right" | 562 000 | align="right" | 5 627 | align="center"| [[Coliman, Coliman|Coliman]] |- |9. [[Durango (tlahtocayotl)|Durango]] | align="right" | 1 489 000 | align="right" | 123 367 | align="center"| [[Durango, Durango|Durango]] |-bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Guanajuato]] | align="right" | 4 893 000 | align="right" | 30 621 | align="center"| [[Pachtitlan]] |- |11. [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] | align="right" | 3 116 000 | align="right" | 63 618 | align="center"| [[Chilpantzinco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Hidalgo (tlahtocayotl)|Hidalgo]] | align="right" | 2 334 000 | align="right" | 20 856 | align="center"| [[Pachyohcan]] |- |13. [[Xalixco]] | align="right" | 6 652 000 | align="right" | 78 630 | align="center"| [[Atemaxac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] | align="right" | 14 161 000 | align="right" | 22 333 | align="center"| [[Tollohcan]] |- |15. [[Michhuahcan]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 58 667 | align="center"| [[Morelia]] |-bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Morelos]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 4 892 | align="center"| [[Cuauhnahuac]] |- |17. [[Nayarit]] | align="right" | 943 000 | align="right" | 27 862 | align="center"| [[Tepic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |18. [[Yancuic León]] | align="right" | 4 164 000 | align="right" | 64 203 | align="center"| [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] |- |19. [[Huaxyacac]] | align="right" | 3 522 000 | align="right" | 93 343 | align="center"| [[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] |-bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Puebla]] | align="right" | 5 391 000 | align="right" | 34 251 | align="center"| [[Cuetlaxcoapan]] |- |21. [[Querétaro]] | align="right" | 1 593 000 | align="right" | 11 658 | align="center"| [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |-bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Quintana Roo]] | align="right" | 1 134 000 | align="right" | 42 535 | align="center"| [[Chetumal]] |- |23. [[San Luis Potosí]] | align="right" | 2 412 000 | align="right" | 61 165 | align="center"| [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |-bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Sinaloa]] | align="right" | 2 610 000 | align="right" | 57 331 | align="center"| [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]] |- |25. [[Sonora]] | align="right" | 2 384 000 | align="right" | 179 516 | align="center"| [[Pitic]] |-bgcolor="#f0f0f0" |26. [[Tabasco]] | align="right" | 2 013 000 | align="right" | 24 747 | align="center"| [[Cualnezcaltepec]] |- |27. [[Tamaulipas]] | align="right" | 3 020 000 | align="right" | 80 148 | align="center"| [[Altepetl Victoria]] |-bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Tlaxcallan]] | align="right" | 1 061 000 | align="right" | 3 997 | align="center"| [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] |- |29. [[Veracruz]] | align="right" | 7 081 000 | align="right" | 71 856 | align="center"| [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |-bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Yucatan]] | align="right" | 1 803 000 | align="right" | 39 671 | align="center"| [[Mérida, Yucatan|Mérida]] |- |31. [[Zacatecah (tlahtocayotl)|Zacatecah]] | align="right" | 1 357 000 | align="right" | 75 416 | align="center"| [[Zacatecah, Zacatecah|Zacatecah]] |-bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Altepetl Mexico]] | align="right" | 8 670 000 | align="right" |1 484 | align="center"| |}</div> == Tequitiliztli == {| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" ! colspan="2" | Tlanamacnetitlaniztli ! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli |- ! Tlacatiyan ! 100% ! Tlacatiyan ! 100% |- | {{USA/nhn}} | 14,5% | {{USA/nhn}} | 17,7% |- | {{CAN/nhn}} | 12,2% | {{CHN/nhn}} | 11,1% |- | {{BRA/nhn}} | 9,7% | {{JPN/nhn}} | 6,2% |- | {{COL/nhn}} | 6,7% | {{KOR/nhn}} | 5,1% |- | {{DEU/nhn}} | 6,0% | {{CAN/nhn}} | 4,9% |- | Occequin | 33,1% | Occequin | 40,0% |- |} Mexico ce tlacatiyan ipan America cemantoc tlalli ica itequiyo itech ''Tratado de libre comercio'' temocpan ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] huan [[Canada]], noyuhqui ica [[Brasil]], [[Uruguay]] huan [[Paraguay]] icampa inahuatil motenehua [[MERCOSUR]]. Mexico tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan mictlampa, noihqui inic ome tequipanolli piya ce hueyic acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Chalchiuhcuecan]], [[Tochpan]], [[Acapolco]], [[Mazatlan]], [[Tampico]], [[Manzanillo]], [[Salina Cruz]], [[Coatzacoalco]] huan [[Ensenada]]. ===Tlapixcayotl=== Occequin mexicah tequipanoa tlalpixcayotl itechpahuicpa [[acintli]], [[ahuacatl]], [[cintli]], [[matzahtli]], [[nohpalli]], [[tlauhtli]], [[xalxocotl]], [[xocomecatl]], [[zacacintli]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli nozo oztoyotl ipampa tlaquixtilli iztac teocuitlatl, chiltic tepoztli, tliltepoztli, amochitl, temetztli huan coztic teocuitlatl. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Mexico, in tlacatiyan quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Cancún]], [[Los Cabos]], [[Puerto Vallarta]], [[Acapolco]], [[Cuauhtolco]], [[Tulum]], [[Cozumel]], [[Rosarito]], [[Mazatlan]], [[Puerto Peñasco]], [[Guaymas]], [[Cozcatlan]], [[Iztapan]], [[Zihuatanejo]], [[Tampico]], [[Chalchiuhcuecan]], [[Sabancuy]] ohcequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== Mexico tlalli quipia ce hueyiohtli matlatl itech 366 095 kilómetros, xiuhpan 2008, quipiya 56 ehcaquixohuahyan ipan mochi tlacatiyan, Altepetl Mexico quipiya [[Aeropuerto Internacional Benito Juárez]] ocachi tenyoh ihuan ocachi ohtianimeh. ==Chanehmatiliztli== Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 65 millones cihuameh ca (51.2%) huan 61 millones tlacameh cah (48.8%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Mexico |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Sobrevuelos CDMX IMG 5982 (39488832615).jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Mexico]]<br />[[File:CerrodeLasilla.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Monterrey (nhn)|Monterrey]]<br />[[File:Guadalajara panorámica Puerta de Hierro 2022 3.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Atemaxac]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Tollohcan]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tijuana]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Mexico|Altepetl Mexico]] ||align=left| [[Altepetl Mexico]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] huan [[Hidalgo]] ||align=right| 21 804 515|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Mérida|Mérida]] ||align=left| [[Yucatan]] ||align=right| 1 316 088 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Montterrey|Monterrey]] ||align=left| [[Yancuic León]] ||align=right| 5 341 171 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]]||align=left| [[Xalixco]] ||align=right| 5 268 642 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuetlaxcoapan|Cuetlaxcoapan]] ||align=left|[[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]]||align=right| 3 199 530 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Tollohcan|Tollohcan]] ||align=left| [[Tlahtocayotl Mexico]] ||align=right| 2 353 924 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Tijuana|Tijuana]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 2 157 853 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl León|León]] ||align=left| [[Guanajuato]] ||align=right| 2 139 484 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl Tlachco|Tlachco]] ||align=left| [[Querétaro]] ||align=right| 1 594 212 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Altepetl Juárez]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 1 512 450 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl La Laguna|La Laguna]] ||align=left| [[Coahuillan]] huan [[Durango]] ||align=right| 1 434 283 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ===Tlacanemitiliztli=== Mexicah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Mexico xiuhpan 2020.<ref>[https://es.statista.com/estadisticas/1190260/poblacion-extranjera-de-mexico-por-nacionalidad/ Estadistícas] Población extranjera en México por nacionalidad 2020, 2 metztli mayo, 2022. {{Spa (nhn)}}</ref> {{col-begin}} {{col-2}} * {{USA/nhn}} ica 36.255.589 mexicah * {{CAN/nhn}} ica 96.055 mexicah * {{ESP/nhn}} ica 53.811 mexicah * {{BRA/nhn}} ica 21.853 mexicah * {{GTM/nhn}} ica 15.012 mexicah * {{DEU/nhn}} ica 13.247 mexicah * {{UK/nhn}} ica 11.800 mexicah * {{CHL/nhn}} ica 10.380 mexicah * {{BOL/nhn}} ica 8.655 mexicah * {{ARG/nhn}} ica 7.239 mexicah {{col-2}} * {{USAf}} 797.266 tlahtohcayotecah * {{GTMf}} 56.810 cuauhtemaltecah * {{VENf}} 52.948 venezoltecah * {{COLf}} 36.234 colombiatecah * {{HNDf}} 35.361 hondureñotecah * {{CUBf}} 25.976 cubanotecah * {{ESPf}} 20.763 españoltecah * {{SLVf}} 19.736 salvadortecah * {{ARGf}} 18.693 argentintecah * {{CANf}} 12.439 canadatecah {{col-end}} ===Paccayeliztli=== Mexico quipia cualli paccayeliztli, ohcequin cocoxcalli pahtia miaquin cocoxqueh. Ipan Mexico ca ''Instituto Mexicano del Seguro Social''. ===Neltococayotl=== {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" |colspan=2 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Neltococayotl ipan Mexihco'''<sup>1</sup> |- ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococayotl ! style="background:#efefef;" align=center | Neltococa |- |[[Catolicismo Romano]] |align=right|74.612.373 |- |[[Protestantismo]] ihuan [[Evangelismo]]<br /> <small>Históricas</small> <br /><small>[[Pentecostalismo|Pentecostales]]</small> <br /><small>[[In Cemānāhuac Ītlahuīl|In Cemanahuac Itlahuil]]</small> <br /><small>Occequintin</small> |align=right|4,408,159<br /> <small>599.875</small> <br /><small>1.373.383</small> <br /><small>69.254</small> <br /><small>2.365.647</small> |- |Bíblicas no evangélicas<br /> <small>[[Adventismo|Adventistas]]</small> <br /><small>[[Iglesia de Jesucristo de los Santos de los Últimos Días|Mormones]]</small> <br /><small>[[Tēmelāhuanimeh Jehová|Temelahuanimeh Jehová]] </small> |align=right|1,751,910<br /> <small>488.945</small> <br /><small>205.229</small> <br /><small>1.057.736</small> |- |[[Judaísmo]] |align=right|45.260 |- |[[Aocmo Neltococayōtl|Aocmo Neltococayotl]] |align=right|2.982.929 |- |[[Islamismo]] |align=right|5,874 |- |No especificada |align=right|732.630 |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=left|<small><sup>1</sup>Sólo contempla la población mayor de cinco años,<br /> que en el año 2000 sumaba 84.794.454</small> |- |colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=center|<small>Fuente: INEGI (2000)</small> [http://www.inegi.gob.mx/est/librerias/tabulados.asp?tabulado=tab_re01b&c=738] |- |} [[File:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|right|180px|[[Tonantzin Guadalupe]].]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc macehualtin neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl, atzintli, ilhuicatl, tepetl, tlalli, ehcatl, in metztli huan tonatih motenehua huehuecauh teotetl itech ohcequin. Huehueteotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[España Atlacayotl]]) ipampa judiotlacameh nozo ''marranos''. Ihcuac caxtiltecah ompehua mah cristiania canah macahualtzin zan motlamati catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl ipan yancuic tlalli ocholoc Caxtillan, matel in teopixqueh tlamacazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan inglaterratlalnetoqui ipan Reino Unido huan Alemania. Ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. Ipan macehualneltococayotl, mexica tlalneltoca ipan tlacameh ica teteo, quemeh [[Jesús Malverde]], xeliuhca itzalan santomeh huan teomeh. Axcan Mexico quipia miacquin tlaneltoqueh ipan [[cristianoyotl]], mochintin catolicotlacameh, noyuhqui ohcequin neltococayotl [[judioyotl]], ce calpolli ocachi hueyic ipan America Huitztlampa, mochintin azquenzitlacameh huan occequin sefarditlacameh nozo mizrahitlacameh, noyuhqui islamyotl ce neltococayotl ompa Mexico tlalli huan ahmo neltococayotl quihtoznequi ''ateos'' nozo ahmo teotlalnetoqueh. ===Tlahtolli=== {{main|Tlahtolli ipan Mexihco}} In ahmo cah nahuatillahtolli Mexihco. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 97% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtoltin tel, piya mochintin macehuallahtoltin motlahtoa Mexihco, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/derechos/vigencia/2006_ley_general_derechos_linguisticos_pueblos_indigenas.pdf|title=Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref>. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtoltin- tlacatiyan tlahtoltin. Inin piya mochintin Ixachitecah tlahtoltin tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin Mexihco. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Quicaputlahtōlli|Quicaputlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, <ref>{{citeweb|url=http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=291|title=Kikapúes - Kikaapoa īhuīcpa CDI.|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> no in Cuauhtemaltecah Ixachitecah tlacah.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=1378|title=Cuauhtēmallān īhuān [[Chiyapan]] tlahtōltin īhuīcpa CDI|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> Mexihco icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.<br /> In tlahtolli motlahtoa ipan Mexihco cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] ihuan occequintin. Occequintin [[Europan|Europanecah]] tlahtolli [[Veneziatlahtolli]], [[Tlani teutontlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Galiciatlahtolli]] ihuan [[Rumaniatlahtolli]]. ==Tlamachtiliztli== [[File:CU-Mexico-biblioteca-2.jpg|thumb|left|220px|[[UNAM]].]] In tlamachtiliztli ipan Mexicoticpacpa miectin xiuhpohualli nican, aztecah ihuan mayatlacah onemachti canah ichanehhuan ica tlahtolli, tlahcuiloliztli, toltecayotl huan tlachiuhtlacayotl huan oahcico itechpahuic caxtiltecah ocuiltonoa in chanehqueh itech tlalpan ihuan itlachiuh ce huel tlahuapahuallalhuayotl ixcoyan no Mexico. Inon tlalpan axcan quipiya ce cualli nivel nemachtiliztli ipampa macehualteizcaltiliztli xocoyoxiuhpan, in ahmo tlahcuiloyotl aci xihuitl 2020 ipan 9.02 % ichanehhuan tlacempohualiztli. Nican inic ce nemachtiliztli huan inic ome nemachtiliztli zan nen ihuan mamaltica (9 xihuitl mani nemachtiliztli). In tlacatiyan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica chanehqueh. Mexico quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Instituto Politécnico Nacional'', ''Universidad Autónoma de Guadalajara'', ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad Autónoma de Chapingo'' huan ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexico Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Universidad La Salle, Universidad Iberoamericana, Universidad de las Américas, ohcequin. === Inic ce nemachtiliztli canahpa huehcauh nemachtiliztli === In [[Coconeh Chantli]] achcauhtica nemachtilli ica hueyi tepochcalli. Ce hueyic tepanahuiliztli ipampa mexihcatl macehualteizcaltiliztli in Comisión Nacional del Libros de Texto Gratuitos (Calpollotl Tlacatiyanco icopa amoxtlahcuiloliztli zan nen) otlachihualoc ipan CONALITEG tepoztlahcuilolli namaquilizhuayan icampa occequintin coconeh tlamachtilcalco. Axcan quipiya amoxtli ipan macehuallahtolcopa huan amoxtli ipampa ixpahpalcoconeh. Ipan huehca altepemaitl ihuan macehualcalpolli quipia nemachtiliztli icampa tepozmetztli motenehua Edu-Sat tlen transmite videoconferencias ihuan teleconferencias caxtillantlahtolcopa ihuan macehuallahtolcopa ipampa 3000 tlamachtilcalli ihuan 300,000 temachtianimeh ipan occe tlacatiyan. Noyuhqui inin tlansmisión satelital Edusat aci canahpa occe tlacatiyan tlanihuic America tlahcopampa huan [[Colombia]]. [[Álvaro Obregón]] oquichiuh [[Secretaría de Educación Pública]] ipan [[1922]]. Yehhuan piya nemachtiliztli Mexihco. ==Tequinemiliztli== Mexihco ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quito Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa [[UNESCO]]; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli. Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemeh [[Diego Rivera]], [[David Alfaro Siqueiros]], [[José Clemente Orozco]], [[Frida Kahlo]] occequintin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Mexihco in iteuhcayo Miguel Cabrera. Occepa xihuitl [[Alejandro Toledo]] ce tlacuiloh cenca tenyo ipan Cemanahuac ipampa itlapal huaxyacatl ixiptli. Ipan Mexihco, teonantzin [[Nantzin Juana Inés de la Cruz]] ihuan [[Juan Ruiz de Alarcón]] oamatlacuiloh amoxtli ica Caxtillantlahtolli. Ahzozan [[Octavio Paz]] oamatlacuiloh [[La piedra del Sol]] quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Ahzozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo [[Carlos Fuentes]] ahnozo in xochicuicani [[Rosario Castellanos]]. In mexihcatl calmanayotl cenca cualli cah, Ipan huehuehaltepetl quemeh olmecatoltecayotl, mayatoltecayotl, tzapotecatoltecayotl, teotihuahcatoltecayotl, mexihcatoltecayotl, occequin. In caxtillanxiuhpan in teocalli ihuan tzacualtecalco motenehua Barroco. In axcan cahuitl mexicatl calmanayotl oquitlachiuh ipampa [[Luis Barragán]] ce calmanani achcauh ipan Minimalismo. === Tonalpohualamoxtli === {| class=wikitable |+ '''Mexico itonalpohual''' |- bgcolor="#efefef" ! Tonalpihualli !! Ilhuitl |- | [[1 metztli enero]] || [[Yancuic xihuitl]] |- | [[6 metztli enero]] || [[Epifanía|Reyes Magos]] |- | [[2 metztli febrero]] || [[La candelaria]] |- | ''Semana santa'' || [[Viernes Santo]] |- | ''Semana santa'' || [[Domingo de pascua]] |- | [[1 metztli mayo]] || [[Día del trabajo]] |- | ''Mayo - junio'' || [[Pentecostés|Día de las mulas]] |- | [[15 metztli septiembre]] y [[16 de septiembre]] || [[Fiestas Patrias]] |- | [[1 metztli noviembre]] y [[2 de noviembre]] || [[Día de Muertos]] |- | [[20 metztli noviembre]] || [[Día de la Revolución Mexicana]] |- | [[12 metztli diciembre]] || [[Día de la Virgen de Guadalupe]] |- | [[24 mitztli diciembre]] y [[25 de diciembre]] || [[Navidad|Festividades navideñas]] |} === Tlaixcopinaliztli === {{main|Mēxihcatl īxiptlayōliztli}} In inic ce mexihcatl ixiptli xiuhpan 1897, itech Ingeniero Salvador Toscano otlachiuh ohtli ipan tlahuantli itechpa inin tlacatiyan cenca tlachcauh (oquicceecentlaaliaa yeh ipan xihuitl 50’s itoca itech ''Memorias de un Mexicano'' teeilnaamiquiliztli itechpahuicpa ce mexicatl, ihuan noyuhqui inic ce ahmo huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl motenehuaa Don Juan Tenorio xiuhpan 1898. In inic ce huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl catca Fatal Orgullo in xiuhpan 1916. Auh 1920 xiuhpan otlachiuhqueh inic ce peliculas icampa tlatozcatl Hollywood, California tlein otlaquiti nochi huel mexicah cineastas. In xihuitl 1930 otlachiuh in cine mach tlacaqui, cenca tenyoh in cemanahuac ipan nochi tlacatiyan caxtillantahtoltica ica peliculas iuhqui Sobre las Olas (aacueeyopan) xiuhpan 1932 nozo itechpahuic René Zacarías ihuan Raphael J. Sevilla in pelicula Alla en el Rancho Grande, xiuhpan1936. Cah hueyi mexihcah ixiptlayoliztli quemeh ''[[Amores Perros]]'' auh ''[[Y Tu Mamá También]]'' auh huehueh quemeh ''[[Ahí Está El Detalle]]''. Hueyi mexihcah ixiptlayotiani iuhquin [[Alfonso Cuarón]] ipan ''[[Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]]''. ===Tlacualiztli=== [[File:CornmealProducts.jpg|thumb|200px|Cintlacualiztli.]] Mexico quipia ce hueyi tlacualiztli moihtoa ic Patrimonio Cultural de la Humanidad ipan UNESCO, Nican ce tequichihualiztli itech cintli, chilli huan nohpalitl, tomatl, ohce xochicualli, ce hueyi tzapotecatl motenehua Abigaíl Mendoza, yehuatl itech Teotitlan ompa Huexyacac tlahtocayotl tlachihua tlemolli huan chilmolli. In tlayolli quitlaxcalia, atolli, tamalli, tlaxcalli, totopochtli huan tlaxcalpacholli. Mexico ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, in tlacualli ma [[tacualli]], [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[pozolli]], [[tzopitl]], [[chilaquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[tlemolli]], ohcequin. Nican quipia onilli ma, [[mexcalli]], [[meoctli]], [[tlapaloctli]], [[tleatl]] ohcequin. === Tonalizcayotl === === Tequichihualiztli === Miac [[tlatzotzohnaliztli]] cah inin tlacatiyan iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Hueyi [[tlacuīcaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]], occe. Ca cuicacan quemeh [[Auditorio Nacional]], [[Foro Sol]] huan [[Teatro Metropolitan]]. ==== Tlahcuiloliztli ==== [[File:Cacaxtla01.jpg|thumb|left|350px|[[Cacaxtlah]].]] Tlacuiloliztli ipan mexicah catca itech huehuehcauh cahuitl ica achto macehualtin. * [[Diego Rivera]] * [[Alejandro Toledo]] * [[David Alfaro Siqueiros]] ==== Tlatzohtzonaliztli ==== * [[Macedonio Alcalá]] * [[Máximo Ramón Ortíz]] * [[Álvaro Carrillo]] ==== Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Lucero]] * [[Yuri]] * [[Eugenia León]] * [[Alejandra Robles]] * [[Lila Downs]] {{col-2}} * [[Juan Gabriel]] * [[Vicente Fernández]] * [[Pedro Infante]] * [[Antonio Aguilar]] * [[Javier Solis]] {{col-end}} ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== [[Image:View from Pyramide de la luna.jpg|thumb|right|200px|[[Teotihuahcan]].]] [[Image:Guanajuato30 guanajuato.jpg|thumb|right|200px|[[Pachtitlan]].]] [[Image:Hospicio Cabañas.JPG|thumb|right|200px|Icnocalli Cabañas ipan [[Atemaxac]].]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Teotihuahcan]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Altepetl Mexico huan chinamilpan Xochimilco]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Palenque]] * 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]] * 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Cuetlaxcoapan]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Pachtitlan huan oztoyotl]] * 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Chichén Itzá]] * 1991 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Morelia]] * 1992 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[El Tajín]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlahcuilolli ipan San Francisco Tepehuahcan]] * 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Zacatecah]] * 1993 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Ichan hueyimichtin El Vizcaíno]] * 1994 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Achto teocalmecac macuilpohualxiuhpan XVI ipan Popocatepetl]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Uxmal]] * 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Querétaro]] * 1997 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Hospicio Cabañas]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Paquimeh]] * 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Tlacotalpan]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xochicalco]] * 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Campeche]] * 2002 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Kalak'mul]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[San Francisco teocalmecac ipan Sierra Gorda]] * 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Miccailhuitl]] * 2004 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlaquitcalli Luis Barragán]] * 2005 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Tlalhuactli huan teotlalli ipan California ayollohco]] * 2006 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Mexcalmillah ipan Tequillan]] * 2007 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Altepetl Tepochcalli UNAM]] <gallery mode="packed-hover" caption="Huehuecauh altepetl ipan Mexico" style="margin:0;"> File:Chichen Itza CB.jpg|[[Chichén Itzá]] File:0141 Palenque.JPG|''[[Palenque (zona arqueológica)|Palenque]]'' File:Tulum - 01.jpg|''[[Tulum]]'' File:El Tajín, Nischenpyramide.fcm.jpg|''[[El Tajín]]'' File:Borrala.JPG|''[[Monte Albán]]'' File:Olmeca head in Villahermosa.jpg|''[[La Venta]]'' File:Comalcalco.jpg|''[[Comalcalco (zona arqueológica)|Comalcalco]]'' File:Mexico.Pue.Cholula.Pyramid.01.jpg|[[Zona arqueológica de Cholula|Cholula]] File:Paquime1.jpg|''[[Paquimeh]]'' File:Telamones Tula.jpg|[[Tollan-Xicocotitlan]] File:Pomona3.JPG|''[[Pomoná]]'' File:LaReforma1.JPG|''[[Moral Reforma (zona arqueológica)|Moral Reforma]]'' File:Panoramic Edzná.JPG|''[[Edzná]]'' File:Votive Pyramid La Quemada.JPG|''[[La Quemada]]'' File:Becan x2.jpg|''[[Becán]]'' File:Calakmul Struktur I 1.JPG|''[[Calakmul]]'' File:Hochob Campeche - Rekonstruktion des Tempels.jpg|''[[Hochob]]'' File:Acropolis Tenam.jpg|''[[Tenam Puente]]'' File:Yaxchilan 1.jpg|''[[Yaxchilán]]'' File:Bonampak panorámica.JPG|''[[Bonampak]]'' File:Tonina 1.jpg|''[[Toniná]]'' File:Coba. Piramide Nohoch Mul. Enero 2009.JPG|''[[Cobá]]'' File:Chacchoben 2.jpg|''[[Chacchobén]]'' File:Kohunlich Mask cropped.jpg|''[[Kohunlich]]'' File:Panoramica Uxmal.jpg|''[[Uxmal]]'' File:Mayapan perspectiva 1.jpg|''[[Mayapán]]'' File:Dzibilchaltun.jpg|''[[Dzibilchaltún (zona arqueológica)|Dzibilchaltún]]'' File:Guachimontones Jalisco - Esteban Tucci.jpg|''[[Guachimontones]]'' File:2002.12.29 18 Codz Poop Kabah Yucatan Mexico.jpg|''[[Kabáh]]'' File:DjDSCF1841.JPG|''[[Malinalco]]'' File:Detalle templo de la serpiente emplumada.JPG|''[[Xochicalco]]'' File:Chalcatzingo zona arqueológica 02.JPG|''[[Chalcatzingo]]'' File:Muyil1.jpg|''[[Muyil]]'' File:Zona Arqueológica Mitla 10.JPG|''[[Mitla]]'' File:Tumba 1 Zaachila.JPG|''[[Zaachila]]'' File:CantonaB.JPG|''[[Cantona]]'' </gallery> ==Momotlaliztli== Nican Mexico quipiya cualli [[neicxitapayolhuiliztli]], itlacahuan cateh ica [[Selección Mexicana del Fútbol]]. In momotlaliztli ipan Mexico ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Axcan, Mexico tlalli, ce centlalticpac huelitini ica momotlaliztli, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa [[Altepetl Mexico 1968]], otlacauh huel miac imomotlaliz ipampa ce tlacatiyan itech America Latina. Mexico oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli. * [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Mexico ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]]. == No xiquitta == * [[America Mictlampa]] * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México en náhuatl y español'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Plaza y Valdés Editores, xiuhpan [[1991]].'' == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Mexihco}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]] {{Sample:Interwikis/Mexko}} taskwiy2v7zh135kzhfj3aw0vydjvw9 Tonatiuh 0 2057 502171 501957 2022-08-04T16:16:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Tonatih|NHE]]}} {{P2|[[Tonatij|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Cītlalli‎ | Tōcāitl =Tonatiuh [[Īxiptli:Tonatiuh Sol.JPG|20px]] | Imagen =The_Sun_by_the_Atmospheric_Imaging_Assembly_of_NASA%27s_Solar_Dynamics_Observatory_-_20100819.jpg | Distancia =149 597 871 km | Brillo =-26.8<sup>m</sup> | Magnitud =4.8<sup>m</sup> | DiámetroPerihelio=32' 35.64" | DiámetroAfelio =31' 31.34" | Diámetro =1 392 000 | DiámetroRelativo =109 | Superficie =6.09 × 10<sup>12</sup> | Volumen =1.41 × 10<sup>27</sup> | Masa =1.9891 × 10<sup>30</sup> | MasaRelativa =333,400x | Densidad =1411 | DensidadRelativa =0.26 | DensidadĀtl =1.410 | Gravedad =274 | GravedadRelativa =27.9 | Temperatura =5,780 | TempCorona =5 × 10<sup>6</sup> | TempNúcleo =~1.36 × 10<sup>7</sup> | Luminosidad =3.827 × 10<sup>26</sup> | Tlapālli =Cōztic | Rotación =27d 6h 36min | Rotación1 =28d 4h 48min | Rotación2 =30d 19h 12min | Rotación3 =31d 19h 12min | ÓrbitaGalaxia =2.2 × 10<sup>8</sup> | componente1 =[[Āyōcoxqui]] | componente2 =[[Tōnatiuyoh]] | componente3 =[[Ehēcayoh]] | componente4 =[[Tecolli]] | componente5 =[[Tepoztli]] | componente6 =[[Yancuīquehēcatl]] | componente7 =[[Ehēcatehuiltic]] | componente8 =[[Tecpatli]] | componente9 =[[Magnesio]] | componente10 =[[Tlequiquiztlālli]] | Sistema = Sistema | Planetas = 8 | Compañeras = 0 | porcentaje1 =73.4% | porcentaje2 =24.85% | porcentaje3 =0.77% | porcentaje4 =0.29% | porcentaje5 =0.16% | porcentaje6 =0.12% | porcentaje7 =0.09% | porcentaje8 =0.07% | porcentaje9 =0.05% | porcentaje10 =0.04% |}} In '''Tonatiuh''' (Tetzcoco, Tlaxcallan huan Calpan), '''tonaltzintli''' (Momochco Malacatecpac huan Tlahcotenco) nozo '''tonatih''' in ompa (Cholollan huan Amaquemecan), citlalin tlatectli in [[tlachiyalizneneuhcayotl]]<ref>Quihtoznequi ''tipo espectral''.</ref> G2 tlātectli in iyollohco in [[Tōnatiuh ichan]] auh quichihua in tachcauh [[maltzintetlaihīyōānanimēyōtiliztli]]<ref>Quihtōznequi ''radiación electromagnética''.</ref> mēyalli īnin chānco. In [[Tlālticpactli]] īhuān occēquintin ilhucatlāmantli (iuh occēquintin [[nehnencacītlalli]], [[huēyitētl]], [[ilhuicatlamanteuh]], [[cītlalin popōca]] īhuān [[Ilhuica teuhtli|teuhtli]]) īmmalacaohpan oyahualoah in Tōnatiuh. Yeh quīchihua in 99.86% in īpipinca in Tōnatiuh īchān.<ref>Woolfson, Michael M. (2000). «The origin and evolution of the solar system». Astronomy & Geophysics vol. 41 (1): p. 12.</ref> In [[tlahco octacayōtl in Tōnatiuh īhuān in Tlācticpactli ītzalan]] in ic 149 600 000 ''kilómetros'' cah auh ītlanēx nehnemi inīn octacāyōtl īpan 8 ''minutos'' īhuān 19 ''segundos''. In Tōnatiuh īchicāhuaca, iuhqui tōnametl, īnenca achi mochi in yoliztli in Tlālticpac īpal in [[tlanēxticatlachīhualizli]]<ref>Quitōznequi ''fotosíntesis''.</ref> īhuān quitlālīlia in Tlālticpactli īimmanyo īhuān in [[ilhuicatlamammatiliztli|ilhuicatlamantli]]. In citlalin in Tonatiuh ichan in tlein tlatectli in tlalticpactli; tlacempanahuia inic [[tlanēxtli ittalōni]]<ref>Quihtōznequi ''brillo aparente''.</ref>. Īttalōca in [[ilhuicatl|ilhuicac]] quiyōcolhuilia in [[tlahcahtli]] īhuān in [[yohualli]] in cēcecni in cecennehnencācītlalco. In Tlālticpac, in Tōnatiuh īchicāhuaca monequi in tlanēxticatlachīhuani yōlli<ref>Quihtōznequi ''seres fotosintéticos''.</ref>, in mochīhuah in [[tlācualmecayōtl]]<ref>Quihtōznequi ''cadena trófica''.</ref> in iuh mochīhua in yōlli in tāchcauh chicāhuacāyōtl īmēyal. Nō huālhuīca in chicāhuacāyōtl in monequi in immanyōtl. In Tōnatiuh cītlalli in tlatēctl in yeliztli in motēnēhua [[tāchcauh tlatocalli]]<ref>Quihtōznequi ''secuencia principal''</ref>, tlachiyalizneneuhcatica G2, in ōyōcox 4567.9 īhuān 4570.1 ''millones'' xihuitl auh yez in tāchcauh tlatocalco achi oc 5000 ''millones'' xihuitl. ==Yolotlahtolli== Tonatiuh huala itech ''tonatia'' tlachualiztli, a su vez itechpahuicpa [[tonalli]]. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Tonatiuh Sol.JPG|thumb|left|Tonatiuh imachiyo]] == {{SeeAlso}} == * [[Citlalin popoca]] * [[Citlalli]] * [[Ilhuicatl]] * [[In Mācuīlli Tōnatiuh]] * [[Metztli]] * [[Popol Vuh]] * [[Tlahuilli]] * [[Tlahuītequiliztli]] * [[Xihuitl]] == Toquiliztequitl == <references/> == {{links}} == * {{enUs}} - [http://www.sacred-texts.com/nam/mmp/mmp1.htm Ōme: Nāhuatēcatl Teōmatiliztli] <!--*[http://burro.astr.cwru.edu/stu/advanced/pre20th_ancients_others.html Other Ancient Astronomy] Citat: "...Celestial objects that were observed were [[Tōnatiuh]] (Sun), [[Mētztli]] (Moon), solar and lunar eclipses, [[Tiyānquiztli (Ilhuicatlatiliztli)|Tiyānquiztli]] (Pleiades), [[Citlālpōl]] (Venus), [[Citlālin popōca]] (comet), [[Citāltamina]] (meteors), [[Xonecuilli]] (Little Dipper), and several objects which are not currently confirmed. Those falling into this last category include [[Mamalhuāztli]], the Fire Drill (Orion?), [[Citlāltlachtli]] (Gemini?), and [[Citlālcōlōtl]] (Scorpio?)..."--> {{Tonatiuh ichan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tonatiuh| ]] d0wxkoit6m14gzxtuklr6ixlv9w4xzd 502172 502171 2022-08-04T16:16:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Ahcopa}} {{P2|[[Tonatih|NHE]]}} {{P2|[[Tonatij|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Cītlalli‎ | Tōcāitl =Tonatiuh [[Īxiptli:Tonatiuh Sol.JPG|20px]] | Imagen =The_Sun_by_the_Atmospheric_Imaging_Assembly_of_NASA%27s_Solar_Dynamics_Observatory_-_20100819.jpg | Distancia =149 597 871 km | Brillo =-26.8<sup>m</sup> | Magnitud =4.8<sup>m</sup> | DiámetroPerihelio=32' 35.64" | DiámetroAfelio =31' 31.34" | Diámetro =1 392 000 | DiámetroRelativo =109 | Superficie =6.09 × 10<sup>12</sup> | Volumen =1.41 × 10<sup>27</sup> | Masa =1.9891 × 10<sup>30</sup> | MasaRelativa =333,400x | Densidad =1411 | DensidadRelativa =0.26 | DensidadĀtl =1.410 | Gravedad =274 | GravedadRelativa =27.9 | Temperatura =5,780 | TempCorona =5 × 10<sup>6</sup> | TempNúcleo =~1.36 × 10<sup>7</sup> | Luminosidad =3.827 × 10<sup>26</sup> | Tlapālli =Cōztic | Rotación =27d 6h 36min | Rotación1 =28d 4h 48min | Rotación2 =30d 19h 12min | Rotación3 =31d 19h 12min | ÓrbitaGalaxia =2.2 × 10<sup>8</sup> | componente1 =[[Āyōcoxqui]] | componente2 =[[Tōnatiuyoh]] | componente3 =[[Ehēcayoh]] | componente4 =[[Tecolli]] | componente5 =[[Tepoztli]] | componente6 =[[Yancuīquehēcatl]] | componente7 =[[Ehēcatehuiltic]] | componente8 =[[Tecpatli]] | componente9 =[[Magnesio]] | componente10 =[[Tlequiquiztlālli]] | Sistema = Sistema | Planetas = 8 | Compañeras = 0 | porcentaje1 =73.4% | porcentaje2 =24.85% | porcentaje3 =0.77% | porcentaje4 =0.29% | porcentaje5 =0.16% | porcentaje6 =0.12% | porcentaje7 =0.09% | porcentaje8 =0.07% | porcentaje9 =0.05% | porcentaje10 =0.04% |}} In '''Tonatiuh''' (Tetzcoco, Tlaxcallan huan Calpan), '''tonaltzintli''' (Momochco Malacatecpac huan Tlahcotenco) nozo '''tonatih''' in ompa (Cholollan huan Amaquemecan), citlalin tlatectli in [[tlachiyalizneneuhcayotl]]<ref>Quihtoznequi ''tipo espectral''.</ref> G2 tlātectli in iyollohco in [[Tōnatiuh ichan]] auh quichihua in tachcauh [[maltzintetlaihīyōānanimēyōtiliztli]]<ref>Quihtōznequi ''radiación electromagnética''.</ref> mēyalli īnin chānco. In [[Tlālticpactli]] īhuān occēquintin ilhucatlāmantli (iuh occēquintin [[nehnencacītlalli]], [[huēyitētl]], [[ilhuicatlamanteuh]], [[cītlalin popōca]] īhuān [[Ilhuica teuhtli|teuhtli]]) īmmalacaohpan oyahualoah in Tōnatiuh. Yeh quīchihua in 99.86% in īpipinca in Tōnatiuh īchān.<ref>Woolfson, Michael M. (2000). «The origin and evolution of the solar system». Astronomy & Geophysics vol. 41 (1): p. 12.</ref> In [[tlahco octacayōtl in Tōnatiuh īhuān in Tlācticpactli ītzalan]] in ic 149 600 000 ''kilómetros'' cah auh ītlanēx nehnemi inīn octacāyōtl īpan 8 ''minutos'' īhuān 19 ''segundos''. In Tōnatiuh īchicāhuaca, iuhqui tōnametl, īnenca achi mochi in yoliztli in Tlālticpac īpal in [[tlanēxticatlachīhualizli]]<ref>Quitōznequi ''fotosíntesis''.</ref> īhuān quitlālīlia in Tlālticpactli īimmanyo īhuān in [[ilhuicatlamammatiliztli|ilhuicatlamantli]]. In citlalin in Tonatiuh ichan in tlein tlatectli in tlalticpactli; tlacempanahuia inic [[tlanēxtli ittalōni]]<ref>Quihtōznequi ''brillo aparente''.</ref>. Īttalōca in [[ilhuicatl|ilhuicac]] quiyōcolhuilia in [[tlahcahtli]] īhuān in [[yohualli]] in cēcecni in cecennehnencācītlalco. In Tlālticpac, in Tōnatiuh īchicāhuaca monequi in tlanēxticatlachīhuani yōlli<ref>Quihtōznequi ''seres fotosintéticos''.</ref>, in mochīhuah in [[tlācualmecayōtl]]<ref>Quihtōznequi ''cadena trófica''.</ref> in iuh mochīhua in yōlli in tāchcauh chicāhuacāyōtl īmēyal. Nō huālhuīca in chicāhuacāyōtl in monequi in immanyōtl. In Tōnatiuh cītlalli in tlatēctl in yeliztli in motēnēhua [[tāchcauh tlatocalli]]<ref>Quihtōznequi ''secuencia principal''</ref>, tlachiyalizneneuhcatica G2, in ōyōcox 4567.9 īhuān 4570.1 ''millones'' xihuitl auh yez in tāchcauh tlatocalco achi oc 5000 ''millones'' xihuitl. ==Yolotlahtolli== Tonatiuh huala itech ''tonatia'' tlachualiztli, a su vez itechpahuicpa [[tonalli]]. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Tonatiuh Sol.JPG|thumb|left|Tonatiuh imachiyo]] == {{SeeAlso}} == * [[Citlalin popoca]] * [[Citlalli]] * [[Ilhuicatl]] * [[In Mācuīlli Tōnatiuh]] * [[Metztli]] * [[Popol Vuh]] * [[Tlahuilli]] * [[Tlahuītequiliztli]] * [[Xihuitl]] == Toquiliztequitl == <references/> == {{links}} == * {{enUs}} - [http://www.sacred-texts.com/nam/mmp/mmp1.htm Ōme: Nāhuatēcatl Teōmatiliztli] <!--*[http://burro.astr.cwru.edu/stu/advanced/pre20th_ancients_others.html Other Ancient Astronomy] Citat: "...Celestial objects that were observed were [[Tōnatiuh]] (Sun), [[Mētztli]] (Moon), solar and lunar eclipses, [[Tiyānquiztli (Ilhuicatlatiliztli)|Tiyānquiztli]] (Pleiades), [[Citlālpōl]] (Venus), [[Citlālin popōca]] (comet), [[Citāltamina]] (meteors), [[Xonecuilli]] (Little Dipper), and several objects which are not currently confirmed. Those falling into this last category include [[Mamalhuāztli]], the Fire Drill (Orion?), [[Citlāltlachtli]] (Gemini?), and [[Citlālcōlōtl]] (Scorpio?)..."--> {{Tonatiuh ichan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tonatiuh| ]] 8sxm7pbdvr1gf27kn77oziebn6wjb9y 502173 502172 2022-08-04T16:17:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Tonatih|NHE]]}} {{P2|[[Tonatij|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Cītlalli‎ | Tōcāitl =Tonatiuh [[Īxiptli:Tonatiuh Sol.JPG|20px]] | Imagen =The_Sun_by_the_Atmospheric_Imaging_Assembly_of_NASA%27s_Solar_Dynamics_Observatory_-_20100819.jpg | Distancia =149 597 871 km | Brillo =-26.8<sup>m</sup> | Magnitud =4.8<sup>m</sup> | DiámetroPerihelio=32' 35.64" | DiámetroAfelio =31' 31.34" | Diámetro =1 392 000 | DiámetroRelativo =109 | Superficie =6.09 × 10<sup>12</sup> | Volumen =1.41 × 10<sup>27</sup> | Masa =1.9891 × 10<sup>30</sup> | MasaRelativa =333,400x | Densidad =1411 | DensidadRelativa =0.26 | DensidadĀtl =1.410 | Gravedad =274 | GravedadRelativa =27.9 | Temperatura =5,780 | TempCorona =5 × 10<sup>6</sup> | TempNúcleo =~1.36 × 10<sup>7</sup> | Luminosidad =3.827 × 10<sup>26</sup> | Tlapālli =Cōztic | Rotación =27d 6h 36min | Rotación1 =28d 4h 48min | Rotación2 =30d 19h 12min | Rotación3 =31d 19h 12min | ÓrbitaGalaxia =2.2 × 10<sup>8</sup> | componente1 =[[Āyōcoxqui]] | componente2 =[[Tōnatiuyoh]] | componente3 =[[Ehēcayoh]] | componente4 =[[Tecolli]] | componente5 =[[Tepoztli]] | componente6 =[[Yancuīquehēcatl]] | componente7 =[[Ehēcatehuiltic]] | componente8 =[[Tecpatli]] | componente9 =[[Magnesio]] | componente10 =[[Tlequiquiztlālli]] | Sistema = Sistema | Planetas = 8 | Compañeras = 0 | porcentaje1 =73.4% | porcentaje2 =24.85% | porcentaje3 =0.77% | porcentaje4 =0.29% | porcentaje5 =0.16% | porcentaje6 =0.12% | porcentaje7 =0.09% | porcentaje8 =0.07% | porcentaje9 =0.05% | porcentaje10 =0.04% |}} In '''Tonatiuh''' (Tetzcoco, Tlaxcallan huan Calpan), '''tonaltzintli''' (Momochco Malacatecpac huan Tlahcotenco) nozo '''tonatih''' in ompa (Cholollan huan Amaquemecan), citlalin tlatectli in [[tlachiyalizneneuhcayotl]]<ref>Quihtoznequi ''tipo espectral''.</ref> G2 tlātectli in iyollohco in [[Tōnatiuh ichan]] auh quichihua in tachcauh [[maltzintetlaihīyōānanimēyōtiliztli]]<ref>Quihtōznequi ''radiación electromagnética''.</ref> mēyalli īnin chānco. In [[Tlālticpactli]] īhuān occēquintin ilhucatlāmantli (iuh occēquintin [[nehnencacītlalli]], [[huēyitētl]], [[ilhuicatlamanteuh]], [[cītlalin popōca]] īhuān [[Ilhuica teuhtli|teuhtli]]) īmmalacaohpan oyahualoah in Tōnatiuh. Yeh quīchihua in 99.86% in īpipinca in Tōnatiuh īchān.<ref>Woolfson, Michael M. (2000). «The origin and evolution of the solar system». Astronomy & Geophysics vol. 41 (1): p. 12.</ref> In [[tlahco octacayōtl in Tōnatiuh īhuān in Tlācticpactli ītzalan]] in ic 149 600 000 ''kilómetros'' cah auh ītlanēx nehnemi inīn octacāyōtl īpan 8 ''minutos'' īhuān 19 ''segundos''. In Tōnatiuh īchicāhuaca, iuhqui tōnametl, īnenca achi mochi in yoliztli in Tlālticpac īpal in [[tlanēxticatlachīhualizli]]<ref>Quitōznequi ''fotosíntesis''.</ref> īhuān quitlālīlia in Tlālticpactli īimmanyo īhuān in [[ilhuicatlamammatiliztli|ilhuicatlamantli]]. In citlalin in Tonatiuh ichan in tlein tlatectli in tlalticpactli; tlacempanahuia inic [[tlanēxtli ittalōni]]<ref>Quihtōznequi ''brillo aparente''.</ref>. Īttalōca in [[ilhuicatl|ilhuicac]] quiyōcolhuilia in [[tlahcahtli]] īhuān in [[yohualli]] in cēcecni in cecennehnencācītlalco. In Tlālticpac, in Tōnatiuh īchicāhuaca monequi in tlanēxticatlachīhuani yōlli<ref>Quihtōznequi ''seres fotosintéticos''.</ref>, in mochīhuah in [[tlācualmecayōtl]]<ref>Quihtōznequi ''cadena trófica''.</ref> in iuh mochīhua in yōlli in tāchcauh chicāhuacāyōtl īmēyal. Nō huālhuīca in chicāhuacāyōtl in monequi in immanyōtl. In Tōnatiuh cītlalli in tlatēctl in yeliztli in motēnēhua [[tāchcauh tlatocalli]]<ref>Quihtōznequi ''secuencia principal''</ref>, tlachiyalizneneuhcatica G2, in ōyōcox 4567.9 īhuān 4570.1 ''millones'' xihuitl auh yez in tāchcauh tlatocalco achi oc 5000 ''millones'' xihuitl. ==Yolotlahtolli== Tonatiuh huala itech ''tonatia'' tlachualiztli, a su vez itechpahuicpa [[tonalli]]. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Tonatiuh Sol.JPG|thumb|left|Tonatiuh imachiyo]] == {{SeeAlso}} == * [[Citlalin popoca]] * [[Citlalli]] * [[Ilhuicatl]] * [[In Mācuīlli Tōnatiuh]] * [[Metztli]] * [[Popol Vuh]] * [[Tlahuilli]] * [[Tlahuītequiliztli]] * [[Xihuitl]] == Toquiliztequitl == <references/> == {{links}} == * {{enUs}} - [http://www.sacred-texts.com/nam/mmp/mmp1.htm Ōme: Nāhuatēcatl Teōmatiliztli] <!--*[http://burro.astr.cwru.edu/stu/advanced/pre20th_ancients_others.html Other Ancient Astronomy] Citat: "...Celestial objects that were observed were [[Tōnatiuh]] (Sun), [[Mētztli]] (Moon), solar and lunar eclipses, [[Tiyānquiztli (Ilhuicatlatiliztli)|Tiyānquiztli]] (Pleiades), [[Citlālpōl]] (Venus), [[Citlālin popōca]] (comet), [[Citāltamina]] (meteors), [[Xonecuilli]] (Little Dipper), and several objects which are not currently confirmed. Those falling into this last category include [[Mamalhuāztli]], the Fire Drill (Orion?), [[Citlāltlachtli]] (Gemini?), and [[Citlālcōlōtl]] (Scorpio?)..."--> {{Tonatiuh ichan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tonatiuh| ]] d0wxkoit6m14gzxtuklr6ixlv9w4xzd Broken/Tlācatiyān 0 2305 502281 449244 2022-08-04T23:39:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{delete}} <div style="float: right; margin: 0 0 1em 1em; width: auto; text-align: center; font-size: 90%; font-family: lucida grande, sans-serif; line-height: 1.4em;"> <!-- start of floated right section --> <div style="border: 1px solid #ccd2d9; width: 24em; background: #f9f9f9; text-align: left; padding: 0.5em 1em 0.5em 1em; text-align: center;"> <!-- start of slate grey box --> {| style="background: transparent; text-align: left; table-layout: auto; border-collapse: collapse; padding: 0; font-size: 100%;" cellspacing="0" cellpadding="0" |+ style="margin-left: inherit; background: darkblue; color:white; font-size: 135%; padding-bottom: 0.5em; line-height: 1.1em;"| '''{{{nombre_oficial_nativo}}}'''<br/>{{{nombre_oficial}}} | align="center" colspan="2" | {| style="text-align: center; margin: 0 auto; background: none;" | width="{{#if:{{{sólo_bandera|}}}|90%|130px}}" | <span style="display:table-cell; border-collapse:collapse; border: solid 0px #BBBBBB;">[[Imagen:{{{imagen_bandera|sin bandera.svg}}}|{{{imagen_bandera_tamaño|125px}}}|border|{{{nombre_común|{{PAGENAME}}}}} pāntli]]</span> |{{#if:{{{sólo_bandera|}}}|| width="130px" {{barra}} [[Imagen:{{{imagen_escudo|sin escudo.svg}}}|{{{imagen_escudo_tamaño|100px}}}|{{{nombre_común|{{PAGENAME}}}}} chīmalli]] {{barra}}}}- | <small>[[{{{nombre_común|{{PAGENAME}}}}} pāntli|Pāntli]]</small> |{{#if:{{{sólo_bandera|}}}|| <small>[[{{{nombre_común|{{PAGENAME}}}}} chīmalli|Chīmalli]]</small> {{barra}}}}- |} |{{#if:{{{lema_nacional|}}}|- style="text-align: center; vertical-align: top; font-size: 90%;" {{!}} colspan="2" style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: center;" {{!}} [[Lista de lemas de estado|Lema nacional]]: {{{lema_nacional}}} {{barra}}}}{{#if:{{{Āltepētlacuīcatl|}}} |- style="text-align: center; vertical-align: top; font-size: 90%;" {{barra}} colspan="2" style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: center;" {{!}} [[Āltepētlacuīcatl]]: {{{Āltepētlacuīcatl}}} {{barra}}}}- style="text-align: center; vertical-align: top;" |colspan="2" | &nbsp; |- | colspan="2" style="border-top: solid 1px #ccd2d9; vertical-align: top; text-align: center; font-size: 95%;| [[Imagen:{{{imagen_mapa|missing_map.png}}}|250px|center|{{#if:{{{imagen_mapa|}}}|250px}}|Situación de {{{nombre_común|{{PAGENAME}}}}}]] |- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | colspan=2 | &nbsp; |- | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;"| [[Tēcuacān]]<br /><small>&nbsp;&bull; [[{{{nombre_común|{{PAGENAME}}}}} īchānehqueh|Chānehqueh]]<br />&nbsp;&bull; [[Cemonocāyōtl]]</small> | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top"| {{{Tēcuacān|n/d}}}<br /><small>{{{capital_población|n/d}}}<br />{{#if:{{{capital_coor|}}}|[http://kvaleberg.com/extensions/mapsources/index.php?params={{{capital_coor}}}]|n/d}}</small> |{{#if:{{{Huēyi_Āltepētl|}}}|- style="vertical-align: top; font-size:100%;" {{!}} style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" {{!}} [[:Categoría:Localidades {{{de|de}}} {{{nombre_común|{{PAGENAME}}}}}|Huēyi Āltepētl]] {{!}} style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;" {{!}} {{{Huēyi_Āltepētl}}} {{barra}}}}- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top; text-align: left;"| [[Āchcāuhtlahtōlli|{{#if:{{{Āchcāuhtlahtōlli}}}|Āchcāuhtlahtōlli}}]] |style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top"| {{{Āchcāuhtlahtōlli|{{{Āchcāuhtlahtōlli|n/d}}}}}} |- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top"| [[Tēpacholiztli īiuhcāyo]] <div style="text-align: right;">{{{dirigentes_títulos|}}}</div> |style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top"| {{{gobierno|}}}<br />{{{dirigentes_nombres|}}} |- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | style="white-space: nowrap;" style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top"| {{{tzīntiliztli|[[{{{nombre_común|{{PAGENAME}}}}} tlahtōllōtl|Tzīntiliztli]]}}}<br />{{{fundación_hitos|}}} | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" |{{{fundación_fechas|}}} |- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top"| [[Tlaīxpayōtl tlācatiyān|Tlaīxpayōtl]]<br />&nbsp;&bull; Mochi<br />&nbsp;&bull; % Ātl<br />[[Cuāxōchtli]]<br />[[Ānāhuatl]] | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{#if:{{{tlaīxpayōtl_tlatēctli|}}}|[[Lista de países por superficie|Puesto {{{tlaīxpayōtl_tlatēctli}}}º]]}}<br />{{#if:{{{Tlaīxpayōtl|}}}|{{{Tlaīxpayōtl}}} {{km2}}|n/d}}<br />{{{tlaīxpayōtl_ātl|n/d}}}<br />{{{Cuāxōchtli|n/d}}}<br />{{{costas|n/d}}} |- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[Chānehquiliztli|Chānehqueh]]<br />&nbsp;&bull; Mochi<br />&nbsp;&bull; [[Lista de países por densidad de población|Densidad]] | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{#if:{{{población_puesto|}}}|[[Chānehquilizcopa tlācatiyān|Inic {{{población_puesto}}}]]}}<br />{{{Chānehqueh|n/d}}}<br />{{#if:{{{población_densidad|}}}|{{{población_densidad}}} chān./km²|n/d}} |- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[Producto interno bruto|PIB]] ([[Paridad de poder adquisitivo|PPA]])<br />&nbsp;&bull; Mochi <small>{{#if:{{{PIB_año|}}}|([[{{{PIB_año}}}]])}}</small><br />&nbsp;&bull; [[PIB per cápita iuhcāyōtl tlācatiyān|PIB per cápita]] | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{#if:{{{PIB_puesto|}}}|[[PIB (PPA) iuhcāyōtl tlācatiyān|Inic {{{PIB_puesto}}}]]}}<br />{{{PIB|n/d}}}<br />{{{PIB_per_cápita|n/d}}} |- style="vertical-align: top; font-size:95%;" | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[Tomīn]] | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{{Tomīn|n/d}}} {{#if:{{{moneda_símbolo|}}}{{{moneda_iso|}}}|(}}{{{moneda_símbolo|}}}{{#if:{{{moneda_iso|}}}|{{#if:{{{moneda_símbolo|}}}|,&nbsp;}}<code>[[ISO 4217|{{{moneda_iso}}}]]</code>}}{{#if:{{{moneda_símbolo|}}}{{{moneda_iso|}}}|)}} {{#if:{{{moneda_div|}}}|= {{{moneda_div}}}}} |- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[Tlācatōcāitl]] | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{{gentilicio|n/d}}} |- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[Cemānāhuacāhuitl|UTC]]{{#if:{{{horario_verano|}}}|<br />&nbsp;&bull; en [[Horario de verano|verano]]}} | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{{horario|n/d}}}{{#if:{{{horario_verano|}}}|<br />{{{horario_verano}}}}} |- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[Cemtlālticpamātlatl āxcāyōtl]] | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{#if:{{{cctld|}}}|<code>[[{{{cctld}}}]]</code>|n/d}} |- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[Lista nenecuilhuāztli telefónicos|Nenecuilhuāztli telefónico]] | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{#if:{{{código_telefónico|}}}|<code>+{{{código_telefónico}}}</code>|n/d}} |- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[Lista de prefijos radiofónicos|Prefijo radiofónico]] | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{#if:{{{prefijo_radiofónico|}}}|<small><code>{{{prefijo_radiofónico}}}</code></small>|n/d}} |- style="vertical-align: top; font-size:100%;" | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | [[ISO 3166-1|Código ISO]] | style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" | {{{código_ISO|n/d}}} |{{#if:{{{miembro_de|}}}|- style="vertical-align: top; font-size:100%;" {{!}}style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" colspan="2" {{barra}} Miembro de: {{{miembro_de}}} {{barra}}}}{{#if:{{{notas|}}}{{{nota1|}}}{{{nota2|}}}{{{nota3|}}}{{{nota4|}}}{{{nota5|}}}{{{nota6|}}}{{{nota7|}}}{{{nota8|}}}{{{nota9|}}}|- style="vertical-align: top; font-size:100%;" {{barra}} colspan="2" style="border-top: solid 1px #ccd2d9; padding: 0.4em 1em 0.4em 0; vertical-align: top" {{barra}} {{#if:{{{nota1|}}}|<sup id="infobox_nota_1"><small>1</small></sup>&nbsp;{{{nota1}}}<br/>}}{{#if:{{{nota2|}}}|<sup id="infobox_nota_2"><small>2</small></sup>&nbsp;{{{nota2}}}<br/>}}{{#if:{{{nota3|}}}|<sup id="infobox_nota_3"><small>3</small></sup>&nbsp;{{{nota3}}}<br/>}}{{#if:{{{nota4|}}}|<sup id="infobox_nota_4"><small>4</small></sup>&nbsp;{{{nota4}}}<br/>}}{{#if:{{{nota5|}}}|<sup id="infobox_nota_5"><small>5</small></sup>&nbsp;{{{nota5}}}<br/>}}{{#if:{{{nota6|}}}|<sup id="infobox_nota_6"><small>6</small></sup>&nbsp;{{{nota6}}}<br/>}}{{#if:{{{nota7|}}}|<sup id="infobox_nota_7"><small>7</small></sup>&nbsp;{{{nota7}}}<br/>}}{{#if:{{{nota8|}}}|<sup id="infobox_nota_8"><small>8</small></sup>&nbsp;{{{nota8}}}<br/>}}{{#if:{{{nota9|}}}|<sup id="infobox_nota_9"><small>9</small></sup>&nbsp;{{{nota1}}}<br/>}}{{{notas|}}} {{barra}}}}- |} </div></div> 3bgje4rf7ia8lowlj06pocatxb4s1bx Xoxoctic 0 2380 502294 498739 2022-08-05T00:10:14Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Xoxowik|NHE]]}} {{P2|[[Xoxouik|NCH]]}} {{P2|[[Xoxohuic|NHN]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NCI]]}} {{Tlani}} {{Tecpantlahtolli}} '''Xoxoctic''' ce tlapalli otlachiuh ica mezcla itzalan texohtic ihuan coztic. {{-}} <gallery> Image:Color icon green.svg Image:DirkvdM palm pit viper-crop.jpg Image:Anthopleura xanthogrammica 2.jpg Image:Araniella cucurbitina II.jpg Image:Javamoos.jpg Image:Parsley.jpg Imagen:Bolax gummifera form.jpg Image:Romanesco Broccoli.jpg </gallery> [[Neneuhcāyōtl:Tlapalli (nci)]] iqt59dg0vdif3rgjvspbtycnx82bsj8 502295 502294 2022-08-05T00:10:38Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Xoxowik|NHE]]}} {{P2|[[Xoxouik|NCH]]}} {{P2|[[Xoxohuic|NHN]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NCI]]}} {{Tlani}} {{Tecpantlahtolli}} '''Xoxoctic''' ce tlapalli otlachiuh ica mezcla itzalan texohtic ihuan coztic. {{-}} <gallery> Image:Color icon green.svg Image:DirkvdM palm pit viper-crop.jpg Image:Anthopleura xanthogrammica 2.jpg Image:Araniella cucurbitina II.jpg Image:Javamoos.jpg Image:Parsley.jpg Imagen:Bolax gummifera form.jpg Image:Romanesco Broccoli.jpg </gallery> ==Oc no xiquitta== * [[Tlapalli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlapalli (nci)]] an45wf7l2wn7tp4ipd0cvlpyu6wo7rf Atemaxac 0 2963 502210 500614 2022-08-04T17:51:01Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Atemaxac | Chantocaitl = Guadalajara<br />K+ekári | Tlaixcopinalli = Guadalajara montagee.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of Arms of Guadalajara (Mexico).svg | Pamitl = Flag of Guadalajara, MX.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-JAL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Atemaxac onohuayan|Tlahco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Guadalajara altepetlahtohcan|Guadalajara]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 1,566 | Chanehqueh = 1,385,621 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli febrero]] xiuhpan 1542 | Tlacatocaitl = Atemaxacatl | Altepetequihuah = Pablo Lemus Navarro | UTC = [[UTC]]-6 huan [[UTC]]-5 (Xopantlancopa) | USPS = | CodigoISO = | CP = 44100–44990 huan 44700 | CT = | Lada = 33 | Nenecuilhuaztli = 140390001 | Matlatzalan = https://guadalajara.gob.mx }} '''Atemaxac''' ({{es2/nhn}} ''Guadalajara'' ihuan huitzollahtolcopa ''K+ekári''), ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Xalixco]], inin itecuacan. Guadalajara altepetl quipia 1,385,621 huan [[Altepenanyotl Atemaxac]] quipia 5,268,642 chanehqueh xiuhpan 2020, inic yei hueyaltepenanyotl itechcopa [[Mexico]] tlalli. == Tlaltocayotl == [[File:Arms of Guadalajara.svg|120px|thumb|left|Atemaxac ichimal]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Atemaxac''». In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[atl]]'', ''[[tetl]]'', [[maxa]] ihuan ''-co'', in tlalpan catcah maxalti teteh ipan atl nozo atoyatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Guadalajara'' in axcan itocah. Inon cualcan moihtoa ipamapa macehualtin tlah im ''Atemaxac Teotlalli'', caxtillantlahtolcopa ''Valle de Atemaxac''. In caxtillantocaitl ipampa [[Nuño Betrán de Guzmán]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Guadalajara'', in quihtoznequi arabiatlahtolcopa « ''wādi al-ḥiŷara''», in ompa Teotlalli Atemaxac ipan Xalixco. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Perla de Occidente'', ''La novia de Jalisco'' nozo ''La ciudad de las rosas''. Altepehuahqueh itech Atemaxac itocah ''atemaxacah'', caxtillantlahtolcopa ''tapatios''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Guadalajara'' * [[Huitzollahtolli]]: ''K+ekári'' ==Huehcapatlahtoliztli== Nican tlalli ochanti achcauh tlacameh motenehua ''Caxcanecah'', macehualtlacameh tlen otlacuac [[xochicualli]] huan onemi tecuani yolcameh. Quipiaya amelli huan atoyatl otemo ompa ahcopa tepehuahcan. Achcauh caxtiltecah nican tlalli moihtoa ''Guadalajara'' ce altepetl quialtepetzinti xiuhpan 1542 ompa Atemaxac teotlalli, catca [[Nuño Beltrán de Guzmán]] ce yaoquizqui oaltepetzintli in Hueyitlahtocayotl [[Yancuic]] xiuhpan [[1582]], oahci ipan Santa Lucía atoyatl. Catca in tecuacan itechpahuicpa [[Yancuic Galicia]], ompa [[Virreyotl Yancuic España]]. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Barranca de Huentitan.jpg|200px|thumb|right|Atlauhtli Huentitlan-Oblatos]] Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Tzapopan]], [[Ixtlahuahcan]] huan [[Zapotlanejo]], in huitztlampa ica [[Tlaquepaque]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Tonallan]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tzapopan]]. Cuaxochtia huietztlampa in Bosque de la Primavera ompa Tzapopan, miacquin tepetl quipia cuauhtlahtli; in atl pano ipan Río Santiago huan Río Santa Lucía. Noihqui ca iquizayampa Huentitlan atlauhtli occe cuauhtlahtli. Nican quipia ce altepecuauhtlah moihtoa ''Bosque los Colomos''. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 14 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |16 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |18 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |21 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |23 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |22 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |20 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |20 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |19 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |20 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |16 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |14 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://es.weatherspark.com/y/3866/Clima-promedio-en-Guadalajara-M%C3%A9xico-durante-todo-el-a%C3%B1o Weatherpark], Yeyantli Atemaxac (Guadalajara). 3 metztli julio 2022.</ref> === Yoliztli === Atemaxac nozo caxtillahtolcopa Guadalajara iyoliz variada, quipiya ome climas. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya atl ipampa atoyatl Santiago. No xiquitta Atemaxac altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Skyline Guadalajara.jpg|thumbnail|200px|right|Altepetl Atemaxac iohcalhuan.]] Altepetl Atemaxac ce altepetlahtocan mochi altepeyocan ompa tlahtohcayotl Xalixco, ce cualcan altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Atemaxac ce tequitiliztli ipan America itech temocpan ihtoa ''Sylicon Valley of Mexico'' inglatlahtolcopa, ce cualcan ipampa pochtecayotl, tiyanquiztli huan tepoztequiyotl. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Santa Lucía atezcatl. In [[Santiago atoyatl]] ompa Oblatos. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Vista posterior de la Catedral de Guadalajara.jpg|thumbnail|200px|left|Hueyi teocalco Atemaxac.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Atemaxac, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Atemaxac]], Hospicio Cabañas, Hueyi teocalco Atemaxac, Rotonda de los hombres ilustres, Tianquizco San Juan calpolli, Teatro Degollado, occe cualcan. Occequin cualcan ca, Plaza Sol, Zoologico de Guadalajara, Feria del Libro de Guadalajara, occequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Guadalajara 3.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Atemaxac]].]] Atemaxac altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Miguel Hidalgo]] in ompa [[Tlalxomolco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. In [[Calmimilolohtli Cohuahcan]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''Pre-tren'' ce calmimilolli motequitiltia ipan inin altepetl. [[File:Mi Movilidad Guadalajara.svg|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech hueyic ohtli ipan Altepetl Atemaxac]] == Chanehmatiliztli == Atemaxac quipia 5 268 642 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://cuentame.inegi.org.mx/monografias/informacion/jal/poblacion/ ''Población'', DATA México, Guadalajara, Xalixco; 3 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1,800,894 |- | [[2010]] | 1,495,189 |- | [[2020]] | 1,385,621 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Explanada dv.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad de Guadalajara.]] Atemaxac altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Guadalajara'', ''Universidad de Guadalajara''. ''Universidad Politécnica de Guadalajara'', ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Occidente'' (ITESO), ''Universidad Tecnológica de Jalisco'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Jalisco'', ''Universidad La Salle Guadalajara'', ce pani tlamachtiloyan itech Atemaxac altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,12 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Palacio de Gobierno y Plaza de Armas.JPG|thumb|right|200px|Xolalpan Atemaxac.]] Altepetl Atemaxac ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Atemaxac ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Guadalajara altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Atemaxac ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Club Deportivo Guadalajara]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga MX]] || [[Estadio Akron]] |- | [[Leones Negros UdeG]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga en Ascenso MX]] || [[Estadio Jalisco]] |- | [[Astros de Jalisco]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Estadio Tecnológico]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Atemaxac altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{ESPf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[España]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] * {{CANf}} Tetitlaniztli [[Canada]] * {{COLf}} Tetitlaniztli [[Colombia]] === Mahuizoh tetitlaniztli === {| | * {{DEU}} * {{AUT}} * {{BEL}} * {{BRA}} * {{CHN}} * {{CYP}} * {{KOR}} |valign=top| * {{DNK}} * {{SLV}} * {{SVN}} * {{PHL}} * {{FIN}} * {{FRA}} * {{GTM}} |valign=top| * {{HTI}} * {{HUN}} * {{IND}} * {{IDN}} * {{ISR}} * {{ITA}} * {{LBY}} |valign=top| * {{MYS}}<ref name="墨西哥">{{cite web |author1= |title=Honorary Consulates |url=https://www.kln.gov.my/web/mex_mexico-city/honorary_consul |accessdate=2022-01-04 |language=en |archive-date=2022-01-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220106043425/https://www.kln.gov.my/web/mex_mexico-city/honorary_consul |dead-url=no }}</ref> * {{NIC}} * {{NOR}} * {{NLD}} * {{PAK}} * {{PRY}} * {{PER}} |valign=top| * {{POL}} * {{UK}} * {{CZE}} * {{DOM}} * {{ROM}} * {{RUS}} * {{SEN}} |valign=top| * {{ZAF}} * {{SWE}} * {{SWI}} * {{THA}} * {{TUN}} * {{URY}} * {{VNM}}<ref>https://es.vietnamplus.vn/vietnam-tiene-consul-honorario-en-ciudad-mexicana-de-guadalajara/122646.vnp</ref> |} === Altepeicniuhcayotl === Atemaxac altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Downey, California|Downey]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1960 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sevilla]] |[[Andalucía]] |{{ESP/nhn}} |1972 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tucson]] |[[Arizona]] |{{USA/nhn}} |1979 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Guadalajara]] |[[Caxtillan La Mancha]] |{{ESP/nhn}} |1982 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Curitiba]] |[[Rio Grande do Sul]] |{{BRA/nhn}} |1995 |} </center> == No xiquitta == * [[Xalixco]] * [[Altepenanyotl Atemaxac]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commons|Category:Guadalajara, Mexico}} * [https://guadalajara.gob.mx/ Gobierno de Guadalajara] {{spa (nhn)}} * [https://guadalajaramidestino.com/ Guadalajara mi destino] * [https://www.guadalajaraguadalajara.mx/ Guadalajara] * [https://www.gdltours.com/ GdL TOURS] {{Atemaxac Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Xalixco]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Xalixco]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Xalixco]] rnv8lv6wqmury2uoyfqjp6plevzx4qd Monterrey (nhn) 0 2964 502209 501440 2022-08-04T17:49:44Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Monterrey <sup><small>(nhn)</small></sup>}}{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Monterrey|NCH_name=Monterrey (nch)|NHN_name=Monterrey (nhn)}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Monterrey | Chantocaitl = Monterrey | Tlaixcopinalli = MonterreyCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Pamitl = Bandera de Monterrey, Nuevo León, México.