Huiquipedia nahwiki https://nah.wikipedia.org/wiki/Cal%C4%ABxatl MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Mēdiatl Nōncuahquīzqui Tēixnāmiquiliztli Tlatequitiltilīlli Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli Huiquipedia Huiquipedia tēixnāmiquiliztli Īxiptli Īxiptli tēixnāmiquiliztli Huiquimedia Huiquimedia tēixnāmiquiliztli Nemachiyōtīlli Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli Tēpalēhuiliztli Tēpalēhuiliztli tēixnāmiquiliztli Neneuhcāyōtl Neneuhcāyōtl tēixnāmiquiliztli TimedText TimedText talk Módulo Módulo discusión Accesorio Accesorio discusión Accesorio definición Accesorio definición discusión Jesucristo 0 2447 503250 503000 2022-08-13T20:21:32Z Koatochij 19758 /* Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' mocuepa in iuh ''acompañar (a alguien)'' ica españatlahtolli. Ipampa on, ''tlaahxiltilli quinezcayotia ''acompañado''.</ref> itechpa itenematilizcuicahuan<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ''seguidor'', ''partidario'', ''simpatizante'' nozo ''adepto'' ihuan huitz itech ''nematiliztli ca quihtoznequi ''pensamiento'', ''idea'', ''opinión''.</ref>, Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tierra'', ''territorio'', ''área'' ihuan nican ''región''.</ref> in [[Galilea]] ihuan [[Judea]] inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''portentos'' ihuan nica ''milagros''.</ref>. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotztli'' quinezcayotia ''dichos'' (lo dicho).</ref> in Jesutzin mocuepa<ref>In tlahtolli ''cuepa, nino-'' quinezcayotia ''variar''.</ref> ipan in nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'' nozo ''diferentes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/diverso</u>.</ref> zanilli teotlahcuilotl<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilotl'' quinezcayotia ''evangélico(s)''.</ref>. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh<ref>In tlahtolli ''huehcahua, ni-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''durar'' nozo ''perdurar''.</ref> inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh<ref>In tlahtolli ''teochihua, nitla-'' quinezcayotia ''bendecir'', ''consagrar'', ''reverenciar'' nozo ''celebrar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/celebrar</u>.</ref> in 'tlamahuiztiliz<ref>In tlahtolli ''tlamahuiztiliztli'' quinezcayotia ''fiesta'', ''celebración'' nozo ''ceremonia''.</ref> xiuhyotl<ref>In tlahtolli ''xiuhyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anual''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref> judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''imman'' quinezcayotia ''momento(s)'', ''ocasión(es)'', ''oportunidad(es)'' nozo ''coyuntura(s)''.</ref>. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref> quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in [[Pascua]] ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc<ref> In tlahtolli ''nemazoaltiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue crucificado''.</ref>. Hueyi ixeliuhcayo<ref>''Hueyi ixeliuhcayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gran parte (de)''.</ref> in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli<ref>In tlahtolli ''tlaquetzalli'' quinezcayotia ''narrada''.</ref> ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia<ref>In tlahtolli ''quimocuilia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiene''.</ref> in iuh ittaliztli<ref>In tlahtolli ''ittaliztli'' quihtoznequi ''panorama'' ihuan nican ''escenario''.</ref> in itlal cetlancayotl<ref>In tlahtolli ''centlancayotl'' quinezcayotia ''norteño'' nozo ''septentrional''.</ref> itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan<ref>In tlahtolli ''iyahualiuhcan'' quinezcayotia ''cercanía(s) (de)''.</ref> in hueyatl [[Tiberiades]], nozo aoztoc<ref>In tlahtolli ''aoztoc'' quinezcayotia ''lago'', [[masa de agua profunda]]. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Laguna</u>.</ref> [[Genesaret]], macheh in altepetl [[Cafarnaum]], zan noihuan occequi, in iuh [[Corozain]] nozo [[Betsaida]]. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah<ref> In tlahtolli ''callah'' nican quinezcayotia ''localidad'' nozo ''población''.</ref> in iuh [[Cana]] nozo [[Nain]], ihuan in altepemaitl<ref>''Atepemaitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aldea''.</ref> ipan in tlein omizcaltiaya<ref>n tlahtolli ''omizcaltiaya'' quinezcayotia ''se había criado''.</ref>, [[Nazaret]], in oncan celiloc ica tezomaliliztli<ref> In tlahtolli ''tezomaliliztli'' quinezcayotia ''enemistad''.</ref> itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan<ref>''huehcauhqueh itechanehcahuan'' quihtoznequi ''antiguos convecinos''.</ref>. Itetlamachiztiliz<ref>In tlahtolli ''machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> tohtocac<ref>''In tlahtolli ''tohtoca, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extenderse'', ''correr''.</ref> noihuan ompa [[Judea]] (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quinezcayotia ''oportunidad'', ''ocasión'', ''momento''.</ref> niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan [[Jerico]] ihuan Betania (in oncan quiyolitih<ref>In tlahtolli ''quiyolitih'' quinezcayotia nican ''resucitó''.</ref> in [[Lazaro]]). Quicuic<ref>In tlahtolli ''quicuic'' quinezcayotia ''escogió''.</ref> in tachcauh inic itenematilizcuicahuan<ref>''In tachcauh inic itenematilizcuicahuan'' nican quinezcayotia ''a sus principales seguidores''.</ref>(tlatocayotiltin<ref>In tlahtolli ''tlatocayotilli'' quinezcayotia ''llamado''. Itzintiliz huitz itech ''tocayotia, nite-''.</ref> ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quihtoznequi ''su apóstol'', ''su preferido''.</ref>; ica greciatlahtolli, "titlantin"<ref>In tlahtolli ''titlantli'' quinezcayotia ''mensajero'' nozo ''enviado''.</ref>), ipan tlapohualli itech<ref>''Ipan tlapohualli itech'' quinezcayotia ''en número de''.</ref> mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quinezcayotia ''sinópticos''.</ref> motenehua in tlamachiyotiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamachiyotilizti'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lista'' nozo ''registro''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quinezcayotia ''siguiente''. Itzintiliz huitz itech ''toquilia, nitla-''.</ref>: [[Simon]], tlatocayotilli [[Pedro]] ihuan iteiccauh [[Andres]]; [[Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo]] ihuan iteiccauh [[Juan]]; [[Felipe]] ihuan [[Bartolome]]; [[Tomas]] ihuan [[Mateo in tequinechicoani]]<ref>In tlahtolli ''tequinechicoani'' quinezcayotia ''recaudador'' ihuan nican ''publicano''.</ref>; [[Santiago (in ipiltzin in) Alfeo]] ihuan [[Judas Tadeo]]; [[Simon in Zelote]] ihuan [[Judas Iscariote]], in aquin zatepan quitlapiquiaya<ref>In tlahtolli ''piquia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tramar algo contra alguien'', ''traicionar a alguien en algo''.</ref> in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih<ref>In tlahtolli ''Machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> iuh<ref>In tlahtolli ''iuh'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''tanto''.</ref> ipan judeateocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref> in iuh in ilhuicatl<ref>In tlahtolli ''ilhuicatl'' quihtoznequi nican ''aire''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aire</u>.</ref> tlatlapouhtli<ref>In tlahtolli ''tlatlapouhtli'' quinezcayotia ''abierto'', ''despejado'', ''expedito'' ihuan nican ''libre''.</ref>, ihuan in tetehuilacachtic<ref>In tlahtolli ''tetehuilacacachtic'' nozo ''te-tehuilacachtic'' motenehua ica españatlahtolli in ''masa'', in ''muchedumbre''.</ref><ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quinezcayotia ''gente'' nozo ''gentío'', ''multitud'', ''muchedumbre'' (Bernardino de Sahagún).</ref> itloc mopalhuiaya<ref>In tlahtolli ''tetech palhuia, mo-'' quinezcayotia ''congregarse junto a alguien'', ''reunirse junto a alguien''.</ref> inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz<Ref>In tlahtolli ''tlatlahtlauhtiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discurso'', ''predica'', ''exhortaciones'', ''homilia''.</ref>, mopihpiloa<ref>In tlahtolli ''pihpiloa, nino-'' quihtoznequi ''destacar'', ''auparse''.</ref> in tenyoh [[Tlahtolli itech in Tepetl]]<ref>''Tlahtolli itech in Tepetl'' quinezcayotia ''Sermón de la Montaña'' ica españatlahtolli.</ref> , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih<ref>In tlahtolli ''itech palehuia nino-'' quinezcayotia ''servirse de algo'' nozo ''utilizar''.</ref> miecpa neixcuiltilli<ref>In tlahtolli ''neixcuiltilli'' nozo ''tlahtolmachiotl'' mihtoa ica españatlahtolli ''parábolas'', ''alegoría'', ''ficción'', ''adaptación''.</ref> inic quitenquixtiz<ref>In tlahtolli ''tenquixtia, nitla-'' quinezcayotia ''exponer (algo)'' ihuan nican ''explicar''.</ref> in itenematilizcuicahuan<ref>Nozo ''sus adeptos'', ''sus partidarios''.</ref> In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani<ref>In tlahtolli ''nalquizani'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''breve'' nozo ''pasajero''.</ref> zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato''.</ref> ca itlahtolpepechtiliz<ref>''Ca itlahtolpepechtiliz''quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuyo contenido'' nozo ''cuya argumentación''.</ref> yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli ''atributo elidido del verbo ser (él)''</ref> ichtacayoh<ref>In tlahtolli ''ichtacayoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enigmático'', ''misterioso'', ''secreto'', ''íntimo'' nozo ''oculto''.</ref> (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo<ref>''Ipan ipanocayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en general''.</ref> ce tlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtolpepechtiliztli''quihtoznequi ica españatlahtolli ''contenido'', ''temática'', ''sentido'' nozo ''argumentación''.</ref> nechcapacayotl<ref>In tlahtolli ''nechcapacayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''escatológico'', ''propio del más allá''. Itzintiliz huitz itech ''nachcapa'' nozo ''más allá''.</ref> ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in [[itlatlaquetzal in tlapixoani]]<ref>In ''itlatlaquetzal in tlapixoani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''la fábula'' (nozo ''parábola'') ''del sembrador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/par%C3%A1bola</u>.</ref> (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli<ref> In tlahtolli ''pitztli'' nozo ''piztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''semilla'' nozo ''pepita''.</ref> ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach<ref>In tlahtolli ''achtli'' quinezcayotia '''grano'' nozo ''cereal''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/grano</u>.</ref> in [[mostaza]] (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani<ref>In tlahtolli ''mixpoloani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''desorientada'' nozo ''perdida''.</ref> (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli<ref>In tlahtolli ''tlacohtli'' quinezcayotia ''siervo'', nozo ''cautivo''.</ref> ahtetlaocoliani<ref>In tlahtolli ''ahtetlaocoliani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''depiadado''.</ref> (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh<ref>In tlahtolli ''tlaaxqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obrero'' nozo ''salariado''.</ref> tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''xocomecamilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''viñador''.</ref> tlacamictianimeh<ref>In tlahtolli ''tlacamictiani'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''homicida''.</ref> (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin<ref>In tlahtolli ''tlacoanotztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''invitado''.</ref> itech in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''boda''.</ref> (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin<ref>In tlahtolli ''ichpochtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''doncella'', ''virgen''.</ref> (Mt 25,1-13), in in talento<ref>In tlahtolli ''talento'' quitenehua ce tlacohualoni. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Talento_(moneda)</u>.</ref> (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa<ref>In tlahtolli ''ihtoa, nitla-'' nican quinezcayotia ''versar'', ''tratar''.</ref> itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl<ref>In tlahtolli ''millotl'' ica españatñahtolli quinezcayotia nican ''campesina''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''milli''.</ref>. Quipix<ref>In tlahtolli ''Piya, nitla-'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''mantener'', ''preservar''.</ref> teixnamiquiliztli<ref>In tlahtolli ''teixnamiquiliztli'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''enfrentamiento'', ''discusión'', ''rivalidad''.</ref> ica itloc moquetzanimeh<ref>In tlahtolli ''tetloc moquetzani'' quihtoznequi ''miembro'', ''seguidor'', ''simpatizante'', ''adepto'' nozo ''partidario''.</ref> in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''importante'', ''destacado'', ''considerable'', ''apreciable''.</ref> icenquizaliz<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ''clan'', ''bando'', ''camarilla'' ihuan nican ''sectas''.</ref> teoyoh<ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosa(s)'', ''místico'', ''espiritual(es).</ref> in judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' ((Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref>, ihuan huel macheh inhuic<ref>In tlahtolli ''tehuic'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''contra'' ihuan nican ''con''.</ref> in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref>, in aquihqueh quiteilhuih<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acusar''.</ref><ref>In tlahtolli ''icxitoquilia, nitetla-'' noihuan quinezcayotia ''culpabilizar'', nozo ''inculpar''.</ref> in tlacaneciliztli<ref>In tlahtolli ''tlacaneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hipocresía'', ''picaresca'', ''cuento''.</ref> ihuan inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''por'' ihuan nica ''de''.</ref> ahmo quimocuitlahuiz<ref>In tlahtolli ''quimocuitlahuiz'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cuidar'', ''observar'', ''preocuparse por algo''.</ref> in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ''importante'' nozo ''destacado''.</ref>itech in [[Tora]]<ref>In tlahtolli ''Tora'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''Torá''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/tor%C3%A1</u>.</ref>: in melahuacayotl<ref>In tlahtolli ''melahuacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''justicia'' nozo ''rectitud''</ref>, in tetlaocoliztli<ref>In tlahtolli ''tetlaocoliztli'' quinezcayotia ''compasión'', ''piedad'', ''indulgencia'' nozo ''misericordia''.</ref> ihuan in netlacuauhquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''netlacuauhquetzaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lealtad'', ''fidelidad'', ''nobleza''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlacuauhquetza, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ser fiel'', ''ser noble''.</ref> (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz<ref>In tlahtolli ''tlanextiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''innovación'', ''originalidad'', ''revelación''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/descubrimiento</u> ihuan inin occe: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/invenci%C3%B3n</u>.</ref> in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli<ref>In tlahtolli ''netentlapaltililiztli'' quihtoznequi ''firmeza'', ''determinación''.</ref> ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''relación'', ''cordialidad''.</ref> huel pachihuini itech<ref>In tlahtolli ''itech pachihuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cercano a''.</ref> Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli<ref>In tlahtolli ''aramtlahtolli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''arameo'' nozo ''lengua de Aram (cierta región de Asia). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/arameo</u></ref> ica in tlahtolli<ref>In tlahtolli ''tlahtolli'' quinezcayotia ''expresión'', ''palabra(s)'', ''manifestación'', ''verbo'' nozo ''locución''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/expresi%C3%B3n</u>.</ref> cencallotl<ref>In tlahtolli ''cencallotl'' quinezcayotia ''familiar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cencalli'', ca quinezcayotia ''familia''.</ref> [[Abba]] (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech<ref>In tlahtolli ''mihtoa itech'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''se trata de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoa itech'' ca quihtoznequi ''versar sobre''.</ref> ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin<ref>In tlahtolli ''tlachicohuilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''marginado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chicohhuia, nite-'' ca quihtoznequi ''marginar (a alguien)'', ''desfavorecer'', ''discriminar''.</ref>, in tlapacholtin<ref>In tlahtolli ''tlapacholli'' quinezcayotia ''oprimido'', ''humillado'', ''supeditado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pachoa, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''humillar'', ''subordinar'', ''someter''.</ref> (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pecador''.</ref> (Lc 15) inic quimaniliz<ref>In tlahtolli ''inic quimaniliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para ofrecerles''.</ref> itlaocol<ref>In tlahtolli ''tlaocolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piedad'', ''clemencia'', ''indulgencia'', ''perdón'' nozo ''misericordia''.</ref>. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih<ref>In tlahtolli ''ixtlatilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''indicar'' nozo ''recomendar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/recomendar</u>.</ref> quiyehyecoz<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizar'', ''ejercitar'' nozo ''practicar''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''tetlazohtlacauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fiel'' nozo ''seguidor''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><u>A ti y a todos... los fieles a mi persona que me invoquen...</u>: In tehhuatl ihuan in ixquichtin... in notetlazohtlatlacahuan in notechmotzahtzilia... (Nican Mopohua).</small></ref>, yehhuatl machoni<ref>In tlahtolli ''machoni'' quinezcayotia ''clara'', ''comprensible'' nozo ''patente''.</ref> itlanohnotzaliz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotzaliztli'' quinezcayotia ''manifestación'', ''expresión'', ''testimonio'', ''declaración''.</ref> inin itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''cercanía'', relación''.</ref> in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''.</ref> in motlapatlatilianimeh<ref>In tlahtolli ''motlapatlatilianimeh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mercaderes'', ''tratantes'.</ref> itech in teocalli, ipan in itlachihualiz<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ''ejecución'', ''creación'' ihuan nican ''interpretación''.</ref> in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''.</ref> ompa [[Jerusalen]] inic quichihuaz oncan in ilhuitl itech in [[Pascua]]. Calac ipan icuitlapan ce [[axnoh]], ipampa ca<ref>In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''.</ref> neltililoni<ref>In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''.</ref> in itlahtol in tenahualcaquini<ref>In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''.</ref> [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa<ref>In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh<ref>In tlahtolli ''in yolqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de animales''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan [[Betania]], inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli<ref>In tlahtolli ''ahuiayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aromas'', ''perfumes''.</ref> itechpa ce cihuatl.<ref>Ipan in izanil in Juan, in cihuatl ca quioza in Jesutzin yehhuatl [[Maria (tlalquixtiani) itech Betania]], icihuaconeuh in [[Lazaro itech Betania|Lazaro]]; inpan in oc omentin ahmo motenehua itocatzin.</ref> Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh<ref>In tlahtolli ''cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiempo'', ''período'', ''espacio'', ''lapso'' ihuan nican ''transcurso''.</ref> inin cochcayotl pascuayotl<ref>In tlahtolli ''pascuayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pascual''.</ref>, Jesutzin quiyolteohuih<ref>In tlahtolli ''yolteocihuia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''predecir'', ''profetizar'', ''adivinar''.</ref> ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''preferidos'', ''discípulos, ''Apóstoles''.</ref>, [[Judas Iscariote]]. Quimacuic<ref>In tlahtolli ''macui, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tomar'', ''agarrar'', ''asir''.</ref> [[yoltextli]] ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican<ref>In tlahtolli ''hualcelia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tomar'', ''recibir''.</ref> ihuan ma xitlacuacan<ref>In tlahtolli ''xitlacuacan'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''comed''.</ref>, inin yehhuatl nonacayo<ref>In tlahtolli ''nonacayo'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cuerpo''.</ref>» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli<ref>In tlahtolli ''tlahuantli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''copa'', ''cáliz''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/copa</u>.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a'' ihuan nican ''de''. </ref> xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican<ref>In tlahtolli ''xicatliquican'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''beban (ustedes)'' nozo ''bebed (vosotros)''.</ref> in ammochintin<ref>In tlahtolli ''in ammochintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''todos (ustedes)''.</ref>, ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli ''netlacentequililiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''alianza'', ''acuerdo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''centequilia, ticto-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''ponerse de acuerdo'', ''concertarse''.</ref><ref>Nozo ''nenohnotzaliztli''.</ref>, ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca<ref>In tlahtolli ''in tlahtlacolli ipololoca'' quihtoznequi ''indulto'', ''absolución'' ihuan nican ''el perdón de los pecados'', ''la remisión de los pecados''.</ref> ». Quiteocihuih noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia<ref>In tlahtolli ''catlitahcizquia'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''volvería a beber''.</ref> ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini<ref>In tlahtolli ''zan yeh in ihcuac catlini'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sino cuando lo bebiera'' nozo ''hasta que lo bebiese''.</ref> occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah<ref>In tlahtolli ''xococuauhtlah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''huerto''.</ref> itech [[Getsemani]]. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl<ref>In tlahtolli ''ipan immanyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en vez de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''immanyotl'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''momento'', ''ocasión'', ''oportunidad'', ''turno'' nozo ''vez'' ihuan in tlahtolli ''iimmayo'' ''su turno'', ''su ocasión'' nozo ''su vez'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 190, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vez</u>.</ref> inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para'' ihuan nican ''de''.</ref> moteochihuaz<ref>In tlahtolli ''moteochihuaz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''rezar''.</ref>, cochtimocauhqueh<ref>In tlahtolli ''cochtimocauhqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron dormidos''.</ref>, ihuan Jesutzin quitlemah<ref>In tlahtolli ''tlemati, nitla.. quihtoznequi ica españatlahtolli ''sufrir algo con pena''.</ref> ce cahuitl<ref>In tlahtolli ''cahuitl''ica españatlahtolli ''momento'', ''rato'', ''intervalo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tiempo</u>.</ref> ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''de''.</ref> chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo<ref>In tlahtolli ''tlaciuhcayotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''destino'' nozo ''suerte''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlaciuhqui'', ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''adivino'' nozo ''astrólogo''.</ref>, manel quicentlalih<ref>In tlahtolli ''centlalia, nitla-'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''decidir'', ''resolver''.</ref> quipaccaihiohuiz<ref>In tlahtolli ''quipaccaihiohuiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acatar (algo)'', ''obedecer'', ''soportar''.</ref> in icealiz<ref>In tlahtolli ''in icealiz'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''la voluntad''.</ref> in Toteucyo<ref>In tlahtolli ''Toteucyo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Dios''.</ref> . Judas huel oquitlehcoaquiaya<ref>In tlahtolli ''huel oquitlehcoaquiaya'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''efectivamente había traicionado''.</ref> in Jesutzin, inic quicahuaz itech<ref>In tlahtolli ''inic quicahuaz itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para entregarlo a''.</ref> in intlahtocaticahuan<ref>In tlahtolli ''tlahtocatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''soberano'', ''príncipe''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pr%C3%ADncipe</u>.</ref> teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech<ref>In tlahtolli ''ipan tlapatlaliztli itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a cambio de'' nozo ''en cambio de''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=6vurcOd</u>.</ref> ompohualtetl ommatlactetl tomin<ref>In tlahtolli ''tomin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''monedas'' nozo ''piezas''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pieza</u>.</ref> iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''tlaahxiltilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acompañado''. Itzintiliz huitz itech ''ahxiltia, onteni-''. Ma xiquitta ''onteahxiltilli'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 360, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco).</ref> itloc ce cenquizalizti<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banda'' nozo ''grupo''.</ref> tlayaochihchiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlayaochihchiuhtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''armado''.</ref> ica tepozmacuahuitl<ref>In tlahtolli ''tepozmacuahuitl'' quinezcayotia ''espada''.</ref> ihuan cuauhtolli<ref>In tlahtolli ''cuauhtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''garrotes''.</ref>, tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito<ref>In tlahtolli ''ahcito, n(i)-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''llegó''.</ref> ompa [[Getsemani]] ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz<ref>In tlahtolli ''teixihmachtililiztli'' quihtozenqui ica españatlahtolli ''identidad'' nozo ''identificación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teixihmachtilia, nite-'' quinezcayotia ''identificar''.</ref> in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan<ref>In tlahtolli ''yomoyantli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''flanco'', ''lado'', ''parte'', ''costado''.