Huiquipedia nahwiki https://nah.wikipedia.org/wiki/Cal%C4%ABxatl MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Mēdiatl Nōncuahquīzqui Tēixnāmiquiliztli Tlatequitiltilīlli Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli Huiquipedia Huiquipedia tēixnāmiquiliztli Īxiptli Īxiptli tēixnāmiquiliztli Huiquimedia Huiquimedia tēixnāmiquiliztli Nemachiyōtīlli Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli Tēpalēhuiliztli Tēpalēhuiliztli tēixnāmiquiliztli Neneuhcāyōtl Neneuhcāyōtl tēixnāmiquiliztli TimedText TimedText talk Módulo Módulo discusión Accesorio Accesorio discusión Accesorio definición Accesorio definición discusión India 0 1437 502532 497755 2022-08-06T23:48:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl India | Tlaltocaitl = भारत गणराज्य<br />Bhārat Gaṇarājya | Tocaitl = India | Pamitl = Flag of India.svg | Chimalli = Emblem of India.svg | Tlacatiyancuicatl = ''[[Druk tsendhen]]'' | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = India (orthographic projection).svg | imagen_mapa_tamaño = 290px | lema_nacional = सत्यमेव जयते (Satiam eva jâyate) | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''"[[Jana-Gana-Mana]]"''<br /><small>«La mente de toda la gente»</small> | tēcuacān = [[Yancuīc Deli]] | tēcuacān_chānehqueh = 321 883 ([[2006]])¹ | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 28_34_N_77_12_E_ 28º 34' M 77º 12' T | huēyi_āltepētl = [[Mumbai]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Inditlahtōlli]]² | tēpacholiztli = [[Tlācatlahtohcāyōtl Tlahtōlōyan]] | tēpachohqueh = [[India tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Pratibha Patil]]<br />[[Manmohan Singh]] | tzintiliztli = [[India tlācaxoxouhcāyōtl|Tlācaxoxouhcāyōtl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pēhualiztli <br />&nbsp;• Tlamiliztli | fundación_fechas = de [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl]]<br />[[Tlachicuēiti 15]], [[1947]] | tlaīxpayōtl = 3 287 590 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 7 | tlaīxpayōtl_ātl = 9.5 | cuāxōchtli = 14 103 | huēyi_ātēntli = 7 516 | chānehqueh = 1.241.492.000<ref name="censo">{{citeweb |url= http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final%20PPT%202011_chapter3.pdf?sy=2011&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 India Series 1|accessdate= 19 de julio de 2011|auhtor= The Registrar General & Census Commissioner|date= 2011|obra= censusindia.gov.in|language= inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 2 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 355 | PIB_nominal = US$ 1.237 billones<ref name=imf2>{{citeweb |url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Report for Selected Countries and Subjects|accessdate= 30 de noviembre de 2009|author= FMI|date= 2009|obra= IMF.org|language= inglés}}</ref> | PIB_nominal_año = 2009 | PIB_nominal_puesto = 12 | PIB_nominal_per_cápita = US$ 1 032<ref name=imf2 /> | PIB = US $3 752 032 millones | PIB_año = 2009 | PIB_puesto = 4 | PIB_per_cápita = US$3 248 | IDH = {{creciente}} 0.547<ref name="UN">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_ES_Complete.pdf | title= "Informe sobre Desarrollo Humano 2011" |editor= hdr.undp.org |place= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|date = 2 de noviembre de 2011|language = español | accessdate= 14 de noviembre de 2011|format= PDF}}</ref> | IDH_año = 2011 | IDH_puesto = 134 | IDH_categoría={{Ingreso|ingreso=nepantlahtli}} | tomīn = [[Rupia]] ([[ISO 4217|INR]]) | tlācatōcāitl = Indiatlācatl, indiatālca | horario = [[UTC]]+5:30 | horario_verano = | cctld = .in | código_telefónico = 91 | prefijo_radiofónico = ATA-AWZ / VTA-VWZ / 8TA-8YZ | nenecuilhuāztli_ISO = 356 / IND / IN | miembro_de = [[ONU]], [[SAARC]], [[Commonwealth]] | tlahtōlcaquiliztilōni = <small>¹ 17.753.087 īpan in āltepēnānyōtl tlālli<br /> ² 21 ca occē tlahtōlli īpan in tlahtohcāyōtl tlācatiyāmpan [[oxomtlahtōlli]], [[banglatlahtōlli]], [[gujarattlahtōlli]], [[kannadatlahtōlli]], [[kaxmirtlahtōlli]], [[Malayālatlahtōlli]], [[marathitlahtōlli]], [[oriātlahtōlli]], [[panjabitlahtōlli]], [[sindhītlahtōlli]], [[tamillahtōlli]], [[telugutlahtōlli]] īhuān [[urdutlahtōlli]]. In [[inglatlahtōlli]] cah in tlahtōlli tequitl īpan asuntos administrativos y judiciales. </small> }} In '''Tlācatlahtohcāyōtl India''', cemani '''India'''<ref>Chīmalpahin Cuāuhtlehuanintzin ye ōquihcuilo ''India'' īpan In chicuēyi relaciones.</ref><ref>Bernardino de Sahagún yeh ōquihcuilo ''India'' īpan Psalmodia Christiana.</ref> (Devanāgarī: ''भारत गणराज्य'', ''Bhārat Gaṇarājya''), īāchcāuhtōcā '''Tlācatlahtohcāyōtl India''', ītōcā cē [[tlācatiyān]]. [[Yancuīc Deli]] [[tēcuacān|ītēcuacān]]. == Tlaltocayotl == In āquin achtopa ōmoquihcuilo ''India'' īpan cequi nāhuatlahtōlli tlahcuilōlli ōcatca [[Chīmalpahin]] īpan [[Las ocho relaciones y el memorial de Colhuacan‎]] īhuān [[Fray Bernardino de Sahagún]] īpan [[Psalmodia Christiana]] īpan 1583; yehhuān ōquihcuilo in tōcāitl iuhqui ''India''. In tōcāitl ''India'' piya in zan neneuhqui pēhualiztli ic in [[caxtillāntlahtōlli]]. In tōcāitl ''India'' īpampa in greciatlācah ōtōcāitia Indo - ītechpa in [[sanscritotlahtōlli]] ''síndhu'' quihtōznequi ''ātōyātl'' - in [[Ātōyātl Indo]] īhuān nō mochi in tlani cemantoc tlālli. In indiatlācah tōcāitih ītlācatiyān iuh ''Bhārata'' īpampa [[Manu Bharata]] (in aachto tlācatl)<ref>Según el ''[[Viṣṇu-purāṇa|Vishṇú Puraṇá]]''.</ref> ahnozo in huēyitlahtōani [[Bhārata (emperador)|Bhārata]]. ===Yoliztli=== India iyoliz hueyi, quipia occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican India tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta India iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bactrians.jpg|[[Cameyoh]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Schneeleopard- P1020498.jpg|[[Iztacocelotl]] Image:Pfau imponierend.jpg|[[Quetzalhuehxolotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:India]] exks9a7m7yi4mhxurrf9rqqn44deqne 502533 502532 2022-08-06T23:53:03Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl India | Tlaltocaitl = भारत गणराज्य<br />Bhārat Gaṇarājya | Tocaitl = India | Pamitl = Flag of India.svg | Chimalli = Emblem of India.svg | Tlacatiyancuicatl = ''[[Druk tsendhen]]'' | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = India (orthographic projection).svg | imagen_mapa_tamaño = 290px | lema_nacional = सत्यमेव जयते (Satiam eva jâyate) | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''"[[Jana-Gana-Mana]]"''<br /><small>«La mente de toda la gente»</small> | tēcuacān = [[Yancuīc Deli]] | tēcuacān_chānehqueh = 321 883 ([[2006]])¹ | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 28_34_N_77_12_E_ 28º 34' M 77º 12' T | huēyi_āltepētl = [[Mumbai]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Inditlahtōlli]]² | tēpacholiztli = [[Tlācatlahtohcāyōtl Tlahtōlōyan]] | tēpachohqueh = [[India tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Pratibha Patil]]<br />[[Manmohan Singh]] | tzintiliztli = [[India tlācaxoxouhcāyōtl|Tlācaxoxouhcāyōtl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pēhualiztli <br />&nbsp;• Tlamiliztli | fundación_fechas = de [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl]]<br />[[Tlachicuēiti 15]], [[1947]] | tlaīxpayōtl = 3 287 590 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 7 | tlaīxpayōtl_ātl = 9.5 | cuāxōchtli = 14 103 | huēyi_ātēntli = 7 516 | chānehqueh = 1.241.492.000<ref name="censo">{{citeweb |url= http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final%20PPT%202011_chapter3.pdf?sy=2011&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 India Series 1|accessdate= 19 de julio de 2011|auhtor= The Registrar General & Census Commissioner|date= 2011|obra= censusindia.gov.in|language= inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 2 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 355 | PIB_nominal = US$ 1.237 billones<ref name=imf2>{{citeweb |url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Report for Selected Countries and Subjects|accessdate= 30 de noviembre de 2009|author= FMI|date= 2009|obra= IMF.org|language= inglés}}</ref> | PIB_nominal_año = 2009 | PIB_nominal_puesto = 12 | PIB_nominal_per_cápita = US$ 1 032<ref name=imf2 /> | PIB = US $3 752 032 millones | PIB_año = 2009 | PIB_puesto = 4 | PIB_per_cápita = US$3 248 | IDH = {{creciente}} 0.547<ref name="UN">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_ES_Complete.pdf | title= "Informe sobre Desarrollo Humano 2011" |editor= hdr.undp.org |place= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|date = 2 de noviembre de 2011|language = español | accessdate= 14 de noviembre de 2011|format= PDF}}</ref> | IDH_año = 2011 | IDH_puesto = 134 | IDH_categoría={{Ingreso|ingreso=nepantlahtli}} | tomīn = [[Rupia]] ([[ISO 4217|INR]]) | tlācatōcāitl = Indiatlācatl, indiatālca | horario = [[UTC]]+5:30 | horario_verano = | cctld = .in | código_telefónico = 91 | prefijo_radiofónico = ATA-AWZ / VTA-VWZ / 8TA-8YZ | nenecuilhuāztli_ISO = 356 / IND / IN | miembro_de = [[ONU]], [[SAARC]], [[Commonwealth]] | tlahtōlcaquiliztilōni = <small>¹ 17.753.087 īpan in āltepēnānyōtl tlālli<br /> ² 21 ca occē tlahtōlli īpan in tlahtohcāyōtl tlācatiyāmpan [[oxomtlahtōlli]], [[banglatlahtōlli]], [[gujarattlahtōlli]], [[kannadatlahtōlli]], [[kaxmirtlahtōlli]], [[Malayālatlahtōlli]], [[marathitlahtōlli]], [[oriātlahtōlli]], [[panjabitlahtōlli]], [[sindhītlahtōlli]], [[tamillahtōlli]], [[telugutlahtōlli]] īhuān [[urdutlahtōlli]]. In [[inglatlahtōlli]] cah in tlahtōlli tequitl īpan asuntos administrativos y judiciales. </small> }} '''India'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanintzin ye oquihcuilo ''India'' ipan In chicueyi relaciones.</ref><ref>Bernardino de Sahagún yeh oquihcuilo ''India'' ipan Psalmodia Christiana.</ref> nozo '''Tlacatlahtohcayotl India''' (Devanāgarī: ''भारत गणराज्य'', ''Bhārat Gaṇarājya''), ce [[tlacatiyan]]. In altepetl [[tecuacan|itecuacan]] [[Yancuic Delhi]]. == Tlaltocayotl == In aquin achtopa omoquihcuilo ''India'' ipan cequi nāhuatlahtolli itlahcuilol ocatca [[Chimalpahin]] ipan [[Las ocho relaciones y el memorial de Colhuacan‎]] huan [[Fray Bernardino de Sahagún]] ipan [[Psalmodia Christiana]] xiuhpan 1583; yehuan oquihcuilo in tocayotl iuhqui ''India''. In tocaitl ''India'' quipiya in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl ''India'' ipampa in greciatlacameh ōtōcāitia Indo - ītechpa in [[sanscritotlahtōlli]] ''síndhu'' quihtōznequi ''ātōyātl'' - in [[Ātōyātl Indo]] īhuān nō mochi in tlani cemantoc tlālli. In indiatlācah tōcāitih ītlācatiyān iuh ''Bhārata'' īpampa [[Manu Bharata]] (in aachto tlācatl)<ref>Según el ''[[Viṣṇu-purāṇa|Vishṇú Puraṇá]]''.</ref> ahnozo in huēyitlahtōani [[Bhārata (emperador)|Bhārata]]. ===Yoliztli=== India iyoliz hueyi, quipia occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican India tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta India iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bactrians.jpg|[[Cameyoh]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Schneeleopard- P1020498.jpg|[[Iztacocelotl]] Image:Pfau imponierend.jpg|[[Quetzalhuehxolotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:India]] dqwu48tr1tswzcpee2ao925pkbjw2h6 502534 502533 2022-08-06T23:54:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl India | Tlaltocaitl = भारत गणराज्य<br />Bhārat Gaṇarājya | Tocaitl = India | Pamitl = Flag of India.svg | Chimalli = Emblem of India.svg | Tlacatiyancuicatl = ''[[Druk tsendhen]]'' | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = India (orthographic projection).svg | imagen_mapa_tamaño = 290px | lema_nacional = सत्यमेव जयते (Satiam eva jâyate) | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''"[[Jana-Gana-Mana]]"''<br /><small>«La mente de toda la gente»</small> | tēcuacān = [[Yancuīc Deli]] | tēcuacān_chānehqueh = 321 883 ([[2006]])¹ | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 28_34_N_77_12_E_ 28º 34' M 77º 12' T | huēyi_āltepētl = [[Mumbai]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Inditlahtōlli]]² | tēpacholiztli = [[Tlācatlahtohcāyōtl Tlahtōlōyan]] | tēpachohqueh = [[India tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Pratibha Patil]]<br />[[Manmohan Singh]] | tzintiliztli = [[India tlācaxoxouhcāyōtl|Tlācaxoxouhcāyōtl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pēhualiztli <br />&nbsp;• Tlamiliztli | fundación_fechas = de [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl]]<br />[[Tlachicuēiti 15]], [[1947]] | tlaīxpayōtl = 3 287 590 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 7 | tlaīxpayōtl_ātl = 9.5 | cuāxōchtli = 14 103 | huēyi_ātēntli = 7 516 | chānehqueh = 1.241.492.000<ref name="censo">{{citeweb |url= http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final%20PPT%202011_chapter3.pdf?sy=2011&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 India Series 1|accessdate= 19 de julio de 2011|auhtor= The Registrar General & Census Commissioner|date= 2011|obra= censusindia.gov.in|language= inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 2 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 355 | PIB_nominal = US$ 1.237 billones<ref name=imf2>{{citeweb |url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Report for Selected Countries and Subjects|accessdate= 30 de noviembre de 2009|author= FMI|date= 2009|obra= IMF.org|language= inglés}}</ref> | PIB_nominal_año = 2009 | PIB_nominal_puesto = 12 | PIB_nominal_per_cápita = US$ 1 032<ref name=imf2 /> | PIB = US $3 752 032 millones | PIB_año = 2009 | PIB_puesto = 4 | PIB_per_cápita = US$3 248 | IDH = {{creciente}} 0.547<ref name="UN">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_ES_Complete.pdf | title= "Informe sobre Desarrollo Humano 2011" |editor= hdr.undp.org |place= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|date = 2 de noviembre de 2011|language = español | accessdate= 14 de noviembre de 2011|format= PDF}}</ref> | IDH_año = 2011 | IDH_puesto = 134 | IDH_categoría={{Ingreso|ingreso=nepantlahtli}} | tomīn = [[Rupia]] ([[ISO 4217|INR]]) | tlācatōcāitl = Indiatlācatl, indiatālca | horario = [[UTC]]+5:30 | horario_verano = | cctld = .in | código_telefónico = 91 | prefijo_radiofónico = ATA-AWZ / VTA-VWZ / 8TA-8YZ | nenecuilhuāztli_ISO = 356 / IND / IN | miembro_de = [[ONU]], [[SAARC]], [[Commonwealth]] | tlahtōlcaquiliztilōni = <small>¹ 17.753.087 īpan in āltepēnānyōtl tlālli<br /> ² 21 ca occē tlahtōlli īpan in tlahtohcāyōtl tlācatiyāmpan [[oxomtlahtōlli]], [[banglatlahtōlli]], [[gujarattlahtōlli]], [[kannadatlahtōlli]], [[kaxmirtlahtōlli]], [[Malayālatlahtōlli]], [[marathitlahtōlli]], [[oriātlahtōlli]], [[panjabitlahtōlli]], [[sindhītlahtōlli]], [[tamillahtōlli]], [[telugutlahtōlli]] īhuān [[urdutlahtōlli]]. In [[inglatlahtōlli]] cah in tlahtōlli tequitl īpan asuntos administrativos y judiciales. </small> }} '''India'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanintzin ye oquihcuilo ''India'' ipan In chicueyi relaciones.</ref><ref>Bernardino de Sahagún yeh oquihcuilo ''India'' ipan Psalmodia Christiana.</ref> nozo '''Tlacatlahtohcayotl India''' (Devanāgarī: ''भारत गणराज्य'', ''Bhārat Gaṇarājya''), ce [[tlacatiyan]]. In altepetl [[tecuacan|itecuacan]] [[Yancuic Delhi]]. == Tlaltocayotl == In aquin achtopa omoquihcuilo ''India'' ipan cequi nāhuatlahtolli itlahcuilol ocatca [[Chimalpahin]] ipan [[Las ocho relaciones y el memorial de Colhuacan‎]] huan [[Fray Bernardino de Sahagún]] ipan [[Psalmodia Christiana]] xiuhpan 1583; yehuan oquihcuilo in tocayotl iuhqui ''India''. In tocaitl ''India'' quipiya in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl ''India'' ipampa in greciatlacameh ōtōcāitia Indo - ītechpa in [[sanscritotlahtōlli]] ''síndhu'' quihtōznequi ''ātōyātl'' - in [[Ātōyātl Indo]] īhuān nō mochi in tlani cemantoc tlālli. In indiatlācah tōcāitih ītlācatiyān iuh ''Bhārata'' īpampa [[Manu Bharata]] (in aachto tlācatl)<ref>Según el ''[[Viṣṇu-purāṇa|Vishṇú Puraṇá]]''.</ref> ahnozo in huēyitlahtōani [[Bhārata (emperador)|Bhārata]]. ===Yoliztli=== India iyoliz hueyi, quipia occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican India tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta India iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bactrians.jpg|[[Cameyoh]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Schneeleopard- P1020498.jpg|[[Iztacocelotl]] Image:Pfau imponierend.jpg|[[Quetzalhuehxolotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> == No xiquitta== *[[Asia]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:India]] 9mds2cn9yl8l4jrln15qkram6cjzvdm 502535 502534 2022-08-06T23:54:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl India | Tlaltocaitl = भारत गणराज्य<br />Bhārat Gaṇarājya | Tocaitl = India | Pamitl = Flag of India.svg | Chimalli = Emblem of India.svg | Tlacatiyancuicatl = ''[[Druk tsendhen]]'' | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = India (orthographic projection).svg | imagen_mapa_tamaño = 290px | lema_nacional = सत्यमेव जयते (Satiam eva jâyate) | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''"[[Jana-Gana-Mana]]"''<br /><small>«La mente de toda la gente»</small> | tēcuacān = [[Yancuīc Deli]] | tēcuacān_chānehqueh = 321 883 ([[2006]])¹ | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 28_34_N_77_12_E_ 28º 34' M 77º 12' T | huēyi_āltepētl = [[Mumbai]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Inditlahtōlli]]² | tēpacholiztli = [[Tlācatlahtohcāyōtl Tlahtōlōyan]] | tēpachohqueh = [[India tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Pratibha Patil]]<br />[[Manmohan Singh]] | tzintiliztli = [[India tlācaxoxouhcāyōtl|Tlācaxoxouhcāyōtl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pēhualiztli <br />&nbsp;• Tlamiliztli | fundación_fechas = de [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl]]<br />[[Tlachicuēiti 15]], [[1947]] | tlaīxpayōtl = 3 287 590 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 7 | tlaīxpayōtl_ātl = 9.5 | cuāxōchtli = 14 103 | huēyi_ātēntli = 7 516 | chānehqueh = 1.241.492.000<ref name="censo">{{citeweb |url= http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final%20PPT%202011_chapter3.pdf?sy=2011&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 India Series 1|accessdate= 19 de julio de 2011|auhtor= The Registrar General & Census Commissioner|date= 2011|obra= censusindia.gov.in|language= inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 2 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 355 | PIB_nominal = US$ 1.237 billones<ref name=imf2>{{citeweb |url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Report for Selected Countries and Subjects|accessdate= 30 de noviembre de 2009|author= FMI|date= 2009|obra= IMF.org|language= inglés}}</ref> | PIB_nominal_año = 2009 | PIB_nominal_puesto = 12 | PIB_nominal_per_cápita = US$ 1 032<ref name=imf2 /> | PIB = US $3 752 032 millones | PIB_año = 2009 | PIB_puesto = 4 | PIB_per_cápita = US$3 248 | IDH = {{creciente}} 0.547<ref name="UN">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_ES_Complete.pdf | title= "Informe sobre Desarrollo Humano 2011" |editor= hdr.undp.org |place= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|date = 2 de noviembre de 2011|language = español | accessdate= 14 de noviembre de 2011|format= PDF}}</ref> | IDH_año = 2011 | IDH_puesto = 134 | IDH_categoría={{Ingreso|ingreso=nepantlahtli}} | tomīn = [[Rupia]] ([[ISO 4217|INR]]) | tlācatōcāitl = Indiatlācatl, indiatālca | horario = [[UTC]]+5:30 | horario_verano = | cctld = .in | código_telefónico = 91 | prefijo_radiofónico = ATA-AWZ / VTA-VWZ / 8TA-8YZ | nenecuilhuāztli_ISO = 356 / IND / IN | miembro_de = [[ONU]], [[SAARC]], [[Commonwealth]] | tlahtōlcaquiliztilōni = <small>¹ 17.753.087 īpan in āltepēnānyōtl tlālli<br /> ² 21 ca occē tlahtōlli īpan in tlahtohcāyōtl tlācatiyāmpan [[oxomtlahtōlli]], [[banglatlahtōlli]], [[gujarattlahtōlli]], [[kannadatlahtōlli]], [[kaxmirtlahtōlli]], [[Malayālatlahtōlli]], [[marathitlahtōlli]], [[oriātlahtōlli]], [[panjabitlahtōlli]], [[sindhītlahtōlli]], [[tamillahtōlli]], [[telugutlahtōlli]] īhuān [[urdutlahtōlli]]. In [[inglatlahtōlli]] cah in tlahtōlli tequitl īpan asuntos administrativos y judiciales. </small> }} '''India'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanintzin ye oquihcuilo ''India'' ipan In chicueyi relaciones.