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NL}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altepenanyotl Monterrey]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,142,952 | Pozahuacayotl = 1170.99 | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Huexotecatl | Altepetequihuah = Luis Donaldo Colosio Riojas | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 64000 | CT = | Lada = 81 | Nenecuilhuaztli = 190390001 | Matlatzalan = }} '''Monterrey''' nozo motenehua noyuhqui ''La Sultana del Norte'' ({{nah2}} ''Tlahtoantepec''), ce altepetl ompa [[Yancuic León]] tlahtohcayotl, noyuhqui itecuacan. Inic ome altepenanyotl ipan [[Mexico]].<ref>INAFED. [http://www.inafed.gob.mx/work/enciclopedia/EMM19nuevoleon/municipios/19039a.html ''Enciclopedia de los municipios de México'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 26 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> Altepetl ica itequitiliz chicahuaztli, quipiya 1,142,952 chanehqueh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/monterrey-29/ ''Pueblos de América'', Yancuic León tlahtohcayotl, Monterrey altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tlaltocayotl== Itoca ipampa [[Diego de Montemayor]], in ''Altepetl Monterrey itech Tonantzin'' (caxtillahtolcopa; ''Ciudad Metropolitana de Nuestra Señora de Monterrey'') ipampa miac portugaltecah huan caxtiltecah chantiah ipan Santa Lucía atoyatl. In tocayotl cahca homenaje canah Gaspar de Zúñiga y Acevedo, Teuctli Monterrey, in virrey ompa [[Yancuic España]], tlen otlacat ipan Monterrey ompa [[Galicia]] tlahtohcayotl. ==Huehcapatlahtoliztli== Nican tlalli ochanti achcauh tlacameh motenehua ''Rayados'', macehualtlacameh tlen otlacuac [[xochicualli]] huan onemi tecuani yolcameh. Quipiaya amelli huan atoyatl otemo ompa ahcopa tepehuahcan. Achcauh caxtiltecah nican tlalli, catca [[Luis de Carvajal y de la Cueva]] ce yaoquizqui oaltepetzintli in Hueyitlahtocayotl [[Yancuic León]] xiuhpan [[1582]], oahci ipan Santa Lucía atoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Cerro de la Silla.jpg|300px|thumb|left|Monterrey]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl canah mictlampa ica [[Escobedo]] ompa Pequería, canah huitztlampa ica [[Guadalupe, Yancuic León|Guadalupe]] huan [[Santiago]], canah tonalquizayampa ica [[Apodaca]], ihuan canah tonalcalaquiyampa ica [[San Pedro Garza García]] huan [[Santa Catarina]]. ===Tepeliztli=== Cuaxochtia huitztlampa in Cerro de la Silla, miacquin tepetl cerro del Obispado huan Sierre Madre Oriental motenehua La Huasteca ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico. ===Atiliztli=== In atl pano ipan Río Santa Catarina huan Río Santa Lucía. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> === Yoliztli === Monterrey iyoliz variada, quipia ome yeyantli. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl Santa Catarina. No xiquitta Monterrey altepetl quipia chichinimeh yolcameh in [[pezohtli]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Teyacanaliztli== === Altepetequihuah ipan Monterrey === {| class="wikitable" !Tocayotl !Cahuitl |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2015-2018 |- |Bernardo González Garza |2018-2019 |- |Adrián Emilio de la Garza Santos |2019-2021 |- |Antonio Fernando Martínez Beltrán |2021 |- |Luis Donaldo Colosio Riojas |2018-Axcan |} == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Monterrey Rascacielos.jpg|thumbnail|200px|right|Altepetl Momterrey iohcalhuan.]] Altepetl Monterrey, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Ohcequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[nohpalli]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Milpa Alta, Tlalpan, Tlahuac huan Cuauhximalpan; inompan [[coyonimatiliztli]]. Monterrey ce tequitiliztli ipan America itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Santa Lucía atezcatl. In [[Santa Lucía]] hueyic ''barrio antiguo''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Fountain in Parque Fundidora.jpg|thumbnail|200px|left|Acalli Santa Lecía.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Monterrey, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Barrio Antiguo]], Paseo de Santa Lucía, Macroplaza, Parque Fundidora, San Pedro Garza García, Cola de Caballo huan Santiago ipan [[Santiago]] altepecalpolli. Ohcequin cualcan ca, Plaza Sesamo, Bioparque Estrella, MARCO, occequin. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:A320-271N XA-VIW at MTY.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Mariano Escobedo]].]] Altepetl Monterrey quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Mariano Escobedo]] in ompa [[Apodaca altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. Noihqui ca occe tepoztototlatiloyan ompa Escobedo altepetlahtohcan, moihtoa Hueyi Tepoztototlatiloyan del Norte. In [[Tepozocuilin Monterrey]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metro'' ce tepozcoatl motequitiltia ipan inin altepetl. Ca inic ome achi hueyi tepozocuilin ipan Mexico, niman Tepozocuilin Altepetl Mexico ca. [[File:Mapa del Metrorrey.svg|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech Tepozocuilin Altepetl Monterrey]] == Chanehmatiliztli == Monterrey quipia 1,142,952 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Gobierno del estado de Nuevo León. [http://datos.nl.gob.mx/n-l-poblacion-total-y-por-municipio/ ''Economía'', Nuevo León tlahtocayotl, Monterrey; 29 mahtlactli huan ome metztli itech 2021 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1990]] | 1,069,238 |- | [[2000]] | 1,110,997 |- | [[2010]] | 1,135,550 |- | [[2020]] | 1,142,952 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:ITESM Monterrey Rectoria CETEC.jpg|thumb|200px|izquierda|Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey.]] Ipan Monterrey altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98.12 % chanehqueh, 55.00 % ipan inic ce tlamachtiliyan huan 13.00 % nemachtianimeh ipan tepochcalli. Tlahtocayotl Yancuic León quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad de Monterrey'', ''Instituto Tecnológico de Apodaca'' huan ''Universidad del Norte'', ce pani tlamachtiloyan itech Monterrey altepeticpac Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Instituto INSUCO, Universidad Interamericana del Norte. Universidad del Valle de México (Campus Monterrey), Universidad Humanista de las Américas, Centro de Estudios Universitarios, Universidad Metropolitana de Monterrey, Universidad de Montemorelos, Instituto Tecnológico de Nuevo León, Centenaria y Benemérita Escuela Normal "Miguel F. Martínez", Escuela Normal Superior "Profr. Moisés Sáenz Garza", ohcequin. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Monterrey ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayocan |- | [[Club de Fútbol Monterrey]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga BBVA MX]] || [[Estadio BBVA]] |- | [[Tigres de la UANL]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga BBVA MX]] || [[Estadio Universitario de la UANL]] |- | [[Águilas de Mexicali]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Monterrey altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{ESPf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[España]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] * {{CANf}} Tetitlaniztli [[Canada]] * {{COLf}} Tetitlaniztli [[Colombia]] === Altepeicniuhcayotl === Monterrey altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Dallas]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Barcelona]] |[[Cataluña]] |{{ESP/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Houston]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1992 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Olongapo]] |[[Zambales]] |{{PHL}} |1993 |} </center> == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commons|Monterrey}} {{Altepenanyotl Monterrey Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] d4wwxx7aq4h8rt1fanpra8kndmua6ab The Simpsons 0 3269 502168 502137 2022-08-04T16:08:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-USA}} {{Programa |Nombre = The Simpsons |image = File:The Simpsons Logo 2009.jpg |genre = [[Sitcom]] |creator = {{USAf}} [[Matt Groening]] |country = {{USA}} |numepi = 400 |actors = |voices = [[Dan Castallaneta]]<br />[[Tress McNeille]]<br />[[John DiMaggio]] |other = |originalch = [[Fox Broadcasting Company|Fox]] |originalrun = [[1987]] - āxcān }} '''The Simpsons''' ītōcā cē [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|tlahtohcāyōtēcatl]] [[sitcom]] [[huehcaīxipcaxitl]] [[īxiptlayōllotzintli]] mochīhua īpal [[Matt Groening]], ōquipēuh īpan [[1987]] {{1caña}}. == Tlācatiani == * [[Homer Simpson]] * [[Marge Simpson]] * [[Bart Simpson]] * [[Lisa Simpson]] * [[Maggie Simpson]] * [[Ned Flanders]] * [[Barney Gómez]] * [[Charles Montgomerry Burns|Mr. Burns]] {{The Simpsons}} hy5591z51ggjcomaz63y19haxk92be8 Tlaxcallan 0 4078 502148 502088 2022-08-04T14:10:08Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Tlaxcallan | Chantocaitl = Estado de Tlaxcala | Pamitl = Flag of Tlaxcala (local).svg | Chimalli = Coat of arms of Tlaxcala.svg | Tlalmachiyotl = Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg | Lema = Cozoltlacatiyan (Cuna de la nación) | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] | Hueyaltepetl = [[Cuauhtotoatlan]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O | Tepenelihuahcapanca = [[Matlalcueyeh]] | Metros = 5,452 | Chanehqueh = 1,169,936 | CampaChanequeh = 28 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[9 metztli diciembre]], [[1856]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Lorena Cuéllar Cisneros | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl | Onohuayan = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-TLA | Matlatzalan = www.tlaxcala.gob.mx |}} '''Tlaxcallan''' nozo '''Tlahtocayotl Tlaxcallan''' ({{es2}} ''Estado de Tlaxcala'') ce tlahtocayotl ipan [[Mexico]], ca tlatectli ipan tlahco tlapcopa Mexihco, itecuacan [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] ca. Tlaxcallan cuaxochtia canhpa tlapcopa, huitztlampa īhuān mictlāmpa īca [[Puebla]]; cihuātlāmpa īca [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco]] īhuān mictlāncihuātlāmpa īca [[Hidalgo]]; ahmo piya huēyātēntli. Ītlaīxpayo 4,016 km2, īca 1,072,311 chanehqueh. == Tlaltocayotl == In Tlahtocayotl Tlaxcallan itoca ipampa in tecuacan itech [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] altepetl. In motlamia in Tlācaxoxouhcayāōyōtl, Tlaxcallān ōcatca huēyāltepētl īpan in [[Inic Cē Mēxihcatl Emperador ītlahtohcāyo]]. Īca in [[1824 Nāhuatīllālīliztli]], in huēyāltepētl ōmocuepa '''Yōllōxoxouhqui īhuān Tlahtohcāuh Tlahtohcāyōtl Tlaxcallān''' in tlein īāchcāuhtōcā āxcān. ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Mexico.Tlax.Cacaxtla.03.jpg|thumb|left|Cacaxtlan]] Zayeh mochi catca cuauhtlahtlalli. Achtopah tlacameh neminimeh. Tlaxcallan ocatca yoloxoxouhqui tlahtocayotl [[Mēxihcatl Hueyi Tlahtohcayotl|Mexihcatl Hueyi Tlahtohcayolcopa]]. In huehcauh Tlaxcallan ocatca tlachihua inic in teucyotl [[Ocotelolco]], [[Quiyahuiztlan]], [[Tepeticpac]] huan [[Tizatlan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Hidalgo]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Puebla]], in tonatih iquizayampa ica [[Puebla]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]]. ==Teyacanaliztli== Tlaxcallan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatzin Lorena Cuéllar Cisneros in tetlanahuatiani. == Tequitiliztli == Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xochipalxocotl]], [[xalxocotl]], [[xocotl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Tlaxcallan tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Tlaxcallan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Tlaxcallan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] * [[Xicohtencatl Axayacatzin]] * [[Malintzin]] * [[Hernán Cortés]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Tlaxcala}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]] q1shxpyzj7lwpemcdhifdd2807rlt2n Cuetlaxcoapan 0 4396 502170 501626 2022-08-04T16:13:13Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Kwetlaxkoapan|NHN_name=Cuetlaxcoapan}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuetlaxcoapan | Chantocaitl = Puebla de Zaragoza<br />Nde’mä | Tlaixcopinalli = Pueblacollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Puebla.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-PUE}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Angelopolis|Angelopolis]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Puebla altepetlahtohcan|Puebla]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,576,259 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuetlaxcoapanecatl | Altepetequihuah = Eduardo Rivera Pérez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = http://www.pueblacapital.gob.mx/ }} '''Cuetlaxcoapan'''<ref name="Chimalpahin">Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo ''ciudad de los Angeles. cuetlaxcohuapan'' ipan Annals of his Time</ref> nozo in '''Cuetlaxcoapan Altepetl''' (achcauhtoca [[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]]: ''Heroica Puebla de Zaragoza''), ce altepetl in ompa altepecalpolli<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''municipio''.</ref> Puebla ipan in tlahco in [[Puebla]] Tlahtocayotl huan itecucan ca. Cuetlaxcoapan inic nahui altepenayotl ica 1&nbsp;576&nbsp;259 chanehqueh, no huan tlacempanahuia inic nahui altepenanyotl ica 1&nbsp;539&nbsp;819 chanehqueh ipan Mexico. == Tlaltocayotl == [[File:Escudo de Puebla 5.JPG|thumb|left|170px|Cuetlaxcoapan ichimal.]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Cuetlaxcoapan''». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli ''[[cuetlaxtli]]'', ''[[coatl]]'' ihuan ''-pan'', in ipal in tlalpan oncatcah cuetlaxcoatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocaitl ocompatlac ihuic ''Heroica Puebla de Zaragoza''. In caxtillantocaitl ipampa [[Motolinia]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Puebla de los Ángeles'', in quihtoznequi «In ''Angelo''meh altepetlaliliztli», zatepan in hueyicihuatlahtoani Isabel itech [[Portugal]] oquipatlac itoca in ''Ciudad de los Ángeles'', «''Angelo''meh Altepetl». In 11 ic chiucnahui metztli ipan 1862 in tlahtohcantlahtoani [[Benito Juárez]] oquiteneuh ''Puebla de Zaragoza'' in imahuizo [[Ignacio Zaragoza]]<ref>Enciclopedia de los Municipios de México Puebla. http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/puebla/</ref>. Auh in Tlahtocayotl Tenechicoliztli in 4 ic chicueyi metztli ipan 1950 oquiteneuh ''Heroica''<ref>H. Ayuntamiento de Puebla. Conoce Puebla. http://www.pueblacapital.gob.mx/wb/pue/historia</ref>, «Tlamahuichihuani», ipal in yaoyotl ihuic in franciayaomeh. Axcan moihtoa ''In Angelópolis'', ce hueyi altepenanyotl ica itoca huehuecauh tocatiliztli itechpahuic ''Puebla de los Ángeles'' ialtepetzintiliz. ===Occequin macehuallahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Puebla de Zaragoza'' * [[Otontlahtolli]]: ''Nde’mä'' ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Sitio puebla.jpg|thumb|left|200px|Cuetlaxcoapan ihueyiteocal ompa Puebla yaoyotl]] Caxtiltecah ohualahqueh [[Mexico]], in tlalli ipan in axcan altepecalpolli in ''Heroica Puebla de Zaragoza'', omoteneuh ''Cuetlaxcoapan'' in canin ahmo ocatca cequi huehcauh hueyi altepetl; tel quemah oncon ocatcah milli huan callatelli. Ipan in macuilpohualxihuitl XV inin catyan ocatca yaotlalli, in cannel oquinchiuhqueh in [[xochiyaoyotl]] intzalan in [[Itzohcan|itzohcah]], in [[Tepeyacac|Tepeyacacah]], in [[Huexotzinco|Huexotzincah]], in [[Tetzmollohcan|Tetzmollohcah]] huan in [[Tlaxcallan|Tlaxcaltecah]]<ref>SEGOB: [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ 114.- PUEBLA / HEROICA PUEBLA DE ZARAGOZA]</ref>. In caxtiltecah oaltepetzintihqueh Puebla ipan in 16 abril 1531; in ''oidor'' [[Juan de Salmerón]], in obispo [[Fray Julián Garcés]] huan [[Fray Toribio Paredes de Benavente]] ([[Motolinia]]) octocaitih in altepetl tlayehyecoliztli ''Puebla de los Ángeles''. Manel oahci in neneuhcayotl in altepetl, yeh otocapanoa ''Puebla'' oc axcan. In zazanilli quipohua tlen ipan icochiz in [[Julián Garcés]], in inic ce [[Tlaxcallan]] ''obispo'', oquittac ce tlalli, in nepantlah oncatcah ce atoyatl huan inahuac oc ome [[atoyatl]]. Ipan in tlalli oncatcah xochitl huan ameyalli. No oquinttac ome ''angelo''meh, yehuan ica mecatl otlatenhuimoloh yezquia in cuaxochtli. Ihciuhcapan tonalli, oquinpouh icochiz in occequin in aquihqueh ocuihuicatinenqueh macuilli cennecehuilli (cequi 25 ''kilómetros'') in huehca Tlaxcallan in canin oquimmantilih in tlalli. Ipan inin zazanilli opeuh in tlaltocayotl ihtoa «''Ciudad de los Ángeles''». In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in ''angelo''meh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah [[Carlos V]] (K.V.) quipia in hueyiteocalli ica macuilli ''torres'' huan ome ''angelo''meh quitzitzitzquiah. Ipan in tocaitl ''Tlamahuichihuani'' huan ''Zaragoza'' ca ipampa in yaotequi [[Ignacio Zaragoza]] in aquin oquinpeuh in [[Francia|franciayaomeh]] ipan in 5 metztli mayo xihuitl [[1862]] ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Cuauhtlatzinco]] | Norte = [[Tlaxcallan]] | Noreste = [[Xonacatepec]] | Oeste = [[Cholollan]] | Centro = Cuetlaxcoapan | Este = [[Ahmozoc]] | Suroeste = [[Ocoyohcan]] | Sur = [[Valsequillo]] | Sureste = [[Santa Catarina]] }} [[Image:Malinche.jpg|thumb|right|200px|Cuetlaxcoapan ixquich in huitztlampa in mitlampahuic ica in Matlalcueyeh tepetl.]] Cuetlaxcoapan quipia ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pablo del Monte]] ompa [[Tlaxcallan]] tlahtocayotl, in huitztlampa ica [[Valsequillo]] altepetl huan [[Valcequillo atezcatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Cholollan]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chachapan]] huan [[xochitlah Flor del Bosque]]. In Cuetlaxcoapan tlatectli ipan in [[Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in [[Tepetlayolotl]]. Tlatectli in 40km iquizayampa in [[Popocatepetl]] huan in [[Iztaccihuatl]]. In [[Matlalcueyeh (tletepetl)|Matlalcueyeh]] tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlatectli ipan in [[Atoyac atoyatl]], in tlein meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in [[Valsequillo Atezcatl]]. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[Alcecec]] huan in [[San Francisco atoyatl]] ca. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} === Yoliztli === Cuetlaxcoapan iyoliz hueyi, quipia ome climas. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya atl ipampa atoyatl huan atepantli Valsequillo. No xiquitta nican Cuetlaxcoapan altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. == Tequitiliztli == [[File:Volkswagen Bubbla sista bilen.jpg|thumb|200px|left|El [[Volkswagen Sedán]], otlachiuh ipan Cuetlaxcoapan ompa museo de [[Wolfsburg]], [[Alemania]].]] Cuetlaxcoapan altepetl, hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan. Occequin mexicah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl ihuicpan [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[ahuacatl]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuepixcayotl]], [[tentzonpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]], inompan [[coyonimatiliztli]]. Cuetlaxcoapan altepetl ce tequiyotl ipan America itech Yancuic España itzalan El Parián. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli Ayollohco Mexico ompa Chalchiuhcuecan altepetl canapa Altepetl Mexico. In [[Angelópolis]] hueyic centro financiero, otlachiuh 2003 ipan Atoyatl Atoyac. In tequicalli itech Volkswagen cah ompa cualcan mictlampa. ==Teyacanaliztli== [[File:Templo San Francisco Puebla.jpg|thumb|200px|right|Xolalpan Cuetlaxcoapan nepantlahco.]] Xolalpan quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. ===Cuetlaxcoapan ixeliuhca=== * [[Analco]] * [[Xalnenetlan]] * [[El Alto]] * [[Los Sapos]] * [[Barrio del Artista]] * [[Payohcan]] * [[San Baltazar Campeche]] == Chanehmatiliztli == Ce altepetl quipia 12.392 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh cah (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepehuahqueh ipan mochi altepeticpac 576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 1,434,062 |- | [[2020]] | 1,576,259 |- |} ===Tlahtolli=== In ahmo cah nahuatillahtolli Mexico tlali. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtōlli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Tepehuahtlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, Mexico icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac. Mexico tlahtolli motlahtoa ipan Cuatlaxcoapan altepetl cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] huan occequin. Occequintin [[Europa]] tlahtolli [[Inglestlahtolli]], [[Yidishtlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Vascotlahtolli]] huan [[Rumanitlahtolli]]. ===Neltococayotl=== [[File:Catedral de Puebla 2.JPG|thumb|right|200px|Hueyiteopan itech Cuetlaxcoapan.]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh. Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli. ==Tlamachtiliztli== [[File:UAPCentroPuebla.JPG|thumb|200px|izquierda|Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.]] Cuetlaxcoapan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma de Puebla'', ''Universidad Tecnológica de Puebla'', ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ''Universidad Culinaria de Puebla'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla, occequin. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Mitohtiztli=== Ompa Atlixco quipiya ce mitohtiztli motenehua '''[[Atlixcayotl]]''', nican tlacameh mihtitia ce foklore itechpa oocequin onohuayan Puebla tlahtocayotl. ===Tlacualiztli=== Cuetlaxcoapan ce altepetl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], ilacual otlahuihualo ipan tepachoteocalco huan tlacualcalli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[cemita]], [[chalupa]], [[chiles en nogada]], [[nohpalmitl]], occequin. ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:BIBLIOTECA PALAFOXIANA.tif|thumb|200px|Palafox Amoxcalco.]] [[Īxiptli:CASA DE ALFEÑIQUE COCINA.tif|thumb|right|200px|Alfeñique tlacualcalli.]] Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Puebla altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == In momotlalcayotl ipan Cuetlaxcoapan cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Altepetl Cuetlaxcoapan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Club Puebla]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Cuauhtémoc]] |- | [[Lobos de la BUAP]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Universitario]] |- | [[Pericos de Puebla]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || |- | [[Ángeles de Puebla]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || |} == Neteicniuhtiliztli == Altepetl Cuetlaxcoapan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Wolfsburg]] |[[Tlani Saxonia]] |{{DEU}} |1978 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Łódź]] |[[Voivodato Lodz|Lodz]] |{{POL}} |1997 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Talavera de la Reina]] |[[Caxtillan-La Mancha]] |{{ESP}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Asunción]] |[[Asunción]] |{{PRY}} | |- |} </center> == No xiquitta == * [[Puebla]] * [[Altepenanyotl Puebla-Tlaxcallan]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' :CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) :Gobierno del Estado de Puebla. ''Puebla'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ http://www.puebla.gob.mx] (Caxtillāntlahtōlli) : ''Historia de Puebla. Datos Generales del Estado'' . Puebla. Recuperado el 29 de enero de 2009 de [http://www.puebla.gob.mx/puebla/resultadosgeneral.jsp?palabra=historia%20del%20estado&servicios=19&boletines=229&legal=7&trans=0&otros=245&id_servicio=1&valtodas=0&valfrases=0&valalgunas=0&palabras=%20&frase=%20&alguna=%20&contx=5# http://www.puebla.gob.mx] fecaha de última modificación 13 de Octubre de 2006. (Caxtillāntlahtōlli) :Secretaría de Gobernación. ''Enciclopedia de los municipios de México'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia] (Caxtillāntlahtōlli) :SIMÉON, Rémi. ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana''. Paris: 1885, 17a ed. Siglo Veintiuno. Mēxihco: 2004. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Cuetlaxcoapan}} {{Commonscat|Puebla City}} {{Angelopolis}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]] p04b8ye0wkgl1ie7aozh40nk8uq306g 502211 502170 2022-08-04T17:53:17Z Koatochij 19758 /* Tequitiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Kwetlaxkoapan|NHN_name=Cuetlaxcoapan}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuetlaxcoapan | Chantocaitl = Puebla de Zaragoza<br />Nde’mä | Tlaixcopinalli = Pueblacollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Puebla.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-PUE}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Angelopolis|Angelopolis]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Puebla altepetlahtohcan|Puebla]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,576,259 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuetlaxcoapanecatl | Altepetequihuah = Eduardo Rivera Pérez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = http://www.pueblacapital.gob.mx/ }} '''Cuetlaxcoapan'''<ref name="Chimalpahin">Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo ''ciudad de los Angeles. cuetlaxcohuapan'' ipan Annals of his Time</ref> nozo in '''Cuetlaxcoapan Altepetl''' (achcauhtoca [[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]]: ''Heroica Puebla de Zaragoza''), ce altepetl in ompa altepecalpolli<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''municipio''.</ref> Puebla ipan in tlahco in [[Puebla]] Tlahtocayotl huan itecucan ca. Cuetlaxcoapan inic nahui altepenayotl ica 1&nbsp;576&nbsp;259 chanehqueh, no huan tlacempanahuia inic nahui altepenanyotl ica 1&nbsp;539&nbsp;819 chanehqueh ipan Mexico. == Tlaltocayotl == [[File:Escudo de Puebla 5.JPG|thumb|left|170px|Cuetlaxcoapan ichimal.]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Cuetlaxcoapan''». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli ''[[cuetlaxtli]]'', ''[[coatl]]'' ihuan ''-pan'', in ipal in tlalpan oncatcah cuetlaxcoatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocaitl ocompatlac ihuic ''Heroica Puebla de Zaragoza''. In caxtillantocaitl ipampa [[Motolinia]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Puebla de los Ángeles'', in quihtoznequi «In ''Angelo''meh altepetlaliliztli», zatepan in hueyicihuatlahtoani Isabel itech [[Portugal]] oquipatlac itoca in ''Ciudad de los Ángeles'', «''Angelo''meh Altepetl». In 11 ic chiucnahui metztli ipan 1862 in tlahtohcantlahtoani [[Benito Juárez]] oquiteneuh ''Puebla de Zaragoza'' in imahuizo [[Ignacio Zaragoza]]<ref>Enciclopedia de los Municipios de México Puebla. http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/puebla/</ref>. Auh in Tlahtocayotl Tenechicoliztli in 4 ic chicueyi metztli ipan 1950 oquiteneuh ''Heroica''<ref>H. Ayuntamiento de Puebla. Conoce Puebla. http://www.pueblacapital.gob.mx/wb/pue/historia</ref>, «Tlamahuichihuani», ipal in yaoyotl ihuic in franciayaomeh. Axcan moihtoa ''In Angelópolis'', ce hueyi altepenanyotl ica itoca huehuecauh tocatiliztli itechpahuic ''Puebla de los Ángeles'' ialtepetzintiliz. ===Occequin macehuallahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Puebla de Zaragoza'' * [[Otontlahtolli]]: ''Nde’mä'' ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Sitio puebla.jpg|thumb|left|200px|Cuetlaxcoapan ihueyiteocal ompa Puebla yaoyotl]] Caxtiltecah ohualahqueh [[Mexico]], in tlalli ipan in axcan altepecalpolli in ''Heroica Puebla de Zaragoza'', omoteneuh ''Cuetlaxcoapan'' in canin ahmo ocatca cequi huehcauh hueyi altepetl; tel quemah oncon ocatcah milli huan callatelli. Ipan in macuilpohualxihuitl XV inin catyan ocatca yaotlalli, in cannel oquinchiuhqueh in [[xochiyaoyotl]] intzalan in [[Itzohcan|itzohcah]], in [[Tepeyacac|Tepeyacacah]], in [[Huexotzinco|Huexotzincah]], in [[Tetzmollohcan|Tetzmollohcah]] huan in [[Tlaxcallan|Tlaxcaltecah]]<ref>SEGOB: [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ 114.- PUEBLA / HEROICA PUEBLA DE ZARAGOZA]</ref>. In caxtiltecah oaltepetzintihqueh Puebla ipan in 16 abril 1531; in ''oidor'' [[Juan de Salmerón]], in obispo [[Fray Julián Garcés]] huan [[Fray Toribio Paredes de Benavente]] ([[Motolinia]]) octocaitih in altepetl tlayehyecoliztli ''Puebla de los Ángeles''. Manel oahci in neneuhcayotl in altepetl, yeh otocapanoa ''Puebla'' oc axcan. In zazanilli quipohua tlen ipan icochiz in [[Julián Garcés]], in inic ce [[Tlaxcallan]] ''obispo'', oquittac ce tlalli, in nepantlah oncatcah ce atoyatl huan inahuac oc ome [[atoyatl]]. Ipan in tlalli oncatcah xochitl huan ameyalli. No oquinttac ome ''angelo''meh, yehuan ica mecatl otlatenhuimoloh yezquia in cuaxochtli. Ihciuhcapan tonalli, oquinpouh icochiz in occequin in aquihqueh ocuihuicatinenqueh macuilli cennecehuilli (cequi 25 ''kilómetros'') in huehca Tlaxcallan in canin oquimmantilih in tlalli. Ipan inin zazanilli opeuh in tlaltocayotl ihtoa «''Ciudad de los Ángeles''». In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in ''angelo''meh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah [[Carlos V]] (K.V.) quipia in hueyiteocalli ica macuilli ''torres'' huan ome ''angelo''meh quitzitzitzquiah. Ipan in tocaitl ''Tlamahuichihuani'' huan ''Zaragoza'' ca ipampa in yaotequi [[Ignacio Zaragoza]] in aquin oquinpeuh in [[Francia|franciayaomeh]] ipan in 5 metztli mayo xihuitl [[1862]] ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Cuauhtlatzinco]] | Norte = [[Tlaxcallan]] | Noreste = [[Xonacatepec]] | Oeste = [[Cholollan]] | Centro = Cuetlaxcoapan | Este = [[Ahmozoc]] | Suroeste = [[Ocoyohcan]] | Sur = [[Valsequillo]] | Sureste = [[Santa Catarina]] }} [[Image:Malinche.jpg|thumb|right|200px|Cuetlaxcoapan ixquich in huitztlampa in mitlampahuic ica in Matlalcueyeh tepetl.]] Cuetlaxcoapan quipia ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pablo del Monte]] ompa [[Tlaxcallan]] tlahtocayotl, in huitztlampa ica [[Valsequillo]] altepetl huan [[Valcequillo atezcatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Cholollan]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chachapan]] huan [[xochitlah Flor del Bosque]]. In Cuetlaxcoapan tlatectli ipan in [[Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in [[Tepetlayolotl]]. Tlatectli in 40km iquizayampa in [[Popocatepetl]] huan in [[Iztaccihuatl]]. In [[Matlalcueyeh (tletepetl)|Matlalcueyeh]] tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlatectli ipan in [[Atoyac atoyatl]], in tlein meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in [[Valsequillo Atezcatl]]. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[Alcecec]] huan in [[San Francisco atoyatl]] ca. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} === Yoliztli === Cuetlaxcoapan iyoliz hueyi, quipia ome climas. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya atl ipampa atoyatl huan atepantli Valsequillo. No xiquitta nican Cuetlaxcoapan altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Tijuana 2.jpg|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Cuetlaxcoapan altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Huexotzinco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Tequitiliztli == [[File:Volkswagen Bubbla sista bilen.jpg|thumb|200px|left|El [[Volkswagen Sedán]], otlachiuh ipan Cuetlaxcoapan ompa museo de [[Wolfsburg]], [[Alemania]].]] Cuetlaxcoapan altepetl, hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan. Occequin mexicah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl ihuicpan [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[ahuacatl]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuepixcayotl]], [[tentzonpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]], inompan [[coyonimatiliztli]]. Cuetlaxcoapan altepetl ce tequiyotl ipan America itech Yancuic España itzalan El Parián. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli Ayollohco Mexico ompa Chalchiuhcuecan altepetl canapa Altepetl Mexico. In [[Angelópolis]] hueyic centro financiero, otlachiuh 2003 ipan Atoyatl Atoyac. In tequicalli itech Volkswagen cah ompa cualcan mictlampa. ==Teyacanaliztli== [[File:Templo San Francisco Puebla.jpg|thumb|200px|right|Xolalpan Cuetlaxcoapan nepantlahco.]] Xolalpan quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. ===Cuetlaxcoapan ixeliuhca=== * [[Analco]] * [[Xalnenetlan]] * [[El Alto]] * [[Los Sapos]] * [[Barrio del Artista]] * [[Payohcan]] * [[San Baltazar Campeche]] == Chanehmatiliztli == Ce altepetl quipia 12.392 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh cah (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepehuahqueh ipan mochi altepeticpac 576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 1,434,062 |- | [[2020]] | 1,576,259 |- |} ===Tlahtolli=== In ahmo cah nahuatillahtolli Mexico tlali. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtōlli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Tepehuahtlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, Mexico icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac. Mexico tlahtolli motlahtoa ipan Cuatlaxcoapan altepetl cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] huan occequin. Occequintin [[Europa]] tlahtolli [[Inglestlahtolli]], [[Yidishtlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Vascotlahtolli]] huan [[Rumanitlahtolli]]. ===Neltococayotl=== [[File:Catedral de Puebla 2.JPG|thumb|right|200px|Hueyiteopan itech Cuetlaxcoapan.]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh. Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli. ==Tlamachtiliztli== [[File:UAPCentroPuebla.JPG|thumb|200px|izquierda|Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.]] Cuetlaxcoapan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma de Puebla'', ''Universidad Tecnológica de Puebla'', ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ''Universidad Culinaria de Puebla'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla, occequin. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Mitohtiztli=== Ompa Atlixco quipiya ce mitohtiztli motenehua '''[[Atlixcayotl]]''', nican tlacameh mihtitia ce foklore itechpa oocequin onohuayan Puebla tlahtocayotl. ===Tlacualiztli=== Cuetlaxcoapan ce altepetl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], ilacual otlahuihualo ipan tepachoteocalco huan tlacualcalli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[cemita]], [[chalupa]], [[chiles en nogada]], [[nohpalmitl]], occequin. ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:BIBLIOTECA PALAFOXIANA.tif|thumb|200px|Palafox Amoxcalco.]] [[Īxiptli:CASA DE ALFEÑIQUE COCINA.tif|thumb|right|200px|Alfeñique tlacualcalli.]] Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Puebla altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == In momotlalcayotl ipan Cuetlaxcoapan cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Altepetl Cuetlaxcoapan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Club Puebla]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Cuauhtémoc]] |- | [[Lobos de la BUAP]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Universitario]] |- | [[Pericos de Puebla]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || |- | [[Ángeles de Puebla]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || |} == Neteicniuhtiliztli == Altepetl Cuetlaxcoapan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Wolfsburg]] |[[Tlani Saxonia]] |{{DEU}} |1978 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Łódź]] |[[Voivodato Lodz|Lodz]] |{{POL}} |1997 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Talavera de la Reina]] |[[Caxtillan-La Mancha]] |{{ESP}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Asunción]] |[[Asunción]] |{{PRY}} | |- |} </center> == No xiquitta == * [[Puebla]] * [[Altepenanyotl Puebla-Tlaxcallan]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' :CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) :Gobierno del Estado de Puebla. ''Puebla'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ http://www.puebla.gob.mx] (Caxtillāntlahtōlli) : ''Historia de Puebla. Datos Generales del Estado'' . Puebla. Recuperado el 29 de enero de 2009 de [http://www.puebla.gob.mx/puebla/resultadosgeneral.jsp?palabra=historia%20del%20estado&servicios=19&boletines=229&legal=7&trans=0&otros=245&id_servicio=1&valtodas=0&valfrases=0&valalgunas=0&palabras=%20&frase=%20&alguna=%20&contx=5# http://www.puebla.gob.mx] fecaha de última modificación 13 de Octubre de 2006. (Caxtillāntlahtōlli) :Secretaría de Gobernación. ''Enciclopedia de los municipios de México'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia] (Caxtillāntlahtōlli) :SIMÉON, Rémi. ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana''. Paris: 1885, 17a ed. Siglo Veintiuno. Mēxihco: 2004. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Cuetlaxcoapan}} {{Commonscat|Puebla City}} {{Angelopolis}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]] 4a5pe2ogiougnq98yo7ymp7uu6vzroz 502212 502211 2022-08-04T17:54:27Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Kwetlaxkoapan|NHN_name=Cuetlaxcoapan}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuetlaxcoapan | Chantocaitl = Puebla de Zaragoza<br />Nde’mä | Tlaixcopinalli = Pueblacollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Puebla.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-PUE}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Angelopolis|Angelopolis]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Puebla altepetlahtohcan|Puebla]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,576,259 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuetlaxcoapanecatl | Altepetequihuah = Eduardo Rivera Pérez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = http://www.pueblacapital.gob.mx/ }} '''Cuetlaxcoapan'''<ref name="Chimalpahin">Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo ''ciudad de los Angeles. cuetlaxcohuapan'' ipan Annals of his Time</ref> nozo in '''Cuetlaxcoapan Altepetl''' (achcauhtoca [[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]]: ''Heroica Puebla de Zaragoza''), ce altepetl in ompa altepecalpolli<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''municipio''.</ref> Puebla ipan in tlahco in [[Puebla]] Tlahtocayotl huan itecucan ca. Cuetlaxcoapan inic nahui altepenayotl ica 1&nbsp;576&nbsp;259 chanehqueh, no huan tlacempanahuia inic nahui altepenanyotl ica 1&nbsp;539&nbsp;819 chanehqueh ipan Mexico. == Tlaltocayotl == [[File:Escudo de Puebla 5.JPG|thumb|left|170px|Cuetlaxcoapan ichimal.]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Cuetlaxcoapan''». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli ''[[cuetlaxtli]]'', ''[[coatl]]'' ihuan ''-pan'', in ipal in tlalpan oncatcah cuetlaxcoatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocaitl ocompatlac ihuic ''Heroica Puebla de Zaragoza''. In caxtillantocaitl ipampa [[Motolinia]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Puebla de los Ángeles'', in quihtoznequi «In ''Angelo''meh altepetlaliliztli», zatepan in hueyicihuatlahtoani Isabel itech [[Portugal]] oquipatlac itoca in ''Ciudad de los Ángeles'', «''Angelo''meh Altepetl». In 11 ic chiucnahui metztli ipan 1862 in tlahtohcantlahtoani [[Benito Juárez]] oquiteneuh ''Puebla de Zaragoza'' in imahuizo [[Ignacio Zaragoza]]<ref>Enciclopedia de los Municipios de México Puebla. http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/puebla/</ref>. Auh in Tlahtocayotl Tenechicoliztli in 4 ic chicueyi metztli ipan 1950 oquiteneuh ''Heroica''<ref>H. Ayuntamiento de Puebla. Conoce Puebla. http://www.pueblacapital.gob.mx/wb/pue/historia</ref>, «Tlamahuichihuani», ipal in yaoyotl ihuic in franciayaomeh. Axcan moihtoa ''In Angelópolis'', ce hueyi altepenanyotl ica itoca huehuecauh tocatiliztli itechpahuic ''Puebla de los Ángeles'' ialtepetzintiliz. ===Occequin macehuallahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Puebla de Zaragoza'' * [[Otontlahtolli]]: ''Nde’mä'' ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Sitio puebla.jpg|thumb|left|200px|Cuetlaxcoapan ihueyiteocal ompa Puebla yaoyotl]] Caxtiltecah ohualahqueh [[Mexico]], in tlalli ipan in axcan altepecalpolli in ''Heroica Puebla de Zaragoza'', omoteneuh ''Cuetlaxcoapan'' in canin ahmo ocatca cequi huehcauh hueyi altepetl; tel quemah oncon ocatcah milli huan callatelli. Ipan in macuilpohualxihuitl XV inin catyan ocatca yaotlalli, in cannel oquinchiuhqueh in [[xochiyaoyotl]] intzalan in [[Itzohcan|itzohcah]], in [[Tepeyacac|Tepeyacacah]], in [[Huexotzinco|Huexotzincah]], in [[Tetzmollohcan|Tetzmollohcah]] huan in [[Tlaxcallan|Tlaxcaltecah]]<ref>SEGOB: [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ 114.- PUEBLA / HEROICA PUEBLA DE ZARAGOZA]</ref>. In caxtiltecah oaltepetzintihqueh Puebla ipan in 16 abril 1531; in ''oidor'' [[Juan de Salmerón]], in obispo [[Fray Julián Garcés]] huan [[Fray Toribio Paredes de Benavente]] ([[Motolinia]]) octocaitih in altepetl tlayehyecoliztli ''Puebla de los Ángeles''. Manel oahci in neneuhcayotl in altepetl, yeh otocapanoa ''Puebla'' oc axcan. In zazanilli quipohua tlen ipan icochiz in [[Julián Garcés]], in inic ce [[Tlaxcallan]] ''obispo'', oquittac ce tlalli, in nepantlah oncatcah ce atoyatl huan inahuac oc ome [[atoyatl]]. Ipan in tlalli oncatcah xochitl huan ameyalli. No oquinttac ome ''angelo''meh, yehuan ica mecatl otlatenhuimoloh yezquia in cuaxochtli. Ihciuhcapan tonalli, oquinpouh icochiz in occequin in aquihqueh ocuihuicatinenqueh macuilli cennecehuilli (cequi 25 ''kilómetros'') in huehca Tlaxcallan in canin oquimmantilih in tlalli. Ipan inin zazanilli opeuh in tlaltocayotl ihtoa «''Ciudad de los Ángeles''». In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in ''angelo''meh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah [[Carlos V]] (K.V.) quipia in hueyiteocalli ica macuilli ''torres'' huan ome ''angelo''meh quitzitzitzquiah. Ipan in tocaitl ''Tlamahuichihuani'' huan ''Zaragoza'' ca ipampa in yaotequi [[Ignacio Zaragoza]] in aquin oquinpeuh in [[Francia|franciayaomeh]] ipan in 5 metztli mayo xihuitl [[1862]] ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Cuauhtlatzinco]] | Norte = [[Tlaxcallan]] | Noreste = [[Xonacatepec]] | Oeste = [[Cholollan]] | Centro = Cuetlaxcoapan | Este = [[Ahmozoc]] | Suroeste = [[Ocoyohcan]] | Sur = [[Valsequillo]] | Sureste = [[Santa Catarina]] }} [[Image:Malinche.jpg|thumb|right|200px|Cuetlaxcoapan ixquich in huitztlampa in mitlampahuic ica in Matlalcueyeh tepetl.]] Cuetlaxcoapan quipia ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pablo del Monte]] ompa [[Tlaxcallan]] tlahtocayotl, in huitztlampa ica [[Valsequillo]] altepetl huan [[Valcequillo atezcatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Cholollan]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chachapan]] huan [[xochitlah Flor del Bosque]]. In Cuetlaxcoapan tlatectli ipan in [[Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in [[Tepetlayolotl]]. Tlatectli in 40km iquizayampa in [[Popocatepetl]] huan in [[Iztaccihuatl]]. In [[Matlalcueyeh (tletepetl)|Matlalcueyeh]] tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlatectli ipan in [[Atoyac atoyatl]], in tlein meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in [[Valsequillo Atezcatl]]. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[Alcecec]] huan in [[San Francisco atoyatl]] ca. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} === Yoliztli === Cuetlaxcoapan iyoliz hueyi, quipia ome climas. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya atl ipampa atoyatl huan atepantli Valsequillo. No xiquitta nican Cuetlaxcoapan altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Cuetlaxcoapan altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Huexotzinco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Tequitiliztli == [[File:Volkswagen Bubbla sista bilen.jpg|thumb|200px|left|El [[Volkswagen Sedán]], otlachiuh ipan Cuetlaxcoapan ompa museo de [[Wolfsburg]], [[Alemania]].]] Cuetlaxcoapan altepetl, hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan. Occequin mexicah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl ihuicpan [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[ahuacatl]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuepixcayotl]], [[tentzonpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]], inompan [[coyonimatiliztli]]. Cuetlaxcoapan altepetl ce tequiyotl ipan America itech Yancuic España itzalan El Parián. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli Ayollohco Mexico ompa Chalchiuhcuecan altepetl canapa Altepetl Mexico. In [[Angelópolis]] hueyic centro financiero, otlachiuh 2003 ipan Atoyatl Atoyac. In tequicalli itech Volkswagen cah ompa cualcan mictlampa. ==Teyacanaliztli== [[File:Templo San Francisco Puebla.jpg|thumb|200px|right|Xolalpan Cuetlaxcoapan nepantlahco.]] Xolalpan quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. ===Cuetlaxcoapan ixeliuhca=== * [[Analco]] * [[Xalnenetlan]] * [[El Alto]] * [[Los Sapos]] * [[Barrio del Artista]] * [[Payohcan]] * [[San Baltazar Campeche]] == Chanehmatiliztli == Ce altepetl quipia 12.392 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh cah (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepehuahqueh ipan mochi altepeticpac 576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 1,434,062 |- | [[2020]] | 1,576,259 |- |} ===Tlahtolli=== In ahmo cah nahuatillahtolli Mexico tlali. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtōlli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Tepehuahtlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, Mexico icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac. Mexico tlahtolli motlahtoa ipan Cuatlaxcoapan altepetl cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] huan occequin. Occequintin [[Europa]] tlahtolli [[Inglestlahtolli]], [[Yidishtlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Vascotlahtolli]] huan [[Rumanitlahtolli]]. ===Neltococayotl=== [[File:Catedral de Puebla 2.JPG|thumb|right|200px|Hueyiteopan itech Cuetlaxcoapan.]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh. Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli. ==Tlamachtiliztli== [[File:UAPCentroPuebla.JPG|thumb|200px|izquierda|Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.]] Cuetlaxcoapan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma de Puebla'', ''Universidad Tecnológica de Puebla'', ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ''Universidad Culinaria de Puebla'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla, occequin. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Mitohtiztli=== Ompa Atlixco quipiya ce mitohtiztli motenehua '''[[Atlixcayotl]]''', nican tlacameh mihtitia ce foklore itechpa oocequin onohuayan Puebla tlahtocayotl. ===Tlacualiztli=== Cuetlaxcoapan ce altepetl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], ilacual otlahuihualo ipan tepachoteocalco huan tlacualcalli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[cemita]], [[chalupa]], [[chiles en nogada]], [[nohpalmitl]], occequin. ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:BIBLIOTECA PALAFOXIANA.tif|thumb|200px|Palafox Amoxcalco.]] [[Īxiptli:CASA DE ALFEÑIQUE COCINA.tif|thumb|right|200px|Alfeñique tlacualcalli.]] Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Puebla altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == In momotlalcayotl ipan Cuetlaxcoapan cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Altepetl Cuetlaxcoapan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Club Puebla]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Cuauhtémoc]] |- | [[Lobos de la BUAP]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Universitario]] |- | [[Pericos de Puebla]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || |- | [[Ángeles de Puebla]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || |} == Neteicniuhtiliztli == Altepetl Cuetlaxcoapan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Wolfsburg]] |[[Tlani Saxonia]] |{{DEU}} |1978 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Łódź]] |[[Voivodato Lodz|Lodz]] |{{POL}} |1997 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Talavera de la Reina]] |[[Caxtillan-La Mancha]] |{{ESP}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Asunción]] |[[Asunción]] |{{PRY}} | |- |} </center> == No xiquitta == * [[Puebla]] * [[Altepenanyotl Puebla-Tlaxcallan]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' :CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) :Gobierno del Estado de Puebla. ''Puebla'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ http://www.puebla.gob.mx] (Caxtillāntlahtōlli) : ''Historia de Puebla. Datos Generales del Estado'' . Puebla. Recuperado el 29 de enero de 2009 de [http://www.puebla.gob.mx/puebla/resultadosgeneral.jsp?palabra=historia%20del%20estado&servicios=19&boletines=229&legal=7&trans=0&otros=245&id_servicio=1&valtodas=0&valfrases=0&valalgunas=0&palabras=%20&frase=%20&alguna=%20&contx=5# http://www.puebla.gob.mx] fecaha de última modificación 13 de Octubre de 2006. (Caxtillāntlahtōlli) :Secretaría de Gobernación. ''Enciclopedia de los municipios de México'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia] (Caxtillāntlahtōlli) :SIMÉON, Rémi. ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana''. Paris: 1885, 17a ed. Siglo Veintiuno. Mēxihco: 2004. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Cuetlaxcoapan}} {{Commonscat|Puebla City}} {{Angelopolis}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]] 7ilp3rp87ypt4jofz2bd42a0rtvuy96 Tzincuauhyotl 0 4474 502289 498726 2022-08-04T23:58:41Z Koatochij 19758 /* Nō Xiquitta */ wikitext text/x-wiki {{Tecpantlahtolli}} [[Īxiptli:Vastago 2.JPG|200px|thumb|In tzīncuauhyōtl īiuhcayo]] '''Tzīncuauhyōtl''', nō mihtoā quiyotl, tetepontli. Tlanelhuayōtl īnōncuahquīzaliz achi mochipa, ehēcayōtl<ref>quihtōznequi '''aérea(o)'''</ref>ye oc nō huēyiya in ne tlanelhuatl īhuān quitoquillōtiā in izhuatl, in xōchitl, ''etc''. Quipiya miyac [[tlalhuacocohtli]]<ref>quihtōznequi '''haces vasculares'''</ref> in quihuīca [[izhuāxoxohuitl]]<ref>quihtōznequi '''savia'''</ref>. In iquin quitecpichalhuiā tlacualli. Monāmiqui in tzīncuauhyōtl (ītlan tlanelhuayōtl ahxōchitl) īpan āmomoxtli, ocopetlatl īhuān in ''licopodios''; īhuān īpan mochi [[nēzcānāmictli]]<ref>quihtōznequi '''fanerógamas''', āxcān motēnēhua [[Xinachtlanelhuayōtl]] = Spermatophyta</ref>, mā zo tēl īpan cequi tepitōnilli, iuh in ''remolacha'' īhuān occē tlanelhuayōtl in ahyēctli motēnēhua ''acaules''(ahtzīncuauhyōtl). Ītamachīuhca yez zan tepitōn īpan cequi āmomoxtli ixquichca cempōhualli [[centamachīhualli]]<ref>quihtōznequi '''metro'''</ref> īpan ''eucaliptus'', īhuān mahtlāctli ahnozo mahtlāctliomōme centamachīhualli īpan ''diámetro'' (īpan Āhuēhuetl Santa María del Tule, Oax.). Ye iuh nohuianyōh mihtoā in ihcuāc huēyiya oc ye cencah mācuīlli centamachīhualli, cuauhuātzalloh tzīncuauhyōtl īhuān cuammāyeh ca cuahuitl; ca cuauhtōntli in ahci oc ye ahmo mācuīlli centamachīhualli nōīhuān cuauhuātzalli; ca xihuitl in tlanelhuayōtl in tlein quipiya xoxoctic tzīncuauhyōtl, pōpoztectli tzīncuauhyōtl īhuān ic nōncuahquīzqui ahmo quipanahuiā cē ahnozo ōme centamachīhualli īpan cuauhtic. Motlachiya miyac cuahuitl intlā cēcān nemi hueli motomāhuaz ixquichca huēyi cuahuitl ahnozo zan cuauhtōntli. Motecpāna in tzīncuauhyōtl ic cāhuitl in moztlātiliā (cēxiuhtica, ōnxiuhtica ahnozo mochi xoxoctic). Nō motecpāna ic iuh huēyiya in cuammāitl (papanhuetzqui<ref>quihtōznequi '''alterna'''</ref>, tēīxnāmicqui ahnozo malacachōlli<ref>quihtōznequi '''verticilada'''</ref>). Nō motecpāna ic cānin nemi (ehēcayōtl ahnozo tlanitlālli<ref>quihtōznequi '''subterráneo'''</ref>). ==tlahtōlcaquiliztilōni== <references/> ==Oc no xiquitta== *[[Xochitl]] *[[Tlanelhuatl]] *[[Xochihcualli]] *[[Izhuatl]] [[Categoría:Nahuatlahtolli (nci)]] c0yzolrg6jaticqjj6ryc7xzenq09cm Colombia 0 5035 502262 499707 2022-08-04T22:12:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl Colombia | Tlaltocaitl = República de Colombia | Tocaitl = Colombia | Pamitl = Flag of Colombia.svg | Chimalli = Coat of arms of Colombia.svg | Chimalli_tamaño = 110px | Tlacatiyancuicatl = [[Colombia tlacatiyancuicatl]] | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = United States Navy Band - ¡Oh, gloria inmarcesible!.ogg | Tlalmachiyotl = COL orthographic (San Andrés and Providencia special).svg | Tecuacan = [[Bogotá]] [[File:Escudo de Armas de Bogota.svg|derecha|20px]] | Ancayotl = 19_26_N_99_08_W 19°26′M 99°08′C | Hueyaltepetl = [[Altepenanyotl Bogotá|Bogotá]] | Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O | Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] | Tenahuatiyotl = República | Tlaquetzalli = | Tlaquetzalli tetl = &nbsp;• Omopeuh <br />&nbsp;• Omotlami | Tlaquetzalli iman = Itech [[Caxtillan]]<br />[[20 metztli julio]], [[1810]]<br />[[9 chicōntetl metztli]], [[1859]] | Tlaixpayotl = 3.761.274 | Tlaixpayotl_tlatectli = 8 | Tlaixpayotl_atl = 1.1% | Tlahtohcayotenco = 9665 | Hueyatenco = | Tepachoani = [[Colombia tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]] | Tepachoani itoca = [[Iván Duque Márquez]] | Nelihuehcapanca = [[Nevado del Ruíz]] | Chanehqueh = 51 609 474 | Chanehqueh_tlatectli = 32 | Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68 | Tlacatocaitl = Colombiatecatl | PIB_nominal = US$ 537 660 millones | PIB_nominal_xihuitl = | PIB_nominal_tlapohualli = 21 | PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590 | PIB = US$ 964 279 millones | PIB_xihuitl = | PIB_tlapohualli = 23 | PIB_per_capita = US$ 22 404 | IDH = {{creciente}} 0,836 | IDH_xihuitl = 2015 | IDH_tlapohualli = 40 | IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}} | Tomin = [[Colombia peso]] ($, <code>[[ISO 4217|ARS]]</code>) | Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]] | Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-3]] | Matlatzalan = [[.co]] | Tepozehecanonotzalli = 54 | Tlahuilehecanonotzalli = HJA-HKZ, 5JA-5KZ | Ihcuilolli = 170 / COL / CO | Olochcalpolli_ica = | Toquiliztequitl = | Toquiliztequitl1 = | Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI. }} '''Colombia''' nozo '''Tlacatlahtocayotl Colombia''' (caxtillahtolli: ''República de Colombia'' huan quechuatlahtolli: ''Kulumbya''), ce [[tlacatiyan]] ipan [[America Huitztlampa]], in ompa [[America]]. [[Bogotá]] altepetl in tecuacan itech Colombia tlalli huan ocachi hueyic [[altepenanyotl Bogotá]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Panama]] huan [[Caribe hueyatl]], canahpa huitztlampa no [[Ecuador]], [[Peru]] huan [[Brasil]], canahpa icalaquitlampa ica in [[Pacífico ailhuicatl]], ihuan canahpa iquizatlampa [[Venezuela]]. In tlacatiyan quipia tlen 1 141 748 km², Colombia inic chicnahui hueyi [[tlacatiyan]] ipan [[America]] tlalli, noihqui inic cempohualli huan chicoace hueyi tlacatiyan itech mochi [[tlalticpactli]]. Ica 51 millones chanehqueh, Colombia inic mahtlactli tlacatiyan ica chanehqueh ipan tlaltipac. Quipia 40 [[tecpantlahtolli]], itzalan inin, caxtillahtolli miac tlahtoah ipan mochitin tlacatiyan, ohcequin tlahtolli matel guajirotlahtolli, kunatlahtolli, misaktlahtolli, quechuatlahtolli, emberatlahtolli, paeztlahtolli, ñengatutlahtolli, jibarotlahtolli huan no oncan macehualtlahtolli ipan mochi tlaltipactli. ==Tlaltocayotl== In tlaltocaitl ''Colombia'' ipampa in inic ome tocaitl in [[Cristóbal Colón]]<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Colombia Etimología de Colombia]. Diccionario etimológico etimologias.dechile.net. Consultado el 09/05/2008. {{spa (nhn)}}</ref> (itallahtolcopa: Cristoforo Colombo) itechpa in [[latintlahtolli]] ''columba'' quihtoznequi [[huilotl]]; ic in itoca ''Colombia'' quihtoznequi ''Colón itlal''. ==Huehcapatlahtoliztli== === Huehuehcauh tlacayotl === Nican tlalpan in altepetlacayotl mopohua 11,000 ahnozo 20,000 a.X. (Christus tlacatilizilhuitl xihuitl) icampa ica huecauhtlamantli namiquilli temoctica in tlalli. Ce altepetlacayotl oxochihti nican tlalpan achtotipan ihuic oaciloc caxtiltecah, yehhuatl otequiti cenca cualli [[coztic teocuitlatl]] ihuan [[chalchihuitl]]. Achcauheuropantlacah in caxtiltecah catcah, yehhuatl oacih [[Guajira tlalyacatl]] oaltepetic Santa Marta quemeh inic ce altepetl ipan [[Ixachitlān Huitztlampa]]. In ixachitlacah nican chibchacah (taironah ihuan miuxcah), arahuahqueh, caribetecah, guambitecah, ipan Andes tepetlampa in quechhuatlahtoqueh, occequin macehualtlacah quemahniman quimbayah ipan Ixtlahuac Cauca ihuan arahuacah in ipan Cepayauhtepetlan Santa Marta. ===Yancuic Granada=== [[File:Bolívar en Carabobo.jpg|miniatura|izquierda|[[Simón Bolívar]].]] Inic ce achcauhcaxtiltlacah a finales del pohualxiuhpan XV ica tepehuani Alonso de Ojeda ihuan Rodrigo de Bastidas canahpa 1539 ipampa yei popololiztli. Alonso de Quesada in aquin oaltepetlati [[Santa Fe de Bogotá]], Inic ome Nicolás Federmann oacicoh icampa [[Venezuela]] ihuan Sebastián Balalcázar oacicoh ipampa [[Quito]], calaquiuh ipan Pasto. In xiuhpan 1549 otlachiuh in hueyitlahtocalyohcan Santa Fe ahnozo yancuic hueyitlahtocayotl ihuicpa Yancuic Granada tlen otlapouh canahpa Virreynato [[Peru]]. [[Yancuic Granada]] ce tlahtocayotl ica ome nahuatiltlahtolli tlen oquipopolo canah macehualchaneh ihuan oxittontla iquetzaltlalhuan quemeh tlaquixtilizteoztoyotl y la traída ihuicpa tlacazcac malli ihuicpa African. Ihueyiacalquixohuayan [[Cartagena de Indias]] (Macehualtecatl Cartagena) inin acalquixohuayan cenca tenyotl ipan hueyatl Caribe icampa xiacalhuaya tlactli cahnapa [[Caxtillan]]. === Yaotlacaxoxouhcayotl === In '''Colombia itlacaxoxouhcayo''' ocatca ce tlahtocayotl huan tlacameh hualomochihualiztli tlapachihuitilo yaotilizca, in tlen otlan in caxtillantepacholiztli ipan in [[Yancuic Granada]] tlalli. In yaoyotl ipampa in Colombia tlalli oman ixquichca in [[Boyacá]], in [[20 metztli julio]] [[1810]], zan in ocalac yaoquizqui ipan in [[Bogotá]] in [[7 metztli septiembre]] [[1826]]. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = {{PAN}} | Norte = [[Caribe hueyatl]] | Noreste = {{VEN}} | Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]] | Centro = Colombia | Este = {{VEN}} | Suroeste = {{ECU}} | Sur = {{PER}} | Sureste = {{BRA}} }} [[Īxiptli:Co-map.png|200px|left|thumb|Colombia]] Colombia īxtli cah 1,959,248 km² huan tlalhuactlīxtli 5,127 km². Tlalmachiyotl 11,122 km. Ca miaquin tlalhuactli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Caribe hueyatl]] icampa [[San Andrés y Provincia tlalhuactli]], ([[San Andrés tlalhuactli]] huan [[Provincia tlalhuactli]]), canahpa huiztlampa no [[Andes Tepehuehcan]], canahpa iquizayampa no [[Amazonas cuauhtlah]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Pacífico ailhuicatl]] icampa [[Malpelo tlalhuactli]]. ===Tepeliztli=== [[File:Nevado del Ruiz 1985.jpg|250px|miniaturadeimagen|right|[[Nevado del Ruíz]].]] In tepeliztli ocachi hueyic ipan Colombia quitoznequi [[Pico Bolivar]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Cordillera de los Andes'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Colombia. Ohcequin tepetl cateh Nevado de Tolima (6882 m s. n. m.) ipan Tolima, in Nevado del Ruíz (6864 m s. n. m.) ipan Catamarca, in tepetl Chico (6850 m s. n. m.) ipan La Rioja, in cerro Tupungato (6800 m s. n. m.) ipan Mendoza, in cerro Mercedario (6770 m s. n. m.) ipan San Juan. Los Andes ca ompa Neuquén, in tletepetl Lanín (3776 m s. n. m.) ipan Neuquén, in tepetl Tronador (3478 m s. n. m.) ipan Río Negro huan in tepetl Fitz Roy nozo Chaltén (3405 m s. n. m.) ipan Santa Cruz. === Yoliztli === Colombia iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, ce tlacatiyan iquiyauhtlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacixtlahuatl teotlalli moihtoa ''pampas'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Colombia quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[ahuatl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Ljusterö Bössarviken 01.jpg|[[ahuatl]] Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]] Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]] Image:2009 Yucatán beach palms.jpg|[[apachtli]] </gallery> No xiquitta Colombia quipia totomeh mah [[alotl]], [[cochotl]], [[tlecuauhtli]], [[cuanacacozcacuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], noihqui quipia yolcameh chichinimeh [[tlacamichin]], [[tlacaxolotl]], [[tlatzqui]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]] huan ohcequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]] Image:Preguiçalinda.jpg|[[tlatzqui]] Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]] Image:Eunectes murinus (2).jpg|[[hueyicoatl]] Image:Kondor 2.JPG|[[cuanacacozcacuauhtli]] </gallery> ==Teyacanaliztli== ===Colombia ixeliuhca=== <!