</ref> in itenematilizcuicahuan oncatca<ref>In tlahtolli ''oncatca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hubo'' (pretérito simple del verbo ''haber'').</ref> ce inneyehyecoliz<ref>In tlahtolli ''neyehyecoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''intento'', ''prueba''.</ref> in nemapatlaliztli<ref>In tlahtolli ''nemapatlaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''resistencia'' nozo ''defensa''.</ref>, zan tlazahcan<ref>In tlahtolli ''tlazahcan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por fin'' nozo ''finalmente''.</ref> in mochintin moxehxelohqueh<ref>In tlahtolli ''moxehxelohqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se dispersaron''.</ref> ihuan moyeltihqueh<ref>In tlahtolli ''moyeltihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se desbandaron'' nozo ''huyeron''</ref>. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca<ref>In tlahtolli ''imotzololoca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arresto (padecido)'' nozo ''detención (sufrida)''.</ref>, Jesutzin huicalo<ref>In tlahtolli ''huica, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''llevar''.</ref> ompa in tecpancal<ref>In tlahtolli ''tecpancalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''palacio''.</ref> in tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui [[Caifas]] (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in [[Anas]], imontah in [[Caifas]]). Oncan tlatzontequililoc iixpan in [[Sanedrin]]. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz<ref>In tlahtolli ''tlaneltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manifestación'', ''declaración'', ''confesión'', ''testimonio''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''neltilia, nitla-''.</ref> ahmo nepanihuia<ref>In tlahtolli ''nepanihui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'' nozo ''concordar''.</ref>, ahmo cacoc<ref>In tlahtolli ''cacoc'' quinezcayotia ''fueron aceptados'', ''fueron admitidos'' ica españatlatolli.</ref>. Tlazahcan<ref>In tlahtolli ''tlazahcan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por fin'' nozo ''finalmente''.</ref>, [[Caifas]] quihtlanilih melahualiztica<ref>In tlahtolli ''melahualiztica'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''directamente''.</ref> in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani<ref>In tlahtolli ''Temaquixtilani'' (nozo ''Tetlaocoliani'') quinezcayotia ica españatlahtolli ''Mesías'', ''Salvador'', ''Redentor'' in iuh mixhpohua ipan inin tlahcuilolli: ::::<small><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, salvador y redentor'': Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, temaquixtilani, tetlaocoliloni (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref>, ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh<ref>In tlahtolli ''otiquihtoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''eres tú quien lo ha dicho''.</ref><ref>Nozo ''Tehhuatl otiquihtoh'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''Tú lo has dicho''.</ref>». In tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui quitzahtzayan<ref>In tlahtolli ''tzahtzayan, nitla-'' quionezcayotia ica españatlahtolli ''rasgar algo muchas veces'' nozo ''rasgar algo en gran manera''.</ref> in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia<ref>In tlahtolli ''tzontequi, nitla-'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''juzgar'', ''estimar'' nozo ''valorar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/considerar</u>.</ref> teotlahtolihtlacoliztli<ref>In tlahtolli ''teotlahtolihtlacoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''blasfemia'' nozo ''irreverencia''.</ref>. In tlamaceuhqueh<ref>In tlahtolli ''tlamaceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cofrade'', ''religioso'', ''hermano'', ''sacerdote'' ihuan nican ''miembro''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/miembro</u>.</ref> itech in Sanedrin quipactecaqueh<ref>In tlahtolli ''quipactecaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''escarnecieron'', ''humillaron'' nozo ''deshonraron''.</ref> yollohcocolcuiliztica<ref>In tlahtolli ''yollohcocolcuiliztica'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cruelmente'', ''brutalmente''.</ref> in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan [[Anas]] ihuan niman iixpan [[Caifas]]. Zan iyoh monematcaihtoa<ref>In tlahtolli ''nematcaihtoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''detallar'', ''describir'', ''precisar'', ''pormenorizar'', ''relatar cuidadosamente''.</ref> in tetlahtoltiliztli<ref>In tlahtolli ''tetlahtoltiliztli'' quuinezcayotia ica españatlahtolli ''interrogatorio'', ''investigación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoltia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''hacer hablar', ''interrogar'', ''indagar'', ''investigar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/interrogatorio</u>.</ref> iixpan [[Anas]], yehuatiliztica<ref>In tlahtolli ''yehuatiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bastante'', ''suficientemente'', ''vigorosamente'', ''con fuerza'', ''con vigor''.</ref> ahmo neneuhqui<ref>In tlahtolli ''ahmo neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diferente'' nozo ''desigual''.</ref> in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sinópticos''.</ref>. Pedro, ca ocahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ocahxiliaya'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''había acompañado'' nozo ''había seguido''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''acompañar''.</ref> in Jesutzin ichtaca<ref>In tlahtolli ''ichtaca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''secretamente'', ''en secreto''.</ref> zatepan imotzololoca<ref>In tlahtolli ''imotzololoca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arresto (padecido)'' nozo ''detención (sufrida)''.</ref>, itech catca tlainayalli<ref>In tlahtolli ''tlainayalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''oculto'' nozo ''escondido''.</ref> intzalan in tlahuicaltin<ref>In tlahtolli ''tlahuicalli'' quinezcayotia ''lacayo'', ''sirviente'', ''criado'', ''paje'', ''acompañante'', ''pareja'', ''esposo''. Nican quihtoznequi ''sirviente''.</ref> in tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui. Tlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''tlaixihmachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''identificado'' nozo ''reconocido'''. Itzintiliztz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtilia, nite-''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocido</u>.</ref> in iuh itetlazohtlauh<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discípulo'', ''prosélito'', ''incondicional''.</ref> in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh<ref>In tlahtolli ''telchihua, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''despreciar'', ''ignorar (<u>a alguien</u>).</ref><ref>Nozo ''ahquimomachitocac'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''negar <u>algo</u>'', ''inadmitir''.</ref> eppa<ref>In tlahtolli ''eppa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hasta por tres veces'' nozo ''tres veces''.</ref> (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''notificar'', ''anticipar'', <u>''comunicar''</u> ihuan nican ''profetizar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profetizar</u>.</ref>. Itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mañana'' nozo ''amanecer''.</ref><ref>In tlahtolli ''itonalquiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a la mañana''.</ref> in tlatoquilia<ref>In tlahtolli ''in tlatoquilia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguiente'' nozo ''que sigue''.</ref>, Jesutzin huicaloc<ref>In tlahtolli ''huica, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conducir'', ''llevar''.</ref> iixpan [[Poncio Pilato]], in tecuexanoani<ref>In tlahtolli ''tecuexanoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''gobernador'' ihuan nican ''procurador''.</ref> romayotl<ref>In tlahtolli ''romayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''romano''.</ref>. Niman quitlahtoltiz<ref>In tlahtolli ''niman quitlahtoltiz'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''tras interrogarle''.</ref>, Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni<ref>In tlahtolli ''tlacxitoquililoni'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''culpable (de algo)'', ''infractor'' nozo ''responsable (de algo)''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/culpable</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''Icxitoquilia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''culpabilizar''.</ref>, ihuan quihtlanilih<ref>In tlahtolli ''ihtlanilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pedir (algo, a alguien)'' nozo ''preguntar (algo, a alguien).</ref> in miecquintin<ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''gentío'' nozo ''muchedumbre''.</ref> ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh<ref>In tlahtolli ''tenyoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''célebre'', ''famoso'' nozo ''conocido''.</ref> yollohmaxaltic<ref>In tlahtolli ''yollohmaxaltic'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''bribón'', ''granuja'', ''maleante'' nozo ''bandido''</ref>, quitocayotih [[Barrabas]]. In miecquintin, tlayolotilli<ref>In tlahtolli ''yolotia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''persuadir'', ''animar'', ''inspirar''. Ihuan in tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitar (a alguien)''.</ref> intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pedir'', ''exigir'', ''mandar''.</ref> ca maquixtiloni<ref>In tlahtolli ''maquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''liberar (a alguien)'' ihuan ''maquixtiloni'' quihtoznequi ''fuera liberado'' (imperfecto de subjuntivo pasivo) nozo ''se liberase''.</ref> in [[Barrabas]], ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni<ref>In tlahtolli ''momazoaltiloni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera crucificado'' nozo ''fuera clavado de manos''.</ref><ref>In tlahtolli ''nemazoaltiloliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''crucifixión'',''suplicio'', ''tortura'', ''padecimiento''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Que por nosotros los hombres fue crucificado voluntariamente para salvarnos'': In zan topampa yollohcacopa omomazoloaltiloc, inic otechmomaquixtillih (Andres itech Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 30-31, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/crucifixi%C3%B3n</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli '' Mazolo, ni-'' nozo ''Mazoaltilo, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''''ser crucificado'', ''ser clavado de manos''. Itzintiliz noihuan huitz itech in tlahtolli ''zo, nite-'' ca quihtoznequi ''pinchar a alguien'', ''clavar a alguien)''.</ref>. Pilato quimopaquilih<ref>In tlahtolli ''quimopaquilia (in imah)'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se lavó (las manos).</ref> machiotica<ref>In tlahtolli ''machiotica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólicamente''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''machiotl'' nozo ''machiyotl'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacoliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inocencia'', ''exculpación'', ''irresponsabilidad''.</ref> itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc<ref>In tlahtolli ''cuahuia, nite-'' quinezcayotia ica españaltahtolli ''azotar a alguien''.</ref>, cololohqueh<ref>In tlahtolli ''ololoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestir a alguien''.</ref> ica ce quechintli<ref>In tlahtolli ''quechintli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''manto'', ''túnica'', ''hábito'', ''toga'', ''capa'' nozo ''quimono''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/t%C3%BAnica</u>.</ref> chichiltic, quitlalilih<ref>In tlahtolli ''tlalilia,nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''colocar algo, a alguien''.</ref> ipan icua ce xiuhhuitzolli<ref>In tlahtolli ''xiuhhuitzolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corona'', ''tiara'', ''diadema'' nozo ''mitra'' . </ref> huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho!<ref>In tlahtolli ¡Ma on nehuelmacho! quinezcayotia ica españatlahtolli '¡salve!'' nozo ''¡Haya salud!''.</ref>, intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc<ref>In tlahtolli ''chihualtiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue obligado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chihualtia, nitetla-''</ref> inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''a'' nozo ''para'' ica españatlahtolli.</ref> quimamaz in [[temazoaya]]<ref>In tlahtolli ''temazoaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cruz'', ''instrumento para crucificar'', ''instrumento para clavar a la gente de manos'' (Thelma D. Sullivan, ''Compendio de la Gramática Náhuatl'', ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, , Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech ''mazoa, nite-'' ihuan itech ''-(y)a''.</ref> ipan in tlein omomazoaltilozquia<ref>In tlahtolli ''omomazoaltilozquia'' quihtoznequi ''habría de ser crucificado''.</ref>, itlocpa<ref>In tlahtolli ''itlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hasta'', ''a''.</ref> ce xomolli<ref>In tlahtolli ''xomolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lugar'', ''sitio'', ''punto'', ''rincón''.</ref> tlatocayotilli [[Golgota]], ca ipan arantlahtolli<ref>In tlahtolli ''arantlahtolli quinezcayotia ica españatlahtolli ''arameo''. Itzintiliz huitz itech ''aram'', ce tlalli.</ref> quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli<ref>In tlahtolli ''cuacacalaccanttli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cráneo''.</ref>’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli [[Simon]] itech<ref>In tlahtolli ''itech'' nican quihtoznequi ''de'' nozo ''en''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech'' ca quinezcayotia ''(nativo) de'' nozo ''(nacido) en''.</ref>[[Cirene]]<ref>In tlahtolli ''cirene'' quitenehua ce altepetl, ipan Libia. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Cirene</u>.</ref>. Quimacaqueh inic catliz<ref>In tlahtolli ''Quimacaqueh catliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''dieron a beber'' nozo ''dieron de beber''. No ihuan ''dieron para beber''. Ma xiquixpohua inin nemachiyotilli ica españatlahtolli: 1) «Nihuallauh inic nitlacohuaz: ''Vengo a comprar'' nozo ''Vengo para comprar''». 2) «Nihuallauh nitlacohuaz: ''Vengo de comprar''». 3) «Nihuallauh inic nitlacohua: ''Vengo comprando». 4) «Nicnequi nitlacohuaz: ''Quiero comprar».</ref> in Jesutzin xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ica chiahuitztli<ref>In tlahtolli ''chiahuiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hiel'', ''bilis, ''humor'' nozo ''secreción''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/hiel</u>.</ref>. Yehhuatzin quipaloh<ref>In tlahtolli ''paloa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''probar'', ''catar'', ''degustar''.</ref> zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz<ref>In tlahtolli ''zatepan quimomazoaltiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''después de crucificarlo'', ''después de clavarlo por las manos'' (reverencial).</ref>, in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh<ref>In tlahtolli ''xehxelhuia, nitetla-''quinezcayotia ica españatlahtolli ''repartir algo, a las gentes''.</ref> itlaquen. Ipan in temazoaya<ref>In tlahtolli ''temazoaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cruz'', ''instrumento para crucificar'', ''instrumento para clavar a la gente de manos'' (Thelma D. Sullivan, ''Compendio de la Gramática Náhuatl'', ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, , Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech ''mazoa, nite-'' ihuan itech ''-(y)a''.</ref>, iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli<ref>In tlahtolli ''tenemachitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aviso'', ''advertencia'', ''anuncio'' nozo ''letrero''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nemachitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''avisar'', ''prevenir'', ''advertir'', ''<u>preparar</u>''.</ref> ipan arantlahtolli<ref>In tlahtolli ''arantlahtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arameo''. Itzintiliz huitz itech in tlalli ca motocayotia ''Aram''.</ref>, greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz<ref>In tlahtolli ''ontlaehualiztli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''causa'', ''motivo'', ''razón''.</ref> in tetlatzacuiltiliztli<ref>In tlahtolli ''tetlatzacuiltiliztli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''castigo'' nozo ''condena''.</ref>: «Yehhuatl i in Jesus <ref>In tlahtolli ''Yehhuatl Jesus in inin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''éste es Jesús'', zan in mexihcatl quihtozquia ''yehhuatl i in Jesus'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi '' es éste Jesús''</ref>, in intlahtocauh in judeatlacah<ref>In tlahtolli''in intlahtocauh in judeatlacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el rey de los judíos''.</ref> », ca atzan<ref>In tlahtolli ''atzan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a menudo''.</ref> ipan tlatlapalhuiliztli<ref>In tlahtolli ''tlatlapalhuiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pinturas'', ''lienzos'', ''cuadros'', ''obras pictóricas''.</ref> mocototzoa<ref>In tlahtolli ''cototzoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''contraer'', ''acortar'', ''abreviar''.</ref> [[INRI]] (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica<ref>In tlahtolli ''tlahtoltica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''literalmente'', ''con palabras''.</ref> ‘Jesus itech<ref>In tlahtolli ''itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Nazaret'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''nativo de Nazaret'' nozo ''nacido en Nazaret''.</ref>, intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi<ref>In tlahtolli ''inahuac in eyi'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cerca de la tercera (hora)'', ''cerca de las tres'', ''hacia las tres''.</ref> itech teotlac<ref>In tlahtolli ''itech tlahtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''de la tarde'' o ''en la tarde''.</ref>, Jesutzin quitzahtzilih<ref>In tlahtolli ''tzahtzilia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''exclamar'', ''gritar (algo)''.</ref>: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé<ref>In tlahtolli ''Noteucyoé'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Dios mío''.</ref>, ¿tleh ipampa otinechicnocauh<ref>In tlahtolli ''icnocahua, nite-'' quihtoznequi ica españaltahtolli''desamparar'', ''abandonar'', ''desproteger''.</ref>?’. In itlahtol tlaquizcayotl<ref>In tlahtolli ''tlaquizcayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''postrero'', ''final'', ''último''.</ref> in Jesutzin monohnoncuacatlalia<ref>In tlahtolli ''nohnoncuacatlalia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diferenciar'', ''separar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nohnoncuaca'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparte'', ''separadamente''.</ref> ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl<ref>In tlahtolli ''ahneneuhcayotl'' quinezcayotia ''desigualdad'' nozo ''diferencia'' ica españatlahtolli.</ref> itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh<ref>In tlahtolli ''tleh'' quihtoznequi ''qué''.</ref> itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh<ref>In tlahtolli ''in iuh onteittanimeh'' quihtohnequi ''como asistentes'' nozo ''presentes''.</ref> ipan inemazoaltiloliz<ref>In tlahtolli ''inemazoaltiloliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su crucifixión''.</ref>: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin<ref>In tlahtolli ''ixachintin'' quinezcayotia ''múltiples'' nozo ''varias''.</ref> intzalan in icihuauh<ref>In tlahtolli '' ixachintin intzalan in cihuah'' quihtoznequi ''varias de las mujeres''.</ref> netlacaneconimeh<ref>In tlahtolli ''netlacaneconi'' quihtoznequi ''fiel'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su preferido'' ihuan nican ''su discípulo''.</ref> in aquin quixmalhuiaya<ref>In tlahtolli ''ixmalhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''reconocer'', ''valorar'', ''apreciar''.</ref>» (ipan in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> cristotocalizotl<ref>In tlahtolli ''cristotocaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristianismo'' ihuan in tlahtolli ''cristotocalizotl'' quihtoznequi ''cristiana''.</ref>, yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli [[Jose itech Arimatea]], quihtlanilih in [[Pilato]] in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli ''xolopan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viernes'', inic macuilli tonalli itech [[chicomilhuitl]], ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.<ref>{{Biblia|Mt|27:57-61}}, {{Biblia|Mc|15:42-47}}, {{Biblia|Lc|23:50-56}}, {{Biblia|Mc|19:38-42}}</ref> Ipan in ''iTeotlahcuilol in Mateo'' (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc<ref>In tlahtolli ''imoztlayoc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al día siguiente''.</ref>, in «intlahtohcatcahuan<ref>In tlahtolli ''tlahtocatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''príncipe''.</ref> in teopixquex ihuan in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fariseo'' nozo ''hipócrita''.</ref>» quihtlanilih<ref>In tlahtolli ''ihtlanilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pidieron'', ''solicitaron''.</ref> in [[Pilato]] ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui<ref>In tlahtolli ''centepixqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''patrulla'', ''escolta'', ''retén'', ''guardia'', ''pelotón''.</ref> tlayaochihchiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlayaochihchiuhtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''armado''.</ref>, inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani<ref>In tlahtolli ''quinamoyani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''robaran'' nozo ''robasen'' (imperfecto de subjuntivo). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''namoya, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''robar''.</ref> inacayo ihuan quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corrieran'', ''difundieran'', ''propagaran'', ''divulgaran''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pantlaza, nitla-''.</ref> in techicoihtoliztli<ref>In tlahtolli ''techicoihtoliztli'' quinezcayotia ''rumor'', ''murmuración'', ''comentario'' nozo ''calumnia''.</ref> itechpa ca<ref>In tlahtolli ''itechpa ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sobre que'' nozo ''de que''.</ref> omonohmayolitiaya<ref>In tlahtolli ''omonohmayolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''había resucitado''.</ref>. Pilato quihuelittac<ref>In tlahtolli ''quihuelittac'' quinezcayotia ica españatlajhtolli ''aceptó'' nozo ''accedió''</ref>.<ref>{{Biblia|Mt|27:62-66}}.</ref> === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.<ref>{{Biblia|Mt|28}}, {{Biblia|Mc|16}}, {{Biblia|Lc|24}}, {{Biblia|Jn|20-21}}</ref> Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl [[Maria Magdalena]]. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz<ref>In tlahtolli ''tlehcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascensión'' nozo ''elevación''.</ref> ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli<ref>In tlahtolli ''tlayolitilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''revivir'' nozo ''resucitar''.</ref> mocuepa<ref>In tlahtolli ''mocuepa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cambian'', ''varían'', ''se transforman'' (incontables).</ref>, tel<ref>In tlahtolli ''tel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sin embargo''.</ref>, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli: ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Mateo]], [[Maria Magdalena]] ihuan «in occe Maria» yahqueh<ref>In tlahtolli ''yahqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron''.</ref> ompa in miccatlatatactli<ref>In tlahtolli ''miccatlatatactli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sepulcro''.</ref> ipan in itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mañana'', ''madrugada'' nozo ''amanecer''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/madrugada</u>.</ref> in tonatiuhpan<ref>In tlahtolli ''tonatiuhpan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''domingo'', in tlachiconcayotia tonalli itech in [[chicomilhuitl]].</ref>. Mochiuh<ref>In tlahtolli ''mochiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ocurrió'', ''sucedió'', ''sobrevino''</ref> ce tlalollin<ref>In tlahtolli ''tlalollin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''terremoto'' nozo ''seísmo''.</ref>, ihuan ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enviado del cielo'' nozo ''ángel''.</ref> tlaquentilli<ref>In tlahtolli ''tlaquentilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestido'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''quentia, nite-'' ca quihtoznequi ''vestir a alguien''.</ref> iztac<ref>In tlahtolli ''iztac'' quinezcayotia ''de blanco''.</ref> quiquixtih<ref>In tlahtolli ''quixtia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extraer'', ''retirar'', ''remover''.</ref> in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac<ref>In tlahtolli ''cuehcuechca, ni-'' quihtoznequi temblar de miedo''.</ref> ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh<ref>In tlahtolli ''mohuehcauhqueh in iuh micqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron como muertos''.</ref>» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih<ref>In tlahtolli ''nohnochilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'', ''comunicar''.</ref> in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih<ref>In tlahtolli ''quincocoltih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encargó''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cocoltia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''encargar algo a alguien''.</ref> ca quihtoani<ref>In tlahtolli ''quihtoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''dijeran'' o ''dijesen'' (pretérito imperfecto de subjuntivo).</ref> in itlazohhuan<ref>In tlahtolli ''in itlazohhuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca huianih<ref>In tlahtolli ''huianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fueran'' nozo ''fuesen'' (imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz<ref>In tlahtolli ''quitztahcizquiah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''podrían verlo''.</ref>. In ihcuac huallaz<ref>In tlahtolli ''in ihcuac huallaz'' quihtoznequi ''al regresar (Jesús)''.</ref>, in inohmah Jesutzin<ref>In tlahtolli ''in inohmah Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el propio Jesús''.</ref> itech quiz inic itetemoliz<ref>In tlahtolli ''itech quiz inic itetemoliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les salió a su encuentro''.</ref>, ihuan intech quinahnanquilih<ref>In tlahtolli ''intech quinahnanquilih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les repitió''.</ref> ca quimihtoanih<ref>In tlahtolli ''ca quimihtoanih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''que les dijeran''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''in itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca tihuianih<ref>In tlahtolli ''ca tihuianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''que fueran'' nozo ''que fuesen''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: [[Gramática del náhuatl]].