</ref><ref>Bernardino de Sahagún yeh oquihcuilo ''India'' ipan Psalmodia Christiana.</ref> nozo '''Tlacatlahtohcayotl India''' (Devanāgarī: ''भारत गणराज्य'', ''Bhārat Gaṇarājya''), ce [[tlacatiyan]]. In altepetl [[tecuacan|itecuacan]] [[Yancuic Delhi]]. == Tlaltocayotl == In aquin achtopa omoquihcuilo ''India'' ipan cequi nāhuatlahtolli itlahcuilol ocatca [[Chimalpahin]] ipan [[Las ocho relaciones y el memorial de Colhuacan‎]] huan [[Fray Bernardino de Sahagún]] ipan [[Psalmodia Christiana]] xiuhpan 1583; yehuan oquihcuilo in tocayotl iuhqui ''India''. In tocaitl ''India'' quipiya in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl ''India'' ipampa in greciatlacameh ōtōcāitia Indo - ītechpa in [[sanscritotlahtōlli]] ''síndhu'' quihtōznequi ''ātōyātl'' - in [[Ātōyātl Indo]] īhuān nō mochi in tlani cemantoc tlālli. In indiatlācah tōcāitih ītlācatiyān iuh ''Bhārata'' īpampa [[Manu Bharata]] (in aachto tlācatl)<ref>Según el ''[[Viṣṇu-purāṇa|Vishṇú Puraṇá]]''.</ref> ahnozo in huēyitlahtōani [[Bhārata (emperador)|Bhārata]]. ===Yoliztli=== India iyoliz hueyi, quipia occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican India tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta India iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bactrians.jpg|[[Cameyoh]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Schneeleopard- P1020498.jpg|[[Iztacocelotl]] Image:Pfau imponierend.jpg|[[Quetzalhuehxolotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> == No xiquitta== *[[Asia]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:India]] cjaot9vjalzh4rjlaf9c52uhyfy0n2s 502537 502535 2022-08-06T23:58:55Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl India | Tlaltocaitl = भारत गणराज्य<br />Bhārat Gaṇarājya | Tocaitl = India | Pamitl = Flag of India.svg | Chimalli = Emblem of India.svg | Tlacatiyancuicatl = ''[[Druk tsendhen]]'' | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = India (orthographic projection).svg | imagen_mapa_tamaño = 290px | lema_nacional = सत्यमेव जयते (Satiam eva jâyate) | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''"[[Jana-Gana-Mana]]"''<br /><small>«La mente de toda la gente»</small> | tēcuacān = [[Yancuīc Deli]] | tēcuacān_chānehqueh = 321 883 ([[2006]])¹ | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 28_34_N_77_12_E_ 28º 34' M 77º 12' T | huēyi_āltepētl = [[Mumbai]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Inditlahtōlli]]² | tēpacholiztli = [[Tlācatlahtohcāyōtl Tlahtōlōyan]] | tēpachohqueh = [[India tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Pratibha Patil]]<br />[[Manmohan Singh]] | tzintiliztli = [[India tlācaxoxouhcāyōtl|Tlācaxoxouhcāyōtl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pēhualiztli <br />&nbsp;• Tlamiliztli | fundación_fechas = de [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl]]<br />[[Tlachicuēiti 15]], [[1947]] | tlaīxpayōtl = 3 287 590 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 7 | tlaīxpayōtl_ātl = 9.5 | cuāxōchtli = 14 103 | huēyi_ātēntli = 7 516 | chānehqueh = 1.241.492.000<ref name="censo">{{citeweb |url= http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final%20PPT%202011_chapter3.pdf?sy=2011&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 India Series 1|accessdate= 19 de julio de 2011|auhtor= The Registrar General & Census Commissioner|date= 2011|obra= censusindia.gov.in|language= inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 2 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 355 | PIB_nominal = US$ 1.237 billones<ref name=imf2>{{citeweb |url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Report for Selected Countries and Subjects|accessdate= 30 de noviembre de 2009|author= FMI|date= 2009|obra= IMF.org|language= inglés}}</ref> | PIB_nominal_año = 2009 | PIB_nominal_puesto = 12 | PIB_nominal_per_cápita = US$ 1 032<ref name=imf2 /> | PIB = US $3 752 032 millones | PIB_año = 2009 | PIB_puesto = 4 | PIB_per_cápita = US$3 248 | IDH = {{creciente}} 0.547<ref name="UN">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_ES_Complete.pdf | title= "Informe sobre Desarrollo Humano 2011" |editor= hdr.undp.org |place= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|date = 2 de noviembre de 2011|language = español | accessdate= 14 de noviembre de 2011|format= PDF}}</ref> | IDH_año = 2011 | IDH_puesto = 134 | IDH_categoría={{Ingreso|ingreso=nepantlahtli}} | tomīn = [[Rupia]] ([[ISO 4217|INR]]) | tlācatōcāitl = Indiatlācatl, indiatālca | horario = [[UTC]]+5:30 | horario_verano = | cctld = .in | código_telefónico = 91 | prefijo_radiofónico = ATA-AWZ / VTA-VWZ / 8TA-8YZ | nenecuilhuāztli_ISO = 356 / IND / IN | miembro_de = [[ONU]], [[SAARC]], [[Commonwealth]] | tlahtōlcaquiliztilōni = <small>¹ 17.753.087 īpan in āltepēnānyōtl tlālli<br /> ² 21 ca occē tlahtōlli īpan in tlahtohcāyōtl tlācatiyāmpan [[oxomtlahtōlli]], [[banglatlahtōlli]], [[gujarattlahtōlli]], [[kannadatlahtōlli]], [[kaxmirtlahtōlli]], [[Malayālatlahtōlli]], [[marathitlahtōlli]], [[oriātlahtōlli]], [[panjabitlahtōlli]], [[sindhītlahtōlli]], [[tamillahtōlli]], [[telugutlahtōlli]] īhuān [[urdutlahtōlli]]. In [[inglatlahtōlli]] cah in tlahtōlli tequitl īpan asuntos administrativos y judiciales. </small> }} '''India'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanintzin ye oquihcuilo ''India'' ipan In chicueyi relaciones.</ref><ref>Bernardino de Sahagún yeh oquihcuilo ''India'' ipan Psalmodia Christiana.</ref> nozo '''Tlacatlahtohcayotl India''' (Devanāgarī: ''भारत गणराज्य'', ''Bhārat Gaṇarājya''), ce [[tlacatiyan]]. In altepetl [[tecuacan|itecuacan]] [[Yancuic Delhi]]. == Tlaltocayotl == In aquin achtopa omoquihcuilo ''India'' ipan cequi nāhuatlahtolli itlahcuilol ocatca [[Chimalpahin]] ipan [[Las ocho relaciones y el memorial de Colhuacan‎]] huan [[Fray Bernardino de Sahagún]] ipan [[Psalmodia Christiana]] xiuhpan 1583; yehuan oquihcuilo in tocayotl iuhqui ''India''. In tocaitl ''India'' quipiya in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl ''India'' ipampa in greciatlacameh ōtōcāitia Indo - ītechpa in [[sanscritotlahtōlli]] ''síndhu'' quihtōznequi ''ātōyātl'' - in [[Ātōyātl Indo]] īhuān nō mochi in tlani cemantoc tlālli. In indiatlācah tōcāitih ītlācatiyān iuh ''Bhārata'' īpampa [[Manu Bharata]] (in aachto tlācatl)<ref>Según el ''[[Viṣṇu-purāṇa|Vishṇú Puraṇá]]''.</ref> ahnozo in huēyitlahtōani [[Bhārata (emperador)|Bhārata]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlacatiyan cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Butan]], canahpa in huitztlampa ica [[Índico ailhuicatl]] huan [[Sri Lanca]], in tonalquizayampa ica [[Bangladesh]] huan in tonalcalaquiyampa ica [[Paquistan]] huan [[Afganistan]]. ===Yoliztli=== India iyoliz hueyi, quipia occe climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican India tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta India iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bactrians.jpg|[[Cameyoh]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Schneeleopard- P1020498.jpg|[[Iztacocelotl]] Image:Pfau imponierend.jpg|[[Quetzalhuehxolotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> == No xiquitta== *[[Asia]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:India]] 783fvupnx02quiqhb35w4bj4bav3sss 502538 502537 2022-08-07T00:00:00Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Tlacatlahtohcayotl India | Tlaltocaitl = भारत गणराज्य<br />Bhārat Gaṇarājya | Tocaitl = India | Pamitl = Flag of India.svg | Chimalli = Emblem of India.svg | Tlacatiyancuicatl = ''[[Druk tsendhen]]'' | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = India (orthographic projection).svg | imagen_mapa_tamaño = 290px | lema_nacional = सत्यमेव जयते (Satiam eva jâyate) | tlācatiyāncuīcatiliztli = ''"[[Jana-Gana-Mana]]"''<br /><small>«La mente de toda la gente»</small> | tēcuacān = [[Yancuīc Deli]] | tēcuacān_chānehqueh = 321 883 ([[2006]])¹ | tēcuacān_cemonocāyōtl_fmt = | tēcuacān_cemonoc = 28_34_N_77_12_E_ 28º 34' M 77º 12' T | huēyi_āltepētl = [[Mumbai]] | āchcāuhtlahtōlli = [[Inditlahtōlli]]² | tēpacholiztli = [[Tlācatlahtohcāyōtl Tlahtōlōyan]] | tēpachohqueh = [[India tlahtohcātēīxiptla|Tlahtohcātēīxiptla]]<br />[[Primer Ministro]] | tēpachohqueh_tōcāitl = [[Pratibha Patil]]<br />[[Manmohan Singh]] | tzintiliztli = [[India tlācaxoxouhcāyōtl|Tlācaxoxouhcāyōtl]] | fundación_hitos = &nbsp;• Pēhualiztli <br />&nbsp;• Tlamiliztli | fundación_fechas = de [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl]]<br />[[Tlachicuēiti 15]], [[1947]] | tlaīxpayōtl = 3 287 590 | tlaīxpayōtl_tlatēctli = 7 | tlaīxpayōtl_ātl = 9.5 | cuāxōchtli = 14 103 | huēyi_ātēntli = 7 516 | chānehqueh = 1.241.492.000<ref name="censo">{{citeweb |url= http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/data_files/india/Final%20PPT%202011_chapter3.pdf?sy=2011&ey=2011&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Provisional Population Totals Paper 1 of 2011 India Series 1|accessdate= 19 de julio de 2011|auhtor= The Registrar General & Census Commissioner|date= 2011|obra= censusindia.gov.in|language= inglés}}</ref> | chānehqueh_tlatēctli = 2 | chānehqueh_pozāhuacāyōtl = 355 | PIB_nominal = US$ 1.237 billones<ref name=imf2>{{citeweb |url= http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/02/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=534&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=15&pr.y=12|title= Report for Selected Countries and Subjects|accessdate= 30 de noviembre de 2009|author= FMI|date= 2009|obra= IMF.org|language= inglés}}</ref> | PIB_nominal_año = 2009 | PIB_nominal_puesto = 12 | PIB_nominal_per_cápita = US$ 1 032<ref name=imf2 /> | PIB = US $3 752 032 millones | PIB_año = 2009 | PIB_puesto = 4 | PIB_per_cápita = US$3 248 | IDH = {{creciente}} 0.547<ref name="UN">{{citeweb|author=PNUD| url= http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_ES_Complete.pdf | title= "Informe sobre Desarrollo Humano 2011" |editor= hdr.undp.org |place= [[Washington D. C.|Washington]], [[Estados Unidos]]|date = 2 de noviembre de 2011|language = español | accessdate= 14 de noviembre de 2011|format= PDF}}</ref> | IDH_año = 2011 | IDH_puesto = 134 | IDH_categoría={{Ingreso|ingreso=nepantlahtli}} | tomīn = [[Rupia]] ([[ISO 4217|INR]]) | tlācatōcāitl = Indiatlācatl, indiatālca | horario = [[UTC]]+5:30 | horario_verano = | cctld = .in | código_telefónico = 91 | prefijo_radiofónico = ATA-AWZ / VTA-VWZ / 8TA-8YZ | nenecuilhuāztli_ISO = 356 / IND / IN | miembro_de = [[ONU]], [[SAARC]], [[Commonwealth]] | tlahtōlcaquiliztilōni = <small>¹ 17.753.087 īpan in āltepēnānyōtl tlālli<br /> ² 21 ca occē tlahtōlli īpan in tlahtohcāyōtl tlācatiyāmpan [[oxomtlahtōlli]], [[banglatlahtōlli]], [[gujarattlahtōlli]], [[kannadatlahtōlli]], [[kaxmirtlahtōlli]], [[Malayālatlahtōlli]], [[marathitlahtōlli]], [[oriātlahtōlli]], [[panjabitlahtōlli]], [[sindhītlahtōlli]], [[tamillahtōlli]], [[telugutlahtōlli]] īhuān [[urdutlahtōlli]]. In [[inglatlahtōlli]] cah in tlahtōlli tequitl īpan asuntos administrativos y judiciales. </small> }} '''India'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanintzin ye oquihcuilo ''India'' ipan In chicueyi relaciones.</ref><ref>Bernardino de Sahagún yeh oquihcuilo ''India'' ipan Psalmodia Christiana.</ref> nozo '''Tlacatlahtohcayotl India''' (Devanāgarī: ''भारत गणराज्य'', ''Bhārat Gaṇarājya''), ce [[tlacatiyan]]. In altepetl [[tecuacan|itecuacan]] [[Yancuic Delhi]]. == Tlaltocayotl == In aquin achtopa omoquihcuilo ''India'' ipan cequi nāhuatlahtolli itlahcuilol ocatca [[Chimalpahin]] ipan [[Las ocho relaciones y el memorial de Colhuacan‎]] huan [[Fray Bernardino de Sahagún]] ipan [[Psalmodia Christiana]] xiuhpan 1583; yehuan oquihcuilo in tocayotl iuhqui ''India''. In tocaitl ''India'' quipiya in zan neneuhqui tlapehualiztli ic in [[caxtillantlahtolli]]. In tocaitl ''India'' ipampa in greciatlacameh ōtōcāitia Indo - ītechpa in [[sanscritotlahtōlli]] ''síndhu'' quihtōznequi ''ātōyātl'' - in [[Ātōyātl Indo]] īhuān nō mochi in tlani cemantoc tlālli. In indiatlācah tōcāitih ītlācatiyān iuh ''Bhārata'' īpampa [[Manu Bharata]] (in aachto tlācatl)<ref>Según el ''[[Viṣṇu-purāṇa|Vishṇú Puraṇá]]''.</ref> ahnozo in huēyitlahtōani [[Bhārata (emperador)|Bhārata]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlacatiyan cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[China]], [[Nepal]] huan [[Butan]], canahpa in huitztlampa ica [[Índico ailhuicatl]] huan [[Sri Lanca]], in tonalquizayampa ica [[Bangladesh]] huan in tonalcalaquiyampa ica [[Paquistan]] . ===Yoliztli=== India iyoliz hueyi, quipia occe climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican India tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta India iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bactrians.jpg|[[Cameyoh]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Schneeleopard- P1020498.jpg|[[Iztacocelotl]] Image:Pfau imponierend.jpg|[[Quetzalhuehxolotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> == No xiquitta== *[[Asia]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:India]] 2i50jxzefuno6so2n7xchsrba1se9ob Centzontlahtoleh 0 1915 502424 472525 2022-08-06T16:37:43Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Centzontlahtōleh / Centzontleh / Centzontōtōtl | status = LC | image = Mimus polyglottos1.jpg | image_caption = ''Mimus polyglottos'' | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Passeriformes]] | familia = [[Mimidae]] | genus = ''[[Mimus]]'' | species = '''''M. polyglottos''''' | binomial = Mimus polyglottos | binomial_authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758 | range_map = Mimus polyglottos-map.jpg | range_map_caption = In centzontlahtōleh īchān }} In '''Centzontlahtōleh''', ahmo huēyac iuhcāyōtl '''centzontleh''', nō '''centzontōtōtl''' (''Mimus polyglottos'') cē [[paseriforme]] tōtotl, inin tōtōmeh nemih īpan huitztlāmpa [[Canada]] īxquichca mochi [[Mēxihco]]. In centzontlahtōleh nextic in īmihhuiyo, cōzauhqui in īīxtelohtli, tlīltic in [[tōtōtēnhuitztli|īntōtōtēnhuitz]]. In īcuitlapil pahpaltic īca iztāc tēntli in īxxopitzac huēyac. In īmahtlapal piya canactic iztāc tlīlcuahuitl, ihcuac in ehuaznequi nēxiltih tlacihuiztli nō iztāc. Inīn tōtōmeh tozcanehnehuilih occēquintin tōtōmeh īntlahtōl. [[Īxiptli:Mimus polyglottos flight.jpg|thumb|left|Centzontlahtōleh]] == Nō xiquitta == [[Nezahualcoyōtl#In Centzontōtōtl|In Centzontōtōtl]] {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] doi4uk31isamo3fsnv34wk7ulpy4vxb Tzopilotl 0 4267 502438 496941 2022-08-06T16:42:16Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Taxobox | name = Tzopilōtl | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref =<ref name="BirdLife" /> | image = Coragyps-atratus-001.jpg | image_caption = ''Coragyps atratus brasiliensis'' en [[Panamá]] | image_width = 200px | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Falconiformes]]<ref name=cle>[http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref> | familia = [[Cathartidae]] | genus = '''''Coragyps''''' | genus_authority = [[Isidore Geoffroy Saint-Hilaire|Saint-Hilaire]], [[1853]] | species = '''''C. atratus''''' | binomial = ''Coragyps atratus'' | binomial_authority = ([[Johann Matthäus Bechstein|Bechstein]], [[1793]]) | synonyms = ''Cathartidarum'' <small>[[Herluf Winge|Winge]], [[1888]]</small> | subdivision_ranks = [[Subespecie]]s | subdivision = * ''C. a. atratus'' <!-- {{Ficha de taxón_authority | author = Bechstein | date = 1793 }}<br />--><small>Buitre negro de América del Norte</small> * ''C. a. foetens'' <!--{{Ficha de taxón_authority | author = [[Martin Lichtenstein|Lichtenstein]] | date = 1817 }}<br />--><small>Buitre negro de los Andes</small> * ''C. a. brasiliensis'' <!--{{Ficha de taxón_authority | author = [[Charles Lucien Jules Laurent Bonaparte|Bonaparte]] | date = 1850 }}<br />--><small>Buitre negro de América del Sur.</small> | range_map=AmericanBlackVultureMap.png | range_map_caption = Mapa de la distribución aproximada del buitre negro americano. El color rojo indica su presencia. }} '''Tzopilotl''' (''Cathartidae'') in [[tōtōtl]]. [[Īxiptli:BlackVulture2.JPG|thumb|250px|Tzōtzopiloh]] == occequīntīn macehuallahtōlcopa == * [[Tzopilōcuāuhtli]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] j188f7yv0or1vulz97a59bpuvdpunf4 Cuetlaxcoapan 0 4396 502514 502212 2022-08-06T23:09:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Kwetlaxkoapan|NHN_name=Cuetlaxcoapan}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cuetlaxcoapan | Chantocaitl = Puebla de Zaragoza<br />Nde’mä | Tlaixcopinalli = Pueblacollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Puebla.png | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-PUE}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Angelopolis|Angelopolis]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Puebla altepetlahtohcan|Puebla]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 1,576,259 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Cuetlaxcoapanecatl | Altepetequihuah = Eduardo Rivera Pérez | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 72000 | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = 211140001 | Matlatzalan = http://www.pueblacapital.gob.mx/ }} '''Cuetlaxcoapan'''<ref name="Chimalpahin">Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo ''ciudad de los Angeles. cuetlaxcohuapan'' ipan Annals of his Time</ref> nozo in '''Cuetlaxcoapan Altepetl''' (achcauhtoca [[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]]: ''Heroica Puebla de Zaragoza''), ce altepetl in ompa altepetlahtohcan<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''municipio''.</ref> Puebla ipan in tlahco in [[Puebla]] Tlahtocayotl huan itecucan ca. Cuetlaxcoapan inic nahui altepenayotl ica 1&nbsp;576&nbsp;259 chanehqueh, no huan tlacempanahuia inic nahui altepenanyotl ica 1&nbsp;539&nbsp;819 chanehqueh ipan Mexico. == Tlaltocayotl == [[File:Escudo de Puebla 5.JPG|thumb|left|170px|Cuetlaxcoapan ichimal.]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Cuetlaxcoapan''». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli ''[[cuetlaxtli]]'', ''[[coatl]]'' ihuan ''-pan'', in ipal in tlalpan oncatcah cuetlaxcoatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocaitl ocompatlac ihuic ''Heroica Puebla de Zaragoza''. In caxtillantocaitl ipampa [[Motolinia]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Puebla de los Ángeles'', in quihtoznequi «In ''Angelo''meh altepetlaliliztli», zatepan in hueyicihuatlahtoani Isabel itech [[Portugal]] oquipatlac itoca in ''Ciudad de los Ángeles'', «''Angelo''meh Altepetl». In 11 ic chiucnahui metztli ipan 1862 in tlahtohcantlahtoani [[Benito Juárez]] oquiteneuh ''Puebla de Zaragoza'' in imahuizo [[Ignacio Zaragoza]]<ref>Enciclopedia de los Municipios de México Puebla. http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/puebla/</ref>. Auh in Tlahtocayotl Tenechicoliztli in 4 ic chicueyi metztli ipan 1950 oquiteneuh ''Heroica''<ref>H. Ayuntamiento de Puebla. Conoce Puebla. http://www.pueblacapital.gob.mx/wb/pue/historia</ref>, «Tlamahuichihuani», ipal in yaoyotl ihuic in franciayaomeh. Axcan moihtoa ''In Angelópolis'', ce hueyi altepenanyotl ica itoca huehuecauh tocatiliztli itechpahuic ''Puebla de los Ángeles'' ialtepetzintiliz. ===Occequin macehuallahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Puebla de Zaragoza'' * [[Otontlahtolli]]: ''Nde’mä'' ==Huehcapatlahtoliztli== [[Īxiptli:Sitio puebla.jpg|thumb|left|200px|Cuetlaxcoapan ihueyiteocal ompa Puebla yaoyotl]] Caxtiltecah ohualahqueh [[Mexico]], in tlalli ipan in axcan altepecalpolli in ''Heroica Puebla de Zaragoza'', omoteneuh ''Cuetlaxcoapan'' in canin ahmo ocatca cequi huehcauh hueyi altepetl; tel quemah oncon ocatcah milli huan callatelli. Ipan in macuilpohualxihuitl XV inin catyan ocatca yaotlalli, in cannel oquinchiuhqueh in [[xochiyaoyotl]] intzalan in [[Itzohcan|itzohcah]], in [[Tepeyacac|Tepeyacacah]], in [[Huexotzinco|Huexotzincah]], in [[Tetzmollohcan|Tetzmollohcah]] huan in [[Tlaxcallan|Tlaxcaltecah]]<ref>SEGOB: [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ 114.- PUEBLA / HEROICA PUEBLA DE ZARAGOZA]</ref>. In caxtiltecah oaltepetzintihqueh Puebla ipan in 16 abril 1531; in ''oidor'' [[Juan de Salmerón]], in obispo [[Fray Julián Garcés]] huan [[Fray Toribio Paredes de Benavente]] ([[Motolinia]]) octocaitih in altepetl tlayehyecoliztli ''Puebla de los Ángeles''. Manel oahci in neneuhcayotl in altepetl, yeh otocapanoa ''Puebla'' oc axcan. In zazanilli quipohua tlen ipan icochiz in [[Julián Garcés]], in inic ce [[Tlaxcallan]] ''obispo'', oquittac ce tlalli, in nepantlah oncatcah ce atoyatl huan inahuac oc ome [[atoyatl]]. Ipan in tlalli oncatcah xochitl huan ameyalli. No oquinttac ome ''angelo''meh, yehuan ica mecatl otlatenhuimoloh yezquia in cuaxochtli. Ihciuhcapan tonalli, oquinpouh icochiz in occequin in aquihqueh ocuihuicatinenqueh macuilli cennecehuilli (cequi 25 ''kilómetros'') in huehca Tlaxcallan in canin oquimmantilih in tlalli. Ipan inin zazanilli opeuh in tlaltocayotl ihtoa «''Ciudad de los Ángeles''». In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in ''angelo''meh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah [[Carlos V]] (K.V.) quipia in hueyiteocalli ica macuilli ''torres'' huan ome ''angelo''meh quitzitzitzquiah. Ipan in tocaitl ''Tlamahuichihuani'' huan ''Zaragoza'' ca ipampa in yaotequi [[Ignacio Zaragoza]] in aquin oquinpeuh in [[Francia|franciayaomeh]] ipan in 5 metztli mayo xihuitl [[1862]] ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe. ==Tlalticpacmatiliztli== {{Ancayotl | Noroeste = [[Cuauhtlatzinco]] | Norte = [[Tlaxcallan]] | Noreste = [[Xonacatepec]] | Oeste = [[Cholollan]] | Centro = Cuetlaxcoapan | Este = [[Ahmozoc]] | Suroeste = [[Ocoyohcan]] | Sur = [[Valsequillo]] | Sureste = [[Santa Catarina]] }} [[Image:Malinche.jpg|thumb|right|200px|Cuetlaxcoapan ixquich in huitztlampa in mitlampahuic ica in Matlalcueyeh tepetl.]] Cuetlaxcoapan quipia ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pablo del Monte]] ompa [[Tlaxcallan]] tlahtocayotl, in huitztlampa ica [[Valsequillo]] altepetl huan [[Valcequillo atezcatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Cholollan]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chachapan]] huan [[xochitlah Flor del Bosque]]. In Cuetlaxcoapan tlatectli ipan in [[Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in [[Tepetlayolotl]]. Tlatectli in 40km iquizayampa in [[Popocatepetl]] huan in [[Iztaccihuatl]]. In [[Matlalcueyeh (tletepetl)|Matlalcueyeh]] tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlatectli ipan in [[Atoyac atoyatl]], in tlein meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in [[Valsequillo Atezcatl]]. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[Alcecec]] huan in [[San Francisco atoyatl]] ca. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} === Yoliztli === Cuetlaxcoapan iyoliz hueyi, quipia ome climas. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya atl ipampa atoyatl huan atepantli Valsequillo. No xiquitta nican Cuetlaxcoapan altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]] Cuetlaxcoapan altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Huexotzinco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Tequitiliztli == [[File:Volkswagen Bubbla sista bilen.jpg|thumb|200px|left|El [[Volkswagen Sedán]], otlachiuh ipan Cuetlaxcoapan ompa museo de [[Wolfsburg]], [[Alemania]].]] Cuetlaxcoapan altepetl, hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan. Occequin mexicah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl ihuicpan [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[ahuacatl]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuepixcayotl]], [[tentzonpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]], inompan [[coyonimatiliztli]]. Cuetlaxcoapan altepetl ce tequiyotl ipan America itech Yancuic España itzalan El Parián. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli Ayollohco Mexico ompa Chalchiuhcuecan altepetl canapa Altepetl Mexico. In [[Angelópolis]] hueyic centro financiero, otlachiuh 2003 ipan Atoyatl Atoyac. In tequicalli itech Volkswagen cah ompa cualcan mictlampa. ==Teyacanaliztli== [[File:Templo San Francisco Puebla.jpg|thumb|200px|right|Xolalpan Cuetlaxcoapan nepantlahco.]] Xolalpan quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah. ===Cuetlaxcoapan ixeliuhca=== * [[Analco]] * [[Xalnenetlan]] * [[El Alto]] * [[Los Sapos]] * [[Barrio del Artista]] * [[Payohcan]] * [[San Baltazar Campeche]] == Chanehmatiliztli == Ce altepetl quipia 12.392 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh cah (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepehuahqueh ipan mochi altepeticpac 576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 1,434,062 |- | [[2020]] | 1,576,259 |- |} ===Tlahtolli=== In ahmo cah nahuatillahtolli Mexico tlali. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtōlli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Tepehuahtlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, Mexico icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac. Mexico tlahtolli motlahtoa ipan Cuatlaxcoapan altepetl cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] huan occequin. Occequintin [[Europa]] tlahtolli [[Inglestlahtolli]], [[Yidishtlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Vascotlahtolli]] huan [[Rumanitlahtolli]]. ===Neltococayotl=== [[File:Catedral de Puebla 2.JPG|thumb|right|200px|Hueyiteopan itech Cuetlaxcoapan.]] Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh. Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli. ==Tlamachtiliztli== [[File:UAPCentroPuebla.JPG|thumb|200px|izquierda|Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.]] Cuetlaxcoapan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma de Puebla'', ''Universidad Tecnológica de Puebla'', ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ''Universidad Culinaria de Puebla'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla, occequin. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh. ==Tequinemiliztli== ===Mitohtiztli=== Ompa Atlixco quipiya ce mitohtiztli motenehua '''[[Atlixcayotl]]''', nican tlacameh mihtitia ce foklore itechpa oocequin onohuayan Puebla tlahtocayotl. ===Tlacualiztli=== Cuetlaxcoapan ce altepetl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], ilacual otlahuihualo ipan tepachoteocalco huan tlacualcalli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[cemita]], [[chalupa]], [[chiles en nogada]], [[nohpalmitl]], occequin. ===Tequichihualiztli=== [[Īxiptli:BIBLIOTECA PALAFOXIANA.tif|thumb|200px|Palafox Amoxcalco.]] [[Īxiptli:CASA DE ALFEÑIQUE COCINA.tif|thumb|right|200px|Alfeñique tlacualcalli.]] Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ==== Macehualiztli ==== Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. ====Tlatzohtzonaliztli==== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Puebla altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz. == Momotlaliztli == In momotlalcayotl ipan Cuetlaxcoapan cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Altepetl Cuetlaxcoapan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Club Puebla]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Cuauhtémoc]] |- | [[Lobos de la BUAP]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Universitario]] |- | [[Pericos de Puebla]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || |- | [[Ángeles de Puebla]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || |} == Neteicniuhtiliztli == Altepetl Cuetlaxcoapan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Wolfsburg]] |[[Tlani Saxonia]] |{{DEU}} |1978 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Łódź]] |[[Voivodato Lodz|Lodz]] |{{POL}} |1997 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Talavera de la Reina]] |[[Caxtillan-La Mancha]] |{{ESP}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] |[[Veracruz]] |{{MEX}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Asunción]] |[[Asunción]] |{{PRY}} | |- |} </center> == No xiquitta == * [[Puebla]] * [[Altepenanyotl Puebla-Tlaxcallan]] == Amoxtiliztli == * ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].'' :CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) :Gobierno del Estado de Puebla. ''Puebla'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ http://www.puebla.gob.mx] (Caxtillāntlahtōlli) : ''Historia de Puebla. Datos Generales del Estado'' . Puebla. Recuperado el 29 de enero de 2009 de [http://www.puebla.gob.mx/puebla/resultadosgeneral.jsp?palabra=historia%20del%20estado&servicios=19&boletines=229&legal=7&trans=0&otros=245&id_servicio=1&valtodas=0&valfrases=0&valalgunas=0&palabras=%20&frase=%20&alguna=%20&contx=5# http://www.puebla.gob.mx] fecaha de última modificación 13 de Octubre de 2006. (Caxtillāntlahtōlli) :Secretaría de Gobernación. ''Enciclopedia de los municipios de México'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia] (Caxtillāntlahtōlli) :SIMÉON, Rémi. ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana''. Paris: 1885, 17a ed. Siglo Veintiuno. Mēxihco: 2004. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli) == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Cuetlaxcoapan}} {{Commonscat|Puebla City}} {{Angelopolis}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]] oo1mtxgw0jp7qsfbcb3niq1jbhrmvls Totolin 0 5272 502446 427182 2022-08-06T16:50:02Z Koatochij 19758 Se cambió el destino de la redirección de [[Tecuantotolin]] a [[Totoltin]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN[[Totoltin]] aeh39dmmg6xsw3lyhy9nll30o6aao36 502449 502446 2022-08-06T16:51:21Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Totoltin]] wikitext text/x-wiki [[File:Galliformes-01.jpg|thumb|Totoltin.]] '''Totoltin''' ([[caxtillantlahtolli]]: Gallinaceos). == Totoltin == * [[Cuanacatl]] ''(Gallus gallus domesticus)'' * [[Huehxolotl]] nozo [[tecuantotolin]] ''(Meleagris gallopavo)'' * [[Quetzaltotolin]] ''(Pavo cristatus)'' * [[Xiuhcozcatotolin]] ''(Meleagris ocellata)'' [[Neneuhcāyōtl:Yolcameh]] [[Neneuhcāyōtl:Totoltin]] eqodvtwrv2lefbi2tnd54do7zwczdb4 502451 502449 2022-08-06T16:52:37Z Koatochij 19758 /* Totoltin */ wikitext text/x-wiki [[File:Galliformes-01.jpg|thumb|Totoltin.]] '''Totoltin''' ([[caxtillantlahtolli]]: Gallinaceos). == Totoltin == * [[Cuanacatl]] ''(Gallus gallus domesticus)'' * [[Coxolihtli]] ''(Meleagris ocellata)'' * [[Huehxolotl]] nozo [[tecuantotolin]] ''(Meleagris gallopavo)'' * [[Quetzaltotolin]] ''(Pavo cristatus)'' * [[Xiuhcozcatotolin]] ''(Meleagris ocellata)'' [[Neneuhcāyōtl:Yolcameh]] [[Neneuhcāyōtl:Totoltin]] psoj0574ozf5fpzrfdsbhy5osm5ftbf 502452 502451 2022-08-06T16:53:33Z Koatochij 19758 /* Totoltin */ wikitext text/x-wiki [[File:Galliformes-01.jpg|thumb|Totoltin.]] '''Totoltin''' ([[caxtillantlahtolli]]: Gallinaceos). == Totoltin == * [[Cuanacatl]] ''(Gallus gallus domesticus)'' * [[Coxolihtli]] ''(Crax rubra)'' * [[Huehxolotl]] nozo [[tecuantotolin]] ''(Meleagris gallopavo)'' * [[Quetzaltotolin]] ''(Pavo cristatus)'' * [[Xiuhcozcatotolin]] ''(Meleagris ocellata)'' [[Neneuhcāyōtl:Yolcameh]] [[Neneuhcāyōtl:Totoltin]] t7mfgq92mteca0qp31229nnh6t76mco 502453 502452 2022-08-06T16:54:44Z Koatochij 19758 /* Totoltin */ wikitext text/x-wiki [[File:Galliformes-01.jpg|thumb|Totoltin.]] '''Totoltin''' ([[caxtillantlahtolli]]: Gallinaceos). == Totoltin == * [[Cuanacatl]] ''(Gallus gallus domesticus)'' * [[Cuauhcoxolihtli]] ''(Crax rubra)'' * [[Coxolihtli]] ''(Crax rubra)'' * [[Huehxolotl]] nozo [[tecuantotolin]] ''(Meleagris gallopavo)'' * [[Quetzaltotolin]] ''(Pavo cristatus)'' * [[Xiuhcozcatotolin]] ''(Meleagris ocellata)'' [[Neneuhcāyōtl:Yolcameh]] [[Neneuhcāyōtl:Totoltin]] 91rt237hx3eicbcdidi74g1o2ahh84k 502454 502453 2022-08-06T16:56:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[File:Galliformes-01.jpg|thumb|Totoltin.]] '''Totoltin''' ([[caxtillantlahtolli]]: Gallinaceos). == Totoltin == * [[Cuanacatl]] ''(Gallus gallus domesticus)'' * [[Cuauhcoxolihtli]] ''(Crax rubra)'' * [[Coxolihtli]] ''(Crax rubra)'' * [[Huehxolotl]] nozo [[tecuantotolin]] ''(Meleagris gallopavo)'' * [[Quetzaltotolin]] ''(Pavo cristatus)'' * [[Xiuhcozcatotolin]] ''(Meleagris ocellata)'' {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Yolcameh]] [[Neneuhcāyōtl:Totoltin]] ds2nxojmrmb4wsnjn0xnjsj3mmdo7a3 502455 502454 2022-08-06T16:58:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[File:Galliformes-01.jpg|thumb|Totoltin.]] '''Totoltin''' ([[caxtillantlahtolli]]: Gallinaceos). == Totoltin == * [[Cuanacatl]] ''(Gallus gallus domesticus)'' * [[Cuauhcoxolihtli]] ''(Crax rubra)'' * [[Coxolihtli]] ''(Crax rubra)'' * [[Huehxolotl]] ''(Meleagris gallopavo)'' * [[Quetzaltotolin]] ''(Pavo cristatus)'' * [[Xiuhcozcatotolin]] ''(Meleagris ocellata)'' {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Yolcameh]] [[Neneuhcāyōtl:Totoltin]] jax7bzdnp5dsheq5yr0oisr9tetgqjx 502466 502455 2022-08-06T17:13:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[File:Galliformes-01.jpg|thumb|Totoltin.]] '''Totoltin''' ([[caxtillantlahtolli]]: Gallinaceos). == Totoltin == * [[Cuanacatl]] ''(Gallus gallus domesticus)'' * [[Coxolihtli]] ''(Crax rubra)'' * [[Huehxolotl]] ''(Meleagris gallopavo)'' * [[Quetzaltotolin]] ''(Pavo cristatus)'' * [[Xiuhcozcatotolin]] ''(Meleagris ocellata)'' {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Yolcameh]] [[Neneuhcāyōtl:Totoltin]] 7bqbjjdodysq68xsazsae4noq3b8h4m 502467 502466 2022-08-06T17:14:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[File:Galliformes-01.jpg|thumb|Totoltin.]] '''Totoltin''' ([[caxtillantlahtolli]]: Gallinaceos). == Totoltin == * [[Cuanacatl]] ''(Gallus gallus domesticus)'' * [[Coxolihtli]] ''(Crax rubra)'' * [[Huehxolotl]] ''(Meleagris gallopavo)'' * [[Quetzalhuehxolotl]] ''(Pavo cristatus)'' * [[Xiuhcozcahuehxolotl]] ''(Meleagris ocellata)'' {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Yolcameh]] [[Neneuhcāyōtl:Totoltin]] 3ympoo1jqgosyj4c6n48liqjqf9r2pm 502476 502467 2022-08-06T17:32:12Z Koatochij 19758 /* Totoltin */ wikitext text/x-wiki [[File:Galliformes-01.jpg|thumb|Totoltin.]] '''Totoltin''' ([[caxtillantlahtolli]]: Gallinaceos). == Totoltin == * [[Cuanacatl]] ''(Gallus gallus domesticus)'' * [[Coxolihtli]] ''(Crax rubra)'' * [[Huehxolotl]] ''(Meleagris gallopavo)'' * [[Quetzalhuehxolotl]] ''(Pavo cristatus)'' * [[Xiuhpalhuehxolotl]] ''(Meleagris ocellata)'' {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Yolcameh]] [[Neneuhcāyōtl:Totoltin]] 91v90woju8oqz41jz197y6xxxb52s45 Tlalalacatl 0 5274 502434 467288 2022-08-06T16:40:28Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Tlalalacatl | status = LC | image = Anser albifrons 30009.JPG| image_width = 230px | image2 = Anser albifrons - Greater White-fronted Goose - XC96532.ogg | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Anseriformes]] | familia = [[Anatidae]] | subfamilia = [[Anserinae]] | genus = ''[[Anser]]'' | species = '''''A. albifrons''''' | binomial = ''Anser albifrons'' | binomial_authority = ([[Giovanni Antonio Scopoli|Scopoli]], [[1769]]) | subdivision_ranks = Subespecies ver texto }} '''Tlalalacatl''' in [[tototl]] (''Anser albifrons''). [[Īxiptli:Anser albifrons 30050.JPG|thumb|Tlālalacatl]] [[File:Anser albifrons MHNT.ZOO.2010.11.13.9.jpg|thumb| ''Anser albifrons'']] [[File:Badderende kolgans-4961846.webm|thumb|left|Anser albifrons]] {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 15ffov9ul8if8zrvhej2wecpmavzqzr Quetzaltototl 0 5827 502432 487055 2022-08-06T16:40:02Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{animal-stub}} {{Taxobox | name = Quetzaltōtōtl | image = Quetzal01.jpg | image_width = 240px | image_caption = Quetzaltōtōtl | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Trogoniformes]] | familia = [[Trogonidae]] | genus = ''Pharomachrus''<br><small>[[Pablo de la Llave|de la Llave]]. 