-- Tabla de los departamentos --> {|width=600px align=center |colspan=4 style="background:#e9e9e9;" align=center|'''Colombia ixeliuhca''' |- |colspan=4 align=center|[[Image:Colombia-departamentos.svg|center|400px|]] |- | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlalxeliuhcayotl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2020)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tentli (km²)''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan''' |- bgcolor="#f0f0f0" |''' Colombia Tlalxeliuhcayotl ''' | align="right" |'''51 609 474''' | align="right" |'''1 959 248''' | '''[[Bogotá]]''' |- |1. [[Amazonas (Colombia)|Amazonas]] | align="right" | 1 051 000 | align="right" | 109.665 | [[Leticia, Colombia|Leticia]] |- bgcolor="#f0f0f0" |2. [[Antioquia]] | align="right" | 2 842 000 | align="right" | 177 | [[Medellín]] |- |3. [[Arauca]] | align="right" | 517 000 | align="right" | 3.812 | [[Arauca]] |- bgcolor="#f0f0f0" |4. [[Atlántico]] | align="right" | 751 000 | align="right" | 87 | [[Barranquilla]] |- |5. [[Bolivar]] | align="right" | 4 256 000 | align="right" | 1.642 | [[Caratagena de Indias]] |- bgcolor="#f0f0f0" |6. [[Boyacá]] | align="right" | 3 238 000 | align="right" | 2.317 | [[Tunja]] |- |7. [[Caldas]] | align="right" | 2 475 000 | align="right" | 288 | [[Manizales]] |- bgcolor="#f0f0f0" |8. [[Caquetá]] | align="right" | 562 000 | align="right" | 73 | [[Florencia]] |- |9. [[Casanare]] | align="right" | 1 489 000 | align="right" | 168 | [[Yopal]] |- bgcolor="#f0f0f0" |10. [[Cauca]] | align="right" | 4 893 000 | align="right" | 529 | [[Popayán]] |- |11. [[Cesar]] | align="right" | 3 116 000 | align="right" | 204 | [[Valledupar]] |- bgcolor="#f0f0f0" |12. [[Chocó]] | align="right" | 2 334 000 | align="right" | 407 | [[Quibdó]] |- |13. [[Córdoba]] | align="right" | 6 652 000 | align="right" | 231 | [[Montería]] |- bgcolor="#f0f0f0" |14. [[Cundinamarca]] | align="right" | 14 161 000 | align="right" | 120 | [[Bogotá]] |- |15. [[Guainia]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | [[Puerto Inírida]] |- bgcolor="#f0f0f0" |16. [[Guaviare]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 144 | [[Guaviare]] |- |17. [[Huila]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | [[Neiva]] |- bgcolor="#f0f0f0" |18. [[La Guajira]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 144 | [[Rioacha]] |- |19. [[Magdalena]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | [[Santa Marta]] |- bgcolor="#f0f0f0" |20. [[Meta]] | align="right" | 1 605 000 | align="right" | 144 | [[Villavicencio]] |- |21. [[Nariño]] | align="right" | 3 988 000 | align="right" | 180 | [[Pasto]] |- bgcolor="#f0f0f0" |22. [[Norte de Santander]] | align="right" | 1 243 975 | align="right" | 21.658 | [[Cúcuta]] |- |23. [[Putumayo]] | align="right" | 310 132 | align="right" | 24.885 | [[Mocoa]] |- bgcolor="#f0f0f0" |24. [[Quindío]] | align="right" | 534 562 | align="right" | 1.845 | [[Armeria]] |- |25. [[Risaralta]] | align="right" | 897 509 | align="right" | 4.140 | [[Pereira]] |- bgcolor="#f0f0f0" |26. [[San Andrés ihuan Provinicia]] | align="right" | 70 554 | align="right" | 52 | [[San Andrés]] |- |27. [[Santander]] | align="right" | 1 957 789 | align="right" | 30.537 | [[Bucaramanga]] |- bgcolor="#f0f0f0" |28. [[Sucre]] | align="right" | 772 010 | align="right" | 10.917 | [[Sincelejo]] |- |29. [[Tolima]] | align="right" | 1 365 342 | align="right" | 23.562 | [[Ibagué]] |- bgcolor="#f0f0f0" |30. [[Valle del Cauca]] | align="right" | 4 161 425 | align="right" | 22.140 | [[Cali]] |- |31. [[Vaupes]] | align="right" | 39 279 | align="right" | 54.135 | [[Mitú]] |- bgcolor="#f0f0f0" |32. [[Vichada]] | align="right" | 1 243 975 | align="right" | 21.658 | [[Puerto Carreño]] | |} == Tequitiliztli == [[File:Ganaderia en Cordoba, Colombia.jpg|thumb|200px|left|Cuacuahuehpixcayotl.]] Colombia ce tequitiliztli ipan America cemantoc tlalli itech temocpan. Colombia tequitiliztli tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan [[Andes Tepehuahcan]], noiuhqui inic ome tequipanolli pia ce acalquixohuahyan itequipanoliz in ompa Cartagena de Indias huan Barranquilla. Ohcequin Colombia hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ihuicpa [[cafecacahuatl]] (inic ome hueyicauh ipan [[tlalticpactli]]), [[cuauhxilotl]], [[xalxocotl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[tlalcamohtli]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[teconalli]], [[coztic teocuitlatl]], [[tliltepoztli]], [[amochitl]], [[temetztli]], [[Iztactepoztli]], [[platino]] huan [[chalchihuitl]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:2018 Aeropuerto El Dorado de Bogotá - Avión de Avianca conectado a pasarela de acceso.jpg|200px|miniaturadeimagen|derecha|[[Aeropuerto Internacional de El Dorado]].]] Colombia quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipia ce total itechpa 230,000 m² ohtli, tomando en quipia 162,000 itech Aeropuerto Internacional de El Dorado. Noihqui quipia calmimilolli moihtoa ''Transmilenium'' huan tepozocuilin ipan Medellín, Antioquia. Iacalquixohuahyan Barranquilla, Cartagena huan Santa Marta. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 6,583,278 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 4,484,023 |- | [[2020]] | 6,583,278 |- |} {|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" ! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Hueyi altepetl ipan Colombia |- ! rowspan=13 width:100|<br /> [[File:Bog Nte Cund.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Bogotá]]<br />[[File:Panoramica de Medellin-Colombia.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Medellín, Colombia|Medellín]]<br />[[File:North downtown.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Cali]]<br /> ! align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepetl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepecalpolli ! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh | align=center style="background:#f5f5f5;"| ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepetl ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepecalpolli ! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh ! rowspan=13|<br /> [[File:Panorámica general de Barranquilla.JPG|110x110px]]<br />[[Barranquilla]]<br />[[File:Cartagena skyline, Colombia.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Cartagena de Indias]]<br />[[File:Cúcuta - Panorámica II.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Cúcuta]]<br /> |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Bogotá]] ||align=left| [[Cundinamarca]] ||align=right| 1 434 062|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Villavicencio]] ||align=left| [[Meta]] ||align=right| 39 964 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Medellín, Colombia|Medellín]] ||align=left| [[Antioquía]] ||align=right| 248 716 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Ibagué]]||align=left|[[Tolima]]||align=right| 39 803 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Cali]]||align=left| [[Valle del Cauca]] ||align=right| 87 897 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Santa Marta]] ||align=left| [[Magdalena]] ||align=right| 33 736 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Barranquilla]] ||align=left|[[Atlántico]] ||align=right| 86 690 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Valledupar]] ||align=left| [[Cesar]] ||align=right| 28 679 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Cartagena de Indias]] ||align=left| [[Bolivar]] ||align=right| 77 106 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Manizales]] ||align=left|[[Caldas]]||align=right| 28 031 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Soacha]] ||align=left| [[Cundinamarca]] ||align=right| 75 518 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Pereira]] ||align=left| [[Risaralta]] ||align=right| 27 936 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Cúcuta]] ||align=left| [[Norte de Santander]] ||align=right| 58 699 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Móntería]] ||align=left| [[Córdoba, Colombia|Córdoba]] ||align=right| 27 449 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Soledad]] ||align=left| [[Atlántico]] ||align=right| 56 206 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Neiva]]||align=left| [[Huila]] ||align=right| 27 137 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Bucaramanga]] ||align=left| [[Santander]]||align=right| 54 517 || &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Pasto]] ||align=left| [[Nariño]] ||align=right| 25 817 |- |align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Bello]] ||align=left| [[Antioquía]] ||align=right| 43 006|| &nbsp; ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Armenia]] ||align=left| [[Quindío]] ||align=right| 25 684 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}} |} {{clear}} ==Temachtiliztli== [[File:Plaza Che, Bogotá.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Nacional de Colombia.]] Colombia quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional de Colombia'', ''Universidad de los Andes''. ''Universidad Libre'', ''Universidad Colombiana de Ingeniería'', ''Universidad Militar de Nueva Granada'' huan ''Pontificia Universidad Javeriana'', ce pani tlamachtiloyan itech Bogotá altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ==== Hueyi [[amoxtlahcuiloh|amoxtlahcuilohqueh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Gabriel García Márquez]] {{col-2}} {{col-end}} ==== Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]] ==== {{col-begin}} {{col-2}} * [[Aniceto Molina]] * [[Juanes]] {{col-2}} * [[Maluma]] * [[Shakira]] {{col-end}} == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Colombia ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Colombia quipia momotlanimeh ipan xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == Tlaixcopinalli == <gallery> Imagen:Cartagena09.jpg|''Cartagena de Indias'' Imagen:CapitolioNacionalDeColombia2004-7.jpg|''Capitolio'' </gallery> == No xiquitta == * [[America Huitztlampa]] * [[America]] == Amoxtiliztli == * ''Ediciones Trébol'', ''Diccionario Enciclopédico Visual'' īpān caxtillahtolli, ''Cargraphics S.A., otepoztlahcuiloc ipan [[Colombia]], 1997.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Colombia}} {{America}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Colombia]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] nb11k1b8e5v1jppljw25h3ckqvibobc Nemachiyōtīlli:Mexico 10 6073 502277 498826 2022-08-04T22:56:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Navigation |templateName = Mexico |color = #ccccff |header = {{MEXf}} [[Mexico]] |body = '''Tlahtohcayotl'''<br /> [[Aguascalientes (nhn)|Aguascalientes]] • [[Altepetl Mexico]] • [[Baja California]] • [[Baja California Sur]] • [[Campeche]] • [[Chihuahua]] • [[Chiyapan]] • [[Coliman]] • [[Cuahuillan]] • [[Tlahtohcayotl Durango|Durango]] • [[Guanajuato]] • [[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]] • [[Tlahtohcayotl Hidalgo|Hidalgo]] • [[Huaxyacac]] • [[Tlahtohcayotl Mexico|Mexico]] • [[Michhuahcan]] • [[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]] • [[Nayarit]] • [[Puebla]] • [[Querétaro]] • [[Quintana Roo]] • [[San Luis Potosí]] • [[Sinaloa]] • [[Sonora]] • [[Tabasco]] • [[Tamaulipas]] • [[Tlaxcallan]] • [[Veracruz]] • [[Xalixco]] • [[Yancuic León]] • [[Yucatan]] • [[Tlahtohcayotl Zacatecah|Zacatecah]] <br/> '''Hueyi altepetl'''<br /> [[Ehcatepec]] • [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] • [[Atemaxac]] • [[Cuetlaxcoapan]] • [[Tollohcan]] • [[Tijuana]] • [[León, Guanajuato|León]] • [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] • [[Altepetl Juárez]] • [[Torreón]] • [[Tzapopan]] • [[Nezahualcoyotl, Mexico|Nezahualcoyotl]] • [[Mérida, Yucatan|Mérida]] • [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] • [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] • [[Mexicali]] • [[Nauhcalpan]] • [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] • [[Cuauhnahuac]] • [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]] • [[Morelia]] • [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]] • [[Pitic]] • [[Chalchiuhcuecan]] • [[Tlalnepantlah, Mexico|Tlalnepantlah]] • [[Acapolco]] • [[Tochtlah Gutiérrez]] • [[Cancún]] <br/> '''Ocachi tlahcuilolli'''<br />[[Chanehmatiliztli ipan Mexico]] • [[Huehcapatlahtoliztli ipan Mexico]] • [[Ichimal Mexico]] • [[Ipan Mexico]] • [[Mexicah]] • [[Mexico tlahtocatlahtoani]] • [[Mexico peso]] • [[Mexico tlacatiyancuicatl]] • [[Momotlaliztli ipan Mexico]] • [[Tlacualiztli ipan Mexico]] • [[Tlahtolli ipan Mexico]] • [[Tlaixconaliztli ipan Mexico]] <br/> }} c3v1cwqjp3q4ikx2uo93kpm8u9z0ead 502278 502277 2022-08-04T22:57:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Navigation |templateName = Mexico |color = #ccccff |header = {{MEXf}} [[Mexico]] |body = '''Tlahtohcayotl'''<br /> [[Aguascalientes (nhn)|Aguascalientes]] • [[Altepetl Mexico]] • [[Baja California]] • [[Baja California Sur]] • [[Campeche]] • [[Chihuahua]] • [[Chiyapan]] • [[Coliman]] • [[Cuahuillan]] • [[Tlahtohcayotl Durango|Durango]] • [[Guanajuato]] • [[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]] • [[Tlahtohcayotl Hidalgo|Hidalgo]] • [[Huaxyacac]] • [[Tlahtohcayotl Mexico|Mexico]] • [[Michhuahcan]] • [[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]] • [[Nayarit]] • [[Puebla]] • [[Querétaro]] • [[Quintana Roo]] • [[San Luis Potosí]] • [[Sinaloa]] • [[Sonora]] • [[Tabasco]] • [[Tamaulipas]] • [[Tlaxcallan]] • [[Veracruz]] • [[Xalixco]] • [[Yancuic León]] • [[Yucatan]] • [[Tlahtohcayotl Zacatecah|Zacatecah]] <br/> '''Hueyi altepetl'''<br /> [[Ehcatepec]] • [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] • [[Atemaxac]] • [[Cuetlaxcoapan]] • [[Tollohcan]] • [[Tijuana]] • [[León, Guanajuato|León]] • [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] • [[Altepetl Juárez]] • [[Torreón]] • [[Tzapopan]] • [[Nezahualcoyotl, Mexico|Nezahualcoyotl]] • [[Mérida, Yucatan|Mérida]] • [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] • [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] • [[Mexicali]] • [[Nauhcalpan]] • [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] • [[Cuauhnahuac]] • [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]] • [[Morelia]] • [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]] • [[Pitic]] • [[Chalchiuhcuecan]] • [[Tlalnepantlah, Mexico|Tlalnepantlah]] • [[Acapolco]] • [[Tochtlan Gutiérrez]] • [[Cancún]] <br/> '''Ocachi tlahcuilolli'''<br />[[Chanehmatiliztli ipan Mexico]] • [[Huehcapatlahtoliztli ipan Mexico]] • [[Ichimal Mexico]] • [[Ipan Mexico]] • [[Mexicah]] • [[Mexico tlahtocatlahtoani]] • [[Mexico peso]] • [[Mexico tlacatiyancuicatl]] • [[Momotlaliztli ipan Mexico]] • [[Tlacualiztli ipan Mexico]] • [[Tlahtolli ipan Mexico]] • [[Tlaixconaliztli ipan Mexico]] <br/> }} fv61jnk809b0anuhz2hvli484819pzy 502279 502278 2022-08-04T23:07:55Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Navigation |templateName = Mexico |color = #ccccff |header = {{MEXf}} [[Mexico]] |body = '''Tlahtohcayotl'''<br /> [[Aguascalientes (nhn)|Aguascalientes]] • [[Altepetl Mexico]] • [[Baja California]] • [[Baja California Sur]] • [[Campeche]] • [[Chihuahua]] • [[Chiyapan]] • [[Coliman]] • [[Cuahuillan]] • [[Tlahtohcayotl Durango|Durango]] • [[Guanajuato]] • [[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]] • [[Tlahtohcayotl Hidalgo|Hidalgo]] • [[Huaxyacac]] • [[Tlahtohcayotl Mexico|Mexico]] • [[Michhuahcan]] • [[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]] • [[Nayarit]] • [[Puebla]] • [[Querétaro]] • [[Quintana Roo]] • [[San Luis Potosí]] • [[Sinaloa]] • [[Sonora]] • [[Tabasco]] • [[Tamaulipas]] • [[Tlaxcallan]] • [[Veracruz]] • [[Xalixco]] • [[Yancuic León]] • [[Yucatan]] • [[Tlahtohcayotl Zacatecah|Zacatecah]] <br/> '''Hueyi altepetl'''<br /> [[Ehcatepec]] • [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] • [[Atemaxac]] • [[Cuetlaxcoapan]] • [[Tollohcan]] • [[Tijuana]] • [[León, Guanajuato|León]] • [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] • [[Altepetl Juárez]] • [[Torreón]] • [[Tzapopan]] • [[Nezahualcoyotl, Mexico|Nezahualcoyotl]] • [[Mérida, Yucatan|Mérida]] • [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] • [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] • [[Mexicali]] • [[Nauhcalpan]] • [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] • [[Cuauhnahuac]] • [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]] • [[Morelia]] • [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]] • [[Pitic]] • [[Chalchiuhcuecan]] • [[Tlalnepantlah, Mexico|Tlalnepantlah]] • [[Acapolco]] • [[Tochtlan Gutiérrez]] • [[Durango, Durango|Durango]] • [[Tampico]] • [[Cancún]] • [[Irapuato]] • [[Cualnezcaltepec]] • [[Tlaquipac]] • [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] • [[Reynosa]] • [[Pachyohcan]] • [[Huexyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] • [[Tepic]] • [[Altepec Victoria]] • [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] • [[Cozcatlan, Coliman|Cozcatlan]] • [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] • [[Campeche, Campeche|Campeche]] • [[Chetumal]] • [[Chilpantzinco]] • [[Coliman, Coliman|Coliman]] <br/> '''Ocachi tlahcuilolli'''<br />[[Chanehmatiliztli ipan Mexico]] • [[Huehcapatlahtoliztli ipan Mexico]] • [[Ichimal Mexico]] • [[Ipan Mexico]] • [[Mexicah]] • [[Mexico tlahtocatlahtoani]] • [[Mexico peso]] • [[Mexico tlacatiyancuicatl]] • [[Momotlaliztli ipan Mexico]] • [[Tlacualiztli ipan Mexico]] • [[Tlahtolli ipan Mexico]] • [[Tlaixconaliztli ipan Mexico]] <br/> }} qxyo4xm6frgv7ja30qy8qrzwc13onw7 502280 502279 2022-08-04T23:08:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Navigation |templateName = Mexico |color = #ccccff |header = {{MEXf}} [[Mexico]] |body = '''Tlahtohcayotl'''<br /> [[Aguascalientes (nhn)|Aguascalientes]] • [[Altepetl Mexico]] • [[Baja California]] • [[Baja California Sur]] • [[Campeche]] • [[Chihuahua]] • [[Chiyapan]] • [[Coliman]] • [[Cuahuillan]] • [[Tlahtohcayotl Durango|Durango]] • [[Guanajuato]] • [[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]] • [[Tlahtohcayotl Hidalgo|Hidalgo]] • [[Huaxyacac]] • [[Tlahtohcayotl Mexico|Mexico]] • [[Michhuahcan]] • [[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]] • [[Nayarit]] • [[Puebla]] • [[Querétaro]] • [[Quintana Roo]] • [[San Luis Potosí]] • [[Sinaloa]] • [[Sonora]] • [[Tabasco]] • [[Tamaulipas]] • [[Tlaxcallan]] • [[Veracruz]] • [[Xalixco]] • [[Yancuic León]] • [[Yucatan]] • [[Tlahtohcayotl Zacatecah|Zacatecah]] <br/> '''Hueyi altepetl'''<br /> [[Ehcatepec]] • [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] • [[Atemaxac]] • [[Cuetlaxcoapan]] • [[Tollohcan]] • [[Tijuana]] • [[León, Guanajuato|León]] • [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] • [[Altepetl Juárez]] • [[Torreón]] • [[Tzapopan]] • [[Nezahualcoyotl, Mexico|Nezahualcoyotl]] • [[Mérida, Yucatan|Mérida]] • [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] • [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] • [[Mexicali]] • [[Nauhcalpan]] • [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] • [[Cuauhnahuac]] • [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]] • [[Morelia]] • [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]] • [[Pitic]] • [[Chalchiuhcuecan]] • [[Tlalnepantlah, Mexico|Tlalnepantlah]] • [[Acapolco]] • [[Tochtlan Gutiérrez]] • [[Durango, Durango|Durango]] • [[Tampico]] • [[Cancún]] • [[Irapuato]] • [[Cualnezcaltepec]] • [[Tlaquipac]] • [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] • [[Reynosa]] • [[Pachyohcan]] • [[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] • [[Tepic]] • [[Altepec Victoria]] • [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] • [[Cozcatlan, Coliman|Cozcatlan]] • [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] • [[Campeche, Campeche|Campeche]] • [[Chetumal]] • [[Chilpantzinco]] • [[Coliman, Coliman|Coliman]] <br/> '''Ocachi tlahcuilolli'''<br />[[Chanehmatiliztli ipan Mexico]] • [[Huehcapatlahtoliztli ipan Mexico]] • [[Ichimal Mexico]] • [[Ipan Mexico]] • [[Mexicah]] • [[Mexico tlahtocatlahtoani]] • [[Mexico peso]] • [[Mexico tlacatiyancuicatl]] • [[Momotlaliztli ipan Mexico]] • [[Tlacualiztli ipan Mexico]] • [[Tlahtolli ipan Mexico]] • [[Tlaixconaliztli ipan Mexico]] <br/> }} gakdcajgvwi4d2d0g70h7fkk7z8q1sb Tlalticpactli 0 6705 502174 499360 2022-08-04T16:20:38Z Koatochij 19758 /* In āololōlli */ wikitext text/x-wiki {{Nehnencācītlalli | Tōcāitl = Tlalticpactli [[File:Earth symbol (bold, white).svg|24px|🜨]] | Īxiptli = Earth Western Hemisphere.jpg | Machiyōtl = [[Īxiptli:Tlalticpactli3.jpg|35px|In Tlālticpactli / In Cipactli mēxihcamachiyōtl]] [[Īxiptli:Earth symbol.svg|20px|Europan Ilhuicamatilizmachiyōtl]] | Radio = 149,597,870 | Semieje_mayor = 149,597,887.5 | Semieje_menor = 149,576,999.826 | Perihelio = 0.983 | Afelio = 1.017 | Excentricidad = 0.0167 | Periodo_orbital = 356.2564 | Velocidad_orbital = 30.287 | Inclinación = 1,57869 | Satélites = 1 ([[Mētztli]]) | Diámetro_ecuatorial= 12,756.28 | Diámetro_polar = 12,713.50 | Diámetro_medio = 12,742.00 | Área = 510,065,284.702 | Masa = 5.974×10<sup>24</sup> | Densidad = 5.515 | Gravedad = 9.78 | Rotación = 23.9345 h | Inclinación_axial = 23.45 | Albedo = 31 - 32 | Velocidad_escape = 11.186 | mín = 182 | media = 282 | máx = 333 | Presión = 101,325 | componente1a = [[Ehēcatehuiltic]] | componente2a = [[Ehēcayoh]] | componente3a = [[Argón]] | componente4a = [[Tecolli ōmehēcayoh]] | componente5a = [[Yancuīquehēcatl]] | componente6a = [[Tōnatiuyoh]] | componente7a = [[Metano]] | componente8a = [[Kriptón]] | componente9a = [[Āyōcoxqui]] | componente10a = [[Óxido nitroso]] | componente11a = [[Xenón]] | componente12a = [[Tecolli cemehēcayoh]] | componente13a = [[Ozono]] | componente14a = [[Clorofluorocarburos]] | componente15a = [[Āpōctli]] | porcentaje1a = 78.08% | porcentaje2a = 20.95% | porcentaje3a = 0.93% | porcentaje4a = 355 [[ppmv]] (variable) | porcentaje5a = 18.2 ppmv | porcentaje6a = 5.24 ppmv | porcentaje7a = 1.72 ppmv | porcentaje8a = 1 ppmv | porcentaje9a = 5 ppmv | porcentaje10a = 0.31 ppmv | porcentaje11a = 0.08 ppmv | porcentaje12a = 0.05 ppmv | porcentaje13a = 0.02 - 0.03 (variable) | porcentaje14a = 0.02 - 0.03 [[ppbv]] | porcentaje15a = <4% (variable), no computable para aire seco | Tipo = nehnencācītlalli | componente1 = [[Tlīltepoztli]] | componente2 = [[Ehēcayoh]] | componente4 = [[Tecpatli]] | componente5 = [[Magnesio]] | componente6 = [[Iztactepoztli]] | componente7 = [[Tlequiquiztlālli]] | componente8 = Occē | porcentaje1 = 34.6% | porcentaje2 = 29.54% | porcentaje3 = 15.2% | porcentaje4 = 12.7% | porcentaje5 = 2.4% | porcentaje6 = 1.9% | porcentaje7 = 0.05% | porcentaje8 = 3.65% }} In '''Tlalticpactli''' in inic eyi [[nehnencācītlalli]] [[Tonatih Ichan]]co, in inic macuilli īpal īoctacayo huan in tlacempanahuia inic [[tetzactic]] nehnencācītlalli ītechpa octacāyōtl. Molīni īpan cē achi ''elíptica'' īyahualoyān in Tōnatiuh in coyāhuac 150 000 000 [[km]]. Teyoh nehnencācītlalli tlālmatilizca āyini tlein ca tlachīhualli ic ātilīlli tetl īpan cemanqui tlaolīnīliztli īihtic, īāyiliz quichīhua cē chicāhuac ''campo magnético''. Īpan inōn totōncāātilīlli mohuilāna in tlacuāhualli tetl ahnozo in [[tlālēhuatl]], īpan in tlein cateh in [[ilhuicaātl]] īhuān in [[cemantoc tlālli]]. In centetl nehnencācītlalli in tlein nemachilia quipiya [[yōliliztli]]. In Tlālticpactli oncah in neneuhqui nelhuayōtl in tlein in [[Tōnatiuh]] īhuān in Tōnatiuh Īchān. == In tlālmatilizzōtl == In 71% ītlaīxpayo in Tlālticpactli tlaāpacholo. In centetl nehnencācītlalli īpan in cānin in [[ātl]] tlatēctli tlacuāhuac, ātic īhuān ehēcatl īpan in tlaīxpayōtl. In ātl necōni ic in yōliliztli. Īnōme cē teyoh nehnencācītlalli in Tōnatiuh īchānco in cānin onca [[quiyahuitl]], in occē [[Titán]]. In Tlālticpactli in centetl cītlaltapayōlli in cānin onca āyini [[tlālāmatiliztli]]<ref>Quihtōznequi ''tectónica de placas''</ref>; in [[Chīchīlcītlalli]] īhuān in [[Cītlalpōl]] hueli ōquipixqueh tlālāmatiliztli, tēl cāhualo. == Iuhcāyōtl == {{main|Tlālticpacteuh}} Īpan in tlahtōllōtl ōneneltocac nepapan iuhcāyōtl ītechpa in Tlālticpactli; in huehcāuh [[Huehcāuh Grecia|greciatlācah]] ōcneltocaqueh in tlein in Tlālticpactli ōcatca cē ixtlāhuatl yahualli, mātzacqui in ātōyātl ''Oceano'' ([[Homero]]). In [[Pitagoras|Pitargorasneltocayōtl]] īhuān [[Platón]] ōcneltocaqueh tlein in Tlālticpactli ōcatca cetentetl yēctic olōlli. [[Aristóteles]] ōcatca in āquin ōcnēxtih in tlein in Tlālticpactli ōcatca olōlihuic in ihcuāc cuālo Mētztli in cānin motta in tlein in Tlālticpactli īcehual yahualtic. Īhuīcpa in ihcuāc in tētlatlaniliztli ōcatca in octacayōtl. Īpan in huehcāuh mēxihcatl tlaneltoquiliztli, in Tlālticpactli ōīxiptlahtic ic in [[Cipactli]], in tlein in tēteoh ōcxelohqueh īpan in [[tlālli]] īhuān in [[ilhuicatl]]. In āxcān nemachilia tlein in Tlālticpactli īiuhcayo cah [[Tlālticpacteuh]]. == Tlanōnōtzaliztli == In Tlālticpactli quinpiya nāhui huēyi tlaxeloliztli ahnozo tlapachiuhcāyōtl: in tlālololōlli, in āololōlli, in ehēcaololōlli īhuān in yōlilizololōlli. Inīn tlapachiuhcāyōtl ahmo quipiyah in neneuhqui ''química'' tlachīhualiztli īhuān yelizyōtl ītlālmatiliz. Oncateh ōme machiyōtl īpampa quihtoah in Tlālticpac: in Ahtlālolīnilizzōtl<ref>Quihtōznequi ''geoestático''</ref> īhuān in Tlālolīnilizzōtl<ref>Quihtōznequi ''geodinámico''</ref>. ==== Ahtlālolīnilizzōtl machiyōtl ==== * [[Tlālēhuatl]]: in tlapachiuhcāyōtl ocachi tlaīxpayōtl, ītilāhuacāyo moctacatia 12km īxquichca 80km īpan ''cratones'' (in huehcāuh centlacol in cemantoc tlālli īnyōllo). In Tlālehuatl mochīhua in ''[[basalto]]'' īpan in ''[[ilhuicaātl tlahuelmayān]]''<ref>Quihtōznequi ''cuencas oceánicas''.</ref> īhuān ''[[granito]]'' īpan in [[cemantoc tlālli]]. * [[Tilmahtli (tlālmatiliztli)|Tilmahtli]]<ref>Quihtōznequi ''manto''.</ref>: in tlapachiuhcāyōtl nepantlah tlālehuatl īhuān yōllōtl, ītilāhuacāyo octacatia īxquichca 2900 km. * [[Īyōllo in Tlālticpactli|Yōllōtl]]<ref>Quihtōznequi ''núcleo''.</ref>:in ocachi centlani tlapachiuhcāyōtl, ītilāhuacāyo octacatia 3475 km īhuān totōniliztli īxquich 6,700&nbsp;°C. ==== Tlālolīnilizzōtl machiyōtl ==== * [[Teololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''litósfera''.</ref>: in tlapachiuhcāyōtl ocachi tlaīxpayōtl, ca ''elástica''. ītilāhuacāyo octacatia 250 km, tlamālcochōlli in tlālehuatl īhuān in pani centlacol in tilmahtli. * [[Ahchicāhuacololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''astenósfera''.</ref>: in īcentlacol in tilmahtli tlein iuhqui ātic. Īpan inīn tlapachiuhcāyōtl in tlālolīnilizcuecueyōtl<ref>Quihtōznequi ''ondas sísmicas''</ref> quicaxhuah īnihciuhcāyo. * [[Nepantlahololōlli]]<ref name="nepantlahololōlli">Quihtōznequi ''mesósfera''.</ref>: Nō motēnēhua tlani tilmahtli. Motzintia īpan 700 km centlaniyōtl. Mochīhua ic tilictic īhuān totōnqui tetl, tēl īca achi olīniztli. * [[Tlapachiuhcāyōtl D]]<ref>Quihtōznequi ''capa D''.</ref>: nicān in tetl mototōniliah īhuān hueliti tlehcahuia Teolōlcopa, huelitih tlachihua tletepētl. * [[Ihticololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''endósfera''.</ref>: ca in yōllōtl. Tlachīhualli ic cē huel tlaātilīlli calān tlapachiuhcāyōtl in cānin moyōcoya tōyātl īhuān cē huel tetzactic ihtic tlapachiuhcāyōtl. == In āololōlli == {{main|Āololōlli}} In Tlālticpactli in cēntetl nehnencācītlalli īpan in totōnatiuh īchān in onca ātic tlaīxpayōtl. In ātl quipachoa in 71% ītlaīxpayo in Tlālticpactli (in 97% [[poyec ātl]] īhuān in 3% [[ahmo poyec ātl]]), in quinchīhua in mācuīlli [[ilhuicaātl]] īhuān in chicuacē [[cemantoc tlālli]]. Cah in Tlālticpactli īpan in cualli huehhuehca īxquich in Tōnatiuh īpal quipiya ātic ātl tlaīxpayōpan. Tēl, ahmo in [[tlachīhualiztli totōncāpixcalli]]<ref name="totōncāpixcalli">Quihtōznequi ''efecto invernadero''</ref>, in ātl Tlālticpac cehuetzizquia in ātl. In achtopa in Tōnatiuh īchān, in Tōnatiuh ōquintlāz achi tōnamēyōtiliztli tlein āxcān, tēl in ilhuicaātl ahmo ōcehuetz īpal in inic cē tlayōcoyaliztli īehēcaololōl in Tlālticpactli ōpix miac CO<sub>2</sub>, auh ōcatca chicāhuac in ''tlachīhualiztli totōncāpixcalli''. In āololōlli ītex achi īxquich 1.4×10<sup>21</sup> kg. * [[Africa]] * [[America]] * [[Asia]] * [[Europa]] * [[Oceania]] == In ehēcaololōlli == {{main|Ehēcaololōlli|Ehēcatl|Ehēcatl (teōtl)}} In Tlālticpactli quipiya tetzactic ehēcaololōlli, mochīhua in 78% ic [[ehēcatehuiltic]], 21% ic [[ehēcayoh]] īhuān 1% ic [[argón]], īhuān in tepitōn occē ehēcatl iuhqui [[tecolli ōmehēcayoh]]<ref>Quihtōznequi ''dióxido de carbono''</ref> īhuān [[āpoctli]]. Īyeliz in ehēcaololōlli iuh tlapachiuhcāyōtl in tlein quimācāhua calaqui in tōnamēyōtiliztli<ref>Quihtōznequi ''radiación solar''</ref> īhuān quima cē cotōncayōtl in tlālmēyōtiliztli<ref>Quihtōznequi ''radiación terrestre''</ref> ([[tlachīhualiztli totōncāpixcalli]]<ref name="totōncāpixcalli"/>). Īpal in tlahco ītotōnca in Tlālticpactli cequi 17 [[°C]]. In Tlālticpactli īehēcaololōl chīhualiztli ahyeni īhuan monemiltia īpal in Yōlilizololōlli. Iuh in ixachi yōllōxoxouhqui ehēcayoh momahcēhua īpal in tlanelhuayōtl ītlanexticachīhualiz<ref>Quihtōznequi ''fotosíntesis''</ref>, in tlein quicuepa in tōnameyōtl īpal in CO<sub>2</sub> īpan O<sub>2</sub>. Ic in yōllōxoxouhqui ehēcayoh in mochīhualiztli ītech in yōliliztli tēl ahmo in chico. In tlapachiuhcāyōtl quichīhuah in ehēcaololōlli: in [[tlanelōlizololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''tropósfera''</ref>, in [[mantoc ololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''estratósfera''</ref>, in [[nepantlahololōlli]]<ref name="nepantlahololōlli"/>, in [[totōncāololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''termósfera''</ref> īhuān in [[calānololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''exósfera''</ref>. In ehēcaololōlli ītex achi īxquich 5.1×10<sup>18</sup> kg. == Metztli == {{main|Metztli}} [[Īxiptli:Full Moon Luc Viatour.jpg|200px|thumb|In ōyahualiuh Mētztli]] In Tlālticpactli quipiya zā centetl mētztli, in [[Mētztli]]. In ''sistema'' Tlālticpactli-Mētztli ca huel nōncuahquīzqui. In Mētztli huel huēyi ītechpa in Tlālticpactli īoctacayo, īnāloctacatīl<ref>Quihtōznequi diámetro</ref> īnnāhui cē in Tlālticpac ītlaoctaānōni. In etilizzōtl in Tlālticpactli īhuān in Mētztli ītzalan quichīhua in [[ācuēyōtl]] Tlālticpac. Inōn tlachīhualiztli quichīhua tlein in mimiloliztli cahuitl monehnehuilia in malacachtzacaolīnizpan in Tlālticpactli. Ic in tlein in Mētztli quittītia in Tlālticpactli in zanyenō īxtli. īpan ītlaolīnīliz malacachtzacaolīnizpan in Tlālticpactli, in Tōnatiuh quinēxtilia in Mētztli, tlanēxiltia mochi in [[Mētztli īyeliz]]. In Mētztli hueliti quipatla in Tlālticpactli ī''clima''. In Mētztli īyahual mitta iuhqui in neneuhqui octacayōtl in tlein in Tōnātiuh īyahual in īpal oncatca [[īcualōca in tōnatiuh]]. == In Tlālticapactli īolīniliz == {{main|Tlālticapactli īolīniliz}} [[Īxiptli:Rotating earth (large).gif|200px|thumbnail|In Tlālticpactli īzacaolīniz]] In Tlālticpac chīhualtilia tlayacac ōme olīniztli: ''mimilolīniztli''<ref>Quihtōznequi ''rotación''.</ref> īpan īmalacayōllo īhuān ''zacaolīniztli'' <ref>Quihtōznequi ''translación''.</ref> in tlayahualochtia Tōnatiuh īhuān ōme tlaōncayōtl olīniztli: ''precesión'' īhuān ''nutación''. Īpampa in zacaolīniztli īhuān in ''oblicuidad de la elíptica'' mochīhua in nāhui xiuhuitl īnoquīpan<ref>Quihtōznequi ''estaciones''.</ref>. Inōn xiuhcahuitl ca tlamachiyōtīlia ic in [[xōxōpan]]<ref>Quihtōznequi ''primavera'', tiempo de verde</ref> īhuān in [[pixcayān|tōnallān]]<ref>Quihtōznequi ''otoño'', in tlein Alonso de Molina ōquihcuiloh eſtio quando no llueue.</ref> ī''tlanehnehuilizyohual''<ref>Quihtōznequi ''equinoccio''.</ref> īhuān in [[xōpantlah]]<ref>Quihtōznequi ''verano'', estación de lluvias.</ref> īhuān in [[cehuetzilizpan]]<ref>Quihtōznequi ''invierno'', in tlein Karttunen ōquihcuiloh en tiempo de fríos y hielos.</ref> ī''nenquitōnatiuh''<ref>Quihtōznequi ''solsticio''.</ref>. == In yōlilizololōlli == {{main|Yōlilizololōlli}} In Tlālticpactli ca in cencatyān īpan in [[Cemānāhuac]] in tlein mocmachilih yōliliztli, inīn yōliliziuhcayōtl quichīhuah in Yōlilizololōlli. ==Tlalticpacmatiliztli== In Tlālticpactli ītlaīxpayo ahci mochi 510,000,000 km², in tlein cequi 149,000,000 ca tlālpantli īhuān 361,000,000 ca āpachiuhqui. In huēyi ātēntli īhuitlatzticāyo ahci cequi 356,000,000 km. Īpan in Tlālticpactli onca mācuīlli cemantoc tlālli, tlaxelihuilli īpan 199 tlācatiyān. In cemantoc tlālli īca ocachi tlācatiyān ca [[Africa]] īca 54 tētoca ic [[Europa]] ica 50, [[Asia]] īca 43, [[America]] ica 34 huan [[Oceania]] ica 16. Nō iuhqui ca occequīntīn tlālīxpolōlli. == Tlachihualiztli == [[Īxiptli:Tlalticpactli3.jpg|thumbnail|200px|derecha|Tlālticpactli īmachiyo]] In ESA tlayahualoah ītepozmētz ca chīhua in Tlālticpactli īmachiyo miac tlanematcāchīhualli. == Tlaixcopinalli == <gallery> Īxiptli:Apollo 15 Earthrise.jpg|Salida de la Tierra |Mictlāmpa mixpāmitl Īxiptli:The Earth seen from Apollo 17.jpg|Tlālticpactli </gallery> == No xiquitta == [[Īxiptli:Whole world - land and oceans_12000.jpg|400px|thumbnail|centro|Cemānāhuactli īmachiyo, in tepozmētztli īxiptlahtli tlatēcpanaliztica]] * [[Atl]] * [[Cuahuitl]] * [[Ilhuicatl]] * [[Ailhuicatl]] == Amixtiliztli == <small> :Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). [http://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA294 Allen's Astrophysical Quantities]. Springer. </small> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|tlalticpactli}} {{Tōnatiuh Īchān}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlalticpactli]] 9mk1ynino96znyf54eq5bv06ak5t4fk 502175 502174 2022-08-04T16:21:04Z Koatochij 19758 /* In āololōlli */ wikitext text/x-wiki {{Nehnencācītlalli | Tōcāitl = Tlalticpactli [[File:Earth symbol (bold, white).svg|24px|🜨]] | Īxiptli = Earth Western Hemisphere.jpg | Machiyōtl = [[Īxiptli:Tlalticpactli3.jpg|35px|In Tlālticpactli / In Cipactli mēxihcamachiyōtl]] [[Īxiptli:Earth symbol.svg|20px|Europan Ilhuicamatilizmachiyōtl]] | Radio = 149,597,870 | Semieje_mayor = 149,597,887.5 | Semieje_menor = 149,576,999.826 | Perihelio = 0.983 | Afelio = 1.017 | Excentricidad = 0.0167 | Periodo_orbital = 356.2564 | Velocidad_orbital = 30.287 | Inclinación = 1,57869 | Satélites = 1 ([[Mētztli]]) | Diámetro_ecuatorial= 12,756.28 | Diámetro_polar = 12,713.50 | Diámetro_medio = 12,742.00 | Área = 510,065,284.702 | Masa = 5.974×10<sup>24</sup> | Densidad = 5.515 | Gravedad = 9.78 | Rotación = 23.9345 h | Inclinación_axial = 23.45 | Albedo = 31 - 32 | Velocidad_escape = 11.186 | mín = 182 | media = 282 | máx = 333 | Presión = 101,325 | componente1a = [[Ehēcatehuiltic]] | componente2a = [[Ehēcayoh]] | componente3a = [[Argón]] | componente4a = [[Tecolli ōmehēcayoh]] | componente5a = [[Yancuīquehēcatl]] | componente6a = [[Tōnatiuyoh]] | componente7a = [[Metano]] | componente8a = [[Kriptón]] | componente9a = [[Āyōcoxqui]] | componente10a = [[Óxido nitroso]] | componente11a = [[Xenón]] | componente12a = [[Tecolli cemehēcayoh]] | componente13a = [[Ozono]] | componente14a = [[Clorofluorocarburos]] | componente15a = [[Āpōctli]] | porcentaje1a = 78.08% | porcentaje2a = 20.95% | porcentaje3a = 0.93% | porcentaje4a = 355 [[ppmv]] (variable) | porcentaje5a = 18.2 ppmv | porcentaje6a = 5.24 ppmv | porcentaje7a = 1.72 ppmv | porcentaje8a = 1 ppmv | porcentaje9a = 5 ppmv | porcentaje10a = 0.31 ppmv | porcentaje11a = 0.08 ppmv | porcentaje12a = 0.05 ppmv | porcentaje13a = 0.02 - 0.03 (variable) | porcentaje14a = 0.02 - 0.03 [[ppbv]] | porcentaje15a = <4% (variable), no computable para aire seco | Tipo = nehnencācītlalli | componente1 = [[Tlīltepoztli]] | componente2 = [[Ehēcayoh]] | componente4 = [[Tecpatli]] | componente5 = [[Magnesio]] | componente6 = [[Iztactepoztli]] | componente7 = [[Tlequiquiztlālli]] | componente8 = Occē | porcentaje1 = 34.6% | porcentaje2 = 29.54% | porcentaje3 = 15.2% | porcentaje4 = 12.7% | porcentaje5 = 2.4% | porcentaje6 = 1.9% | porcentaje7 = 0.05% | porcentaje8 = 3.65% }} In '''Tlalticpactli''' in inic eyi [[nehnencācītlalli]] [[Tonatih Ichan]]co, in inic macuilli īpal īoctacayo huan in tlacempanahuia inic [[tetzactic]] nehnencācītlalli ītechpa octacāyōtl. Molīni īpan cē achi ''elíptica'' īyahualoyān in Tōnatiuh in coyāhuac 150 000 000 [[km]]. Teyoh nehnencācītlalli tlālmatilizca āyini tlein ca tlachīhualli ic ātilīlli tetl īpan cemanqui tlaolīnīliztli īihtic, īāyiliz quichīhua cē chicāhuac ''campo magnético''. Īpan inōn totōncāātilīlli mohuilāna in tlacuāhualli tetl ahnozo in [[tlālēhuatl]], īpan in tlein cateh in [[ilhuicaātl]] īhuān in [[cemantoc tlālli]]. In centetl nehnencācītlalli in tlein nemachilia quipiya [[yōliliztli]]. In Tlālticpactli oncah in neneuhqui nelhuayōtl in tlein in [[Tōnatiuh]] īhuān in Tōnatiuh Īchān. == In tlālmatilizzōtl == In 71% ītlaīxpayo in Tlālticpactli tlaāpacholo. In centetl nehnencācītlalli īpan in cānin in [[ātl]] tlatēctli tlacuāhuac, ātic īhuān ehēcatl īpan in tlaīxpayōtl. In ātl necōni ic in yōliliztli. Īnōme cē teyoh nehnencācītlalli in Tōnatiuh īchānco in cānin onca [[quiyahuitl]], in occē [[Titán]]. In Tlālticpactli in centetl cītlaltapayōlli in cānin onca āyini [[tlālāmatiliztli]]<ref>Quihtōznequi ''tectónica de placas''</ref>; in [[Chīchīlcītlalli]] īhuān in [[Cītlalpōl]] hueli ōquipixqueh tlālāmatiliztli, tēl cāhualo. == Iuhcāyōtl == {{main|Tlālticpacteuh}} Īpan in tlahtōllōtl ōneneltocac nepapan iuhcāyōtl ītechpa in Tlālticpactli; in huehcāuh [[Huehcāuh Grecia|greciatlācah]] ōcneltocaqueh in tlein in Tlālticpactli ōcatca cē ixtlāhuatl yahualli, mātzacqui in ātōyātl ''Oceano'' ([[Homero]]). In [[Pitagoras|Pitargorasneltocayōtl]] īhuān [[Platón]] ōcneltocaqueh tlein in Tlālticpactli ōcatca cetentetl yēctic olōlli. [[Aristóteles]] ōcatca in āquin ōcnēxtih in tlein in Tlālticpactli ōcatca olōlihuic in ihcuāc cuālo Mētztli in cānin motta in tlein in Tlālticpactli īcehual yahualtic. Īhuīcpa in ihcuāc in tētlatlaniliztli ōcatca in octacayōtl. Īpan in huehcāuh mēxihcatl tlaneltoquiliztli, in Tlālticpactli ōīxiptlahtic ic in [[Cipactli]], in tlein in tēteoh ōcxelohqueh īpan in [[tlālli]] īhuān in [[ilhuicatl]]. In āxcān nemachilia tlein in Tlālticpactli īiuhcayo cah [[Tlālticpacteuh]]. == Tlanōnōtzaliztli == In Tlālticpactli quinpiya nāhui huēyi tlaxeloliztli ahnozo tlapachiuhcāyōtl: in tlālololōlli, in āololōlli, in ehēcaololōlli īhuān in yōlilizololōlli. Inīn tlapachiuhcāyōtl ahmo quipiyah in neneuhqui ''química'' tlachīhualiztli īhuān yelizyōtl ītlālmatiliz. Oncateh ōme machiyōtl īpampa quihtoah in Tlālticpac: in Ahtlālolīnilizzōtl<ref>Quihtōznequi ''geoestático''</ref> īhuān in Tlālolīnilizzōtl<ref>Quihtōznequi ''geodinámico''</ref>. ==== Ahtlālolīnilizzōtl machiyōtl ==== * [[Tlālēhuatl]]: in tlapachiuhcāyōtl ocachi tlaīxpayōtl, ītilāhuacāyo moctacatia 12km īxquichca 80km īpan ''cratones'' (in huehcāuh centlacol in cemantoc tlālli īnyōllo). In Tlālehuatl mochīhua in ''[[basalto]]'' īpan in ''[[ilhuicaātl tlahuelmayān]]''<ref>Quihtōznequi ''cuencas oceánicas''.</ref> īhuān ''[[granito]]'' īpan in [[cemantoc tlālli]]. * [[Tilmahtli (tlālmatiliztli)|Tilmahtli]]<ref>Quihtōznequi ''manto''.</ref>: in tlapachiuhcāyōtl nepantlah tlālehuatl īhuān yōllōtl, ītilāhuacāyo octacatia īxquichca 2900 km. * [[Īyōllo in Tlālticpactli|Yōllōtl]]<ref>Quihtōznequi ''núcleo''.</ref>:in ocachi centlani tlapachiuhcāyōtl, ītilāhuacāyo octacatia 3475 km īhuān totōniliztli īxquich 6,700&nbsp;°C. ==== Tlālolīnilizzōtl machiyōtl ==== * [[Teololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''litósfera''.</ref>: in tlapachiuhcāyōtl ocachi tlaīxpayōtl, ca ''elástica''. ītilāhuacāyo octacatia 250 km, tlamālcochōlli in tlālehuatl īhuān in pani centlacol in tilmahtli. * [[Ahchicāhuacololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''astenósfera''.</ref>: in īcentlacol in tilmahtli tlein iuhqui ātic. Īpan inīn tlapachiuhcāyōtl in tlālolīnilizcuecueyōtl<ref>Quihtōznequi ''ondas sísmicas''</ref> quicaxhuah īnihciuhcāyo. * [[Nepantlahololōlli]]<ref name="nepantlahololōlli">Quihtōznequi ''mesósfera''.</ref>: Nō motēnēhua tlani tilmahtli. Motzintia īpan 700 km centlaniyōtl. Mochīhua ic tilictic īhuān totōnqui tetl, tēl īca achi olīniztli. * [[Tlapachiuhcāyōtl D]]<ref>Quihtōznequi ''capa D''.</ref>: nicān in tetl mototōniliah īhuān hueliti tlehcahuia Teolōlcopa, huelitih tlachihua tletepētl. * [[Ihticololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''endósfera''.</ref>: ca in yōllōtl. Tlachīhualli ic cē huel tlaātilīlli calān tlapachiuhcāyōtl in cānin moyōcoya tōyātl īhuān cē huel tetzactic ihtic tlapachiuhcāyōtl. == In āololōlli == {{main|Āololōlli}} In Tlālticpactli in cēntetl nehnencācītlalli īpan in totōnatiuh īchān in onca ātic tlaīxpayōtl. In ātl quipachoa in 71% ītlaīxpayo in Tlālticpactli (in 97% [[poyec ātl]] īhuān in 3% [[ahmo poyec ātl]]), in quinchīhua in mācuīlli [[ilhuicaātl]] īhuān in chicuacē [[cemantoc tlālli]]. Cah in Tlālticpactli īpan in cualli huehhuehca īxquich in Tōnatiuh īpal quipiya ātic ātl tlaīxpayōpan. Tēl, ahmo in [[tlachīhualiztli totōncāpixcalli]]<ref name="totōncāpixcalli">Quihtōznequi ''efecto invernadero''</ref>, in ātl Tlālticpac cehuetzizquia in ātl. In achtopa in Tōnatiuh īchān, in Tōnatiuh ōquintlāz achi tōnamēyōtiliztli tlein āxcān, tēl in ilhuicaātl ahmo ōcehuetz īpal in inic cē tlayōcoyaliztli īehēcaololōl in Tlālticpactli ōpix miac CO<sub>2</sub>, auh ōcatca chicāhuac in ''tlachīhualiztli totōncāpixcalli''. In āololōlli ītex achi īxquich 1.4×10<sup>21</sup> kg. ===Cemantoc tlalli=== * [[Africa]] * [[America]] * [[Asia]] * [[Europa]] * [[Oceania]] == In ehēcaololōlli == {{main|Ehēcaololōlli|Ehēcatl|Ehēcatl (teōtl)}} In Tlālticpactli quipiya tetzactic ehēcaololōlli, mochīhua in 78% ic [[ehēcatehuiltic]], 21% ic [[ehēcayoh]] īhuān 1% ic [[argón]], īhuān in tepitōn occē ehēcatl iuhqui [[tecolli ōmehēcayoh]]<ref>Quihtōznequi ''dióxido de carbono''</ref> īhuān [[āpoctli]]. Īyeliz in ehēcaololōlli iuh tlapachiuhcāyōtl in tlein quimācāhua calaqui in tōnamēyōtiliztli<ref>Quihtōznequi ''radiación solar''</ref> īhuān quima cē cotōncayōtl in tlālmēyōtiliztli<ref>Quihtōznequi ''radiación terrestre''</ref> ([[tlachīhualiztli totōncāpixcalli]]<ref name="totōncāpixcalli"/>). Īpal in tlahco ītotōnca in Tlālticpactli cequi 17 [[°C]]. In Tlālticpactli īehēcaololōl chīhualiztli ahyeni īhuan monemiltia īpal in Yōlilizololōlli. Iuh in ixachi yōllōxoxouhqui ehēcayoh momahcēhua īpal in tlanelhuayōtl ītlanexticachīhualiz<ref>Quihtōznequi ''fotosíntesis''</ref>, in tlein quicuepa in tōnameyōtl īpal in CO<sub>2</sub> īpan O<sub>2</sub>. Ic in yōllōxoxouhqui ehēcayoh in mochīhualiztli ītech in yōliliztli tēl ahmo in chico. In tlapachiuhcāyōtl quichīhuah in ehēcaololōlli: in [[tlanelōlizololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''tropósfera''</ref>, in [[mantoc ololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''estratósfera''</ref>, in [[nepantlahololōlli]]<ref name="nepantlahololōlli"/>, in [[totōncāololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''termósfera''</ref> īhuān in [[calānololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''exósfera''</ref>. In ehēcaololōlli ītex achi īxquich 5.1×10<sup>18</sup> kg. == Metztli == {{main|Metztli}} [[Īxiptli:Full Moon Luc Viatour.jpg|200px|thumb|In ōyahualiuh Mētztli]] In Tlālticpactli quipiya zā centetl mētztli, in [[Mētztli]]. In ''sistema'' Tlālticpactli-Mētztli ca huel nōncuahquīzqui. In Mētztli huel huēyi ītechpa in Tlālticpactli īoctacayo, īnāloctacatīl<ref>Quihtōznequi diámetro</ref> īnnāhui cē in Tlālticpac ītlaoctaānōni. In etilizzōtl in Tlālticpactli īhuān in Mētztli ītzalan quichīhua in [[ācuēyōtl]] Tlālticpac. Inōn tlachīhualiztli quichīhua tlein in mimiloliztli cahuitl monehnehuilia in malacachtzacaolīnizpan in Tlālticpactli. Ic in tlein in Mētztli quittītia in Tlālticpactli in zanyenō īxtli. īpan ītlaolīnīliz malacachtzacaolīnizpan in Tlālticpactli, in Tōnatiuh quinēxtilia in Mētztli, tlanēxiltia mochi in [[Mētztli īyeliz]]. In Mētztli hueliti quipatla in Tlālticpactli ī''clima''. In Mētztli īyahual mitta iuhqui in neneuhqui octacayōtl in tlein in Tōnātiuh īyahual in īpal oncatca [[īcualōca in tōnatiuh]]. == In Tlālticapactli īolīniliz == {{main|Tlālticapactli īolīniliz}} [[Īxiptli:Rotating earth (large).gif|200px|thumbnail|In Tlālticpactli īzacaolīniz]] In Tlālticpac chīhualtilia tlayacac ōme olīniztli: ''mimilolīniztli''<ref>Quihtōznequi ''rotación''.</ref> īpan īmalacayōllo īhuān ''zacaolīniztli'' <ref>Quihtōznequi ''translación''.</ref> in tlayahualochtia Tōnatiuh īhuān ōme tlaōncayōtl olīniztli: ''precesión'' īhuān ''nutación''. Īpampa in zacaolīniztli īhuān in ''oblicuidad de la elíptica'' mochīhua in nāhui xiuhuitl īnoquīpan<ref>Quihtōznequi ''estaciones''.</ref>. Inōn xiuhcahuitl ca tlamachiyōtīlia ic in [[xōxōpan]]<ref>Quihtōznequi ''primavera'', tiempo de verde</ref> īhuān in [[pixcayān|tōnallān]]<ref>Quihtōznequi ''otoño'', in tlein Alonso de Molina ōquihcuiloh eſtio quando no llueue.</ref> ī''tlanehnehuilizyohual''<ref>Quihtōznequi ''equinoccio''.</ref> īhuān in [[xōpantlah]]<ref>Quihtōznequi ''verano'', estación de lluvias.</ref> īhuān in [[cehuetzilizpan]]<ref>Quihtōznequi ''invierno'', in tlein Karttunen ōquihcuiloh en tiempo de fríos y hielos.</ref> ī''nenquitōnatiuh''<ref>Quihtōznequi ''solsticio''.</ref>. == In yōlilizololōlli == {{main|Yōlilizololōlli}} In Tlālticpactli ca in cencatyān īpan in [[Cemānāhuac]] in tlein mocmachilih yōliliztli, inīn yōliliziuhcayōtl quichīhuah in Yōlilizololōlli. ==Tlalticpacmatiliztli== In Tlālticpactli ītlaīxpayo ahci mochi 510,000,000 km², in tlein cequi 149,000,000 ca tlālpantli īhuān 361,000,000 ca āpachiuhqui. In huēyi ātēntli īhuitlatzticāyo ahci cequi 356,000,000 km. Īpan in Tlālticpactli onca mācuīlli cemantoc tlālli, tlaxelihuilli īpan 199 tlācatiyān. In cemantoc tlālli īca ocachi tlācatiyān ca [[Africa]] īca 54 tētoca ic [[Europa]] ica 50, [[Asia]] īca 43, [[America]] ica 34 huan [[Oceania]] ica 16. Nō iuhqui ca occequīntīn tlālīxpolōlli. == Tlachihualiztli == [[Īxiptli:Tlalticpactli3.jpg|thumbnail|200px|derecha|Tlālticpactli īmachiyo]] In ESA tlayahualoah ītepozmētz ca chīhua in Tlālticpactli īmachiyo miac tlanematcāchīhualli. == Tlaixcopinalli == <gallery> Īxiptli:Apollo 15 Earthrise.jpg|Salida de la Tierra |Mictlāmpa mixpāmitl Īxiptli:The Earth seen from Apollo 17.jpg|Tlālticpactli </gallery> == No xiquitta == [[Īxiptli:Whole world - land and oceans_12000.jpg|400px|thumbnail|centro|Cemānāhuactli īmachiyo, in tepozmētztli īxiptlahtli tlatēcpanaliztica]] * [[Atl]] * [[Cuahuitl]] * [[Ilhuicatl]] * [[Ailhuicatl]] == Amixtiliztli == <small> :Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). [http://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA294 Allen's Astrophysical Quantities]. Springer. </small> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|tlalticpactli}} {{Tōnatiuh Īchān}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlalticpactli]] qf2ty757uzr0oez5szdarpcgizjwoit 502176 502175 2022-08-04T16:21:48Z Koatochij 19758 /* No xiquitta */ wikitext text/x-wiki {{Nehnencācītlalli | Tōcāitl = Tlalticpactli [[File:Earth symbol (bold, white).svg|24px|🜨]] | Īxiptli = Earth Western Hemisphere.jpg | Machiyōtl = [[Īxiptli:Tlalticpactli3.jpg|35px|In Tlālticpactli / In Cipactli mēxihcamachiyōtl]] [[Īxiptli:Earth symbol.svg|20px|Europan Ilhuicamatilizmachiyōtl]] | Radio = 149,597,870 | Semieje_mayor = 149,597,887.5 | Semieje_menor = 149,576,999.826 | Perihelio = 0.983 | Afelio = 1.017 | Excentricidad = 0.0167 | Periodo_orbital = 356.2564 | Velocidad_orbital = 30.287 | Inclinación = 1,57869 | Satélites = 1 ([[Mētztli]]) | Diámetro_ecuatorial= 12,756.28 | Diámetro_polar = 12,713.50 | Diámetro_medio = 12,742.00 | Área = 510,065,284.702 | Masa = 5.974×10<sup>24</sup> | Densidad = 5.515 | Gravedad = 9.78 | Rotación = 23.9345 h | Inclinación_axial = 23.45 | Albedo = 31 - 32 | Velocidad_escape = 11.186 | mín = 182 | media = 282 | máx = 333 | Presión = 101,325 | componente1a = [[Ehēcatehuiltic]] | componente2a = [[Ehēcayoh]] | componente3a = [[Argón]] | componente4a = [[Tecolli ōmehēcayoh]] | componente5a = [[Yancuīquehēcatl]] | componente6a = [[Tōnatiuyoh]] | componente7a = [[Metano]] | componente8a = [[Kriptón]] | componente9a = [[Āyōcoxqui]] | componente10a = [[Óxido nitroso]] | componente11a = [[Xenón]] | componente12a = [[Tecolli cemehēcayoh]] | componente13a = [[Ozono]] | componente14a = [[Clorofluorocarburos]] | componente15a = [[Āpōctli]] | porcentaje1a = 78.08% | porcentaje2a = 20.95% | porcentaje3a = 0.93% | porcentaje4a = 355 [[ppmv]] (variable) | porcentaje5a = 18.2 ppmv | porcentaje6a = 5.24 ppmv | porcentaje7a = 1.72 ppmv | porcentaje8a = 1 ppmv | porcentaje9a = 5 ppmv | porcentaje10a = 0.31 ppmv | porcentaje11a = 0.08 ppmv | porcentaje12a = 0.05 ppmv | porcentaje13a = 0.02 - 0.03 (variable) | porcentaje14a = 0.02 - 0.03 [[ppbv]] | porcentaje15a = <4% (variable), no computable para aire seco | Tipo = nehnencācītlalli | componente1 = [[Tlīltepoztli]] | componente2 = [[Ehēcayoh]] | componente4 = [[Tecpatli]] | componente5 = [[Magnesio]] | componente6 = [[Iztactepoztli]] | componente7 = [[Tlequiquiztlālli]] | componente8 = Occē | porcentaje1 = 34.6% | porcentaje2 = 29.54% | porcentaje3 = 15.2% | porcentaje4 = 12.7% | porcentaje5 = 2.4% | porcentaje6 = 1.9% | porcentaje7 = 0.05% | porcentaje8 = 3.65% }} In '''Tlalticpactli''' in inic eyi [[nehnencācītlalli]] [[Tonatih Ichan]]co, in inic macuilli īpal īoctacayo huan in tlacempanahuia inic [[tetzactic]] nehnencācītlalli ītechpa octacāyōtl. Molīni īpan cē achi ''elíptica'' īyahualoyān in Tōnatiuh in coyāhuac 150 000 000 [[km]]. Teyoh nehnencācītlalli tlālmatilizca āyini tlein ca tlachīhualli ic ātilīlli tetl īpan cemanqui tlaolīnīliztli īihtic, īāyiliz quichīhua cē chicāhuac ''campo magnético''. Īpan inōn totōncāātilīlli mohuilāna in tlacuāhualli tetl ahnozo in [[tlālēhuatl]], īpan in tlein cateh in [[ilhuicaātl]] īhuān in [[cemantoc tlālli]]. In centetl nehnencācītlalli in tlein nemachilia quipiya [[yōliliztli]]. In Tlālticpactli oncah in neneuhqui nelhuayōtl in tlein in [[Tōnatiuh]] īhuān in Tōnatiuh Īchān. == In tlālmatilizzōtl == In 71% ītlaīxpayo in Tlālticpactli tlaāpacholo. In centetl nehnencācītlalli īpan in cānin in [[ātl]] tlatēctli tlacuāhuac, ātic īhuān ehēcatl īpan in tlaīxpayōtl. In ātl necōni ic in yōliliztli. Īnōme cē teyoh nehnencācītlalli in Tōnatiuh īchānco in cānin onca [[quiyahuitl]], in occē [[Titán]]. In Tlālticpactli in centetl cītlaltapayōlli in cānin onca āyini [[tlālāmatiliztli]]<ref>Quihtōznequi ''tectónica de placas''</ref>; in [[Chīchīlcītlalli]] īhuān in [[Cītlalpōl]] hueli ōquipixqueh tlālāmatiliztli, tēl cāhualo. == Iuhcāyōtl == {{main|Tlālticpacteuh}} Īpan in tlahtōllōtl ōneneltocac nepapan iuhcāyōtl ītechpa in Tlālticpactli; in huehcāuh [[Huehcāuh Grecia|greciatlācah]] ōcneltocaqueh in tlein in Tlālticpactli ōcatca cē ixtlāhuatl yahualli, mātzacqui in ātōyātl ''Oceano'' ([[Homero]]). In [[Pitagoras|Pitargorasneltocayōtl]] īhuān [[Platón]] ōcneltocaqueh tlein in Tlālticpactli ōcatca cetentetl yēctic olōlli. [[Aristóteles]] ōcatca in āquin ōcnēxtih in tlein in Tlālticpactli ōcatca olōlihuic in ihcuāc cuālo Mētztli in cānin motta in tlein in Tlālticpactli īcehual yahualtic. Īhuīcpa in ihcuāc in tētlatlaniliztli ōcatca in octacayōtl. Īpan in huehcāuh mēxihcatl tlaneltoquiliztli, in Tlālticpactli ōīxiptlahtic ic in [[Cipactli]], in tlein in tēteoh ōcxelohqueh īpan in [[tlālli]] īhuān in [[ilhuicatl]]. In āxcān nemachilia tlein in Tlālticpactli īiuhcayo cah [[Tlālticpacteuh]]. == Tlanōnōtzaliztli == In Tlālticpactli quinpiya nāhui huēyi tlaxeloliztli ahnozo tlapachiuhcāyōtl: in tlālololōlli, in āololōlli, in ehēcaololōlli īhuān in yōlilizololōlli. Inīn tlapachiuhcāyōtl ahmo quipiyah in neneuhqui ''química'' tlachīhualiztli īhuān yelizyōtl ītlālmatiliz. Oncateh ōme machiyōtl īpampa quihtoah in Tlālticpac: in Ahtlālolīnilizzōtl<ref>Quihtōznequi ''geoestático''</ref> īhuān in Tlālolīnilizzōtl<ref>Quihtōznequi ''geodinámico''</ref>. ==== Ahtlālolīnilizzōtl machiyōtl ==== * [[Tlālēhuatl]]: in tlapachiuhcāyōtl ocachi tlaīxpayōtl, ītilāhuacāyo moctacatia 12km īxquichca 80km īpan ''cratones'' (in huehcāuh centlacol in cemantoc tlālli īnyōllo). In Tlālehuatl mochīhua in ''[[basalto]]'' īpan in ''[[ilhuicaātl tlahuelmayān]]''<ref>Quihtōznequi ''cuencas oceánicas''.</ref> īhuān ''[[granito]]'' īpan in [[cemantoc tlālli]]. * [[Tilmahtli (tlālmatiliztli)|Tilmahtli]]<ref>Quihtōznequi ''manto''.</ref>: in tlapachiuhcāyōtl nepantlah tlālehuatl īhuān yōllōtl, ītilāhuacāyo octacatia īxquichca 2900 km. * [[Īyōllo in Tlālticpactli|Yōllōtl]]<ref>Quihtōznequi ''núcleo''.</ref>:in ocachi centlani tlapachiuhcāyōtl, ītilāhuacāyo octacatia 3475 km īhuān totōniliztli īxquich 6,700&nbsp;°C. ==== Tlālolīnilizzōtl machiyōtl ==== * [[Teololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''litósfera''.</ref>: in tlapachiuhcāyōtl ocachi tlaīxpayōtl, ca ''elástica''. ītilāhuacāyo octacatia 250 km, tlamālcochōlli in tlālehuatl īhuān in pani centlacol in tilmahtli. * [[Ahchicāhuacololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''astenósfera''.</ref>: in īcentlacol in tilmahtli tlein iuhqui ātic. Īpan inīn tlapachiuhcāyōtl in tlālolīnilizcuecueyōtl<ref>Quihtōznequi ''ondas sísmicas''</ref> quicaxhuah īnihciuhcāyo. * [[Nepantlahololōlli]]<ref name="nepantlahololōlli">Quihtōznequi ''mesósfera''.</ref>: Nō motēnēhua tlani tilmahtli. Motzintia īpan 700 km centlaniyōtl. Mochīhua ic tilictic īhuān totōnqui tetl, tēl īca achi olīniztli. * [[Tlapachiuhcāyōtl D]]<ref>Quihtōznequi ''capa D''.</ref>: nicān in tetl mototōniliah īhuān hueliti tlehcahuia Teolōlcopa, huelitih tlachihua tletepētl. * [[Ihticololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''endósfera''.</ref>: ca in yōllōtl. Tlachīhualli ic cē huel tlaātilīlli calān tlapachiuhcāyōtl in cānin moyōcoya tōyātl īhuān cē huel tetzactic ihtic tlapachiuhcāyōtl. == In āololōlli == {{main|Āololōlli}} In Tlālticpactli in cēntetl nehnencācītlalli īpan in totōnatiuh īchān in onca ātic tlaīxpayōtl. In ātl quipachoa in 71% ītlaīxpayo in Tlālticpactli (in 97% [[poyec ātl]] īhuān in 3% [[ahmo poyec ātl]]), in quinchīhua in mācuīlli [[ilhuicaātl]] īhuān in chicuacē [[cemantoc tlālli]]. Cah in Tlālticpactli īpan in cualli huehhuehca īxquich in Tōnatiuh īpal quipiya ātic ātl tlaīxpayōpan. Tēl, ahmo in [[tlachīhualiztli totōncāpixcalli]]<ref name="totōncāpixcalli">Quihtōznequi ''efecto invernadero''</ref>, in ātl Tlālticpac cehuetzizquia in ātl. In achtopa in Tōnatiuh īchān, in Tōnatiuh ōquintlāz achi tōnamēyōtiliztli tlein āxcān, tēl in ilhuicaātl ahmo ōcehuetz īpal in inic cē tlayōcoyaliztli īehēcaololōl in Tlālticpactli ōpix miac CO<sub>2</sub>, auh ōcatca chicāhuac in ''tlachīhualiztli totōncāpixcalli''. In āololōlli ītex achi īxquich 1.4×10<sup>21</sup> kg. ===Cemantoc tlalli=== * [[Africa]] * [[America]] * [[Asia]] * [[Europa]] * [[Oceania]] == In ehēcaololōlli == {{main|Ehēcaololōlli|Ehēcatl|Ehēcatl (teōtl)}} In Tlālticpactli quipiya tetzactic ehēcaololōlli, mochīhua in 78% ic [[ehēcatehuiltic]], 21% ic [[ehēcayoh]] īhuān 1% ic [[argón]], īhuān in tepitōn occē ehēcatl iuhqui [[tecolli ōmehēcayoh]]<ref>Quihtōznequi ''dióxido de carbono''</ref> īhuān [[āpoctli]]. Īyeliz in ehēcaololōlli iuh tlapachiuhcāyōtl in tlein quimācāhua calaqui in tōnamēyōtiliztli<ref>Quihtōznequi ''radiación solar''</ref> īhuān quima cē cotōncayōtl in tlālmēyōtiliztli<ref>Quihtōznequi ''radiación terrestre''</ref> ([[tlachīhualiztli totōncāpixcalli]]<ref name="totōncāpixcalli"/>). Īpal in tlahco ītotōnca in Tlālticpactli cequi 17 [[°C]]. In Tlālticpactli īehēcaololōl chīhualiztli ahyeni īhuan monemiltia īpal in Yōlilizololōlli. Iuh in ixachi yōllōxoxouhqui ehēcayoh momahcēhua īpal in tlanelhuayōtl ītlanexticachīhualiz<ref>Quihtōznequi ''fotosíntesis''</ref>, in tlein quicuepa in tōnameyōtl īpal in CO<sub>2</sub> īpan O<sub>2</sub>. Ic in yōllōxoxouhqui ehēcayoh in mochīhualiztli ītech in yōliliztli tēl ahmo in chico. In tlapachiuhcāyōtl quichīhuah in ehēcaololōlli: in [[tlanelōlizololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''tropósfera''</ref>, in [[mantoc ololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''estratósfera''</ref>, in [[nepantlahololōlli]]<ref name="nepantlahololōlli"/>, in [[totōncāololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''termósfera''</ref> īhuān in [[calānololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''exósfera''</ref>. In ehēcaololōlli ītex achi īxquich 5.1×10<sup>18</sup> kg. == Metztli == {{main|Metztli}} [[Īxiptli:Full Moon Luc Viatour.jpg|200px|thumb|In ōyahualiuh Mētztli]] In Tlālticpactli quipiya zā centetl mētztli, in [[Mētztli]]. In ''sistema'' Tlālticpactli-Mētztli ca huel nōncuahquīzqui. In Mētztli huel huēyi ītechpa in Tlālticpactli īoctacayo, īnāloctacatīl<ref>Quihtōznequi diámetro</ref> īnnāhui cē in Tlālticpac ītlaoctaānōni. In etilizzōtl in Tlālticpactli īhuān in Mētztli ītzalan quichīhua in [[ācuēyōtl]] Tlālticpac. Inōn tlachīhualiztli quichīhua tlein in mimiloliztli cahuitl monehnehuilia in malacachtzacaolīnizpan in Tlālticpactli. Ic in tlein in Mētztli quittītia in Tlālticpactli in zanyenō īxtli. īpan ītlaolīnīliz malacachtzacaolīnizpan in Tlālticpactli, in Tōnatiuh quinēxtilia in Mētztli, tlanēxiltia mochi in [[Mētztli īyeliz]]. In Mētztli hueliti quipatla in Tlālticpactli ī''clima''. In Mētztli īyahual mitta iuhqui in neneuhqui octacayōtl in tlein in Tōnātiuh īyahual in īpal oncatca [[īcualōca in tōnatiuh]]. == In Tlālticapactli īolīniliz == {{main|Tlālticapactli īolīniliz}} [[Īxiptli:Rotating earth (large).gif|200px|thumbnail|In Tlālticpactli īzacaolīniz]] In Tlālticpac chīhualtilia tlayacac ōme olīniztli: ''mimilolīniztli''<ref>Quihtōznequi ''rotación''.</ref> īpan īmalacayōllo īhuān ''zacaolīniztli'' <ref>Quihtōznequi ''translación''.</ref> in tlayahualochtia Tōnatiuh īhuān ōme tlaōncayōtl olīniztli: ''precesión'' īhuān ''nutación''. Īpampa in zacaolīniztli īhuān in ''oblicuidad de la elíptica'' mochīhua in nāhui xiuhuitl īnoquīpan<ref>Quihtōznequi ''estaciones''.</ref>. Inōn xiuhcahuitl ca tlamachiyōtīlia ic in [[xōxōpan]]<ref>Quihtōznequi ''primavera'', tiempo de verde</ref> īhuān in [[pixcayān|tōnallān]]<ref>Quihtōznequi ''otoño'', in tlein Alonso de Molina ōquihcuiloh eſtio quando no llueue.</ref> ī''tlanehnehuilizyohual''<ref>Quihtōznequi ''equinoccio''.</ref> īhuān in [[xōpantlah]]<ref>Quihtōznequi ''verano'', estación de lluvias.</ref> īhuān in [[cehuetzilizpan]]<ref>Quihtōznequi ''invierno'', in tlein Karttunen ōquihcuiloh en tiempo de fríos y hielos.</ref> ī''nenquitōnatiuh''<ref>Quihtōznequi ''solsticio''.</ref>. == In yōlilizololōlli == {{main|Yōlilizololōlli}} In Tlālticpactli ca in cencatyān īpan in [[Cemānāhuac]] in tlein mocmachilih yōliliztli, inīn yōliliziuhcayōtl quichīhuah in Yōlilizololōlli. ==Tlalticpacmatiliztli== In Tlālticpactli ītlaīxpayo ahci mochi 510,000,000 km², in tlein cequi 149,000,000 ca tlālpantli īhuān 361,000,000 ca āpachiuhqui. In huēyi ātēntli īhuitlatzticāyo ahci cequi 356,000,000 km. Īpan in Tlālticpactli onca mācuīlli cemantoc tlālli, tlaxelihuilli īpan 199 tlācatiyān. In cemantoc tlālli īca ocachi tlācatiyān ca [[Africa]] īca 54 tētoca ic [[Europa]] ica 50, [[Asia]] īca 43, [[America]] ica 34 huan [[Oceania]] ica 16. Nō iuhqui ca occequīntīn tlālīxpolōlli. == Tlachihualiztli == [[Īxiptli:Tlalticpactli3.jpg|thumbnail|200px|derecha|Tlālticpactli īmachiyo]] In ESA tlayahualoah ītepozmētz ca chīhua in Tlālticpactli īmachiyo miac tlanematcāchīhualli. == Tlaixcopinalli == <gallery> Īxiptli:Apollo 15 Earthrise.jpg|Salida de la Tierra |Mictlāmpa mixpāmitl Īxiptli:The Earth seen from Apollo 17.jpg|Tlālticpactli </gallery> == No xiquitta == * [[Atl]] * [[Cuahuitl]] * [[Ilhuicatl]] * [[Ailhuicatl]] == Amixtiliztli == <small> :Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). [http://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA294 Allen's Astrophysical Quantities]. Springer. </small> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|tlalticpactli}} {{Tōnatiuh Īchān}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlalticpactli]] j6v355j7rktjkuj1icxal40lw51la6m 502177 502176 2022-08-04T16:22:31Z Koatochij 19758 /* Cemantoc tlalli */ wikitext text/x-wiki {{Nehnencācītlalli | Tōcāitl = Tlalticpactli [[File:Earth symbol (bold, white).svg|24px|🜨]] | Īxiptli = Earth Western Hemisphere.jpg | Machiyōtl = [[Īxiptli:Tlalticpactli3.jpg|35px|In Tlālticpactli / In Cipactli mēxihcamachiyōtl]] [[Īxiptli:Earth symbol.svg|20px|Europan Ilhuicamatilizmachiyōtl]] | Radio = 149,597,870 | Semieje_mayor = 149,597,887.5 | Semieje_menor = 149,576,999.826 | Perihelio = 0.983 | Afelio = 1.017 | Excentricidad = 0.0167 | Periodo_orbital = 356.2564 | Velocidad_orbital = 30.287 | Inclinación = 1,57869 | Satélites = 1 ([[Mētztli]]) | Diámetro_ecuatorial= 12,756.28 | Diámetro_polar = 12,713.50 | Diámetro_medio = 12,742.00 | Área = 510,065,284.702 | Masa = 5.974×10<sup>24</sup> | Densidad = 5.515 | Gravedad = 9.78 | Rotación = 23.9345 h | Inclinación_axial = 23.45 | Albedo = 31 - 32 | Velocidad_escape = 11.186 | mín = 182 | media = 282 | máx = 333 | Presión = 101,325 | componente1a = [[Ehēcatehuiltic]] | componente2a = [[Ehēcayoh]] | componente3a = [[Argón]] | componente4a = [[Tecolli ōmehēcayoh]] | componente5a = [[Yancuīquehēcatl]] | componente6a = [[Tōnatiuyoh]] | componente7a = [[Metano]] | componente8a = [[Kriptón]] | componente9a = [[Āyōcoxqui]] | componente10a = [[Óxido nitroso]] | componente11a = [[Xenón]] | componente12a = [[Tecolli cemehēcayoh]] | componente13a = [[Ozono]] | componente14a = [[Clorofluorocarburos]] | componente15a = [[Āpōctli]] | porcentaje1a = 78.08% | porcentaje2a = 20.95% | porcentaje3a = 0.93% | porcentaje4a = 355 [[ppmv]] (variable) | porcentaje5a = 18.2 ppmv | porcentaje6a = 5.24 ppmv | porcentaje7a = 1.72 ppmv | porcentaje8a = 1 ppmv | porcentaje9a = 5 ppmv | porcentaje10a = 0.31 ppmv | porcentaje11a = 0.08 ppmv | porcentaje12a = 0.05 ppmv | porcentaje13a = 0.02 - 0.03 (variable) | porcentaje14a = 0.02 - 0.03 [[ppbv]] | porcentaje15a = <4% (variable), no computable para aire seco | Tipo = nehnencācītlalli | componente1 = [[Tlīltepoztli]] | componente2 = [[Ehēcayoh]] | componente4 = [[Tecpatli]] | componente5 = [[Magnesio]] | componente6 = [[Iztactepoztli]] | componente7 = [[Tlequiquiztlālli]] | componente8 = Occē | porcentaje1 = 34.6% | porcentaje2 = 29.54% | porcentaje3 = 15.2% | porcentaje4 = 12.7% | porcentaje5 = 2.4% | porcentaje6 = 1.9% | porcentaje7 = 0.05% | porcentaje8 = 3.65% }} In '''Tlalticpactli''' in inic eyi [[nehnencācītlalli]] [[Tonatih Ichan]]co, in inic macuilli īpal īoctacayo huan in tlacempanahuia inic [[tetzactic]] nehnencācītlalli ītechpa octacāyōtl. Molīni īpan cē achi ''elíptica'' īyahualoyān in Tōnatiuh in coyāhuac 150 000 000 [[km]]. Teyoh nehnencācītlalli tlālmatilizca āyini tlein ca tlachīhualli ic ātilīlli tetl īpan cemanqui tlaolīnīliztli īihtic, īāyiliz quichīhua cē chicāhuac ''campo magnético''. Īpan inōn totōncāātilīlli mohuilāna in tlacuāhualli tetl ahnozo in [[tlālēhuatl]], īpan in tlein cateh in [[ilhuicaātl]] īhuān in [[cemantoc tlālli]]. In centetl nehnencācītlalli in tlein nemachilia quipiya [[yōliliztli]]. In Tlālticpactli oncah in neneuhqui nelhuayōtl in tlein in [[Tōnatiuh]] īhuān in Tōnatiuh Īchān. == In tlālmatilizzōtl == In 71% ītlaīxpayo in Tlālticpactli tlaāpacholo. In centetl nehnencācītlalli īpan in cānin in [[ātl]] tlatēctli tlacuāhuac, ātic īhuān ehēcatl īpan in tlaīxpayōtl. In ātl necōni ic in yōliliztli. Īnōme cē teyoh nehnencācītlalli in Tōnatiuh īchānco in cānin onca [[quiyahuitl]], in occē [[Titán]]. In Tlālticpactli in centetl cītlaltapayōlli in cānin onca āyini [[tlālāmatiliztli]]<ref>Quihtōznequi ''tectónica de placas''</ref>; in [[Chīchīlcītlalli]] īhuān in [[Cītlalpōl]] hueli ōquipixqueh tlālāmatiliztli, tēl cāhualo. == Iuhcāyōtl == {{main|Tlālticpacteuh}} Īpan in tlahtōllōtl ōneneltocac nepapan iuhcāyōtl ītechpa in Tlālticpactli; in huehcāuh [[Huehcāuh Grecia|greciatlācah]] ōcneltocaqueh in tlein in Tlālticpactli ōcatca cē ixtlāhuatl yahualli, mātzacqui in ātōyātl ''Oceano'' ([[Homero]]). In [[Pitagoras|Pitargorasneltocayōtl]] īhuān [[Platón]] ōcneltocaqueh tlein in Tlālticpactli ōcatca cetentetl yēctic olōlli. [[Aristóteles]] ōcatca in āquin ōcnēxtih in tlein in Tlālticpactli ōcatca olōlihuic in ihcuāc cuālo Mētztli in cānin motta in tlein in Tlālticpactli īcehual yahualtic. Īhuīcpa in ihcuāc in tētlatlaniliztli ōcatca in octacayōtl. Īpan in huehcāuh mēxihcatl tlaneltoquiliztli, in Tlālticpactli ōīxiptlahtic ic in [[Cipactli]], in tlein in tēteoh ōcxelohqueh īpan in [[tlālli]] īhuān in [[ilhuicatl]]. In āxcān nemachilia tlein in Tlālticpactli īiuhcayo cah [[Tlālticpacteuh]]. == Tlanōnōtzaliztli == In Tlālticpactli quinpiya nāhui huēyi tlaxeloliztli ahnozo tlapachiuhcāyōtl: in tlālololōlli, in āololōlli, in ehēcaololōlli īhuān in yōlilizololōlli. Inīn tlapachiuhcāyōtl ahmo quipiyah in neneuhqui ''química'' tlachīhualiztli īhuān yelizyōtl ītlālmatiliz. Oncateh ōme machiyōtl īpampa quihtoah in Tlālticpac: in Ahtlālolīnilizzōtl<ref>Quihtōznequi ''geoestático''</ref> īhuān in Tlālolīnilizzōtl<ref>Quihtōznequi ''geodinámico''</ref>. ==== Ahtlālolīnilizzōtl machiyōtl ==== * [[Tlālēhuatl]]: in tlapachiuhcāyōtl ocachi tlaīxpayōtl, ītilāhuacāyo moctacatia 12km īxquichca 80km īpan ''cratones'' (in huehcāuh centlacol in cemantoc tlālli īnyōllo). In Tlālehuatl mochīhua in ''[[basalto]]'' īpan in ''[[ilhuicaātl tlahuelmayān]]''<ref>Quihtōznequi ''cuencas oceánicas''.