</ref> ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mientras''.</ref>, in tepixqueh<ref>In tlahtolli ''in tepixqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''los guardias''.</ref> quinnohnotza<ref>In tlahtolli ''quinnohnotza'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les dijeron'', ''les avisaron''.</ref> in itlahtohcatcahuan in teopixqueh<ref>In tlahtolli ''in itlahtohcathuan in teopixqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a los soberanos de los sacerdotes'' nozo ''a los príncipes de los sacerdotes''.</ref> itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' nozo ''itech'' quinezcayotia ''sobre'', ''de'', ''a cerca de''.</ref> in nechiuhtli<ref>In tlahtolli ''in nechiuhtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lo ocurrido'', ''lo sucedido'', ''lo pasado''.</ref>. Inihqueh<ref>In tlahtolli ''inihqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''estos''.</ref> quintenzolhuihqueh<ref>In tlahtolli ''quintenzolhuihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les sobornaron''.</ref> ipal ca<ref>In tlahtolli ''ipal ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''para que''.</ref> quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ''divulgaran'' nozo ''divulgasen''.</ref> in chicotlamatiliztli<ref>In tlahtolli ''chicotlamatiliztli'' quinezcayotia ''sospecha'' ihuan nican ''dea''. Ma xiquixpohuan inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/idea</u></ref> itech ca<ref>In tlahtolli ''itech ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de que''nozo ''sobre que''.</ref> in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah<ref>In tlahtolli ''oquinamoyayah'' nozo ''oquinamoyacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habían robado''.</ref> inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah<ref>In tlahtolli ''huiah'' quinezcayotia ''fueron'' (pretérito perfecto de indicativo).</ref> ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli<ref>In tlahtolli ''quinchiuh in tetlacocoltiliztli''quihtoznequi ''les hizo el encargo''.</ref> quiteneltoquitiz<ref>In tlahtolli ''quiteneltoquitiz'' quinezcayotia nican ''de predicar'', de convertir a la gente''.</ref> in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''in teotlahcuilolli'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''al evangelio''.</ref> (Mt 28, 16-20). ::::* Ipan iTeotlahcuilol in [[Marcos]], eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''yahqueh in miccatlatatcatli in tonatiuhpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron al sepulcro en domingo''. In tlahtolli ''tetlaixpantiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''frase'', ''declaración'', ''proposición'', ''manifestación'', ''enunciado'' nozo ''expresión''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixpantia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''declarar'', ''manifestar'', ''expresar'', ''proponer''.</ref>, oc cenhuel tonalquizalizpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''oc cenhuel tonalquizalizpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy de mañana''.</ref>, ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con la intención de ungir a Jesús con perfumes''.</ref> (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vieron que la piedra que tapaba el sepulcro estaba removida''.</ref>. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli<ref>In tetlaixpantililiztli ''Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli'' qunezcayotia ica españatlahtolli ''dentro del sepulcro, descubrieron a un joven vestido con una túnica blanca''.</ref>, in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya<ref>In tetlaixpantiliztli ''in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''quien les anunció que Jesús había resucitado''.</ref>, ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''y les ordenó que dijesen a los discípulos y a Pedro que fuesen a Galilea para allí ver a Jesús''.</ref>. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah<ref>In tetlaixpantiliztli ''motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah '' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se indica que María y sus compañeras no dijeron nada a nadie, pues tenían miedo''.</ref> (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan [[Maria Magdalena]] (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a continuación, se dice que Jesús se apareció a María Magdalena (sin mencionar a las otras mujeres), y que esta dio al resto de los seguidores de Jesús la buena noticia''.</ref>, zan ahmo neltococ<ref>In tetlaixpantiliztli ''zan ahmo neltococ'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero no fue creída''.</ref> (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico<ref>In tlahtolli ''Jesutzin ixnecico'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Jesús volvió a aparecerse''</ref>, ipan inin immayotl<ref>In tlahtolli ''ipan inin immayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en esta ocasión'' nozo ''esta vez''.</ref> imixpan ontetl ca ohtocayah<ref>In tlahtolli ''imixpan ontetl ca ohtocayah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a dos que iban de camino'' nozo ''ante dos que marchaban''.</ref>: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh<ref>In tetlaixpantililiztli ''in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuando estos discípulos contaron lo ocurrido, tampoco se les creyó''.</ref> (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''finalmente, se apareció a los once apóstoles, a los que reprendió por no haber creído en su resurección''.</ref> . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.<ref>In tetlaixpantiliztli ''Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encomendó predicar el evangelio, y subió a los cielos, donde está sentado a la derecha de Dios''.</ref> (Mc 16, 14-20). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Lucas, algunas mujeres, María Magdalena, Juana y María de Santiago, y otras cuyos nombres no se mencionan, acudieron al sepulcro para ungir a Jesús con perfumes''</ref>. Quittaqueh<ref>Nozo ''quiteonamic''. Inin tlahtolli quihtoznequi ica españatlahtolli no ihuan ''encontraron'', ''descubrieron'', ''hallaron'', ''dar con algo''.</ref> tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''encontraron removida la piedra del sepulcro, entraron en él y no encontraron el cuerpo''</ref> (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entonces se les aparecieron dos hombres con vestiduras deslumbrantes, quienes les anunciaron la resurrección de Jesús''.</ref> (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh<ref>In tetlaixpantiliztli ''In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Las mujeres anunciaron la resurrección a los apóstoles, pero estos no las creyeron''.</ref> (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca<ref>in tetlaixpatiliztli ''ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''excepto Pedro, que fue al sepulcro y comprobó que el cuerpo había desaparecido''.</ref> (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli<ref>In tetlaixpantiliztli ''inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ese mismo día, Jesús se apareció a dos discípulos que caminaban de Jerusalén a Emaús, que lo reconocieron en el momento de la fracción del pan''.</ref> (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani<ref>In tetlaixpantiliztli ''achitonca huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''poco después se presentó ante los once, que creyeron que se trataba de un espíritu''.</ref><ref>In tlahtolli ''teixpan huitz, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentarse a alguien''.</ref><ref>In tlahtolli ''yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fantasma'', ''aparición'' nozo ''espectro''.</ref>, zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.<ref>in tetlaixpantiliztli ''zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero les demostró que era él en carne y huesos, y comió en su presencia''.</ref> (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les explicó el sentido de su muerte y resurrección''.</ref> (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''y, más tarde, los llevó cerca de Betania, donde ascendió al cielo''.</ref> (Lc 24,50-53). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Juan]], Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Juan, María Magdalena fue al sepulcro muy de madrugada y descubrió que la piedra había sido removida''.</ref>. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz<ref> In tetlaixpantiliztli ''motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''corrió en busca de Pedro y del «discípulo a quien Jesús amaba» para avisarles''.</ref> (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac<ref>In tetlaixpantiliztli «iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac» quinezcayotia ica españatlahtolli «''se le aparecieron dos ángeles vestidos de blanco''»</ref>. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh<ref>In tlahtolli «no yeh(huatl)» quinezcayotia ica españatlahtolli «él también» ihuan nican «a su vez».</ref> tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih<ref>In tlahtolli «ixtlanehuia, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «confundir a alguien con otro».</ref> ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic<ref>In tlahtolli «ilnamiqui, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «''recordar''», «''reconocer''». Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocer</u>.</ref> inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] 8ne3ryntsb5xccht8f48owsscdg2y3k 503251 503250 2022-08-13T20:24:24Z Koatochij 19758 /* Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' mocuepa in iuh ''acompañar (a alguien)'' ica españatlahtolli. Ipampa on, ''tlaahxiltilli quinezcayotia ''acompañado''.</ref> itechpa itenematilizcuicahuan<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ''seguidor'', ''partidario'', ''simpatizante'' nozo ''adepto'' ihuan huitz itech ''nematiliztli ca quihtoznequi ''pensamiento'', ''idea'', ''opinión''.</ref>, Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tierra'', ''territorio'', ''área'' ihuan nican ''región''.</ref> in [[Galilea]] ihuan [[Judea]] inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''portentos'' ihuan nica ''milagros''.</ref>. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotztli'' quinezcayotia ''dichos'' (lo dicho).</ref> in Jesutzin mocuepa<ref>In tlahtolli ''cuepa, nino-'' quinezcayotia ''variar''.</ref> ipan in nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'' nozo ''diferentes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/diverso</u>.</ref> zanilli teotlahcuilotl<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilotl'' quinezcayotia ''evangélico(s)''.</ref>. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh<ref>In tlahtolli ''huehcahua, ni-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''durar'' nozo ''perdurar''.</ref> inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh<ref>In tlahtolli ''teochihua, nitla-'' quinezcayotia ''bendecir'', ''consagrar'', ''reverenciar'' nozo ''celebrar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/celebrar</u>.</ref> in 'tlamahuiztiliz<ref>In tlahtolli ''tlamahuiztiliztli'' quinezcayotia ''fiesta'', ''celebración'' nozo ''ceremonia''.</ref> xiuhyotl<ref>In tlahtolli ''xiuhyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anual''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref> judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''imman'' quinezcayotia ''momento(s)'', ''ocasión(es)'', ''oportunidad(es)'' nozo ''coyuntura(s)''.</ref>. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref> quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in [[Pascua]] ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc<ref> In tlahtolli ''nemazoaltiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue crucificado''.</ref>. Hueyi ixeliuhcayo<ref>''Hueyi ixeliuhcayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gran parte (de)''.</ref> in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli<ref>In tlahtolli ''tlaquetzalli'' quinezcayotia ''narrada''.</ref> ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia<ref>In tlahtolli ''quimocuilia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiene''.</ref> in iuh ittaliztli<ref>In tlahtolli ''ittaliztli'' quihtoznequi ''panorama'' ihuan nican ''escenario''.</ref> in itlal cetlancayotl<ref>In tlahtolli ''centlancayotl'' quinezcayotia ''norteño'' nozo ''septentrional''.</ref> itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan<ref>In tlahtolli ''iyahualiuhcan'' quinezcayotia ''cercanía(s) (de)''.</ref> in hueyatl [[Tiberiades]], nozo aoztoc<ref>In tlahtolli ''aoztoc'' quinezcayotia ''lago'', [[masa de agua profunda]]. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Laguna</u>.</ref> [[Genesaret]], macheh in altepetl [[Cafarnaum]], zan noihuan occequi, in iuh [[Corozain]] nozo [[Betsaida]]. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah<ref> In tlahtolli ''callah'' nican quinezcayotia ''localidad'' nozo ''población''.</ref> in iuh [[Cana]] nozo [[Nain]], ihuan in altepemaitl<ref>''Atepemaitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aldea''.</ref> ipan in tlein omizcaltiaya<ref>n tlahtolli ''omizcaltiaya'' quinezcayotia ''se había criado''.</ref>, [[Nazaret]], in oncan celiloc ica tezomaliliztli<ref> In tlahtolli ''tezomaliliztli'' quinezcayotia ''enemistad''.</ref> itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan<ref>''huehcauhqueh itechanehcahuan'' quihtoznequi ''antiguos convecinos''.</ref>. Itetlamachiztiliz<ref>In tlahtolli ''machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> tohtocac<ref>''In tlahtolli ''tohtoca, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extenderse'', ''correr''.</ref> noihuan ompa [[Judea]] (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quinezcayotia ''oportunidad'', ''ocasión'', ''momento''.</ref> niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan [[Jerico]] ihuan Betania (in oncan quiyolitih<ref>In tlahtolli ''quiyolitih'' quinezcayotia nican ''resucitó''.</ref> in [[Lazaro]]). Quicuic<ref>In tlahtolli ''quicuic'' quinezcayotia ''escogió''.</ref> in tachcauh inic itenematilizcuicahuan<ref>''In tachcauh inic itenematilizcuicahuan'' nican quinezcayotia ''a sus principales seguidores''.</ref>(tlatocayotiltin<ref>In tlahtolli ''tlatocayotilli'' quinezcayotia ''llamado''. Itzintiliz huitz itech ''tocayotia, nite-''.</ref> ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quihtoznequi ''su apóstol'', ''su preferido''.</ref>; ica greciatlahtolli, "titlantin"<ref>In tlahtolli ''titlantli'' quinezcayotia ''mensajero'' nozo ''enviado''.</ref>), ipan tlapohualli itech<ref>''Ipan tlapohualli itech'' quinezcayotia ''en número de''.</ref> mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quinezcayotia ''sinópticos''.</ref> motenehua in tlamachiyotiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamachiyotilizti'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lista'' nozo ''registro''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quinezcayotia ''siguiente''. Itzintiliz huitz itech ''toquilia, nitla-''.</ref>: [[Simon]], tlatocayotilli [[Pedro]] ihuan iteiccauh [[Andres]]; [[Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo]] ihuan iteiccauh [[Juan]]; [[Felipe]] ihuan [[Bartolome]]; [[Tomas]] ihuan [[Mateo in tequinechicoani]]<ref>In tlahtolli ''tequinechicoani'' quinezcayotia ''recaudador'' ihuan nican ''publicano''.</ref>; [[Santiago (in ipiltzin in) Alfeo]] ihuan [[Judas Tadeo]]; [[Simon in Zelote]] ihuan [[Judas Iscariote]], in aquin zatepan quitlapiquiaya<ref>In tlahtolli ''piquia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tramar algo contra alguien'', ''traicionar a alguien en algo''.</ref> in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih<ref>In tlahtolli ''Machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> iuh<ref>In tlahtolli ''iuh'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''tanto''.</ref> ipan judeateocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref> in iuh in ilhuicatl<ref>In tlahtolli ''ilhuicatl'' quihtoznequi nican ''aire''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aire</u>.</ref> tlatlapouhtli<ref>In tlahtolli ''tlatlapouhtli'' quinezcayotia ''abierto'', ''despejado'', ''expedito'' ihuan nican ''libre''.</ref>, ihuan in tetehuilacachtic<ref>In tlahtolli ''tetehuilacacachtic'' nozo ''te-tehuilacachtic'' motenehua ica españatlahtolli in ''masa'', in ''muchedumbre''.</ref><ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quinezcayotia ''gente'' nozo ''gentío'', ''multitud'', ''muchedumbre'' (Bernardino de Sahagún).</ref> itloc mopalhuiaya<ref>In tlahtolli ''tetech palhuia, mo-'' quinezcayotia ''congregarse junto a alguien'', ''reunirse junto a alguien''.</ref> inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz<Ref>In tlahtolli ''tlatlahtlauhtiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discurso'', ''predica'', ''exhortaciones'', ''homilia''.</ref>, mopihpiloa<ref>In tlahtolli ''pihpiloa, nino-'' quihtoznequi ''destacar'', ''auparse''.</ref> in tenyoh [[Tlahtolli itech in Tepetl]]<ref>''Tlahtolli itech in Tepetl'' quinezcayotia ''Sermón de la Montaña'' ica españatlahtolli.</ref> , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih<ref>In tlahtolli ''itech palehuia nino-'' quinezcayotia ''servirse de algo'' nozo ''utilizar''.</ref> miecpa neixcuiltilli<ref>In tlahtolli ''neixcuiltilli'' nozo ''tlahtolmachiotl'' mihtoa ica españatlahtolli ''parábolas'', ''alegoría'', ''ficción'', ''adaptación''.</ref> inic quitenquixtiz<ref>In tlahtolli ''tenquixtia, nitla-'' quinezcayotia ''exponer (algo)'' ihuan nican ''explicar''.</ref> in itenematilizcuicahuan<ref>Nozo ''sus adeptos'', ''sus partidarios''.</ref> In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani<ref>In tlahtolli ''nalquizani'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''breve'' nozo ''pasajero''.</ref> zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato''.</ref> ca itlahtolpepechtiliz<ref>''Ca itlahtolpepechtiliz''quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuyo contenido'' nozo ''cuya argumentación''.</ref> yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli ''atributo elidido del verbo ser (él)''</ref> ichtacayoh<ref>In tlahtolli ''ichtacayoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enigmático'', ''misterioso'', ''secreto'', ''íntimo'' nozo ''oculto''.</ref> (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo<ref>''Ipan ipanocayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en general''.</ref> ce tlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtolpepechtiliztli''quihtoznequi ica españatlahtolli ''contenido'', ''temática'', ''sentido'' nozo ''argumentación''.</ref> nechcapacayotl<ref>In tlahtolli ''nechcapacayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''escatológico'', ''propio del más allá''. Itzintiliz huitz itech ''nachcapa'' nozo ''más allá''.</ref> ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in [[itlatlaquetzal in tlapixoani]]<ref>In ''itlatlaquetzal in tlapixoani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''la fábula'' (nozo ''parábola'') ''del sembrador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/par%C3%A1bola</u>.</ref> (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli<ref> In tlahtolli ''pitztli'' nozo ''piztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''semilla'' nozo ''pepita''.</ref> ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach<ref>In tlahtolli ''achtli'' quinezcayotia '''grano'' nozo ''cereal''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/grano</u>.</ref> in [[mostaza]] (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani<ref>In tlahtolli ''mixpoloani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''desorientada'' nozo ''perdida''.</ref> (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli<ref>In tlahtolli ''tlacohtli'' quinezcayotia ''siervo'', nozo ''cautivo''.</ref> ahtetlaocoliani<ref>In tlahtolli ''ahtetlaocoliani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''depiadado''.</ref> (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh<ref>In tlahtolli ''tlaaxqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obrero'' nozo ''salariado''.</ref> tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''xocomecamilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''viñador''.</ref> tlacamictianimeh<ref>In tlahtolli ''tlacamictiani'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''homicida''.</ref> (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin<ref>In tlahtolli ''tlacoanotztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''invitado''.</ref> itech in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''boda''.</ref> (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin<ref>In tlahtolli ''ichpochtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''doncella'', ''virgen''.</ref> (Mt 25,1-13), in in talento<ref>In tlahtolli ''talento'' quitenehua ce tlacohualoni. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Talento_(moneda)</u>.</ref> (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa<ref>In tlahtolli ''ihtoa, nitla-'' nican quinezcayotia ''versar'', ''tratar''.</ref> itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl<ref>In tlahtolli ''millotl'' ica españatñahtolli quinezcayotia nican ''campesina''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''milli''.</ref>. Quipix<ref>In tlahtolli ''Piya, nitla-'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''mantener'', ''preservar''.</ref> teixnamiquiliztli<ref>In tlahtolli ''teixnamiquiliztli'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''enfrentamiento'', ''discusión'', ''rivalidad''.</ref> ica itloc moquetzanimeh<ref>In tlahtolli ''tetloc moquetzani'' quihtoznequi ''miembro'', ''seguidor'', ''simpatizante'', ''adepto'' nozo ''partidario''.</ref> in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''importante'', ''destacado'', ''considerable'', ''apreciable''.</ref> icenquizaliz<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ''clan'', ''bando'', ''camarilla'' ihuan nican ''sectas''.</ref> teoyoh<ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosa(s)'', ''místico'', ''espiritual(es).</ref> in judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' ((Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref>, ihuan huel macheh inhuic<ref>In tlahtolli ''tehuic'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''contra'' ihuan nican ''con''.</ref> in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref>, in aquihqueh quiteilhuih<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acusar''.</ref><ref>In tlahtolli ''icxitoquilia, nitetla-'' noihuan quinezcayotia ''culpabilizar'', nozo ''inculpar''.</ref> in tlacaneciliztli<ref>In tlahtolli ''tlacaneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hipocresía'', ''picaresca'', ''cuento''.</ref> ihuan inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''por'' ihuan nica ''de''.</ref> ahmo quimocuitlahuiz<ref>In tlahtolli ''quimocuitlahuiz'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cuidar'', ''observar'', ''preocuparse por algo''.</ref> in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ''importante'' nozo ''destacado''.</ref>itech in [[Tora]]<ref>In tlahtolli ''Tora'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''Torá''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/tor%C3%A1</u>.</ref>: in melahuacayotl<ref>In tlahtolli ''melahuacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''justicia'' nozo ''rectitud''</ref>, in tetlaocoliztli<ref>In tlahtolli ''tetlaocoliztli'' quinezcayotia ''compasión'', ''piedad'', ''indulgencia'' nozo ''misericordia''.</ref> ihuan in netlacuauhquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''netlacuauhquetzaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lealtad'', ''fidelidad'', ''nobleza''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlacuauhquetza, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ser fiel'', ''ser noble''.</ref> (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz<ref>In tlahtolli ''tlanextiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''innovación'', ''originalidad'', ''revelación''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/descubrimiento</u> ihuan inin occe: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/invenci%C3%B3n</u>.</ref> in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli<ref>In tlahtolli ''netentlapaltililiztli'' quihtoznequi ''firmeza'', ''determinación''.</ref> ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''relación'', ''cordialidad''.</ref> huel pachihuini itech<ref>In tlahtolli ''itech pachihuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cercano a''.</ref> Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli<ref>In tlahtolli ''aramtlahtolli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''arameo'' nozo ''lengua de Aram (cierta región de Asia). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/arameo</u></ref> ica in tlahtolli<ref>In tlahtolli ''tlahtolli'' quinezcayotia ''expresión'', ''palabra(s)'', ''manifestación'', ''verbo'' nozo ''locución''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/expresi%C3%B3n</u>.</ref> cencallotl<ref>In tlahtolli ''cencallotl'' quinezcayotia ''familiar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cencalli'', ca quinezcayotia ''familia''.</ref> [[Abba]] (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech<ref>In tlahtolli ''mihtoa itech'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''se trata de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoa itech'' ca quihtoznequi ''versar sobre''.</ref> ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin<ref>In tlahtolli ''tlachicohuilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''marginado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chicohhuia, nite-'' ca quihtoznequi ''marginar (a alguien)'', ''desfavorecer'', ''discriminar''.</ref>, in tlapacholtin<ref>In tlahtolli ''tlapacholli'' quinezcayotia ''oprimido'', ''humillado'', ''supeditado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pachoa, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''humillar'', ''subordinar'', ''someter''.</ref> (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pecador''.</ref> (Lc 15) inic quimaniliz<ref>In tlahtolli ''inic quimaniliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para ofrecerles''.</ref> itlaocol<ref>In tlahtolli ''tlaocolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piedad'', ''clemencia'', ''indulgencia'', ''perdón'' nozo ''misericordia''.</ref>. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih<ref>In tlahtolli ''ixtlatilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''indicar'' nozo ''recomendar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/recomendar</u>.</ref> quiyehyecoz<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizar'', ''ejercitar'' nozo ''practicar''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''tetlazohtlacauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fiel'' nozo ''seguidor''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><u>A ti y a todos... los fieles a mi persona que me invoquen...</u>: In tehhuatl ihuan in ixquichtin... in notetlazohtlatlacahuan in notechmotzahtzilia... (Nican Mopohua).</small></ref>, yehhuatl machoni<ref>In tlahtolli ''machoni'' quinezcayotia ''clara'', ''comprensible'' nozo ''patente''.