1832</small><br>''Euptilotis''<br><small>[[John Gould|Gould]], 1858</small> | subdivision_ranks = Species | subdivision = ''P. antisianus''<br> ''[[Pharomachrus auriceps|P. auriceps]]''<br> ''P. fulgidus''<br> ''[[Pharomachrus mocinno|P. mocinno]]''<br> ''P. pavoninus''<br> ''[[Euptilotis neoxenus|E. neoxenus]]''<br> }} '''Quetzaltototl''' ce tototl. [[Īxiptli:133quetzal.JPG|thumb|Quetzaltōtōtl]] {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] k5kb24kne3r0apubm4il3tj6anjtjw8 Cochotl 0 8650 502425 469707 2022-08-06T16:38:10Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Kocho|NCH]]}} {{Tlani}} {{animal-stub}} {{Taxobox | name = Cochotl | status = LC | status_system = IUCN3.1 | image =White-fronted Amazon (Amazona albifrons) -tree-3c.jpg | image_width = 225px | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Psittaciformes]] | familia = [[Psittacidae]] | genus = ''[[Amazona]]'' | species = '''''A. albifrons''''' | binomial = ''Amazona albifrons'' | binomial_authority = ([[Anders Sparrman|Sparrman]], 1788) | subdivision_ranks = Subspecies | subdivision = ''A. a. albifrons''<br />''A. a. saltuensis''<br />''A. a. nana'' }} [[File:Amazona albifrons MHNT.ZOO.2010.11.148.14.jpg|thumb| ''Amazona albifrons'']] '''Cochotl''' (''Amazona albifrons'') ce xoxohuic tototl. == No xiquitta== *[[Alotl]] == Toquiliztequitl == <references/> {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] ps70k8ytl5slqnq8xqkw6lw01yqe72k Quecholli 0 8651 502431 399865 2022-08-06T16:39:46Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Quechōlli | status = LC | status_system = IUCN3.1 | image = Roseate Spoonbill balancing KSC99pp0364.jpg | image_width = 240px | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Ciconiiformes]] | familia = [[Threskiornithidae]] | genus = ''[[Platalea]]'' | species = '''''P. ajaja''''' | binomial = ''Platalea ajaja'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758) | synonyms = ''Ajaja ajaja'' }} '''Quechōlli''' (''Platalea ajaja''). [[Īxiptli:Roseate Spoonbill KSC04pd0890.jpg|thumb|Quechōlli]] {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] lrkeqjiihtf1f75vh99n1it8evlq4a3 Cozcacuauhtli 0 9228 502427 496788 2022-08-06T16:38:45Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Chajma|NCH]]}} {{Tlani}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Taxobox | name = Cozcacuauhtli | image = Sarcoramphus papa (Königsgeier - King Vulture) - Weltvogelpark Walsrode 2013-01.jpg | image_caption = | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tototl]] | ordo = [[Incertae sedis]] | familia = [[Cathartidae]] | genus = [[Sarcoramphus]] | subfamilia = | tribus = | subdivision = | genus_authority = [[André Marie Constant Duméril|Duméril]], 1805 | species = '''''S. papa''''' | binomial = ''Sarcoramphus papa'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758) | range_map = King Vulture.png | range_map_width = 300px | range_map_caption = Cozcacuauhtli itlalchan | synonyms = }} '''Cozcacuauhtli''' (Latintlahtolcopa; ''Sarcoramphus papa''), ooce itoca ''chajma'' ompa Huaxtlan, ce tecuani tototl chanti ipan quiyahuicuauhtlah, patlani ahcopa cenca cuauhtic in ilhuicatl. Ce cuacualtzin tototl ipan America tlalli, quipiya itzontecon ica coztic, chilcoztic huan chichiltic tlalpalli. ==Nacayotl== [[File:Sarcoramphus papa -National Zoo -Washington -USA-8a.jpg|thumb|200px|left|Cozcacuauhtli]] Cozcacuauhtli ce patlanic [[tototl]] hueyic. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[cozcacuauhtetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de cóndor'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli huan quitta 180 grados ahcopa, itzonteco quipiya iazhuan tliltic, chichiltic nozo yauhtic, noyuhqui quipiya ce huehuehyac tehuitztli huan coztic tzotzocatl; ome acaxotl, quipiya ome izticohcoltic imah, coztic itlapal ihuan yacaxotl. Quipiya ce hueyic cozcatl ica aztli, ome quetzaltic tlapalaztli iztac huan tliltic, mochi inacayo tlapotonilli huan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Cozcacuauhuitl tlacua [[nacatl]]. imotlacua noyuhqui icampa [[temazatl|temazameh]], tochtin, epameh, techalomeh huan cuetzpaltin. ==Yoliztli== Miyac xihuitl achtocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh tecuantotomeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacameh otlahtlamac hueyitotomeh, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh. == Tequichihualiztli == [[Image:Cozcuauhtli.svg|thumb|right|Cozcacuauhtli itonoalpohualilhuitl.]] Inin tototzin no cozcacuauhtin, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa cozcacuauhtin ipan amatl huan tetl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Tonatih]], ce teotzin ica cuauhtli inacayo. ===Tonalpohualli=== In āquin tlācatiya quihuālcualtiāya, quihtoā huēhuetiz, ilamatiz, quitlamatiz quitlamitēhuaz in pāquiliztli, īhuān mocuiltonōz, tlamahuizōz in tlālticpac. Auh tēl za nō īpantiā, in āquin iuhqui mochīhuaya, yehīca ca miyec tlācatl miquiya in īpan tlācati. In Xolotl īteōuh, tlatta huitztlāmpa. == No xiquitta == * [[Cuauhtli]] * [[Tzopilocuauhtli]] * [[Cuanacacozcacuauhtli]] * [[Tototl]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occequin necuazaloliztli == {{wiktionary|cozcacuauhtli}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] c71juie2rg8r9kuhelakr5w52wass9c Afganistan 0 10035 502530 502341 2022-08-06T23:45:02Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Islam Emirtlahtohcayotl Afganistan | Tlaltocaitl = د افغانستان اسلامي امارت<br />''Də Afġānistān Islāmī Imārat'' | Tocaitl = Afganistan | Pamitl = Flag of the Taliban.svg | Chimalli = | Tlacatiyancuicatl = | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = Afghanistan (orthographic projection).svg }} '''Islam Emirtlahtohcayotl Afganistan''' nozo '''Afganistan''' ([[Persatlahtolli]]: '''جمهوری اسلامی افغانستان''', [[paxtotlahtolli]]: '''د افغانستان اسلامي امارت ''') ce tlacatiyan ipan [[Asia]] cemantoc tlalli. [[Kabul]] [[tecuacan|itecuacan]] in Afganistan. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Afghan topo en.jpg|300px|thumbnail|left|Afganistan.]] Afganistan ce tlacatiyan ipan tlalticpactli mictlampa, nican huel cecec, quipia occequin climas, ocachi mictlan cah Himalaya tepehuahcan, cecec tlalli ica hueyic tepehuahcan, cepayauhcan tlalpan, ce ixtlahuayohcan ica [[cetl]]. Nican cah ome hueyi tepehuahcan, Rocky Mountains huan Apalaches tepehuahcan. ocachi huitztlampa quipiya ixtlahuahcan, teotlalli, miequin cuauhtlahtli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Turmenistan]], canahpa huitztlampa ica [[Iran]], canahpa icalaquitlampa no [[Iran]] ihuan [[Uzbequistan]], ihuan canahpa iquizayampa [[Paquistan]] huan [[China]]. In tlacatiyan quipia 1,984,670 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. ===Tepeliztli=== In tepetl ocachi hueyic ipan Afganistan quihtoznequi tepetl [[Nowshak]], nelihuehcapanca ompa Himalaya tepehuahcan ica de altitud 7959 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Tlahco Asia tlalli moihtoa Hindu Kush. Occequin in tepetl [[Mir Samir]] (5409 m s. n. m.) ipan Nuristan, in Vakak (3190 m s. n. m.) ipan , in tepetl Dacht-i-Navar (3801 m s. n. m.) ipan , in tepetl Kohei Bandaka (6843 m s. n. m.) ipan huan in Kharkush (3121 m s. n. m.) ipan . Tlahco afganistan quipia nauhpohualli tepetl ochachi hueyic ompa Afganistan tepehuahcan. ===Atiliztli=== [[File:Band-e-Amir National Park-9.jpg|thumb|left|Atezcatl ipan [[Band-e Amir]] cuauhtlatli.]] Afganistan ce tlacatiyan atleh hueyatl ipan tlalticpac, quipia atezcatl huan hueyi atoyatl matel Amu Daria atoyatl, Hari Rud atoyatl, Kabul atoyatl, Helmand atoyatl, occequin atoyatl, noyuhqui hueyi atezcatl quemeh Huron atezcatl, Oso atezcatl, Superior atezcatl, Winnipeg atezcatl, Erie atezcatl, occequin. ===Yoliztli=== Afganistan iyoliz hueyi, quipia occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Afganistan tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta Afganistan iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bactrians.jpg|[[Cameyoh]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Schneeleopard- P1020498.jpg|[[Iztacocelotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Quetzalhuehxolotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europa]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== ===Afganistan ixeliuhca=== [[File:Afghanistan provinces numbered.png|thumb|centre|400px|Afghanistan.]] {{col-begin}} {{col-3}} # [[Badakhshan Province|Badakhshan]] # [[Badghis Province|Badghis]] # [[Baghlan Province|Baghlan]] # [[Balkh Province|Balkh]] # [[Bamyan Province|Bamyan]] # [[Daykundi Province|Daykundi]] # [[Farah Province|Farah]] # [[Faryab Province|Faryab]] # [[Ghazni Province|Ghazni]] # [[Ghor Province|Ghor]] # [[Helmand Province|Helmand]] {{col-3}} # [[Herat Province|Herat]] # [[Jowzjan Province|Jowzjan]] # [[Kabul Province|Kabul]] # [[Kandahar Province|Kandahar]] # [[Kapisa Province|Kapisa]] # [[Khost Province|Khost]] # [[Kunar Province|Kunar]] # [[Kunduz Province|Kunduz]] # [[Laghman Province|Laghman]] # [[Logar Province|Logar]] # [[Nangarhar Province|Nangarhar]] # [[Nimruz Province|Nimruz]] {{col-3}} # [[Nuristan Province|Nuristan]] # [[Oruzgan Province|Oruzgan]] # [[Paktia Province|Paktia]] # [[Paktika Province|Paktika]] # [[Panjshir Province|Panjshir]] # [[Parwan Province|Parwan]] # [[Samangan Province|Samangan]] # [[Sar-e Pol Province|Sar-e Pol]] # [[Takhar Province|Takhar]] # [[Wardak Province|Wardak]] # [[Zabul Province|Zabul]] {{col-end}} ==Chanehmatiliztli== ===Altepetl=== <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Altepetl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2012)'''<ref>{{citeweb |author=City Population |url=http://citypopulation.de/Afghanistan.html |title= Afghanistan |editor= |ubicación= |year = 9/21/2012 |language = inglatlahtōlli |accessdate= 04/28/13 |format= html}}</ref> |- bgcolor="#f0f0f0" |1. [[Cabul]] | align="right" |3 289 000 |- |2. [[Herat]] | align="right"| 436 300 |-bgcolor="#f0f0f0" |3. [[Kandahar]] | align="right" | 397 500 |- |4. [[Mazar-e Sharif]] | align="right" | 368 100 |-bgcolor="#f0f0f0" |5. [[Jalalabad]] | align="right" | 206 500 |- |6. [[Konduz]] | align="right" | 143 800 |-bgcolor="#f0f0f0" |7. [[Pol-e Khomri]] | align="right" | 101 100 |- |8. [[Meymaneh]] | align="right" | 78 500 |-bgcolor="#f0f0f0" |9. [[Sheberghan]] | align="right" | 76 500 |- |10. [[Taloqan]] | align="right" | 68 600 |-bgcolor="#f0f0f0" |}</div> == No xiquitta == * [[Asia]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Afganistan}} {{Ancayotl | Noroeste = | Norte = | Noreste = {{CHN/nhn}} | Oeste = | Centro = Afganistan | Este = | Suroeste = | Sur = | Sureste = }} {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Afganistan]] no9ovd4fy49sy2m0ju5yweckkqgrpaa 502531 502530 2022-08-06T23:47:23Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Islam Emirtlahtohcayotl Afganistan | Tlaltocaitl = د افغانستان اسلامي امارت<br />''Də Afġānistān Islāmī Imārat'' | Tocaitl = Afganistan | Pamitl = Flag of the Taliban.svg | Chimalli = | Tlacatiyancuicatl = | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = Afghanistan (orthographic projection).svg }} '''Islam Emirtlahtohcayotl Afganistan''' nozo '''Afganistan''' ([[Persatlahtolli]]: '''جمهوری اسلامی افغانستان''', [[paxtotlahtolli]]: '''د افغانستان اسلامي امارت ''') ce tlacatiyan ipan [[Asia]] cemantoc tlalli. [[Kabul]] [[tecuacan|itecuacan]] in Afganistan. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Afghan topo en.jpg|300px|thumbnail|left|Afganistan.]] Afganistan ce tlacatiyan ipan tlalticpactli mictlampa, nican huel cecec, quipia occequin climas, ocachi mictlan cah Himalaya tepehuahcan, cecec tlalli ica hueyic tepehuahcan, cepayauhcan tlalpan, ce ixtlahuayohcan ica [[cetl]]. Nican cah ome hueyi tepehuahcan, Rocky Mountains huan Apalaches tepehuahcan. ocachi huitztlampa quipiya ixtlahuahcan, teotlalli, miequin cuauhtlahtli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Turmenistan]], canahpa huitztlampa ica [[Iran]], canahpa icalaquitlampa no [[Iran]] ihuan [[Uzbequistan]], ihuan canahpa iquizayampa [[Paquistan]] huan [[China]]. In tlacatiyan quipia 1,984,670 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. ===Tepeliztli=== In tepetl ocachi hueyic ipan Afganistan quihtoznequi tepetl [[Nowshak]], nelihuehcapanca ompa Himalaya tepehuahcan ica de altitud 7959 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Tlahco Asia tlalli moihtoa Hindu Kush. Occequin in tepetl [[Mir Samir]] (5409 m s. n. m.) ipan Nuristan, in Vakak (3190 m s. n. m.) ipan , in tepetl Dacht-i-Navar (3801 m s. n. m.) ipan , in tepetl Kohei Bandaka (6843 m s. n. m.) ipan huan in Kharkush (3121 m s. n. m.) ipan . Tlahco afganistan quipia nauhpohualli tepetl ochachi hueyic ompa Afganistan tepehuahcan. ===Atiliztli=== [[File:Band-e-Amir National Park-9.jpg|thumb|left|Atezcatl ipan [[Band-e Amir]] cuauhtlatli.]] Afganistan ce tlacatiyan atleh hueyatl ipan tlalticpac, quipia atezcatl huan hueyi atoyatl matel Amu Daria atoyatl, Hari Rud atoyatl, Kabul atoyatl, Helmand atoyatl, occequin atoyatl, noyuhqui hueyi atezcatl quemeh Huron atezcatl, Oso atezcatl, Superior atezcatl, Winnipeg atezcatl, Erie atezcatl, occequin. ===Yoliztli=== Afganistan iyoliz hueyi, quipia occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Afganistan tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta Afganistan iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bactrians.jpg|[[Cameyoh]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Schneeleopard- P1020498.jpg|[[Iztacocelotl]] Image:Pfau imponierend.jpg|[[Quetzalhuehxolotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europa]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== ===Afganistan ixeliuhca=== [[File:Afghanistan provinces numbered.png|thumb|centre|400px|Afghanistan.]] {{col-begin}} {{col-3}} # [[Badakhshan Province|Badakhshan]] # [[Badghis Province|Badghis]] # [[Baghlan Province|Baghlan]] # [[Balkh Province|Balkh]] # [[Bamyan Province|Bamyan]] # [[Daykundi Province|Daykundi]] # [[Farah Province|Farah]] # [[Faryab Province|Faryab]] # [[Ghazni Province|Ghazni]] # [[Ghor Province|Ghor]] # [[Helmand Province|Helmand]] {{col-3}} # [[Herat Province|Herat]] # [[Jowzjan Province|Jowzjan]] # [[Kabul Province|Kabul]] # [[Kandahar Province|Kandahar]] # [[Kapisa Province|Kapisa]] # [[Khost Province|Khost]] # [[Kunar Province|Kunar]] # [[Kunduz Province|Kunduz]] # [[Laghman Province|Laghman]] # [[Logar Province|Logar]] # [[Nangarhar Province|Nangarhar]] # [[Nimruz Province|Nimruz]] {{col-3}} # [[Nuristan Province|Nuristan]] # [[Oruzgan Province|Oruzgan]] # [[Paktia Province|Paktia]] # [[Paktika Province|Paktika]] # [[Panjshir Province|Panjshir]] # [[Parwan Province|Parwan]] # [[Samangan Province|Samangan]] # [[Sar-e Pol Province|Sar-e Pol]] # [[Takhar Province|Takhar]] # [[Wardak Province|Wardak]] # [[Zabul Province|Zabul]] {{col-end}} ==Chanehmatiliztli== ===Altepetl=== <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Altepetl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2012)'''<ref>{{citeweb |author=City Population |url=http://citypopulation.de/Afghanistan.html |title= Afghanistan |editor= |ubicación= |year = 9/21/2012 |language = inglatlahtōlli |accessdate= 04/28/13 |format= html}}</ref> |- bgcolor="#f0f0f0" |1. [[Cabul]] | align="right" |3 289 000 |- |2. [[Herat]] | align="right"| 436 300 |-bgcolor="#f0f0f0" |3. [[Kandahar]] | align="right" | 397 500 |- |4. [[Mazar-e Sharif]] | align="right" | 368 100 |-bgcolor="#f0f0f0" |5. [[Jalalabad]] | align="right" | 206 500 |- |6. [[Konduz]] | align="right" | 143 800 |-bgcolor="#f0f0f0" |7. [[Pol-e Khomri]] | align="right" | 101 100 |- |8. [[Meymaneh]] | align="right" | 78 500 |-bgcolor="#f0f0f0" |9. [[Sheberghan]] | align="right" | 76 500 |- |10. [[Taloqan]] | align="right" | 68 600 |-bgcolor="#f0f0f0" |}</div> == No xiquitta == * [[Asia]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Afganistan}} {{Ancayotl | Noroeste = | Norte = | Noreste = {{CHN/nhn}} | Oeste = | Centro = Afganistan | Este = | Suroeste = | Sur = | Sureste = }} {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Afganistan]] 1lhofnc9rkjf3ja8c3voysfh2itra2z 502539 502531 2022-08-07T00:04:47Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan | Chantocaitl = Islam Emirtlahtohcayotl Afganistan | Tlaltocaitl = د افغانستان اسلامي امارت<br />''Də Afġānistān Islāmī Imārat'' | Tocaitl = Afganistan | Pamitl = Flag of the Taliban.svg | Chimalli = | Tlacatiyancuicatl = | Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = | Tlalmachiyotl = Afghanistan (orthographic projection).svg }} '''Islam Emirtlahtohcayotl Afganistan''' nozo '''Afganistan''' ([[Persatlahtolli]]: '''جمهوری اسلامی افغانستان''', [[paxtotlahtolli]]: '''د افغانستان اسلامي امارت ''') ce tlacatiyan ipan [[Asia]] cemantoc tlalli. [[Kabul]] [[tecuacan|itecuacan]] in Afganistan. ==Tlalticpacmatiliztli== [[Īxiptli:Afghan topo en.jpg|300px|thumbnail|left|Afganistan.]] Afganistan ce tlacatiyan ipan tlalticpactli mictlampa, nican huel cecec, quipia occequin climas, ocachi mictlan cah Himalaya tepehuahcan, cecec tlalli ica hueyic tepehuahcan, cepayauhcan tlalpan, ce ixtlahuayohcan ica [[cetl]]. Nican cah ome hueyi tepehuahcan, Rocky Mountains huan Apalaches tepehuahcan. ocachi huitztlampa quipiya ixtlahuahcan, teotlalli, miequin cuauhtlahtli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Turmenistan]], canahpa huitztlampa ica [[Iran]], canahpa icalaquitlampa no [[Iran]] ihuan [[Uzbequistan]], ihuan canahpa iquizayampa [[Paquistan]] huan [[China]]. In tlacatiyan quipia 1,984,670 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noihqui quipiya 11,122 km itech hueyatenco. ===Tepeliztli=== In tepetl ocachi hueyic ipan Afganistan quihtoznequi tepetl [[Nowshak]], nelihuehcapanca ompa Himalaya tepehuahcan ica de altitud 7959 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Tlahco Asia tlalli moihtoa Hindu Kush. Occequin in tepetl [[Mir Samir]] (5409 m s. n. m.) ipan Nuristan, in Vakak (3190 m s. n. m.) ipan , in tepetl Dacht-i-Navar (3801 m s. n. m.) ipan , in tepetl Kohei Bandaka (6843 m s. n. m.) ipan huan in Kharkush (3121 m s. n. m.) ipan . Tlahco afganistan quipia nauhpohualli tepetl ochachi hueyic ompa Afganistan tepehuahcan. ===Atiliztli=== [[File:Band-e-Amir National Park-9.jpg|thumb|left|Atezcatl ipan [[Band-e Amir]] cuauhtlatli.]] Afganistan ce tlacatiyan atleh hueyatl ipan tlalticpac, quipia atezcatl huan hueyi atoyatl matel Amu Daria atoyatl, Hari Rud atoyatl, Kabul atoyatl, Helmand atoyatl, occequin atoyatl, noyuhqui hueyi atezcatl quemeh Huron atezcatl, Oso atezcatl, Superior atezcatl, Winnipeg atezcatl, Erie atezcatl, occequin. ===Yoliztli=== Afganistan iyoliz hueyi, quipia occequin climas, ca tlatzintlah itechpahuic ''Tropico de Cancer'' itlal huan ahcopa cah in Artico, ce tlacatiyan cenca cecec. Nican quipiya hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya hueyatl ihuan hueyi atoyatl. Nican Afganistan tlalli quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[xochitl]], [[acxoyatl]], [[ilitl]], [[copalcuahuitl]], [[teocuahuitl]], [[ahuatl]], [[ezxococuahuitl]], [[ocotl]], [[xococuahuitl]], [[teocotl]], [[pachtli]] huan occequin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Coquelicots - Parc floral 5.JPG|[[amapolxochitl]] Image:Black Forest Trail Vista (5) (9540246249).jpg|[[ocotl]] Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[teocotl]] Image:PomegranateTree.jpg|[[ezxococuahuitl]] Image:Aerial View of Autumn Forest Colors.jpg|[[teocuahuitl]] </gallery> No xiquitta Afganistan iyolcahuan quipia totomeh quemeh [[iztacuauhtli]], [[tzopilotl]], [[centzontli]], [[canauhtli]], [[ehecatotolin]], [[zolin]], [[huehxolotl]], [[cuauhchochopitli]], [[huitzilin]], noyuhqui chichinimeh [[cameyoh]], [[techalotl]], [[tepotzcuacuahueh]], [[xolomazatl]], [[iztacocelotl]], [[miztli]], [[tlacamayeh]], [[hueyimazatl]], [[cuetlachtlacamayeh]], [[cuetlachtli]], [[motohtli]], [[cozamatl]], [[tzinacantli]], [[tochtli]], [[ahuitzotl]], [[ocomiztli]], [[tepocolcoatl]], [[cueyatl]], [[tamazolin]], [[coatl]], [[azcatl]], [[papalotl]], [[pipiyolli]], [[zayolin]], [[colotl]], [[xicohtli]], [[chapolin]], occequintin. <gallery class="center" widths="180"> Image:Bactrians.jpg|[[Cameyoh]] Image:Whistling duck flight02 - natures pics-edit1.jpg|[[Canauhtli]] Image:Schneeleopard- P1020498.jpg|[[Iztacocelotl]] Image:Saiga visiting an artesian reservoir at the Stepnoi Nature Sanctuary.jpg|[[Xolomazatl]] </gallery> Nican tlacatiyan cah occequin yolcameh ihuicpa [[Europa]] quemeh in [[cahuayoh]], [[cuacuahueh]], [[pitzotl]], [[Ichcatl (yolcatl)|ichcatl]] occequintin. ==Teyacanaliztli== ===Afganistan ixeliuhca=== [[File:Afghanistan provinces numbered.png|thumb|centre|400px|Afghanistan.]] {{col-begin}} {{col-3}} # [[Badakhshan Province|Badakhshan]] # [[Badghis Province|Badghis]] # [[Baghlan Province|Baghlan]] # [[Balkh