</ref> īhuān ''[[granito]]'' īpan in [[cemantoc tlālli]]. * [[Tilmahtli (tlālmatiliztli)|Tilmahtli]]<ref>Quihtōznequi ''manto''.</ref>: in tlapachiuhcāyōtl nepantlah tlālehuatl īhuān yōllōtl, ītilāhuacāyo octacatia īxquichca 2900 km. * [[Īyōllo in Tlālticpactli|Yōllōtl]]<ref>Quihtōznequi ''núcleo''.</ref>:in ocachi centlani tlapachiuhcāyōtl, ītilāhuacāyo octacatia 3475 km īhuān totōniliztli īxquich 6,700&nbsp;°C. ==== Tlālolīnilizzōtl machiyōtl ==== * [[Teololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''litósfera''.</ref>: in tlapachiuhcāyōtl ocachi tlaīxpayōtl, ca ''elástica''. ītilāhuacāyo octacatia 250 km, tlamālcochōlli in tlālehuatl īhuān in pani centlacol in tilmahtli. * [[Ahchicāhuacololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''astenósfera''.</ref>: in īcentlacol in tilmahtli tlein iuhqui ātic. Īpan inīn tlapachiuhcāyōtl in tlālolīnilizcuecueyōtl<ref>Quihtōznequi ''ondas sísmicas''</ref> quicaxhuah īnihciuhcāyo. * [[Nepantlahololōlli]]<ref name="nepantlahololōlli">Quihtōznequi ''mesósfera''.</ref>: Nō motēnēhua tlani tilmahtli. Motzintia īpan 700 km centlaniyōtl. Mochīhua ic tilictic īhuān totōnqui tetl, tēl īca achi olīniztli. * [[Tlapachiuhcāyōtl D]]<ref>Quihtōznequi ''capa D''.</ref>: nicān in tetl mototōniliah īhuān hueliti tlehcahuia Teolōlcopa, huelitih tlachihua tletepētl. * [[Ihticololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''endósfera''.</ref>: ca in yōllōtl. Tlachīhualli ic cē huel tlaātilīlli calān tlapachiuhcāyōtl in cānin moyōcoya tōyātl īhuān cē huel tetzactic ihtic tlapachiuhcāyōtl. == In āololōlli == {{main|Āololōlli}} In Tlālticpactli in cēntetl nehnencācītlalli īpan in totōnatiuh īchān in onca ātic tlaīxpayōtl. In ātl quipachoa in 71% ītlaīxpayo in Tlālticpactli (in 97% [[poyec ātl]] īhuān in 3% [[ahmo poyec ātl]]), in quinchīhua in mācuīlli [[ilhuicaātl]] īhuān in chicuacē [[cemantoc tlālli]]. Cah in Tlālticpactli īpan in cualli huehhuehca īxquich in Tōnatiuh īpal quipiya ātic ātl tlaīxpayōpan. Tēl, ahmo in [[tlachīhualiztli totōncāpixcalli]]<ref name="totōncāpixcalli">Quihtōznequi ''efecto invernadero''</ref>, in ātl Tlālticpac cehuetzizquia in ātl. In achtopa in Tōnatiuh īchān, in Tōnatiuh ōquintlāz achi tōnamēyōtiliztli tlein āxcān, tēl in ilhuicaātl ahmo ōcehuetz īpal in inic cē tlayōcoyaliztli īehēcaololōl in Tlālticpactli ōpix miac CO<sub>2</sub>, auh ōcatca chicāhuac in ''tlachīhualiztli totōncāpixcalli''. In āololōlli ītex achi īxquich 1.4×10<sup>21</sup> kg. ===Cemantoc tlalli=== * [[Africa]] * [[America]] * [[Asia]] * [[Europa]] * [[Oceania]] [[File:Whole world - land and oceans_12000.jpg|400px|thumbnail|centro|Tlalticpactli imachiyo]] == In ehēcaololōlli == {{main|Ehēcaololōlli|Ehēcatl|Ehēcatl (teōtl)}} In Tlālticpactli quipiya tetzactic ehēcaololōlli, mochīhua in 78% ic [[ehēcatehuiltic]], 21% ic [[ehēcayoh]] īhuān 1% ic [[argón]], īhuān in tepitōn occē ehēcatl iuhqui [[tecolli ōmehēcayoh]]<ref>Quihtōznequi ''dióxido de carbono''</ref> īhuān [[āpoctli]]. Īyeliz in ehēcaololōlli iuh tlapachiuhcāyōtl in tlein quimācāhua calaqui in tōnamēyōtiliztli<ref>Quihtōznequi ''radiación solar''</ref> īhuān quima cē cotōncayōtl in tlālmēyōtiliztli<ref>Quihtōznequi ''radiación terrestre''</ref> ([[tlachīhualiztli totōncāpixcalli]]<ref name="totōncāpixcalli"/>). Īpal in tlahco ītotōnca in Tlālticpactli cequi 17 [[°C]]. In Tlālticpactli īehēcaololōl chīhualiztli ahyeni īhuan monemiltia īpal in Yōlilizololōlli. Iuh in ixachi yōllōxoxouhqui ehēcayoh momahcēhua īpal in tlanelhuayōtl ītlanexticachīhualiz<ref>Quihtōznequi ''fotosíntesis''</ref>, in tlein quicuepa in tōnameyōtl īpal in CO<sub>2</sub> īpan O<sub>2</sub>. Ic in yōllōxoxouhqui ehēcayoh in mochīhualiztli ītech in yōliliztli tēl ahmo in chico. In tlapachiuhcāyōtl quichīhuah in ehēcaololōlli: in [[tlanelōlizololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''tropósfera''</ref>, in [[mantoc ololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''estratósfera''</ref>, in [[nepantlahololōlli]]<ref name="nepantlahololōlli"/>, in [[totōncāololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''termósfera''</ref> īhuān in [[calānololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''exósfera''</ref>. In ehēcaololōlli ītex achi īxquich 5.1×10<sup>18</sup> kg. == Metztli == {{main|Metztli}} [[Īxiptli:Full Moon Luc Viatour.jpg|200px|thumb|In ōyahualiuh Mētztli]] In Tlālticpactli quipiya zā centetl mētztli, in [[Mētztli]]. In ''sistema'' Tlālticpactli-Mētztli ca huel nōncuahquīzqui. In Mētztli huel huēyi ītechpa in Tlālticpactli īoctacayo, īnāloctacatīl<ref>Quihtōznequi diámetro</ref> īnnāhui cē in Tlālticpac ītlaoctaānōni. In etilizzōtl in Tlālticpactli īhuān in Mētztli ītzalan quichīhua in [[ācuēyōtl]] Tlālticpac. Inōn tlachīhualiztli quichīhua tlein in mimiloliztli cahuitl monehnehuilia in malacachtzacaolīnizpan in Tlālticpactli. Ic in tlein in Mētztli quittītia in Tlālticpactli in zanyenō īxtli. īpan ītlaolīnīliz malacachtzacaolīnizpan in Tlālticpactli, in Tōnatiuh quinēxtilia in Mētztli, tlanēxiltia mochi in [[Mētztli īyeliz]]. In Mētztli hueliti quipatla in Tlālticpactli ī''clima''. In Mētztli īyahual mitta iuhqui in neneuhqui octacayōtl in tlein in Tōnātiuh īyahual in īpal oncatca [[īcualōca in tōnatiuh]]. == In Tlālticapactli īolīniliz == {{main|Tlālticapactli īolīniliz}} [[Īxiptli:Rotating earth (large).gif|200px|thumbnail|In Tlālticpactli īzacaolīniz]] In Tlālticpac chīhualtilia tlayacac ōme olīniztli: ''mimilolīniztli''<ref>Quihtōznequi ''rotación''.</ref> īpan īmalacayōllo īhuān ''zacaolīniztli'' <ref>Quihtōznequi ''translación''.</ref> in tlayahualochtia Tōnatiuh īhuān ōme tlaōncayōtl olīniztli: ''precesión'' īhuān ''nutación''. Īpampa in zacaolīniztli īhuān in ''oblicuidad de la elíptica'' mochīhua in nāhui xiuhuitl īnoquīpan<ref>Quihtōznequi ''estaciones''.</ref>. Inōn xiuhcahuitl ca tlamachiyōtīlia ic in [[xōxōpan]]<ref>Quihtōznequi ''primavera'', tiempo de verde</ref> īhuān in [[pixcayān|tōnallān]]<ref>Quihtōznequi ''otoño'', in tlein Alonso de Molina ōquihcuiloh eſtio quando no llueue.</ref> ī''tlanehnehuilizyohual''<ref>Quihtōznequi ''equinoccio''.</ref> īhuān in [[xōpantlah]]<ref>Quihtōznequi ''verano'', estación de lluvias.</ref> īhuān in [[cehuetzilizpan]]<ref>Quihtōznequi ''invierno'', in tlein Karttunen ōquihcuiloh en tiempo de fríos y hielos.</ref> ī''nenquitōnatiuh''<ref>Quihtōznequi ''solsticio''.</ref>. == In yōlilizololōlli == {{main|Yōlilizololōlli}} In Tlālticpactli ca in cencatyān īpan in [[Cemānāhuac]] in tlein mocmachilih yōliliztli, inīn yōliliziuhcayōtl quichīhuah in Yōlilizololōlli. ==Tlalticpacmatiliztli== In Tlālticpactli ītlaīxpayo ahci mochi 510,000,000 km², in tlein cequi 149,000,000 ca tlālpantli īhuān 361,000,000 ca āpachiuhqui. In huēyi ātēntli īhuitlatzticāyo ahci cequi 356,000,000 km. Īpan in Tlālticpactli onca mācuīlli cemantoc tlālli, tlaxelihuilli īpan 199 tlācatiyān. In cemantoc tlālli īca ocachi tlācatiyān ca [[Africa]] īca 54 tētoca ic [[Europa]] ica 50, [[Asia]] īca 43, [[America]] ica 34 huan [[Oceania]] ica 16. Nō iuhqui ca occequīntīn tlālīxpolōlli. == Tlachihualiztli == [[Īxiptli:Tlalticpactli3.jpg|thumbnail|200px|derecha|Tlālticpactli īmachiyo]] In ESA tlayahualoah ītepozmētz ca chīhua in Tlālticpactli īmachiyo miac tlanematcāchīhualli. == Tlaixcopinalli == <gallery> Īxiptli:Apollo 15 Earthrise.jpg|Salida de la Tierra |Mictlāmpa mixpāmitl Īxiptli:The Earth seen from Apollo 17.jpg|Tlālticpactli </gallery> == No xiquitta == * [[Atl]] * [[Cuahuitl]] * [[Ilhuicatl]] * [[Ailhuicatl]] == Amixtiliztli == <small> :Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). [http://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA294 Allen's Astrophysical Quantities]. Springer. </small> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|tlalticpactli}} {{Tōnatiuh Īchān}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlalticpactli]] aqfpy4uyg6tifmzl3ggls5u579lf8mq 502178 502177 2022-08-04T16:22:53Z Koatochij 19758 /* Cemantoc tlalli */ wikitext text/x-wiki {{Nehnencācītlalli | Tōcāitl = Tlalticpactli [[File:Earth symbol (bold, white).svg|24px|🜨]] | Īxiptli = Earth Western Hemisphere.jpg | Machiyōtl = [[Īxiptli:Tlalticpactli3.jpg|35px|In Tlālticpactli / In Cipactli mēxihcamachiyōtl]] [[Īxiptli:Earth symbol.svg|20px|Europan Ilhuicamatilizmachiyōtl]] | Radio = 149,597,870 | Semieje_mayor = 149,597,887.5 | Semieje_menor = 149,576,999.826 | Perihelio = 0.983 | Afelio = 1.017 | Excentricidad = 0.0167 | Periodo_orbital = 356.2564 | Velocidad_orbital = 30.287 | Inclinación = 1,57869 | Satélites = 1 ([[Mētztli]]) | Diámetro_ecuatorial= 12,756.28 | Diámetro_polar = 12,713.50 | Diámetro_medio = 12,742.00 | Área = 510,065,284.702 | Masa = 5.974×10<sup>24</sup> | Densidad = 5.515 | Gravedad = 9.78 | Rotación = 23.9345 h | Inclinación_axial = 23.45 | Albedo = 31 - 32 | Velocidad_escape = 11.186 | mín = 182 | media = 282 | máx = 333 | Presión = 101,325 | componente1a = [[Ehēcatehuiltic]] | componente2a = [[Ehēcayoh]] | componente3a = [[Argón]] | componente4a = [[Tecolli ōmehēcayoh]] | componente5a = [[Yancuīquehēcatl]] | componente6a = [[Tōnatiuyoh]] | componente7a = [[Metano]] | componente8a = [[Kriptón]] | componente9a = [[Āyōcoxqui]] | componente10a = [[Óxido nitroso]] | componente11a = [[Xenón]] | componente12a = [[Tecolli cemehēcayoh]] | componente13a = [[Ozono]] | componente14a = [[Clorofluorocarburos]] | componente15a = [[Āpōctli]] | porcentaje1a = 78.08% | porcentaje2a = 20.95% | porcentaje3a = 0.93% | porcentaje4a = 355 [[ppmv]] (variable) | porcentaje5a = 18.2 ppmv | porcentaje6a = 5.24 ppmv | porcentaje7a = 1.72 ppmv | porcentaje8a = 1 ppmv | porcentaje9a = 5 ppmv | porcentaje10a = 0.31 ppmv | porcentaje11a = 0.08 ppmv | porcentaje12a = 0.05 ppmv | porcentaje13a = 0.02 - 0.03 (variable) | porcentaje14a = 0.02 - 0.03 [[ppbv]] | porcentaje15a = <4% (variable), no computable para aire seco | Tipo = nehnencācītlalli | componente1 = [[Tlīltepoztli]] | componente2 = [[Ehēcayoh]] | componente4 = [[Tecpatli]] | componente5 = [[Magnesio]] | componente6 = [[Iztactepoztli]] | componente7 = [[Tlequiquiztlālli]] | componente8 = Occē | porcentaje1 = 34.6% | porcentaje2 = 29.54% | porcentaje3 = 15.2% | porcentaje4 = 12.7% | porcentaje5 = 2.4% | porcentaje6 = 1.9% | porcentaje7 = 0.05% | porcentaje8 = 3.65% }} In '''Tlalticpactli''' in inic eyi [[nehnencācītlalli]] [[Tonatih Ichan]]co, in inic macuilli īpal īoctacayo huan in tlacempanahuia inic [[tetzactic]] nehnencācītlalli ītechpa octacāyōtl. Molīni īpan cē achi ''elíptica'' īyahualoyān in Tōnatiuh in coyāhuac 150 000 000 [[km]]. Teyoh nehnencācītlalli tlālmatilizca āyini tlein ca tlachīhualli ic ātilīlli tetl īpan cemanqui tlaolīnīliztli īihtic, īāyiliz quichīhua cē chicāhuac ''campo magnético''. Īpan inōn totōncāātilīlli mohuilāna in tlacuāhualli tetl ahnozo in [[tlālēhuatl]], īpan in tlein cateh in [[ilhuicaātl]] īhuān in [[cemantoc tlālli]]. In centetl nehnencācītlalli in tlein nemachilia quipiya [[yōliliztli]]. In Tlālticpactli oncah in neneuhqui nelhuayōtl in tlein in [[Tōnatiuh]] īhuān in Tōnatiuh Īchān. == In tlālmatilizzōtl == In 71% ītlaīxpayo in Tlālticpactli tlaāpacholo. In centetl nehnencācītlalli īpan in cānin in [[ātl]] tlatēctli tlacuāhuac, ātic īhuān ehēcatl īpan in tlaīxpayōtl. In ātl necōni ic in yōliliztli. Īnōme cē teyoh nehnencācītlalli in Tōnatiuh īchānco in cānin onca [[quiyahuitl]], in occē [[Titán]]. In Tlālticpactli in centetl cītlaltapayōlli in cānin onca āyini [[tlālāmatiliztli]]<ref>Quihtōznequi ''tectónica de placas''</ref>; in [[Chīchīlcītlalli]] īhuān in [[Cītlalpōl]] hueli ōquipixqueh tlālāmatiliztli, tēl cāhualo. == Iuhcāyōtl == {{main|Tlālticpacteuh}} Īpan in tlahtōllōtl ōneneltocac nepapan iuhcāyōtl ītechpa in Tlālticpactli; in huehcāuh [[Huehcāuh Grecia|greciatlācah]] ōcneltocaqueh in tlein in Tlālticpactli ōcatca cē ixtlāhuatl yahualli, mātzacqui in ātōyātl ''Oceano'' ([[Homero]]). In [[Pitagoras|Pitargorasneltocayōtl]] īhuān [[Platón]] ōcneltocaqueh tlein in Tlālticpactli ōcatca cetentetl yēctic olōlli. [[Aristóteles]] ōcatca in āquin ōcnēxtih in tlein in Tlālticpactli ōcatca olōlihuic in ihcuāc cuālo Mētztli in cānin motta in tlein in Tlālticpactli īcehual yahualtic. Īhuīcpa in ihcuāc in tētlatlaniliztli ōcatca in octacayōtl. Īpan in huehcāuh mēxihcatl tlaneltoquiliztli, in Tlālticpactli ōīxiptlahtic ic in [[Cipactli]], in tlein in tēteoh ōcxelohqueh īpan in [[tlālli]] īhuān in [[ilhuicatl]]. In āxcān nemachilia tlein in Tlālticpactli īiuhcayo cah [[Tlālticpacteuh]]. == Tlanōnōtzaliztli == In Tlālticpactli quinpiya nāhui huēyi tlaxeloliztli ahnozo tlapachiuhcāyōtl: in tlālololōlli, in āololōlli, in ehēcaololōlli īhuān in yōlilizololōlli. Inīn tlapachiuhcāyōtl ahmo quipiyah in neneuhqui ''química'' tlachīhualiztli īhuān yelizyōtl ītlālmatiliz. Oncateh ōme machiyōtl īpampa quihtoah in Tlālticpac: in Ahtlālolīnilizzōtl<ref>Quihtōznequi ''geoestático''</ref> īhuān in Tlālolīnilizzōtl<ref>Quihtōznequi ''geodinámico''</ref>. ==== Ahtlālolīnilizzōtl machiyōtl ==== * [[Tlālēhuatl]]: in tlapachiuhcāyōtl ocachi tlaīxpayōtl, ītilāhuacāyo moctacatia 12km īxquichca 80km īpan ''cratones'' (in huehcāuh centlacol in cemantoc tlālli īnyōllo). In Tlālehuatl mochīhua in ''[[basalto]]'' īpan in ''[[ilhuicaātl tlahuelmayān]]''<ref>Quihtōznequi ''cuencas oceánicas''.</ref> īhuān ''[[granito]]'' īpan in [[cemantoc tlālli]]. * [[Tilmahtli (tlālmatiliztli)|Tilmahtli]]<ref>Quihtōznequi ''manto''.</ref>: in tlapachiuhcāyōtl nepantlah tlālehuatl īhuān yōllōtl, ītilāhuacāyo octacatia īxquichca 2900 km. * [[Īyōllo in Tlālticpactli|Yōllōtl]]<ref>Quihtōznequi ''núcleo''.</ref>:in ocachi centlani tlapachiuhcāyōtl, ītilāhuacāyo octacatia 3475 km īhuān totōniliztli īxquich 6,700&nbsp;°C. ==== Tlālolīnilizzōtl machiyōtl ==== * [[Teololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''litósfera''.</ref>: in tlapachiuhcāyōtl ocachi tlaīxpayōtl, ca ''elástica''. ītilāhuacāyo octacatia 250 km, tlamālcochōlli in tlālehuatl īhuān in pani centlacol in tilmahtli. * [[Ahchicāhuacololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''astenósfera''.</ref>: in īcentlacol in tilmahtli tlein iuhqui ātic. Īpan inīn tlapachiuhcāyōtl in tlālolīnilizcuecueyōtl<ref>Quihtōznequi ''ondas sísmicas''</ref> quicaxhuah īnihciuhcāyo. * [[Nepantlahololōlli]]<ref name="nepantlahololōlli">Quihtōznequi ''mesósfera''.</ref>: Nō motēnēhua tlani tilmahtli. Motzintia īpan 700 km centlaniyōtl. Mochīhua ic tilictic īhuān totōnqui tetl, tēl īca achi olīniztli. * [[Tlapachiuhcāyōtl D]]<ref>Quihtōznequi ''capa D''.</ref>: nicān in tetl mototōniliah īhuān hueliti tlehcahuia Teolōlcopa, huelitih tlachihua tletepētl. * [[Ihticololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''endósfera''.</ref>: ca in yōllōtl. Tlachīhualli ic cē huel tlaātilīlli calān tlapachiuhcāyōtl in cānin moyōcoya tōyātl īhuān cē huel tetzactic ihtic tlapachiuhcāyōtl. == In āololōlli == {{main|Āololōlli}} In Tlālticpactli in cēntetl nehnencācītlalli īpan in totōnatiuh īchān in onca ātic tlaīxpayōtl. In ātl quipachoa in 71% ītlaīxpayo in Tlālticpactli (in 97% [[poyec ātl]] īhuān in 3% [[ahmo poyec ātl]]), in quinchīhua in mācuīlli [[ilhuicaātl]] īhuān in chicuacē [[cemantoc tlālli]]. Cah in Tlālticpactli īpan in cualli huehhuehca īxquich in Tōnatiuh īpal quipiya ātic ātl tlaīxpayōpan. Tēl, ahmo in [[tlachīhualiztli totōncāpixcalli]]<ref name="totōncāpixcalli">Quihtōznequi ''efecto invernadero''</ref>, in ātl Tlālticpac cehuetzizquia in ātl. In achtopa in Tōnatiuh īchān, in Tōnatiuh ōquintlāz achi tōnamēyōtiliztli tlein āxcān, tēl in ilhuicaātl ahmo ōcehuetz īpal in inic cē tlayōcoyaliztli īehēcaololōl in Tlālticpactli ōpix miac CO<sub>2</sub>, auh ōcatca chicāhuac in ''tlachīhualiztli totōncāpixcalli''. In āololōlli ītex achi īxquich 1.4×10<sup>21</sup> kg. [[File:Whole world - land and oceans_12000.jpg|400px|thumbnail|centro|Tlalticpactli imachiyo]] ===Cemantoc tlalli=== * [[Africa]] * [[America]] * [[Asia]] * [[Europa]] * [[Oceania]] == In ehēcaololōlli == {{main|Ehēcaololōlli|Ehēcatl|Ehēcatl (teōtl)}} In Tlālticpactli quipiya tetzactic ehēcaololōlli, mochīhua in 78% ic [[ehēcatehuiltic]], 21% ic [[ehēcayoh]] īhuān 1% ic [[argón]], īhuān in tepitōn occē ehēcatl iuhqui [[tecolli ōmehēcayoh]]<ref>Quihtōznequi ''dióxido de carbono''</ref> īhuān [[āpoctli]]. Īyeliz in ehēcaololōlli iuh tlapachiuhcāyōtl in tlein quimācāhua calaqui in tōnamēyōtiliztli<ref>Quihtōznequi ''radiación solar''</ref> īhuān quima cē cotōncayōtl in tlālmēyōtiliztli<ref>Quihtōznequi ''radiación terrestre''</ref> ([[tlachīhualiztli totōncāpixcalli]]<ref name="totōncāpixcalli"/>). Īpal in tlahco ītotōnca in Tlālticpactli cequi 17 [[°C]]. In Tlālticpactli īehēcaololōl chīhualiztli ahyeni īhuan monemiltia īpal in Yōlilizololōlli. Iuh in ixachi yōllōxoxouhqui ehēcayoh momahcēhua īpal in tlanelhuayōtl ītlanexticachīhualiz<ref>Quihtōznequi ''fotosíntesis''</ref>, in tlein quicuepa in tōnameyōtl īpal in CO<sub>2</sub> īpan O<sub>2</sub>. Ic in yōllōxoxouhqui ehēcayoh in mochīhualiztli ītech in yōliliztli tēl ahmo in chico. In tlapachiuhcāyōtl quichīhuah in ehēcaololōlli: in [[tlanelōlizololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''tropósfera''</ref>, in [[mantoc ololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''estratósfera''</ref>, in [[nepantlahololōlli]]<ref name="nepantlahololōlli"/>, in [[totōncāololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''termósfera''</ref> īhuān in [[calānololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''exósfera''</ref>. In ehēcaololōlli ītex achi īxquich 5.1×10<sup>18</sup> kg. == Metztli == {{main|Metztli}} [[Īxiptli:Full Moon Luc Viatour.jpg|200px|thumb|In ōyahualiuh Mētztli]] In Tlālticpactli quipiya zā centetl mētztli, in [[Mētztli]]. In ''sistema'' Tlālticpactli-Mētztli ca huel nōncuahquīzqui. In Mētztli huel huēyi ītechpa in Tlālticpactli īoctacayo, īnāloctacatīl<ref>Quihtōznequi diámetro</ref> īnnāhui cē in Tlālticpac ītlaoctaānōni. In etilizzōtl in Tlālticpactli īhuān in Mētztli ītzalan quichīhua in [[ācuēyōtl]] Tlālticpac. Inōn tlachīhualiztli quichīhua tlein in mimiloliztli cahuitl monehnehuilia in malacachtzacaolīnizpan in Tlālticpactli. Ic in tlein in Mētztli quittītia in Tlālticpactli in zanyenō īxtli. īpan ītlaolīnīliz malacachtzacaolīnizpan in Tlālticpactli, in Tōnatiuh quinēxtilia in Mētztli, tlanēxiltia mochi in [[Mētztli īyeliz]]. In Mētztli hueliti quipatla in Tlālticpactli ī''clima''. In Mētztli īyahual mitta iuhqui in neneuhqui octacayōtl in tlein in Tōnātiuh īyahual in īpal oncatca [[īcualōca in tōnatiuh]]. == In Tlālticapactli īolīniliz == {{main|Tlālticapactli īolīniliz}} [[Īxiptli:Rotating earth (large).gif|200px|thumbnail|In Tlālticpactli īzacaolīniz]] In Tlālticpac chīhualtilia tlayacac ōme olīniztli: ''mimilolīniztli''<ref>Quihtōznequi ''rotación''.</ref> īpan īmalacayōllo īhuān ''zacaolīniztli'' <ref>Quihtōznequi ''translación''.</ref> in tlayahualochtia Tōnatiuh īhuān ōme tlaōncayōtl olīniztli: ''precesión'' īhuān ''nutación''. Īpampa in zacaolīniztli īhuān in ''oblicuidad de la elíptica'' mochīhua in nāhui xiuhuitl īnoquīpan<ref>Quihtōznequi ''estaciones''.</ref>. Inōn xiuhcahuitl ca tlamachiyōtīlia ic in [[xōxōpan]]<ref>Quihtōznequi ''primavera'', tiempo de verde</ref> īhuān in [[pixcayān|tōnallān]]<ref>Quihtōznequi ''otoño'', in tlein Alonso de Molina ōquihcuiloh eſtio quando no llueue.</ref> ī''tlanehnehuilizyohual''<ref>Quihtōznequi ''equinoccio''.</ref> īhuān in [[xōpantlah]]<ref>Quihtōznequi ''verano'', estación de lluvias.</ref> īhuān in [[cehuetzilizpan]]<ref>Quihtōznequi ''invierno'', in tlein Karttunen ōquihcuiloh en tiempo de fríos y hielos.</ref> ī''nenquitōnatiuh''<ref>Quihtōznequi ''solsticio''.</ref>. == In yōlilizololōlli == {{main|Yōlilizololōlli}} In Tlālticpactli ca in cencatyān īpan in [[Cemānāhuac]] in tlein mocmachilih yōliliztli, inīn yōliliziuhcayōtl quichīhuah in Yōlilizololōlli. ==Tlalticpacmatiliztli== In Tlālticpactli ītlaīxpayo ahci mochi 510,000,000 km², in tlein cequi 149,000,000 ca tlālpantli īhuān 361,000,000 ca āpachiuhqui. In huēyi ātēntli īhuitlatzticāyo ahci cequi 356,000,000 km. Īpan in Tlālticpactli onca mācuīlli cemantoc tlālli, tlaxelihuilli īpan 199 tlācatiyān. In cemantoc tlālli īca ocachi tlācatiyān ca [[Africa]] īca 54 tētoca ic [[Europa]] ica 50, [[Asia]] īca 43, [[America]] ica 34 huan [[Oceania]] ica 16. Nō iuhqui ca occequīntīn tlālīxpolōlli. == Tlachihualiztli == [[Īxiptli:Tlalticpactli3.jpg|thumbnail|200px|derecha|Tlālticpactli īmachiyo]] In ESA tlayahualoah ītepozmētz ca chīhua in Tlālticpactli īmachiyo miac tlanematcāchīhualli. == Tlaixcopinalli == <gallery> Īxiptli:Apollo 15 Earthrise.jpg|Salida de la Tierra |Mictlāmpa mixpāmitl Īxiptli:The Earth seen from Apollo 17.jpg|Tlālticpactli </gallery> == No xiquitta == * [[Atl]] * [[Cuahuitl]] * [[Ilhuicatl]] * [[Ailhuicatl]] == Amixtiliztli == <small> :Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). [http://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA294 Allen's Astrophysical Quantities]. Springer. </small> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|tlalticpactli}} {{Tōnatiuh Īchān}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlalticpactli]] 7qja5l0l2d5amv46919oo4890fo4tie 502179 502178 2022-08-04T16:23:49Z Koatochij 19758 /* In āololōlli */ wikitext text/x-wiki {{Nehnencācītlalli | Tōcāitl = Tlalticpactli [[File:Earth symbol (bold, white).svg|24px|🜨]] | Īxiptli = Earth Western Hemisphere.jpg | Machiyōtl = [[Īxiptli:Tlalticpactli3.jpg|35px|In Tlālticpactli / In Cipactli mēxihcamachiyōtl]] [[Īxiptli:Earth symbol.svg|20px|Europan Ilhuicamatilizmachiyōtl]] | Radio = 149,597,870 | Semieje_mayor = 149,597,887.5 | Semieje_menor = 149,576,999.826 | Perihelio = 0.983 | Afelio = 1.017 | Excentricidad = 0.0167 | Periodo_orbital = 356.2564 | Velocidad_orbital = 30.287 | Inclinación = 1,57869 | Satélites = 1 ([[Mētztli]]) | Diámetro_ecuatorial= 12,756.28 | Diámetro_polar = 12,713.50 | Diámetro_medio = 12,742.00 | Área = 510,065,284.702 | Masa = 5.974×10<sup>24</sup> | Densidad = 5.515 | Gravedad = 9.78 | Rotación = 23.9345 h | Inclinación_axial = 23.45 | Albedo = 31 - 32 | Velocidad_escape = 11.186 | mín = 182 | media = 282 | máx = 333 | Presión = 101,325 | componente1a = [[Ehēcatehuiltic]] | componente2a = [[Ehēcayoh]] | componente3a = [[Argón]] | componente4a = [[Tecolli ōmehēcayoh]] | componente5a = [[Yancuīquehēcatl]] | componente6a = [[Tōnatiuyoh]] | componente7a = [[Metano]] | componente8a = [[Kriptón]] | componente9a = [[Āyōcoxqui]] | componente10a = [[Óxido nitroso]] | componente11a = [[Xenón]] | componente12a = [[Tecolli cemehēcayoh]] | componente13a = [[Ozono]] | componente14a = [[Clorofluorocarburos]] | componente15a = [[Āpōctli]] | porcentaje1a = 78.08% | porcentaje2a = 20.95% | porcentaje3a = 0.93% | porcentaje4a = 355 [[ppmv]] (variable) | porcentaje5a = 18.2 ppmv | porcentaje6a = 5.24 ppmv | porcentaje7a = 1.72 ppmv | porcentaje8a = 1 ppmv | porcentaje9a = 5 ppmv | porcentaje10a = 0.31 ppmv | porcentaje11a = 0.08 ppmv | porcentaje12a = 0.05 ppmv | porcentaje13a = 0.02 - 0.03 (variable) | porcentaje14a = 0.02 - 0.03 [[ppbv]] | porcentaje15a = <4% (variable), no computable para aire seco | Tipo = nehnencācītlalli | componente1 = [[Tlīltepoztli]] | componente2 = [[Ehēcayoh]] | componente4 = [[Tecpatli]] | componente5 = [[Magnesio]] | componente6 = [[Iztactepoztli]] | componente7 = [[Tlequiquiztlālli]] | componente8 = Occē | porcentaje1 = 34.6% | porcentaje2 = 29.54% | porcentaje3 = 15.2% | porcentaje4 = 12.7% | porcentaje5 = 2.4% | porcentaje6 = 1.9% | porcentaje7 = 0.05% | porcentaje8 = 3.65% }} In '''Tlalticpactli''' in inic eyi [[nehnencācītlalli]] [[Tonatih Ichan]]co, in inic macuilli īpal īoctacayo huan in tlacempanahuia inic [[tetzactic]] nehnencācītlalli ītechpa octacāyōtl. Molīni īpan cē achi ''elíptica'' īyahualoyān in Tōnatiuh in coyāhuac 150 000 000 [[km]]. Teyoh nehnencācītlalli tlālmatilizca āyini tlein ca tlachīhualli ic ātilīlli tetl īpan cemanqui tlaolīnīliztli īihtic, īāyiliz quichīhua cē chicāhuac ''campo magnético''. Īpan inōn totōncāātilīlli mohuilāna in tlacuāhualli tetl ahnozo in [[tlālēhuatl]], īpan in tlein cateh in [[ilhuicaātl]] īhuān in [[cemantoc tlālli]]. In centetl nehnencācītlalli in tlein nemachilia quipiya [[yōliliztli]]. In Tlālticpactli oncah in neneuhqui nelhuayōtl in tlein in [[Tōnatiuh]] īhuān in Tōnatiuh Īchān. == In tlālmatilizzōtl == In 71% ītlaīxpayo in Tlālticpactli tlaāpacholo. In centetl nehnencācītlalli īpan in cānin in [[ātl]] tlatēctli tlacuāhuac, ātic īhuān ehēcatl īpan in tlaīxpayōtl. In ātl necōni ic in yōliliztli. Īnōme cē teyoh nehnencācītlalli in Tōnatiuh īchānco in cānin onca [[quiyahuitl]], in occē [[Titán]]. In Tlālticpactli in centetl cītlaltapayōlli in cānin onca āyini [[tlālāmatiliztli]]<ref>Quihtōznequi ''tectónica de placas''</ref>; in [[Chīchīlcītlalli]] īhuān in [[Cītlalpōl]] hueli ōquipixqueh tlālāmatiliztli, tēl cāhualo. == Iuhcāyōtl == {{main|Tlālticpacteuh}} Īpan in tlahtōllōtl ōneneltocac nepapan iuhcāyōtl ītechpa in Tlālticpactli; in huehcāuh [[Huehcāuh Grecia|greciatlācah]] ōcneltocaqueh in tlein in Tlālticpactli ōcatca cē ixtlāhuatl yahualli, mātzacqui in ātōyātl ''Oceano'' ([[Homero]]). In [[Pitagoras|Pitargorasneltocayōtl]] īhuān [[Platón]] ōcneltocaqueh tlein in Tlālticpactli ōcatca cetentetl yēctic olōlli. [[Aristóteles]] ōcatca in āquin ōcnēxtih in tlein in Tlālticpactli ōcatca olōlihuic in ihcuāc cuālo Mētztli in cānin motta in tlein in Tlālticpactli īcehual yahualtic. Īhuīcpa in ihcuāc in tētlatlaniliztli ōcatca in octacayōtl. Īpan in huehcāuh mēxihcatl tlaneltoquiliztli, in Tlālticpactli ōīxiptlahtic ic in [[Cipactli]], in tlein in tēteoh ōcxelohqueh īpan in [[tlālli]] īhuān in [[ilhuicatl]]. In āxcān nemachilia tlein in Tlālticpactli īiuhcayo cah [[Tlālticpacteuh]]. == Tlanōnōtzaliztli == In Tlālticpactli quinpiya nāhui huēyi tlaxeloliztli ahnozo tlapachiuhcāyōtl: in tlālololōlli, in āololōlli, in ehēcaololōlli īhuān in yōlilizololōlli. Inīn tlapachiuhcāyōtl ahmo quipiyah in neneuhqui ''química'' tlachīhualiztli īhuān yelizyōtl ītlālmatiliz. Oncateh ōme machiyōtl īpampa quihtoah in Tlālticpac: in Ahtlālolīnilizzōtl<ref>Quihtōznequi ''geoestático''</ref> īhuān in Tlālolīnilizzōtl<ref>Quihtōznequi ''geodinámico''</ref>. ==== Ahtlālolīnilizzōtl machiyōtl ==== * [[Tlālēhuatl]]: in tlapachiuhcāyōtl ocachi tlaīxpayōtl, ītilāhuacāyo moctacatia 12km īxquichca 80km īpan ''cratones'' (in huehcāuh centlacol in cemantoc tlālli īnyōllo). In Tlālehuatl mochīhua in ''[[basalto]]'' īpan in ''[[ilhuicaātl tlahuelmayān]]''<ref>Quihtōznequi ''cuencas oceánicas''.</ref> īhuān ''[[granito]]'' īpan in [[cemantoc tlālli]]. * [[Tilmahtli (tlālmatiliztli)|Tilmahtli]]<ref>Quihtōznequi ''manto''.</ref>: in tlapachiuhcāyōtl nepantlah tlālehuatl īhuān yōllōtl, ītilāhuacāyo octacatia īxquichca 2900 km. * [[Īyōllo in Tlālticpactli|Yōllōtl]]<ref>Quihtōznequi ''núcleo''.</ref>:in ocachi centlani tlapachiuhcāyōtl, ītilāhuacāyo octacatia 3475 km īhuān totōniliztli īxquich 6,700&nbsp;°C. ==== Tlālolīnilizzōtl machiyōtl ==== * [[Teololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''litósfera''.</ref>: in tlapachiuhcāyōtl ocachi tlaīxpayōtl, ca ''elástica''. ītilāhuacāyo octacatia 250 km, tlamālcochōlli in tlālehuatl īhuān in pani centlacol in tilmahtli. * [[Ahchicāhuacololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''astenósfera''.</ref>: in īcentlacol in tilmahtli tlein iuhqui ātic. Īpan inīn tlapachiuhcāyōtl in tlālolīnilizcuecueyōtl<ref>Quihtōznequi ''ondas sísmicas''</ref> quicaxhuah īnihciuhcāyo. * [[Nepantlahololōlli]]<ref name="nepantlahololōlli">Quihtōznequi ''mesósfera''.</ref>: Nō motēnēhua tlani tilmahtli. Motzintia īpan 700 km centlaniyōtl. Mochīhua ic tilictic īhuān totōnqui tetl, tēl īca achi olīniztli. * [[Tlapachiuhcāyōtl D]]<ref>Quihtōznequi ''capa D''.</ref>: nicān in tetl mototōniliah īhuān hueliti tlehcahuia Teolōlcopa, huelitih tlachihua tletepētl. * [[Ihticololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''endósfera''.</ref>: ca in yōllōtl. Tlachīhualli ic cē huel tlaātilīlli calān tlapachiuhcāyōtl in cānin moyōcoya tōyātl īhuān cē huel tetzactic ihtic tlapachiuhcāyōtl. == In āololōlli == In Tlālticpactli in cēntetl nehnencācītlalli īpan in totōnatiuh īchān in onca ātic tlaīxpayōtl. In ātl quipachoa in 71% ītlaīxpayo in Tlālticpactli (in 97% [[poyec ātl]] īhuān in 3% [[ahmo poyec ātl]]), in quinchīhua in mācuīlli [[ilhuicaātl]] īhuān in chicuacē [[cemantoc tlālli]]. Cah in Tlālticpactli īpan in cualli huehhuehca īxquich in Tōnatiuh īpal quipiya ātic ātl tlaīxpayōpan. Tēl, ahmo in [[tlachīhualiztli totōncāpixcalli]]<ref name="totōncāpixcalli">Quihtōznequi ''efecto invernadero''</ref>, in ātl Tlālticpac cehuetzizquia in ātl. In achtopa in Tōnatiuh īchān, in Tōnatiuh ōquintlāz achi tōnamēyōtiliztli tlein āxcān, tēl in ilhuicaātl ahmo ōcehuetz īpal in inic cē tlayōcoyaliztli īehēcaololōl in Tlālticpactli ōpix miac CO<sub>2</sub>, auh ōcatca chicāhuac in ''tlachīhualiztli totōncāpixcalli''. In āololōlli ītex achi īxquich 1.4×10<sup>21</sup> kg. [[File:Whole world - land and oceans_12000.jpg|400px|thumbnail|centro|Tlalticpactli imachiyo]] ===Cemantoc tlalli=== * [[Africa]] * [[America]] * [[Asia]] * [[Europa]] * [[Oceania]] == In ehēcaololōlli == {{main|Ehēcaololōlli|Ehēcatl|Ehēcatl (teōtl)}} In Tlālticpactli quipiya tetzactic ehēcaololōlli, mochīhua in 78% ic [[ehēcatehuiltic]], 21% ic [[ehēcayoh]] īhuān 1% ic [[argón]], īhuān in tepitōn occē ehēcatl iuhqui [[tecolli ōmehēcayoh]]<ref>Quihtōznequi ''dióxido de carbono''</ref> īhuān [[āpoctli]]. Īyeliz in ehēcaololōlli iuh tlapachiuhcāyōtl in tlein quimācāhua calaqui in tōnamēyōtiliztli<ref>Quihtōznequi ''radiación solar''</ref> īhuān quima cē cotōncayōtl in tlālmēyōtiliztli<ref>Quihtōznequi ''radiación terrestre''</ref> ([[tlachīhualiztli totōncāpixcalli]]<ref name="totōncāpixcalli"/>). Īpal in tlahco ītotōnca in Tlālticpactli cequi 17 [[°C]]. In Tlālticpactli īehēcaololōl chīhualiztli ahyeni īhuan monemiltia īpal in Yōlilizololōlli. Iuh in ixachi yōllōxoxouhqui ehēcayoh momahcēhua īpal in tlanelhuayōtl ītlanexticachīhualiz<ref>Quihtōznequi ''fotosíntesis''</ref>, in tlein quicuepa in tōnameyōtl īpal in CO<sub>2</sub> īpan O<sub>2</sub>. Ic in yōllōxoxouhqui ehēcayoh in mochīhualiztli ītech in yōliliztli tēl ahmo in chico. In tlapachiuhcāyōtl quichīhuah in ehēcaololōlli: in [[tlanelōlizololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''tropósfera''</ref>, in [[mantoc ololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''estratósfera''</ref>, in [[nepantlahololōlli]]<ref name="nepantlahololōlli"/>, in [[totōncāololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''termósfera''</ref> īhuān in [[calānololōlli]]<ref>Quihtōznequi ''exósfera''</ref>. In ehēcaololōlli ītex achi īxquich 5.1×10<sup>18</sup> kg. == Metztli == {{main|Metztli}} [[Īxiptli:Full Moon Luc Viatour.jpg|200px|thumb|In ōyahualiuh Mētztli]] In Tlālticpactli quipiya zā centetl mētztli, in [[Mētztli]]. In ''sistema'' Tlālticpactli-Mētztli ca huel nōncuahquīzqui. In Mētztli huel huēyi ītechpa in Tlālticpactli īoctacayo, īnāloctacatīl<ref>Quihtōznequi diámetro</ref> īnnāhui cē in Tlālticpac ītlaoctaānōni. In etilizzōtl in Tlālticpactli īhuān in Mētztli ītzalan quichīhua in [[ācuēyōtl]] Tlālticpac. Inōn tlachīhualiztli quichīhua tlein in mimiloliztli cahuitl monehnehuilia in malacachtzacaolīnizpan in Tlālticpactli. Ic in tlein in Mētztli quittītia in Tlālticpactli in zanyenō īxtli. īpan ītlaolīnīliz malacachtzacaolīnizpan in Tlālticpactli, in Tōnatiuh quinēxtilia in Mētztli, tlanēxiltia mochi in [[Mētztli īyeliz]]. In Mētztli hueliti quipatla in Tlālticpactli ī''clima''. In Mētztli īyahual mitta iuhqui in neneuhqui octacayōtl in tlein in Tōnātiuh īyahual in īpal oncatca [[īcualōca in tōnatiuh]]. == In Tlālticapactli īolīniliz == {{main|Tlālticapactli īolīniliz}} [[Īxiptli:Rotating earth (large).gif|200px|thumbnail|In Tlālticpactli īzacaolīniz]] In Tlālticpac chīhualtilia tlayacac ōme olīniztli: ''mimilolīniztli''<ref>Quihtōznequi ''rotación''.</ref> īpan īmalacayōllo īhuān ''zacaolīniztli'' <ref>Quihtōznequi ''translación''.</ref> in tlayahualochtia Tōnatiuh īhuān ōme tlaōncayōtl olīniztli: ''precesión'' īhuān ''nutación''. Īpampa in zacaolīniztli īhuān in ''oblicuidad de la elíptica'' mochīhua in nāhui xiuhuitl īnoquīpan<ref>Quihtōznequi ''estaciones''.</ref>. Inōn xiuhcahuitl ca tlamachiyōtīlia ic in [[xōxōpan]]<ref>Quihtōznequi ''primavera'', tiempo de verde</ref> īhuān in [[pixcayān|tōnallān]]<ref>Quihtōznequi ''otoño'', in tlein Alonso de Molina ōquihcuiloh eſtio quando no llueue.</ref> ī''tlanehnehuilizyohual''<ref>Quihtōznequi ''equinoccio''.</ref> īhuān in [[xōpantlah]]<ref>Quihtōznequi ''verano'', estación de lluvias.</ref> īhuān in [[cehuetzilizpan]]<ref>Quihtōznequi ''invierno'', in tlein Karttunen ōquihcuiloh en tiempo de fríos y hielos.</ref> ī''nenquitōnatiuh''<ref>Quihtōznequi ''solsticio''.</ref>. == In yōlilizololōlli == {{main|Yōlilizololōlli}} In Tlālticpactli ca in cencatyān īpan in [[Cemānāhuac]] in tlein mocmachilih yōliliztli, inīn yōliliziuhcayōtl quichīhuah in Yōlilizololōlli. ==Tlalticpacmatiliztli== In Tlālticpactli ītlaīxpayo ahci mochi 510,000,000 km², in tlein cequi 149,000,000 ca tlālpantli īhuān 361,000,000 ca āpachiuhqui. In huēyi ātēntli īhuitlatzticāyo ahci cequi 356,000,000 km. Īpan in Tlālticpactli onca mācuīlli cemantoc tlālli, tlaxelihuilli īpan 199 tlācatiyān. In cemantoc tlālli īca ocachi tlācatiyān ca [[Africa]] īca 54 tētoca ic [[Europa]] ica 50, [[Asia]] īca 43, [[America]] ica 34 huan [[Oceania]] ica 16. Nō iuhqui ca occequīntīn tlālīxpolōlli. == Tlachihualiztli == [[Īxiptli:Tlalticpactli3.jpg|thumbnail|200px|derecha|Tlālticpactli īmachiyo]] In ESA tlayahualoah ītepozmētz ca chīhua in Tlālticpactli īmachiyo miac tlanematcāchīhualli. == Tlaixcopinalli == <gallery> Īxiptli:Apollo 15 Earthrise.jpg|Salida de la Tierra |Mictlāmpa mixpāmitl Īxiptli:The Earth seen from Apollo 17.jpg|Tlālticpactli </gallery> == No xiquitta == * [[Atl]] * [[Cuahuitl]] * [[Ilhuicatl]] * [[Ailhuicatl]] == Amixtiliztli == <small> :Allen, Clabon Walter; Cox, Arthur N. (2000). [http://books.google.com/books?id=w8PK2XFLLH8C&pg=PA294 Allen's Astrophysical Quantities]. Springer. </small> == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|tlalticpactli}} {{Tōnatiuh Īchān}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tlalticpactli]] lkjhxilnre3xppjazt29udffw18ty3l Sonora 0 7520 502182 499758 2022-08-04T16:29:23Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Sonora | Chantocaitl = Estado de Sonora | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Sonora.svg | Tlalmachiyotl = Sonora in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Pitic]] | Hueyaltepetl = [[Pitic]] | Ixtentli = 179 503 | Tlaixpayotl = 2 | Tlalticpac tliltetl = 29°38′46″N <br />110°52′08″O | Tepenelihuahcapanca = Pico Guacamaya | Metros = 2,646 | Chanehqueh = 2 850 330 | CampaChanequeh = 17 | Pozahuacayotl = 15,9 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.779 | CampaIDH = 3 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1824]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[seri‎]], [[guarijío]], [[o'odham]] [[mayo]], [[ópata]] | Tetlanahuatiani = Francisco Alfonso Durazo Montaño | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Sonoratlacatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|72]] | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-SON | Matlatzalan = www.sonora.gob.mx/ |}} '''Tlahtocayotl Sonora''' (Caxtillantlahtolli: '''Estado de Sonora'''). In [[tlahtohcāyōtl]] īpan [[Mēxihco]] ca. [[Pītic]] īāltepēnānyo in Tlahtohcāyōtl Sonora. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Arizona]] huan [[Yancuic Mexico]], [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|TTI]], canahpa huitztlampa no [[Sinaloa]], canahpa iquizayampa no [[Chihuahua]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Baja California]] huan [[California ayollohco]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Coahuillan]], canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]] huan [[Aguascalientes]], in tonatih iquizayampa ica [[Chihuahua]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Baja California]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Sonora ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Sonora tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Sonora ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Sonora quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. * [[Naranjeros de Hermosillo]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Mexicana del Pacífico]]. * [[Yaquis de Ciudad Obregón]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Mexicana del Pacífico]]. * [[Mayos de Navojoa]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Mexicana del Pacífico]]. * [[Cimarrones de Sonora]]. Equipo de fútbol de la [[Liga de Ascenso de México]]. * [[Potros ITSON de Obregón]]. Equipo de básquetbol de la [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] (LNBP). * [[Rayos de Hermosillo]]. Equipo de básquetbol del [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]]. * [[Algodoneros de San Luis]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. * [[Diablos de Hermosillo]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. * [[Tiburones de Puerto Peñasco]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. * [[ Rojos de Caborca]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. * [[Guerreros de Ciudad Obregón]]. Equipo de fútbol de la [[ Tercera División de México]]. * [[Ostioneros de Guaymas (baloncesto)]]. Equipo de básquetbol del [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]]. * [[Halcones de Ciudad Obregón]]. Equipo de básquetbol del [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]]. * [[ Huatabampo FC ]] [[ Tercera División Profesional ]] * [[Soles de Sonora]]. Equipo de futbol rápido de la [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] y la [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]]. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Sonora]] evekyqhye4k37fa432edprnfb8firl9 502183 502182 2022-08-04T16:34:50Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Sonora | Chantocaitl = Estado de Sonora | Pamitl = | Chimalli = Coat of arms of Sonora.svg | Tlalmachiyotl = Sonora in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Pitic]] | Hueyaltepetl = [[Pitic]] | Ixtentli = 179 503 | Tlaixpayotl = 2 | Tlalticpac tliltetl = 29°38′46″N <br />110°52′08″O | Tepenelihuahcapanca = Pico Guacamaya | Metros = 2,646 | Chanehqueh = 2 850 330 | CampaChanequeh = 17 | Pozahuacayotl = 15,9 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.779 | CampaIDH = 3 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1824]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[seri‎]], [[guarijío]], [[o'odham]] [[mayo]], [[ópata]] | Tetlanahuatiani = Francisco Alfonso Durazo Montaño | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Sonoratlacatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|72]] | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = MX-SON | Matlatzalan = www.sonora.gob.mx/ |}} '''Tlahtocayotl Sonora''' (Caxtillantlahtolli: '''Estado de Sonora'''). In [[tlahtohcāyōtl]] īpan [[Mēxihco]] ca. [[Pītic]] īāltepēnānyo in Tlahtohcāyōtl Sonora. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Arizona]] huan [[Yancuic Mexico]], [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|TTI]], canahpa huitztlampa no [[Sinaloa]], canahpa iquizayampa no [[Chihuahua]] huan canahpa icalaquitlampa no [[Baja California]] huan [[California ayollohco]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Coahuillan]], canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]] huan [[Aguascalientes]], in tonatih iquizayampa ica [[Chihuahua]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Baja California]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Sonora ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Sonora tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Sonora ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Sonora quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. === Altepetl Obregón === * [[Yaquis de Ciudad Obregón]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Mexicana del Pacífico]]. * [[Potros ITSON de Obregón]]. Equipo de básquetbol de la [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] (LNBP). * [[Guerreros de Ciudad Obregón]]. Equipo de fútbol de la [[ Tercera División de México]]. * [[Halcones de Ciudad Obregón]]. Equipo de básquetbol del [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]]. === Caborca === * [[ Rojos de Caborca]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. === Guaymas === * [[Ostioneros de Guaymas (baloncesto)]]. Equipo de básquetbol del [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]]. === Navojoa === * [[Mayos de Navojoa]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Mexicana del Pacífico]]. === Pitic === * [[Naranjeros de Hermosillo]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Mexicana del Pacífico]]. * [[Cimarrones de Sonora]]. Equipo de fútbol de la [[Liga de Ascenso de México]]. * [[Rayos de Hermosillo]]. Equipo de básquetbol del [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]]. * [[Diablos de Hermosillo]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. * [[Soles de Sonora]]. Equipo de futbol rápido de la [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] y la [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]]. === San Luis Río Colorado === * [[Algodoneros de San Luis]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. === Puerto Peñasco === * [[Tiburones de Puerto Peñasco]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. === Huatabambo === * [[ Huatabampo FC ]] [[ Tercera División Profesional ]] == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Sonora]] pkhuqtym58dzybmu00sxfuaz4fpcn5q Aguascalientes 0 7524 502188 500691 2022-08-04T16:59:49Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahkwilolli-MEX}} {{coor capital dm|27|18|08|N|102|02|41|W}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2=Kena|NHE_name=Aguascalientes||NCH_name=Aguascalientes (nch)|NHN_name=Aguascalientes (nhn)}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Aguascalientes|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Aguascalientes.svg|Pamitl=Flag of Aguascalientes.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PRI logo (Mexico).svg|20px]] Miguel Riquelme Solís|Ixeliuhca=38 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honio]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Aguascalientes imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Aguascalientes in Mexico.svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Aguascalientes.svg|20px]] [[Altepetl Aguascalientes]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl La Ardilla|Matlatzalan=http://www.aguascalientes.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-AGS|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Aguascalientes|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Aguascalientes chanej|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Aguascalientes'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Aguascalientes''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''atotonilli''.</small></ref> ({{IPA|aɣwaskaˈlientes|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Aguascalientes'') —weyak itokah '''Tlatilantli Aguascalientes'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Aguascalientes'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Aguascalientes''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Aguascalientes altepetl|Aguascalientes]]. Moxelohtok ika mahtlaktli wan se [[altepetlalli]]. == Tlaltokayotl == Nohkiya weli moihkwiloa Aguascalientes pampa seyok masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen atotonilli katli itoka ''aguas calientes'' kastiahtlahtolkwepa. Itlaltokayo tlatilantli wallaw itech itoka Aguascalientes altepetl. == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik Galisia === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Aguascalientes naman === ==Gobiernoh== {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlayekanketl!!Kawitl |- | Martín Orozco Sandoval || 2017-2023 |} ===Aguascalientes ixehxelohtok=== {|class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlapowalli!!Altepetlalli!!Altepetlalli ikwa |- |001 || [[Aguascalientes altepetlalli|Aguascalientes]] || [[Altepetl Aguascalientes|Aguascalientes]] |- |002 || [[Asientos altepetlalli|Asientos]] || [[Asientos]] |- |003 || [[Calvillo altepetlalli|Calvillo]] || [[Calvillo]] |- |004 || [[Cosío altepetlalli|Cosío]] || [[Cosío]] |- |005 || [[Jesús María altepetlalli, Aguascalientes|Jesús María]] || [[Jesús María]] |- |006 || [[Pabellón de Arteaga altepetlalli|Pabellón de Arteaga]] || [[Pabellón de Arteaga]] |- |007 || [[Rincón de Romos altepetlalli|Rincón de Romos]] || [[Rincón de Romos]] |- |008 || [[San José de Gracia altepetlalli|San José de Gracia]] || [[San José de Gracia]] |- |009 || [[Tepetzalan altepetlalli|Tepetzalan]] || [[Tepetzalan]] |- |010 || [[El Llano altepetlalli, Aguascalientes|El Llano]] || [[Palo Alto, Aguascalientes|Palo Alto]] |- |011 || [[San Francisco de los Romo altepetlalli|San Francisco de los Romo]] || [[San Francisco de los Romo]] |- |} == No xikitta == * [[Mexko]] == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> {{Mexko}} [[Neneuhcāyōtl:Aguascalientes]] hb4ecb3btzrps1ex7c5tf8yu9oyjl8w 502189 502188 2022-08-04T17:03:53Z Koatochij 19758 /* Aguascalientes ixehxelohtok */ wikitext text/x-wiki {{Tlahkwilolli-MEX}} {{coor capital dm|27|18|08|N|102|02|41|W}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2=Kena|NHE_name=Aguascalientes||NCH_name=Aguascalientes (nch)|NHN_name=Aguascalientes (nhn)}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Aguascalientes|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Aguascalientes.svg|Pamitl=Flag of Aguascalientes.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PRI logo (Mexico).svg|20px]] Miguel Riquelme Solís|Ixeliuhca=38 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honio]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Aguascalientes imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Aguascalientes in Mexico.svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Aguascalientes.svg|20px]] [[Altepetl Aguascalientes]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl La Ardilla|Matlatzalan=http://www.aguascalientes.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-AGS|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Aguascalientes|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Aguascalientes chanej|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Aguascalientes'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Aguascalientes''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''atotonilli''.</small></ref> ({{IPA|aɣwaskaˈlientes|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Aguascalientes'') —weyak itokah '''Tlatilantli Aguascalientes'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Aguascalientes'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Aguascalientes''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Aguascalientes altepetl|Aguascalientes]]. Moxelohtok ika mahtlaktli wan se [[altepetlalli]]. == Tlaltokayotl == Nohkiya weli moihkwiloa Aguascalientes pampa seyok masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen atotonilli katli itoka ''aguas calientes'' kastiahtlahtolkwepa. Itlaltokayo tlatilantli wallaw itech itoka Aguascalientes altepetl. == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik Galisia === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Aguascalientes naman === ==Gobiernoh== {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlayekanketl!!Kawitl |- | Martín Orozco Sandoval || 2017-2023 |} ===Aguascalientes ixehxelohtok=== Tlatilantli Aguascalientes kipiya mahtlaktli wan se altepetlalli. {|class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlapowalli!!Altepetlalli!!Altepetlalli ikwa |- |001 || [[Aguascalientes altepetlalli|Aguascalientes]] || [[Altepetl Aguascalientes|Aguascalientes]] |- |002 || [[Asientos altepetlalli|Asientos]] || [[Asientos]] |- |003 || [[Calvillo altepetlalli|Calvillo]] || [[Calvillo]] |- |004 || [[Cosío altepetlalli|Cosío]] || [[Cosío]] |- |005 || [[Jesús María altepetlalli, Aguascalientes|Jesús María]] || [[Jesús María]] |- |006 || [[Pabellón de Arteaga altepetlalli|Pabellón de Arteaga]] || [[Pabellón de Arteaga]] |- |007 || [[Rincón de Romos altepetlalli|Rincón de Romos]] || [[Rincón de Romos]] |- |008 || [[San José de Gracia altepetlalli|San José de Gracia]] || [[San José de Gracia]] |- |009 || [[Tepetzalan altepetlalli|Tepetzalan]] || [[Tepetzalan]] |- |010 || [[El Llano altepetlalli, Aguascalientes|El Llano]] || [[Palo Alto, Aguascalientes|Palo Alto]] |- |011 || [[San Francisco de los Romo altepetlalli|San Francisco de los Romo]] || [[San Francisco de los Romo]] |- |} == No xikitta == * [[Mexko]] == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> {{Mexko}} [[Neneuhcāyōtl:Aguascalientes]] 1mc71sbqm3jfjt4zkx1pogvxyzkltr9 502190 502189 2022-08-04T17:07:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahkwilolli-MEX}} {{coor capital dm|27|18|08|N|102|02|41|W}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2=Kena|NHE_name=Aguascalientes||NCH_name=Aguascalientes (nch)|NHN_name=Aguascalientes (nhn)}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Aguascalientes|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX}}|Chimalli=Coat of arms of Aguascalientes.svg|Pamitl=Flag of Aguascalientes.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PRI logo (Mexico).svg|20px]] Martín Orozco Sandoval|Ixeliuhca=11 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honio]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Aguascalientes imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Aguascalientes in Mexico.svg|Tecuacan=[[Īxiptli:Escudo de Aguascalientes.svg|20px]] [[Altepetl Aguascalientes]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl La Ardilla|Matlatzalan=http://www.aguascalientes.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-AGS|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Aguascalientes|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Aguascalientes chanej|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Aguascalientes'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Aguascalientes''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''atotonilli''.</small></ref> ({{IPA|aɣwaskaˈlientes|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Aguascalientes'') —weyak itokah '''Tlatilantli Aguascalientes'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Aguascalientes'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Aguascalientes''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Aguascalientes altepetl|Aguascalientes]]. Moxelohtok ika mahtlaktli wan se [[altepetlalli]]. == Tlaltokayotl == Nohkiya weli moihkwiloa Aguascalientes pampa seyok masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen atotonilli katli itoka ''aguas calientes'' kastiahtlahtolkwepa. Itlaltokayo tlatilantli wallaw itech itoka Aguascalientes altepetl. == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik Galisia === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Aguascalientes naman === ==Gobiernoh== {| class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlayekanketl!!Kawitl |- | Martín Orozco Sandoval || 2017-2023 |} ===Aguascalientes ixehxelohtok=== Tlatilantli Aguascalientes kipiya mahtlaktli wan se altepetlalli. {|class="wikitable" |- align=center style="background:#d8edff" !Tlapowalli!!Altepetlalli!!Altepetlalli ikwa |- |001 || [[Aguascalientes altepetlalli|Aguascalientes]] || [[Altepetl Aguascalientes|Aguascalientes]] |- |002 || [[Asientos altepetlalli|Asientos]] || [[Asientos]] |- |003 || [[Calvillo altepetlalli|Calvillo]] || [[Calvillo]] |- |004 || [[Cosío altepetlalli|Cosío]] || [[Cosío]] |- |005 || [[Jesús María altepetlalli, Aguascalientes|Jesús María]] || [[Jesús María]] |- |006 || [[Pabellón de Arteaga altepetlalli|Pabellón de Arteaga]] || [[Pabellón de Arteaga]] |- |007 || [[Rincón de Romos altepetlalli|Rincón de Romos]] || [[Rincón de Romos]] |- |008 || [[San José de Gracia altepetlalli|San José de Gracia]] || [[San José de Gracia]] |- |009 || [[Tepetzalan altepetlalli|Tepetzalan]] || [[Tepetzalan]] |- |010 || [[El Llano altepetlalli, Aguascalientes|El Llano]] || [[Palo Alto, Aguascalientes|Palo Alto]] |- |011 || [[San Francisco de los Romo altepetlalli|San Francisco de los Romo]] || [[San Francisco de los Romo]] |- |} == No xikitta == * [[Mexko]] == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> {{Mexko}} [[Neneuhcāyōtl:Aguascalientes]] r0e9lb6bswsft3vbst02bwletm31s60 Tlanomitl Huēyātēnco 0 9978 502300 501811 2022-08-05T02:00:37Z Xqbot 1575 Bot: corrección de redirección rota hacia la página de destino trasladada «[[Côte d'Ivoire]]» wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Côte d'Ivoire]] g7sgqq61e13tib8d4motkiaynfvss7r Ilhuicaatl Artico 0 10944 502298 501809 2022-08-05T01:59:53Z Xqbot 1575 Bot: corrección de redirección rota hacia la página de destino trasladada «[[Ilhuicaatl Ártico]]» wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Ilhuicaatl Ártico]] ffd0o0coy1j3k8z8ejme9ism8yt3dtb Īxiptli:Ford logo.png 6 11640 502252 89036 2022-08-04T19:34:48Z MGA73 19130 {{Delete|Unused non-free file}} wikitext text/x-wiki {{Logo |Machiyōpixqui = Ford Motor Company }} [[Categoría:Tepozmalacatl machiyōtl]] {{Delete|Unused non-free file}} n1jukj1nsfb39zwl10ncvkgwnp5lys2 Īxiptli:2008MBeijing.jpg 6 12120 502251 93856 2022-08-04T19:34:33Z MGA73 19130 {{Delete|Unused non-free file}} wikitext text/x-wiki {{Fair use rationale}} {{Delete|Unused non-free file}} 6yvwqwrw4ue0n4qbnmhzt66tcps0smr Chihuahua, Chihuahua 0 18046 502164 501866 2022-08-04T15:56:43Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Chihuahua | Chantocaitl = Ciudad de Chihuahua | Tlaixcopinalli = Chihuahua Capital Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Chihuahua.svg | Pamitl = Bandera del Municipio de Chihuahua 2006-Presente.png | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHH/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Chihuahua altepetlahtohcan|Chihuahua]] | Ancayotl = 28° 38′ 12″ N 106° 04′ 35″ O | Ixtentli = 6.2 | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 925 762 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1424 | Tlacatocaitl = Chihuahuatecatl | Altepetequihuah = Marco Bonilla Mendoza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chihuahua''' nozo '''Altepetl Chihuahua''' ([[caxtillantlahtolli]]: ''Ciudad de Chihuahua''), ce altepetl in ompa Chihuahua altepetlahtohcan, altepetl itecuacan cah ipan Tlahtohcayotl [[Chihuahua]]. Chihuahua altepetl inic ome altepenanyotl ica 925 762 chanehqueh icopa tlahtohcayotl. Iteyacanaliz ce altepetl, Chihuahua altepetl in icua altepetlahtohcan. Inin altepetl huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nehnemiliztli hueyic, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Chihuahua, in altepetl quipiya hueyi cualcan ipamapa pochtecayotl huan tiyanquiztli. ==Tlaltocayotl== Inin tlalli omoteneuh itlaltocatzin ipal nahuatlahtolcopa: «''Chichihuahua''». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli ''[[chichi]]'' huan ''-huahua'', in ipal in tlalpan oncatcah huahualoa chichimeh, nahuatlahtoltica. Occe iyolotlahtol, tarahumaratlahtolcopa ''Xiwara''. ==Huehcapatlahtoliztli== Ixachitlan ahci ce hueyi tecuanixachichitlan ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], tlen mah pano ipampa tlalli [[Utah]], [[Colorado]], [[Arizona]], [[Yancuic Mexico]] huan [[Texas]]; in iuh [[Mexico]] [[tlahtohcayotl]] [[Chihuahua]], [[Sonora]] huan [[Durango]]. In huehuealtepepan ocachi huan ipampa ayamictlan Mexico, inin izcalli, acoquitzaliztli ica icnotl oyeya xiuhtintitlan XIII ihuan XV, achtotipan ihcuac caxtiltecah oaciuh. In tlachihualtlacayotl Paquimeh ocueponi niman zanyeyo ayamictlani tlahtocayotl ihuicpa Chihuahuac ihuan occequintin tlalli inic Ixachicuauhtlan. In [[24 de junio]] xiuhpan [[1562]], caxtiltecatl [[Francisco de Ibarra]] onemic ce expedición ipampa [[Durango]] ihuan [[Chihuahhua]], motenehua nican [[Yancuic Vizcaya]] huan in [[20 de marzo]] xiuhpan [[1598]] oahci ompa in [[Atoyatl Sacramento]] ce achcauhtoca europatlacameh pampa axcan in Altepetl Chihuahua. Nahuatlahtolli acicamatiayah huan tlahtoayah cenca cualli ipampa mecatlachihualtlacayomeh ihuan pochtetecayo ma quipiayah ica tlacayomeh quemeh toltecah ihuan aztecah. Chichimecah in atleinemic calpolli ihuicpa Paquimeh mah otlamic ipan xiuhmolpilli XXI, ohcequin calpolli mopolihuioh ihuan amotlacahuan moteneloah ica ohce calpolli mah mexicah, pimatlacameh huan caxtiltecah. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl canah mictlampa ica [[Juan Aldama]], canah huitztlampa ica [[Mapollan]], canah tonalquizayampa ica [[Chavarría]], ihuan canah tonalcalaquiyampa ica [[Colonia Sacramento]]. === Tepeliztli === In Altepetl Chihuahua tlatectli ipan in [[Chihuahua Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tepetl huan tepehuahcan itech in [[Maxalcan]]. Tlatectli in 40km tlapcopa in [[Cerro Grande]]. === Atiliztli === Itechpa in atl, tlatectli ipan in [[atoyatl]], tlen meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan in tlapcopa; ahci in [[Rejón atezcatl]]. Occe atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[Sacramento atoyatl]] huan in [[Rejón atoyatl]] ca. ===Yeyantli=== [[Image:Chihuahua Plaza Mayor 1.jpg|thumb|right|200px|[[Cepayahuitl]] ipan Altepetl Chihuahua.]] {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} Ompa Chihuahua altepetl quipiya [[cepayahuitl]] ipan tlaceceyan, itechpahuicpa metztli diciembre canah metztli febrero. ihcuah quipiya huelitic quiyahuitl. === Yoliztli === Altepetl Chihuahua iyoliz hueyi, quipia ome yeyantli. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl huan atepantli. No xiquitta nican Chihuahua altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in [[motohtli]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. == Tequitiliztli == Chihuahua ce altepetl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Chihuahua altepecalpolli ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[yoloxocotl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Chihuahua altepetl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altepemaitl. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== Altepetl Chihuahua quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipia ce total itechpa 230,000 m² ohtli, tomando en quipia 68,000 del Aeropuerto Internacional de Chihuahua. ==Chanehmatiliztli== Chihuahua altepetl quipiya 925,762 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/chihuahua-5/ ''INEGI'', Chihuahua tlahtohcayotl, Chihuahua altepetlahtohcan; 1 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 809 232 |- | [[2020]] | 925 762 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:06864 - Hospital Porfirio Diaz (Hospital Central Universitario) - Chihuahua, Chihuahua - 01.JPG|thumb|250px|izquierda|Hospital Universitario.]] Chihuahua altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Chihuahua'', ''Universidad Politécnica de Chihuahua''. ''Universidad Libre'', ''Instituto Tecnológico de Chihuahua'', ''Universidad Tecnológica de Chihuahua'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Chihuahua'', ''Universidad La Salle Chihuahua'', ce pani tlamachtiloyan itech Chihuahua altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[File:Quinta Gameros-006.JPG|thumbnail|250px|right|Tecpan Gameros.]] Altepetl Chihuahua ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Chihuahua tlahtohcayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Chihuahua ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Tijuana altepetlahtohcan noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. ===Tlaixcopinalli=== <gallery mode=packed> File:ChihuahuaZocalo.jpg|In Aitualli Chihuahhua. File:Picture 034-Puerta.jpg|In Calacoayan (''La Puerta''). </gallery> == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Chihuahua ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayocan |- | [[Chihuahua Fútbol Club]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Premier MX]] || [[Tecnológico de Oaxaca]] |- | [[Dorados de Chihuahua]] || [[Béisbol]] || [[Liga Nacional de Béisbol]] || [[Estadio Eduardo Vasconcelos]] |} == Neteicniuhtiliztli == Altepetl Chihuahua ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Tliltetl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Albuquerque]] |[[Yancuic Mexico]] |{{USA/nhn}} |1997 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pueblo, Colorado|Pueblo]] |[[Colorado]] |{{USA/nhn}} |1978 |} </center> == No xiquitta == * [[Chihuahua altepecalpolli|Chihuahua]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commons|Category:Chihuahua City}} {{Chihuahua Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chihuahua]] h1btv8lidaz5rjdssdcbcqxoueg5ytt 502240 502164 2022-08-04T18:41:19Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Chihuahua | Chantocaitl = Ciudad de Chihuahua | Tlaixcopinalli = Chihuahua Capital Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de la Ciudad de Chihuahua.svg | Pamitl = Bandera del Municipio de Chihuahua 2006-Presente.png | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHH/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Chihuahua altepetlahtohcan|Chihuahua]] | Ancayotl = 28° 38′ 12″ N 106° 04′ 35″ O | Ixtentli = 6.2 | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 925 762 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1424 | Tlacatocaitl = Chihuahuatecatl | Altepetequihuah = Marco Bonilla Mendoza | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chihuahua''' nozo '''Altepetl Chihuahua''' ([[caxtillantlahtolli]]: ''Ciudad de Chihuahua''), ce altepetl in ompa Chihuahua altepetlahtohcan, altepetl itecuacan cah ipan Tlahtohcayotl [[Chihuahua]]. Chihuahua altepetl inic ome altepenanyotl ica 925 762 chanehqueh icopa tlahtohcayotl. Iteyacanaliz ce altepetl, Chihuahua altepetl in icua altepetlahtohcan. Inin altepetl huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nehnemiliztli hueyic, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Chihuahua, in altepetl quipiya hueyi cualcan ipamapa pochtecayotl huan tiyanquiztli. ==Tlaltocayotl== Inin tlalli omoteneuh itlaltocatzin ipal nahuatlahtolcopa: «''Chichihuahua''». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli ''[[chichi]]'' huan ''-huahua'', in ipal in tlalpan oncatcah huahualoa chichimeh, nahuatlahtoltica. Occe iyolotlahtol, tarahumaratlahtolcopa ''Xiwara''. ==Huehcapatlahtoliztli== Ixachitlan ahci ce hueyi tecuanixachichitlan ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], tlen mah pano ipampa tlalli [[Utah]], [[Colorado]], [[Arizona]], [[Yancuic Mexico]] huan [[Texas]]; in iuh [[Mexico]] [[tlahtohcayotl]] [[Chihuahua]], [[Sonora]] huan [[Durango]]. In huehuealtepepan ocachi huan ipampa ayamictlan Mexico, inin izcalli, acoquitzaliztli ica icnotl oyeya xiuhtintitlan XIII ihuan XV, achtotipan ihcuac caxtiltecah oaciuh. In tlachihualtlacayotl Paquimeh ocueponi niman zanyeyo ayamictlani tlahtocayotl ihuicpa Chihuahuac ihuan occequintin tlalli inic Ixachicuauhtlan. In [[24 de junio]] xiuhpan [[1562]], caxtiltecatl [[Francisco de Ibarra]] onemic ce expedición ipampa [[Durango]] ihuan [[Chihuahhua]], motenehua nican [[Yancuic Vizcaya]] huan in [[20 de marzo]] xiuhpan [[1598]] oahci ompa in [[Atoyatl Sacramento]] ce achcauhtoca europatlacameh pampa axcan in Altepetl Chihuahua. Nahuatlahtolli acicamatiayah huan tlahtoayah cenca cualli ipampa mecatlachihualtlacayomeh ihuan pochtetecayo ma quipiayah ica tlacayomeh quemeh toltecah ihuan aztecah. Chichimecah in atleinemic calpolli ihuicpa Paquimeh mah otlamic ipan xiuhmolpilli XXI, ohcequin calpolli mopolihuioh ihuan amotlacahuan moteneloah ica ohce calpolli mah mexicah, pimatlacameh huan caxtiltecah. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl canah mictlampa ica [[Juan Aldama]], canah huitztlampa ica [[Mapollan]], canah tonalquizayampa ica [[Chavarría]], ihuan canah tonalcalaquiyampa ica [[Colonia Sacramento]]. === Tepeliztli === In Altepetl Chihuahua tlatectli ipan in [[Chihuahua Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tepetl huan tepehuahcan itech in [[Maxalcan]]. Tlatectli in 40km tlapcopa in [[Cerro Grande]]. === Atiliztli === Itechpa in atl, tlatectli ipan in [[atoyatl]], tlen meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan in tlapcopa; ahci in [[Rejón atezcatl]]. Occe atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[Sacramento atoyatl]] huan in [[Rejón atoyatl]] ca. ===Yeyantli=== [[Image:Chihuahua Plaza Mayor 1.jpg|thumb|right|200px|[[Cepayahuitl]] ipan Altepetl Chihuahua.]] {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} Ompa Chihuahua altepetl quipiya [[cepayahuitl]] ipan tlaceceyan, itechpahuicpa metztli diciembre canah metztli febrero. ihcuah quipiya huelitic quiyahuitl. === Yoliztli === Altepetl Chihuahua iyoliz hueyi, quipia ome yeyantli. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia atl ipampa atoyatl huan atepantli. No xiquitta nican Chihuahua altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in [[motohtli]], [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== Altepetl Chihuahua quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipia ce total itechpa 230,000 m² ohtli, tomando en quipiya 68,000 del Hueyi Tepoztototlatiloyan Chihuahua. == Tequitiliztli == Chihuahua ce altepetl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Chihuahua altepecalpolli ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xalxocotl]], [[ahuacatl]], [[yoloxocotl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Chihuahua altepetl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altepemaitl. ==Chanehmatiliztli== Chihuahua altepetl quipiya 925,762 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/chihuahua-5/ ''INEGI'', Chihuahua tlahtohcayotl, Chihuahua altepetlahtohcan; 1 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 809 232 |- | [[2020]] | 925 762 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:06864 - Hospital Porfirio Diaz (Hospital Central Universitario) - Chihuahua, Chihuahua - 01.JPG|thumb|250px|izquierda|Hospital Universitario.]] Chihuahua altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Chihuahua'', ''Universidad Politécnica de Chihuahua''. ''Universidad Libre'', ''Instituto Tecnológico de Chihuahua'', ''Universidad Tecnológica de Chihuahua'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Chihuahua'', ''Universidad La Salle Chihuahua'', ce pani tlamachtiloyan itech Chihuahua altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[File:Quinta Gameros-006.JPG|thumbnail|250px|right|Tecpan Gameros.]] Altepetl Chihuahua ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Chihuahua tlahtohcayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Chihuahua ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Tijuana altepetlahtohcan noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. ===Tlaixcopinalli=== <gallery mode=packed> File:ChihuahuaZocalo.jpg|In Aitualli Chihuahhua. File:Picture 034-Puerta.jpg|In Calacoayan (''La Puerta''). </gallery> == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Chihuahua ca ipampa [[neicxitapayolhuiliztli]], chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayocan |- | [[Chihuahua Fútbol Club]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Premier MX]] || [[Tecnológico de Oaxaca]] |- | [[Dorados de Chihuahua]] || [[Béisbol]] || [[Liga Nacional de Béisbol]] || [[Estadio Eduardo Vasconcelos]] |} == Neteicniuhtiliztli == Altepetl Chihuahua ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Tliltetl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Albuquerque]] |[[Yancuic Mexico]] |{{USA/nhn}} |1997 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pueblo, Colorado|Pueblo]] |[[Colorado]] |{{USA/nhn}} |1978 |} </center> == No xiquitta == * [[Chihuahua altepecalpolli|Chihuahua]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commons|Category:Chihuahua City}} {{Chihuahua Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chihuahua]] sbf9r1vjyftid35e7xrzjq071g6xppk Cuauhnahuac 0 18154 502223 501632 2022-08-04T18:04:51Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuauhnahuac | Chantocaitl = Cuernavaca | Tlaixcopinalli = Montaje de Cuernavaca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Oficial Cuernavaca.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MOR}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cuauhnahuac altepetlahtohcan|Cuauhnahuac]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 366 321 (2020) | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhnahuacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = }} '''Cuauhnahuac''' (caxtillantlahtolli: '''Cuernavaca'''), ce altepetl in ompa [[Morelos]], ipan [[Mexico]] tlalli. Altepetl Cuauhnahuac ca altepetlianca, altepetl ihuan tecuacan itechpahuic [[Morelos]] tlahtocayotl, in motlalia 85 Hpol.<ref> Hpol. nozo ''km.''. In Yancuic tlahtolli ''Huehcanpol'' quihtoznequi ''Kilómetros''. Xiquitta [[Huehcan]]</ref> in Mexico Altepetl huitztlampa ihuan 290 Hpol. [[Acapolco]] mictlampa ompa Pacífico ailhuicatl. In xihuitl 2010 ipan, inin altepetlianca ihtec, motecpancapohuaya 365 168 chanehqueh, yeceh in altepetl ixmaniliztli tzonehua ohcequin tlanetecholizpan altepetlianca (Xiuhtepec, Temizco, Xochitepec huan Emiliano Zapata) in canin 857 386 tlacameh mochantiah (noihuan 2010 xihuitl ipan), in tlen in quitlalia in tlapohualiztli 15ª itech Mexico. Cuauhnahuac noyuhqui ca ce altepetl in ica oc cenca hueyi tlacuachhuilcototztli in itech imoaltepechantihca tlapohuiliztli (motlalia chicome catcayan ipan Mexico itech). == Tlaltocayotl == In altepetocayotl ''Cuauhnahuac'', itech mexicatlahtolli centecamactli ica in tepehuanimeh, in xoxocoyanimeh iuhqui Hernán Cortés, omixcuepqueh. Yehuantin oquelochauhqueh in tlanezcayotilli in Cuauhnahuac centecamactli itech in ipampa ahmo cualli oquimatqueh in mexihcatlahtolli tenehualiztli. Hernán Cortés quipatla in altepetl tocayotl in ica ''Coadnabaced'', Bernal Díaz quitocayotia ''Coadalbaca'', Solís quitocamaca ''Cuautlavaca'', auh yequeneh tlanemitiliztica omohuehcauh in ''Cuernavaca'' ica. Inin centecamactli tlanezcayotilli ica oncah tetlatzohuililiztli: *'''Cuauh-nahuac''': Cuahuitl - nahuac (Cuahuitl itloc). *'''Cuauh-nahua-c''': Cuahuitl iyahualoloyan. *'''Cuauh-nahua-c: Cuauhtica tlayahualolli. *'''Coauh-nahua-c: Coauhtli - nahuac (Coauhtli itloc). Axcan noihuan motocayotia in quen ''Cemihcac Xopan ica Altepetl'' (Iuh omotocayotih itechpa Alexander Von Humboldt tepahpaquiltih cencahuitl ipampa cenxiuhtica) ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Teopanzolco Morelos.jpg|200px|thumb|left|Teopanzolco]] In altepetl cencahuitl cencah patlaloni. Oncah miac ahneneuhcayotl in intzalan 1800 h.<ref> h. nozo ''m.'' (Metros). Xiquitta: [[Huehcan]] </ref> hueyatl ipan mictlampa ihuan 1380 h. huitztlampa, ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[La Palma]] huan [[Huitzilac]], canahpa in huitztlampa ica [[Temizco]] huan [[Xiuhtepec]], in tonatih iquizayampa ica [[Santa Catarina]] huan [[Tepotztlan]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Mexicapan]] huan [[Ocuillan Arteaga]] ompa [[tlahtocayotl Mexico]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Cuauhnahuac altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Temixco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 284 141 |- | [[2010]] | 332 197 |- | [[2020]] | 366 321 |- |} ===Tlahtolli=== Ipan Altepetl Cuauhnahuac in chanehqueh tlahtoa [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Nican Cuauhnahuac quipiya caxtillahtolli nemachtiloyan ipampa chontalchanequeh. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Morelos nahuatlahtolli'' itech Morelos tlahtocayotl. Nican tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoa occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[ocultecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech occequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. ==Temachtiliztli== [[File:Rectoría de la UAEM (Morelos).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Morelos.]] Cuauahnahuac altepetl quipiya hueyi tepochcalli tlen itocah “Universidad Autónoma de Morelos”, noyuhqui quipiya 1310 conemeh, 1263 pipilton huan 868 cihuapiltin, huan chicuace tlamachtiyan huan ce temachtianimeh, huan tlamachtiloyan quipia “programa Escuela de Calidad” ica temachtia ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequichihualiztli== [[Image:Cuernacath.JPG|thumb|200px|Hueyi tecalli Cuauhnahuac.]] [[Image:Cathedral complex of Cuernavaca.jpg|thumb|200px|Tequichihualiztli.]] Altepetl Cuauahnahuac ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Morelos tlahtocayotl ompa [[Temoachan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Cuauhnahuac ca Hueyiteocalli Tonantzin Asunción xolalpancopa. === Macehualiztli === Altepetl Cuauahnahuac ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[huapalcayotl]], caxtillahtolcopa ''son'', ce Temoachan cuicatl ica mecahuehuetl, noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Huexotlah noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == Neteicniuhtiliztli == Cuauhnahuac altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Minneapolis]] |[[Minesota]] |{{USA/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Denver]] |[[Colorado]] |{{USA/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Otaki]] |[[Chiba]] |{{JPN/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Córdoba, España|Córdoba]] |[[Andalucía]] |{{ESP/nhn}} | |} </center> == No xiquitta == * [[Morelos]] * [[Temoachan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Cuauhnahuac}} {{Commons|Category:Cuernavaca}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Morelos]] rp9swdlfb34wnwvqaesesjuq3muh1hh 502273 502223 2022-08-04T22:39:06Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuauhnahuac | Chantocaitl = Cuernavaca | Tlaixcopinalli = Montaje de Cuernavaca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Oficial Cuernavaca.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MOR}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cuauhnahuac altepetlahtohcan|Cuauhnahuac]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 366 321 (2020) | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhnahuacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = }} '''Cuauhnahuac''' (caxtillantlahtolli: '''Cuernavaca'''), ce altepetl in ompa [[Morelos]], ipan [[Mexico]] tlalli. Altepetl Cuauhnahuac ca altepetlianca, altepetl ihuan tecuacan itechpahuic [[Morelos]] tlahtocayotl, in motlalia 85 Hpol.<ref> Hpol. nozo ''km.''. In Yancuic tlahtolli ''Huehcanpol'' quihtoznequi ''Kilómetros''. Xiquitta [[Huehcan]]</ref> in Mexico Altepetl huitztlampa ihuan 290 Hpol. [[Acapolco]] mictlampa ompa Pacífico ailhuicatl. In xihuitl 2010 ipan, inin altepetlianca ihtec, motecpancapohuaya 365 168 chanehqueh, yeceh in altepetl ixmaniliztli tzonehua ohcequin tlanetecholizpan altepetlianca (Xiuhtepec, Temizco, Xochitepec huan Emiliano Zapata) in canin 857 386 tlacameh mochantiah (noihuan 2010 xihuitl ipan), in tlen in quitlalia in tlapohualiztli 15ª itech Mexico. Cuauhnahuac noyuhqui ca ce altepetl in ica oc cenca hueyi tlacuachhuilcototztli in itech imoaltepechantihca tlapohuiliztli (motlalia chicome catcayan ipan Mexico itech). == Tlaltocayotl == In altepetocayotl ''Cuauhnahuac'', itech mexicatlahtolli centecamactli ica in tepehuanimeh, in xoxocoyanimeh iuhqui Hernán Cortés, omixcuepqueh. Yehuantin oquelochauhqueh in tlanezcayotilli in Cuauhnahuac centecamactli itech in ipampa ahmo cualli oquimatqueh in mexihcatlahtolli tenehualiztli. Hernán Cortés quipatla in altepetl tocayotl in ica ''Coadnabaced'', Bernal Díaz quitocayotia ''Coadalbaca'', Solís quitocamaca ''Cuautlavaca'', auh yequeneh tlanemitiliztica omohuehcauh in ''Cuernavaca'' ica. Inin centecamactli tlanezcayotilli ica oncah tetlatzohuililiztli: *'''Cuauh-nahuac''': Cuahuitl - nahuac (Cuahuitl itloc). *'''Cuauh-nahua-c''': Cuahuitl iyahualoloyan. *'''Cuauh-nahua-c: Cuauhtica tlayahualolli. *'''Coauh-nahua-c: Coauhtli - nahuac (Coauhtli itloc). Axcan noihuan motocayotia in quen ''Cemihcac Xopan ica Altepetl'' (Iuh omotocayotih itechpa Alexander Von Humboldt tepahpaquiltih cencahuitl ipampa cenxiuhtica) ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Teopanzolco Morelos.jpg|200px|thumb|left|Teopanzolco]] In altepetl cencahuitl cencah patlaloni. Oncah miac ahneneuhcayotl in intzalan 1800 h.<ref> h. nozo ''m.'' (Metros). Xiquitta: [[Huehcan]] </ref> hueyatl ipan mictlampa ihuan 1380 h. huitztlampa, ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[La Palma]] huan [[Huitzilac]], canahpa in huitztlampa ica [[Temizco]] huan [[Xiuhtepec]], in tonatih iquizayampa ica [[Santa Catarina]] huan [[Tepotztlan]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Mexicapan]] huan [[Ocuillan Arteaga]] ompa [[tlahtocayotl Mexico]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Cuernavaca - General Mariano Matamoros (CVJ - MMCB) AN2126960.jpg|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Mariano Matamoros|Hueyi Tepoztototlatiloyan Cuauhnahuac]].]] Cuauhnahuac altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Mariano Matamoros]], in ompa [[Temizco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 284 141 |- | [[2010]] | 332 197 |- | [[2020]] | 366 321 |- |} ===Tlahtolli=== Ipan Altepetl Cuauhnahuac in chanehqueh tlahtoa [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Nican Cuauhnahuac quipiya caxtillahtolli nemachtiloyan ipampa chontalchanequeh. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Morelos nahuatlahtolli'' itech Morelos tlahtocayotl. Nican tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoa occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[ocultecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech occequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. ==Temachtiliztli== [[File:Rectoría de la UAEM (Morelos).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Morelos.]] Cuauahnahuac altepetl quipiya hueyi tepochcalli tlen itocah “Universidad Autónoma de Morelos”, noyuhqui quipiya 1310 conemeh, 1263 pipilton huan 868 cihuapiltin, huan chicuace tlamachtiyan huan ce temachtianimeh, huan tlamachtiloyan quipia “programa Escuela de Calidad” ica temachtia ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequichihualiztli== [[Image:Cuernacath.JPG|thumb|200px|Hueyi tecalli Cuauhnahuac.]] [[Image:Cathedral complex of Cuernavaca.jpg|thumb|200px|Tequichihualiztli.]] Altepetl Cuauahnahuac ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Morelos tlahtocayotl ompa [[Temoachan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Cuauhnahuac ca Hueyiteocalli Tonantzin Asunción xolalpancopa. === Macehualiztli === Altepetl Cuauahnahuac ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[huapalcayotl]], caxtillahtolcopa ''son'', ce Temoachan cuicatl ica mecahuehuetl, noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Huexotlah noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == Neteicniuhtiliztli == Cuauhnahuac altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Minneapolis]] |[[Minesota]] |{{USA/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Denver]] |[[Colorado]] |{{USA/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Otaki]] |[[Chiba]] |{{JPN/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Córdoba, España|Córdoba]] |[[Andalucía]] |{{ESP/nhn}} | |} </center> == No xiquitta == * [[Morelos]] * [[Temoachan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Cuauhnahuac}} {{Commons|Category:Cuernavaca}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Morelos]] aqdkizssvebd8rp7vhtfvikttcmm1y3 502282 502273 2022-08-04T23:43:01Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuauhnahuac | Chantocaitl = Cuernavaca | Tlaixcopinalli = Montaje de Cuernavaca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Oficial Cuernavaca.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MOR}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cuauhnahuac altepetlahtohcan|Cuauhnahuac]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 366 321 (2020) | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhnahuacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = }} '''Cuauhnahuac''' (caxtillantlahtolli: '''Cuernavaca'''), ce altepetl in ompa [[Morelos]], ipan [[Mexico]] tlalli. Altepetl Cuauhnahuac ca altepetlianca, altepetl ihuan tecuacan itechpahuic [[Morelos]] tlahtocayotl, in motlalia 85 Hpol.<ref> Hpol. nozo ''km.''. In Yancuic tlahtolli ''Huehcanpol'' quihtoznequi ''Kilómetros''. Xiquitta [[Huehcan]]</ref> in Mexico Altepetl huitztlampa ihuan 290 Hpol. [[Acapolco]] mictlampa ompa Pacífico ailhuicatl. In xihuitl 2010 ipan, inin altepetlianca ihtec, motecpancapohuaya 365 168 chanehqueh, yeceh in altepetl ixmaniliztli tzonehua ohcequin tlanetecholizpan altepetlianca (Xiuhtepec, Temizco, Xochitepec huan Emiliano Zapata) in canin 857 386 tlacameh mochantiah (noihuan 2010 xihuitl ipan), in tlen in quitlalia in tlapohualiztli 15ª itech Mexico. Cuauhnahuac noyuhqui ca ce altepetl in ica oc cenca hueyi tlacuachhuilcototztli in itech imoaltepechantihca tlapohuiliztli (motlalia chicome catcayan ipan Mexico itech). == Tlaltocayotl == [[File:Escudo_Oficial_Cuernavaca.gif|miniatura|izquierda|Cuauhnahuac itlalmachiyo.]] In altepetocayotl ''Cuauhnahuac'', itech mexicatlahtolli centecamactli ica in tepehuanimeh, in xoxocoyanimeh iuhqui Hernán Cortés, omixcuepqueh. Yehuantin oquelochauhqueh in tlanezcayotilli in Cuauhnahuac centecamactli itech in ipampa ahmo cualli oquimatqueh in mexihcatlahtolli tenehualiztli. Hernán Cortés quipatla in altepetl tocayotl in ica ''Coadnabaced'', Bernal Díaz quitocayotia ''Coadalbaca'', Solís quitocamaca ''Cuautlavaca'', auh yequeneh tlanemitiliztica omohuehcauh in ''Cuernavaca'' ica. Inin centecamactli tlanezcayotilli ica oncah tetlatzohuililiztli: *'''Cuauh-nahuac''': Cuahuitl - nahuac (Cuahuitl itloc). *'''Cuauh-nahua-c''': Cuahuitl iyahualoloyan. *'''Cuauh-nahua-c: Cuauhtica tlayahualolli. *'''Coauh-nahua-c: Coauhtli - nahuac (Coauhtli itloc). Axcan noihuan motocayotia in quen ''Cemihcac Xopan ica Altepetl'' (Iuh omotocayotih itechpa Alexander Von Humboldt tepahpaquiltih cencahuitl ipampa cenxiuhtica) ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Teopanzolco Morelos.jpg|200px|thumb|left|Teopanzolco]] In altepetl cencahuitl cencah patlaloni. Oncah miac ahneneuhcayotl in intzalan 1800 h.<ref> h. nozo ''m.'' (Metros). Xiquitta: [[Huehcan]] </ref> hueyatl ipan mictlampa ihuan 1380 h. huitztlampa, ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[La Palma]] huan [[Huitzilac]], canahpa in huitztlampa ica [[Temizco]] huan [[Xiuhtepec]], in tonatih iquizayampa ica [[Santa Catarina]] huan [[Tepotztlan]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Mexicapan]] huan [[Ocuillan Arteaga]] ompa [[tlahtocayotl Mexico]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Cuernavaca - General Mariano Matamoros (CVJ - MMCB) AN2126960.jpg|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Mariano Matamoros|Hueyi Tepoztototlatiloyan Cuauhnahuac]].]] Cuauhnahuac altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Mariano Matamoros]], in ompa [[Temizco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 284 141 |- | [[2010]] | 332 197 |- | [[2020]] | 366 321 |- |} ===Tlahtolli=== Ipan Altepetl Cuauhnahuac in chanehqueh tlahtoa [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Nican Cuauhnahuac quipiya caxtillahtolli nemachtiloyan ipampa chontalchanequeh. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Morelos nahuatlahtolli'' itech Morelos tlahtocayotl. Nican tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoa occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[ocultecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech occequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. ==Temachtiliztli== [[File:Rectoría de la UAEM (Morelos).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Morelos.]] Cuauahnahuac altepetl quipiya hueyi tepochcalli tlen itocah “Universidad Autónoma de Morelos”, noyuhqui quipiya 1310 conemeh, 1263 pipilton huan 868 cihuapiltin, huan chicuace tlamachtiyan huan ce temachtianimeh, huan tlamachtiloyan quipia “programa Escuela de Calidad” ica temachtia ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequichihualiztli== [[Image:Cuernacath.JPG|thumb|200px|Hueyi tecalli Cuauhnahuac.]] [[Image:Cathedral complex of Cuernavaca.jpg|thumb|200px|Tequichihualiztli.]] Altepetl Cuauahnahuac ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Morelos tlahtocayotl ompa [[Temoachan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Cuauhnahuac ca Hueyiteocalli Tonantzin Asunción xolalpancopa. === Macehualiztli === Altepetl Cuauahnahuac ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[huapalcayotl]], caxtillahtolcopa ''son'', ce Temoachan cuicatl ica mecahuehuetl, noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Huexotlah noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == Neteicniuhtiliztli == Cuauhnahuac altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Minneapolis]] |[[Minesota]] |{{USA/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Denver]] |[[Colorado]] |{{USA/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Otaki]] |[[Chiba]] |{{JPN/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Córdoba, España|Córdoba]] |[[Andalucía]] |{{ESP/nhn}} | |} </center> == No xiquitta == * [[Morelos]] * [[Temoachan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Cuauhnahuac}} {{Commons|Category:Cuernavaca}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Morelos]] t1j9uz2xmhb6oxu27md1dyf6g6fluon 502283 502282 2022-08-04T23:44:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuauhnahuac | Chantocaitl = Cuernavaca | Tlaixcopinalli = Montaje de Cuernavaca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Oficial Cuernavaca.gif | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MOR}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Cuauhnahuac altepetlahtohcan|Cuauhnahuac]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 366 321 (2020) | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuauhnahuacatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = }} '''Cuauhnahuac''' (caxtillantlahtolli: '''Cuernavaca'''), ce altepetl in ompa [[Morelos]], ipan [[Mexico]] tlalli. Altepetl Cuauhnahuac ca altepetlianca, altepetl ihuan tecuacan itechpahuic [[Morelos]] tlahtocayotl, in motlalia 85 Hpol.<ref> Hpol. nozo ''km.''. In Yancuic tlahtolli ''Huehcanpol'' quihtoznequi ''Kilómetros''. Xiquitta [[Huehcan]]</ref> in Mexico Altepetl huitztlampa ihuan 290 Hpol. [[Acapolco]] mictlampa ompa Pacífico ailhuicatl. In xihuitl 2010 ipan, inin altepetlianca ihtec, motecpancapohuaya 365 168 chanehqueh, yeceh in altepetl ixmaniliztli tzonehua ohcequin tlanetecholizpan altepetlianca (Xiuhtepec, Temizco, Xochitepec huan Emiliano Zapata) in canin 857 386 tlacameh mochantiah (noihuan 2010 xihuitl ipan), in tlen in quitlalia in tlapohualiztli 15ª itech Mexico. Cuauhnahuac noyuhqui ca ce altepetl in ica oc cenca hueyi tlacuachhuilcototztli in itech imoaltepechantihca tlapohuiliztli (motlalia chicome catcayan ipan Mexico itech). == Tlaltocayotl == [[File:Escudo_Oficial_Cuernavaca.gif|miniatura|izquierda|Cuauhnahuac itlalmachiyo.]] In altepetocayotl ''Cuauhnahuac'', itech mexicatlahtolli centecamactli ica in tepehuanimeh, in xoxocoyanimeh iuhqui Hernán Cortés, omixcuepqueh. Yehuantin oquelochauhqueh in tlanezcayotilli in Cuauhnahuac centecamactli itech in ipampa ahmo cualli oquimatqueh in mexihcatlahtolli tenehualiztli. Hernán Cortés quipatla in altepetl tocayotl in ica ''Coadnabaced'', Bernal Díaz quitocayotia ''Coadalbaca'', Solís quitocamaca ''Cuautlavaca'', auh yequeneh tlanemitiliztica omohuehcauh in ''Cuernavaca'' ica. Inin centecamactli tlanezcayotilli ica oncah tetlatzohuililiztli: *'''Cuauh-nahuac''': Cuahuitl - nahuac (Cuahuitl itloc). *'''Cuauh-nahua-c''': Cuahuitl iyahualoloyan. *'''Cuauh-nahua-c: Cuauhtica tlayahualolli. *'''Coauh-nahua-c: Coauhtli - nahuac (Coauhtli itloc). Axcan noihuan motocayotia in quen ''Cemihcac Xopan ica Altepetl'' (Iuh omotocayotih itechpa Alexander Von Humboldt tepahpaquiltih cencahuitl ipampa cenxiuhtica) ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Teopanzolco Morelos.jpg|200px|thumb|left|Teopanzolco]] In altepetl cencahuitl cencah patlaloni. Oncah miac ahneneuhcayotl in intzalan 1800 h.<ref> h. nozo ''m.'' (Metros). Xiquitta: [[Huehcan]] </ref> hueyatl ipan mictlampa ihuan 1380 h. huitztlampa, ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[La Palma]] huan [[Huitzilac]], canahpa in huitztlampa ica [[Temizco]] huan [[Xiuhtepec]], in tonatih iquizayampa ica [[Santa Catarina]] huan [[Tepotztlan]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Mexicapan]] huan [[Ocuillan Arteaga]] ompa [[tlahtocayotl Mexico]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Cuernavaca - General Mariano Matamoros (CVJ - MMCB) AN2126960.jpg|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Mariano Matamoros|Hueyi Tepoztototlatiloyan Cuauhnahuac]].]] Cuauhnahuac altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Mariano Matamoros]], in ompa [[Temizco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 284 141 |- | [[2010]] | 332 197 |- | [[2020]] | 366 321 |- |} ===Tlahtolli=== Ipan Altepetl Cuauhnahuac in chanehqueh tlahtoa [[caxtillahtolli]] tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Nican Cuauhnahuac quipiya caxtillahtolli nemachtiloyan ipampa chontalchanequeh. Macehualtlacameh tel quitlahtoa nahuatlahtolli, ce chanehtlahtolcopa quitoznehqui ''Morelos nahuatlahtolli'' itech Morelos tlahtocayotl. Nican tlalli, noyuhqui macehualtlacameh tlahtoa occequin macehualtlahtolli ihto ipampa ''Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas''; [[ocultecatlahtolli]] huan [[otontlahtolli]]. ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech occequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. ==Temachtiliztli== [[File:Rectoría de la UAEM (Morelos).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Morelos.]] Cuauahnahuac altepetl quipiya hueyi tepochcalli tlen itocah “Universidad Autónoma de Morelos”, noyuhqui quipiya 1310 conemeh, 1263 pipilton huan 868 cihuapiltin, huan chicuace tlamachtiyan huan ce temachtianimeh, huan tlamachtiloyan quipia “programa Escuela de Calidad” ica temachtia ipan ome tlahtolli, nahuatlahtolcopa huan caxtillahtolli. ==Tequichihualiztli== [[Image:Cuernacath.JPG|thumb|200px|Hueyi tecalli Cuauhnahuac.]] [[Image:Cathedral complex of Cuernavaca.jpg|thumb|200px|Tequichihualiztli.]] Altepetl Cuauahnahuac ce altepetl ica mochi calmanaliztli ipan Morelos tlahtocayotl ompa [[Temoachan]]; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Cuauhnahuac ca Hueyiteocalli Tonantzin Asunción xolalpancopa. === Macehualiztli === Altepetl Cuauahnahuac ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Huexotlah icihuahuan tlachihuah cuacualtzin acomitl, motenehua ipan Cuextecapan ''chachapali''. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in [[huapalcayotl]], caxtillahtolcopa ''son'', ce Temoachan cuicatl ica mecahuehuetl, noyuhqui cah ''banda de viento'' (tlatzohtzonalcalpolli). Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Huexotlah noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Huexotlah cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. == Neteicniuhtiliztli == Cuauhnahuac altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Minneapolis]] |[[Minesota]] |{{USA/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Denver]] |[[Colorado]] |{{USA/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Otaki]] |[[Chiba]] |{{JPN/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Córdoba, España|Córdoba]] |[[Andalucía]] |{{ESP/nhn}} | |} </center> == No xiquitta == * [[Morelos]] * [[Temoachan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Cuauhnahuac}} {{Commons|Category:Cuernavaca}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Morelos]] 4j4lw65or27a4cz4iwef3gq01t3onxm Acapolco 0 18928 502226 499655 2022-08-04T18:07:10Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Akapolko|NGU_name=Akapulko|NHN_name=Acapolco}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Acapolco | Chantocaitl = Acapulco de Juárez | Tlaixcopinalli = Collage Acapulco.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Acapulco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Acapolco|Acapolco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Acapolco altepetlahtohcan|Acapolco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Acapolcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 120010001 | Matlatzalan = }} '''Acapolco''' (Caxtillahtolli; ''Acapulco de Juárez''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Acapolco altepetl quipiya 658,609 chanequeh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/acapulco-de-juarez/ ''Pueblos de América'', Guerrero tlahtohcayotl, Acapulco altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tlaltocayotl== Acapolco ica in cenquizca altepetl, inezcayotilistli uala “acatl”, “poloua” ihuan “co”. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Los órganos de San Agustín]], in huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Tuncingo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pie de la Cuesta]] ipan [[Coyocan amaitl]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Acapolco altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Acapolco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Tampico quipiya 658,609 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Neodata. [https://datamexico.org/es/profile/geo/acapulco Mexico; 16 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1950]] | 28 512 |- | [[1960]] | 49 149 |- | [[1970]] | 174 378 |- | [[1980]] | 301 902 |- | [[1990]] | 515 374 |- | [[2000]] | 620 656 |- | [[2010]] | 673 479 |- | [[2020]] | 658 609 |- |} ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech occequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. == Icniuhaltepetl == <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Manila]] |[[Hueyi Manila]] |{{PHL}} |1960 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Beverly Hills]] |[[California]] |{{USA}} |1988 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Netanya]] |[[Puebla]] |{{ISR}} |1979 |} </center> == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Acapolco}} {{Commons|Category:Acapulco}} * [https://www.visitmexico.com/guerrero/acapulco Visit Mexico-Acapulco] {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] 7md5d73hwzckprkzcdq6l4hf478oc1e 502276 502226 2022-08-04T22:49:10Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Akapolko|NGU_name=Akapulko|NHN_name=Acapolco}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Acapolco | Chantocaitl = Acapulco de Juárez | Tlaixcopinalli = Collage Acapulco.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Acapulco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Acapolco|Acapolco]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Acapolco altepetlahtohcan|Acapolco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Acapolcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 120010001 | Matlatzalan = }} '''Acapolco''' (Caxtillahtolli; ''Acapulco de Juárez''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Acapolco altepetl quipiya 658,609 chanequeh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/acapulco-de-juarez/ ''Pueblos de América'', Guerrero tlahtohcayotl, Acapulco altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> ==Tlaltocayotl== Acapolco ica in cenquizca altepetl, inezcayotilistli uala “acatl”, “poloua” ihuan “co”. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Los órganos de San Agustín]], in huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Tuncingo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pie de la Cuesta]] ipan [[Coyocan amaitl]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto Acapulco 03.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Acapolco|Hueyi Tepoztototlatiloyan Acapolco]].]] Acapolco altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Acapolco]], in ompa [[Acapolco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Tampico quipiya 658,609 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>Neodata. [https://datamexico.org/es/profile/geo/acapulco Mexico; 16 ce metztli itech 2022 xiuitl.] {{Spa}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1950]] | 28 512 |- | [[1960]] | 49 149 |- | [[1970]] | 174 378 |- | [[1980]] | 301 902 |- | [[1990]] | 515 374 |- | [[2000]] | 620 656 |- | [[2010]] | 673 479 |- | [[2020]] | 658 609 |- |} ===Neltococayotl=== Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua huehuecauh teoyotl, itech occequin itocahuan teteoh ipampa Mexicayotl. Mexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]]. Ihcuac caxtiltecah ompehua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''. == Icniuhaltepetl == <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Manila]] |[[Hueyi Manila]] |{{PHL}} |1960 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Beverly Hills]] |[[California]] |{{USA}} |1988 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Netanya]] |[[Puebla]] |{{ISR}} |1979 |} </center> == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Acapolco}} {{Commons|Category:Acapulco}} * [https://www.visitmexico.com/guerrero/acapulco Visit Mexico-Acapulco] {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] juret3i5fn1ef45nks1ent82gfwbhxq Caxtila 0 19453 502296 501806 2022-08-05T01:59:12Z Xqbot 1575 Bot: corrección de redirección rota hacia la página de destino trasladada «[[Caxtillān]]» wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Caxtillān]] poyrk6orz30fbvgkcwxyafgzrhc8a5v Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallan 0 22238 502140 379709 2022-08-04T13:58:53Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} [[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|thumb|Itlahcamiquiliztli īpan Cholōllān, Tlaxcallān āmoxtli]] In '''Historia de Tlaxcala''' ([[Caxtillāntlahtōlli|caxtillāntlahtōlcopa]] '''''In Tlaxcallān ītlahtōllō'''''), ītōca cē āmoxtli ōihcuiloh pampa [[Diego Muñoz Camargo]] īpan 1585. ==Centlamantiqueh== *'''''Descripción de la ciudad y provincia de Tlaxcala''''' *'''''Calendario tlaxcalteca''''' (''Tlaxcallān xiuhpōhualli'') *'''''Códice de tlaxcala''''' (''Tlaxcallān āmoxtli'') [[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]] scp1gk4duscbj0j4e7r1kdgq6rj380q 502144 502140 2022-08-04T14:07:02Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Tlaxcallān ītlahtōllō]] a [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallan]] wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} [[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|thumb|Itlahcamiquiliztli īpan Cholōllān, Tlaxcallān āmoxtli]] In '''Historia de Tlaxcala''' ([[Caxtillāntlahtōlli|caxtillāntlahtōlcopa]] '''''In Tlaxcallān ītlahtōllō'''''), ītōca cē āmoxtli ōihcuiloh pampa [[Diego Muñoz Camargo]] īpan 1585. ==Centlamantiqueh== *'''''Descripción de la ciudad y provincia de Tlaxcala''''' *'''''Calendario tlaxcalteca''''' (''Tlaxcallān xiuhpōhualli'') *'''''Códice de tlaxcala''''' (''Tlaxcallān āmoxtli'') [[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]] scp1gk4duscbj0j4e7r1kdgq6rj380q Altepetl Aldama 0 22627 502241 501715 2022-08-04T18:42:28Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aldama | Chantocaitl = Ciudad Aldama | Tlaixcopinalli = Parroquia de San Jeronimo.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHH/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Aldama altepecalpolli, Chihuahua|Aldama]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Aldama''' ce altepetl ompa [[Chihuahua]]. == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Chihuahua Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chihuahua]] bdw3hog00bb7t2pipewlcsab1xybgev 502242 502241 2022-08-04T18:42:59Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aldama | Chantocaitl = Ciudad Aldama | Tlaixcopinalli = Parroquia de San Jeronimo.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aldama.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHH/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Aldama altepecalpolli, Chihuahua|Aldama]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Aldama''' ce altepetl ompa [[Chihuahua]]. == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Chihuahua Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chihuahua]] 98587vi1hddtatqa1jmbrm1s36ojetf 502243 502242 2022-08-04T18:43:39Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aldama | Chantocaitl = Ciudad Aldama | Tlaixcopinalli = Parroquia de San Jeronimo.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aldama.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHH/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepecalpolli | Xeliuhca3 = [[Aldama altepecalpolli, Chihuahua|Aldama]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Altepetl Aldama''' ce altepetl ompa [[Chihuahua]]. ==Chanehmatiliztli== {| class="wikitable" |- | [[2000]] | 23 524 |- | [[2010]] | 25 751 |- | [[2020]] | 28 461 |- |} == No xiquitta == == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Chihuahua Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chihuahua]] a5d4ljtq2ujlpmpsa065viuf8o31fnw Naranja 0 26765 502293 498715 2022-08-05T00:01:53Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NGU2_NHN2_NCI1=Kena|NHE_name=Alaxox|NCH_name=Lalax|NHW_name=Lalax (nhw)|NGU_name=Kajel|NHN_name=Lalaxtli|NCI_name=Naranja}} {{Tecpantlahtolli}} {{Tlapehualiztli}} [[File:Oranges - whole-halved-segment.jpg|250px|thumb|right|Naranjaxocotl ce xochihcualli.]] '''Naranja''' ahnozo '''naranjaxocotl'''<ref>In tlahtolli ''naranjaxocotl'' quihtoznequi ''naranja'' ipan Fray Alonso de Molina itlahtoltecpantiliz, Mexihco, 1555, yeh oquihcuilo ''Narãja fruta deſte arbol. narãja xocotl.''</ref><ref>In tlahtolli ''naranjaxocotl'' quihtoznequi ''naranja'' ipan Rémi Siméon itlahtoltecpantiliz in ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana'', yeh oquihcuilo "'''*naranjaxocotl''' s. Naranja. R. ''naranja, xocotl''."</ref><ref>Mihcuiloa ''naranja'' ipan in Diccionario Náhuatl de los municipios de Mecayapan y Tlahuicapan de Juárez, Veracruz, ILV, 2002.</ref><ref>Mihcuiloa ''naranja'' ipan in Pequeño Diccionario Ilustrado Náhuatl de los municipios de Zacatlán, Tepetzintla y Ahuacatlán. Segunda edición. Instituto Lingüístico de Verano.</ref>, in ixochihcual [[naranjacuahuitl]]. ==Oc no xiquitta== [[Neneuhcāyōtl:Xochihcualli]] fa7hnnyk84xchjs0zpdq8h52rvnp5i5 Ilhuicaatl Índico 0 32352 502299 501810 2022-08-05T01:59:58Z Xqbot 1575 Bot: corrección de redirección rota hacia la página de destino trasladada «[[Ilhuicaatl Indico]]» wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Ilhuicaatl Indico]] 2dilv8nxrutwwmkarjzmiya3gwv4rjp Ilhuicaatl Antártico 0 32356 502297 501808 2022-08-05T01:59:48Z Xqbot 1575 Bot: corrección de redirección rota hacia la página de destino trasladada «[[Ilhuicaatl Antartico]]» wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Ilhuicaatl Antartico]] lm55jfm3my2o0srpgaaomx2jg92hro7 Tlaxkallan 0 32939 502149 502106 2022-08-04T14:11:27Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcallan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Tlaxkallan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX/nhe}}|Chimalli=Coat of arms of Tlaxcala.svg|Pamitl=Flag of Tlaxcala.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]], [[Nawatlahtolli|mexkatl]] wan [[Otontlahtolli|otomitl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PRI logo (Mexico).svg|20px]] Miguel Riquelme Solís|Ixeliuhca=38 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Xalixko imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:EscudodeTlaxcala.png|20px]] [[Tlaxkallan altepetl]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.tlaxcala.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-JAL|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Tlaxcala|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Tlaxkaltekatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Tlaxcallan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Tlaxkallan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''tlaxkalli''.</small></ref> ({{IPA|ʃaliːˈʃkoˀ|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''TLaxcala'') —weyak itokah '''Tlatilantli Hidalgo'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Tlaxcala'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Tlaxkallan altepetl]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. __TDC__ == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik Galisia === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Hidalgo naman === == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> {{Mexko}} __SIN_TDC__ __NO_EDITAR_SECCIÓN__ <!----------Interwiki strapline----------> [[Neneuhcāyōtl:Tlaxkallan]] oysmzg3bs7o8k6w8g3f2vojq74dnyen 502186 502149 2022-08-04T16:45:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcallan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Tlaxkallan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX/nhe}}|Chimalli=Coat of arms of Tlaxcala.svg|Pamitl=Flag of Tlaxcala.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]], [[Nawatlahtolli|mexkatl]] wan [[Otontlahtolli|otomitl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PRI logo (Mexico).svg|20px]] Miguel Riquelme Solís|Ixeliuhca=38 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Xalixko imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:EscudodeTlaxcala.png|20px]] [[Tlaxkallan altepetl]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.tlaxcala.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-JAL|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Tlaxcala|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Tlaxkaltekatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Tlaxcallan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Tlaxkallan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''tlaxkalli''.</small></ref> ({{IPA|ʃaliːˈʃkoˀ|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''TLaxcala'') —weyak itokah '''Tlatilantli Hidalgo'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Tlaxcala'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Tlaxkallan altepetl]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik España === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Tlaxkallan naman === == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> {{Mexko}} [[Neneuhcāyōtl:Tlaxkallan]] 7as7rro62hq8kslr3w5b0dk7qrl0rdp 502187 502186 2022-08-04T16:45:55Z Koatochij 19758 /* No xikitta */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcallan}} {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Tlatilantli|Tocaitl=Tlaxkallan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX/nhe}}|Chimalli=Coat of arms of Tlaxcala.svg|Pamitl=Flag of Tlaxcala.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos=&nbsp;• Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]], [[Nawatlahtolli|mexkatl]] wan [[Otontlahtolli|otomitl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PRI logo (Mexico).svg|20px]] Miguel Riquelme Solís|Ixeliuhca=38 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Xalixko imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:EscudodeTlaxcala.png|20px]] [[Tlaxkallan altepetl]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.tlaxcala.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-JAL|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Tlaxcala|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Tlaxkaltekatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}} '''Tlaxcallan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Tlaxkallan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''tlaxkalli''.</small></ref> ({{IPA|ʃaliːˈʃkoˀ|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''TLaxcala'') —weyak itokah '''Tlatilantli Hidalgo'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Tlaxcala'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Tlaxkallan altepetl]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]]. == Tlaltokayotl == == Nemiliskayotl == === Teetlalkwihkwilistli === === Yankwik España === === Tlakaxoxowkayotl === === Reformah teeyolewalistli === === Porfiriatoh === === Tlaxkallan naman === == Gobiernoh == == No xikitta == == Tlahtoltlahkwilolli == {{Notetag/end}} == Amoxtemolistli == <references /> {{Mexko}} [[Neneuhcāyōtl:Tlaxkallan]] mjdb7iamrfncekh95miecuveyvu4npa Mexihco 0 33027 502290 499726 2022-08-04T23:59:09Z Koatochij 19758 /* No xiquitta */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN2_NCI1_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}} {{Tecpantlahtolli}} '''Mexihco''' (huehcauh ''Mexico'') ce tlacatian ipan Cemanahuac. ==Tlaltocaitl== In tocaitl ''Mexihco'' ipan in huehcauh meexihcah intecuacan, In iuhqui [[Bernardino de Sahagún]] tlein mochihua ic ''Metztli'', ''xictli'' ihuan ''-co''<ref>ītechpa ''Metzxico'': ''metz(tli)'' (luna), ''xic(tli)'' īhuān ''-co'' (locativo). Sahagún, ''Historia general...''.</ref>. Tel ocatcah ehtoliztli ipampa in nahuatlahtolli iiuhcayo ahmo quimacahua in tocaitl ica in tlalilli tlahtolli<ref>Karttunen (1983) quihtoa tlein in Sahagún īpipīquiliztli neltzintiliztlahtōltica ahmo tlayōllohmaxiltia īpampa ahmo quinehnehuilia in hueyac /ī/ īpan ''xīc-'' 'xīctli', ahmo nō in ''saltillo'' achtopa, nō īhuān in quizaliztli quipiya cē ahmo nāhuatīlli iuhquiyōtl ''-tz-'' īpan ''mētz-''.</ref>. [[Clavijero]] oquihtoh tlein in tocaitl ocahtca ipal ''Mexihtli'' quihtoznequi [[Huitzilopochtli]]. In neneuqui amoxpan, Clavijero oquihcuiloh ce tlahtolcaquiliztiloni, yeh oneltocac in tlahtolli oquihtoznec in ''Metl iyollohco'', tel ipal in tlahtolmatiliztli oquiyecoh tlein in tocaitl itech in mexihcah imachcauhteotl. Clavijero oquihcuiloh: {{cita|Yo algún tiempo creí que el nombre verdadero era ''México'', que quiere decir en el centro del maguey o la pita, o el aloe mexicano; pero me desengañó el estudio de la historia, y ahora estoy seguro de que ''México'' es lo mismo que el lugar de ''Mexitli'' o ''Huitzilopochtli'', es decir, el Marte de los Mexicanos, á causa del santuario que en aquel sitio se le construyó.}}<ref>Clavijero, 1844: 74.</ref>. ===Occequintin ihcuiloqueh=== Quipia nahui caxtillantlahtolmachiyotl ipampa Mexihco; ic ce ''México'' ihuan ic ome ''Méjico''. * Alonso de Molina : [[Mexico]] * Francisco Xavier Clacijero : [[Mexico]] * Alexis Wimmer: '''Mēxihco''' ahnozo '''Mêxico''' ==Oc no xiquitta== * [[Tlacatian]] =={{Links}}== [[Neneuhcāyōtl:Mexihco]] 56dr2inwr6qbnx10jqqk9uv4z8uyxur Tlaxcallan ialtepecalpolhuan 0 34149 502147 495960 2022-08-04T14:08:07Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallan]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Ehecatl 0 34176 502288 493890 2022-08-04T23:52:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Ehcatl|NHN]]}} {{P2|[[ajakatl|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NCI]]}} {{Tlani}} {{Tecpantlahtolli}} [[Īxiptli:Santa Ana winds - satellite image.jpg|thumb|250px|Ehēcatl [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetilīlli Tlahtohcāyōpan]].]] '''Ehecatl''' ce tlamantli ahmo itta itech ilhuicatl ipan tlalticpac. {{wiktionary|ehecatl}} [[Neneuhcāyōtl:Tlalticpacmatiliztli]] 6ka1sqa7tb4z1x2p68bjmtox5pj0ele 502291 502288 2022-08-04T23:59:40Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Ehcatl|NHN]]}} {{P2|[[ajakatl|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NCI]]}} {{Tlani}} {{Tecpantlahtolli}} [[Īxiptli:Santa Ana winds - satellite image.jpg|thumb|250px|Ehēcatl [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetilīlli Tlahtohcāyōpan]].]] '''Ehecatl''' ce tlamantli ahmo itta itech ilhuicatl ipan tlalticpac. ==Oc no xiquitta== {{wiktionary|ehecatl}} [[Neneuhcāyōtl:Tlalticpacmatiliztli]] 06lspkgmiyw97udwosrfomq6b42ndeq Tijuana 0 34377 502203 501540 2022-08-04T17:42:55Z Koatochij 19758 /* Tequitiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tijuana | Chantocaitl = Tiguan | Tlaixcopinalli = Zona Rio Tijuana.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Tijuana altepetlahtohcan|Tijuana]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 1,922,523 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[11 metztli julio]], [[1889]] | Tlacatocaitl = Tijuanatecatl | Altepetequihuah = Montserrat Caballero Ramírez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = www.tijuana.gob.mx/ }} '''Tijuana''' (cumiaitlahtolcopa ''Tiguan''), ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]], inin itecuacan. Tijuana altepetl quipia 1,922,523 huan [[Altepenanyotl Tijuana]] quipia 5,268,642 chanehqueh xiuhpan 2020, inic yei hueyaltepenanyotl itechcopa [[Mexico]] tlalli. In cuaxochtic altepetl ocachi visitada ipan tlalticpac, cuaxochtia ica [[California]] ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, ce tenyoh altepetl ompa mochi Mexico mictlampa. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[inglatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli itech cumiaitlahtolli, quilihuatlahtolli huan cochimitlahtolli. Iteyacanaliz ce altepetl, Tijuana altepetl in icua altepetlahtohcan. Inin altepetl huelitic, quipiya cualli tepoztequitiyotl huan pochtecayotl mochi xihuitl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nehnemiliztli hueyic, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Tijuana, in altepetl quipiya hueyi cualcan ipamapa nenenqui huan tiyanquiztli. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Rancho de Tía Juana'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Tijuana» ompa icumiaitlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tijuana''. Huehuecauhtica ipan cumiaitlahtolli ''Tiguan'' nozo ''Tiwana'' quiza ipan: cumiaitlahtocopa [[ayotl]]. ===Occe tlahtolli=== * [[Cumiaitlahtolli]]: ''Tiguan'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Ysidro]] ompa [[California]] tlahtohcayotl, ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca America]], in huitztlampa ica [[Rosarito]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra Juárez]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. In Tijuana atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== [[File:Cerro Colorado nevado.jpg|derecha|miniaturadeimagen|Cerro Colorado cepayauhtic.]] {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Interjet Airbus A320 AADPR.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Adolfo López Mateos|Hueyi Tepoztototlatiloyan Tijuana]].]] Tijuana altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Adolfo López Mateos]], ipan Otay in ompa [[Tijuana altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Tequitiliztli == [[File:Playas de Tijuana (25904035161).jpg|thumb|left|[[Playas de Tijuana]].]] Tijuana altepetl, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan Mexico tlalli. Tijuana ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan huan pochtecayotl. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Pacífico ailhuicatl, Playas de Tijuana ce cualcan ipampa tlamaneloliztli. In [[Zona Río]] hueyic ''centro financiero'' ipampa pochtecah. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Tijuana altepeticpac, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Tijuana]], Av. Revolución, Centro Cultural Tijuana, Lomas Taurinas, Playas de Tijuana, Casa de Cultura, Club Aguacaliente, occequin.<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''Visit Mexico'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Chanehmatiliztli == Tijuana quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UABC-CC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Baja California.]] Tijuana altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Campus Tijuana'', ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Tijuana'', ''Universidad Tecnológica de Tijuana'' huan ''Universidad Iberoamericana Tijuana'', ''Centro de Enseñanza Técnica y Superior'', ce pani tlamachtiloyan itech Tijuana altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 96,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Centro Culturale di Tijuana.jpg|thumbnail|250px|right|Centro Cultural Tijuana.]] Altepetl Tijuana ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Baja California tlahtohcayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Tijuana ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Tijuana altepetlahtohcan noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Estadio Caliente 2020.jpg|miniaturadeimagen|250x|''Estadio Caliente'' cualcan ipan Club Tijuana.]] In momotlaiztli ipan Tijuana cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Club Tijuana]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Caliente]] |- | [[Club Zonkeys]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Toros de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Toritos de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Diego, California|San Diego]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Słubice]] |[[Voivodato de Lubusz|Lubusz]] |{{POL/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |[[Baja California Sur]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] gtd58815l7wmt4sgn13un9l5mhcr385 502204 502203 2022-08-04T17:45:59Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tijuana | Chantocaitl = Tiguan | Tlaixcopinalli = Zona Rio Tijuana.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Tijuana altepetlahtohcan|Tijuana]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 1,922,523 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[11 metztli julio]], [[1889]] | Tlacatocaitl = Tijuanatecatl | Altepetequihuah = Montserrat Caballero Ramírez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = www.tijuana.gob.mx/ }} '''Tijuana''' (cumiaitlahtolcopa ''Tiguan''), ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]], inin itecuacan. Tijuana altepetl quipia 1,922,523 huan [[Altepenanyotl Tijuana]] quipia 5,268,642 chanehqueh xiuhpan 2020, inic yei hueyaltepenanyotl itechcopa [[Mexico]] tlalli. In cuaxochtic altepetl ocachi visitada ipan tlalticpac, cuaxochtia ica [[California]] ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, ce tenyoh altepetl ompa mochi Mexico mictlampa. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[inglatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli itech cumiaitlahtolli, quilihuatlahtolli huan cochimitlahtolli. Iteyacanaliz ce altepetl, Tijuana altepetl in icua altepetlahtohcan. Inin altepetl huelitic, quipiya cualli tepoztequitiyotl huan pochtecayotl mochi xihuitl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nehnemiliztli hueyic, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Tijuana, in altepetl quipiya hueyi cualcan ipamapa nenenqui huan tiyanquiztli. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Rancho de Tía Juana'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Tijuana» ompa icumiaitlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tijuana''. Huehuecauhtica ipan cumiaitlahtolli ''Tiguan'' nozo ''Tiwana'' quiza ipan: cumiaitlahtocopa [[ayotl]]. ===Occe tlahtolli=== * [[Cumiaitlahtolli]]: ''Tiguan'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Ysidro]] ompa [[California]] tlahtohcayotl, ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca America]], in huitztlampa ica [[Rosarito]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra Juárez]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. In Tijuana atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== [[File:Cerro Colorado nevado.jpg|derecha|miniaturadeimagen|Cerro Colorado cepayauhtic.]] {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Tijuana 2.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Tijuana]].]] Tijuana altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez]], ipan Otay in ompa [[Tijuana altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Tequitiliztli == [[File:Playas de Tijuana (25904035161).jpg|thumb|left|[[Playas de Tijuana]].]] Tijuana altepetl, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan Mexico tlalli. Tijuana ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan huan pochtecayotl. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Pacífico ailhuicatl, Playas de Tijuana ce cualcan ipampa tlamaneloliztli. In [[Zona Río]] hueyic ''centro financiero'' ipampa pochtecah. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Tijuana altepeticpac, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Tijuana]], Av. Revolución, Centro Cultural Tijuana, Lomas Taurinas, Playas de Tijuana, Casa de Cultura, Club Aguacaliente, occequin.