</ref> itlanohnotzaliz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotzaliztli'' quinezcayotia ''manifestación'', ''expresión'', ''testimonio'', ''declaración''.</ref> inin itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''cercanía'', relación''.</ref> in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''. In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''. In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''. In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh<ref>In tlahtolli ''in yolqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de animales''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan [[Betania]], inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli<ref>In tlahtolli ''ahuiayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aromas'', ''perfumes''.</ref> itechpa ce cihuatl.<ref>Ipan in izanil in Juan, in cihuatl ca quioza in Jesutzin yehhuatl [[Maria (tlalquixtiani) itech Betania]], icihuaconeuh in [[Lazaro itech Betania|Lazaro]]; inpan in oc omentin ahmo motenehua itocatzin.</ref> Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh<ref>In tlahtolli ''cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiempo'', ''período'', ''espacio'', ''lapso'' ihuan nican ''transcurso''.</ref> inin cochcayotl pascuayotl<ref>In tlahtolli ''pascuayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pascual''.</ref>, Jesutzin quiyolteohuih<ref>In tlahtolli ''yolteocihuia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''predecir'', ''profetizar'', ''adivinar''.</ref> ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''preferidos'', ''discípulos, ''Apóstoles''.</ref>, [[Judas Iscariote]]. Quimacuic<ref>In tlahtolli ''macui, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tomar'', ''agarrar'', ''asir''.</ref> [[yoltextli]] ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican<ref>In tlahtolli ''hualcelia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tomar'', ''recibir''.</ref> ihuan ma xitlacuacan<ref>In tlahtolli ''xitlacuacan'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''comed''.</ref>, inin yehhuatl nonacayo<ref>In tlahtolli ''nonacayo'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cuerpo''.</ref>» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli<ref>In tlahtolli ''tlahuantli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''copa'', ''cáliz''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/copa</u>.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a'' ihuan nican ''de''. </ref> xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican<ref>In tlahtolli ''xicatliquican'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''beban (ustedes)'' nozo ''bebed (vosotros)''.</ref> in ammochintin<ref>In tlahtolli ''in ammochintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''todos (ustedes)''.</ref>, ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli ''netlacentequililiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''alianza'', ''acuerdo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''centequilia, ticto-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''ponerse de acuerdo'', ''concertarse''.</ref><ref>Nozo ''nenohnotzaliztli''.</ref>, ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca<ref>In tlahtolli ''in tlahtlacolli ipololoca'' quihtoznequi ''indulto'', ''absolución'' ihuan nican ''el perdón de los pecados'', ''la remisión de los pecados''.</ref> ». Quiteocihuih noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia<ref>In tlahtolli ''catlitahcizquia'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''volvería a beber''.</ref> ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini<ref>In tlahtolli ''zan yeh in ihcuac catlini'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sino cuando lo bebiera'' nozo ''hasta que lo bebiese''.</ref> occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah<ref>In tlahtolli ''xococuauhtlah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''huerto''.</ref> itech [[Getsemani]]. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl<ref>In tlahtolli ''ipan immanyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en vez de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''immanyotl'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''momento'', ''ocasión'', ''oportunidad'', ''turno'' nozo ''vez'' ihuan in tlahtolli ''iimmayo'' ''su turno'', ''su ocasión'' nozo ''su vez'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 190, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vez</u>.</ref> inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para'' ihuan nican ''de''.</ref> moteochihuaz<ref>In tlahtolli ''moteochihuaz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''rezar''.</ref>, cochtimocauhqueh<ref>In tlahtolli ''cochtimocauhqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron dormidos''.</ref>, ihuan Jesutzin quitlemah<ref>In tlahtolli ''tlemati, nitla.. quihtoznequi ica españatlahtolli ''sufrir algo con pena''.</ref> ce cahuitl<ref>In tlahtolli ''cahuitl''ica españatlahtolli ''momento'', ''rato'', ''intervalo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tiempo</u>.</ref> ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''de''.</ref> chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo<ref>In tlahtolli ''tlaciuhcayotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''destino'' nozo ''suerte''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlaciuhqui'', ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''adivino'' nozo ''astrólogo''.</ref>, manel quicentlalih<ref>In tlahtolli ''centlalia, nitla-'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''decidir'', ''resolver''.</ref> quipaccaihiohuiz<ref>In tlahtolli ''quipaccaihiohuiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acatar (algo)'', ''obedecer'', ''soportar''.</ref> in icealiz<ref>In tlahtolli ''in icealiz'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''la voluntad''.</ref> in Toteucyo<ref>In tlahtolli ''Toteucyo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Dios''.</ref> . Judas huel oquitlehcoaquiaya<ref>In tlahtolli ''huel oquitlehcoaquiaya'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''efectivamente había traicionado''.</ref> in Jesutzin, inic quicahuaz itech<ref>In tlahtolli ''inic quicahuaz itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para entregarlo a''.</ref> in intlahtocaticahuan<ref>In tlahtolli ''tlahtocatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''soberano'', ''príncipe''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pr%C3%ADncipe</u>.</ref> teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech<ref>In tlahtolli ''ipan tlapatlaliztli itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a cambio de'' nozo ''en cambio de''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=6vurcOd</u>.</ref> ompohualtetl ommatlactetl tomin<ref>In tlahtolli ''tomin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''monedas'' nozo ''piezas''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pieza</u>.</ref> iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''tlaahxiltilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acompañado''. Itzintiliz huitz itech ''ahxiltia, onteni-''. Ma xiquitta ''onteahxiltilli'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 360, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco).</ref> itloc ce cenquizalizti<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banda'' nozo ''grupo''.</ref> tlayaochihchiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlayaochihchiuhtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''armado''.</ref> ica tepozmacuahuitl<ref>In tlahtolli ''tepozmacuahuitl'' quinezcayotia ''espada''.</ref> ihuan cuauhtolli<ref>In tlahtolli ''cuauhtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''garrotes''.</ref>, tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito<ref>In tlahtolli ''ahcito, n(i)-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''llegó''.</ref> ompa [[Getsemani]] ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz<ref>In tlahtolli ''teixihmachtililiztli'' quihtozenqui ica españatlahtolli ''identidad'' nozo ''identificación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teixihmachtilia, nite-'' quinezcayotia ''identificar''.</ref> in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan<ref>In tlahtolli ''yomoyantli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''flanco'', ''lado'', ''parte'', ''costado''.</ref> in itenematilizcuicahuan oncatca<ref>In tlahtolli ''oncatca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hubo'' (pretérito simple del verbo ''haber'').</ref> ce inneyehyecoliz<ref>In tlahtolli ''neyehyecoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''intento'', ''prueba''.</ref> in nemapatlaliztli<ref>In tlahtolli ''nemapatlaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''resistencia'' nozo ''defensa''.</ref>, zan tlazahcan<ref>In tlahtolli ''tlazahcan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por fin'' nozo ''finalmente''.</ref> in mochintin moxehxelohqueh<ref>In tlahtolli ''moxehxelohqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se dispersaron''.</ref> ihuan moyeltihqueh<ref>In tlahtolli ''moyeltihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se desbandaron'' nozo ''huyeron''</ref>. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca<ref>In tlahtolli ''imotzololoca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arresto (padecido)'' nozo ''detención (sufrida)''.</ref>, Jesutzin huicalo<ref>In tlahtolli ''huica, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''llevar''.</ref> ompa in tecpancal<ref>In tlahtolli ''tecpancalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''palacio''.</ref> in tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui [[Caifas]] (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in [[Anas]], imontah in [[Caifas]]). Oncan tlatzontequililoc iixpan in [[Sanedrin]]. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz<ref>In tlahtolli ''tlaneltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manifestación'', ''declaración'', ''confesión'', ''testimonio''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''neltilia, nitla-''.</ref> ahmo nepanihuia<ref>In tlahtolli ''nepanihui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'' nozo ''concordar''.</ref>, ahmo cacoc<ref>In tlahtolli ''cacoc'' quinezcayotia ''fueron aceptados'', ''fueron admitidos'' ica españatlatolli.</ref>. Tlazahcan<ref>In tlahtolli ''tlazahcan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por fin'' nozo ''finalmente''.</ref>, [[Caifas]] quihtlanilih melahualiztica<ref>In tlahtolli ''melahualiztica'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''directamente''.</ref> in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani<ref>In tlahtolli ''Temaquixtilani'' (nozo ''Tetlaocoliani'') quinezcayotia ica españatlahtolli ''Mesías'', ''Salvador'', ''Redentor'' in iuh mixhpohua ipan inin tlahcuilolli: ::::<small><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, salvador y redentor'': Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, temaquixtilani, tetlaocoliloni (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref>, ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh<ref>In tlahtolli ''otiquihtoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''eres tú quien lo ha dicho''.</ref><ref>Nozo ''Tehhuatl otiquihtoh'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''Tú lo has dicho''.</ref>». In tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui quitzahtzayan<ref>In tlahtolli ''tzahtzayan, nitla-'' quionezcayotia ica españatlahtolli ''rasgar algo muchas veces'' nozo ''rasgar algo en gran manera''.</ref> in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia<ref>In tlahtolli ''tzontequi, nitla-'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''juzgar'', ''estimar'' nozo ''valorar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/considerar</u>.</ref> teotlahtolihtlacoliztli<ref>In tlahtolli ''teotlahtolihtlacoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''blasfemia'' nozo ''irreverencia''.</ref>. In tlamaceuhqueh<ref>In tlahtolli ''tlamaceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cofrade'', ''religioso'', ''hermano'', ''sacerdote'' ihuan nican ''miembro''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/miembro</u>.</ref> itech in Sanedrin quipactecaqueh<ref>In tlahtolli ''quipactecaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''escarnecieron'', ''humillaron'' nozo ''deshonraron''.</ref> yollohcocolcuiliztica<ref>In tlahtolli ''yollohcocolcuiliztica'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cruelmente'', ''brutalmente''.</ref> in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan [[Anas]] ihuan niman iixpan [[Caifas]]. Zan iyoh monematcaihtoa<ref>In tlahtolli ''nematcaihtoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''detallar'', ''describir'', ''precisar'', ''pormenorizar'', ''relatar cuidadosamente''.</ref> in tetlahtoltiliztli<ref>In tlahtolli ''tetlahtoltiliztli'' quuinezcayotia ica españatlahtolli ''interrogatorio'', ''investigación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoltia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''hacer hablar', ''interrogar'', ''indagar'', ''investigar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/interrogatorio</u>.</ref> iixpan [[Anas]], yehuatiliztica<ref>In tlahtolli ''yehuatiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bastante'', ''suficientemente'', ''vigorosamente'', ''con fuerza'', ''con vigor''.</ref> ahmo neneuhqui<ref>In tlahtolli ''ahmo neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diferente'' nozo ''desigual''.</ref> in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sinópticos''.</ref>. Pedro, ca ocahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ocahxiliaya'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''había acompañado'' nozo ''había seguido''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''acompañar''.</ref> in Jesutzin ichtaca<ref>In tlahtolli ''ichtaca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''secretamente'', ''en secreto''.</ref> zatepan imotzololoca<ref>In tlahtolli ''imotzololoca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arresto (padecido)'' nozo ''detención (sufrida)''.</ref>, itech catca tlainayalli<ref>In tlahtolli ''tlainayalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''oculto'' nozo ''escondido''.</ref> intzalan in tlahuicaltin<ref>In tlahtolli ''tlahuicalli'' quinezcayotia ''lacayo'', ''sirviente'', ''criado'', ''paje'', ''acompañante'', ''pareja'', ''esposo''. Nican quihtoznequi ''sirviente''.</ref> in tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui. Tlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''tlaixihmachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''identificado'' nozo ''reconocido'''. Itzintiliztz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtilia, nite-''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocido</u>.</ref> in iuh itetlazohtlauh<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discípulo'', ''prosélito'', ''incondicional''.</ref> in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh<ref>In tlahtolli ''telchihua, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''despreciar'', ''ignorar (<u>a alguien</u>).</ref><ref>Nozo ''ahquimomachitocac'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''negar <u>algo</u>'', ''inadmitir''.</ref> eppa<ref>In tlahtolli ''eppa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hasta por tres veces'' nozo ''tres veces''.</ref> (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''notificar'', ''anticipar'', <u>''comunicar''</u> ihuan nican ''profetizar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profetizar</u>.</ref>. Itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mañana'' nozo ''amanecer''.</ref><ref>In tlahtolli ''itonalquiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a la mañana''.</ref> in tlatoquilia<ref>In tlahtolli ''in tlatoquilia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguiente'' nozo ''que sigue''.</ref>, Jesutzin huicaloc<ref>In tlahtolli ''huica, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conducir'', ''llevar''.</ref> iixpan [[Poncio Pilato]], in tecuexanoani<ref>In tlahtolli ''tecuexanoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''gobernador'' ihuan nican ''procurador''.</ref> romayotl<ref>In tlahtolli ''romayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''romano''.</ref>. Niman quitlahtoltiz<ref>In tlahtolli ''niman quitlahtoltiz'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''tras interrogarle''.</ref>, Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni<ref>In tlahtolli ''tlacxitoquililoni'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''culpable (de algo)'', ''infractor'' nozo ''responsable (de algo)''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/culpable</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''Icxitoquilia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''culpabilizar''.</ref>, ihuan quihtlanilih<ref>In tlahtolli ''ihtlanilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pedir (algo, a alguien)'' nozo ''preguntar (algo, a alguien).</ref> in miecquintin<ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''gentío'' nozo ''muchedumbre''.</ref> ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh<ref>In tlahtolli ''tenyoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''célebre'', ''famoso'' nozo ''conocido''.</ref> yollohmaxaltic<ref>In tlahtolli ''yollohmaxaltic'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''bribón'', ''granuja'', ''maleante'' nozo ''bandido''</ref>, quitocayotih [[Barrabas]]. In miecquintin, tlayolotilli<ref>In tlahtolli ''yolotia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''persuadir'', ''animar'', ''inspirar''. Ihuan in tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitar (a alguien)''.</ref> intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pedir'', ''exigir'', ''mandar''.</ref> ca maquixtiloni<ref>In tlahtolli ''maquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''liberar (a alguien)'' ihuan ''maquixtiloni'' quihtoznequi ''fuera liberado'' (imperfecto de subjuntivo pasivo) nozo ''se liberase''.</ref> in [[Barrabas]], ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni<ref>In tlahtolli ''momazoaltiloni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera crucificado'' nozo ''fuera clavado de manos''.</ref><ref>In tlahtolli ''nemazoaltiloliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''crucifixión'',''suplicio'', ''tortura'', ''padecimiento''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Que por nosotros los hombres fue crucificado voluntariamente para salvarnos'': In zan topampa yollohcacopa omomazoloaltiloc, inic otechmomaquixtillih (Andres itech Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 30-31, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/crucifixi%C3%B3n</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli '' Mazolo, ni-'' nozo ''Mazoaltilo, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''''ser crucificado'', ''ser clavado de manos''. Itzintiliz noihuan huitz itech in tlahtolli ''zo, nite-'' ca quihtoznequi ''pinchar a alguien'', ''clavar a alguien)''.</ref>. Pilato quimopaquilih<ref>In tlahtolli ''quimopaquilia (in imah)'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se lavó (las manos).</ref> machiotica<ref>In tlahtolli ''machiotica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólicamente''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''machiotl'' nozo ''machiyotl'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacoliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inocencia'', ''exculpación'', ''irresponsabilidad''.</ref> itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc<ref>In tlahtolli ''cuahuia, nite-'' quinezcayotia ica españaltahtolli ''azotar a alguien''.</ref>, cololohqueh<ref>In tlahtolli ''ololoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestir a alguien''.</ref> ica ce quechintli<ref>In tlahtolli ''quechintli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''manto'', ''túnica'', ''hábito'', ''toga'', ''capa'' nozo ''quimono''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/t%C3%BAnica</u>.</ref> chichiltic, quitlalilih<ref>In tlahtolli ''tlalilia,nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''colocar algo, a alguien''.</ref> ipan icua ce xiuhhuitzolli<ref>In tlahtolli ''xiuhhuitzolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corona'', ''tiara'', ''diadema'' nozo ''mitra'' . </ref> huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho!<ref>In tlahtolli ¡Ma on nehuelmacho! quinezcayotia ica españatlahtolli '¡salve!'' nozo ''¡Haya salud!''.</ref>, intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc<ref>In tlahtolli ''chihualtiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue obligado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chihualtia, nitetla-''</ref> inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''a'' nozo ''para'' ica españatlahtolli.</ref> quimamaz in [[temazoaya]]<ref>In tlahtolli ''temazoaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cruz'', ''instrumento para crucificar'', ''instrumento para clavar a la gente de manos'' (Thelma D. Sullivan, ''Compendio de la Gramática Náhuatl'', ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, , Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech ''mazoa, nite-'' ihuan itech ''-(y)a''.</ref> ipan in tlein omomazoaltilozquia<ref>In tlahtolli ''omomazoaltilozquia'' quihtoznequi ''habría de ser crucificado''.</ref>, itlocpa<ref>In tlahtolli ''itlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hasta'', ''a''.</ref> ce xomolli<ref>In tlahtolli ''xomolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lugar'', ''sitio'', ''punto'', ''rincón''.</ref> tlatocayotilli [[Golgota]], ca ipan arantlahtolli<ref>In tlahtolli ''arantlahtolli quinezcayotia ica españatlahtolli ''arameo''. Itzintiliz huitz itech ''aram'', ce tlalli.</ref> quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli<ref>In tlahtolli ''cuacacalaccanttli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cráneo''.</ref>’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli [[Simon]] itech<ref>In tlahtolli ''itech'' nican quihtoznequi ''de'' nozo ''en''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech'' ca quinezcayotia ''(nativo) de'' nozo ''(nacido) en''.</ref>[[Cirene]]<ref>In tlahtolli ''cirene'' quitenehua ce altepetl, ipan Libia. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Cirene</u>.</ref>. Quimacaqueh inic catliz<ref>In tlahtolli ''Quimacaqueh catliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''dieron a beber'' nozo ''dieron de beber''. No ihuan ''dieron para beber''. Ma xiquixpohua inin nemachiyotilli ica españatlahtolli: 1) «Nihuallauh inic nitlacohuaz: ''Vengo a comprar'' nozo ''Vengo para comprar''». 2) «Nihuallauh nitlacohuaz: ''Vengo de comprar''». 3) «Nihuallauh inic nitlacohua: ''Vengo comprando». 4) «Nicnequi nitlacohuaz: ''Quiero comprar».</ref> in Jesutzin xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ica chiahuitztli<ref>In tlahtolli ''chiahuiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hiel'', ''bilis, ''humor'' nozo ''secreción''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/hiel</u>.</ref>. Yehhuatzin quipaloh<ref>In tlahtolli ''paloa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''probar'', ''catar'', ''degustar''.</ref> zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz<ref>In tlahtolli ''zatepan quimomazoaltiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''después de crucificarlo'', ''después de clavarlo por las manos'' (reverencial).</ref>, in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh<ref>In tlahtolli ''xehxelhuia, nitetla-''quinezcayotia ica españatlahtolli ''repartir algo, a las gentes''.</ref> itlaquen. Ipan in temazoaya<ref>In tlahtolli ''temazoaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cruz'', ''instrumento para crucificar'', ''instrumento para clavar a la gente de manos'' (Thelma D. Sullivan, ''Compendio de la Gramática Náhuatl'', ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, , Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech ''mazoa, nite-'' ihuan itech ''-(y)a''.</ref>, iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli<ref>In tlahtolli ''tenemachitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aviso'', ''advertencia'', ''anuncio'' nozo ''letrero''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nemachitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''avisar'', ''prevenir'', ''advertir'', ''<u>preparar</u>''.</ref> ipan arantlahtolli<ref>In tlahtolli ''arantlahtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arameo''. Itzintiliz huitz itech in tlalli ca motocayotia ''Aram''.</ref>, greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz<ref>In tlahtolli ''ontlaehualiztli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''causa'', ''motivo'', ''razón''.</ref> in tetlatzacuiltiliztli<ref>In tlahtolli ''tetlatzacuiltiliztli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''castigo'' nozo ''condena''.</ref>: «Yehhuatl i in Jesus <ref>In tlahtolli ''Yehhuatl Jesus in inin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''éste es Jesús'', zan in mexihcatl quihtozquia ''yehhuatl i in Jesus'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi '' es éste Jesús''</ref>, in intlahtocauh in judeatlacah<ref>In tlahtolli''in intlahtocauh in judeatlacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el rey de los judíos''.</ref> », ca atzan<ref>In tlahtolli ''atzan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a menudo''.</ref> ipan tlatlapalhuiliztli<ref>In tlahtolli ''tlatlapalhuiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pinturas'', ''lienzos'', ''cuadros'', ''obras pictóricas''.</ref> mocototzoa<ref>In tlahtolli ''cototzoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''contraer'', ''acortar'', ''abreviar''.</ref> [[INRI]] (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica<ref>In tlahtolli ''tlahtoltica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''literalmente'', ''con palabras''.</ref> ‘Jesus itech<ref>In tlahtolli ''itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Nazaret'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''nativo de Nazaret'' nozo ''nacido en Nazaret''.</ref>, intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi<ref>In tlahtolli ''inahuac in eyi'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cerca de la tercera (hora)'', ''cerca de las tres'', ''hacia las tres''.</ref> itech teotlac<ref>In tlahtolli ''itech tlahtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''de la tarde'' o ''en la tarde''.</ref>, Jesutzin quitzahtzilih<ref>In tlahtolli ''tzahtzilia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''exclamar'', ''gritar (algo)''.</ref>: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé<ref>In tlahtolli ''Noteucyoé'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Dios mío''.</ref>, ¿tleh ipampa otinechicnocauh<ref>In tlahtolli ''icnocahua, nite-'' quihtoznequi ica españaltahtolli''desamparar'', ''abandonar'', ''desproteger''.</ref>?’. In itlahtol tlaquizcayotl<ref>In tlahtolli ''tlaquizcayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''postrero'', ''final'', ''último''.</ref> in Jesutzin monohnoncuacatlalia<ref>In tlahtolli ''nohnoncuacatlalia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diferenciar'', ''separar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nohnoncuaca'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparte'', ''separadamente''.