Province|Balkh]] # [[Bamyan Province|Bamyan]] # [[Daykundi Province|Daykundi]] # [[Farah Province|Farah]] # [[Faryab Province|Faryab]] # [[Ghazni Province|Ghazni]] # [[Ghor Province|Ghor]] # [[Helmand Province|Helmand]] {{col-3}} # [[Herat Province|Herat]] # [[Jowzjan Province|Jowzjan]] # [[Kabul Province|Kabul]] # [[Kandahar Province|Kandahar]] # [[Kapisa Province|Kapisa]] # [[Khost Province|Khost]] # [[Kunar Province|Kunar]] # [[Kunduz Province|Kunduz]] # [[Laghman Province|Laghman]] # [[Logar Province|Logar]] # [[Nangarhar Province|Nangarhar]] # [[Nimruz Province|Nimruz]] {{col-3}} # [[Nuristan Province|Nuristan]] # [[Oruzgan Province|Oruzgan]] # [[Paktia Province|Paktia]] # [[Paktika Province|Paktika]] # [[Panjshir Province|Panjshir]] # [[Parwan Province|Parwan]] # [[Samangan Province|Samangan]] # [[Sar-e Pol Province|Sar-e Pol]] # [[Takhar Province|Takhar]] # [[Wardak Province|Wardak]] # [[Zabul Province|Zabul]] {{col-end}} ==Chanehmatiliztli== ===Altepetl=== <div align=center> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%" | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Altepetl''' | style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2012)'''<ref>{{citeweb |author=City Population |url=http://citypopulation.de/Afghanistan.html |title= Afghanistan |editor= |ubicación= |year = 9/21/2012 |language = inglatlahtōlli |accessdate= 04/28/13 |format= html}}</ref> |- bgcolor="#f0f0f0" |1. [[Cabul]] | align="right" |3 289 000 |- |2. [[Herat]] | align="right"| 436 300 |-bgcolor="#f0f0f0" |3. [[Kandahar]] | align="right" | 397 500 |- |4. [[Mazar-e Sharif]] | align="right" | 368 100 |-bgcolor="#f0f0f0" |5. [[Jalalabad]] | align="right" | 206 500 |- |6. [[Konduz]] | align="right" | 143 800 |-bgcolor="#f0f0f0" |7. [[Pol-e Khomri]] | align="right" | 101 100 |- |8. [[Meymaneh]] | align="right" | 78 500 |-bgcolor="#f0f0f0" |9. [[Sheberghan]] | align="right" | 76 500 |- |10. [[Taloqan]] | align="right" | 68 600 |-bgcolor="#f0f0f0" |}</div> == No xiquitta == * [[Asia]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Afganistan}} {{Ancayotl | Noroeste = | Norte = | Noreste = {{CHN/nhn}} | Oeste = | Centro = Afganistan | Este = | Suroeste = | Sur = | Sureste = }} {{Asia}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Afganistan]] dpnoxzq94glnmjwtnapsu3yncvmzdxl Zolcanauhtli 0 16168 502439 493336 2022-08-06T16:42:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Zōlcanauhtli | status = LC | image = Mallard 080508.jpg | image_width = 230px | image_caption = Oquichzōlcanauhtli | image2 = Молодая утка кряква.jpg | image2_width = 230px | image2_caption = Cihuāzōlcanauhtli | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Anseriformes]] | familia = [[Anatidae]] | genus = '''''[[Anas]]''''' | species = '''''A. platyrhynchos''''' | binomial = ''Anas platyrhynchos'' | binomial_authority = [[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], [[1758]] | subdivision_ranks = [[Subespecie]]s | subdivision = * ''A. p. platyrhynchos'' * ''A. p. diazi'' }} [[File:Anas platyrhynchos MHNT.ZOO.2010.11.18.6.jpg|thumb| ''Anas platyrhynchos'']] '''Zōlcanauhtli''' (''Anas platyrhynchos''). {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] hnp057mz8hclivfmsponuf5r3kw3h9x Acoyotl 0 16230 502423 445142 2022-08-06T16:37:14Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Ācoyōtl | image = Anhinga-in-flight.jpg | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Pelecaniformes]] | familia = [[Anhingidae]] | genus = [[Anhinga]] | species = '''A. anhinga''' | binomial = '''Anhinga anhinga''' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1766) }} '''Ācoyōtl''' (''Anhinga anhinga''), cē tōtōtl. [[Imagen:Anhinga crop.jpg|left|thumb|Anhinga hembra secando sus plumas, Florida]] {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] rrlhikdrweb78djigdbxz4g461ze3wa Alotl 0 16234 502418 502395 2022-08-06T16:29:51Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Taxobox | name = Alotl | status = LC | status_system = IUCN3.1 | image = Scarlet Macaw (Ara macao) -Coco Reef -Mexico-6-2c.jpg | image_caption = īpan Mēxihco | image_width = 230px | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Psittaciformes]] | familia = [[Psittacidae]] | subfamilia = [[Psittacinae]] | tribus = [[Arini]] | genus = ''[[Ara]]'' | species = '''''A. macao''''' | binomial = ''Ara macao'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], [[1758]]) | range_map = Ara macaoterritorium.jpg | range_map_width = 230px | range_map_caption = Range shown by the red area }} In '''Alotl''' (''Ara macao'') ce tlazohtotomeh. Inin tototl itech nemi ipan cuauhtlah, quipiya hueyic aztin cenca tlapaltic, ce yacatl ihuan garras. ==Tlaixcopinalli== <gallery> Image:Ara macao - two at Lowry Park Zoo.jpg|Ipan [[Lowry Park Zoo]], [[Florida]], TTI. Image:Belize54.JPG|ipan Belice. Image:Ara macao.jpg|Ome alomeh ipan [[Disney's Animal Kingdom]]. Image:Guacamayas.ogg|Video itech ce alotl huan ce [[Military Macaw]] ipan [[Morelia]], [[Michhuahcan]]. Ara macao MHNT.ZOO.2010.11.148.26.jpg |Museum specimen. </gallery> == No xiquitta== *[[Cochotl]] *[[Toztli]] == Toquiliztequitl == <references/> {{wiktionary|alotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 5lxbmfir548yatokoll6expp1iiewrn Totomichin 0 16516 502436 399881 2022-08-06T16:41:39Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Tōtōmichin | status = LC | status_system = iucn3.1 | image = Manchot 01.jpg | image_width = 250px | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Anseriformes]] | familia = [[Spheniscidae]] | subfamilia = [[Merginae]] | genus = '''''Lophodytes''''' | genus_authority = [[Ludwig Reichenbach|Reichenbach]], 1853 | species = '''''L. cucullatus''''' | binomial = ''Lophodytes cucullatus'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], [[1758]]) | synonyms = }} '''Totomichin''' (''Spheniscidae''), {{es2}} ''Pingüino'' ītōcā cē [[tōtōtl]]. Inin yolcatl ichanti in ompa Antartida, Africa ihuan Ixachitlan Huitztlampa. [[Īxiptli:Schwimmender-Pinguin.jpg|left|thumb|250px|Tōtōmichin]] [[Īxiptli:Penguinu.jpg|left|thumb|250px|Tōtōmichin]] {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] sw8ctoym5f0qvtaalsxnq71xj7c755y Xalixco 0 18558 502536 500068 2022-08-06T23:56:33Z Koatochij 19758 /* Tlalticpacmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P2|[[Xalixko|NHE]]}} {{P2|[[Xalixko (nch)|NCH]]}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{Tlani}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Xalixco | Chantocaitl = Estado de Jalisco | Pamitl = Flag of Jalisco.svg | Chimalli = Coat of arms of Jalisco.svg | Tlalmachiyotl = Jalisco in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Atemaxac]] | Hueyaltepetl = [[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O | Tepenelihuahcapanca = [[Nevado de Colima]] | Metros = 5,452 | Chanehqueh = 1,169,936 | CampaChanequeh = 28 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Huitzollahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Enrique Alfaro Ramírez | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Xalixcatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-JAL | Matlatzalan = www.jalisco.gob.mx |}} '''Xalixco''' nozo '''Tlahtocayotl Xalixco''' ([[Caxtillantlahtolli]]: '''Jalisco'''). In [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca. [[Atemaxac]] itecuacan in Xalixco. Cuaxochtia canahpa ayamictlampa ica [[Nayarit]], [[Zacatecah]] ihuan [[Aguascalientes]], canahpa huiztlampa no [[Coliman]] huan [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa no [[Guanajuato]] huan [[Michhuahcan]] huan canahpa icalaquitlampa no Pacífico alhuicatl. Iteyacanaliz ce tlahtocayotl, Xalixco quipiya ce itetlanahuatiani moihtoa [[Enrique Alfaro Ramírez]]. Inin tlahtocayotl huelitic, quipia tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Ce tlahtocayotl quipiya 5,784,442 chanehqueh. Xalixco quipia ce tliltetl pani ipan tlamachtiliztli ompa Mexico tlalli. ==Tlaltocayotl== [[Īxiptli:Xalixco color.svg|160px|thumb|left|Xalixco inahuatoca]] Zan niman ipampa inon tlalli ompa Atemaxac Teotlalli, motoca «Xalixco» ompa inauatlahtol Mexico Icalaquiyampa, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Jalisco'', axcan motenehua ''Estado libre y Soberano de Jalisco''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Xalixco quiza ipan: nahuatlahtocopa [[xalli]] huan [[ixtli]], nican inelhuayo pehua ica xal-, -ix- huan in tlahtolli ''co'' tlen ipehualiz -co huala itech cualcan. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Zacatecah]], canahpa in huitztlampa ica [[Coliman]] huan [[Michhuahcan]], in tonalquizayampa ica [[Guanajuato]] tlahtocayotl huan in tonalcalaquiyampa ica [[Durango]] huan Nayarit. === Yoliztli === Xalixco iyoliz hueyi, quipiya occe yeyantli. Nican quipiya hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Los Altos'', quipiya atl ipampa atoyatl huan Los Arquitos atepantli. Ompa mictlampa ca ''Sierra Madre''. No xiquitta Aguascalientes tlahtocayotl quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Xalixco''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Presa Los Arquitos, en Jesús María, Aguascalientes 17.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Aztatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Guadalajara 3.jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Guadalajara]].]] Atemaxac altepetl quipia 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztotoquixohuayan Guadalajara]] in ompa [[Tlalxomolco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. Noihqui nica tlahtohcayotl quipia occe tepoztotoquixohuayan ipan Puerto Vallarta, ompa icalaquiyampa in tonatih ica Pacífico alilhuicatl. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Xalixco ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], occequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Xalixco tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. Occequin mexicah hueyi tequipanoltih in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[xitomatl]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[xonacatl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]] ompa Milpa Alta, Tlalpan, Tlahuac huan Cuauhximalpan; inompan [[coyonimatiliztli]]. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Explanada dv.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad de Guadalajara.]] In tlahtocayotl Xalixco nican quipia ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 93,80 % chanehqueh. In tlahtocayotl Xalixco quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Guadalajara'', ''Universidad de Guadalajara''. ''Universidad Politécnica de Guadalajara'', ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Occidente'' (ITESO), ''Universidad Tecnológica de Jalisco'' huan, ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Jalisco'', ''Universidad La Salle Guadalajara'', ce pani tlamachtiloyan itech Atemaxac altepeticpac. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Xalixco ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Xalixco quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commons|Category:Jalisco}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Xalixco]] 7zwmgk8v6c0ep9fbywyh4496hqg8v80 Tlacaquecholli 0 19234 502433 472535 2022-08-06T16:40:15Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Tlācaquecholli | status = LC | status_system = IUCN3.1 | image = Flamingos Laguna Colorada.jpg | image_width = 240px | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Ciconiiformes]] | familia = [[Threskiornithidae]] | genus = ''[[Platalea]]'' | species = '''''Phoenicopterus''''' | binomial = ''Phoenicopterus'' | binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]], 1758) | synonyms = ''Phoenicopterus ruber'' }} '''Tlācaquechōlli''' no '''Huēyiquechōlli''' (''Phoenicopterus''). [[Īxiptli:Caribbean Flamingo.jpg|thumb|Tlācaquecholli]] {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] dw6rcracr9vwi02p4tb6nw4np0kl0r2 Xiuhpalhuehxolotl 0 19505 502468 467294 2022-08-06T17:16:41Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Xiuhcozcatotolin]] a [[Xiuhcozcahuehxolotl]] wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Xiuhcozcatotolin | image = Meleagris ocellata1.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Galliformes]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris gallopavo]]''<br/> ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Xiuhcozcatotolin''' nozo '''xiuhcozcatl''' (Caxtillantlahtolli ''Pavo ocelado'' nozo ''Pavo silvestre'' nozo yucatecatlahtolli: ''Uts''), in [[totolin]] icenyiliz ihuan [[huehxolotl]] icalpol. [[Īxiptli:Ocellated Turkey (Agriocharis ocellata) (6766685817).jpg|thumb|left|Xiuhcozcatotolin.]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 5wse6oi6celc4ltrxz2svhkzlp22q7p 502470 502468 2022-08-06T17:17:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Xiuhcozcatotolin | image = Meleagris ocellata1.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Galliformes]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris gallopavo]]''<br/> ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Xiuhcozcahuexolotl''' nozo '''xiuhcozcatl''' (Caxtillantlahtolli ''Pavo ocelado'' nozo ''Pavo silvestre'' nozo yucatecatlahtolli: ''Uts''), in [[totolin]] icenyiliz ihuan [[huehxolotl]] icalpol. [[Īxiptli:Ocellated Turkey (Agriocharis ocellata) (6766685817).jpg|thumb|left|Xiuhcozcatotolin.]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] tf4gikbr9xtxjsaynbotolkvz5qghyf 502471 502470 2022-08-06T17:25:50Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Xiuhcozcahuehxolotl]] a [[Xiuhpalhuehxolotl]] wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Xiuhcozcatotolin | image = Meleagris ocellata1.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Galliformes]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris gallopavo]]''<br/> ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Xiuhcozcahuexolotl''' nozo '''xiuhcozcatl''' (Caxtillantlahtolli ''Pavo ocelado'' nozo ''Pavo silvestre'' nozo yucatecatlahtolli: ''Uts''), in [[totolin]] icenyiliz ihuan [[huehxolotl]] icalpol. [[Īxiptli:Ocellated Turkey (Agriocharis ocellata) (6766685817).jpg|thumb|left|Xiuhcozcatotolin.]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] tf4gikbr9xtxjsaynbotolkvz5qghyf 502473 502471 2022-08-06T17:26:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Xiuhcozcatotolin | image = Meleagris ocellata1.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Galliformes]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris gallopavo]]''<br/> ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Xiuhpalcahuexolotl''' nozo '''xiuhpaltotolin''' (Caxtillantlahtolli ''Pavo ocelado'' nozo ''Pavo silvestre'' nozo yucatecatlahtolli: ''Uts''), in [[totolin]] icenyiliz ihuan [[huehxolotl]] icalpol. [[Īxiptli:Ocellated Turkey (Agriocharis ocellata) (6766685817).jpg|thumb|left|Xiuhcozcatotolin.]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] mvhhhqw4dhf28zwp0qf1yife5jabnah Acxoyatototl 0 21697 502420 479806 2022-08-06T16:36:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki [[Īxiptli:Picoides-villosus-001.jpg|thumb|Ācxoyātōtōtl]] '''acxoyatototl''', ce [[tototl]] tlen chanti ipan [[acxoyatl]] cuahuitl. {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] tcirgk9zc8xb7ns0yv8qqtgcrgd6ko9 502421 502420 2022-08-06T16:36:41Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} [[Īxiptli:Picoides-villosus-001.jpg|thumb|Ācxoyātōtōtl]] '''acxoyatototl''', ce [[tototl]] tlen chanti ipan [[acxoyatl]] cuahuitl. {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] frut95jz6wm9q3sv4jbte1581yt20k6 Tzopilocuauhtli 0 21698 502437 496974 2022-08-06T16:41:58Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{animal-stub}} {{Taxobox | name = Tzopilōcuāuhtli | status = LC | status_system = iucn3.1 | status_ref =<ref name="BirdLife" /> | image = Gymnogyps californianus -San Diego Zoo-8a.jpg | image_caption = ''Coragyps atratus brasiliensis'' en [[Panamá]] | image_width = 200px | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Falconiformes]]<ref name=cle>[http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref> | familia = [[Cathartidae]] | genus = '''''Coragyps''''' | genus_authority = [[Isidore Geoffroy Saint-Hilaire|Saint-Hilaire]], [[1853]] | species = '''''C. atratus''''' | binomial = ''Coragyps atratus'' | binomial_authority = ([[Johann Matthäus Bechstein|Bechstein]], [[1793]]) | synonyms = ''Cathartidarum'' <small>[[Herluf Winge|Winge]], [[1888]]</small> | subdivision_ranks = [[Subespecie]]s | subdivision = * ''C. a. atratus'' <!-- {{Ficha de taxón_authority | author = Bechstein | date = 1793 }}<br />--><small>Buitre negro de América del Norte</small> * ''C. a. foetens'' <!--{{Ficha de taxón_authority | author = [[Martin Lichtenstein|Lichtenstein]] | date = 1817 }}<br />--><small>Buitre negro de los Andes</small> * ''C. a. brasiliensis'' <!--{{Ficha de taxón_authority | author = [[Charles Lucien Jules Laurent Bonaparte|Bonaparte]] | date = 1850 }}<br />--><small>Buitre negro de América del Sur.</small> | range_map=AmericanBlackVultureMap.png | range_map_caption = Mapa de la distribución aproximada del buitre negro americano. El color rojo indica su presencia. }} '''Tzopilocuauhtli''' (''Cathartidae'') in [[tōtōtl]]. {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 1e6ihh2xr3c84tbi2tl86iimv3gdhsz Coxolihtli 0 23003 502426 449744 2022-08-06T16:38:26Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Coxolihtli | image = Male and female pheasant.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Galliformes]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris gallopavo]]''<br/> ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Coxolihtli''' (Caxtillāntlahtōlli ''Faisán'') in [[tōtōtl]]. {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 1024gaanx7lg019mvzkrl2teenfsmnh 502463 502426 2022-08-06T17:11:30Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Coxolihtli | image = Crax rubra -Belize Zoo -upper body-8a.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Galliformes]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris gallopavo]]''<br/> ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Coxolihtli''' (Caxtillāntlahtōlli ''Faisán'') in [[tōtōtl]]. {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] n8vote84vg3oend3hb8tewdfrflbs9l 502465 502463 2022-08-06T17:13:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Coxolihtli | image = Crax rubra -Belize Zoo -upper body-8a.