<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''Visit Mexico'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Chanehmatiliztli == Tijuana quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UABC-CC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Baja California.]] Tijuana altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Campus Tijuana'', ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Tijuana'', ''Universidad Tecnológica de Tijuana'' huan ''Universidad Iberoamericana Tijuana'', ''Centro de Enseñanza Técnica y Superior'', ce pani tlamachtiloyan itech Tijuana altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 96,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Centro Culturale di Tijuana.jpg|thumbnail|250px|right|Centro Cultural Tijuana.]] Altepetl Tijuana ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Baja California tlahtohcayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Tijuana ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Tijuana altepetlahtohcan noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Estadio Caliente 2020.jpg|miniaturadeimagen|250x|''Estadio Caliente'' cualcan ipan Club Tijuana.]] In momotlaiztli ipan Tijuana cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Club Tijuana]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Caliente]] |- | [[Club Zonkeys]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Toros de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Toritos de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Diego, California|San Diego]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Słubice]] |[[Voivodato de Lubusz|Lubusz]] |{{POL/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |[[Baja California Sur]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] r6ff15bhb1xgnyvnacn9mgw0qgh7mhp 502205 502204 2022-08-04T17:46:14Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tijuana | Chantocaitl = Tiguan | Tlaixcopinalli = Zona Rio Tijuana.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Tijuana altepetlahtohcan|Tijuana]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 1,922,523 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[11 metztli julio]], [[1889]] | Tlacatocaitl = Tijuanatecatl | Altepetequihuah = Montserrat Caballero Ramírez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = www.tijuana.gob.mx/ }} '''Tijuana''' (cumiaitlahtolcopa ''Tiguan''), ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]], inin itecuacan. Tijuana altepetl quipia 1,922,523 huan [[Altepenanyotl Tijuana]] quipia 5,268,642 chanehqueh xiuhpan 2020, inic yei hueyaltepenanyotl itechcopa [[Mexico]] tlalli. In cuaxochtic altepetl ocachi visitada ipan tlalticpac, cuaxochtia ica [[California]] ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, ce tenyoh altepetl ompa mochi Mexico mictlampa. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[inglatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli itech cumiaitlahtolli, quilihuatlahtolli huan cochimitlahtolli. Iteyacanaliz ce altepetl, Tijuana altepetl in icua altepetlahtohcan. Inin altepetl huelitic, quipiya cualli tepoztequitiyotl huan pochtecayotl mochi xihuitl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nehnemiliztli hueyic, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Tijuana, in altepetl quipiya hueyi cualcan ipamapa nenenqui huan tiyanquiztli. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Rancho de Tía Juana'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Tijuana» ompa icumiaitlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tijuana''. Huehuecauhtica ipan cumiaitlahtolli ''Tiguan'' nozo ''Tiwana'' quiza ipan: cumiaitlahtocopa [[ayotl]]. ===Occe tlahtolli=== * [[Cumiaitlahtolli]]: ''Tiguan'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Ysidro]] ompa [[California]] tlahtohcayotl, ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca America]], in huitztlampa ica [[Rosarito]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra Juárez]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. In Tijuana atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== [[File:Cerro Colorado nevado.jpg|derecha|miniaturadeimagen|Cerro Colorado cepayauhtic.]] {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Tijuana 2.jpg|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Tijuana]].]] Tijuana altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez]], ipan Otay in ompa [[Tijuana altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Tequitiliztli == [[File:Playas de Tijuana (25904035161).jpg|thumb|left|[[Playas de Tijuana]].]] Tijuana altepetl, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan Mexico tlalli. Tijuana ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan huan pochtecayotl. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Pacífico ailhuicatl, Playas de Tijuana ce cualcan ipampa tlamaneloliztli. In [[Zona Río]] hueyic ''centro financiero'' ipampa pochtecah. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Tijuana altepeticpac, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Tijuana]], Av. Revolución, Centro Cultural Tijuana, Lomas Taurinas, Playas de Tijuana, Casa de Cultura, Club Aguacaliente, occequin.<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''Visit Mexico'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Chanehmatiliztli == Tijuana quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UABC-CC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Baja California.]] Tijuana altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Campus Tijuana'', ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Tijuana'', ''Universidad Tecnológica de Tijuana'' huan ''Universidad Iberoamericana Tijuana'', ''Centro de Enseñanza Técnica y Superior'', ce pani tlamachtiloyan itech Tijuana altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 96,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Centro Culturale di Tijuana.jpg|thumbnail|250px|right|Centro Cultural Tijuana.]] Altepetl Tijuana ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Baja California tlahtohcayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Tijuana ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Tijuana altepetlahtohcan noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Estadio Caliente 2020.jpg|miniaturadeimagen|250x|''Estadio Caliente'' cualcan ipan Club Tijuana.]] In momotlaiztli ipan Tijuana cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Club Tijuana]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Caliente]] |- | [[Club Zonkeys]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Toros de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Toritos de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Diego, California|San Diego]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Słubice]] |[[Voivodato de Lubusz|Lubusz]] |{{POL/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |[[Baja California Sur]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] 1zheceycpstz1mzfojnf3uoftis8f7c 502206 502205 2022-08-04T17:46:37Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tijuana | Chantocaitl = Tiguan | Tlaixcopinalli = Zona Rio Tijuana.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Tijuana altepetlahtohcan|Tijuana]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 1,922,523 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[11 metztli julio]], [[1889]] | Tlacatocaitl = Tijuanatecatl | Altepetequihuah = Montserrat Caballero Ramírez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = www.tijuana.gob.mx/ }} '''Tijuana''' (cumiaitlahtolcopa ''Tiguan''), ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]], inin itecuacan. Tijuana altepetl quipia 1,922,523 huan [[Altepenanyotl Tijuana]] quipia 5,268,642 chanehqueh xiuhpan 2020, inic yei hueyaltepenanyotl itechcopa [[Mexico]] tlalli. In cuaxochtic altepetl ocachi visitada ipan tlalticpac, cuaxochtia ica [[California]] ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, ce tenyoh altepetl ompa mochi Mexico mictlampa. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[inglatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli itech cumiaitlahtolli, quilihuatlahtolli huan cochimitlahtolli. Iteyacanaliz ce altepetl, Tijuana altepetl in icua altepetlahtohcan. Inin altepetl huelitic, quipiya cualli tepoztequitiyotl huan pochtecayotl mochi xihuitl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nehnemiliztli hueyic, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Tijuana, in altepetl quipiya hueyi cualcan ipamapa nenenqui huan tiyanquiztli. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Rancho de Tía Juana'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Tijuana» ompa icumiaitlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tijuana''. Huehuecauhtica ipan cumiaitlahtolli ''Tiguan'' nozo ''Tiwana'' quiza ipan: cumiaitlahtocopa [[ayotl]]. ===Occe tlahtolli=== * [[Cumiaitlahtolli]]: ''Tiguan'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Ysidro]] ompa [[California]] tlahtohcayotl, ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca America]], in huitztlampa ica [[Rosarito]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra Juárez]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. In Tijuana atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== [[File:Cerro Colorado nevado.jpg|derecha|miniaturadeimagen|Cerro Colorado cepayauhtic.]] {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Tijuana 2.jpg|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Tijuana]].]] Tijuana altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez]], ipan Otay in ompa [[Tijuana altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Tequitiliztli == [[File:Playas de Tijuana (25904035161).jpg|thumb|left|[[Playas de Tijuana]].]] Tijuana altepetl, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan Mexico tlalli. Tijuana ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan huan pochtecayotl. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Pacífico ailhuicatl, Playas de Tijuana ce cualcan ipampa tlamaneloliztli. In [[Zona Río]] hueyic ''centro financiero'' ipampa pochtecah. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Tijuana altepeticpac, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Tijuana]], Av. Revolución, Centro Cultural Tijuana, Lomas Taurinas, Playas de Tijuana, Casa de Cultura, Club Aguacaliente, occequin.<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''Visit Mexico'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Chanehmatiliztli == Tijuana quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UABC-CC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Baja California.]] Tijuana altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Campus Tijuana'', ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Tijuana'', ''Universidad Tecnológica de Tijuana'' huan ''Universidad Iberoamericana Tijuana'', ''Centro de Enseñanza Técnica y Superior'', ce pani tlamachtiloyan itech Tijuana altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 96,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Centro Culturale di Tijuana.jpg|thumbnail|250px|right|Centro Cultural Tijuana.]] Altepetl Tijuana ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Baja California tlahtohcayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Tijuana ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Tijuana altepetlahtohcan noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Estadio Caliente 2020.jpg|miniaturadeimagen|250x|''Estadio Caliente'' cualcan ipan Club Tijuana.]] In momotlaiztli ipan Tijuana cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Club Tijuana]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Caliente]] |- | [[Club Zonkeys]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Toros de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Toritos de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Diego, California|San Diego]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Słubice]] |[[Voivodato de Lubusz|Lubusz]] |{{POL/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |[[Baja California Sur]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] 58nxe7bnovfata8bw439xsa27l52uxv 502207 502206 2022-08-04T17:47:02Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tijuana | Chantocaitl = Tiguan | Tlaixcopinalli = Zona Rio Tijuana.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Tijuana altepetlahtohcan|Tijuana]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 1,922,523 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[11 metztli julio]], [[1889]] | Tlacatocaitl = Tijuanatecatl | Altepetequihuah = Montserrat Caballero Ramírez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = www.tijuana.gob.mx/ }} '''Tijuana''' (cumiaitlahtolcopa ''Tiguan''), ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]], inin itecuacan. Tijuana altepetl quipia 1,922,523 huan [[Altepenanyotl Tijuana]] quipia 5,268,642 chanehqueh xiuhpan 2020, inic yei hueyaltepenanyotl itechcopa [[Mexico]] tlalli. In cuaxochtic altepetl ocachi visitada ipan tlalticpac, cuaxochtia ica [[California]] ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, ce tenyoh altepetl ompa mochi Mexico mictlampa. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[inglatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli itech cumiaitlahtolli, quilihuatlahtolli huan cochimitlahtolli. Iteyacanaliz ce altepetl, Tijuana altepetl in icua altepetlahtohcan. Inin altepetl huelitic, quipiya cualli tepoztequitiyotl huan pochtecayotl mochi xihuitl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nehnemiliztli hueyic, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Tijuana, in altepetl quipiya hueyi cualcan ipamapa nenenqui huan tiyanquiztli. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Rancho de Tía Juana'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Tijuana» ompa icumiaitlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tijuana''. Huehuecauhtica ipan cumiaitlahtolli ''Tiguan'' nozo ''Tiwana'' quiza ipan: cumiaitlahtocopa [[ayotl]]. ===Occe tlahtolli=== * [[Cumiaitlahtolli]]: ''Tiguan'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Ysidro]] ompa [[California]] tlahtohcayotl, ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca America]], in huitztlampa ica [[Rosarito]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra Juárez]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. In Tijuana atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== [[File:Cerro Colorado nevado.jpg|derecha|miniaturadeimagen|Cerro Colorado cepayauhtic.]] {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Tijuana 2.jpg|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Tijuana]].]] Tijuana altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez]], ipan Otay in ompa [[Tijuana altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Tequitiliztli == [[File:Playas de Tijuana (25904035161).jpg|thumb|left|[[Playas de Tijuana]].]] Tijuana altepetl, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan Mexico tlalli. Tijuana ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan huan pochtecayotl. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Pacífico ailhuicatl, Playas de Tijuana ce cualcan ipampa tlamaneloliztli. In [[Zona Río]] hueyic ''centro financiero'' ipampa pochtecah. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Tijuana altepeticpac, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Tijuana]], Av. Revolución, Centro Cultural Tijuana, Lomas Taurinas, Playas de Tijuana, Casa de Cultura, Club Aguacaliente, occequin.<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''Visit Mexico'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Chanehmatiliztli == Tijuana quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UABC-CC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Baja California.]] Tijuana altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Campus Tijuana'', ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Tijuana'', ''Universidad Tecnológica de Tijuana'' huan ''Universidad Iberoamericana Tijuana'', ''Centro de Enseñanza Técnica y Superior'', ce pani tlamachtiloyan itech Tijuana altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 96,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Centro Culturale di Tijuana.jpg|thumbnail|250px|right|Centro Cultural Tijuana.]] Altepetl Tijuana ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Baja California tlahtohcayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Tijuana ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Tijuana altepetlahtohcan noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Estadio Caliente 2020.jpg|miniaturadeimagen|220x|''Estadio Caliente'' cualcan ipan Club Tijuana.]] In momotlaiztli ipan Tijuana cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Club Tijuana]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Caliente]] |- | [[Club Zonkeys]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Toros de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Toritos de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Diego, California|San Diego]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Słubice]] |[[Voivodato de Lubusz|Lubusz]] |{{POL/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |[[Baja California Sur]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] 50e60f4q88z6tt1g1u2hc2ovzr24h7s 502208 502207 2022-08-04T17:47:17Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tijuana | Chantocaitl = Tiguan | Tlaixcopinalli = Zona Rio Tijuana.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Tijuana, Baja California.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Tijuana altepetlahtohcan|Tijuana]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = [[Cerro Colorado]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 1,922,523 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[11 metztli julio]], [[1889]] | Tlacatocaitl = Tijuanatecatl | Altepetequihuah = Montserrat Caballero Ramírez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = www.tijuana.gob.mx/ }} '''Tijuana''' (cumiaitlahtolcopa ''Tiguan''), ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]], inin itecuacan. Tijuana altepetl quipia 1,922,523 huan [[Altepenanyotl Tijuana]] quipia 5,268,642 chanehqueh xiuhpan 2020, inic yei hueyaltepenanyotl itechcopa [[Mexico]] tlalli. In cuaxochtic altepetl ocachi visitada ipan tlalticpac, cuaxochtia ica [[California]] ompa Tlahtohcayotl in Cepanca, ce tenyoh altepetl ompa mochi Mexico mictlampa. Nican in chanehqueh tlahtoah caxtillantlahtolli huan [[inglatlahtolli]], ce macehualcamanaliztli itech cumiaitlahtolli, quilihuatlahtolli huan cochimitlahtolli. Iteyacanaliz ce altepetl, Tijuana altepetl in icua altepetlahtohcan. Inin altepetl huelitic, quipiya cualli tepoztequitiyotl huan pochtecayotl mochi xihuitl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Nehnemiliztli hueyic, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Tijuana, in altepetl quipiya hueyi cualcan ipamapa nenenqui huan tiyanquiztli. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Rancho de Tía Juana'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Tijuana» ompa icumiaitlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tijuana''. Huehuecauhtica ipan cumiaitlahtolli ''Tiguan'' nozo ''Tiwana'' quiza ipan: cumiaitlahtocopa [[ayotl]]. ===Occe tlahtolli=== * [[Cumiaitlahtolli]]: ''Tiguan'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Ysidro]] ompa [[California]] tlahtohcayotl, ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca America]], in huitztlampa ica [[Rosarito]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra Juárez]] huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]]. In Tijuana atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== [[File:Cerro Colorado nevado.jpg|derecha|miniaturadeimagen|Cerro Colorado cepayauhtic.]] {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Tijuana 2.jpg|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Tijuana]].]] Tijuana altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez]], ipan Otay in ompa [[Tijuana altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Tequitiliztli == [[File:Playas de Tijuana (25904035161).jpg|thumb|left|[[Playas de Tijuana]].]] Tijuana altepetl, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan Mexico tlalli. Tijuana ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan huan pochtecayotl. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Pacífico ailhuicatl, Playas de Tijuana ce cualcan ipampa tlamaneloliztli. In [[Zona Río]] hueyic ''centro financiero'' ipampa pochtecah. ===Nehnemiliztli=== Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Tijuana altepeticpac, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Tijuana]], Av. Revolución, Centro Cultural Tijuana, Lomas Taurinas, Playas de Tijuana, Casa de Cultura, Club Aguacaliente, occequin.<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''Visit Mexico'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> == Chanehmatiliztli == Tijuana quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UABC-CC.jpg|thumb|220px|izquierda|Universidad Autónoma de Baja California.]] Tijuana altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Campus Tijuana'', ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Tijuana'', ''Universidad Tecnológica de Tijuana'' huan ''Universidad Iberoamericana Tijuana'', ''Centro de Enseñanza Técnica y Superior'', ce pani tlamachtiloyan itech Tijuana altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 96,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Centro Culturale di Tijuana.jpg|thumbnail|250px|right|Centro Cultural Tijuana.]] Altepetl Tijuana ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Baja California tlahtohcayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Tijuana ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Tijuana altepetlahtohcan noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Estadio Caliente 2020.jpg|miniaturadeimagen|220x|''Estadio Caliente'' cualcan ipan Club Tijuana.]] In momotlaiztli ipan Tijuana cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Club Tijuana]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Caliente]] |- | [[Club Zonkeys]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Toros de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Toritos de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Tijuana altepetl quipiya 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CHNf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[China]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] * {{GTMf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuauhtemallan]] * {{HNDf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Honduras]] * {{SLVf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cozcatlan]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Diego, California|San Diego]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Słubice]] |[[Voivodato de Lubusz|Lubusz]] |{{POL/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] |[[Baja California Sur]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Baja California}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] 3am7vjjxkrl4ab8xcskh2ru8n0c0svd Colhuahcan, Sinaloa 0 34397 502191 499590 2022-08-04T17:15:23Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Colhuahcan | Chantocaitl = Culiacán | Tlaixcopinalli = Culiacan1.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de Culiacán, Sinaloa.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SIN}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Colhuahcan altepetlahtohcan|Colhuahcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 24 | Chanehqueh = 925,762 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Colhuahcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Colhuahcan''', caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''; ce altepetl ompa [[Sinaloa]]. Quipia 925 762 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Sinaloa tlahtocayotl, motoca «Colhuahcan» ompa inauatlahtol tocayotl, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Colhuahcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ahcolli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica col- huan in tlahtolli ''huahcan'' tlen ipehualiz -huahcan huala itechpahuic cualcan ica ocachi ahcolatoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Culiacan river.jpg|300px|thumb|left|Colhuahcan atoyatl]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Agua Caliente]], no huitztlampa ica [[Costa Rica, Sinaloa|Costa Rica]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Carrizalejo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Aguaruto]] huan [[Altata]]. Cuaxochtia huietztlampa in La Escondida atlauhtli, miacquin teotlalli ica Colhuahcan atoyatl huan Tamazollan atoyac otemoqueh itech Sierre Madre Occidental motenehua La Sierra ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico; in atl pano ipan Omayan atoyatl huan Sanalona atoyatl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Los campos de la comunidad..jpg|thumbnail|200px|right|Cinpixcayotl ipan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Occequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[ohuatl]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Bachihualato, Agua Caliente huan Costa Rica; inompan [[coyonimatiliztli]]. Colhuahcan ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Culiacan atoyatl. In xolalpan Colhuahcan hueyic ''barrio central''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Culiacán (31).jpg|thumbnail|200px|left|Jardín Botánico.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Colhuahcan, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Colhuahcan]], Paseo de Humaya, Plaza central, Zoológico, Jardín Botánico huan FORUM plaza. In miccatlalli ocachi tenyoh; ''Jardínes del Humaya'', axcan ce cualcan inehnemiliz ipan Colhuahcan altepetl. Nican miccatlalli ca tenyohtica chanehqueh. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Culiacán (1).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]].]] Colhuahcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]], ipan Bachihualato in ompa [[Colhuahcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. In [[Calmimilolohtli Cohuahcan]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metrobús'' ce calmimilolli motequitiltia ipan inin altepetl. [[File:Sectors of Culiacan.png|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech hueyic ohtli ipan Altepetl Colhuahcan]] ==Chanehmatiliztli== Colhuahcan quipia 808,416 chanehqueh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/culiacan-rosales/ ''Pueblos de América'', Sinaloa tlahtohcayotl, Colhuahcan altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- | [[1990]] | 415 046 |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 675 773 |- | [[2020]] | 808 416 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.]] Colhuahcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Sinaloa'', ''Escuela Libre de Derecho de Sinaloa''. ''Universidad Libre'', ''Instituto Tecnológico de Culiacán'', ''Universidad Tecnológica de Culiacán'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Culiacán'', ce pani tlamachtiloyan itech Colhuahcan altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Catedral de Culiacán.jpg|thumb|right|200px|Xolalpan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] ca inin Guadalajara altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Ignauración 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Momotlalizpzcayotl Tomateros.]] In momotlalcayotl ipan Colhuahcan altepetl cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Colhuahcan altepetl oquipia cemanahuac béisbol ipan momotlalcayotl quemeh ''Tomateros de Culiacán'': xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Formula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli ipampa ''Dorados de Culiacán''. == Neteicniuhtiliztli == Colhuahcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Saint Paul, Minesota|Saint Paul]] |[[Minesota]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mazatlan, Sinaloa|Mazatlan]] |[[Sinaloa]] |{{MEX}} |2006 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Atemaxac]] |[[Xalixco]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Sinaloa]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Colhuahcan}} {{Commons|Category:Culiacán Rosales}} {{Mexico}} {{Colhuahcan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sinaloa]] 1rarhogydzyumf3x2mc2c9ocosqpqru 502192 502191 2022-08-04T17:16:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Colhuahcan | Chantocaitl = Culiacán | Tlaixcopinalli = Culiacan1.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de Culiacán, Sinaloa.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SIN}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Colhuahcan altepetlahtohcan|Colhuahcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 24 | Chanehqueh = 808,416 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Colhuahcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Colhuahcan''', caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''; ce altepetl ompa [[Sinaloa]]. Quipia 808 416 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Sinaloa tlahtocayotl, motoca «Colhuahcan» ompa inauatlahtol tocayotl, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Colhuahcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ahcolli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica col- huan in tlahtolli ''huahcan'' tlen ipehualiz -huahcan huala itechpahuic cualcan ica ocachi ahcolatoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Culiacan river.jpg|300px|thumb|left|Colhuahcan atoyatl]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Agua Caliente]], no huitztlampa ica [[Costa Rica, Sinaloa|Costa Rica]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Carrizalejo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Aguaruto]] huan [[Altata]]. Cuaxochtia huietztlampa in La Escondida atlauhtli, miacquin teotlalli ica Colhuahcan atoyatl huan Tamazollan atoyac otemoqueh itech Sierre Madre Occidental motenehua La Sierra ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico; in atl pano ipan Omayan atoyatl huan Sanalona atoyatl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Los campos de la comunidad..jpg|thumbnail|200px|right|Cinpixcayotl ipan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Occequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[ohuatl]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Bachihualato, Agua Caliente huan Costa Rica; inompan [[coyonimatiliztli]]. Colhuahcan ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Culiacan atoyatl. In xolalpan Colhuahcan hueyic ''barrio central''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Culiacán (31).jpg|thumbnail|200px|left|Jardín Botánico.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Colhuahcan, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Colhuahcan]], Paseo de Humaya, Plaza central, Zoológico, Jardín Botánico huan FORUM plaza. In miccatlalli ocachi tenyoh; ''Jardínes del Humaya'', axcan ce cualcan inehnemiliz ipan Colhuahcan altepetl. Nican miccatlalli ca tenyohtica chanehqueh. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Culiacán (1).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]].]] Colhuahcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]], ipan Bachihualato in ompa [[Colhuahcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. In [[Calmimilolohtli Cohuahcan]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metrobús'' ce calmimilolli motequitiltia ipan inin altepetl. [[File:Sectors of Culiacan.png|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech hueyic ohtli ipan Altepetl Colhuahcan]] ==Chanehmatiliztli== Colhuahcan quipia 808,416 chanehqueh.<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/culiacan-rosales/ ''Pueblos de América'', Sinaloa tlahtohcayotl, Colhuahcan altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- | [[1990]] | 415 046 |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 675 773 |- | [[2020]] | 808 416 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.]] Colhuahcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Sinaloa'', ''Escuela Libre de Derecho de Sinaloa''. ''Universidad Libre'', ''Instituto Tecnológico de Culiacán'', ''Universidad Tecnológica de Culiacán'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Culiacán'', ce pani tlamachtiloyan itech Colhuahcan altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Catedral de Culiacán.jpg|thumb|right|200px|Xolalpan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] ca inin Guadalajara altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Ignauración 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Momotlalizpzcayotl Tomateros.]] In momotlalcayotl ipan Colhuahcan altepetl cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Colhuahcan altepetl oquipia cemanahuac béisbol ipan momotlalcayotl quemeh ''Tomateros de Culiacán'': xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Formula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli ipampa ''Dorados de Culiacán''. == Neteicniuhtiliztli == Colhuahcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Saint Paul, Minesota|Saint Paul]] |[[Minesota]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mazatlan, Sinaloa|Mazatlan]] |[[Sinaloa]] |{{MEX}} |2006 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Atemaxac]] |[[Xalixco]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Sinaloa]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Colhuahcan}} {{Commons|Category:Culiacán Rosales}} {{Mexico}} {{Colhuahcan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sinaloa]] bnyqf96kaggpnt8a4k8gk3bf94l4354 502193 502192 2022-08-04T17:19:14Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Colhuahcan | Chantocaitl = Culiacán | Tlaixcopinalli = Culiacan1.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de Culiacán, Sinaloa.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SIN}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Colhuahcan altepetlahtohcan|Colhuahcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 24 | Chanehqueh = 808,416 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Colhuahcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Colhuahcan''', caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''; ce altepetl ompa [[Sinaloa]]. Quipia 808 416 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Sinaloa tlahtocayotl, motoca «Colhuahcan» ompa inauatlahtol tocayotl, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Colhuahcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ahcolli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica col- huan in tlahtolli ''huahcan'' tlen ipehualiz -huahcan huala itechpahuic cualcan ica ocachi ahcolatoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Culiacan river.jpg|300px|thumb|left|Colhuahcan atoyatl]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Agua Caliente]], no huitztlampa ica [[Costa Rica, Sinaloa|Costa Rica]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Carrizalejo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Aguaruto]] huan [[Altata]]. Cuaxochtia huietztlampa in La Escondida atlauhtli, miacquin teotlalli ica Colhuahcan atoyatl huan Tamazollan atoyac otemoqueh itech Sierre Madre Occidental motenehua La Sierra ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico; in atl pano ipan Omayan atoyatl huan Sanalona atoyatl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |}<ref>[https://web.archive.org/web/20111125041102/http://www.cm.colpos.mx/meteoro/progde/norm/nuevoleg.htm COLPOS], Yeyantli Monterrey. 5 metztli junio 2022.</ref> == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Los campos de la comunidad..jpg|thumbnail|200px|right|Cinpixcayotl ipan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Occequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[ohuatl]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Bachihualato, Agua Caliente huan Costa Rica; inompan [[coyonimatiliztli]]. Colhuahcan ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Culiacan atoyatl. In xolalpan Colhuahcan hueyic ''barrio central''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Culiacán (31).jpg|thumbnail|200px|left|Jardín Botánico.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Colhuahcan, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Colhuahcan]], Paseo de Humaya, Plaza central, Zoológico, Jardín Botánico huan FORUM plaza. In miccatlalli ocachi tenyoh; ''Jardínes del Humaya'', axcan ce cualcan inehnemiliz ipan Colhuahcan altepetl. Nican miccatlalli ca tenyohtica chanehqueh. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Culiacán (1).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]].]] Colhuahcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]], ipan Bachihualato in ompa [[Colhuahcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. In [[Calmimilolohtli Cohuahcan]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metrobús'' ce calmimilolli motequitiltia ipan inin altepetl. [[File:Sectors of Culiacan.png|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech hueyic ohtli ipan Altepetl Colhuahcan]] ==Chanehmatiliztli== Colhuahcan quipia 808,416 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/culiacan-rosales/ ''Pueblos de América'', Sinaloa tlahtohcayotl, Colhuahcan altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- | [[1990]] | 415 046 |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 675 773 |- | [[2020]] | 808 416 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.]] Colhuahcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Sinaloa'', ''Escuela Libre de Derecho de Sinaloa''. ''Universidad Libre'', ''Instituto Tecnológico de Culiacán'', ''Universidad Tecnológica de Culiacán'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Culiacán'', ce pani tlamachtiloyan itech Colhuahcan altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Catedral de Culiacán.jpg|thumb|right|200px|Xolalpan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] ca inin Guadalajara altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Ignauración 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Momotlalizpzcayotl Tomateros.]] In momotlalcayotl ipan Colhuahcan altepetl cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Colhuahcan altepetl oquipia cemanahuac béisbol ipan momotlalcayotl quemeh ''Tomateros de Culiacán'': xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Formula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli ipampa ''Dorados de Culiacán''. == Neteicniuhtiliztli == Colhuahcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Saint Paul, Minesota|Saint Paul]] |[[Minesota]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mazatlan, Sinaloa|Mazatlan]] |[[Sinaloa]] |{{MEX}} |2006 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Atemaxac]] |[[Xalixco]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Sinaloa]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Colhuahcan}} {{Commons|Category:Culiacán Rosales}} {{Mexico}} {{Colhuahcan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sinaloa]] nkpzdkxqw23okwktuu5i04nn45n7zb9 502194 502193 2022-08-04T17:20:37Z Koatochij 19758 /* Yeyantli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Colhuahcan | Chantocaitl = Culiacán | Tlaixcopinalli = Culiacan1.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de Culiacán, Sinaloa.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SIN}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Colhuahcan altepetlahtohcan|Colhuahcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 24 | Chanehqueh = 808,416 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Colhuahcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Colhuahcan''', caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''; ce altepetl ompa [[Sinaloa]]. Quipia 808 416 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Sinaloa tlahtocayotl, motoca «Colhuahcan» ompa inauatlahtol tocayotl, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Colhuahcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ahcolli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica col- huan in tlahtolli ''huahcan'' tlen ipehualiz -huahcan huala itechpahuic cualcan ica ocachi ahcolatoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Culiacan river.jpg|300px|thumb|left|Colhuahcan atoyatl]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Agua Caliente]], no huitztlampa ica [[Costa Rica, Sinaloa|Costa Rica]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Carrizalejo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Aguaruto]] huan [[Altata]]. Cuaxochtia huietztlampa in La Escondida atlauhtli, miacquin teotlalli ica Colhuahcan atoyatl huan Tamazollan atoyac otemoqueh itech Sierre Madre Occidental motenehua La Sierra ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico; in atl pano ipan Omayan atoyatl huan Sanalona atoyatl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Los campos de la comunidad..jpg|thumbnail|200px|right|Cinpixcayotl ipan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Occequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[ohuatl]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Bachihualato, Agua Caliente huan Costa Rica; inompan [[coyonimatiliztli]]. Colhuahcan ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Culiacan atoyatl. In xolalpan Colhuahcan hueyic ''barrio central''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Culiacán (31).jpg|thumbnail|200px|left|Jardín Botánico.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Colhuahcan, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Colhuahcan]], Paseo de Humaya, Plaza central, Zoológico, Jardín Botánico huan FORUM plaza. In miccatlalli ocachi tenyoh; ''Jardínes del Humaya'', axcan ce cualcan inehnemiliz ipan Colhuahcan altepetl. Nican miccatlalli ca tenyohtica chanehqueh. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Culiacán (1).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]].]] Colhuahcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]], ipan Bachihualato in ompa [[Colhuahcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. In [[Calmimilolohtli Cohuahcan]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metrobús'' ce calmimilolli motequitiltia ipan inin altepetl. [[File:Sectors of Culiacan.png|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech hueyic ohtli ipan Altepetl Colhuahcan]] ==Chanehmatiliztli== Colhuahcan quipia 808,416 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/culiacan-rosales/ ''Pueblos de América'', Sinaloa tlahtohcayotl, Colhuahcan altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- | [[1990]] | 415 046 |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 675 773 |- | [[2020]] | 808 416 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.]] Colhuahcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Sinaloa'', ''Escuela Libre de Derecho de Sinaloa''. ''Universidad Libre'', ''Instituto Tecnológico de Culiacán'', ''Universidad Tecnológica de Culiacán'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Culiacán'', ce pani tlamachtiloyan itech Colhuahcan altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Catedral de Culiacán.jpg|thumb|right|200px|Xolalpan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] ca inin Guadalajara altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Ignauración 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Momotlalizpzcayotl Tomateros.]] In momotlalcayotl ipan Colhuahcan altepetl cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Colhuahcan altepetl oquipia cemanahuac béisbol ipan momotlalcayotl quemeh ''Tomateros de Culiacán'': xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Formula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli ipampa ''Dorados de Culiacán''. == Neteicniuhtiliztli == Colhuahcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Saint Paul, Minesota|Saint Paul]] |[[Minesota]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mazatlan, Sinaloa|Mazatlan]] |[[Sinaloa]] |{{MEX}} |2006 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Atemaxac]] |[[Xalixco]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Sinaloa]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Colhuahcan}} {{Commons|Category:Culiacán Rosales}} {{Mexico}} {{Colhuahcan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sinaloa]] nmz1h0ipdgwnetn0dy8980zirchk19j 502195 502194 2022-08-04T17:22:47Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Colhuahcan | Chantocaitl = Culiacán | Tlaixcopinalli = Culiacan1.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de Culiacán, Sinaloa.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SIN}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Colhuahcan altepetlahtohcan|Colhuahcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 24 | Chanehqueh = 808,416 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Colhuahcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Colhuahcan''', caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''; ce altepetl ompa [[Sinaloa]]. Quipia 808 416 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Sinaloa tlahtocayotl, motoca «Colhuahcan» ompa inauatlahtol tocayotl, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Colhuahcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ahcolli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica col- huan in tlahtolli ''huahcan'' tlen ipehualiz -huahcan huala itechpahuic cualcan ica ocachi ahcolatoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Culiacan river.jpg|300px|thumb|left|Colhuahcan atoyatl]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Agua Caliente]], no huitztlampa ica [[Costa Rica, Sinaloa|Costa Rica]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Carrizalejo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Aguaruto]] huan [[Altata]]. Cuaxochtia huietztlampa in La Escondida atlauhtli, miacquin teotlalli ica Colhuahcan atoyatl huan Tamazollan atoyac otemoqueh itech Sierre Madre Occidental motenehua La Sierra ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico; in atl pano ipan Omayan atoyatl huan Sanalona atoyatl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Los campos de la comunidad..jpg|thumbnail|200px|right|Cinpixcayotl ipan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Occequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[ohuatl]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Bachihualato, Agua Caliente huan Costa Rica; inompan [[coyonimatiliztli]]. Colhuahcan ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Culiacan atoyatl. In xolalpan Colhuahcan hueyic ''barrio central''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Culiacán (31).jpg|thumbnail|200px|left|Jardín Botánico.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Colhuahcan, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Colhuahcan]], Paseo de Humaya, Plaza central, Zoológico, Jardín Botánico huan FORUM plaza. In miccatlalli ocachi tenyoh; ''Jardínes del Humaya'', axcan ce cualcan inehnemiliz ipan Colhuahcan altepetl. Nican miccatlalli ca tenyohtica chanehqueh. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Culiacán (1).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]].]] Colhuahcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]], ipan Bachihualato in ompa [[Colhuahcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. In [[Calmimilolohtli Cohuahcan]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metrobús'' ce calmimilolli motequitiltia ipan inin altepetl. [[File:Sectors of Culiacan.png|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech hueyic ohtli ipan Altepetl Colhuahcan]] ==Chanehmatiliztli== Colhuahcan quipia 808,416 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/culiacan-rosales/ ''Pueblos de América'', Sinaloa tlahtohcayotl, Colhuahcan altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1990]] | 415 046 |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 675 773 |- | [[2020]] | 808 416 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.]] Colhuahcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Sinaloa'', ''Escuela Libre de Derecho de Sinaloa''. ''Universidad Libre'', ''Instituto Tecnológico de Culiacán'', ''Universidad Tecnológica de Culiacán'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Culiacán'', ce pani tlamachtiloyan itech Colhuahcan altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Catedral de Culiacán.jpg|thumb|right|200px|Xolalpan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] ca inin Guadalajara altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Ignauración 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Momotlalizpzcayotl Tomateros.]] In momotlalcayotl ipan Colhuahcan altepetl cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Colhuahcan altepetl oquipia cemanahuac béisbol ipan momotlalcayotl quemeh ''Tomateros de Culiacán'': xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Formula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli ipampa ''Dorados de Culiacán''. == Neteicniuhtiliztli == Colhuahcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Saint Paul, Minesota|Saint Paul]] |[[Minesota]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mazatlan, Sinaloa|Mazatlan]] |[[Sinaloa]] |{{MEX}} |2006 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Atemaxac]] |[[Xalixco]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Sinaloa]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Colhuahcan}} {{Commons|Category:Culiacán Rosales}} {{Mexico}} {{Colhuahcan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sinaloa]] pgw79cdkt1xapfz3zf75aq0zjann1pa 502202 502195 2022-08-04T17:41:19Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Colhuahcan | Chantocaitl = Culiacán | Tlaixcopinalli = Culiacan1.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Armas de Culiacán, Sinaloa.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SIN}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Colhuahcan altepetlahtohcan|Colhuahcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 24 | Chanehqueh = 808,416 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Colhuahcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Colhuahcan''', caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''; ce altepetl ompa [[Sinaloa]]. Quipia 808 416 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Sinaloa tlahtocayotl, motoca «Colhuahcan» ompa inauatlahtol tocayotl, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Culiacán Rosales''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Colhuahcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ahcolli]], ce cuahuitl ahcopa ayotatlan, nican inelhuayo pehua ica col- huan in tlahtolli ''huahcan'' tlen ipehualiz -huahcan huala itechpahuic cualcan ica ocachi ahcolatoyatl. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Image:Culiacan river.jpg|300px|thumb|left|Colhuahcan atoyatl]]. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Agua Caliente]], no huitztlampa ica [[Costa Rica, Sinaloa|Costa Rica]] huan [[Santiago]], in tonatih iquizayampa ica [[Carrizalejo]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Aguaruto]] huan [[Altata]]. Cuaxochtia huietztlampa in La Escondida atlauhtli, miacquin teotlalli ica Colhuahcan atoyatl huan Tamazollan atoyac otemoqueh itech Sierre Madre Occidental motenehua La Sierra ompa Cerro de las Mitras huan cerro de Topochico; in atl pano ipan Omayan atoyatl huan Sanalona atoyatl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} == Tequitiliztli == [[Īxiptli:Los campos de la comunidad..jpg|thumbnail|200px|right|Cinpixcayotl ipan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan, ce altepeticpac ica hueyic tequiyotl ipan Mexico tlalli. Occequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[ohuatl]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Bachihualato, Agua Caliente huan Costa Rica; inompan [[coyonimatiliztli]]. Colhuahcan ce tequitiliztli ipan Mexico itech temocpan. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli huehuehcauh Culiacan atoyatl. In xolalpan Colhuahcan hueyic ''barrio central''. ===Nehnemiliztli=== [[Īxiptli:Culiacán (31).jpg|thumbnail|200px|left|Jardín Botánico.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Altepetl Colhuahcan, in altepetl quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Colhuahcan]], Paseo de Humaya, Plaza central, Zoológico, Jardín Botánico huan FORUM plaza. In miccatlalli ocachi tenyoh; ''Jardínes del Humaya'', axcan ce cualcan inehnemiliz ipan Colhuahcan altepetl. Nican miccatlalli ca tenyohtica chanehqueh. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Culiacán (1).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Colhuahcan]].]] Colhuahcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Colhuahcan]], ipan Bachihualato in ompa [[Colhuahcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. In [[Calmimilolohtli Cohuahcan]] ce hueznenqui cenca cualli ipan ohce altepeticpac. In ''metrobús'' ce calmimilolli motequitiltia ipan inin altepetl. [[File:Sectors of Culiacan.png|centro|miniaturadeimagen|600px|Tlalmachiyotl itech hueyic ohtli ipan Altepetl Colhuahcan]] ==Chanehmatiliztli== Colhuahcan quipia 808,416 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/culiacan-rosales/ ''Pueblos de América'', Sinaloa tlahtohcayotl, Colhuahcan altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[1990]] | 415 046 |- | [[2000]] | 422 198 |- | [[2010]] | 675 773 |- | [[2020]] | 808 416 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Libre de Derecho de Sinaloa.]] Colhuahcan altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Sinaloa'', ''Escuela Libre de Derecho de Sinaloa''. ''Universidad Libre'', ''Instituto Tecnológico de Culiacán'', ''Universidad Tecnológica de Culiacán'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Culiacán'', ce pani tlamachtiloyan itech Colhuahcan altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:Catedral de Culiacán.jpg|thumb|right|200px|Xolalpan Colhuahcan.]] Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Colhuahcan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] ca inin Guadalajara altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == [[File:Ignauración 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Momotlalizpzcayotl Tomateros.]] In momotlalcayotl ipan Colhuahcan altepetl cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Colhuahcan altepetl oquipia cemanahuac béisbol ipan momotlalcayotl quemeh ''Tomateros de Culiacán'': xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Formula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli ipampa ''Dorados de Culiacán''. == Neteicniuhtiliztli == Colhuahcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Saint Paul, Minesota|Saint Paul]] |[[Minesota]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mazatlan, Sinaloa|Mazatlan]] |[[Sinaloa]] |{{MEX}} |2006 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Atemaxac]] |[[Xalixco]] |{{MEX}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Sinaloa]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Colhuahcan}} {{Commons|Category:Culiacán Rosales}} {{Mexico}} {{Colhuahcan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sinaloa]] 0cpsxtbnv36xuokzjsjyh4055vpn4jx Aguascalientes, Aguascalientes 0 34705 502220 500595 2022-08-04T18:02:14Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aguascalientes | Chantocaitl = Ciudad de Aguascalientes | Tlaixcopinalli = AGUASCALIENTES CITY.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aguascalientes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-AGS/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Aguascalientes altepetlahtohcan|Aguascalientes]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 863,893 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Altepetequihuah = Leonardo Montáñez Castro | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Aguascalientes''' ce altepetl ompa [[Aguascalientes]]. Aguascalientes altepetl quipiya 863,893 chanehqueh. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce altepetl ipan tlahtocayotl Aguascalientes. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Jesús Gómez Portugal]], in huitztlampa ica [[San Gerardo]], in tonatiuh iquizayampa ica [[Norias del Paso Hondo]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[San Felipe]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Aguascalientes altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Aguascalientes altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Aguascalientes quipiya 863,893 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/aguascalientes/ ''Pueblos de América'', Aguascalientes tlahtohcayotl, Aguascalientes altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 594 092 |- | [[2010]] | 722 250 |- | [[2020]] | 863 893 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Aguascalientes.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Aguascalientes.]] Aguascalientes altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Aguascalientes'', ''Universidad Politénica de Aguascalientes'', ''Instituto Tecnológico de Aguascalientes'', ''Universidad Tecnológica de Aguascalientes'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Aguascalientes'', ce pani tlamachtiloyan itech Aguascalientes altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Aguascalientes altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pharr]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]] |[[Navarra]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |[[San Luis Potosí]] |{{USA/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Aguascalientes]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Aguascalientes]] 40njyj30six3rkdzk4v0k6ic633nkbq 502255 502220 2022-08-04T20:00:29Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Aguascalientes | Chantocaitl = Ciudad de Aguascalientes | Tlaixcopinalli = AGUASCALIENTES CITY.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Aguascalientes.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-AGS/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Aguascalientes altepetlahtohcan|Aguascalientes]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 863,893 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Aguascalientecatl | Altepetequihuah = Leonardo Montáñez Castro | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Aguascalientes''' ce altepetl ompa [[Aguascalientes]]. Aguascalientes altepetl quipiya 863,893 chanehqueh. == Tlaltocayotl == '''Aguascalientes''' ce altepetl ipan tlahtocayotl Aguascalientes. Hualauh caxtillahtolcopa itech ''Aguas'' huan ''Calientes'', ''atl'' huan ''totonilli'', quitoznehqui '''Atotonilli'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Jesús Gómez Portugal]], in huitztlampa ica [[San Gerardo]], in tonatiuh iquizayampa ica [[Norias del Paso Hondo]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[San Felipe]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:1 Aeropuerto de Aguascalientes.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan |Hueyi Tepoztototlatiloyan Aguascalientes]].]] Aguascalientes altepetl quipiya 867.5 ohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Aguascalientes]], in ompa [[Aguascalientes altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Aguascalientes quipiya 863,893 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/aguascalientes/ ''Pueblos de América'', Aguascalientes tlahtohcayotl, Aguascalientes altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 594 092 |- | [[2010]] | 722 250 |- | [[2020]] | 863 893 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Aguascalientes.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Aguascalientes.]] Aguascalientes altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Aguascalientes'', ''Universidad Politénica de Aguascalientes'', ''Instituto Tecnológico de Aguascalientes'', ''Universidad Tecnológica de Aguascalientes'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Aguascalientes'', ce pani tlamachtiloyan itech Aguascalientes altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,44 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Aguascalientes altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pharr]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]] |[[Navarra]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] |[[San Luis Potosí]] |{{USA/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Aguascalientes]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Aguascalientes]] hprgd38xdhuuo0bc2bir8ve1g9787g2 Tollohcan 0 34713 502196 501587 2022-08-04T17:26:45Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tollohcan | Chantocaitl = Toluca de Lerdo<br />Zu̷mi<br />Nzehñi<br />Imbomáani<br /> | Tlaixcopinalli = Collage Toluca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Toluca, Mexico.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tollohcan|Tollohcan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tollohcan altepetlahtohcan|Tollohcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tollohcatl | Altepetequihuah = Raymundo Edgar Martínez Carbajal | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 150050113 | Matlatzalan = }} '''Tollohcan''' ce altepetl ompa [[Tlahtocayotl Mexico]], noyuhqui itecuacan. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Matlatzinco teotlalli, motoca «Tollohcan» ompa inauatlahtol Matlatzinco tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Toluca de Lerdo''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tollohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[Tollohtzin]], ce matlatzincateoyotl, nican inelhuayo pehua ica Tolloh- huan in tlahtolli ''can'' tlen ipehualiz -can huala itzalan cualcan. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillahtolli]]: ''Toluca de Lerdo'' * [[Matlatzincatlahtolli]]: ''Imbomáani'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''Zu̷mi'' * [[Otontlahtolli]]: ''Nzehñi'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calixtlahuahcan]], in huitztlampa ica [[Capoltitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Metepec]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Miguel Tzinacantepec]]. In Tollohcan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Culiacán (1).