</ref> ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl<ref>In tlahtolli ''ahneneuhcayotl'' quinezcayotia ''desigualdad'' nozo ''diferencia'' ica españatlahtolli.</ref> itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh<ref>In tlahtolli ''tleh'' quihtoznequi ''qué''.</ref> itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh<ref>In tlahtolli ''in iuh onteittanimeh'' quihtohnequi ''como asistentes'' nozo ''presentes''.</ref> ipan inemazoaltiloliz<ref>In tlahtolli ''inemazoaltiloliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su crucifixión''.</ref>: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin<ref>In tlahtolli ''ixachintin'' quinezcayotia ''múltiples'' nozo ''varias''.</ref> intzalan in icihuauh<ref>In tlahtolli '' ixachintin intzalan in cihuah'' quihtoznequi ''varias de las mujeres''.</ref> netlacaneconimeh<ref>In tlahtolli ''netlacaneconi'' quihtoznequi ''fiel'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su preferido'' ihuan nican ''su discípulo''.</ref> in aquin quixmalhuiaya<ref>In tlahtolli ''ixmalhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''reconocer'', ''valorar'', ''apreciar''.</ref>» (ipan in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> cristotocalizotl<ref>In tlahtolli ''cristotocaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristianismo'' ihuan in tlahtolli ''cristotocalizotl'' quihtoznequi ''cristiana''.</ref>, yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli [[Jose itech Arimatea]], quihtlanilih in [[Pilato]] in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli ''xolopan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viernes'', inic macuilli tonalli itech [[chicomilhuitl]], ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.<ref>{{Biblia|Mt|27:57-61}}, {{Biblia|Mc|15:42-47}}, {{Biblia|Lc|23:50-56}}, {{Biblia|Mc|19:38-42}}</ref> Ipan in ''iTeotlahcuilol in Mateo'' (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc<ref>In tlahtolli ''imoztlayoc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al día siguiente''.</ref>, in «intlahtohcatcahuan<ref>In tlahtolli ''tlahtocatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''príncipe''.</ref> in teopixquex ihuan in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fariseo'' nozo ''hipócrita''.</ref>» quihtlanilih<ref>In tlahtolli ''ihtlanilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pidieron'', ''solicitaron''.</ref> in [[Pilato]] ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui<ref>In tlahtolli ''centepixqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''patrulla'', ''escolta'', ''retén'', ''guardia'', ''pelotón''.</ref> tlayaochihchiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlayaochihchiuhtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''armado''.</ref>, inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani<ref>In tlahtolli ''quinamoyani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''robaran'' nozo ''robasen'' (imperfecto de subjuntivo). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''namoya, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''robar''.</ref> inacayo ihuan quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corrieran'', ''difundieran'', ''propagaran'', ''divulgaran''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pantlaza, nitla-''.</ref> in techicoihtoliztli<ref>In tlahtolli ''techicoihtoliztli'' quinezcayotia ''rumor'', ''murmuración'', ''comentario'' nozo ''calumnia''.</ref> itechpa ca<ref>In tlahtolli ''itechpa ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sobre que'' nozo ''de que''.</ref> omonohmayolitiaya<ref>In tlahtolli ''omonohmayolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''había resucitado''.</ref>. Pilato quihuelittac<ref>In tlahtolli ''quihuelittac'' quinezcayotia ica españatlajhtolli ''aceptó'' nozo ''accedió''</ref>.<ref>{{Biblia|Mt|27:62-66}}.</ref> === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.<ref>{{Biblia|Mt|28}}, {{Biblia|Mc|16}}, {{Biblia|Lc|24}}, {{Biblia|Jn|20-21}}</ref> Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl [[Maria Magdalena]]. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz<ref>In tlahtolli ''tlehcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascensión'' nozo ''elevación''.</ref> ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli<ref>In tlahtolli ''tlayolitilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''revivir'' nozo ''resucitar''.</ref> mocuepa<ref>In tlahtolli ''mocuepa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cambian'', ''varían'', ''se transforman'' (incontables).</ref>, tel<ref>In tlahtolli ''tel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sin embargo''.</ref>, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli: ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Mateo]], [[Maria Magdalena]] ihuan «in occe Maria» yahqueh<ref>In tlahtolli ''yahqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron''.</ref> ompa in miccatlatatactli<ref>In tlahtolli ''miccatlatatactli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sepulcro''.</ref> ipan in itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mañana'', ''madrugada'' nozo ''amanecer''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/madrugada</u>.</ref> in tonatiuhpan<ref>In tlahtolli ''tonatiuhpan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''domingo'', in tlachiconcayotia tonalli itech in [[chicomilhuitl]].</ref>. Mochiuh<ref>In tlahtolli ''mochiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ocurrió'', ''sucedió'', ''sobrevino''</ref> ce tlalollin<ref>In tlahtolli ''tlalollin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''terremoto'' nozo ''seísmo''.</ref>, ihuan ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enviado del cielo'' nozo ''ángel''.</ref> tlaquentilli<ref>In tlahtolli ''tlaquentilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestido'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''quentia, nite-'' ca quihtoznequi ''vestir a alguien''.</ref> iztac<ref>In tlahtolli ''iztac'' quinezcayotia ''de blanco''.</ref> quiquixtih<ref>In tlahtolli ''quixtia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extraer'', ''retirar'', ''remover''.</ref> in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac<ref>In tlahtolli ''cuehcuechca, ni-'' quihtoznequi temblar de miedo''.</ref> ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh<ref>In tlahtolli ''mohuehcauhqueh in iuh micqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron como muertos''.</ref>» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih<ref>In tlahtolli ''nohnochilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'', ''comunicar''.</ref> in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih<ref>In tlahtolli ''quincocoltih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encargó''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cocoltia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''encargar algo a alguien''.</ref> ca quihtoani<ref>In tlahtolli ''quihtoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''dijeran'' o ''dijesen'' (pretérito imperfecto de subjuntivo).</ref> in itlazohhuan<ref>In tlahtolli ''in itlazohhuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca huianih<ref>In tlahtolli ''huianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fueran'' nozo ''fuesen'' (imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz<ref>In tlahtolli ''quitztahcizquiah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''podrían verlo''.</ref>. In ihcuac huallaz<ref>In tlahtolli ''in ihcuac huallaz'' quihtoznequi ''al regresar (Jesús)''.</ref>, in inohmah Jesutzin<ref>In tlahtolli ''in inohmah Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el propio Jesús''.</ref> itech quiz inic itetemoliz<ref>In tlahtolli ''itech quiz inic itetemoliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les salió a su encuentro''.</ref>, ihuan intech quinahnanquilih<ref>In tlahtolli ''intech quinahnanquilih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les repitió''.</ref> ca quimihtoanih<ref>In tlahtolli ''ca quimihtoanih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''que les dijeran''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''in itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca tihuianih<ref>In tlahtolli ''ca tihuianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''que fueran'' nozo ''que fuesen''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: [[Gramática del náhuatl]].</ref> ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mientras''.</ref>, in tepixqueh<ref>In tlahtolli ''in tepixqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''los guardias''.</ref> quinnohnotza<ref>In tlahtolli ''quinnohnotza'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les dijeron'', ''les avisaron''.</ref> in itlahtohcatcahuan in teopixqueh<ref>In tlahtolli ''in itlahtohcathuan in teopixqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a los soberanos de los sacerdotes'' nozo ''a los príncipes de los sacerdotes''.</ref> itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' nozo ''itech'' quinezcayotia ''sobre'', ''de'', ''a cerca de''.</ref> in nechiuhtli<ref>In tlahtolli ''in nechiuhtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lo ocurrido'', ''lo sucedido'', ''lo pasado''.</ref>. Inihqueh<ref>In tlahtolli ''inihqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''estos''.</ref> quintenzolhuihqueh<ref>In tlahtolli ''quintenzolhuihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les sobornaron''.</ref> ipal ca<ref>In tlahtolli ''ipal ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''para que''.</ref> quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ''divulgaran'' nozo ''divulgasen''.</ref> in chicotlamatiliztli<ref>In tlahtolli ''chicotlamatiliztli'' quinezcayotia ''sospecha'' ihuan nican ''dea''. Ma xiquixpohuan inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/idea</u></ref> itech ca<ref>In tlahtolli ''itech ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de que''nozo ''sobre que''.</ref> in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah<ref>In tlahtolli ''oquinamoyayah'' nozo ''oquinamoyacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habían robado''.</ref> inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah<ref>In tlahtolli ''huiah'' quinezcayotia ''fueron'' (pretérito perfecto de indicativo).</ref> ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli<ref>In tlahtolli ''quinchiuh in tetlacocoltiliztli''quihtoznequi ''les hizo el encargo''.</ref> quiteneltoquitiz<ref>In tlahtolli ''quiteneltoquitiz'' quinezcayotia nican ''de predicar'', de convertir a la gente''.</ref> in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''in teotlahcuilolli'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''al evangelio''.</ref> (Mt 28, 16-20). ::::* Ipan iTeotlahcuilol in [[Marcos]], eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''yahqueh in miccatlatatcatli in tonatiuhpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron al sepulcro en domingo''. In tlahtolli ''tetlaixpantiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''frase'', ''declaración'', ''proposición'', ''manifestación'', ''enunciado'' nozo ''expresión''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixpantia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''declarar'', ''manifestar'', ''expresar'', ''proponer''.</ref>, oc cenhuel tonalquizalizpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''oc cenhuel tonalquizalizpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy de mañana''.</ref>, ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con la intención de ungir a Jesús con perfumes''.</ref> (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vieron que la piedra que tapaba el sepulcro estaba removida''.</ref>. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli<ref>In tetlaixpantililiztli ''Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli'' qunezcayotia ica españatlahtolli ''dentro del sepulcro, descubrieron a un joven vestido con una túnica blanca''.</ref>, in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya<ref>In tetlaixpantiliztli ''in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''quien les anunció que Jesús había resucitado''.</ref>, ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''y les ordenó que dijesen a los discípulos y a Pedro que fuesen a Galilea para allí ver a Jesús''.</ref>. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah<ref>In tetlaixpantiliztli ''motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah '' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se indica que María y sus compañeras no dijeron nada a nadie, pues tenían miedo''.</ref> (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan [[Maria Magdalena]] (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a continuación, se dice que Jesús se apareció a María Magdalena (sin mencionar a las otras mujeres), y que esta dio al resto de los seguidores de Jesús la buena noticia''.</ref>, zan ahmo neltococ<ref>In tetlaixpantiliztli ''zan ahmo neltococ'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero no fue creída''.</ref> (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico<ref>In tlahtolli ''Jesutzin ixnecico'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Jesús volvió a aparecerse''</ref>, ipan inin immayotl<ref>In tlahtolli ''ipan inin immayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en esta ocasión'' nozo ''esta vez''.</ref> imixpan ontetl ca ohtocayah<ref>In tlahtolli ''imixpan ontetl ca ohtocayah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a dos que iban de camino'' nozo ''ante dos que marchaban''.</ref>: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh<ref>In tetlaixpantililiztli ''in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuando estos discípulos contaron lo ocurrido, tampoco se les creyó''.</ref> (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''finalmente, se apareció a los once apóstoles, a los que reprendió por no haber creído en su resurección''.</ref> . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.<ref>In tetlaixpantiliztli ''Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encomendó predicar el evangelio, y subió a los cielos, donde está sentado a la derecha de Dios''.</ref> (Mc 16, 14-20). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Lucas, algunas mujeres, María Magdalena, Juana y María de Santiago, y otras cuyos nombres no se mencionan, acudieron al sepulcro para ungir a Jesús con perfumes''</ref>. Quittaqueh<ref>Nozo ''quiteonamic''. Inin tlahtolli quihtoznequi ica españatlahtolli no ihuan ''encontraron'', ''descubrieron'', ''hallaron'', ''dar con algo''.</ref> tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''encontraron removida la piedra del sepulcro, entraron en él y no encontraron el cuerpo''</ref> (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entonces se les aparecieron dos hombres con vestiduras deslumbrantes, quienes les anunciaron la resurrección de Jesús''.</ref> (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh<ref>In tetlaixpantiliztli ''In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Las mujeres anunciaron la resurrección a los apóstoles, pero estos no las creyeron''.</ref> (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca<ref>in tetlaixpatiliztli ''ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''excepto Pedro, que fue al sepulcro y comprobó que el cuerpo había desaparecido''.</ref> (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli<ref>In tetlaixpantiliztli ''inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ese mismo día, Jesús se apareció a dos discípulos que caminaban de Jerusalén a Emaús, que lo reconocieron en el momento de la fracción del pan''.</ref> (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani<ref>In tetlaixpantiliztli ''achitonca huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''poco después se presentó ante los once, que creyeron que se trataba de un espíritu''.</ref><ref>In tlahtolli ''teixpan huitz, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentarse a alguien''.</ref><ref>In tlahtolli ''yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fantasma'', ''aparición'' nozo ''espectro''.</ref>, zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.<ref>in tetlaixpantiliztli ''zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero les demostró que era él en carne y huesos, y comió en su presencia''.</ref> (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les explicó el sentido de su muerte y resurrección''.</ref> (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''y, más tarde, los llevó cerca de Betania, donde ascendió al cielo''.</ref> (Lc 24,50-53). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Juan]], Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Juan, María Magdalena fue al sepulcro muy de madrugada y descubrió que la piedra había sido removida''.</ref>. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz<ref> In tetlaixpantiliztli ''motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''corrió en busca de Pedro y del «discípulo a quien Jesús amaba» para avisarles''.</ref> (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac<ref>In tetlaixpantiliztli «iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac» quinezcayotia ica españatlahtolli «''se le aparecieron dos ángeles vestidos de blanco''»</ref>. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh<ref>In tlahtolli «no yeh(huatl)» quinezcayotia ica españatlahtolli «él también» ihuan nican «a su vez».</ref> tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih<ref>In tlahtolli «ixtlanehuia, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «confundir a alguien con otro».</ref> ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic<ref>In tlahtolli «ilnamiqui, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «''recordar''», «''reconocer''». Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocer</u>.</ref> inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] 20d8qvwerosg8qmeiog2807qjqsjkq1 503252 503251 2022-08-13T20:25:04Z Koatochij 19758 /* Temotzololiztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' mocuepa in iuh ''acompañar (a alguien)'' ica españatlahtolli. Ipampa on, ''tlaahxiltilli quinezcayotia ''acompañado''.</ref> itechpa itenematilizcuicahuan<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ''seguidor'', ''partidario'', ''simpatizante'' nozo ''adepto'' ihuan huitz itech ''nematiliztli ca quihtoznequi ''pensamiento'', ''idea'', ''opinión''.</ref>, Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tierra'', ''territorio'', ''área'' ihuan nican ''región''.</ref> in [[Galilea]] ihuan [[Judea]] inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''portentos'' ihuan nica ''milagros''.</ref>. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotztli'' quinezcayotia ''dichos'' (lo dicho).</ref> in Jesutzin mocuepa<ref>In tlahtolli ''cuepa, nino-'' quinezcayotia ''variar''.</ref> ipan in nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'' nozo ''diferentes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/diverso</u>.</ref> zanilli teotlahcuilotl<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilotl'' quinezcayotia ''evangélico(s)''.</ref>. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh<ref>In tlahtolli ''huehcahua, ni-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''durar'' nozo ''perdurar''.</ref> inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh<ref>In tlahtolli ''teochihua, nitla-'' quinezcayotia ''bendecir'', ''consagrar'', ''reverenciar'' nozo ''celebrar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/celebrar</u>.</ref> in 'tlamahuiztiliz<ref>In tlahtolli ''tlamahuiztiliztli'' quinezcayotia ''fiesta'', ''celebración'' nozo ''ceremonia''.</ref> xiuhyotl<ref>In tlahtolli ''xiuhyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anual''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref> judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''imman'' quinezcayotia ''momento(s)'', ''ocasión(es)'', ''oportunidad(es)'' nozo ''coyuntura(s)''.</ref>. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref> quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in [[Pascua]] ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc<ref> In tlahtolli ''nemazoaltiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue crucificado''.</ref>. Hueyi ixeliuhcayo<ref>''Hueyi ixeliuhcayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gran parte (de)''.</ref> in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli<ref>In tlahtolli ''tlaquetzalli'' quinezcayotia ''narrada''.</ref> ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia<ref>In tlahtolli ''quimocuilia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiene''.</ref> in iuh ittaliztli<ref>In tlahtolli ''ittaliztli'' quihtoznequi ''panorama'' ihuan nican ''escenario''.</ref> in itlal cetlancayotl<ref>In tlahtolli ''centlancayotl'' quinezcayotia ''norteño'' nozo ''septentrional''.</ref> itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan<ref>In tlahtolli ''iyahualiuhcan'' quinezcayotia ''cercanía(s) (de)''.</ref> in hueyatl [[Tiberiades]], nozo aoztoc<ref>In tlahtolli ''aoztoc'' quinezcayotia ''lago'', [[masa de agua profunda]]. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Laguna</u>.</ref> [[Genesaret]], macheh in altepetl [[Cafarnaum]], zan noihuan occequi, in iuh [[Corozain]] nozo [[Betsaida]]. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah<ref> In tlahtolli ''callah'' nican quinezcayotia ''localidad'' nozo ''población''.</ref> in iuh [[Cana]] nozo [[Nain]], ihuan in altepemaitl<ref>''Atepemaitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aldea''.</ref> ipan in tlein omizcaltiaya<ref>n tlahtolli ''omizcaltiaya'' quinezcayotia ''se había criado''.</ref>, [[Nazaret]], in oncan celiloc ica tezomaliliztli<ref> In tlahtolli ''tezomaliliztli'' quinezcayotia ''enemistad''.</ref> itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan<ref>''huehcauhqueh itechanehcahuan'' quihtoznequi ''antiguos convecinos''.</ref>. Itetlamachiztiliz<ref>In tlahtolli ''machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> tohtocac<ref>''In tlahtolli ''tohtoca, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extenderse'', ''correr''.</ref> noihuan ompa [[Judea]] (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quinezcayotia ''oportunidad'', ''ocasión'', ''momento''.</ref> niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan [[Jerico]] ihuan Betania (in oncan quiyolitih<ref>In tlahtolli ''quiyolitih'' quinezcayotia nican ''resucitó''.</ref> in [[Lazaro]]). Quicuic<ref>In tlahtolli ''quicuic'' quinezcayotia ''escogió''.</ref> in tachcauh inic itenematilizcuicahuan<ref>''In tachcauh inic itenematilizcuicahuan'' nican quinezcayotia ''a sus principales seguidores''.</ref>(tlatocayotiltin<ref>In tlahtolli ''tlatocayotilli'' quinezcayotia ''llamado''. Itzintiliz huitz itech ''tocayotia, nite-''.</ref> ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quihtoznequi ''su apóstol'', ''su preferido''.</ref>; ica greciatlahtolli, "titlantin"<ref>In tlahtolli ''titlantli'' quinezcayotia ''mensajero'' nozo ''enviado''.</ref>), ipan tlapohualli itech<ref>''Ipan tlapohualli itech'' quinezcayotia ''en número de''.</ref> mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quinezcayotia ''sinópticos''.</ref> motenehua in tlamachiyotiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamachiyotilizti'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lista'' nozo ''registro''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quinezcayotia ''siguiente''. Itzintiliz huitz itech ''toquilia, nitla-''.</ref>: [[Simon]], tlatocayotilli [[Pedro]] ihuan iteiccauh [[Andres]]; [[Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo]] ihuan iteiccauh [[Juan]]; [[Felipe]] ihuan [[Bartolome]]; [[Tomas]] ihuan [[Mateo in tequinechicoani]]<ref>In tlahtolli ''tequinechicoani'' quinezcayotia ''recaudador'' ihuan nican ''publicano''.</ref>; [[Santiago (in ipiltzin in) Alfeo]] ihuan [[Judas Tadeo]]; [[Simon in Zelote]] ihuan [[Judas Iscariote]], in aquin zatepan quitlapiquiaya<ref>In tlahtolli ''piquia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tramar algo contra alguien'', ''traicionar a alguien en algo''.</ref> in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih<ref>In tlahtolli ''Machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> iuh<ref>In tlahtolli ''iuh'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''tanto''.</ref> ipan judeateocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref> in iuh in ilhuicatl<ref>In tlahtolli ''ilhuicatl'' quihtoznequi nican ''aire''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aire</u>.</ref> tlatlapouhtli<ref>In tlahtolli ''tlatlapouhtli'' quinezcayotia ''abierto'', ''despejado'', ''expedito'' ihuan nican ''libre''.</ref>, ihuan in tetehuilacachtic<ref>In tlahtolli ''tetehuilacacachtic'' nozo ''te-tehuilacachtic'' motenehua ica españatlahtolli in ''masa'', in ''muchedumbre''.</ref><ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quinezcayotia ''gente'' nozo ''gentío'', ''multitud'', ''muchedumbre'' (Bernardino de Sahagún).</ref> itloc mopalhuiaya<ref>In tlahtolli ''tetech palhuia, mo-'' quinezcayotia ''congregarse junto a alguien'', ''reunirse junto a alguien''.</ref> inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz<Ref>In tlahtolli ''tlatlahtlauhtiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discurso'', ''predica'', ''exhortaciones'', ''homilia''.</ref>, mopihpiloa<ref>In tlahtolli ''pihpiloa, nino-'' quihtoznequi ''destacar'', ''auparse''.</ref> in tenyoh [[Tlahtolli itech in Tepetl]]<ref>''Tlahtolli itech in Tepetl'' quinezcayotia ''Sermón de la Montaña'' ica españatlahtolli.</ref> , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih<ref>In tlahtolli ''itech palehuia nino-'' quinezcayotia ''servirse de algo'' nozo ''utilizar''.</ref> miecpa neixcuiltilli<ref>In tlahtolli ''neixcuiltilli'' nozo ''tlahtolmachiotl'' mihtoa ica españatlahtolli ''parábolas'', ''alegoría'', ''ficción'', ''adaptación''.</ref> inic quitenquixtiz<ref>In tlahtolli ''tenquixtia, nitla-'' quinezcayotia ''exponer (algo)'' ihuan nican ''explicar''.</ref> in itenematilizcuicahuan<ref>Nozo ''sus adeptos'', ''sus partidarios''.</ref> In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani<ref>In tlahtolli ''nalquizani'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''breve'' nozo ''pasajero''.</ref> zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato''.</ref> ca itlahtolpepechtiliz<ref>''Ca itlahtolpepechtiliz''quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuyo contenido'' nozo ''cuya argumentación''.</ref> yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli ''atributo elidido del verbo ser (él)''</ref> ichtacayoh<ref>In tlahtolli ''ichtacayoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enigmático'', ''misterioso'', ''secreto'', ''íntimo'' nozo ''oculto''.</ref> (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo<ref>''Ipan ipanocayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en general''.</ref> ce tlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtolpepechtiliztli''quihtoznequi ica españatlahtolli ''contenido'', ''temática'', ''sentido'' nozo ''argumentación''.</ref> nechcapacayotl<ref>In tlahtolli ''nechcapacayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''escatológico'', ''propio del más allá''. Itzintiliz huitz itech ''nachcapa'' nozo ''más allá''.