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Galliformes]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris gallopavo]]''<br/> ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Coxolihtli''' (Caxtillāntlahtōlli ''Faisán'') in [[tōtōtl]]. [[Īxiptli:Crax rubra (Great Curassow) - male.jpg|thumb|left|Coxolihtli]] {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] cag3v046khel3xfm6ftrhqttdk003n0 Cuauhcoxolihtli 0 23004 502464 472531 2022-08-06T17:12:52Z Koatochij 19758 Tlahkwilolamatl mokwapki [[Coxolihtli]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Coxolihtli]] 6xom27fejgre94w3rm65tqrj19mshri Cuicuitzcatl 0 25187 502428 471718 2022-08-06T16:39:09Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = Cuicuitzcatl | image = Landsvale.jpg | image_caption = ''[[Archilochus colubris]]'' | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Apodiformes]] | familia = [[Trochilidae]] | subfamilia = '''Hirundo rustica''' | subdivision_ranks = [[género (biología)|Géneros]] y [[especie]]s | subdivision = Ver el texto. }} In '''Cuicuitzcatl''', ce [[tōtōtl]]. == Toquiliztequitl == <references/> {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 8ofb7tjqi58trbsl55hmwcusj1b2pgm Picicihtli 0 26177 502430 486694 2022-08-06T16:39:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NCH_name=Pixixih|NCH_name=Pixixi|NHN_name=Picicihtli}} {{animal-stub}} {{Taxobox | name = Pixixi | status = LC | image = Whistling duck - natures pics.jpg | image_width = 200px | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tototmeh]] | ordo = [[Anseriformes]] | familia = [[Anatidae]] | genus = ''[[Anas]]'' | species = '''''O. jamaicensis''''' | binomial = ''Anas discors'' | binomial_authority = ([[Johann Friedrich Gmelin|Gmelin]], [[1789]]) | subdivision_ranks = [[Subespecies]] | subdivision = * ''O. j. jamaicensis'' <small>(población norteamericana)</small> * ''O. j. andina'' <small>(población colombiana)</small> * ''O. j. ferruginea'' <small>(población andina)</small> }} In '''Picicihtli''' ce [[tototl]] (latintlahtolli; ''Anas platyrhynchos dia'') . [[xiuhtōtōtl]] {{wiktionary}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] ffeuvo96yuch956ht77qnqgbvu2glf9 Tecuantotolin 0 27900 502435 467293 2022-08-06T16:41:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Indyki.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Tecuantotolin''' huan '''totolin''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote cimarrón'' nozo ''pavo silvestre''). Tecuantotolilmeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl chanti ompa Ixachitlan Mictlampan, itech Canada canahpa Mexihco. ==Huexolotl inacayo== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Tecuanihuexolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[achtli]], [[xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl ==<!--Referencias--> <references/> {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] p5lrr550xxr02bx1n1b0vxle04taxu3 502444 502435 2022-08-06T16:48:13Z Koatochij 19758 /* Tlacualli */ wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Indyki.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Tecuantotolin''' huan '''totolin''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote cimarrón'' nozo ''pavo silvestre''). Tecuantotolilmeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl chanti ompa Ixachitlan Mictlampan, itech Canada canahpa Mexihco. ==Huexolotl inacayo== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Tecuanihuexolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[achtli]], [[xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl ==<!--Referencias--> <references/> {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 4ox9isdwqgs9mvl2m7dobgjzn66buh0 502458 502444 2022-08-06T17:06:18Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Tecuantotolin | image = Auerhahn-balz.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Tecuantotolin''' huan '''totolin''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote cimarrón'' nozo ''pavo silvestre''). Tecuantotolilmeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl chanti ompa Ixachitlan Mictlampan, itech Canada canahpa Mexihco. ==Huexolotl inacayo== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Tecuanihuexolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[achtli]], [[xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl ==<!--Referencias--> <references/> {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] sib52rpom8yup8n10aqd7o6qw52b1bb 502459 502458 2022-08-06T17:06:31Z Koatochij 19758 /* Huexolotl inacayo */ wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Tecuantotolin | image = Auerhahn-balz.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Tecuantotolin''' huan '''totolin''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote cimarrón'' nozo ''pavo silvestre''). Tecuantotolilmeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl chanti ompa Ixachitlan Mictlampan, itech Canada canahpa Mexihco. ==Inacayo== Tecuanihuexolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[achtli]], [[xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl ==<!--Referencias--> <references/> {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] b2cvljs1vl9fnhvigz3j1n41m0fd9id 502504 502459 2022-08-06T22:48:30Z Koatochij 19758 /* Cenyeliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Tecuantotolin | image = Auerhahn-balz.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Tecuantotolin''' huan '''totolin''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote cimarrón'' nozo ''pavo silvestre''). Tecuantotolilmeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl chanti ompa Ixachitlan Mictlampan, itech Canada canahpa Mexihco. ==Inacayo== Tecuanihuexolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[achtli]], [[xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo aquitanicus]]'' - [[Pirineos]]. * ''[[Meleagris gallopavo cantabricus]]'' - [[Cantabria]] * ''[[Meleagris gallopavo crassirostris]]'' - [[Europa]] huan [[Asia]]. * ''[[Meleagris gallopavo karelicus]]'' - [[Finlandia]]. * ''[[Meleagris gallopavo kureikensis]]'' - Rusia Mictlampa. * ''[[Meleagris gallopavo lonnbergi]]'' - Rusia huan Finlandia. T. u. taczanowskii (Stejneger, 1885) - Siberia central hasta los montes Altái y el noroeste de Mongolia y Corea del Norte; T. u. uralensis Menzbier, 1887 - Sur de los montes Urales y suroeste de Siberia. T. u. urogallus Linnaeus, 1758 - Escandinavia y Escocia; T. u. volgensis Buturlin, 1907 - Bielorrusia y el centro y sureste de Rusia. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl ==<!--Referencias--> <references/> {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] k1oo7envkh6whns6oznpinhzf4o9bau 502505 502504 2022-08-06T22:51:45Z Koatochij 19758 /* Cenyeliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Tecuantotolin | image = Auerhahn-balz.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Tecuantotolin''' huan '''totolin''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote cimarrón'' nozo ''pavo silvestre''). Tecuantotolilmeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl chanti ompa Ixachitlan Mictlampan, itech Canada canahpa Mexihco. ==Inacayo== Tecuanihuexolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[achtli]], [[xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Tetrao urogallus aquitanicus]]'' - [[Pirineos]]. * ''[[Tetrao urogallus cantabricus]]'' - [[Cantabria]] * ''[[Tetrao urogallus crassirostris]]'' - [[Europa]] huan [[Asia]]. * ''[[Tetrao urogallus karelicus]]'' - [[Finlandia]]. * ''[[Tetrao urogallus kureikensis]]'' - Rusia Mictlampa. * ''[[Tetrao urogallus lonnbergi]]'' - Rusia huan Finlandia. * ''[[Tetrao urogallus taczanowskii]]'' - Asia. * ''[[Tetrao urogallus uralensis]]'' - Urales. * ''[[Tetrao urogallus urogallus]]'' - Escocia. * ''[[Tetrao urogallus volgensis]]'' - Bielorrusia. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl ==<!--Referencias--> <references/> {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 0jxcqwxw88oh04z6axuyufspy854n8j 502506 502505 2022-08-06T22:52:34Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Tecuantotolin | image = Auerhahn-balz.jpg | image_caption = ''[[Tetrao urogallus]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Tecuantotolin''' huan '''totolin''' (Latintlahtolli: ''(Tetrao urogallus)'' huan caxtillantlahtolli ''urogallo'' nozo ''pavo silvestre''). Tecuantotolilmeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl chanti ompa Ixachitlan Mictlampan, itech Canada canahpa Mexihco. ==Inacayo== Tecuanitotolin in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[achtli]], [[xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Tetrao urogallus aquitanicus]]'' - [[Pirineos]]. * ''[[Tetrao urogallus cantabricus]]'' - [[Cantabria]] * ''[[Tetrao urogallus crassirostris]]'' - [[Europa]] huan [[Asia]]. * ''[[Tetrao urogallus karelicus]]'' - [[Finlandia]]. * ''[[Tetrao urogallus kureikensis]]'' - Rusia Mictlampa. * ''[[Tetrao urogallus lonnbergi]]'' - Rusia huan Finlandia. * ''[[Tetrao urogallus taczanowskii]]'' - Asia. * ''[[Tetrao urogallus uralensis]]'' - Urales. * ''[[Tetrao urogallus urogallus]]'' - Escocia. * ''[[Tetrao urogallus volgensis]]'' - Bielorrusia. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl ==<!--Referencias--> <references/> {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] au9a6xgb76atbsrwo69mplx15xgoqjo Atotolin 0 31627 502422 463015 2022-08-06T16:37:01Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Taxobox | name = | image = Mikebaird - American White Pelican (Pelecanus erythrorhynchos ) (bird) in Mo (by).jpg | image_caption = ''[[Pelecanus erythrorhynchos]]'' | image2 = Baby pelican.ogg | regnum = [[Yōlcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Tōtōmeh]] | ordo = [[Galliformes]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Atotolin''' (Caxtillantlahtōlli ''Pelícano'') in [[tototl]].[http://sites.estvideo.net/malinal/nahuatl.oiseaux.html] {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] d3t8r2uzfbo7xt5ev2mnp84k9ifhtwo Totoltin 0 31837 502445 475717 2022-08-06T16:48:46Z Koatochij 19758 /* Totoltin */ wikitext text/x-wiki [[File:Galliformes-01.jpg|thumb|Totoltin.]] '''Totoltin''' ([[caxtillantlahtolli]]: Gallinaceos). == Totoltin == * [[Cuanacatl]] ''(Gallus gallus domesticus)'' * [[Huehxolotl]] nozo [[tecuantotolin]] ''(Meleagris gallopavo)'' * [[Quetzaltotolin]] ''(Pavo cristatus)'' * [[Xiuhcozcatotolin]] ''(Meleagris ocellata)'' [[Neneuhcāyōtl:Yolcameh]] [[Neneuhcāyōtl:Totoltin]] eqodvtwrv2lefbi2tnd54do7zwczdb4 502448 502445 2022-08-06T16:50:52Z Koatochij 19758 Tlaiztaliztli in tlahcuilolamatl wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 502450 502448 2022-08-06T16:51:41Z Koatochij 19758 Tlahkwilolamatl mokwapki [[Totolin]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN[[Totolin]] 90tyt6du12z42s0kpxd1uudxgdzvfgl Huehxolotl 0 31846 502442 499111 2022-08-06T16:46:05Z Koatochij 19758 /* Cenyeliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' huan '''totolin''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), ohce itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats''. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui ohce totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. == No xiquitta== *[[Chalchiuhtotolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Ohcequin necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] 781096gdjhbvf1orm7wotjb7tzd5hvw 502443 502442 2022-08-06T16:47:24Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[tecuantotolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. == No xiquitta== *[[Chalchiuhtotolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Ohcequin necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] rlx588cdmgpbmc55pccjwpihbjw5544 502456 502443 2022-08-06T16:59:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[tecuantotolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. {{Tlahcuilolli-Yolcatl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Indyki.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Tecuantotolin''' huan '''totolin''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote cimarrón'' nozo ''pavo silvestre''). Tecuantotolilmeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl chanti ompa Ixachitlan Mictlampan, itech Canada canahpa Mexihco. ==Huexolotl inacayo== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Tecuanihuexolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[achtli]], [[xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] *[[Chalchiuhtotolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Ohcequin necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] r94ivasyo3q0jovock9bck33bj4wcn1 502457 502456 2022-08-06T16:59:50Z Koatochij 19758 /* Tequichihualiztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[tecuantotolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Huexolotl inacayo== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Tecuanihuexolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[achtli]], [[xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] *[[Chalchiuhtotolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Ohcequin necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] jd37rrent4fpmilwe08g0p3jnjm5rnj 502462 502457 2022-08-06T17:08:17Z Koatochij 19758 /* Ohcequin necuazaloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[tecuantotolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Huexolotl inacayo== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Tecuanihuexolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[achtli]], [[xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] *[[Chalchiuhtotolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] cfpij773dmu9lkaruynlhl9mftbe3nm 502480 502462 2022-08-06T21:01:28Z Koatochij 19758 /* Huexolotl inacayo */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[tecuantotolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[achtli]], [[xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] *[[Chalchiuhtotolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] ejvta6o0vvujfdon2mgfc352txqxepb 502481 502480 2022-08-06T21:01:50Z Koatochij 19758 /* Tlacualli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[tecuantotolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]] ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] *[[Chalchiuhtotolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] nbgwxebgmkrfk2rc27hoimajxmthah5 502482 502481 2022-08-06T21:02:53Z Koatochij 19758 /* Tlacualli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[tecuantotolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] *[[Chalchiuhtotolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] 44o9pigp3b16llb9c1sitzp698dpjen 502483 502482 2022-08-06T21:04:00Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[tecuantotolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] *[[Chalchiuhtotolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] n36i1t76snsab9qgfoljkzit08sdbtx 502484 502483 2022-08-06T21:04:44Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhcozcatotolin]] *[[Huexolotl]] *[[Totolin]] *[[Chalchiuhtotolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] 797j69ab37p89rmbqz3s2hugiwz5ms8 502485 502484 2022-08-06T21:05:28Z Koatochij 19758 /* No xiquitta */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] 1zkjje6hpn2op53o774pphvgw3uqg9l 502486 502485 2022-08-06T21:07:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] [[File:Large White turkey female.jpg|thumb|left|Totolin]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] cfrzde8qafbb6pmaii4kfbj7y8weaw2 502487 502486 2022-08-06T21:09:40Z Koatochij 19758 /* Cihuatic */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] 93ul2xqbkja5xuox4rh80u41k6e43e4 502488 502487 2022-08-06T21:10:20Z Koatochij 19758 /* Cihuatic */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] 1cuzsuz0fju85k3vgex3cdnov0o9ubk 502489 502488 2022-08-06T21:14:47Z Koatochij 19758 /* Cenyeliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery> File:Male north american turkey supersaturated.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Piòt près del lac de Bambois en Belgica File:Richebourg dindes02.jpg|Elevatge de piòtas File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] oskzmtkp31qosnqkws96hidzqf2c4uo 502490 502489 2022-08-06T21:16:00Z Koatochij 19758 /* Tlaixcopinalli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Tlahco Mexico. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Piòt près del lac de Bambois en Belgica File:Richebourg dindes02.jpg|Elevatge de piòtas File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] kmrouiwsl5kn3tarnbexxnmobd5pqoj 502491 502490 2022-08-06T21:16:48Z Koatochij 19758 /* Cenyeliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida huehxolotl]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Piòt près del lac de Bambois en Belgica File:Richebourg dindes02.jpg|Elevatge de piòtas File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] k82ihpbvpr0cz9noa1oyep57emmjo23 502492 502491 2022-08-06T21:17:51Z Koatochij 19758 /* Tlaixcopinalli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida huehxolotl]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Piòt près del lac de Bambois en Belgica File:Richebourg dindes02.jpg|Elevatge de piòtas File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] g13k01dccttnp99n3ruyehiet45ni4v 502493 502492 2022-08-06T21:19:06Z Koatochij 19758 /* Tlaixcopinalli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhcozcatotolin]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida huehxolotl]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Piòt près del lac de Bambois en Belgica File:Richebourg dindes02.jpg|Elevatge de piòtas File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] sgztvwql7dwgqhhhxhcu36hf6w1avc4 502494 502493 2022-08-06T21:20:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[tecuantotolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida huehxolotl]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Piòt près del lac de Bambois en Belgica File:Richebourg dindes02.jpg|Elevatge de piòtas File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] tajmdik8reyp12vto3iq3q847rdo6uz 502495 502494 2022-08-06T21:21:13Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[tecuantotoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida huehxolotl]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Piòt près del lac de Bambois en Belgica File:Richebourg dindes02.jpg|Elevatge de piòtas File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] sih10bwdhwsnnaoit3oxy74ymlbbd3e 502496 502495 2022-08-06T21:21:51Z Koatochij 19758 /* Cenyeliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ==Cihuatic== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida huehxolotl]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Piòt près del lac de Bambois en Belgica File:Richebourg dindes02.jpg|Elevatge de piòtas File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] 1eqnaptgsnnvpa1pvndq5juwti8k873 502497 502496 2022-08-06T21:24:07Z Koatochij 19758 /* Cihuatic */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatl=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida huehxolotl]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Piòt près del lac de Bambois en Belgica File:Richebourg dindes02.jpg|Elevatge de piòtas File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] lu46uuhqwa5chacpgm8yiayuph52jhu 502498 502497 2022-08-06T21:25:36Z Koatochij 19758 /* Tequichihualiztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatl=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida huehxolotl]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Piòt près del lac de Bambois en Belgica File:Richebourg dindes02.jpg|Elevatge de piòtas File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] nzw5euy038qca1ufgig6qv8r110802u 