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Colhuahcan]].]] Tollohcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Adolfo López Mateos]], ipan Actopan in ompa [[Tollohcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Tollohcan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma del Estado de México (1).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma del Estado de México.]] Tollohcan quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ''Universidad del Valle de México'', ''UNITEC'', ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, ITESM Campus Toluca, ohcequin. In tlacatiyan nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 86,52 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Tollohcan cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Deportivo Toluca]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga MX]] || [[Estadio Nemecio Diez]] |- | [[Potros UAEM]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Ascenso MX]] || [[Auditorio Universitario]] |- | [[Borregos Toluca]] || [[Béisbol]] || [[CANADEIP]] || [[Estadio La Congeladora]] |- | [[Toritos de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == Tollohcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fort Worth]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Plata]] |[[Buenos Aires]] |{{ARG/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Tlahtocayotl Mexico]] * [[Matlatzinco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Toluca de Lerdo}} {{Tollohcan Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Tollohcan]] c34wztifsh9a49yffktqczhvhxh1ean 502197 502196 2022-08-04T17:29:22Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tollohcan | Chantocaitl = Toluca de Lerdo<br />Zu̷mi<br />Nzehñi<br />Imbomáani<br /> | Tlaixcopinalli = Collage Toluca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Toluca, Mexico.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tollohcan|Tollohcan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tollohcan altepetlahtohcan|Tollohcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tollohcatl | Altepetequihuah = Raymundo Edgar Martínez Carbajal | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 150050113 | Matlatzalan = }} '''Tollohcan''' ce altepetl ompa [[Tlahtocayotl Mexico]], noyuhqui itecuacan. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Matlatzinco teotlalli, motoca «Tollohcan» ompa inauatlahtol Matlatzinco tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Toluca de Lerdo''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tollohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[Tollohtzin]], ce matlatzincateoyotl, nican inelhuayo pehua ica Tolloh- huan in tlahtolli ''can'' tlen ipehualiz -can huala itzalan cualcan. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillahtolli]]: ''Toluca de Lerdo'' * [[Matlatzincatlahtolli]]: ''Imbomáani'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''Zu̷mi'' * [[Otontlahtolli]]: ''Nzehñi'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calixtlahuahcan]], in huitztlampa ica [[Capoltitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Metepec]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Miguel Tzinacantepec]]. In Tollohcan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Culiacán (1).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Tollohcan]].]] Tollohcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Adolfo López Mateos]], ipan Actopan in ompa [[Tollohcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Tollohcan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma del Estado de México (1).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma del Estado de México.]] Tollohcan quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ''Universidad del Valle de México'', ''UNITEC'', ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, ITESM Campus Toluca, ohcequin. In tlacatiyan nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 86,52 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Tollohcan cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Deportivo Toluca]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga MX]] || [[Estadio Nemecio Diez]] |- | [[Potros UAEM]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Ascenso MX]] || [[Auditorio Universitario]] |- | [[Borregos Toluca]] || [[Béisbol]] || [[CANADEIP]] || [[Estadio La Congeladora]] |- | [[Toritos de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == Tollohcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fort Worth]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Plata]] |[[Buenos Aires]] |{{ARG/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Tlahtocayotl Mexico]] * [[Matlatzinco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Toluca de Lerdo}} {{Tollohcan Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Tollohcan]] gov3uq9hv7iuz3jjrt97ehbgw5d2t7j 502198 502197 2022-08-04T17:30:05Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tollohcan | Chantocaitl = Toluca de Lerdo<br />Zu̷mi<br />Nzehñi<br />Imbomáani<br /> | Tlaixcopinalli = Collage Toluca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Toluca, Mexico.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tollohcan|Tollohcan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tollohcan altepetlahtohcan|Tollohcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tollohcatl | Altepetequihuah = Raymundo Edgar Martínez Carbajal | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 150050113 | Matlatzalan = }} '''Tollohcan''' ce altepetl ompa [[Tlahtocayotl Mexico]], noyuhqui itecuacan. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Matlatzinco teotlalli, motoca «Tollohcan» ompa inauatlahtol Matlatzinco tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Toluca de Lerdo''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tollohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[Tollohtzin]], ce matlatzincateoyotl, nican inelhuayo pehua ica Tolloh- huan in tlahtolli ''can'' tlen ipehualiz -can huala itzalan cualcan. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillahtolli]]: ''Toluca de Lerdo'' * [[Matlatzincatlahtolli]]: ''Imbomáani'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''Zu̷mi'' * [[Otontlahtolli]]: ''Nzehñi'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calixtlahuahcan]], in huitztlampa ica [[Capoltitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Metepec]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Miguel Tzinacantepec]]. In Tollohcan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Culiacán (1).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Adolfo López Mateos|Hueyi Tepoztototlatiloyan Tollohcan]].]] Tollohcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Adolfo López Mateos]], ipan Actopan in ompa [[Tollohcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Tollohcan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma del Estado de México (1).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma del Estado de México.]] Tollohcan quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ''Universidad del Valle de México'', ''UNITEC'', ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, ITESM Campus Toluca, ohcequin. In tlacatiyan nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 86,52 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Tollohcan cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Deportivo Toluca]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga MX]] || [[Estadio Nemecio Diez]] |- | [[Potros UAEM]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Ascenso MX]] || [[Auditorio Universitario]] |- | [[Borregos Toluca]] || [[Béisbol]] || [[CANADEIP]] || [[Estadio La Congeladora]] |- | [[Toritos de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == Tollohcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fort Worth]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Plata]] |[[Buenos Aires]] |{{ARG/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Tlahtocayotl Mexico]] * [[Matlatzinco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Toluca de Lerdo}} {{Tollohcan Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Tollohcan]] tey8rsiiw5l1dm7w3oeoavgjjodzetr 502199 502198 2022-08-04T17:32:17Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tollohcan | Chantocaitl = Toluca de Lerdo<br />Zu̷mi<br />Nzehñi<br />Imbomáani<br /> | Tlaixcopinalli = Collage Toluca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Toluca, Mexico.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tollohcan|Tollohcan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tollohcan altepetlahtohcan|Tollohcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tollohcatl | Altepetequihuah = Raymundo Edgar Martínez Carbajal | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 150050113 | Matlatzalan = }} '''Tollohcan''' ce altepetl ompa [[Tlahtocayotl Mexico]], noyuhqui itecuacan. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Matlatzinco teotlalli, motoca «Tollohcan» ompa inauatlahtol Matlatzinco tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Toluca de Lerdo''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tollohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[Tollohtzin]], ce matlatzincateoyotl, nican inelhuayo pehua ica Tolloh- huan in tlahtolli ''can'' tlen ipehualiz -can huala itzalan cualcan. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillahtolli]]: ''Toluca de Lerdo'' * [[Matlatzincatlahtolli]]: ''Imbomáani'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''Zu̷mi'' * [[Otontlahtolli]]: ''Nzehñi'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calixtlahuahcan]], in huitztlampa ica [[Capoltitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Metepec]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Miguel Tzinacantepec]]. In Tollohcan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Interjet Airbus A320 AADPR.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Adolfo López Mateos|Hueyi Tepoztototlatiloyan Tollohcan]].]] Tollohcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Adolfo López Mateos]], ipan Actopan in ompa [[Tollohcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Tollohcan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma del Estado de México (1).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma del Estado de México.]] Tollohcan quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ''Universidad del Valle de México'', ''UNITEC'', ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, ITESM Campus Toluca, ohcequin. In tlacatiyan nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 86,52 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Tollohcan cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Deportivo Toluca]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga MX]] || [[Estadio Nemecio Diez]] |- | [[Potros UAEM]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Ascenso MX]] || [[Auditorio Universitario]] |- | [[Borregos Toluca]] || [[Béisbol]] || [[CANADEIP]] || [[Estadio La Congeladora]] |- | [[Toritos de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == Tollohcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fort Worth]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Plata]] |[[Buenos Aires]] |{{ARG/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Tlahtocayotl Mexico]] * [[Matlatzinco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Toluca de Lerdo}} {{Tollohcan Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Tollohcan]] g93p6150jkas9wfedzn70yxlmlc139q 502200 502199 2022-08-04T17:33:11Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tollohcan | Chantocaitl = Toluca de Lerdo<br />Zu̷mi<br />Nzehñi<br />Imbomáani<br /> | Tlaixcopinalli = Collage Toluca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Toluca, Mexico.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tollohcan|Tollohcan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tollohcan altepetlahtohcan|Tollohcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tollohcatl | Altepetequihuah = Raymundo Edgar Martínez Carbajal | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 150050113 | Matlatzalan = }} '''Tollohcan''' ce altepetl ompa [[Tlahtocayotl Mexico]], noyuhqui itecuacan. == Tlaltocayotl == [[Archivo:Dios_Tolo.svg|thumb|125px|left|Tollohcan itlalmachiyo.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Matlatzinco teotlalli, motoca «Tollohcan» ompa inauatlahtol Matlatzinco tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Toluca de Lerdo''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tollohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[Tollohtzin]], ce matlatzincateoyotl, nican inelhuayo pehua ica Tolloh- huan in tlahtolli ''can'' tlen ipehualiz -can huala itzalan cualcan. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillahtolli]]: ''Toluca de Lerdo'' * [[Matlatzincatlahtolli]]: ''Imbomáani'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''Zu̷mi'' * [[Otontlahtolli]]: ''Nzehñi'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calixtlahuahcan]], in huitztlampa ica [[Capoltitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Metepec]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Miguel Tzinacantepec]]. In Tollohcan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Interjet Airbus A320 AADPR.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Adolfo López Mateos|Hueyi Tepoztototlatiloyan Tollohcan]].]] Tollohcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Adolfo López Mateos]], ipan Actopan in ompa [[Tollohcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Tollohcan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma del Estado de México (1).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma del Estado de México.]] Tollohcan quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ''Universidad del Valle de México'', ''UNITEC'', ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, ITESM Campus Toluca, ohcequin. In tlacatiyan nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 86,52 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Tollohcan cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Deportivo Toluca]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga MX]] || [[Estadio Nemecio Diez]] |- | [[Potros UAEM]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Ascenso MX]] || [[Auditorio Universitario]] |- | [[Borregos Toluca]] || [[Béisbol]] || [[CANADEIP]] || [[Estadio La Congeladora]] |- | [[Toritos de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == Tollohcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fort Worth]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Plata]] |[[Buenos Aires]] |{{ARG/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Tlahtocayotl Mexico]] * [[Matlatzinco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Toluca de Lerdo}} {{Tollohcan Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Tollohcan]] m6negg3s5s2m3g5y1ogkgtupb0way2t 502201 502200 2022-08-04T17:33:25Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tollohcan | Chantocaitl = Toluca de Lerdo<br />Zu̷mi<br />Nzehñi<br />Imbomáani<br /> | Tlaixcopinalli = Collage Toluca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Toluca, Mexico.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Tollohcan|Tollohcan]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tollohcan altepetlahtohcan|Tollohcan]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 87,897 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tollohcatl | Altepetequihuah = Raymundo Edgar Martínez Carbajal | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 150050113 | Matlatzalan = }} '''Tollohcan''' ce altepetl ompa [[Tlahtocayotl Mexico]], noyuhqui itecuacan. == Tlaltocayotl == [[File:Dios_Tolo.svg|thumb|125px|left|Tollohcan itlalmachiyo.]] Zan niman ipampa inon altepetl ompa Matlatzinco teotlalli, motoca «Tollohcan» ompa inauatlahtol Matlatzinco tlatilantli, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Toluca de Lerdo''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tollohcan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[Tollohtzin]], ce matlatzincateoyotl, nican inelhuayo pehua ica Tolloh- huan in tlahtolli ''can'' tlen ipehualiz -can huala itzalan cualcan. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillahtolli]]: ''Toluca de Lerdo'' * [[Matlatzincatlahtolli]]: ''Imbomáani'' * [[Mazahuatlahtolli]]: ''Zu̷mi'' * [[Otontlahtolli]]: ''Nzehñi'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calixtlahuahcan]], in huitztlampa ica [[Capoltitlan]], in tonatih iquizayampa ica [[Metepec]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Miguel Tzinacantepec]]. In Tollohcan atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Interjet Airbus A320 AADPR.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Adolfo López Mateos|Hueyi Tepoztototlatiloyan Tollohcan]].]] Tollohcan altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Adolfo López Mateos]], ipan Actopan in ompa [[Tollohcan altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Tollohcan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} ==Tlamachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma del Estado de México (1).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma del Estado de México.]] Tollohcan quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ''Universidad del Valle de México'', ''UNITEC'', ce pani tlamachtiloyan itech tlacatiyan, ITESM Campus Toluca, ohcequin. In tlacatiyan nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 86,52 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Tollohcan cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Deportivo Toluca]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga MX]] || [[Estadio Nemecio Diez]] |- | [[Potros UAEM]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Ascenso MX]] || [[Auditorio Universitario]] |- | [[Borregos Toluca]] || [[Béisbol]] || [[CANADEIP]] || [[Estadio La Congeladora]] |- | [[Toritos de Tijuana]] || [[Béisbol]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == Tollohcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fort Worth]] |[[Texas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Plata]] |[[Buenos Aires]] |{{ARG/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Tlahtocayotl Mexico]] * [[Matlatzinco]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Toluca de Lerdo}} {{Tollohcan Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Tollohcan]] k2163iacma5t3tl6nodu8a50im6xvgv Tepic 0 34759 502150 501630 2022-08-04T14:19:32Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tepic | Chantocaitl = Tepic | Tlaixcopinalli = Collage Tepic.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tepic.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NAY}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tepic altepetlahtohcan|Tepic]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tepicatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.tepic.gob.mx/ }} '''Tepic''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Nayarit]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Vista Hermosa]], in huitztlampa ica [[Xalixco]], in tonatih iquizayampa ica [[La Cantera]] huan Camichín de Jauja, ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Carlos]]. == Chanehmatiliztli == Tepic quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Colegio de San Nicolás de Hidalgo, Morelia, Michoacán 04.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Tepic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Nayarit'', ''Universidad Politénica de Tepic''. ''Instituto Tecnológico de Tepic'', ''Universidad Tecnológica de Tepic'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Tepic'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Tepic'', ce pani tlamachtiloyan itech Tepic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 88,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Tepic altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Tepic}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Nayarit]] 82l1eyz3fhaufhtjq39sk45ywmk9u5q Morelia 0 34761 502156 501871 2022-08-04T15:37:00Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Morelia | Chantocaitl = Uanhangarhio | Tlaixcopinalli = MoreliaCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Morelia.svg | Pamitl = Flag of Morelia, Michoacán.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MIC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Morelia altepetlahtohcan|Morelia]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 743,275 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Moreliatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.morelia.gob.mx/ }} '''Morelia''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Michhuahcan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Uanhangarhio'' in axcan itocah ''Morelia''. In caxtillantocaitl ipampa ''Ciudad de Michoacán'' oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Valladolid''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''José María Morelos'', catca inin ce ''ciudad de Morelos''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''Morelia''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Morelos]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Uanhangarhio'' * [[Mazahuahtlahtolli]]: ''Animaxe'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Tarímbaro]], in huitztlampa ica [[Morelos]], in tonatih iquizayampa ica [[Puerto de Buenavista]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Isidro Itzícuaro]] ipan [[Capollan]]. == Chanehmatiliztli == Morelia quipia 743,275 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/morelia-25/ ''Pueblos de América'', Michhuahcan tlahtohcayotl, Morelia altepetlahtohcan; 27 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 549,996 |- | [[2010]] | 645,251 |- | [[2020]] | 743,275 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Colegio de San Nicolás de Hidalgo, Morelia, Michoacán 04.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo.]] Morelia altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Morelia''. ''Universidad la Salle Morelia'', ''Instituto Tecnológico de Morelia'', ''Universidad Tecnológica de Morelia'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Morelia'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Morelia'', ce pani tlamachtiloyan itech Morelia altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 91,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Kansas City]] |[[Kansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Valladolid, España|Valladolid]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tijuana]] |[[Baja California]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Michhuahcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Michhuahcan]] ofv9tw1ovc1dz9nenq4flm1r5w438lc 502224 502156 2022-08-04T18:05:31Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Morelia | Chantocaitl = Uanhangarhio | Tlaixcopinalli = MoreliaCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Morelia.svg | Pamitl = Flag of Morelia, Michoacán.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MIC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Morelia altepetlahtohcan|Morelia]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 743,275 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Moreliatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.morelia.gob.mx/ }} '''Morelia''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Michhuahcan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Uanhangarhio'' in axcan itocah ''Morelia''. In caxtillantocaitl ipampa ''Ciudad de Michoacán'' oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Valladolid''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''José María Morelos'', catca inin ce ''ciudad de Morelos''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''Morelia''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Morelos]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Uanhangarhio'' * [[Mazahuahtlahtolli]]: ''Animaxe'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Tarímbaro]], in huitztlampa ica [[Morelos]], in tonatih iquizayampa ica [[Puerto de Buenavista]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Isidro Itzícuaro]] ipan [[Capollan]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Morelia altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Tarimbaro altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Morelia quipia 743,275 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/morelia-25/ ''Pueblos de América'', Michhuahcan tlahtohcayotl, Morelia altepetlahtohcan; 27 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 549,996 |- | [[2010]] | 645,251 |- | [[2020]] | 743,275 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Colegio de San Nicolás de Hidalgo, Morelia, Michoacán 04.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo.]] Morelia altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Morelia''. ''Universidad la Salle Morelia'', ''Instituto Tecnológico de Morelia'', ''Universidad Tecnológica de Morelia'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Morelia'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Morelia'', ce pani tlamachtiloyan itech Morelia altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 91,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Kansas City]] |[[Kansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Valladolid, España|Valladolid]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tijuana]] |[[Baja California]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Michhuahcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Michhuahcan]] st3vxdsdhby0oolsqar4d0sxd6w9bzc 502236 502224 2022-08-04T18:31:51Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Morelia | Chantocaitl = Uanhangarhio | Tlaixcopinalli = MoreliaCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Morelia.svg | Pamitl = Flag of Morelia, Michoacán.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MIC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Morelia altepetlahtohcan|Morelia]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 743,275 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Moreliatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.morelia.gob.mx/ }} '''Morelia''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Michhuahcan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Uanhangarhio'' in axcan itocah ''Morelia''. In caxtillantocaitl ipampa ''Altepetl Michhuahcan'' oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Valladolid''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''José María Morelos'', catca inin ce ''ciudad de Morelos''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''Morelia''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Morelos]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Uanhangarhio'' * [[Mazahuahtlahtolli]]: ''Animaxe'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Tarímbaro]], in huitztlampa ica [[Morelos]], in tonatih iquizayampa ica [[Puerto de Buenavista]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Isidro Itzícuaro]] ipan [[Capollan]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Morelia altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Tarimbaro altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Morelia quipia 743,275 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/morelia-25/ ''Pueblos de América'', Michhuahcan tlahtohcayotl, Morelia altepetlahtohcan; 27 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 549,996 |- | [[2010]] | 645,251 |- | [[2020]] | 743,275 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Colegio de San Nicolás de Hidalgo, Morelia, Michoacán 04.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo.]] Morelia altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Morelia''. ''Universidad la Salle Morelia'', ''Instituto Tecnológico de Morelia'', ''Universidad Tecnológica de Morelia'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Morelia'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Morelia'', ce pani tlamachtiloyan itech Morelia altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 91,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Kansas City]] |[[Kansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Valladolid, España|Valladolid]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tijuana]] |[[Baja California]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Michhuahcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Michhuahcan]] a3d3qioea5ub4mrsl5dyj1whw5rx79l 502237 502236 2022-08-04T18:33:56Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Morelia | Chantocaitl = Uanhangarhio | Tlaixcopinalli = MoreliaCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Morelia.svg | Pamitl = Flag of Morelia, Michoacán.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MIC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Morelia altepetlahtohcan|Morelia]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 743,275 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Moreliatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.morelia.gob.mx/ }} '''Morelia''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Michhuahcan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Uanhangarhio'' in axcan itocah ''Morelia''. In caxtillantocaitl ipampa ''Altepetl Michhuahcan'' oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Valladolid''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''José María Morelos'', catca inin ce ''ciudad de Morelos''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''Morelia''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Morelos]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Uanhangarhio'' * [[Mazahuahtlahtolli]]: ''Animaxe'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Tarímbaro]], in huitztlampa ica [[Morelos]], in tonatih iquizayampa ica [[Puerto de Buenavista]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Isidro Itzícuaro]] ipan [[Capollan]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Airbus A320Neo and Airbus A320 of Volaris line up at Morelia Airport tarmac..jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Morelia]].]] Morelia altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Morelia]], in ompa [[Tarimbaro altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Morelia quipia 743,275 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/morelia-25/ ''Pueblos de América'', Michhuahcan tlahtohcayotl, Morelia altepetlahtohcan; 27 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 549,996 |- | [[2010]] | 645,251 |- | [[2020]] | 743,275 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Colegio de San Nicolás de Hidalgo, Morelia, Michoacán 04.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo.]] Morelia altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Morelia''. ''Universidad la Salle Morelia'', ''Instituto Tecnológico de Morelia'', ''Universidad Tecnológica de Morelia'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Morelia'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Morelia'', ce pani tlamachtiloyan itech Morelia altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 91,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Kansas City]] |[[Kansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Valladolid, España|Valladolid]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tijuana]] |[[Baja California]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Michhuahcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Michhuahcan]] crsx04kie8q1v07ihsewssixfygs6og 502238 502237 2022-08-04T18:36:15Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Morelia | Chantocaitl = Uanhangarhio | Tlaixcopinalli = MoreliaCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Morelia.svg | Pamitl = Flag of Morelia, Michoacán.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MIC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Morelia altepetlahtohcan|Morelia]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 743,275 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Moreliatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.morelia.gob.mx/ }} '''Morelia''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Michhuahcan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Uanhangarhio'' in axcan itocah ''Morelia''. In caxtillantocaitl ipampa ''Altepetl Michhuahcan'' oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Valladolid''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''José María Morelos'', catca inin ce ''ciudad de Morelos''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''Morelia''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Morelos]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Uanhangarhio'' * [[Mazahuahtlahtolli]]: ''Animaxe'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Tarímbaro]], in huitztlampa ica [[Morelos]], in tonatih iquizayampa ica [[Puerto de Buenavista]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Isidro Itzícuaro]] ipan [[Capollan]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Airbus A320Neo and Airbus A320 of Volaris line up at Morelia Airport tarmac..jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Morelia]].]] Morelia altepetl quipiya ce hueyi tepoztototlatiloyan canahpa 17 kms, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Morelia]], in ompa [[Tarimbaro altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m². == Chanehmatiliztli == Morelia quipia 743,275 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/morelia-25/ ''Pueblos de América'', Michhuahcan tlahtohcayotl, Morelia altepetlahtohcan; 27 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 549,996 |- | [[2010]] | 645,251 |- | [[2020]] | 743,275 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Colegio de San Nicolás de Hidalgo, Morelia, Michoacán 04.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo.]] Morelia altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Morelia''. ''Universidad la Salle Morelia'', ''Instituto Tecnológico de Morelia'', ''Universidad Tecnológica de Morelia'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Morelia'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Morelia'', ce pani tlamachtiloyan itech Morelia altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 91,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Kansas City]] |[[Kansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Valladolid, España|Valladolid]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tijuana]] |[[Baja California]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Michhuahcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Michhuahcan]] qoijhb4rzb7x01bauqw4r35dd4ymhrs 502274 502238 2022-08-04T22:42:59Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Morelia | Chantocaitl = Uanhangarhio | Tlaixcopinalli = MoreliaCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Morelia.svg | Pamitl = Flag of Morelia, Michoacán.svg | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MIC}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Morelia altepetlahtohcan|Morelia]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 743,275 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Moreliatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.morelia.gob.mx/ }} '''Morelia''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Michhuahcan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Uanhangarhio'' in axcan itocah ''Morelia''. In caxtillantocaitl ipampa ''Altepetl Michhuahcan'' oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Valladolid''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''José María Morelos'', catca inin ce ''ciudad de Morelos''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''Morelia''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Morelos]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Uanhangarhio'' * [[Mazahuahtlahtolli]]: ''Animaxe'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Tarímbaro]], in huitztlampa ica [[Morelos]], in tonatih iquizayampa ica [[Puerto de Buenavista]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Isidro Itzícuaro]] ipan [[Capollan]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Airbus A320Neo and Airbus A320 of Volaris line up at Morelia Airport tarmac..jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Morelia]].]] Morelia altepetl quipiya ce hueyi tepoztototlatiloyan canahpa 17 kms, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Morelia]], in ompa [[Álvaro Obregón altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m². == Chanehmatiliztli == Morelia quipia 743,275 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/morelia-25/ ''Pueblos de América'', Michhuahcan tlahtohcayotl, Morelia altepetlahtohcan; 27 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 549,996 |- | [[2010]] | 645,251 |- | [[2020]] | 743,275 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Colegio de San Nicolás de Hidalgo, Morelia, Michoacán 04.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo.]] Morelia altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Michoacana de San Nicolás de Hidalgo'', ''Universidad Politénica de Morelia''. ''Universidad la Salle Morelia'', ''Instituto Tecnológico de Morelia'', ''Universidad Tecnológica de Morelia'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Morelia'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Morelia'', ce pani tlamachtiloyan itech Morelia altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 91,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Kansas City]] |[[Kansas]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Valladolid, España|Valladolid]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tijuana]] |[[Baja California]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Michhuahcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Michhuahcan]] abv63hhkiovz5na1bmscmgbeuitpzok Caborca 0 34762 502152 501610 2022-08-04T14:24:00Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Caborca | Chantocaitl = Caborca | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Caborca altepetlahtohcan|Caborca]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Caborcatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Caborca''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] frgl2gwxtkfjh26xxskpd06zqdo4xs2 502153 502152 2022-08-04T14:25:38Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Caborca | Chantocaitl = Heroica Caborca | Tlaixcopinalli = Templo de la Purísima Concepción de Nuestra Señora de Caborca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Caborca altepetlahtohcan|Caborca]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Caborcatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Caborca''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] n1myl6o8lybivsjwku59guwugv972u4 502154 502153 2022-08-04T14:26:12Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Caborca | Chantocaitl = Heroica Caborca | Tlaixcopinalli = Templo de la Purísima Concepción de Nuestra Señora de Caborca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Caborca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Caborca altepetlahtohcan|Caborca]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Caborcatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Caborca''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] 9awoa5ks5nxbagj7cknyjocql23t1by 502155 502154 2022-08-04T14:27:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Caborca | Chantocaitl = Heroica Caborca | Tlaixcopinalli = Templo de la Purísima Concepción de Nuestra Señora de Caborca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Caborca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Caborca altepetlahtohcan|Caborca]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Caborcatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Caborca''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] 4yr48525wgytc55645yszm2v4ezsdlp 502163 502155 2022-08-04T15:53:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Caborca | Chantocaitl = Heroica Caborca | Tlaixcopinalli = Templo de la Purísima Concepción de Nuestra Señora de Caborca.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Caborca.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Caborca altepetlahtohcan|Caborca]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 52,330 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Caborcatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Caborca''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Caborca quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/heroica-caborca/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Caborca altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 45,928 |- | [[2010]] | 59,922 |- | [[2020]] | 52,330 |- |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] 1lqpmoj3d4nb4886hbqplkto8l6w63x Altepetl Juárez 0 34793 502216 501712 2022-08-04T17:59:29Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Juárez | Chantocaitl = Ciudad Juárez | Tlaixcopinalli = Juarez montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Ciudad Juárez.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHH/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Juárez altepetlahtohcan|Juárez]] | Ancayotl = 31° 44′ 22″ N 106° 29′ 13″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 1 501 551 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1131 | Tlacatocaitl = Juareztecatl | Altepetequihuah = Cruz Pérez Cuéllar | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 080370001 | Matlatzalan = }} '''Altepetl Juárez''' ([[caxtillantlahtolli]]: ''Ciudad Juárez''), ce altepetl ompa [[Chihuahua]] huan inic ce hueyic altepetl . Quipia 1,501,551 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Paso del Norte'' in axcan itocah ''Ciudad Juárez''. In caxtillantocaitl ipampa teopixqui [[García de San Francisco]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Misión de Nuestra Señora de Guadalupe de Mansos del Paso del Río del Norte''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Benito Juárez'', catca inin ce ''ciudad''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''Ciudad Juárez''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[Benito Juárez]], in tlen achcauhtoca axcan. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Santa Teresa]] ompa [[Yancuic Mexico]] tlahtocayotl huan [[El Paso]] ompa [[Texas]], tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Samalayuca]], in tonalquizayampa ica [[Socorro]] huan [[San Elizario]], huan in tonalcalaquiyampa ica [[Los Tríos]]. In Samalayuca xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia Grande atoyatl huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Altepetl Juárez quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Juárez altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Altepetl Juárez quipia 1,501,551 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/juarez-4/ ''INEGI'', Chihuahua tlahtohcayotl, Juárez altepetlahtohcan; 1 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 187 275 |- | [[2010]] | 1 321 004 |- | [[2020]] | 1 501 551 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:ITESM-JRZ.JPG|thumb|200px|izquierda|ITESM Campus Ciudad Juárez.]] Altepetl Juárez quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Ciudad Juárez'', ''Universidad Autónoma de Chihuahua Campus Ciudad Juárez'', ''Universidad Politécnica de Ciudad Juárez''. ''Colegio de la Frontera Norte'', ''Universidad Pedagógica Nacional de Ciudad Juárez'', ''Universidad Regional del Norte'', ''Universidad Tecnológica de Ciudad Juárez'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Ciudad Juárez'', ce pani tlamachtiloyan itech Altepetl Juárez altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 91,0 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == In Altepetl Juárez ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[El Paso]] |[[Texas]] |{{USA}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Jérez de la Frontera]] |[[Andalucía]] |{{ESP}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tijuana]] |[[Baja California]] |{{MEX}} | |} </center> == No xiquitta == * [[Chihuahua]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Juárez Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chihuahua]] 5a3xit394bih2p8iw2coctio6y6del2 502266 502216 2022-08-04T22:22:56Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Juárez | Chantocaitl = Ciudad Juárez | Tlaixcopinalli = Juarez montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Ciudad Juárez.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHH/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Juárez altepetlahtohcan|Juárez]] | Ancayotl = 31° 44′ 22″ N 106° 29′ 13″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 1 501 551 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1131 | Tlacatocaitl = Juareztecatl | Altepetequihuah = Cruz Pérez Cuéllar | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 080370001 | Matlatzalan = }} '''Altepetl Juárez''' ([[caxtillantlahtolli]]: ''Ciudad Juárez''), ce altepetl ompa [[Chihuahua]] huan inic ce hueyic altepetl . Quipia 1,501,551 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Paso del Norte'' in axcan itocah ''Ciudad Juárez''. In caxtillantocaitl ipampa teopixqui [[García de San Francisco]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Misión de Nuestra Señora de Guadalupe de Mansos del Paso del Río del Norte''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Benito Juárez'', catca inin ce ''ciudad''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''Ciudad Juárez''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[Benito Juárez]], in tlen achcauhtoca axcan. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Santa Teresa]] ompa [[Yancuic Mexico]] tlahtocayotl huan [[El Paso]] ompa [[Texas]], tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Samalayuca]], in tonalquizayampa ica [[Socorro]] huan [[San Elizario]], huan in tonalcalaquiyampa ica [[Los Tríos]]. In Samalayuca xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia Grande atoyatl huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeroméxico B737-8 MAX (EI-GZE) at CJS.jpg|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abraham González|Hueyi Tepoztototlatiloyan Altepetl Juárez]].]] Altepetl Juárez quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abraham González]], in ompa [[Juárez altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Altepetl Juárez quipia 1,501,551 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/juarez-4/ ''INEGI'', Chihuahua tlahtohcayotl, Juárez altepetlahtohcan; 1 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 187 275 |- | [[2010]] | 1 321 004 |- | [[2020]] | 1 501 551 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:ITESM-JRZ.JPG|thumb|200px|izquierda|ITESM Campus Ciudad Juárez.]] Altepetl Juárez quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Ciudad Juárez'', ''Universidad Autónoma de Chihuahua Campus Ciudad Juárez'', ''Universidad Politécnica de Ciudad Juárez''. ''Colegio de la Frontera Norte'', ''Universidad Pedagógica Nacional de Ciudad Juárez'', ''Universidad Regional del Norte'', ''Universidad Tecnológica de Ciudad Juárez'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Ciudad Juárez'', ce pani tlamachtiloyan itech Altepetl Juárez altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 91,0 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == In Altepetl Juárez ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[El Paso]] |[[Texas]] |{{USA}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Jérez de la Frontera]] |[[Andalucía]] |{{ESP}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tijuana]] |[[Baja California]] |{{MEX}} | |} </center> == No xiquitta == * [[Chihuahua]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Juárez Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chihuahua]] qskkdwch8quupwd18wl6a5c9t3giwln Ehcatepec 0 34796 502213 501319 2022-08-04T17:56:35Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Ehcatepec | Chantocaitl = San Cristóbal Ecatepec | Tlaixcopinalli = El Caracol Ecatepec.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Ehecatepec.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Ehcatepec|Ehcatepec]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Ehcatepec altepetlahtohcan|Ehcatepec]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 1,643,623 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Ehcatepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Ehcatepec''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Felipe Ángeles]].]] Ehcatepec altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Felipe Ángeles]], in ompa [[Tzompanco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Ehcatepec quipia 1,643,623 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 621 827 |- | [[2010]] | 1 655 015 |- | [[2020]] | 1 643 623 |- |} == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Ehcatepec Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] srekq9kle1jx6crya20tuqccvwzgvcu 502269 502213 2022-08-04T22:30:21Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Ehcatepec | Chantocaitl = San Cristóbal Ecatepec | Tlaixcopinalli = El Caracol Ecatepec.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Ehecatepec.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Ehcatepec|Ehcatepec]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Ehcatepec altepetlahtohcan|Ehcatepec]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 1,643,623 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Ehcatepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Ehcatepec''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto Internacional Felipe Ángeles, Zumpango (1).jpg|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Felipe Ángeles|Hueyi Tepoztototlatiloyan Felipe Ángeles]].]] Ehcatepec altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Felipe Ángeles]], in ompa [[Tzompanco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Ehcatepec quipia 1,643,623 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 621 827 |- | [[2010]] | 1 655 015 |- | [[2020]] | 1 643 623 |- |} == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Ehcatepec Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] tj7cclcayq6kv2f1lhxi22gha565xqe 502270 502269 2022-08-04T22:30:38Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Ehcatepec | Chantocaitl = San Cristóbal Ecatepec | Tlaixcopinalli = El Caracol Ecatepec.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Ehecatepec.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Ehcatepec|Ehcatepec]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Ehcatepec altepetlahtohcan|Ehcatepec]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 1,643,623 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Ehcatepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Ehcatepec''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto Internacional Felipe Ángeles, Zumpango (1).jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Felipe Ángeles|Hueyi Tepoztototlatiloyan Felipe Ángeles]].]] Ehcatepec altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Felipe Ángeles]], in ompa [[Tzompanco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Ehcatepec quipia 1,643,623 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 621 827 |- | [[2010]] | 1 655 015 |- | [[2020]] | 1 643 623 |- |} == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Ehcatepec Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] f4odj1i7bstz3ii07a18gzyy16ni9bz 502271 502270 2022-08-04T22:33:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Ehcatepec | Chantocaitl = San Cristóbal Ecatepec | Tlaixcopinalli = El Caracol Ecatepec.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Ehecatepec.jpg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Ehcatepec|Ehcatepec]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Ehcatepec altepetlahtohcan|Ehcatepec]] | Ancayotl = 19° 35′ 57″ N 99° 02′ 57″ O | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 1,643,623 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Ehcatepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 55000 | CT = | Lada = 591 | Nenecuilhuaztli = 150330001 | Matlatzalan = }} '''Ehcatepec''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Mexico Teotlalli, motoca «Ehcatepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''San Cristóbal Ecatepec'', axcan motenehua ''Ecatepec de Morelos''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Ehcatepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[ehcatl]] huan [[tepetl]], nican inelhuayo pehua ica ehca-, -tepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c huala itech cualcan. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto Internacional Felipe Ángeles, Zumpango (1).jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Felipe Ángeles|Hueyi Tepoztototlatiloyan Felipe Ángeles]].]] Ehcatepec altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Felipe Ángeles]], in ompa [[Tzompanco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Ehcatepec quipia 1,643,623 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/ecatepec-de-morelos/ ''Pueblos de América'', Mexico tlahtohcayotl, Ehcatepec altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 621 827 |- | [[2010]] | 1 655 015 |- | [[2020]] | 1 643 623 |- |} == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Ehcatepec Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 7xd2kih5jc3o8fgulqgogbckv6mn9nd Mexicali 0 34998 502221 500682 2022-08-04T18:02:53Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32° 39′ 48″ N 115° 28′ 04″ O | Ixtentli = 114 | Huehcapancayotl = [[La Rumorosa]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 21000–21399 | CT = | Lada = 686 | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Mexicali altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Mexicali altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Mexicali quipiya 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/mexicali/ ''Pueblos de América'', Baja California tlahtohcayotl, Mexicali altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In ompa [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]] ipan [[Altepetl Mexico 1968]], Enriqueta Balisilio oceliya in hueyi tlecuezallotl, yehuatl otlacat ipan Mexicali altepetl. In momotlaiztli ipan Mexicali cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayocan |- | [[Soles de Mexicali]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Mexicali Fútbol Club]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Águilas de Mexicali]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- |} ==Tequinemiliztli== ===Tlaixcopinalli=== <gallery mode=packed> File:CdrlSraGdpeMexicali.JPG|Hueyitecallli Tonantzin Guadalupe File:Plaza Calafia - panoramio.jpg|Aitualli Calafia File:AmistadPagodaMexicali.JPG|Xochitlah La Amistad. File:DragonChineseRestaurantMexicali.jpg|Tecpan chinocuatzpaltin File:CasaCulturalMexicali.JPG|Tequicalli File:Edificio histórico de la delegación Progreso 3.jpg|Altepetecpan </gallery> == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexicali ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] av8qcvh7zdmw2te00nhudk7brdfkhkx 502239 502221 2022-08-04T18:39:55Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mexicali | Chantocaitl = Mexicali | Tlaixcopinalli = Collage de Mexicali.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de armas de Mexicali.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[Mexicali altepetlahtohcan|Mexicali]] | Ancayotl = 32° 39′ 48″ N 115° 28′ 04″ O | Ixtentli = 114 | Huehcapancayotl = [[La Rumorosa]] | Metros = 31 | Chanehqueh = 854,186 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]], [[chinotlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[14 metztli marzo]], [[1903]] | Tlacatocaitl = Mexicalitecatl | Altepetequihuah = Norma Alicia Bustamante Martínez | UTC = [[UTC-8]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 21000–21399 | CT = | Lada = 686 | Nenecuilhuaztli = 020040001 | Matlatzalan = }} '''Mexicali''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Baja California]] ipan [[Mexico]]. Itecuacan Baja California, quipia 854,186 chanehqueh. == Tlaltocayotl == Ce tlahtoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Mexicali'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Baja California, motoca «Mejicali» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca ica ome caxtillantlahtolcopa ''[[Mexico]]'' huan ''[[California]]''. Mictlampa ca [[Calexico]], ohce altepetl al reves. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Calexico]] ompa [[California]] tlahtocayotl, ipan [[Tlahtocayotl in Cepanca]], in huitztlampa ica [[Ejido el Choropo]], in tonatih iquizayampa ica [[Batáquez]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Santa Isabel]]. In Laguna Salada xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:MXL AEROPUERTO.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Rodolfo Sánchez Taboada|Hueyi Tepoztototlatiloyan Mexicali]].]] Mexicali altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Rodolfo Sánchez Taboada]], in ompa [[Mexicali altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Mexicali quipiya 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/mexicali/ ''Pueblos de América'', Baja California tlahtohcayotl, Mexicali altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:FachadaUPBC.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Politécnica de Baja California.]] Mexicali altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California'', ''Universidad Politécnica de Baja California''. ''Universidad de la Frontera Norte'', ''Instituto Tecnológico de Mexicali'', ''Universidad Tecnológica de Mexicali'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Mexicali'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexicali altepeticpac. In altepetl nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,44 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In ompa [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]] ipan [[Altepetl Mexico 1968]], Enriqueta Balisilio oceliya in hueyi tlecuezallotl, yehuatl otlacat ipan Mexicali altepetl. In momotlaiztli ipan Mexicali cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayocan |- | [[Soles de Mexicali]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Mexicali Fútbol Club]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Águilas de Mexicali]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- |} ==Tequinemiliztli== ===Tlaixcopinalli=== <gallery mode=packed> File:CdrlSraGdpeMexicali.JPG|Hueyitecallli Tonantzin Guadalupe File:Plaza Calafia - panoramio.jpg|Aitualli Calafia File:AmistadPagodaMexicali.JPG|Xochitlah La Amistad. File:DragonChineseRestaurantMexicali.jpg|Tecpan chinocuatzpaltin File:CasaCulturalMexicali.JPG|Tequicalli File:Edificio histórico de la delegación Progreso 3.jpg|Altepetecpan </gallery> == Neteicniuhtiliztli == Mexicali altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Nanquin]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Sacramento, California|Sacramento]] |[[California]] |{{USA}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexicali ialtepehuan}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California]] os83d83dyzqfjeryzkknlbrs97qgmxj Mérida, Yucatan 0 35000 502218 501349 2022-08-04T18:00:55Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mérida | Chantocaitl = Jo’ | Tlaixcopinalli = Collage Merida Yucatan.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Merida Yucatan.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mérida altepetlahtohcan|Mérida]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 995,129 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Méridatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Mérida''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Yucatan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of Arms of the Kingdom of Yucatan.svg|120px|thumb|left|Hueyitlahtohcayotl Yucatan ichimal]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipan mayatlahtolcopa: «''Jo’''» nozo ''Ichcaanzihó'' ce huehuehcauh mayaaltepetl ompa Yucatan tlalyacatl nouhqui quihtoznequi ''T'hó''. In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[macuilli]]'' huan ''[[tlatelli]]'', in tlalpan catcah macuilli tlatelco, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Mérida'' in axcan itocah. In caxtillantocaitl ipampa [[Francisco de Montejo]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Mérida'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Emerita Augusta''», in ompa Yucatan tlalyacatl ipampa altepeticpac ompa Extremadura moihtoa ''Mérida'' ipan Caxtillan tlahtohcayotl. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Ciudad Blanca'' (In Iztac altepetl). Altepehuahqueh itech Mérida itocah ''méridatecah'', caxtillantlahtolcopa ''meridanos''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Mérida'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Jo’'' ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Xcanatún]], in huitztlampa ica [[Itzal]], in tonatih iquizayampa ica [[Tixkokob]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Hunucmá]] huan [[Caucel]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Mérida altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Mérida]], in ompa [[Mérida altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Mérida quipia 995,129 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://datamexico.org/es/profile/geo/merida ''INEGI'', Yucatan tlahtohcayotl, Mérida altepetlahtohcan; 15 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 995,129 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Antigua estación de trenes, Mérida, Yucatán (01).jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Mérida altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Mérida cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Leones de Yucatán]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Venados Fútbol Club]] || [[Fútbol]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Itzaes F. C.]] || [[Fútbol]] || [[Tercera División de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Mayas de Yucatán]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Mérida altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CUBf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuba]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. Mérida altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Yancuic Orleans]] |[[Luisiana]] |{{USA/nhn}} |1990 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Incheon]] |[[Incheon]] |{{KOR}} |2007 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |[[Querétaro]] |{{MEX/nhn}} |2016 |} </center> == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Mérida, Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] 7707gf6u49qb8vo2tmiaylbeni6io05 502267 502218 2022-08-04T22:24:35Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mérida | Chantocaitl = Jo’ | Tlaixcopinalli = Collage Merida Yucatan.