</ref> ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in [[itlatlaquetzal in tlapixoani]]<ref>In ''itlatlaquetzal in tlapixoani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''la fábula'' (nozo ''parábola'') ''del sembrador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/par%C3%A1bola</u>.</ref> (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli<ref> In tlahtolli ''pitztli'' nozo ''piztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''semilla'' nozo ''pepita''.</ref> ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach<ref>In tlahtolli ''achtli'' quinezcayotia '''grano'' nozo ''cereal''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/grano</u>.</ref> in [[mostaza]] (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani<ref>In tlahtolli ''mixpoloani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''desorientada'' nozo ''perdida''.</ref> (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli<ref>In tlahtolli ''tlacohtli'' quinezcayotia ''siervo'', nozo ''cautivo''.</ref> ahtetlaocoliani<ref>In tlahtolli ''ahtetlaocoliani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''depiadado''.</ref> (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh<ref>In tlahtolli ''tlaaxqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obrero'' nozo ''salariado''.</ref> tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''xocomecamilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''viñador''.</ref> tlacamictianimeh<ref>In tlahtolli ''tlacamictiani'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''homicida''.</ref> (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin<ref>In tlahtolli ''tlacoanotztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''invitado''.</ref> itech in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''boda''.</ref> (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin<ref>In tlahtolli ''ichpochtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''doncella'', ''virgen''.</ref> (Mt 25,1-13), in in talento<ref>In tlahtolli ''talento'' quitenehua ce tlacohualoni. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Talento_(moneda)</u>.</ref> (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa<ref>In tlahtolli ''ihtoa, nitla-'' nican quinezcayotia ''versar'', ''tratar''.</ref> itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl<ref>In tlahtolli ''millotl'' ica españatñahtolli quinezcayotia nican ''campesina''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''milli''.</ref>. Quipix<ref>In tlahtolli ''Piya, nitla-'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''mantener'', ''preservar''.</ref> teixnamiquiliztli<ref>In tlahtolli ''teixnamiquiliztli'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''enfrentamiento'', ''discusión'', ''rivalidad''.</ref> ica itloc moquetzanimeh<ref>In tlahtolli ''tetloc moquetzani'' quihtoznequi ''miembro'', ''seguidor'', ''simpatizante'', ''adepto'' nozo ''partidario''.</ref> in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''importante'', ''destacado'', ''considerable'', ''apreciable''.</ref> icenquizaliz<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ''clan'', ''bando'', ''camarilla'' ihuan nican ''sectas''.</ref> teoyoh<ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosa(s)'', ''místico'', ''espiritual(es).</ref> in judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' ((Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref>, ihuan huel macheh inhuic<ref>In tlahtolli ''tehuic'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''contra'' ihuan nican ''con''.</ref> in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref>, in aquihqueh quiteilhuih<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acusar''.</ref><ref>In tlahtolli ''icxitoquilia, nitetla-'' noihuan quinezcayotia ''culpabilizar'', nozo ''inculpar''.</ref> in tlacaneciliztli<ref>In tlahtolli ''tlacaneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hipocresía'', ''picaresca'', ''cuento''.</ref> ihuan inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''por'' ihuan nica ''de''.</ref> ahmo quimocuitlahuiz<ref>In tlahtolli ''quimocuitlahuiz'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cuidar'', ''observar'', ''preocuparse por algo''.</ref> in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ''importante'' nozo ''destacado''.</ref>itech in [[Tora]]<ref>In tlahtolli ''Tora'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''Torá''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/tor%C3%A1</u>.</ref>: in melahuacayotl<ref>In tlahtolli ''melahuacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''justicia'' nozo ''rectitud''</ref>, in tetlaocoliztli<ref>In tlahtolli ''tetlaocoliztli'' quinezcayotia ''compasión'', ''piedad'', ''indulgencia'' nozo ''misericordia''.</ref> ihuan in netlacuauhquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''netlacuauhquetzaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lealtad'', ''fidelidad'', ''nobleza''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlacuauhquetza, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ser fiel'', ''ser noble''.</ref> (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz<ref>In tlahtolli ''tlanextiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''innovación'', ''originalidad'', ''revelación''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/descubrimiento</u> ihuan inin occe: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/invenci%C3%B3n</u>.</ref> in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli<ref>In tlahtolli ''netentlapaltililiztli'' quihtoznequi ''firmeza'', ''determinación''.</ref> ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''relación'', ''cordialidad''.</ref> huel pachihuini itech<ref>In tlahtolli ''itech pachihuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cercano a''.</ref> Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli<ref>In tlahtolli ''aramtlahtolli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''arameo'' nozo ''lengua de Aram (cierta región de Asia). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/arameo</u></ref> ica in tlahtolli<ref>In tlahtolli ''tlahtolli'' quinezcayotia ''expresión'', ''palabra(s)'', ''manifestación'', ''verbo'' nozo ''locución''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/expresi%C3%B3n</u>.</ref> cencallotl<ref>In tlahtolli ''cencallotl'' quinezcayotia ''familiar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cencalli'', ca quinezcayotia ''familia''.</ref> [[Abba]] (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech<ref>In tlahtolli ''mihtoa itech'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''se trata de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoa itech'' ca quihtoznequi ''versar sobre''.</ref> ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin<ref>In tlahtolli ''tlachicohuilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''marginado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chicohhuia, nite-'' ca quihtoznequi ''marginar (a alguien)'', ''desfavorecer'', ''discriminar''.</ref>, in tlapacholtin<ref>In tlahtolli ''tlapacholli'' quinezcayotia ''oprimido'', ''humillado'', ''supeditado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pachoa, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''humillar'', ''subordinar'', ''someter''.</ref> (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pecador''.</ref> (Lc 15) inic quimaniliz<ref>In tlahtolli ''inic quimaniliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para ofrecerles''.</ref> itlaocol<ref>In tlahtolli ''tlaocolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piedad'', ''clemencia'', ''indulgencia'', ''perdón'' nozo ''misericordia''.</ref>. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih<ref>In tlahtolli ''ixtlatilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''indicar'' nozo ''recomendar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/recomendar</u>.</ref> quiyehyecoz<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizar'', ''ejercitar'' nozo ''practicar''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''tetlazohtlacauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fiel'' nozo ''seguidor''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><u>A ti y a todos... los fieles a mi persona que me invoquen...</u>: In tehhuatl ihuan in ixquichtin... in notetlazohtlatlacahuan in notechmotzahtzilia... (Nican Mopohua).</small></ref>, yehhuatl machoni<ref>In tlahtolli ''machoni'' quinezcayotia ''clara'', ''comprensible'' nozo ''patente''.</ref> itlanohnotzaliz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotzaliztli'' quinezcayotia ''manifestación'', ''expresión'', ''testimonio'', ''declaración''.</ref> inin itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''cercanía'', relación''.</ref> in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''. In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''. In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''. In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh<ref>In tlahtolli ''in yolqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de animales''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan [[Betania]], inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli<ref>In tlahtolli ''ahuiayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aromas'', ''perfumes''.</ref> itechpa ce cihuatl.<ref>Ipan in izanil in Juan, in cihuatl ca quioza in Jesutzin yehhuatl [[Maria (tlalquixtiani) itech Betania]], icihuaconeuh in [[Lazaro itech Betania|Lazaro]]; inpan in oc omentin ahmo motenehua itocatzin.</ref> Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh<ref>In tlahtolli ''cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiempo'', ''período'', ''espacio'', ''lapso'' ihuan nican ''transcurso''.</ref> inin cochcayotl pascuayotl<ref>In tlahtolli ''pascuayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pascual''.</ref>, Jesutzin quiyolteohuih<ref>In tlahtolli ''yolteocihuia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''predecir'', ''profetizar'', ''adivinar''.</ref> ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''preferidos'', ''discípulos, ''Apóstoles''.</ref>, [[Judas Iscariote]]. Quimacuic<ref>In tlahtolli ''macui, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tomar'', ''agarrar'', ''asir''.</ref> [[yoltextli]] ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican<ref>In tlahtolli ''hualcelia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tomar'', ''recibir''.</ref> ihuan ma xitlacuacan<ref>In tlahtolli ''xitlacuacan'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''comed''.</ref>, inin yehhuatl nonacayo<ref>In tlahtolli ''nonacayo'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cuerpo''.</ref>» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli<ref>In tlahtolli ''tlahuantli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''copa'', ''cáliz''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/copa</u>.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a'' ihuan nican ''de''. </ref> xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican<ref>In tlahtolli ''xicatliquican'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''beban (ustedes)'' nozo ''bebed (vosotros)''.</ref> in ammochintin<ref>In tlahtolli ''in ammochintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''todos (ustedes)''.</ref>, ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli ''netlacentequililiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''alianza'', ''acuerdo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''centequilia, ticto-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''ponerse de acuerdo'', ''concertarse''.</ref><ref>Nozo ''nenohnotzaliztli''.</ref>, ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca<ref>In tlahtolli ''in tlahtlacolli ipololoca'' quihtoznequi ''indulto'', ''absolución'' ihuan nican ''el perdón de los pecados'', ''la remisión de los pecados''.</ref> ». Quiteocihuih noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia<ref>In tlahtolli ''catlitahcizquia'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''volvería a beber''.</ref> ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini<ref>In tlahtolli ''zan yeh in ihcuac catlini'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sino cuando lo bebiera'' nozo ''hasta que lo bebiese''.</ref> occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca<ref>In tlahtolli ''imotzololoca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arresto (padecido)'' nozo ''detención (sufrida)''.</ref>, Jesutzin huicalo<ref>In tlahtolli ''huica, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''llevar''.</ref> ompa in tecpancal<ref>In tlahtolli ''tecpancalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''palacio''.</ref> in tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui [[Caifas]] (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in [[Anas]], imontah in [[Caifas]]). Oncan tlatzontequililoc iixpan in [[Sanedrin]]. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz<ref>In tlahtolli ''tlaneltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manifestación'', ''declaración'', ''confesión'', ''testimonio''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''neltilia, nitla-''.</ref> ahmo nepanihuia<ref>In tlahtolli ''nepanihui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'' nozo ''concordar''.</ref>, ahmo cacoc<ref>In tlahtolli ''cacoc'' quinezcayotia ''fueron aceptados'', ''fueron admitidos'' ica españatlatolli.</ref>. Tlazahcan<ref>In tlahtolli ''tlazahcan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por fin'' nozo ''finalmente''.</ref>, [[Caifas]] quihtlanilih melahualiztica<ref>In tlahtolli ''melahualiztica'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''directamente''.</ref> in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani<ref>In tlahtolli ''Temaquixtilani'' (nozo ''Tetlaocoliani'') quinezcayotia ica españatlahtolli ''Mesías'', ''Salvador'', ''Redentor'' in iuh mixhpohua ipan inin tlahcuilolli: ::::<small><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, salvador y redentor'': Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, temaquixtilani, tetlaocoliloni (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref>, ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh<ref>In tlahtolli ''otiquihtoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''eres tú quien lo ha dicho''.</ref><ref>Nozo ''Tehhuatl otiquihtoh'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''Tú lo has dicho''.</ref>». In tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui quitzahtzayan<ref>In tlahtolli ''tzahtzayan, nitla-'' quionezcayotia ica españatlahtolli ''rasgar algo muchas veces'' nozo ''rasgar algo en gran manera''.</ref> in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia<ref>In tlahtolli ''tzontequi, nitla-'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''juzgar'', ''estimar'' nozo ''valorar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/considerar</u>.</ref> teotlahtolihtlacoliztli<ref>In tlahtolli ''teotlahtolihtlacoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''blasfemia'' nozo ''irreverencia''.</ref>. In tlamaceuhqueh<ref>In tlahtolli ''tlamaceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cofrade'', ''religioso'', ''hermano'', ''sacerdote'' ihuan nican ''miembro''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/miembro</u>.</ref> itech in Sanedrin quipactecaqueh<ref>In tlahtolli ''quipactecaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''escarnecieron'', ''humillaron'' nozo ''deshonraron''.</ref> yollohcocolcuiliztica<ref>In tlahtolli ''yollohcocolcuiliztica'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cruelmente'', ''brutalmente''.</ref> in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan [[Anas]] ihuan niman iixpan [[Caifas]]. Zan iyoh monematcaihtoa<ref>In tlahtolli ''nematcaihtoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''detallar'', ''describir'', ''precisar'', ''pormenorizar'', ''relatar cuidadosamente''.</ref> in tetlahtoltiliztli<ref>In tlahtolli ''tetlahtoltiliztli'' quuinezcayotia ica españatlahtolli ''interrogatorio'', ''investigación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoltia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''hacer hablar', ''interrogar'', ''indagar'', ''investigar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/interrogatorio</u>.</ref> iixpan [[Anas]], yehuatiliztica<ref>In tlahtolli ''yehuatiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bastante'', ''suficientemente'', ''vigorosamente'', ''con fuerza'', ''con vigor''.</ref> ahmo neneuhqui<ref>In tlahtolli ''ahmo neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diferente'' nozo ''desigual''.</ref> in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sinópticos''.</ref>. Pedro, ca ocahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ocahxiliaya'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''había acompañado'' nozo ''había seguido''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''acompañar''.</ref> in Jesutzin ichtaca<ref>In tlahtolli ''ichtaca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''secretamente'', ''en secreto''.</ref> zatepan imotzololoca<ref>In tlahtolli ''imotzololoca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arresto (padecido)'' nozo ''detención (sufrida)''.</ref>, itech catca tlainayalli<ref>In tlahtolli ''tlainayalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''oculto'' nozo ''escondido''.</ref> intzalan in tlahuicaltin<ref>In tlahtolli ''tlahuicalli'' quinezcayotia ''lacayo'', ''sirviente'', ''criado'', ''paje'', ''acompañante'', ''pareja'', ''esposo''. Nican quihtoznequi ''sirviente''.</ref> in tlacempanahuiani<ref>In tlahtolli ''tlacempanahuiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sumo'' nozo ''superior''.</ref> teopixqui. Tlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''tlaixihmachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''identificado'' nozo ''reconocido'''. Itzintiliztz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtilia, nite-''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocido</u>.</ref> in iuh itetlazohtlauh<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discípulo'', ''prosélito'', ''incondicional''.</ref> in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh<ref>In tlahtolli ''telchihua, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''despreciar'', ''ignorar (<u>a alguien</u>).</ref><ref>Nozo ''ahquimomachitocac'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''negar <u>algo</u>'', ''inadmitir''.</ref> eppa<ref>In tlahtolli ''eppa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hasta por tres veces'' nozo ''tres veces''.</ref> (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''notificar'', ''anticipar'', <u>''comunicar''</u> ihuan nican ''profetizar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profetizar</u>.</ref>. Itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mañana'' nozo ''amanecer''.</ref><ref>In tlahtolli ''itonalquiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a la mañana''.</ref> in tlatoquilia<ref>In tlahtolli ''in tlatoquilia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguiente'' nozo ''que sigue''.</ref>, Jesutzin huicaloc<ref>In tlahtolli ''huica, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conducir'', ''llevar''.</ref> iixpan [[Poncio Pilato]], in tecuexanoani<ref>In tlahtolli ''tecuexanoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''gobernador'' ihuan nican ''procurador''.</ref> romayotl<ref>In tlahtolli ''romayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''romano''.</ref>. Niman quitlahtoltiz<ref>In tlahtolli ''niman quitlahtoltiz'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''tras interrogarle''.</ref>, Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni<ref>In tlahtolli ''tlacxitoquililoni'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''culpable (de algo)'', ''infractor'' nozo ''responsable (de algo)''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/culpable</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''Icxitoquilia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''culpabilizar''.</ref>, ihuan quihtlanilih<ref>In tlahtolli ''ihtlanilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pedir (algo, a alguien)'' nozo ''preguntar (algo, a alguien).</ref> in miecquintin<ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''gentío'' nozo ''muchedumbre''.</ref> ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh<ref>In tlahtolli ''tenyoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''célebre'', ''famoso'' nozo ''conocido''.</ref> yollohmaxaltic<ref>In tlahtolli ''yollohmaxaltic'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''bribón'', ''granuja'', ''maleante'' nozo ''bandido''</ref>, quitocayotih [[Barrabas]]. In miecquintin, tlayolotilli<ref>In tlahtolli ''yolotia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''persuadir'', ''animar'', ''inspirar''. Ihuan in tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitar (a alguien)''.</ref> intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pedir'', ''exigir'', ''mandar''.</ref> ca maquixtiloni<ref>In tlahtolli ''maquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''liberar (a alguien)'' ihuan ''maquixtiloni'' quihtoznequi ''fuera liberado'' (imperfecto de subjuntivo pasivo) nozo ''se liberase''.</ref> in [[Barrabas]], ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni<ref>In tlahtolli ''momazoaltiloni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera crucificado'' nozo ''fuera clavado de manos''.</ref><ref>In tlahtolli ''nemazoaltiloliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''crucifixión'',''suplicio'', ''tortura'', ''padecimiento''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Que por nosotros los hombres fue crucificado voluntariamente para salvarnos'': In zan topampa yollohcacopa omomazoloaltiloc, inic otechmomaquixtillih (Andres itech Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 30-31, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/crucifixi%C3%B3n</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli '' Mazolo, ni-'' nozo ''Mazoaltilo, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''''ser crucificado'', ''ser clavado de manos''. Itzintiliz noihuan huitz itech in tlahtolli ''zo, nite-'' ca quihtoznequi ''pinchar a alguien'', ''clavar a alguien)''.</ref>. Pilato quimopaquilih<ref>In tlahtolli ''quimopaquilia (in imah)'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se lavó (las manos).</ref> machiotica<ref>In tlahtolli ''machiotica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólicamente''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''machiotl'' nozo ''machiyotl'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacoliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inocencia'', ''exculpación'', ''irresponsabilidad''.</ref> itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc<ref>In tlahtolli ''cuahuia, nite-'' quinezcayotia ica españaltahtolli ''azotar a alguien''.</ref>, cololohqueh<ref>In tlahtolli ''ololoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestir a alguien''.</ref> ica ce quechintli<ref>In tlahtolli ''quechintli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''manto'', ''túnica'', ''hábito'', ''toga'', ''capa'' nozo ''quimono''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/t%C3%BAnica</u>.</ref> chichiltic, quitlalilih<ref>In tlahtolli ''tlalilia,nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''colocar algo, a alguien''.</ref> ipan icua ce xiuhhuitzolli<ref>In tlahtolli ''xiuhhuitzolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corona'', ''tiara'', ''diadema'' nozo ''mitra'' . </ref> huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho!<ref>In tlahtolli ¡Ma on nehuelmacho! quinezcayotia ica españatlahtolli '¡salve!'' nozo ''¡Haya salud!''.</ref>, intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc<ref>In tlahtolli ''chihualtiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue obligado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chihualtia, nitetla-''</ref> inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''a'' nozo ''para'' ica españatlahtolli.</ref> quimamaz in [[temazoaya]]<ref>In tlahtolli ''temazoaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cruz'', ''instrumento para crucificar'', ''instrumento para clavar a la gente de manos'' (Thelma D. Sullivan, ''Compendio de la Gramática Náhuatl'', ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, , Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech ''mazoa, nite-'' ihuan itech ''-(y)a''.</ref> ipan in tlein omomazoaltilozquia<ref>In tlahtolli ''omomazoaltilozquia'' quihtoznequi ''habría de ser crucificado''.</ref>, itlocpa<ref>In tlahtolli ''itlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hasta'', ''a''.</ref> ce xomolli<ref>In tlahtolli ''xomolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lugar'', ''sitio'', ''punto'', ''rincón''.</ref> tlatocayotilli [[Golgota]], ca ipan arantlahtolli<ref>In tlahtolli ''arantlahtolli quinezcayotia ica españatlahtolli ''arameo''. Itzintiliz huitz itech ''aram'', ce tlalli.</ref> quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli<ref>In tlahtolli ''cuacacalaccanttli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cráneo''.</ref>’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli [[Simon]] itech<ref>In tlahtolli ''itech'' nican quihtoznequi ''de'' nozo ''en''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech'' ca quinezcayotia ''(nativo) de'' nozo ''(nacido) en''.</ref>[[Cirene]]<ref>In tlahtolli ''cirene'' quitenehua ce altepetl, ipan Libia. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Cirene</u>.</ref>. Quimacaqueh inic catliz<ref>In tlahtolli ''Quimacaqueh catliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''dieron a beber'' nozo ''dieron de beber''. No ihuan ''dieron para beber''. Ma xiquixpohua inin nemachiyotilli ica españatlahtolli: 1) «Nihuallauh inic nitlacohuaz: ''Vengo a comprar'' nozo ''Vengo para comprar''». 2) «Nihuallauh nitlacohuaz: ''Vengo de comprar''». 3) «Nihuallauh inic nitlacohua: ''Vengo comprando». 4) «Nicnequi nitlacohuaz: ''Quiero comprar».</ref> in Jesutzin xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ica chiahuitztli<ref>In tlahtolli ''chiahuiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hiel'', ''bilis, ''humor'' nozo ''secreción''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/hiel</u>.</ref>. Yehhuatzin quipaloh<ref>In tlahtolli ''paloa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''probar'', ''catar'', ''degustar''.</ref> zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz<ref>In tlahtolli ''zatepan quimomazoaltiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''después de crucificarlo'', ''después de clavarlo por las manos'' (reverencial).</ref>, in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh<ref>In tlahtolli ''xehxelhuia, nitetla-''quinezcayotia ica españatlahtolli ''repartir algo, a las gentes''.</ref> itlaquen. Ipan in temazoaya<ref>In tlahtolli ''temazoaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cruz'', ''instrumento para crucificar'', ''instrumento para clavar a la gente de manos'' (Thelma D. Sullivan, ''Compendio de la Gramática Náhuatl'', ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, , Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech ''mazoa, nite-'' ihuan itech ''-(y)a''.</ref>, iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli<ref>In tlahtolli ''tenemachitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aviso'', ''advertencia'', ''anuncio'' nozo ''letrero''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nemachitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''avisar'', ''prevenir'', ''advertir'', ''<u>preparar</u>''.