502499 502498 2022-08-06T22:41:04Z Koatochij 19758 /* Cihuatl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida huehxolotl]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Piòt près del lac de Bambois en Belgica File:Richebourg dindes02.jpg|Elevatge de piòtas File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] j4pib13azzf7s0yhv26i4ccseon6p9h 502500 502499 2022-08-06T22:41:48Z Koatochij 19758 /* Tlaixcopinalli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida huehxolotl]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Piòt près del lac de Bambois en Belgica File:Richebourg dindes02.jpg|Elevatge de piòtas File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] 84l29e2j8etaxbb4yt2iqg250jtqgy1 502501 502500 2022-08-06T22:42:38Z Koatochij 19758 /* Tlaixcopinalli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida huehxolotl]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] 75878uwwhmp6z81duyns7vaz2ked891 502502 502501 2022-08-06T22:44:02Z Koatochij 19758 /* Cenyeliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] rriqoa971j3wqopa7d833lgauvhcpbe 502503 502502 2022-08-06T22:44:28Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] mjj5zlx150g1zalhs42lbltcss8gam3 502507 502503 2022-08-06T22:54:21Z Koatochij 19758 /* Mecayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Mecayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Ohcequin macehuallahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] tgsizzdqp7bkn1shv56798g7kfsyxud 502508 502507 2022-08-06T22:55:17Z Koatochij 19758 /* Mecayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Occe tlahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Cenyeliztli== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] locxueu4n6wa44s5wvs9z2yxz43w1q8 502509 502508 2022-08-06T22:55:43Z Koatochij 19758 /* Cenyeliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. ===Occe tlahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] f3cpkgh40gcsbhsxe23400d4yrig3n9 502510 502509 2022-08-06T22:56:56Z Koatochij 19758 /* Tocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Toquiliztequitl}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac, noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono, chompipi huan xolo. ===Occe tlahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] gmpob6wle0wru3jivyw6dwmsvsj2asy 502511 502510 2022-08-06T23:04:13Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono, chompipi huan xolo. ===Occe tlahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris gallopavo'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] 2gr66roomxowr8zpru1qy5kvvvfgdko 502512 502511 2022-08-06T23:05:18Z Koatochij 19758 /* Cenyeliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''(Meleagris gallopavo)'' huan caxtillantlahtolli ''guajolote'' nozo ''pavo''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono, chompipi huan xolo. ===Occe tlahtolli=== * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] blcqy3flbsrlyi9mhfvnyy9tvzu6wys 502513 502512 2022-08-06T23:06:23Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono, chompipi huan xolo. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] 525tp743zqj633msat4c4a8qn548wvd 502515 502513 2022-08-06T23:09:46Z Koatochij 19758 /* Nacayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono, chompipi huan xolo. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]]<ref>tlahtolli '''huevo de pavo'''</ref> cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] gtbmcdt32vka85z5nhgt7ejvsaii9ap 502516 502515 2022-08-06T23:10:19Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono, chompipi huan xolo. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] [[Neneuhcāyōtl:Oquichyolcameh]] jnbrv1ifx03uofvuxzwo75k5edwfck1 502517 502516 2022-08-06T23:11:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb| ''Meleagris gallopavo'']] '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono, chompipi huan xolo. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] lzjwkqnecz4bwnxgm0v6n7jmgwq1qtt 502518 502517 2022-08-06T23:12:37Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ce oquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono, chompipi huan xolo. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] q83o4x6kkdq9s1lr8ib2oas065a04yo 502519 502518 2022-08-06T23:16:14Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi'''. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 1d7cqjlmbb60ccta0no3j8bm7hlq90w 502520 502519 2022-08-06T23:16:44Z Koatochij 19758 /* Tocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] jc5qr2g0v9d9z31rqwamxocu4dm1zti 502521 502520 2022-08-06T23:18:10Z Koatochij 19758 /* Tocayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Nacayotl== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] at6ndzhx7d8rk7kqzrj2pt0y0cyzwv6 502522 502521 2022-08-06T23:19:29Z Koatochij 19758 /* Nacayotl */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Inacayo== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Tlacualli== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 582urh0uoq5kxq6uro92nfyzyfhvnt5 502523 502522 2022-08-06T23:20:40Z Koatochij 19758 /* Tlacualli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Inacayo== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Itlacual== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Yoliztli== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] klut3tf0li5aortkndg3ha4jn4y76gm 502524 502523 2022-08-06T23:21:00Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Inacayo== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Itlacual== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Iyoliz== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal. Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in Estados Unidos itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 52uvsa1bu52uxmegbpyiujr7h5b6bfu 502525 502524 2022-08-06T23:26:41Z Koatochij 19758 /* Tequichihualiztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Inacayo== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Itlacual== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Iyoliz== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal ipampa apacheh, corah, huitzolmeh, raramurih, yaquih, yoemeh, pimah, o'odhameh, comanchemeh, occequin. ===Tlacualiztli=== Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. Ipan Mexico tlalli itlacualiz, in ''metzhuehxolotl ica tlemolli'', ce tlacualli ompa Puebla, Tlaxcallan, Altepetl Mexico, Morelos, Mexico huan Hidalgo. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] qso87ss2hijubg7t2k8fi0fq8acqsb6 502526 502525 2022-08-06T23:28:15Z Koatochij 19758 /* Tlacualiztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_PPL2=Kena|NHE_name=Palach|NCH_name=Palach (nch)|NHW_name=Palach (nhw)|NHN_name=Huehxolotl|PPL_name=Chumpipi}} {{Taxobox | name = Huehxolotl | image = Gall-dindi.jpg | image_caption = ''[[Meleagris gallopavo]]'' | regnum = [[Yolcatl]] | phylum = [[Chordata]] | classis = [[Totomeh]] | ordo = [[Totolmeh]] | familia = '''Meleagrididae''' | familia_authority = [[George Robert Gray|Gray]], 1840 | genus = '''''Meleagris''''' | genus_authority = [[Linnaeus]], 1758 | subdivision_ranks = [[Especie]]s | subdivision = ''[[Meleagris ocellata]]'' }} '''Huehxolotl''' (Latintlahtolli: ''Meleagris''), ce ioquichtic [[totolin]]. Huehxolomeh ce tototl itechpahuic [[totolin]] icenyeliz. Ce tototl motenehua huehxolotl nozo [[totolin]] chanti ompa [[America Mictlampa]], in tlacatl totolpixca ipan ohcequin tlacatiyan ompa centlacticpac,<ref>[https://www.naturalista.mx/taxa/906-Meleagris-gallopavo ''Naturalista'', CONABIO; 6 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> noyuhqui occe totolin, itoca [[xiuhpalhuehxolotl]], ce tototl chanti ompa [[Yucatan tlalyacatl]] huan Petén cuauhtlahtli. Tlacameh huehxolomeh tlacuah inaca ihuan itotoltehuan, inon totolin ca ica macehualtlacatl itechcopa achtocahuitl iuhquinmah tlapixcayotl ipan ichan. ==Tocayotl== Huehxolotl tlahtolli huala itechpahuic huehcauh nahuatlahtolli ''huexolotl'' quiza ipan: nahuatlahtocopa [[hueyi]], nican inelhuayo pehua ica hueh- huan anca nahuatlahtolli ''xolotl'' tlen ipehualiz -xolotl huala itzatlan in [[xolotl]]. Occe tocayotl, totolin, cocono huan xolo. Occe itoca '''palach''' ompa [[Cuextecapan]], ce [[Cuextecatlahtolli|cuextecatlahtolcopa]] ''palats'', ipan [[Cozcatlan]] itoca '''chompipi''', ce pipillahtolli huan Veracruz tepehuahcan, nahuatlahtolcopa '''Huechoh''' nozo ''wechoj''. ===Occe tlahtolli=== * [[caxtillahtolli]]: ''pavo'' * [[yucatecatlahtolli]]: ''úulum'' ==Inacayo== [[Īxiptli:Male north american turkey supersaturated.jpg|thumb|left|Huehxolotl, in oquichtotolin.]] Huexolotl in oquichtli, motenehua [[totolin]] icihua. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]].<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''huevo de pavo''.</ref> Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl, quipiya ce yacatzolli ihuan hueyic cocoquechnacayotl no chichiltic tzotzocatl; ome acaxotl, quipia eyi xopilli ihuan yacaxotl. Quipia ome aztli, nochi inacayo tlapotonilli ihuan ehecacehuazcuitlapilli cenca tlapotoniltic. ==Itlacual== [[File:Meleagris gallopavo MHNT.ZOO.2010.11.9.30.jpg|thumb|Itotolte Huehxolotl.]] Huehxolotl tlacua [[xinachtli]], [[Xihuitl (tlanelhuayotl)|xihuitl]], [[xochihcualli]] ([[avellana]], [[baya]], [[piñón|piñones]]), ihuan [[ocuilin]]. imotlacua noyuhqui icampa [[tlalocuilin]]. Ipan pixcayotl no tlacachantli, inin totoltzin onili atl, tlacua cinxinachtli, xihuitl ihuan ocuilmeh. Huehxolotl tlacua , [[xihuitl]], [[bellota]] ihuan [[ocuilin]]. ==Iyoliz== Miac xihuitl achpocan, ipan tlalli tlen campa itztoyan huecauh totolmeh onenemi ipan cuauhtlah ihuan ixtlahuahcan, in anqui macehualtlacatl otlahtlamac totomeh ipampa tlacualli, zantepan yehuatl nemiltiliaya piomeh huan tlanacayotiaya tomahuac huehxolomeh. Mexicah onamacaqueh ipan tianquiztli in huehxolomeh ihuan cihuatotoltin. Ihcuac europanecah oacicoh ompa America tlalli, macehuallacameh quipiayah tlapiyaltin, in huehxolotl ce hueyi tototl ipampa tlacualli. Hernán Cortés oquinocuepca canahpa Caxtillan ipampa Hueytlahtoani Carlos, quipiaya iacalhuan huehxolomeh, quemeh ce rareza itech yancuic tlalli, yehuatl quitoznequi ''Las Indias''. ===Cihuatototlin=== [[Īxiptli:Marengo Ridge, Marengo IL (7461532170).jpg|thumb|left|Cihuatotolin cuauhcopa.]] Huehxolotl in oquichtli, quitoznequi [[totolin]] icihua nozo '''cihuatotolin'''. Momatqui nemi ihcuac otlacat intlah itechcopa [[totoltetl]] cuauhcopa. Yeppan ic ome ixtelolohtli, chichiltic nozo yauhtic zahuatzontecomatl; ome acaxotl, quipiya yeyi xopilmeh ihuan espolón. == Tequichihualiztli == [[Īxiptli:Chalchiuhtotolin BG.jpg|thumb|right|Huehxolotl ipan mixtecaamoxtli itequichihualiz.]] Inin totoltzin no huehxolomeh, ma teyolahcocui in macehualtlacameh; mixtecah ihcuiloa huehxolomeh ipan amatl, ihtlacuilo ihtlah amoxtli itech teoyotl moihtoa [[Chalchiuhtotolin]], ce teotzin ica huehxolotl inacayo. Macehualmeh tlachihua icopilhuan ica huehxolotl iahtlapal ipampa apacheh, corah, huitzolmeh, raramurih, yaquih, yoemeh, pimah, o'odhameh, comanchemeh, occequin. ===Tlacualiztli=== Tlacameh tlacua totolnacatl quemeh tlacualiztli ipampa in [[Tlahtohcayotl in Cepanca]] itech ilhuitl motoca ''Thanksgiving day'' inglestlahtolcopa, noihqui ipan Navidad ipan mochintin Tlalticpac. Ipan Mexico tlalli itlacualiz, in ''metzhuehxolotl ica tlemolli'', ce tlacualli ompa Puebla, Tlaxcallan, Altepetl Mexico, Morelos, Mexico huan Hidalgo. Noyuhqui mochi tlacualiztli ipan Mexico quipiya totoltetl. ==Mecayotl== Icenyeliz in [[totoltin]]. ===Cenyeliztli=== Quipiya chicuace [[totoltin]] itech ''Meleagris'':<ref name=cle>[https://web.archive.org/web/20091213052451/http://www.birds.cornell.edu/clementschecklist/Clements%20Checklist%206.3.2%20December%202008.xls/view Clements, J. F. 2007. ''The Clements Checklist of Birds of the World, 6th Edition''. Cornell University Press. Downloadable from Cornell Lab of Ornithology ]</ref><ref>{{cita web|título=Meleagris gallopavo|url=http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=176136|fechaacceso=20 de septiembre de 2012|obra=[[ITIS]]}}</ref> * ''[[Meleagris ocellata]]'' - [[Yucatan tlalyacatl]]. * ''[[Meleagris gallopavo silvestris]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]]. * ''[[Meleagris gallopavo osceola]]'' - [[Florida]] * ''[[Meleagris gallopavo intermedia]]'' - [[Texas]] Mictlampa canahpa [[Mexico]]. * ''[[Meleagris gallopavo merriami]]'' - [[Tlahtocayotl in Cepanca]] icalaquiyampa. * ''[[Meleagris gallopavo mexicana]]'' - Mexico tlahcopampa. * ''[[Meleagris gallopavo gallopavo]]'' - Mexico huitztlampa. ==Tlaixcopinalli== <gallery mode=packed> File:Wild turkey eastern us.jpg|Ahtlapalli File:Dindon2.JPG|Iztac huehxolotl File:Large_White_turkey_male.jpg|Huexolotl File:Richebourg dindes02.jpg|Huehxolomeh File:Heritage turkey, thanksgiving.jpg|Huexolotl inacayo </gallery> == No xiquitta== *[[Xiuhpalhuehxolotl]] *[[Totolin]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|huehxolotl}} {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] tm43m4arfq2z7875ure34r735aalmx5 Itzcuauhtli 0 33973 502429 475673 2022-08-06T16:39:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{animal-stub}} [[Īxiptli:Maakotka (Aquila chrysaetos) by Jarkko Järvinen.jpg|thumb|250px|right|Itzcuauhtli]] '''Itzcuauhtli''' ({{es2}} ''Águila real'') ce tototl. == No xiquitta == * [[Cuauhtli]] {{Totomeh/nhn}} [[Neneuhcāyōtl:Totomeh]] 2t98vcj4u925mmiorvtma7qb22sd9cz Yucatan 0 35858 502527 501380 2022-08-06T23:31:01Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: ''Estado de Yucatán'', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: ''Yúukatan''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|right|200px|Teucyotl Yucatan.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. === Yoliztli === Yucatan iyoliz hueyi, quipia occe yeyantli. Nican quipiya hueyac ixtlahuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Planicie Yucateca'', quipiya atl ipampa atoyatl. Ompa huitztlampa ca ''Sierra de Ticul''. No xiquitta Yucatan tlahtohcayotl quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huehxolotl, techalotl, [[oztoatl]], ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Yucatan''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Gray Fox - Red Rock Canyon, Nevada copy.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Oztoatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Meleagris ocellata1.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Xiuhtlapalhuehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|250px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[xoxocoayoh]], [[pibil]], [[panucho]], [[papazdul]], [[pibipollo]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] m095qmqn3wkzhixe5di7cl4b6jhgmxa 502528 502527 2022-08-06T23:31:15Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: ''Estado de Yucatán'', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: ''Yúukatan''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|right|200px|Teucyotl Yucatan.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. === Yoliztli === Yucatan iyoliz hueyi, quipia occe yeyantli. Nican quipiya hueyac ixtlahuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Planicie Yucateca'', quipiya atl ipampa atoyatl. Ompa huitztlampa ca ''Sierra de Ticul''. No xiquitta Yucatan tlahtohcayotl quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huehxolotl, techalotl, [[oztoatl]], ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Yucatan''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Gray Fox - Red Rock Canyon, Nevada copy.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Oztoatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Meleagris ocellata1.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Xiuhpalhuehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|250px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[xoxocoayoh]], [[pibil]], [[panucho]], [[papazdul]], [[pibipollo]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] 20bnarj6a9sqcfpgfqnfhsu67rejyvf 502529 502528 2022-08-06T23:32:49Z Koatochij 19758 /* Yoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1=Kena|NHE_name=Yokatan|NCH_name=Yucatán|NHW_name=Yukatan|NHN_name=Yucatan}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl | Tocaitl = Yucatan | Chantocaitl = Estado de Yucatán | Pamitl = Flag of Yucatan.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Yucatan.svg | Tlalmachiyotl = Yucatan_in_Mexico_(location_map_scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Hueyaltepetl = [[Mérida, Yucatan|Mérida]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Tepetl Benito Juárez]] | Metros = 216 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] ihuan [[Yucatecatlahtolli]] | Tetlanahuatiani = Rolando Zapata Bello | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanimeh = 65 | Tlacatocaitl = Yucatecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepetlahtohcan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-YUC | Matlatzalan = yucatan.gob.mx |}} '''Yucatan''' nozo '''Tlahtocayotl Yucatan''' ([[Caxtillahtolli]]: ''Estado de Yucatán'', [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]]: ''Yúukatan''). Ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexico]] ca, altepetl [[Mérida, Yucatan|Mérida]] itecuacan. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], canah tonalquizayampa ica [[Quintana Roo]], huan tonalcalaquiyampa ica [[Campeche]] huan in [[Mexico ayollohco]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon tlahtohcayotl ompa Yucatan tlalyacatl ipan Mexico tlalli, motoca «Yucatan» ompa imayatlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Uj yu'uk a t'aan'' nahuatlahtoltica ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''. Huehuecauhtica ipan mayatlahtolli Yucatan, quiza ipan: mayatlahtocopa ''Ma'anaatik ka t'aan'', macehualzazanilli quihtoa ica caxtiltecah, nican inelhuayo pehua ica uj yu'uk- huan in tlahtolli ''a t'aan'' tlen ipehualiz huala itechpahuicpa ''Mah xitlacaqui yehuan tlahtoah''.<ref>[https://www.significados.com/yucatan/ Significados]; 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> Occequin tlamatinimeh ihtoa ce chontallahtoltica, motoca ''Yoko t'an'' ompa Tabasco tlahtohcayotl (huehuehcauh Onohualco). Tlahtohcantlahtolli ipan Yucatan quihtoah inelhuayo mayatlahtolli.