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Merida Yucatan.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mérida altepetlahtohcan|Mérida]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 995,129 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Méridatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Mérida''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Yucatan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of Arms of the Kingdom of Yucatan.svg|120px|thumb|left|Hueyitlahtohcayotl Yucatan ichimal]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipan mayatlahtolcopa: «''Jo’''» nozo ''Ichcaanzihó'' ce huehuehcauh mayaaltepetl ompa Yucatan tlalyacatl nouhqui quihtoznequi ''T'hó''. In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[macuilli]]'' huan ''[[tlatelli]]'', in tlalpan catcah macuilli tlatelco, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Mérida'' in axcan itocah. In caxtillantocaitl ipampa [[Francisco de Montejo]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Mérida'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Emerita Augusta''», in ompa Yucatan tlalyacatl ipampa altepeticpac ompa Extremadura moihtoa ''Mérida'' ipan Caxtillan tlahtohcayotl. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Ciudad Blanca'' (In Iztac altepetl). Altepehuahqueh itech Mérida itocah ''méridatecah'', caxtillantlahtolcopa ''meridanos''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Mérida'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Jo’'' ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Xcanatún]], in huitztlampa ica [[Itzal]], in tonatih iquizayampa ica [[Tixkokob]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Hunucmá]] huan [[Caucel]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Mérida.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Mérida|Hueyi Tepoztototlatiloyan Mérida]].]] Mérida altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Mérida]], in ompa [[Mérida altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Mérida quipia 995,129 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://datamexico.org/es/profile/geo/merida ''INEGI'', Yucatan tlahtohcayotl, Mérida altepetlahtohcan; 15 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 995,129 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Antigua estación de trenes, Mérida, Yucatán (01).jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Mérida altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Mérida cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Leones de Yucatán]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Venados Fútbol Club]] || [[Fútbol]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Itzaes F. C.]] || [[Fútbol]] || [[Tercera División de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Mayas de Yucatán]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Mérida altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CUBf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuba]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. Mérida altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Yancuic Orleans]] |[[Luisiana]] |{{USA/nhn}} |1990 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Incheon]] |[[Incheon]] |{{KOR}} |2007 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |[[Querétaro]] |{{MEX/nhn}} |2016 |} </center> == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Mérida, Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] jqd5amdjans6qwkj7obeafwnrfsn2sc Pitic 0 35005 502151 501611 2022-08-04T14:21:31Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipia 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 689,775 |- | [[2020]] | 854,186 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Colegio de San Nicolás de Hidalgo, Morelia, Michoacán 04.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo''. ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] ksy80mst61nrj2iiveup42r4ehjkdxz 502157 502151 2022-08-04T15:41:09Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipia 854,186 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Colegio de San Nicolás de Hidalgo, Morelia, Michoacán 04.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo''. ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] ci3a7kb3c10hogix5rrhbbpgjb7pwp2 502158 502157 2022-08-04T15:41:52Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Colegio de San Nicolás de Hidalgo, Morelia, Michoacán 04.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo''. ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] 2hz2zgp9suu2kuh0li6ryed5dj1znu2 502159 502158 2022-08-04T15:42:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Colegio de San Nicolás de Hidalgo, Morelia, Michoacán 04.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Hidalgo.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo''. ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] s4qrbve6it399yrf9g38gc95kttppxg 502160 502159 2022-08-04T15:44:05Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] jf7tcj3bps1muicjig9f6au9cbdbd3i 502161 502160 2022-08-04T15:45:31Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] mn5dflzltxcrl4im7yvcw4fgoi4wnn9 502162 502161 2022-08-04T15:45:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] ldj7e7halmxhlk23krz32y1tb7deqvp 502184 502162 2022-08-04T16:35:54Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. * [[Naranjeros de Hermosillo]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Mexicana del Pacífico]]. * [[Cimarrones de Sonora]]. Equipo de fútbol de la [[Liga de Ascenso de México]]. * [[Rayos de Hermosillo]]. Equipo de básquetbol del [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]]. * [[Diablos de Hermosillo]]. Equipo de béisbol de la [[Liga Norte de México]]. * [[Soles de Sonora]]. Equipo de futbol rápido de la [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] y la [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]]. == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] qkboixvwk8d1war9z0jpg9vkvuoi0qz 502185 502184 2022-08-04T16:40:03Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] cvxznyhaiitwuts7gnijuepcqxk5eme 502227 502185 2022-08-04T18:07:51Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Pitic altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] k4mjp2711dfbmsukanxjgadbijg487o 502228 502227 2022-08-04T18:10:56Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|leftt|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] optw1gsk5tvj5qh9b191nddw7064xey 502229 502228 2022-08-04T18:11:09Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] ss60tkzmb3b62gwoh1kq5whh7dq3wgv 502230 502229 2022-08-04T18:15:46Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya 2,300.5 tepozcoaohtli en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 50 altepemeh, quipiya ce patlani ica [[Phoenix]] altepetl ompa Arizona. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] 0rhsm0fbbuz54u9ad7py2g8gvv44ulf 502231 502230 2022-08-04T18:18:40Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya 2,300.5 tepozcoaohtli en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli, quipiya ce patlani ica [[Phoenix]] ompa Arizona huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] 5xgcnune5fn8tex9xerzeepxwvhcc4r 502232 502231 2022-08-04T18:19:12Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ==Ehcahuaznenqui== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya 2,300.5 tepozcoaohtli en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli, quipiya ce patlani ica [[Phoenix]] ompa Arizona huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] m93gvha85pg1tepeor7jvpny0oyr2vu 502233 502232 2022-08-04T18:19:28Z Koatochij 19758 /* Ehcahuaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya 2,300.5 tepozcoaohtli en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli, quipiya ce patlani ica [[Phoenix]] ompa Arizona huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] 0x7c52foes94kxq9oybtdi3bi0qj771 502234 502233 2022-08-04T18:22:43Z Koatochij 19758 /* Ehcahuaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya 2,300.5 tepozcoaohtli en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli, quipiya ce patlani ica [[Phoenix]] ompa Arizona huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. ===Ohtiliztli=== Pitic quipiya 350 calmimilolli ipan altepeticpac, iohtiliz ipampa SICTUHSA, ce machiyotequitl itech Sonora == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] qm6xjjgz88ch3deb10hi9sexie3jdlv 502235 502234 2022-08-04T18:23:34Z Koatochij 19758 /* Ohtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya 2,300.5 tepozcoaohtli en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli, quipiya ce patlani ica [[Phoenix]] ompa Arizona huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. ===Ohtiliztli=== Pitic quipiya 350 calmimilolli ipan altepeticpac, iohtiliz ipampa SICTUHSA, ce machiyotequitl itech Sonora iteyacanaliz. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] shyizzsmo396l76jh6re4yrht80ze5a 502245 502235 2022-08-04T19:23:25Z Koatochij 19758 /* Ehcahuaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya ce ohtli itech 2.3 Kms en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli, quipiya ce patlani ica [[Phoenix]] ompa Arizona huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. ===Ohtiliztli=== Pitic quipiya 350 calmimilolli ipan altepeticpac, iohtiliz ipampa SICTUHSA, ce machiyotequitl itech Sonora iteyacanaliz. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] ny3ynveex7yvar8xdkqgxvs04jpc60z 502246 502245 2022-08-04T19:24:45Z Koatochij 19758 /* Ehcahuaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya ce ohtli itech 2.3 Kms en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli ica chanpatlani, quipiya hueyic patlani ica [[Phoenix]] ompa [[Arizona]] huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. ===Ohtiliztli=== Pitic quipiya 350 calmimilolli ipan altepeticpac, iohtiliz ipampa SICTUHSA, ce machiyotequitl itech Sonora iteyacanaliz. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] 9v7tvqzqmrdudbm6zg5gvu7kglpfsic 502247 502246 2022-08-04T19:27:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Pitic'' in axcan itocah ''Hermosillo''. In caxtillantocaitl ipampa '''' oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''José María Morelos'', catca inin ce ''ciudad de Morelos''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Morelos]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Yaquitlahtolli]]: ''Hoomi'' * [[Caxtillahtolli]]: ''Hermosillo'' ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya ce ohtli itech 2.3 Kms en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli ica chanpatlani, quipiya hueyic patlani ica [[Phoenix]] ompa [[Arizona]] huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. ===Ohtiliztli=== Pitic quipiya 350 calmimilolli ipan altepeticpac, iohtiliz ipampa SICTUHSA, ce machiyotequitl itech Sonora iteyacanaliz. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] 4zk6stnobdnbif5oz2w1synp88tmwbv 502248 502247 2022-08-04T19:28:51Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Pitic'' in axcan itocah ''Hermosillo''. In caxtillantocaitl ipampa '''' oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Nuestra Señora de los Ángeles y la Santísima Trinidad del Pitic''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Gran Presidio de San Pedro de la Conquista'', catca inin ce ''Pitic''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Morelos]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Yaquitlahtolli]]: ''Hoomi'' * [[Caxtillahtolli]]: ''Hermosillo'' ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya ce ohtli itech 2.3 Kms en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli ica chanpatlani, quipiya hueyic patlani ica [[Phoenix]] ompa [[Arizona]] huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. ===Ohtiliztli=== Pitic quipiya 350 calmimilolli ipan altepeticpac, iohtiliz ipampa SICTUHSA, ce machiyotequitl itech Sonora iteyacanaliz. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] kmqxh7j4ydxwx8gkai14yppmu9o9ogo 502249 502248 2022-08-04T19:31:14Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Pitic'' in axcan itocah ''Hermosillo''. In caxtillantocaitl ipampa '''' oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Nuestra Señora de los Ángeles y la Santísima Trinidad del Pitic''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Gran Presidio de San Pedro de la Conquista'', catca inin ce ''Altepetl Pitic''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''Villa de Hermosillo''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Gonzáles de Hermosillo]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Yaquitlahtolli]]: ''Hoomi'' * [[Caxtillahtolli]]: ''Hermosillo'' ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya ce ohtli itech 2.3 Kms en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli ica chanpatlani, quipiya hueyic patlani ica [[Phoenix]] ompa [[Arizona]] huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. ===Ohtiliztli=== Pitic quipiya 350 calmimilolli ipan altepeticpac, iohtiliz ipampa SICTUHSA, ce machiyotequitl itech Sonora iteyacanaliz. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] gdgvfccxun4vo21ht84zvjjaqn9mjse 502250 502249 2022-08-04T19:31:33Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Pitic'' in axcan itocah ''Hermosillo''. In caxtillantocaitl ipampa ''Pitic'' oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Nuestra Señora de los Ángeles y la Santísima Trinidad del Pitic''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Gran Presidio de San Pedro de la Conquista'', catca inin ce ''Altepetl Pitic''. Ica in [[1888]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep '''Villa de Hermosillo''' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Gonzáles de Hermosillo]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Yaquitlahtolli]]: ''Hoomi'' * [[Caxtillahtolli]]: ''Hermosillo'' ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya ce ohtli itech 2.3 Kms en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli ica chanpatlani, quipiya hueyic patlani ica [[Phoenix]] ompa [[Arizona]] huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. ===Ohtiliztli=== Pitic quipiya 350 calmimilolli ipan altepeticpac, iohtiliz ipampa SICTUHSA, ce machiyotequitl itech Sonora iteyacanaliz. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] s3z70p4mu9oaifs04d46293b0sy2wwz 502253 502250 2022-08-04T19:54:35Z Koatochij 19758 /* Tlaltocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Pitic'' in axcan itocah ''Hermosillo''. In tocayotl ipampa ''Pitic'', ce pimatlahtolli; oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Nuestra Señora de los Ángeles y la Santísima Trinidad del Pitic''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Gran Presidio de San Pedro de la Conquista'', catca inin ce ''Altepetl Pitic''. Ica in [[1828]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep ''Villa de Hermosillo'' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Gonzáles de Hermosillo]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Caxtillahtolli]]: ''Hermosillo'' * [[Pimatlahtolli]]: ''Pitik'' * [[Yaquitlahtolli]]: ''Hoomi'' ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya ce ohtli itech 2.3 Kms en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli ica chanpatlani, quipiya hueyic patlani ica [[Phoenix]] ompa [[Arizona]] huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. ===Ohtiliztli=== Pitic quipiya 350 calmimilolli ipan altepeticpac, iohtiliz ipampa SICTUHSA, ce machiyotequitl itech Sonora iteyacanaliz. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] no5n25hy8ewj1zqyic7txexw70atofn 502254 502253 2022-08-04T19:58:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Pitic'' in axcan itocah ''Hermosillo''. In tocayotl ipampa ''Pitic'', ce pimatlahtolli; oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Nuestra Señora de los Ángeles y la Santísima Trinidad del Pitic''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Gran Presidio de San Pedro de la Conquista'', catca inin ce ''Altepetl Pitic''. Ica in [[1828]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep ''Villa de Hermosillo'' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Gonzáles de Hermosillo]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Caxtillahtolli]]: ''Hermosillo'' * [[Pimatlahtolli]]: ''Pitik'' * [[Yaquitlahtolli]]: ''Hoomi'' ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya ce ohtli itech 2.3 Kms en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli ica chanpatlani, quipiya hueyic patlani ica [[Phoenix]] ompa [[Arizona]] huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. ===Ohtiliztli=== Pitic quipiya 350 calmimilolli ipan altepeticpac, iohtiliz ipampa SICTUHSA, ce machiyotequitl itech Sonora iteyacanaliz. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] lwjsh571fnekszvk4z74w8him916nh4 502256 502254 2022-08-04T20:03:17Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Sonora]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Pitic'' in axcan itocah ''Hermosillo''. In tocayotl ipampa ''Pitic'', ce pimatlahtolli; oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Nuestra Señora de los Ángeles y la Santísima Trinidad del Pitic''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Gran Presidio de San Pedro de la Conquista'', catca inin ce ''Altepetl Pitic''. Ica in [[1828]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep ''Villa de Hermosillo'' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María Gonzáles de Hermosillo]], in tlen achcauhtoca axcan. === Occe tlahtolli === * [[Caxtillahtolli]]: ''Hermosillo'' * [[Pimatlahtolli]]: ''Pitik'' * [[Yaquitlahtolli]]: ''Hoomi'' ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya ce ohtli itech 2.3 Kms en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli ica chanpatlani, quipiya hueyic patlani ica [[Phoenix]] ompa [[Arizona]] huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. ===Ohtiliztli=== Pitic quipiya 350 calmimilolli ipan altepeticpac, iohtiliz ipampa SICTUHSA, ce machiyotequitl itech Sonora iteyacanaliz. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == Pitic altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Phoenix]] |[[Arizona]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tucson]] |[[Arizona]] |{{USA/nhn}} |2010 |- |} </center> == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] 7pj5y9sori3v53mq869ei0bjhzxjruh Tlachco, Querétaro 0 35007 502215 501619 2022-08-04T17:58:52Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tlachco | Chantocaitl = Santiago de Querétaro<br />Ndämaxei<br />Kꞌerhiretarhu | Tlaixcopinalli = SantiagoDeQuerétaroCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Querétaro.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-QRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Querétaro altepetlahtohcan|Querétaro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 794,789 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Tlachcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tlachco''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Querétaro]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Tlanicapan (''El Bajío''), motoca «Tlachco» inahuatlahtol itechpahuicpa otontlahtolli ''Ndämaxei'', nahuatlahtolcopa noihqui ce tlachco, telyeh occe tlaltocayotl cah michhuahcatlahtolcopa, inin ''K'erhiretarhu'' (nahuatlahtolcuepa hueyi altepetl), huala itech k'erhi= hueyi, ireta= [[altepetl]] huan rhu= co; axcan ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Santiago de Querétaro''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tlachco quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tlachco]], nican inelhuayo pehua ica tlach- huan in tlahtolli ''co'' tlen ipehualiz -co huala itech cualcan. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Querétaro]].]] Santiago Tlaxco altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Querétaro]], in ompa [[Toliman altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Tlachco quipia 794,789 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 536,463 |- | [[2010]] | 626,495 |- | [[2020]] | 794,789 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Tlachco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Orange, California|Orange]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Santiago de Compostela]] |[[Galicia]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Santiago de Cuba]] |[[Huantanamo]] |{{CUB/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Querétaro]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Querétaro]] 80ogolayufree9yzaovnhvjvr7x5hgn 502265 502215 2022-08-04T22:19:37Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tlachco | Chantocaitl = Santiago de Querétaro<br />Ndämaxei<br />Kꞌerhiretarhu | Tlaixcopinalli = SantiagoDeQuerétaroCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Querétaro.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-QRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Querétaro altepetlahtohcan|Querétaro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 794,789 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Tlachcatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Tlachco''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Querétaro]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa Tlanicapan (''El Bajío''), motoca «Tlachco» inahuatlahtol itechpahuicpa otontlahtolli ''Ndämaxei'', nahuatlahtolcopa noihqui ce tlachco, telyeh occe tlaltocayotl cah michhuahcatlahtolcopa, inin ''K'erhiretarhu'' (nahuatlahtolcuepa hueyi altepetl), huala itech k'erhi= hueyi, ireta= [[altepetl]] huan rhu= co; axcan ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Santiago de Querétaro''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tlachco quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tlachco]], nican inelhuayo pehua ica tlach- huan in tlahtolli ''co'' tlen ipehualiz -co huala itech cualcan. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Gates Learjet 25D, Private JP7189074.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Querétaro]].]] Santiago Tlachco altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Querétaro]], in ompa [[Toliman altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Tlachco quipia 794,789 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 536,463 |- | [[2010]] | 626,495 |- | [[2020]] | 794,789 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Tlachco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Orange, California|Orange]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Santiago de Compostela]] |[[Galicia]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Santiago de Cuba]] |[[Huantanamo]] |{{CUB/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Querétaro]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Querétaro]] r6dn531rrmo722bqxoobn5lszaklwg5 San Luis Potosí, San Luis Potosí 0 35008 502219 501614 2022-08-04T18:01:34Z Koatochij 19758 /* Neteicniuhtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = San Luis Potosí | Chantocaitl = San Luis Potosí | Tlaixcopinalli = Montage San Luis Potosi.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo del Estado Libre y Soberano de San Luis Potosí.png | Pamitl = Bandera de San Luis Potosí.png | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SLP}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altiplano]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[San Luis Potosí altepetlahtohcan|San Luis Potosí]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Potositecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''San Luis Potosí''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[San Luis Potosí]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''San Luis Potosí'' ipan hueyi Chichimecapan ompa mictlampa itech Virreyotl Yancuic España. In caxtillantocaitl ipampa teopixqui [[San Luis hueyitlahtoani itech Francia]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Potosí'' ompa Virreyotl in Peru, axcan ipan Bolivia tlalli, in quihtoznequi quechuatlahtolcopa « ''P'utuqsi''», nahuatlahtoltica ''explosión''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] San Luis Potosí altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Huexotzinco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Neteicniuhtiliztli == === Altepeicniuhcayotl === San Luis Potosí altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tulsa]] |[[Oklahoma]] |{{USA/nhn}} |1990 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Potosí]] |[[Potosí]] |{{BOL/nhn}} |2007 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |[[Querétaro]] |{{MEX/nhn}} |2016 |} </center> == No xiquitta == * [[San Luis Potosí]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan San Luis Potosí]] 8jq3fwwk6a0fygujy81e8ns8khnl93j 502268 502219 2022-08-04T22:27:07Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = San Luis Potosí | Chantocaitl = San Luis Potosí | Tlaixcopinalli = Montage San Luis Potosi.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo del Estado Libre y Soberano de San Luis Potosí.png | Pamitl = Bandera de San Luis Potosí.png | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SLP}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Altiplano]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[San Luis Potosí altepetlahtohcan|San Luis Potosí]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Potositecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''San Luis Potosí''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[San Luis Potosí]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''San Luis Potosí'' ipan hueyi Chichimecapan ompa mictlampa itech Virreyotl Yancuic España. In caxtillantocaitl ipampa teopixqui [[San Luis hueyitlahtoani itech Francia]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Potosí'' ompa Virreyotl in Peru, axcan ipan Bolivia tlalli, in quihtoznequi quechuatlahtolcopa « ''P'utuqsi''», nahuatlahtoltica ''explosión''. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:CRJ-900.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan San Luis Potosí|Hueyi Tepoztototlatiloyan San Luis Potosí]].]] San Luis Potosí altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan San Luis Potosí]], in ompa [[Diez Guitiérrez altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Neteicniuhtiliztli == === Altepeicniuhcayotl === San Luis Potosí altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tulsa]] |[[Oklahoma]] |{{USA/nhn}} |1990 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Potosí]] |[[Potosí]] |{{BOL/nhn}} |2007 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |[[Querétaro]] |{{MEX/nhn}} |2016 |} </center> == No xiquitta == * [[San Luis Potosí]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan San Luis Potosí]] 18ah8fzw52uuvpkexobv126m0rsjzps León, Guanajuato 0 35345 502214 501671 2022-08-04T17:57:49Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = León | Chantocaitl = León de los Aldama | Tlaixcopinalli = León montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudoMunicipioLeon.png | Pamitl = Bandera de León, Guanajuato.png | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GTO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[León altepetlahtohcan, Guanajuato|León]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 1,579,803 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Leontecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''León''' ce altepetl in ompa Guanajuato. == Tlaltocayotl == Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Villa de León'' in axcan itocah ''León de Nuestra Señora''. In caxtillantocaitl ipampa [[Martín Enríquez de Almansa]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''León'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Legio''», in ompa Bajío ipampa altepeticpac ompa Huehuehcauh Caxtillan moihtoa ''León'' ipan Caxtillan huan León tlalli. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Perla del Bajío''. Altepehuahqueh itech León itocah ''leóntecah'', caxtillantlahtolcopa ''leoneses''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Sierra de Lobos]], in huitztlampa ica [[San Francisco del Rincón]] huan San José de los Durán, in tonatiuh iquizayampa ica [[Duarte]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[San José de las Palmas]] ipan [[Xalixco]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Bajío]].]] León altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Bajío]], in ompa [[Silao altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == León quipia 1,579,803 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020) {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 020 818 |- | [[2010]] | 1 238 962 |- | [[2020]] | 1 579 803 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Omaha]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[León, España|León]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[León, Nicanahuac|León]] |[[León]] |{{NIC/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Guanajuato]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guanajuato]] b4ovbk427qmh8nx0nlj9z05f2idlz6q 502275 502214 2022-08-04T22:45:36Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = León | Chantocaitl = León de los Aldama | Tlaixcopinalli = León montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudoMunicipioLeon.png | Pamitl = Bandera de León, Guanajuato.png | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GTO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[León altepetlahtohcan, Guanajuato|León]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 2440 | Chanehqueh = 1,579,803 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Leontecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''León''' ce altepetl in ompa Guanajuato. == Tlaltocayotl == Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Villa de León'' in axcan itocah ''León de Nuestra Señora''. In caxtillantocaitl ipampa [[Martín Enríquez de Almansa]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''León'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Legio''», in ompa Bajío ipampa altepeticpac ompa Huehuehcauh Caxtillan moihtoa ''León'' ipan Caxtillan huan León tlalli. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Perla del Bajío''. Altepehuahqueh itech León itocah ''leóntecah'', caxtillantlahtolcopa ''leoneses''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Sierra de Lobos]], in huitztlampa ica [[San Francisco del Rincón]] huan San José de los Durán, in tonatiuh iquizayampa ica [[Duarte]], ihuan in tonatiuh icalaquitlampa ica [[San José de las Palmas]] ipan [[Xalixco]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Volaris A321-271N (N535VL) at BJX.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Bajío|Hueyi Tepoztototlatiloyan Bajío]].]] León altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Bajío]], in ompa [[Silao altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == León quipia 1,579,803 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020) {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 020 818 |- | [[2010]] | 1 238 962 |- | [[2020]] | 1 579 803 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Omaha]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[León, España|León]] |[[Caxtillan huan León]] |{{ESP/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[León, Nicanahuac|León]] |[[León]] |{{NIC/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Guanajuato]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guanajuato]] gcctp43jo82crebs3ku8b1d6jevqf2b Torreón 0 35346 502217 501679 2022-08-04T18:00:16Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Torreón | Chantocaitl = Torreón | Tlaixcopinalli = Collage de Torreón.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Torreón.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Torreón altepetlahtohcan|Torreón]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Torreontecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.torreon.gob.mx/ }} '''Torreón''' ce altepetl in ompa Coahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Torreón'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Torreón» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Torre''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Torre Grande'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa [[tlachiyaloyan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Torreón ce altepetl ipan icalaquiyampa in ompa Cuahuillan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro del Coyote]], in huitztlampa ica [[San Isidro]], in tonatih iquizayampa ica [[Matamoros]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Gómez Palacio]] huan [[Altepetl Lerdo]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Torreón altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan La Laguna]], in ompa [[Torreón altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Torreón quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Torreón altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fresno]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Taishan]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] hvwgydjn0j8yl0w8pyjz65ar26lqbxa 502257 502217 2022-08-04T20:42:33Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Torreón | Chantocaitl = Torreón | Tlaixcopinalli = Collage de Torreón.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Torreón.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Torreón altepetlahtohcan|Torreón]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Torreontecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.torreon.gob.mx/ }} '''Torreón''' ce altepetl in ompa Coahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Torreón'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Torreón» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Torre''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Torre Grande'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa [[tlachiyaloyan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Torreón ce altepetl ipan icalaquiyampa in ompa Cuahuillan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro del Coyote]], in huitztlampa ica [[San Isidro]], in tonatih iquizayampa ica [[Matamoros]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Gómez Palacio]] huan [[Altepetl Lerdo]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Torreón altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan La Laguna]], in ompa [[Torreón altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Torreón quipiya 690,193 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/torreon/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Torreón altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 548,681 |- | [[2010]] | 608,836 |- | [[2020]] | 690,193 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Torreón altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fresno]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Taishan]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] mknegi3lagxkwvlchjjorr6rzyitagv 502258 502257 2022-08-04T20:44:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Torreón | Chantocaitl = Torreón | Tlaixcopinalli = Collage de Torreón.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Torreón.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Torreón altepetlahtohcan|Torreón]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 690,193 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Torreontecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.torreon.gob.mx/ }} '''Torreón''' ce altepetl in ompa Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Torreón'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Torreón» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Torre''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Torre Grande'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa [[tlachiyaloyan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Torreón ce altepetl ipan icalaquiyampa in ompa Cuahuillan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro del Coyote]], in huitztlampa ica [[San Isidro]], in tonatih iquizayampa ica [[Matamoros]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Gómez Palacio]] huan [[Altepetl Lerdo]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Torreón altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan La Laguna]], in ompa [[Torreón altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Torreón quipiya 690,193 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/torreon/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Torreón altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 548,681 |- | [[2010]] | 608,836 |- | [[2020]] | 690,193 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Torreón altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fresno]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Taishan]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] a5l1wgalqrqi9cid17fxjohebxrlr59 502259 502258 2022-08-04T20:46:14Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Torreón | Chantocaitl = Torreón | Tlaixcopinalli = Collage de Torreón.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Torreón.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Torreón altepetlahtohcan|Torreón]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 690,193 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Torreontecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.torreon.gob.mx/ }} '''Torreón''' ce altepetl in ompa Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Torreón'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Torreón» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Torre''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Torre Grande'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa [[tlachiyaloyan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Torreón ce altepetl ipan icalaquiyampa in ompa Cuahuillan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro del Coyote]], in huitztlampa ica [[San Isidro]], in tonatih iquizayampa ica [[Matamoros]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Gómez Palacio]] huan [[Altepetl Lerdo]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto-torreon-terminal.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan La Laguna]].]] Torreón altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan La Laguna]], in ompa [[Torreón altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Torreón quipiya 690,193 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/torreon/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Torreón altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 548,681 |- | [[2010]] | 608,836 |- | [[2020]] | 690,193 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Torreón altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fresno]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Taishan]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] rqgykam8cyanyanfmw5vu4l3cmrvqgn 502260 502259 2022-08-04T20:47:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Torreón | Chantocaitl = Torreón | Tlaixcopinalli = Collage de Torreón.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Torreón.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Torreón altepetlahtohcan|Torreón]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 690,193 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Torreontecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.torreon.gob.mx/ }} '''Torreón''' ce altepetl in ompa Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Torreón'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Torreón» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Torre''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Torre Grande'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa [[tlachiyaloyan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Torreón ce altepetl ipan icalaquiyampa in ompa Cuahuillan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro del Coyote]], in huitztlampa ica [[San Isidro]], in tonatih iquizayampa ica [[Matamoros]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Gómez Palacio]] huan [[Altepetl Lerdo]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto-torreon-terminal.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan La Laguna]].]] Torreón altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan La Laguna]], in ompa [[Torreón altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Torreón quipiya 690,193 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/torreon/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Torreón altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 548,681 |- | [[2010]] | 608,836 |- | [[2020]] | 690,193 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Torreón altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Fresno]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Taishan]] |[[Hueyialtepetl Jiangsu|Jiangsu]] |{{CHN/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 6ce8r2vuht9n6evwza39s33nvow5vcu Chalchiuhcuecan 0 35347 502225 498456 2022-08-04T18:06:34Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chalchiuhcuecan | Chantocaitl = Puerto de Veracruz | Tlaixcopinalli = VeracruzCityCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo del municipio de Veracruz.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-VER}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Sotavento|Sotavento]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Veracruz altepetlahtohcan|Veracruz]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 301740001 | Matlatzalan = }} '''Chalchiuhcuecan''' ce altepetl in ompa Veracruz. == Tlaltocayotl == Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Chalchiuhcuecan''». In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[chalchihuitl]]'', ''[[cueitl]]'', ihuan ''-co'', in tlalpan catcah maxalti teteh ipan atl nozo atoyatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Guadalajara'' in axcan itocah. Inon cualcan moihtoa ipamapa macehualtin tlah in ''Ayollohco'', caxtillantlahtolcopa ''Costa del Golfo''. In caxtillantocaitl ipampa [[Hernán Cortés]] in 22 metztli abril xiuhpan 1519 oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Villa Rica de la Veracruz'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Vera Crux''», in ompa Sotavento ipan Mexico ayollohco. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Perla del Golfo'', ''La puerta de América'' nozo ''El Puerto Jarocho''. Altepehuahqueh itech Chalchiuhcuecan itocah ''chalchiuhcuecah'', caxtillantlahtolcopa ''jarochos''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Veracruz'' ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Chalciuhcuecan altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Veracruz altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Chalchiuhcuecan quipia 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Veracruz]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Veracruz]] cs8ffv1n7gi0zi2r9gb3th5rrsdov77 502263 502225 2022-08-04T22:17:22Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chalchiuhcuecan | Chantocaitl = Puerto de Veracruz | Tlaixcopinalli = VeracruzCityCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo del municipio de Veracruz.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-VER}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Sotavento|Sotavento]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Veracruz altepetlahtohcan|Veracruz]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 301740001 | Matlatzalan = }} '''Chalchiuhcuecan''' ce altepetl in ompa Veracruz. == Tlaltocayotl == Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Chalchiuhcuecan''». In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[chalchihuitl]]'', ''[[cueitl]]'', ihuan ''-co'', in tlalpan catcah maxalti teteh ipan atl nozo atoyatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Guadalajara'' in axcan itocah. Inon cualcan moihtoa ipamapa macehualtin tlah in ''Ayollohco'', caxtillantlahtolcopa ''Costa del Golfo''. In caxtillantocaitl ipampa [[Hernán Cortés]] in 22 metztli abril xiuhpan 1519 oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Villa Rica de la Veracruz'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Vera Crux''», in ompa Sotavento ipan Mexico ayollohco. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Perla del Golfo'', ''La puerta de América'' nozo ''El Puerto Jarocho''. Altepehuahqueh itech Chalchiuhcuecan itocah ''chalchiuhcuecah'', caxtillantlahtolcopa ''jarochos''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Veracruz'' ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:AMMVR 01.jpg|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Heriberto Jara|Hueyi Tepoztototlatiloyan Veracruz]].]] Chalciuhcuecan altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Veracruz]], in ompa [[Veracruz altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Chalchiuhcuecan quipia 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Veracruz]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Veracruz]] qkev14bd7es8sxd09tzbhr94nhglid1 502264 502263 2022-08-04T22:17:33Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chalchiuhcuecan | Chantocaitl = Puerto de Veracruz | Tlaixcopinalli = VeracruzCityCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo del municipio de Veracruz.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-VER}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Sotavento|Sotavento]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Veracruz altepetlahtohcan|Veracruz]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 301740001 | Matlatzalan = }} '''Chalchiuhcuecan''' ce altepetl in ompa Veracruz. == Tlaltocayotl == Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Chalchiuhcuecan''». In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[chalchihuitl]]'', ''[[cueitl]]'', ihuan ''-co'', in tlalpan catcah maxalti teteh ipan atl nozo atoyatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Guadalajara'' in axcan itocah. Inon cualcan moihtoa ipamapa macehualtin tlah in ''Ayollohco'', caxtillantlahtolcopa ''Costa del Golfo''. In caxtillantocaitl ipampa [[Hernán Cortés]] in 22 metztli abril xiuhpan 1519 oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Villa Rica de la Veracruz'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Vera Crux''», in ompa Sotavento ipan Mexico ayollohco. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Perla del Golfo'', ''La puerta de América'' nozo ''El Puerto Jarocho''. Altepehuahqueh itech Chalchiuhcuecan itocah ''chalchiuhcuecah'', caxtillantlahtolcopa ''jarochos''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Veracruz'' ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:AMMVR 01.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Heriberto Jara|Hueyi Tepoztototlatiloyan Veracruz]].]] Chalciuhcuecan altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Veracruz]], in ompa [[Veracruz altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Chalchiuhcuecan quipia 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == No xiquitta == * [[Veracruz]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Veracruz]] a5yvvxz17i584s96fg3knf8j0rx1lab Barranquilla 0 35379 502261 491487 2022-08-04T22:12:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-COL}} '''Barranquilla''' ce altepetl ipan [[Colombia]]. == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Colombia]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 6oahwby2mvvbu0i3jtwst4mwpsrwm4z Santa Fe, Yancuic Mexico 0 35447 502169 497364 2022-08-04T16:11:04Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-USA}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Santa Fe | Chantocaitl = City of Santa Fe | Tlaixcopinalli = Santa Fe, New Mexico Montage 1.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Santa Fe, New Mexico.svg | Pamitl = Santa Fe New Mexico flag.jpg | Tlacatiyan = {{USA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtocayotl | Xeliuhca1 = {{US-NM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Teucyotl | Xeliuhca3 = [[Santa Fe teucyotl|Santa Fe]] | Ancayotl = 32°32′11″N 117°02′14″O | Ixtentli = 637 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 31 | Chanehqueh = | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Inglatlahtolli]] huan [[caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[11 metztli julio]], [[1889]] | Tlacatocaitl = Santafetecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-7]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Santa Fe''' ce altepetl in ompa [[Yancuic Mexico]], ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca]]. == No xiquitta == * [[Yancuic Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic Mexico]] hx5ncoja97fuh4skzhu5r4l3i5vfxpe Kwetlaxkowapan 0 35535 502181 502135 2022-08-04T16:26:59Z Koatochij 19758 /* Tlahtolkakilistiloni */ wikitext text/x-wiki {{Tlahkwilolli-MEX}} {{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2=Kena|NHE_name=Kwetlaxkoapan|NHN_name=Cuetlaxcoapan}} {{Altepetlalli|Tlacatiyan={{MEX/nhe}}|Chantocaitl=Puebla de Zaragoza|PPC=38 697|PIB=24 888|Huehcapancayotl=500|Matlatzalantocaitl=Wexotlah imatlatsalan|Matlatzalan=http://www.huejutla.gob.mx/|Lada=(+52) 81|CP=67100|Tepachoani=Daniel Andrade Zurutuza|Tlalmachiyotl=|Chimalli=Escudo Puebla.png|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tlatilantli=[[Puebla]]|Tocaitl=Kwetlaxkowapan|UTC=[[UTC-6]]|IDH=0.915 (5 tlen 51º)|Pozahuacayotl=4573.24|Chanehqueh=44 311|Tlalticpac tliltetl=25°40′39″ M, 100°15′35″ I|Ixtentli=118.4|fundación_fechas=<br/>4 tlen [[eneroh]], [[1716]]. Francisco Antonio de Barbadillo Vitoria|fundación_hitos=&nbsp;• Altepewaltilistli|tzintiliztli=Pewkayotl|INEGI=130280001|Altepetlalli=Kwetlaxkowapan|Tlacatocaitl=Wexotekatl|Ciudad=Kena|Tlaixcopinalmeh={{Tlaixkopinalmeh | foto2a = Casa Alfeñique.JPG{{!}} | foto2b = Vista de la Estrella de Puebla 28.jpg{{!}} | foto3a = Catedral de Puebla 2.JPG{{!}} | foto4a = Capilla Rosario Puebla.jpg{{!}} | foto4b = Paseo de San Francisco.JPG{{!}} | foto5a = Catedral de Puebla en paisaje..jpg{{!}} | espaciado = 3 | borde = 0 | tamaño = 275 | color = #FFFFFF }}}} '''Kwetlaxkowapan''' ([[caxtillantlahtolli]]: '''Puebla de Zaragoza'''), inin altepetl tlatilantok ompa altepetlalli [[Puebla]], tlatilantli Puebla. Sekinok altepemeh itech inintokah, Cholollan, Ahmosok wan Tepeyak. Kipiya 1 576 259 chanehkeh. Nochi masewalmeh nawatlahtoanih. ==Tokayotl== :Kwetlaxtli: piel. :kowatl: serpiente :-pan: sobre :"Lugar sobre la piel de serpientes" ==Chanehkeh== {| class="wikitable" |- ! Xiwitl ! Chanehkeh |- | [[2010]] | 1,434,062 |- | [[2020]] | 1,576,259 |- |} == No xikitta == * [[Puebla]] * [[Mexko]] == Tlahtolkakilistiloni == <references/> == Seyok tlatilantli == {{Mexko}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl pan Puebla]] 7nglonrv6jp50q6p6s6pm3ytzo05jxd Saltillo (nhn) 0 35718 502222 499803 2022-08-04T18:03:51Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Ahcopa}} {{P2|[[Saltillo|NHE]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Saltillo | Chantocaitl = Santiago de Saltillo | Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Saltillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 864,431 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Saltillotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/ }} '''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ramos Arizpe]], in huitztlampa ica [[Ejido Angostura]], in tonatih iquizayampa ica [[Arteaga]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Palma Gorda]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Saltillo altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Saltillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 562 587 |- | [[2010]] | 709 671 |- | [[2020]] | 864 431 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]] |[[San José]] |{{CRI/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] a0x6z32n6gy37nr1bu0ajsihwlbc2do 502272 502222 2022-08-04T22:35:59Z Koatochij 19758 /* Tlanonotzaliztli huan huaznenqui */ wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}} {{Ahcopa}} {{P2|[[Saltillo|NHE]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Saltillo | Chantocaitl = Santiago de Saltillo | Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Saltillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-COA}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 864,431 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Saltillotecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/ }} '''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan. == Tlaltocayotl == Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ramos Arizpe]], in huitztlampa ica [[Ejido Angostura]], in tonatih iquizayampa ica [[Arteaga]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Palma Gorda]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto Internacional Plan de Guadalupe, March 2015.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe|Hueyi Tepoztototlatiloyan Saltillo]].]] Saltillo altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe]], in ompa [[Ramos Arispe altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 562 587 |- | [[2010]] | 709 671 |- | [[2020]] | 864 431 |- |} == Neteicniuhtiliztli == León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]] |[[Nebraska]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]] |[[Cuahuillan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]] |[[San José]] |{{CRI/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Cuahuillan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] cdtzmuis77pg7o3xcdqszad2sz9h0ys Borgward 0 35986 502165 502139 2022-08-04T16:05:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-DEU}} {{Infobox Company | tōcāitl = Borgward | fullname = | Imagen = 2018 Borgward BX5 (49220974733).jpg | Logo = Borgward Logo auf der IAA 2017.jpg | Caption = | company_type = | company_slogan = | chīhualiztli = [[1929]] | nombreorig = | chīhualōni = Carl F.W. Borgward | āltepētl = Bremen, [[Alemania]] | tlācatiyān = {{DEU}} | location = | key_people = | num_employees = | industry = [[Nenhuaztli]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = BAIC Group }} '''Borgward''' ce [[nenhuaztli]] [[yocoxqui]] ipan [[Alemania]]. ==Nenhuaztli== * 1924 : Blitzkarren * 1931 : Goliath Pionier * 1937 : Borgward 2000 * 1939 : Borgward 2300 * 1952 : Borgward Hansa 1500 * 1954 : Borgward Hansa 1500 Sportcoupé * 1954-1962 : Borgward Isabella * 1959 : Borgward Hansa 2400 * 1959-1961 : Borgward P100 * 1959-1961 : Lloyd Arabella * 2016-2021 : Borgward BX5 * 2016-2021 : Borgward BX7 124lbcp2fqk9dgrq0h9jf9wekv00pox 502166 502165 2022-08-04T16:05:34Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-DEU}} {{Infobox Company | tōcāitl = Borgward | fullname = | Imagen = 2018 Borgward BX5 (49220974733).jpg | Logo = Borgward Logo auf der IAA 2017.jpg | Caption = | company_type = | company_slogan = | chīhualiztli = [[1929]] | nombreorig = | chīhualōni = Carl F.W. Borgward | āltepētl = Bremen, [[Alemania]] | tlācatiyān = {{DEU}} | location = | key_people = | num_employees = | industry = [[Nenhuaztli]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = BAIC Group }} '''Borgward''' ce [[nenhuaztli]] [[yocoxqui]] ipan [[Alemania]]. ==Nenhuaztli== * 1924 : Blitzkarren * 1931 : Goliath Pionier * 1937 : Borgward 2000 * 1939 : Borgward 2300 * 1952 : Borgward Hansa 1500 * 1954 : Borgward Hansa 1500 Sportcoupé * 1954-1962 : Borgward Isabella * 1959 : Borgward Hansa 2400 * 1959-1961 : Borgward P100 * 1959-1961 : Lloyd Arabella * 2016-2021 : Borgward BX5 * 2016-2021 : Borgward BX7 [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania]] duvbviz7nczn653zj6sjdsyu8ezwnu2 502167 502166 2022-08-04T16:06:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Infobox Company | tōcāitl = Borgward | fullname = | Imagen = 2018 Borgward BX5 (49220974733).jpg | Logo = Borgward Logo auf der IAA 2017.jpg | Caption = | company_type = | company_slogan = | chīhualiztli = [[1929]] | nombreorig = | chīhualōni = Carl F.W. Borgward | āltepētl = Bremen, [[Alemania]] | tlācatiyān = {{DEU}} | location = | key_people = | num_employees = | industry = [[Nenhuaztli]] | revenue = | net_income = | homepage = | parent = BAIC Group }} '''Borgward''' ce [[nenhuaztli]] [[yocoxqui]] ipan [[Alemania]]. ==Nenhuaztli== * 1924 : Blitzkarren * 1931 : Goliath Pionier * 1937 : Borgward 2000 * 1939 : Borgward 2300 * 1952 : Borgward Hansa 1500 * 1954 : Borgward Hansa 1500 Sportcoupé * 1954-1962 : Borgward Isabella * 1959 : Borgward Hansa 2400 * 1959-1961 : Borgward P100 * 1959-1961 : Lloyd Arabella * 2016-2021 : Borgward BX5 * 2016-2021 : Borgward BX7 == No xiquitta == * [[Nenhuaztli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Nenhuaztli itech Alemania]] aosbmrtrppoa1rrt1t1smy9vdjhd6fq Cuauhtotoatlan 0 35987 502141 2022-08-04T13:59:57Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} '''Cuauhtotoatlan''' ce altepecalpolli in ompa [[Tlaxcallan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Tlaxcallan]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]] wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} '''Cuauhtotoatlan''' ce altepecalpolli in ompa [[Tlaxcallan]]. ==Tlalticpacmatiliztli== == No xiquitta == * [[Tlaxcallan]] == Toquiliztequitl == <references/> [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]] 5i0hj57nl75fp0hps1wnpec1s48xbdp Tlachco, Guerrero 0 35988 502142 2022-08-04T14:01:38Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} '''Tlachco''' ce altepetl ipan [[Guerrero]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} '''Tlachco''' ce altepetl ipan [[Guerrero]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] psf7cc8qdkdpfk2ym9w41xxnobvgmei San Nicolás de los Garza 0 35989 502143 2022-08-04T14:02:48Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} '''San Nicolás de los Garza''' ce altepetl ipan [[Yancuic León]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} '''San Nicolás de los Garza''' ce altepetl ipan [[Yancuic León]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yancuic León]] hv1ctu2x4szj6vqjxoc66a8i2he0o07 Tlaxcallān ītlahtōllō 0 35990 502145 2022-08-04T14:07:02Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Tlaxcallān ītlahtōllō]] a [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallan]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallan]] 6ldsao17ac3g11ab8zyclpg2g1by56w 502146 502145 2022-08-04T14:07:32Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallan]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Ehecatepec 0 35991 502284 2022-08-04T23:47:41Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {{Tecpantlahtolli}} [[File:Región Huasteca.png|thumb|200px|Huaxtlan]] Ehecatepec ce hueyaltepetl ipan [[Tlahtohcayotl Mexihco]], itoca caxtillantlahtoltica; ''Ecatepec de Morelos''. ==Tlaltocaitl== wikitext text/x-wiki {{Tecpantlahtolli}} [[File:Región Huasteca.png|thumb|200px|Huaxtlan]] Ehecatepec ce hueyaltepetl ipan [[Tlahtohcayotl Mexihco]], itoca caxtillantlahtoltica; ''Ecatepec de Morelos''. ==Tlaltocaitl== gh8qdp5fqwjtqe4tzmjcnscxr3x06rr 502285 502284 2022-08-04T23:49:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tecpantlahtolli}} [[File:El Caracol Ecatepec.jpg|thumb|200px|Altepetl Ehecatepec ompa ahcopa.]] Ehecatepec ce hueyaltepetl ipan [[Tlahtohcayotl Mexihco]], itoca caxtillantlahtoltica; ''Ecatepec de Morelos''. ==Tlaltocaitl== 1x9yk7wrwkd1smnkcda2oud7y4k3kom 502286 502285 2022-08-04T23:50:15Z Koatochij 19758 /* Tlaltocaitl */ wikitext text/x-wiki {{Tecpantlahtolli}} [[File:El Caracol Ecatepec.jpg|thumb|200px|Altepetl Ehecatepec ompa ahcopa.]] Ehecatepec ce hueyaltepetl ipan [[Tlahtohcayotl Mexihco]], itoca caxtillantlahtoltica; ''Ecatepec de Morelos''. ==Tlaltocaitl== In tlaltocaitl '''Ehecatepec''' ce nahuatlahtolli. 860c0i46a4gp7oyrduyyibs0mtncb3v 502287 502286 2022-08-04T23:51:55Z Koatochij 19758 /* Tlaltocaitl */ wikitext text/x-wiki {{Tecpantlahtolli}} [[File:El Caracol Ecatepec.jpg|thumb|200px|Altepetl Ehecatepec ompa ahcopa.]] Ehecatepec ce hueyaltepetl ipan [[Tlahtohcayotl Mexihco]], itoca caxtillantlahtoltica; ''Ecatepec de Morelos''. ==Tlaltocaitl== In tlaltocaitl '''Ehecatepec''' ce nahuatlahtolli hualla itechpa yei tlahtolli, [[ehecatl]] ihuan [[tepetl]]. 1m6c494thut855vccj1nlo7yngknjsx 502292 502287 2022-08-05T00:01:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tecpantlahtolli}} [[File:El Caracol Ecatepec.jpg|thumb|200px|Altepetl Ehecatepec ompa ahcopa.]] Ehecatepec ce hueyaltepetl ipan [[Tlahtohcayotl itech Mexihco]], itoca caxtillantlahtoltica; ''Ecatepec de Morelos''. ==Tlaltocaitl== In tlaltocaitl '''Ehecatepec''' ce nahuatlahtolli hualla itechpa yei tlahtolli, [[ehecatl]] ihuan [[tepetl]]. ==Oc no xiquitta== oxn72e8nkp23piz2og9as8qumlo8ry6