</ref> ipan arantlahtolli<ref>In tlahtolli ''arantlahtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arameo''. Itzintiliz huitz itech in tlalli ca motocayotia ''Aram''.</ref>, greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz<ref>In tlahtolli ''ontlaehualiztli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''causa'', ''motivo'', ''razón''.</ref> in tetlatzacuiltiliztli<ref>In tlahtolli ''tetlatzacuiltiliztli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''castigo'' nozo ''condena''.</ref>: «Yehhuatl i in Jesus <ref>In tlahtolli ''Yehhuatl Jesus in inin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''éste es Jesús'', zan in mexihcatl quihtozquia ''yehhuatl i in Jesus'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi '' es éste Jesús''</ref>, in intlahtocauh in judeatlacah<ref>In tlahtolli''in intlahtocauh in judeatlacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el rey de los judíos''.</ref> », ca atzan<ref>In tlahtolli ''atzan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a menudo''.</ref> ipan tlatlapalhuiliztli<ref>In tlahtolli ''tlatlapalhuiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pinturas'', ''lienzos'', ''cuadros'', ''obras pictóricas''.</ref> mocototzoa<ref>In tlahtolli ''cototzoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''contraer'', ''acortar'', ''abreviar''.</ref> [[INRI]] (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica<ref>In tlahtolli ''tlahtoltica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''literalmente'', ''con palabras''.</ref> ‘Jesus itech<ref>In tlahtolli ''itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Nazaret'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''nativo de Nazaret'' nozo ''nacido en Nazaret''.</ref>, intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi<ref>In tlahtolli ''inahuac in eyi'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cerca de la tercera (hora)'', ''cerca de las tres'', ''hacia las tres''.</ref> itech teotlac<ref>In tlahtolli ''itech tlahtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''de la tarde'' o ''en la tarde''.</ref>, Jesutzin quitzahtzilih<ref>In tlahtolli ''tzahtzilia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''exclamar'', ''gritar (algo)''.</ref>: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé<ref>In tlahtolli ''Noteucyoé'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Dios mío''.</ref>, ¿tleh ipampa otinechicnocauh<ref>In tlahtolli ''icnocahua, nite-'' quihtoznequi ica españaltahtolli''desamparar'', ''abandonar'', ''desproteger''.</ref>?’. In itlahtol tlaquizcayotl<ref>In tlahtolli ''tlaquizcayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''postrero'', ''final'', ''último''.</ref> in Jesutzin monohnoncuacatlalia<ref>In tlahtolli ''nohnoncuacatlalia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diferenciar'', ''separar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nohnoncuaca'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparte'', ''separadamente''.</ref> ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl<ref>In tlahtolli ''ahneneuhcayotl'' quinezcayotia ''desigualdad'' nozo ''diferencia'' ica españatlahtolli.</ref> itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh<ref>In tlahtolli ''tleh'' quihtoznequi ''qué''.</ref> itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh<ref>In tlahtolli ''in iuh onteittanimeh'' quihtohnequi ''como asistentes'' nozo ''presentes''.</ref> ipan inemazoaltiloliz<ref>In tlahtolli ''inemazoaltiloliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su crucifixión''.</ref>: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin<ref>In tlahtolli ''ixachintin'' quinezcayotia ''múltiples'' nozo ''varias''.</ref> intzalan in icihuauh<ref>In tlahtolli '' ixachintin intzalan in cihuah'' quihtoznequi ''varias de las mujeres''.</ref> netlacaneconimeh<ref>In tlahtolli ''netlacaneconi'' quihtoznequi ''fiel'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su preferido'' ihuan nican ''su discípulo''.</ref> in aquin quixmalhuiaya<ref>In tlahtolli ''ixmalhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''reconocer'', ''valorar'', ''apreciar''.</ref>» (ipan in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> cristotocalizotl<ref>In tlahtolli ''cristotocaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristianismo'' ihuan in tlahtolli ''cristotocalizotl'' quihtoznequi ''cristiana''.</ref>, yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli [[Jose itech Arimatea]], quihtlanilih in [[Pilato]] in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli ''xolopan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viernes'', inic macuilli tonalli itech [[chicomilhuitl]], ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.<ref>{{Biblia|Mt|27:57-61}}, {{Biblia|Mc|15:42-47}}, {{Biblia|Lc|23:50-56}}, {{Biblia|Mc|19:38-42}}</ref> Ipan in ''iTeotlahcuilol in Mateo'' (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc<ref>In tlahtolli ''imoztlayoc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al día siguiente''.</ref>, in «intlahtohcatcahuan<ref>In tlahtolli ''tlahtocatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''príncipe''.</ref> in teopixquex ihuan in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fariseo'' nozo ''hipócrita''.</ref>» quihtlanilih<ref>In tlahtolli ''ihtlanilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pidieron'', ''solicitaron''.</ref> in [[Pilato]] ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui<ref>In tlahtolli ''centepixqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''patrulla'', ''escolta'', ''retén'', ''guardia'', ''pelotón''.</ref> tlayaochihchiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlayaochihchiuhtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''armado''.</ref>, inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani<ref>In tlahtolli ''quinamoyani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''robaran'' nozo ''robasen'' (imperfecto de subjuntivo). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''namoya, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''robar''.</ref> inacayo ihuan quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corrieran'', ''difundieran'', ''propagaran'', ''divulgaran''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pantlaza, nitla-''.</ref> in techicoihtoliztli<ref>In tlahtolli ''techicoihtoliztli'' quinezcayotia ''rumor'', ''murmuración'', ''comentario'' nozo ''calumnia''.</ref> itechpa ca<ref>In tlahtolli ''itechpa ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sobre que'' nozo ''de que''.</ref> omonohmayolitiaya<ref>In tlahtolli ''omonohmayolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''había resucitado''.</ref>. Pilato quihuelittac<ref>In tlahtolli ''quihuelittac'' quinezcayotia ica españatlajhtolli ''aceptó'' nozo ''accedió''</ref>.<ref>{{Biblia|Mt|27:62-66}}.</ref> === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.<ref>{{Biblia|Mt|28}}, {{Biblia|Mc|16}}, {{Biblia|Lc|24}}, {{Biblia|Jn|20-21}}</ref> Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl [[Maria Magdalena]]. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz<ref>In tlahtolli ''tlehcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascensión'' nozo ''elevación''.</ref> ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli<ref>In tlahtolli ''tlayolitilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''revivir'' nozo ''resucitar''.</ref> mocuepa<ref>In tlahtolli ''mocuepa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cambian'', ''varían'', ''se transforman'' (incontables).</ref>, tel<ref>In tlahtolli ''tel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sin embargo''.</ref>, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli: ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Mateo]], [[Maria Magdalena]] ihuan «in occe Maria» yahqueh<ref>In tlahtolli ''yahqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron''.</ref> ompa in miccatlatatactli<ref>In tlahtolli ''miccatlatatactli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sepulcro''.</ref> ipan in itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mañana'', ''madrugada'' nozo ''amanecer''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/madrugada</u>.</ref> in tonatiuhpan<ref>In tlahtolli ''tonatiuhpan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''domingo'', in tlachiconcayotia tonalli itech in [[chicomilhuitl]].</ref>. Mochiuh<ref>In tlahtolli ''mochiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ocurrió'', ''sucedió'', ''sobrevino''</ref> ce tlalollin<ref>In tlahtolli ''tlalollin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''terremoto'' nozo ''seísmo''.</ref>, ihuan ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enviado del cielo'' nozo ''ángel''.</ref> tlaquentilli<ref>In tlahtolli ''tlaquentilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestido'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''quentia, nite-'' ca quihtoznequi ''vestir a alguien''.</ref> iztac<ref>In tlahtolli ''iztac'' quinezcayotia ''de blanco''.</ref> quiquixtih<ref>In tlahtolli ''quixtia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extraer'', ''retirar'', ''remover''.</ref> in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac<ref>In tlahtolli ''cuehcuechca, ni-'' quihtoznequi temblar de miedo''.</ref> ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh<ref>In tlahtolli ''mohuehcauhqueh in iuh micqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron como muertos''.</ref>» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih<ref>In tlahtolli ''nohnochilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'', ''comunicar''.</ref> in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih<ref>In tlahtolli ''quincocoltih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encargó''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cocoltia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''encargar algo a alguien''.</ref> ca quihtoani<ref>In tlahtolli ''quihtoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''dijeran'' o ''dijesen'' (pretérito imperfecto de subjuntivo).</ref> in itlazohhuan<ref>In tlahtolli ''in itlazohhuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca huianih<ref>In tlahtolli ''huianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fueran'' nozo ''fuesen'' (imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz<ref>In tlahtolli ''quitztahcizquiah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''podrían verlo''.</ref>. In ihcuac huallaz<ref>In tlahtolli ''in ihcuac huallaz'' quihtoznequi ''al regresar (Jesús)''.</ref>, in inohmah Jesutzin<ref>In tlahtolli ''in inohmah Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el propio Jesús''.</ref> itech quiz inic itetemoliz<ref>In tlahtolli ''itech quiz inic itetemoliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les salió a su encuentro''.</ref>, ihuan intech quinahnanquilih<ref>In tlahtolli ''intech quinahnanquilih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les repitió''.</ref> ca quimihtoanih<ref>In tlahtolli ''ca quimihtoanih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''que les dijeran''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''in itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca tihuianih<ref>In tlahtolli ''ca tihuianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''que fueran'' nozo ''que fuesen''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: [[Gramática del náhuatl]].</ref> ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mientras''.</ref>, in tepixqueh<ref>In tlahtolli ''in tepixqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''los guardias''.</ref> quinnohnotza<ref>In tlahtolli ''quinnohnotza'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les dijeron'', ''les avisaron''.</ref> in itlahtohcatcahuan in teopixqueh<ref>In tlahtolli ''in itlahtohcathuan in teopixqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a los soberanos de los sacerdotes'' nozo ''a los príncipes de los sacerdotes''.</ref> itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' nozo ''itech'' quinezcayotia ''sobre'', ''de'', ''a cerca de''.</ref> in nechiuhtli<ref>In tlahtolli ''in nechiuhtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lo ocurrido'', ''lo sucedido'', ''lo pasado''.</ref>. Inihqueh<ref>In tlahtolli ''inihqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''estos''.</ref> quintenzolhuihqueh<ref>In tlahtolli ''quintenzolhuihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les sobornaron''.</ref> ipal ca<ref>In tlahtolli ''ipal ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''para que''.</ref> quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ''divulgaran'' nozo ''divulgasen''.</ref> in chicotlamatiliztli<ref>In tlahtolli ''chicotlamatiliztli'' quinezcayotia ''sospecha'' ihuan nican ''dea''. Ma xiquixpohuan inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/idea</u></ref> itech ca<ref>In tlahtolli ''itech ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de que''nozo ''sobre que''.</ref> in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah<ref>In tlahtolli ''oquinamoyayah'' nozo ''oquinamoyacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habían robado''.</ref> inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah<ref>In tlahtolli ''huiah'' quinezcayotia ''fueron'' (pretérito perfecto de indicativo).</ref> ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli<ref>In tlahtolli ''quinchiuh in tetlacocoltiliztli''quihtoznequi ''les hizo el encargo''.</ref> quiteneltoquitiz<ref>In tlahtolli ''quiteneltoquitiz'' quinezcayotia nican ''de predicar'', de convertir a la gente''.</ref> in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''in teotlahcuilolli'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''al evangelio''.</ref> (Mt 28, 16-20). ::::* Ipan iTeotlahcuilol in [[Marcos]], eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''yahqueh in miccatlatatcatli in tonatiuhpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron al sepulcro en domingo''. In tlahtolli ''tetlaixpantiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''frase'', ''declaración'', ''proposición'', ''manifestación'', ''enunciado'' nozo ''expresión''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixpantia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''declarar'', ''manifestar'', ''expresar'', ''proponer''.</ref>, oc cenhuel tonalquizalizpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''oc cenhuel tonalquizalizpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy de mañana''.</ref>, ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con la intención de ungir a Jesús con perfumes''.</ref> (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vieron que la piedra que tapaba el sepulcro estaba removida''.</ref>. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli<ref>In tetlaixpantililiztli ''Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli'' qunezcayotia ica españatlahtolli ''dentro del sepulcro, descubrieron a un joven vestido con una túnica blanca''.</ref>, in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya<ref>In tetlaixpantiliztli ''in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''quien les anunció que Jesús había resucitado''.</ref>, ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''y les ordenó que dijesen a los discípulos y a Pedro que fuesen a Galilea para allí ver a Jesús''.</ref>. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah<ref>In tetlaixpantiliztli ''motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah '' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se indica que María y sus compañeras no dijeron nada a nadie, pues tenían miedo''.</ref> (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan [[Maria Magdalena]] (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a continuación, se dice que Jesús se apareció a María Magdalena (sin mencionar a las otras mujeres), y que esta dio al resto de los seguidores de Jesús la buena noticia''.</ref>, zan ahmo neltococ<ref>In tetlaixpantiliztli ''zan ahmo neltococ'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero no fue creída''.</ref> (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico<ref>In tlahtolli ''Jesutzin ixnecico'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Jesús volvió a aparecerse''</ref>, ipan inin immayotl<ref>In tlahtolli ''ipan inin immayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en esta ocasión'' nozo ''esta vez''.</ref> imixpan ontetl ca ohtocayah<ref>In tlahtolli ''imixpan ontetl ca ohtocayah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a dos que iban de camino'' nozo ''ante dos que marchaban''.</ref>: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh<ref>In tetlaixpantililiztli ''in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuando estos discípulos contaron lo ocurrido, tampoco se les creyó''.</ref> (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''finalmente, se apareció a los once apóstoles, a los que reprendió por no haber creído en su resurección''.</ref> . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.<ref>In tetlaixpantiliztli ''Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encomendó predicar el evangelio, y subió a los cielos, donde está sentado a la derecha de Dios''.</ref> (Mc 16, 14-20). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Lucas, algunas mujeres, María Magdalena, Juana y María de Santiago, y otras cuyos nombres no se mencionan, acudieron al sepulcro para ungir a Jesús con perfumes''</ref>. Quittaqueh<ref>Nozo ''quiteonamic''. Inin tlahtolli quihtoznequi ica españatlahtolli no ihuan ''encontraron'', ''descubrieron'', ''hallaron'', ''dar con algo''.</ref> tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''encontraron removida la piedra del sepulcro, entraron en él y no encontraron el cuerpo''</ref> (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entonces se les aparecieron dos hombres con vestiduras deslumbrantes, quienes les anunciaron la resurrección de Jesús''.</ref> (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh<ref>In tetlaixpantiliztli ''In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Las mujeres anunciaron la resurrección a los apóstoles, pero estos no las creyeron''.</ref> (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca<ref>in tetlaixpatiliztli ''ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''excepto Pedro, que fue al sepulcro y comprobó que el cuerpo había desaparecido''.</ref> (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli<ref>In tetlaixpantiliztli ''inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ese mismo día, Jesús se apareció a dos discípulos que caminaban de Jerusalén a Emaús, que lo reconocieron en el momento de la fracción del pan''.</ref> (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani<ref>In tetlaixpantiliztli ''achitonca huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''poco después se presentó ante los once, que creyeron que se trataba de un espíritu''.</ref><ref>In tlahtolli ''teixpan huitz, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentarse a alguien''.</ref><ref>In tlahtolli ''yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fantasma'', ''aparición'' nozo ''espectro''.</ref>, zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.<ref>in tetlaixpantiliztli ''zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero les demostró que era él en carne y huesos, y comió en su presencia''.</ref> (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les explicó el sentido de su muerte y resurrección''.</ref> (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''y, más tarde, los llevó cerca de Betania, donde ascendió al cielo''.</ref> (Lc 24,50-53). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Juan]], Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Juan, María Magdalena fue al sepulcro muy de madrugada y descubrió que la piedra había sido removida''.</ref>. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz<ref> In tetlaixpantiliztli ''motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''corrió en busca de Pedro y del «discípulo a quien Jesús amaba» para avisarles''.</ref> (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac<ref>In tetlaixpantiliztli «iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac» quinezcayotia ica españatlahtolli «''se le aparecieron dos ángeles vestidos de blanco''»</ref>. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh<ref>In tlahtolli «no yeh(huatl)» quinezcayotia ica españatlahtolli «él también» ihuan nican «a su vez».</ref> tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih<ref>In tlahtolli «ixtlanehuia, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «confundir a alguien con otro».</ref> ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic<ref>In tlahtolli «ilnamiqui, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «''recordar''», «''reconocer''». Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocer</u>.</ref> inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] 21yucmbgvj0dlr2ekb8dc7jx52xwwua 503253 503252 2022-08-13T20:26:05Z Koatochij 19758 /* Tetlatzontequililiztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' mocuepa in iuh ''acompañar (a alguien)'' ica españatlahtolli. Ipampa on, ''tlaahxiltilli quinezcayotia ''acompañado''.</ref> itechpa itenematilizcuicahuan<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ''seguidor'', ''partidario'', ''simpatizante'' nozo ''adepto'' ihuan huitz itech ''nematiliztli ca quihtoznequi ''pensamiento'', ''idea'', ''opinión''.</ref>, Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tierra'', ''territorio'', ''área'' ihuan nican ''región''.</ref> in [[Galilea]] ihuan [[Judea]] inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''portentos'' ihuan nica ''milagros''.</ref>. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotztli'' quinezcayotia ''dichos'' (lo dicho).</ref> in Jesutzin mocuepa<ref>In tlahtolli ''cuepa, nino-'' quinezcayotia ''variar''.</ref> ipan in nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'' nozo ''diferentes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/diverso</u>.</ref> zanilli teotlahcuilotl<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilotl'' quinezcayotia ''evangélico(s)''.</ref>. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh<ref>In tlahtolli ''huehcahua, ni-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''durar'' nozo ''perdurar''.</ref> inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh<ref>In tlahtolli ''teochihua, nitla-'' quinezcayotia ''bendecir'', ''consagrar'', ''reverenciar'' nozo ''celebrar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/celebrar</u>.</ref> in 'tlamahuiztiliz<ref>In tlahtolli ''tlamahuiztiliztli'' quinezcayotia ''fiesta'', ''celebración'' nozo ''ceremonia''.</ref> xiuhyotl<ref>In tlahtolli ''xiuhyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anual''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref> judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''imman'' quinezcayotia ''momento(s)'', ''ocasión(es)'', ''oportunidad(es)'' nozo ''coyuntura(s)''.</ref>. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref> quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in [[Pascua]] ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc<ref> In tlahtolli ''nemazoaltiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue crucificado''.</ref>. Hueyi ixeliuhcayo<ref>''Hueyi ixeliuhcayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gran parte (de)''.</ref> in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli<ref>In tlahtolli ''tlaquetzalli'' quinezcayotia ''narrada''.</ref> ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia<ref>In tlahtolli ''quimocuilia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiene''.</ref> in iuh ittaliztli<ref>In tlahtolli ''ittaliztli'' quihtoznequi ''panorama'' ihuan nican ''escenario''.</ref> in itlal cetlancayotl<ref>In tlahtolli ''centlancayotl'' quinezcayotia ''norteño'' nozo ''septentrional''.</ref> itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan<ref>In tlahtolli ''iyahualiuhcan'' quinezcayotia ''cercanía(s) (de)''.</ref> in hueyatl [[Tiberiades]], nozo aoztoc<ref>In tlahtolli ''aoztoc'' quinezcayotia ''lago'', [[masa de agua profunda]]. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Laguna</u>.</ref> [[Genesaret]], macheh in altepetl [[Cafarnaum]], zan noihuan occequi, in iuh [[Corozain]] nozo [[Betsaida]]. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah<ref> In tlahtolli ''callah'' nican quinezcayotia ''localidad'' nozo ''población''.</ref> in iuh [[Cana]] nozo [[Nain]], ihuan in altepemaitl<ref>''Atepemaitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aldea''.</ref> ipan in tlein omizcaltiaya<ref>n tlahtolli ''omizcaltiaya'' quinezcayotia ''se había criado''.</ref>, [[Nazaret]], in oncan celiloc ica tezomaliliztli<ref> In tlahtolli ''tezomaliliztli'' quinezcayotia ''enemistad''.</ref> itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan<ref>''huehcauhqueh itechanehcahuan'' quihtoznequi ''antiguos convecinos''.</ref>. Itetlamachiztiliz<ref>In tlahtolli ''machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> tohtocac<ref>''In tlahtolli ''tohtoca, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extenderse'', ''correr''.</ref> noihuan ompa [[Judea]] (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quinezcayotia ''oportunidad'', ''ocasión'', ''momento''.</ref> niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan [[Jerico]] ihuan Betania (in oncan quiyolitih<ref>In tlahtolli ''quiyolitih'' quinezcayotia nican ''resucitó''.</ref> in [[Lazaro]]). Quicuic<ref>In tlahtolli ''quicuic'' quinezcayotia ''escogió''.</ref> in tachcauh inic itenematilizcuicahuan<ref>''In tachcauh inic itenematilizcuicahuan'' nican quinezcayotia ''a sus principales seguidores''.</ref>(tlatocayotiltin<ref>In tlahtolli ''tlatocayotilli'' quinezcayotia ''llamado''. Itzintiliz huitz itech ''tocayotia, nite-''.</ref> ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quihtoznequi ''su apóstol'', ''su preferido''.</ref>; ica greciatlahtolli, "titlantin"<ref>In tlahtolli ''titlantli'' quinezcayotia ''mensajero'' nozo ''enviado''.</ref>), ipan tlapohualli itech<ref>''Ipan tlapohualli itech'' quinezcayotia ''en número de''.</ref> mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quinezcayotia ''sinópticos''.</ref> motenehua in tlamachiyotiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamachiyotilizti'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lista'' nozo ''registro''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quinezcayotia ''siguiente''. Itzintiliz huitz itech ''toquilia, nitla-''.</ref>: [[Simon]], tlatocayotilli [[Pedro]] ihuan iteiccauh [[Andres]]; [[Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo]] ihuan iteiccauh [[Juan]]; [[Felipe]] ihuan [[Bartolome]]; [[Tomas]] ihuan [[Mateo in tequinechicoani]]<ref>In tlahtolli ''tequinechicoani'' quinezcayotia ''recaudador'' ihuan nican ''publicano''.</ref>; [[Santiago (in ipiltzin in) Alfeo]] ihuan [[Judas Tadeo]]; [[Simon in Zelote]] ihuan [[Judas Iscariote]], in aquin zatepan quitlapiquiaya<ref>In tlahtolli ''piquia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tramar algo contra alguien'', ''traicionar a alguien en algo''.</ref> in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih<ref>In tlahtolli ''Machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> iuh<ref>In tlahtolli ''iuh'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''tanto''.