<ref>[http://etimologias.dechile.net/?Yucata.n#:~:text=Los%20mayas%20llamaban%20a%20esta,que%20habla%20yoko%20o%20choco%22. Etimologías]; ''De Chile, de California, de Rusia'', 30 metztli julio itech 2022 xiuitl. {{Spa/nhn}}</ref> ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Yucatán'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Yúukatan'' ==Huehcapatlahtoliztli== In achtotlahtollotl ihuic Yucatān mopohua miequintin xiuhpan icampa, ihcuac onanauh tlālyacatl ihuicpa in hueyatl ipampa hueyi tepozcitlaltetl otlatzotzona inin [[Tlalticpactli]]. Inon tlālpan ochanti ipampa achcauhtlācah ihuan miactin tlalyolcah. [[Īxiptli:Caracol_in_chichén_itzá.jpg|200 px|left|thumb|Chichen Itzā.]] Nicān ce huēyi āltepētoltecayōtl ōtlācati in tlālyacac. In mayatlacah tlen yehhuantin inin tlalpan ica tenyotl ihuicpa tlachihuatlacayotl nohuiyampa Tlalticpactli ihuān [[Ixachitlān]]. Ica tlacualyotl ochihualoc ipampa [[cintli]] pehualtica, in mayatlacayotl opilhuati iyehyehcoliz tlachiuh quetzalaltepetl quemeh [[Chichen Itzā]], [[Uxmal]], [[Cabah]], [[Sayil]] occequintin. Yehhuantin otlatecpanah ce cualli altepetiliztli otepachouh ipampa teopixqueh, teuctin ihuan yaoquizqueh. Zan niman, in 6 Tlacēnti xiuhpan 1542, altepepan T-Ho’ otlāli in yucatēcatl yancuic āltepānānyōtl quitōznequi [[Mérida (Yucatán)|Mérida]] icampa teyotl ihuic ''Emerita Augusta'' ipan [[Extremadura]], [[Caxtillān]] oāltepētlālilli ipampa Francisco de Montejo de León. Nicān mopohua in caxtilxiuhcahuitl ipan tlālyacatl Yucatān. Zānno oacicoh teopixqui [[Diego de Landa]] aquin otlacuiloc ''Las cosas del Yucatán''. [[Īxiptli:intendencia de yucatán.PNG|thumb|right|200px|Teucyotl Yucatan.]] Ica in Mexihco itemaquixtiliz, in ipanocayoh teucyotl Yucatān cuepa ipampa tlahtocayotl Yucatān ixuihcalilli īpan macuilli altepetiliztli. Yeceh huehcanexatl ica mexihcatl ialtepenanyo otlachiuh ce yucatēcatl imoxexelouhteyolehualiz yeyecouh in Tlacatlahtocayotl Yucatān tlen ahmo ohueliti xi tlachihua icampa mexihcatl yaoquizcayotl. Tlamitica ipampa occe nonotzalicniuhyotl Yucatān ocauh tlacetililli canahpa Mēxihco xiuhpan 1848. Achtotipan xihuitl nican Yucatān opeuh in tlacacalpolli iyaoyo, ihcuac macehualtlacah oquinextilih itech teyouh in tepehuanimeh; yehhuantin otlaniah tlalli icampa xitlatoca ihuan tepitzin tlatzoyotiltlaxtlahuiztli. In yaotl occequin xihuitl catca ipampa miecquintin altepemaitl ihuan hueyi altepetl ipan tlalyacatl. In xocoyoh altepetl [[Chan Santa Cruz]] catca, netequipachililli ipampa hueliti tlapachohualiztli xiuhpan 1901, quenin otlami yaoquizquieh mayatlacah. Zanno Porfirio Díaz itlapachohualiz, Yucatān oquipix in tenyoh mepixcayotl, in [[tlanelhuayōtl]] [[necuametl]] quitoznequi [[mayatlahtolcopa]] ''ci'', tlein oquipiaya ichtli ic mecatl ihuan occe tlachihualtlamantli ipampa nochitlacah icentlaticpac. Mazqui [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān]] inic ce tlacohualitini, ipan nacuametl tlalpixcatl in tlaquitcayotl huelitica catca ica milquitqueh, yehhuantin quemeh malli, nican mexihcatl icniuhyaoyotl catca cenca cualli nicpampa yucatecamacehueltin. Nican tlālpan otlacati in hueyi [[Felipe Carrillo Puerto]], yehhuātl nicpēhua īyucatēcatetenahuatoh, in āquin inic cē cualli tlahtocauh quimauhtili in xiuhpan 1921, in aquin oixnexti in mayachihuatlacayotl, quenin Yucatān ocueponi miac quemeh hueliti ahnozo oceloyotl tlahtocayotl ipan Mēxihco. Axcan nican tlahtocayotl quipia icnoyotl ihuan acualli tequiyotl, auh hueliti miactiyotl ihuan itlazohtlaliz icampa in tlaltlaquitcayotl, yehhuantin yucatēcah ihuic ocachihualli. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Campeche]] huan [[Quintana Roo]], in tonatih iquizayampa ica Mexico ayollohco huan [[Campeche]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Quintana Roo]]. === Yoliztli === Yucatan iyoliz hueyi, quipia occe yeyantli. Nican quipiya hueyac ixtlahuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Planicie Yucateca'', quipiya atl ipampa atoyatl. Ompa huitztlampa ca ''Sierra de Ticul'' itepe ocachi hueyac, Benito Juárez tepeticpac. No xiquitta Yucatan tlahtohcayotl quipiya chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huehxolotl, techalotl, [[oztoatl]], ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]]. <div align=center> <!-- galería de mapas --> {| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e |colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Yucatan''' |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Striped Skunk (cropped).jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Didelphis marsupialis bragança-PA-brazil.jpg|125px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Gray Fox - Red Rock Canyon, Nevada copy.jpg|125px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Epatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlacuachin]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Oztoatl]] |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Meleagris ocellata1.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Granger Lake 013.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis latrans.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cottontail Rabbit in West Hartford, Connecticut 5.jpg|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Xiuhpalhuehxolotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tepocolcoatl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ayotochtli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Coyotl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tochtli]] |- |- |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]] |align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]] |- |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Nohpalli]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Teoacomitl]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]] |style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ocotl]] |- |} </div> ==Teyacanaliztli== Yucatan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Mérida altepetl, tlahtocac tequitini in tlacatzin Omar Fayad in tetlanahuatiani. ==Tequitiliztli== Yucatan tequitiliztli tequipanoa ihuicpa tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl huan pitzopixcayotl ipan [[Tlalyacatl Yucatan]], noiuhqui inic ome tequipanolli piya ce acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Puerto Progreso]] huan [[Sisal]]. Occequintin yucatecah hueyi tequipanolli in tlalpixcayotl ipan [[tzapalolli]], [[tzopelacatl]], [[cintli]], [[acintli]], [[camohtli]], [[limaxocotl]], [[ichcatl]], nohuan pitzopixcayōtl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, ichcapixcayotl, pipiyolpixcayōtl, inompan coyonimatiliztli tlaquixtilli [[tliltepoztli]] huan [[chalchihuitl]]. ===Nehnemiliztli=== [[File:Izamal-couvent.jpg|150 px|right|thumb|[[Izamal]] tzacualteocalli.]] Ce nehnemiliztli, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Yucatan, in altepetl quipiya hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Xolalpan Mérida]] ipan Merida altepetlahtohcan, playas ipan [[Puerto Progreso]] altepetlahtohcan. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Universidad Autónoma de Yucatán, Merida, Yucatan, Mexico- Marzo 2021.jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Ipan Yucatan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. Tlahtohcayotl Yucatan quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Universidad Marista de Yucatán'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. Ipan Concal cah in ''Instituto Tecnológico de Conkal''. ==Tequinemiliztli== [[Image:Jarana Yucateca.jpg|thumb|250px|Tlaquemitl ipan Yucatan.]] Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi tequinemiliztli; ixquich tlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtoliztli in mayatlacameh. ===Tlacualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], in tlacualli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[xoxocoayoh]], [[pibil]], [[panucho]], [[papazdul]], [[pibipollo]], [[tlapaloctli]], ohcequin. ===Tequichihualiztli=== Yucatan, ce tlahtohcayotl ica mochi calmanaliztli ipan [[Mexico]] tlalli; ixquich otlamatocac tequichihualiztli, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tequitl iyuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli. ===Calmanaliztli=== [[Īxiptli:Yucatán_collage.jpg|miniaturadeimagen|right|Yucatan.]] ====Altepetl Chichen Itzá==== Ce tequiyotl itech calmanaliztli ipan Altepetl Vhichen Itzá cah Hueyiteocalli. In teocalli ca ipan altepetlalli ipampa temamatlatl ahcopa, ipan ocachi cuauhtic in teoyotica itepacholiz teocalco; itepanhuan tetelli itech mictlampa canahpa huitztlampa ompa ohcalli ipan hueyic aitualli. Nican quipia ohtli ahcopa huan temamatlatl canahpa hueyic calacohuahyan itech ixteocalco ica ce torre. === Macehualiztli === [[Image:|thumb|200px|Jarana.]] Yucatan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol. Nican Chiyapan icihuahuan tlachihuah cuacualtzin tlahmachtli, motenehua ipan caxtilantlahtolcopa ''bordados'' huan [[payotl]]. In mitohtli, ce mihtotli ipan [[Ticul]], tlacah huan tlacameh mihtotia tlanahuahquez zan cen cuicayotl ica mecahuehuetl, panhuahuetl ihuan tlapitzalli. Itlatzohtzonaliz ocachi tenyoh in ''marimba''. In mitohtli "Mihtotiztli Vaquerias", ilhuitl ipan hueyaithualli iteopan. Noyuhqui quipia ''Mitohtiztli ipampa pilconetl'' ipan Ticul altepecalpolli. ===Tlatzohtzonaliztli=== Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''jarana'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Nican hueyi tlatzohtzonaliztli in ''marimba''. ===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli=== * 2012 - '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – ''[[Chichen Itzá]]''. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Yucatan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Yucatan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Amoxtiliztli == * ''Martínez Baracs, Rodrigo, ''La perdida Relación de la Nueva España y su conquista de Juan Cano'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Instituto Nacional de Antropología e Historia, xiuhpan [[2006]], amatl 40.'' == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Yucatan]] lc27z0xe020oaxeelvp2zgp3368tzuh Nemachiyōtīlli:Totomeh/nhn 10 35998 502414 502404 2022-08-06T16:27:20Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] '''Totomeh'''<br />[[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Acoyotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Totolin]] • [[Tozquitl]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> gd8n9cvw0enxuwjmvz2ek3075g1etzv 502415 502414 2022-08-06T16:28:12Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] '''Totomeh'''<br />[[Alotl]] • [[Atlalalacatl]] • [[Atotolin]] • [[Acoyotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Totolin]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> rpexvtpntnh23gu1bbpv159zqfhkjmc 502416 502415 2022-08-06T16:28:22Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] '''Totomeh'''<br />[[Alotl]] • [[Tlalalacatl]] • [[Atotolin]] • [[Acoyotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Totolin]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> 9yv780pnm4gg1bln4i0qtml6kj2q8qt 502417 502416 2022-08-06T16:29:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] '''Totomeh'''<br />[[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Acoyotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Cuicuitzcatl]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Tlalalacatl]] • [[Totolin]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> f670yuv5oeeggfix3tl18x5615t82pp 502419 502417 2022-08-06T16:33:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] '''Totomeh'''<br />[[Acxoyatototl]] • [[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Acoyotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Coxolihtli]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Cuicuitzcatl]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Picicihtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Tlalalacatl]] • [[Totolin]] • [[Totomichin]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> 9uqzdnwmsu4ug5s3jqcbl864y0ipq2c 502440 502419 2022-08-06T16:43:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] '''Totomeh'''<br />[[Acxoyatototl]] • [[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Acoyotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Coxolihtli]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Cuicuitzcatl]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Picicihtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tecolotl]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Tlalalacatl]] • [[Tohtli]] • [[Totolin]] • [[Totomichin]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> p24tsk91egn8v0jcm0hc1d9lz9dj0xi 502441 502440 2022-08-06T16:45:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] '''Totomeh'''<br />[[Acxoyatototl]] • [[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Acoyotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Coxolihtli]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Cuicuitzcatl]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Picicihtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tecolotl]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Tlalalacatl]] • [[Tohtli]] • [[Tecuantotolin]] • [[Totomichin]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> rsx7zd1k0kyhcy79i9wpf16bryb3nnc 502447 502441 2022-08-06T16:50:36Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] | [[Totolin]] '''Totomeh'''<br />[[Acxoyatototl]] • [[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Acoyotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Coxolihtli]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Cuicuitzcatl]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Picicihtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tecolotl]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Tlalalacatl]] • [[Tohtli]] • [[Tecuantotolin]] • [[Totomichin]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> pdgei5lxfdvuxpo7xx2ydmolpjrlfw2 502460 502447 2022-08-06T17:07:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] | [[Totolin]] '''Totomeh'''<br />[[Acxoyatototl]] • [[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Acoyotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Coxolihtli]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Cuanacatl]] • [[Cuicuitzcatl]] • [[Huexolotl]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Picicihtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tecolotl]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Tlalalacatl]] • [[Tohtli]] • [[Tecuantotolin]] • [[Totomichin]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> 5rsojzrysi20io94tty72155kp6lzbi 502461 502460 2022-08-06T17:07:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] | [[Totolin]] '''Totomeh'''<br />[[Acxoyatototl]] • [[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Acoyotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Coxolihtli]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Cuanacatl]] • [[Cuicuitzcatl]] • [[Huehxolotl]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Picicihtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tecolotl]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Tlalalacatl]] • [[Tohtli]] • [[Tecuantotolin]] • [[Totomichin]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> peyhxv8n28ozca25pxd4jq4587otkxp 502475 502461 2022-08-06T17:29:58Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] | [[Totolin]] '''Totomeh'''<br />[[Acxoyatototl]] • [[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Acoyotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Coxolihtli]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Cuanacatl]] • [[Cuicuitzcatl]] • [[Huehxolotl]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Picicihtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tecolotl]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Tlalalacatl]] • [[Tohtli]] • [[Tecuantotolin]] • [[Totomichin]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Xiuhpalhuehxolotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> iolmc48fjbw0353q5gjogrjhj06srsb 502478 502475 2022-08-06T18:19:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] | [[Totolin]] '''Totomeh'''<br />[[Acxoyatototl]] • [[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Acoyotl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Coxolihtli]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Cuanacatl]] • [[Cuicuitzcatl]] • [[Huehxolotl]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Picicihtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tecolotl]] • [[Tecuantotolin]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Tlalalacatl]] • [[Tlecuauhtli]] • [[Tohtli]] • [[Totomichin]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Xiuhpalhuehxolotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> 0v7kccp362onasj32u6lea7j710e6o8 502479 502478 2022-08-06T18:21:34Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| style="margin:0 auto;clear:both;text-align:center;width:100%;" align=center class="toccolours" |- !bgcolor=green |[[Yolcatl|<span style="color:white;">Totomeh</span>]] |- |'''Cenyeliztli'''<br /> [[Canauhtli]] | [[Cuauhtli]] | [[Totolin]] '''Totomeh'''<br />[[Acoyotl]] • [[Acxoyatototl]] • [[Alotl]] • [[Atotolin]] • [[Atototl]] • [[Centzontlahtoleh]] • [[Cochotl]] • [[Coxolihtli]] • [[Cozcacuauhtli]] • [[Cuanacatl]] • [[Cuicuitzcatl]] • [[Huehxolotl]] • [[Itzcuauhtli]] • [[Picicihtli]] • [[Quecholli]] • [[Quetzaltototl]] • [[Tecolotl]] • [[Tecuantotolin]] • [[Tlacaquecholli]] • [[Tlalalacatl]] • [[Tlecuauhtli]] • [[Tohtli]] • [[Totomichin]] • [[Toznenetl]] • [[Tzopilocuauhtli]] • [[Tzopilotl]] • [[Xiuhpalhuehxolotl]] • [[Zolcanauhtli]] • [[Zolin]] |- |} <noinclude> </noinclude> 82hvmq8j2cet6zat6770kvyic30aluy Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:MdsShakil/header 3 35999 502413 2022-08-06T16:24:41Z Pathoschild 265 create header for talk page ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]]) wikitext text/x-wiki <div style="display: flex; flex-wrap: wrap; justify-content: center; align-items: center; margin: 16px 0; border: 1px solid #aaaaaa;"> <div style="padding: 12px;">[[File:Circle-icons-megaphone.svg|75px|link=[[m:User_talk:MdsShakil]]]]</div> <div style="flex: 1; padding: 12px; background-color: #dddddd; color: #555555;"> <div style="font-weight: bold; font-size: 150%; color: red; font-family: 'Comic Sans MS'">Welcome to my talk page!</div> <div style="max-width: 700px">Hey! I am Shakil Hosen. I patrol many projects, and where I don't know the language I only act in cases of serious vandalism. If you think I have done anything wrong, feel free to [[m:User talk:MdsShakil|message me]] on Meta wiki. If you don't like that you can leave me messages here too, but since I do not watch all of my talk pages, your message might not get a timely response. Thanks! [[File:Face-smile.svg|18px|link=[[m:User:MdsShakil]]]]</div> </div> </div> 6ns6eellkw7iqc4yteyjnszfjmo2yio Xiuhcozcatotolin 0 36000 502469 2022-08-06T17:16:41Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Xiuhcozcatotolin]] a [[Xiuhcozcahuehxolotl]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Xiuhcozcahuehxolotl]] 87wgck0trk58pnsopg8n0f37ycnsqrt Xiuhcozcahuehxolotl 0 36001 502472 2022-08-06T17:25:50Z Koatochij 19758 Koatochij trasladó la página [[Xiuhcozcahuehxolotl]] a [[Xiuhpalhuehxolotl]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCIÓN [[Xiuhpalhuehxolotl]] 4hnmod00p9kynqkh9jvfeuhex9uayq7 502474 502472 2022-08-06T17:29:07Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Xiuhpalhuehxolotl]] wikitext text/x-wiki {{delete}} 35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6 Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli:MdsShakil 3 36002 502477 2022-08-06T17:58:16Z Pathoschild 265 add talk page header ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]]) wikitext text/x-wiki {{User talk:MdsShakil/header}} tbo8m2n1p4y1shpmyu07h1k0g9pq65d