</ref> ipan judeateocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref> in iuh in ilhuicatl<ref>In tlahtolli ''ilhuicatl'' quihtoznequi nican ''aire''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aire</u>.</ref> tlatlapouhtli<ref>In tlahtolli ''tlatlapouhtli'' quinezcayotia ''abierto'', ''despejado'', ''expedito'' ihuan nican ''libre''.</ref>, ihuan in tetehuilacachtic<ref>In tlahtolli ''tetehuilacacachtic'' nozo ''te-tehuilacachtic'' motenehua ica españatlahtolli in ''masa'', in ''muchedumbre''.</ref><ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quinezcayotia ''gente'' nozo ''gentío'', ''multitud'', ''muchedumbre'' (Bernardino de Sahagún).</ref> itloc mopalhuiaya<ref>In tlahtolli ''tetech palhuia, mo-'' quinezcayotia ''congregarse junto a alguien'', ''reunirse junto a alguien''.</ref> inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz<Ref>In tlahtolli ''tlatlahtlauhtiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discurso'', ''predica'', ''exhortaciones'', ''homilia''.</ref>, mopihpiloa<ref>In tlahtolli ''pihpiloa, nino-'' quihtoznequi ''destacar'', ''auparse''.</ref> in tenyoh [[Tlahtolli itech in Tepetl]]<ref>''Tlahtolli itech in Tepetl'' quinezcayotia ''Sermón de la Montaña'' ica españatlahtolli.</ref> , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih<ref>In tlahtolli ''itech palehuia nino-'' quinezcayotia ''servirse de algo'' nozo ''utilizar''.</ref> miecpa neixcuiltilli<ref>In tlahtolli ''neixcuiltilli'' nozo ''tlahtolmachiotl'' mihtoa ica españatlahtolli ''parábolas'', ''alegoría'', ''ficción'', ''adaptación''.</ref> inic quitenquixtiz<ref>In tlahtolli ''tenquixtia, nitla-'' quinezcayotia ''exponer (algo)'' ihuan nican ''explicar''.</ref> in itenematilizcuicahuan<ref>Nozo ''sus adeptos'', ''sus partidarios''.</ref> In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani<ref>In tlahtolli ''nalquizani'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''breve'' nozo ''pasajero''.</ref> zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato''.</ref> ca itlahtolpepechtiliz<ref>''Ca itlahtolpepechtiliz''quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuyo contenido'' nozo ''cuya argumentación''.</ref> yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli ''atributo elidido del verbo ser (él)''</ref> ichtacayoh<ref>In tlahtolli ''ichtacayoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enigmático'', ''misterioso'', ''secreto'', ''íntimo'' nozo ''oculto''.</ref> (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo<ref>''Ipan ipanocayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en general''.</ref> ce tlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtolpepechtiliztli''quihtoznequi ica españatlahtolli ''contenido'', ''temática'', ''sentido'' nozo ''argumentación''.</ref> nechcapacayotl<ref>In tlahtolli ''nechcapacayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''escatológico'', ''propio del más allá''. Itzintiliz huitz itech ''nachcapa'' nozo ''más allá''.</ref> ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in [[itlatlaquetzal in tlapixoani]]<ref>In ''itlatlaquetzal in tlapixoani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''la fábula'' (nozo ''parábola'') ''del sembrador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/par%C3%A1bola</u>.</ref> (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli<ref> In tlahtolli ''pitztli'' nozo ''piztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''semilla'' nozo ''pepita''.</ref> ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach<ref>In tlahtolli ''achtli'' quinezcayotia '''grano'' nozo ''cereal''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/grano</u>.</ref> in [[mostaza]] (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani<ref>In tlahtolli ''mixpoloani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''desorientada'' nozo ''perdida''.</ref> (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli<ref>In tlahtolli ''tlacohtli'' quinezcayotia ''siervo'', nozo ''cautivo''.</ref> ahtetlaocoliani<ref>In tlahtolli ''ahtetlaocoliani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''depiadado''.</ref> (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh<ref>In tlahtolli ''tlaaxqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obrero'' nozo ''salariado''.</ref> tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''xocomecamilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''viñador''.</ref> tlacamictianimeh<ref>In tlahtolli ''tlacamictiani'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''homicida''.</ref> (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin<ref>In tlahtolli ''tlacoanotztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''invitado''.</ref> itech in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''boda''.</ref> (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin<ref>In tlahtolli ''ichpochtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''doncella'', ''virgen''.</ref> (Mt 25,1-13), in in talento<ref>In tlahtolli ''talento'' quitenehua ce tlacohualoni. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Talento_(moneda)</u>.</ref> (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa<ref>In tlahtolli ''ihtoa, nitla-'' nican quinezcayotia ''versar'', ''tratar''.</ref> itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl<ref>In tlahtolli ''millotl'' ica españatñahtolli quinezcayotia nican ''campesina''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''milli''.</ref>. Quipix<ref>In tlahtolli ''Piya, nitla-'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''mantener'', ''preservar''.</ref> teixnamiquiliztli<ref>In tlahtolli ''teixnamiquiliztli'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''enfrentamiento'', ''discusión'', ''rivalidad''.</ref> ica itloc moquetzanimeh<ref>In tlahtolli ''tetloc moquetzani'' quihtoznequi ''miembro'', ''seguidor'', ''simpatizante'', ''adepto'' nozo ''partidario''.</ref> in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''importante'', ''destacado'', ''considerable'', ''apreciable''.</ref> icenquizaliz<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ''clan'', ''bando'', ''camarilla'' ihuan nican ''sectas''.</ref> teoyoh<ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosa(s)'', ''místico'', ''espiritual(es).</ref> in judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' ((Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref>, ihuan huel macheh inhuic<ref>In tlahtolli ''tehuic'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''contra'' ihuan nican ''con''.</ref> in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref>, in aquihqueh quiteilhuih<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acusar''.</ref><ref>In tlahtolli ''icxitoquilia, nitetla-'' noihuan quinezcayotia ''culpabilizar'', nozo ''inculpar''.</ref> in tlacaneciliztli<ref>In tlahtolli ''tlacaneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hipocresía'', ''picaresca'', ''cuento''.</ref> ihuan inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''por'' ihuan nica ''de''.</ref> ahmo quimocuitlahuiz<ref>In tlahtolli ''quimocuitlahuiz'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cuidar'', ''observar'', ''preocuparse por algo''.</ref> in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ''importante'' nozo ''destacado''.</ref>itech in [[Tora]]<ref>In tlahtolli ''Tora'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''Torá''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/tor%C3%A1</u>.</ref>: in melahuacayotl<ref>In tlahtolli ''melahuacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''justicia'' nozo ''rectitud''</ref>, in tetlaocoliztli<ref>In tlahtolli ''tetlaocoliztli'' quinezcayotia ''compasión'', ''piedad'', ''indulgencia'' nozo ''misericordia''.</ref> ihuan in netlacuauhquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''netlacuauhquetzaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lealtad'', ''fidelidad'', ''nobleza''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlacuauhquetza, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ser fiel'', ''ser noble''.</ref> (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz<ref>In tlahtolli ''tlanextiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''innovación'', ''originalidad'', ''revelación''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/descubrimiento</u> ihuan inin occe: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/invenci%C3%B3n</u>.</ref> in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli<ref>In tlahtolli ''netentlapaltililiztli'' quihtoznequi ''firmeza'', ''determinación''.</ref> ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''relación'', ''cordialidad''.</ref> huel pachihuini itech<ref>In tlahtolli ''itech pachihuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cercano a''.</ref> Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli<ref>In tlahtolli ''aramtlahtolli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''arameo'' nozo ''lengua de Aram (cierta región de Asia). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/arameo</u></ref> ica in tlahtolli<ref>In tlahtolli ''tlahtolli'' quinezcayotia ''expresión'', ''palabra(s)'', ''manifestación'', ''verbo'' nozo ''locución''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/expresi%C3%B3n</u>.</ref> cencallotl<ref>In tlahtolli ''cencallotl'' quinezcayotia ''familiar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cencalli'', ca quinezcayotia ''familia''.</ref> [[Abba]] (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech<ref>In tlahtolli ''mihtoa itech'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''se trata de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoa itech'' ca quihtoznequi ''versar sobre''.</ref> ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin<ref>In tlahtolli ''tlachicohuilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''marginado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chicohhuia, nite-'' ca quihtoznequi ''marginar (a alguien)'', ''desfavorecer'', ''discriminar''.</ref>, in tlapacholtin<ref>In tlahtolli ''tlapacholli'' quinezcayotia ''oprimido'', ''humillado'', ''supeditado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pachoa, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''humillar'', ''subordinar'', ''someter''.</ref> (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pecador''.</ref> (Lc 15) inic quimaniliz<ref>In tlahtolli ''inic quimaniliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para ofrecerles''.</ref> itlaocol<ref>In tlahtolli ''tlaocolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piedad'', ''clemencia'', ''indulgencia'', ''perdón'' nozo ''misericordia''.</ref>. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih<ref>In tlahtolli ''ixtlatilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''indicar'' nozo ''recomendar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/recomendar</u>.</ref> quiyehyecoz<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizar'', ''ejercitar'' nozo ''practicar''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''tetlazohtlacauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fiel'' nozo ''seguidor''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><u>A ti y a todos... los fieles a mi persona que me invoquen...</u>: In tehhuatl ihuan in ixquichtin... in notetlazohtlatlacahuan in notechmotzahtzilia... (Nican Mopohua).</small></ref>, yehhuatl machoni<ref>In tlahtolli ''machoni'' quinezcayotia ''clara'', ''comprensible'' nozo ''patente''.</ref> itlanohnotzaliz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotzaliztli'' quinezcayotia ''manifestación'', ''expresión'', ''testimonio'', ''declaración''.</ref> inin itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''cercanía'', relación''.</ref> in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''. In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''. In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''. In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh<ref>In tlahtolli ''in yolqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de animales''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan [[Betania]], inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli<ref>In tlahtolli ''ahuiayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aromas'', ''perfumes''.</ref> itechpa ce cihuatl.<ref>Ipan in izanil in Juan, in cihuatl ca quioza in Jesutzin yehhuatl [[Maria (tlalquixtiani) itech Betania]], icihuaconeuh in [[Lazaro itech Betania|Lazaro]]; inpan in oc omentin ahmo motenehua itocatzin.</ref> Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh<ref>In tlahtolli ''cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiempo'', ''período'', ''espacio'', ''lapso'' ihuan nican ''transcurso''.</ref> inin cochcayotl pascuayotl<ref>In tlahtolli ''pascuayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pascual''.</ref>, Jesutzin quiyolteohuih<ref>In tlahtolli ''yolteocihuia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''predecir'', ''profetizar'', ''adivinar''.</ref> ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''preferidos'', ''discípulos, ''Apóstoles''.</ref>, [[Judas Iscariote]]. Quimacuic<ref>In tlahtolli ''macui, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tomar'', ''agarrar'', ''asir''.</ref> [[yoltextli]] ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican<ref>In tlahtolli ''hualcelia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tomar'', ''recibir''.</ref> ihuan ma xitlacuacan<ref>In tlahtolli ''xitlacuacan'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''comed''.</ref>, inin yehhuatl nonacayo<ref>In tlahtolli ''nonacayo'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cuerpo''.</ref>» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli<ref>In tlahtolli ''tlahuantli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''copa'', ''cáliz''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/copa</u>.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a'' ihuan nican ''de''. </ref> xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican<ref>In tlahtolli ''xicatliquican'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''beban (ustedes)'' nozo ''bebed (vosotros)''.</ref> in ammochintin<ref>In tlahtolli ''in ammochintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''todos (ustedes)''.</ref>, ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli ''netlacentequililiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''alianza'', ''acuerdo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''centequilia, ticto-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''ponerse de acuerdo'', ''concertarse''.</ref><ref>Nozo ''nenohnotzaliztli''.</ref>, ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca<ref>In tlahtolli ''in tlahtlacolli ipololoca'' quihtoznequi ''indulto'', ''absolución'' ihuan nican ''el perdón de los pecados'', ''la remisión de los pecados''.</ref> ». Quiteocihuih noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia<ref>In tlahtolli ''catlitahcizquia'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''volvería a beber''.</ref> ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini<ref>In tlahtolli ''zan yeh in ihcuac catlini'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sino cuando lo bebiera'' nozo ''hasta que lo bebiese''.</ref> occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc<ref>In tlahtolli ''cuahuia, nite-'' quinezcayotia ica españaltahtolli ''azotar a alguien''.</ref>, cololohqueh<ref>In tlahtolli ''ololoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestir a alguien''.</ref> ica ce quechintli<ref>In tlahtolli ''quechintli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''manto'', ''túnica'', ''hábito'', ''toga'', ''capa'' nozo ''quimono''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/t%C3%BAnica</u>.</ref> chichiltic, quitlalilih<ref>In tlahtolli ''tlalilia,nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''colocar algo, a alguien''.</ref> ipan icua ce xiuhhuitzolli<ref>In tlahtolli ''xiuhhuitzolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corona'', ''tiara'', ''diadema'' nozo ''mitra'' . </ref> huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho!<ref>In tlahtolli ¡Ma on nehuelmacho! quinezcayotia ica españatlahtolli '¡salve!'' nozo ''¡Haya salud!''.</ref>, intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc<ref>In tlahtolli ''chihualtiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue obligado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chihualtia, nitetla-''</ref> inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''a'' nozo ''para'' ica españatlahtolli.</ref> quimamaz in [[temazoaya]]<ref>In tlahtolli ''temazoaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cruz'', ''instrumento para crucificar'', ''instrumento para clavar a la gente de manos'' (Thelma D. Sullivan, ''Compendio de la Gramática Náhuatl'', ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, , Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech ''mazoa, nite-'' ihuan itech ''-(y)a''.</ref> ipan in tlein omomazoaltilozquia<ref>In tlahtolli ''omomazoaltilozquia'' quihtoznequi ''habría de ser crucificado''.</ref>, itlocpa<ref>In tlahtolli ''itlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hasta'', ''a''.</ref> ce xomolli<ref>In tlahtolli ''xomolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lugar'', ''sitio'', ''punto'', ''rincón''.</ref> tlatocayotilli [[Golgota]], ca ipan arantlahtolli<ref>In tlahtolli ''arantlahtolli quinezcayotia ica españatlahtolli ''arameo''. Itzintiliz huitz itech ''aram'', ce tlalli.</ref> quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli<ref>In tlahtolli ''cuacacalaccanttli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cráneo''.</ref>’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli [[Simon]] itech<ref>In tlahtolli ''itech'' nican quihtoznequi ''de'' nozo ''en''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech'' ca quinezcayotia ''(nativo) de'' nozo ''(nacido) en''.</ref>[[Cirene]]<ref>In tlahtolli ''cirene'' quitenehua ce altepetl, ipan Libia. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Cirene</u>.</ref>. Quimacaqueh inic catliz<ref>In tlahtolli ''Quimacaqueh catliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''dieron a beber'' nozo ''dieron de beber''. No ihuan ''dieron para beber''. Ma xiquixpohua inin nemachiyotilli ica españatlahtolli: 1) «Nihuallauh inic nitlacohuaz: ''Vengo a comprar'' nozo ''Vengo para comprar''». 2) «Nihuallauh nitlacohuaz: ''Vengo de comprar''». 3) «Nihuallauh inic nitlacohua: ''Vengo comprando». 4) «Nicnequi nitlacohuaz: ''Quiero comprar».</ref> in Jesutzin xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ica chiahuitztli<ref>In tlahtolli ''chiahuiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hiel'', ''bilis, ''humor'' nozo ''secreción''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/hiel</u>.</ref>. Yehhuatzin quipaloh<ref>In tlahtolli ''paloa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''probar'', ''catar'', ''degustar''.</ref> zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz<ref>In tlahtolli ''zatepan quimomazoaltiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''después de crucificarlo'', ''después de clavarlo por las manos'' (reverencial).</ref>, in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh<ref>In tlahtolli ''xehxelhuia, nitetla-''quinezcayotia ica españatlahtolli ''repartir algo, a las gentes''.</ref> itlaquen. Ipan in temazoaya<ref>In tlahtolli ''temazoaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cruz'', ''instrumento para crucificar'', ''instrumento para clavar a la gente de manos'' (Thelma D. Sullivan, ''Compendio de la Gramática Náhuatl'', ixtli 134, amoxchihualolyan UNAM, , Mexihco, inic 1992). Itzintiliz huitz itech ''mazoa, nite-'' ihuan itech ''-(y)a''.</ref>, iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli<ref>In tlahtolli ''tenemachitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aviso'', ''advertencia'', ''anuncio'' nozo ''letrero''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nemachitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''avisar'', ''prevenir'', ''advertir'', ''<u>preparar</u>''.</ref> ipan arantlahtolli<ref>In tlahtolli ''arantlahtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''arameo''. Itzintiliz huitz itech in tlalli ca motocayotia ''Aram''.</ref>, greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz<ref>In tlahtolli ''ontlaehualiztli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''causa'', ''motivo'', ''razón''.</ref> in tetlatzacuiltiliztli<ref>In tlahtolli ''tetlatzacuiltiliztli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''castigo'' nozo ''condena''.</ref>: «Yehhuatl i in Jesus <ref>In tlahtolli ''Yehhuatl Jesus in inin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''éste es Jesús'', zan in mexihcatl quihtozquia ''yehhuatl i in Jesus'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi '' es éste Jesús''</ref>, in intlahtocauh in judeatlacah<ref>In tlahtolli''in intlahtocauh in judeatlacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el rey de los judíos''.</ref> », ca atzan<ref>In tlahtolli ''atzan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a menudo''.</ref> ipan tlatlapalhuiliztli<ref>In tlahtolli ''tlatlapalhuiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pinturas'', ''lienzos'', ''cuadros'', ''obras pictóricas''.</ref> mocototzoa<ref>In tlahtolli ''cototzoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''contraer'', ''acortar'', ''abreviar''.</ref> [[INRI]] (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica<ref>In tlahtolli ''tlahtoltica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''literalmente'', ''con palabras''.</ref> ‘Jesus itech<ref>In tlahtolli ''itech'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Nazaret'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''nativo de Nazaret'' nozo ''nacido en Nazaret''.</ref>, intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi<ref>In tlahtolli ''inahuac in eyi'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cerca de la tercera (hora)'', ''cerca de las tres'', ''hacia las tres''.</ref> itech teotlac<ref>In tlahtolli ''itech tlahtolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''de la tarde'' o ''en la tarde''.</ref>, Jesutzin quitzahtzilih<ref>In tlahtolli ''tzahtzilia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''exclamar'', ''gritar (algo)''.</ref>: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé<ref>In tlahtolli ''Noteucyoé'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Dios mío''.</ref>, ¿tleh ipampa otinechicnocauh<ref>In tlahtolli ''icnocahua, nite-'' quihtoznequi ica españaltahtolli''desamparar'', ''abandonar'', ''desproteger''.</ref>?’. In itlahtol tlaquizcayotl<ref>In tlahtolli ''tlaquizcayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''postrero'', ''final'', ''último''.</ref> in Jesutzin monohnoncuacatlalia<ref>In tlahtolli ''nohnoncuacatlalia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diferenciar'', ''separar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nohnoncuaca'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparte'', ''separadamente''.</ref> ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl<ref>In tlahtolli ''ahneneuhcayotl'' quinezcayotia ''desigualdad'' nozo ''diferencia'' ica españatlahtolli.</ref> itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh<ref>In tlahtolli ''tleh'' quihtoznequi ''qué''.</ref> itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh<ref>In tlahtolli ''in iuh onteittanimeh'' quihtohnequi ''como asistentes'' nozo ''presentes''.</ref> ipan inemazoaltiloliz<ref>In tlahtolli ''inemazoaltiloliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su crucifixión''.</ref>: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin<ref>In tlahtolli ''ixachintin'' quinezcayotia ''múltiples'' nozo ''varias''.</ref> intzalan in icihuauh<ref>In tlahtolli '' ixachintin intzalan in cihuah'' quihtoznequi ''varias de las mujeres''.</ref> netlacaneconimeh<ref>In tlahtolli ''netlacaneconi'' quihtoznequi ''fiel'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su preferido'' ihuan nican ''su discípulo''.</ref> in aquin quixmalhuiaya<ref>In tlahtolli ''ixmalhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''reconocer'', ''valorar'', ''apreciar''.</ref>» (ipan in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> cristotocalizotl<ref>In tlahtolli ''cristotocaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristianismo'' ihuan in tlahtolli ''cristotocalizotl'' quihtoznequi ''cristiana''.</ref>, yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli [[Jose itech Arimatea]], quihtlanilih in [[Pilato]] in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli ''xolopan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viernes'', inic macuilli tonalli itech [[chicomilhuitl]], ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.<ref>{{Biblia|Mt|27:57-61}}, {{Biblia|Mc|15:42-47}}, {{Biblia|Lc|23:50-56}}, {{Biblia|Mc|19:38-42}}</ref> Ipan in ''iTeotlahcuilol in Mateo'' (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc<ref>In tlahtolli ''imoztlayoc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al día siguiente''.</ref>, in «intlahtohcatcahuan<ref>In tlahtolli ''tlahtocatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''príncipe''.</ref> in teopixquex ihuan in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fariseo'' nozo ''hipócrita''.</ref>» quihtlanilih<ref>In tlahtolli ''ihtlanilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pidieron'', ''solicitaron''.</ref> in [[Pilato]] ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui<ref>In tlahtolli ''centepixqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''patrulla'', ''escolta'', ''retén'', ''guardia'', ''pelotón''.</ref> tlayaochihchiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlayaochihchiuhtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''armado''.</ref>, inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani<ref>In tlahtolli ''quinamoyani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''robaran'' nozo ''robasen'' (imperfecto de subjuntivo). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''namoya, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''robar''.</ref> inacayo ihuan quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corrieran'', ''difundieran'', ''propagaran'', ''divulgaran''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pantlaza, nitla-''.</ref> in techicoihtoliztli<ref>In tlahtolli ''techicoihtoliztli'' quinezcayotia ''rumor'', ''murmuración'', ''comentario'' nozo ''calumnia''.</ref> itechpa ca<ref>In tlahtolli ''itechpa ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sobre que'' nozo ''de que''.</ref> omonohmayolitiaya<ref>In tlahtolli ''omonohmayolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''había resucitado''.</ref>. Pilato quihuelittac<ref>In tlahtolli ''quihuelittac'' quinezcayotia ica españatlajhtolli ''aceptó'' nozo ''accedió''</ref>.<ref>{{Biblia|Mt|27:62-66}}.</ref> === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.<ref>{{Biblia|Mt|28}}, {{Biblia|Mc|16}}, {{Biblia|Lc|24}}, {{Biblia|Jn|20-21}}</ref> Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl [[Maria Magdalena]]. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz<ref>In tlahtolli ''tlehcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascensión'' nozo ''elevación''.</ref> ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli<ref>In tlahtolli ''tlayolitilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''revivir'' nozo ''resucitar''.</ref> mocuepa<ref>In tlahtolli ''mocuepa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cambian'', ''varían'', ''se transforman'' (incontables).</ref>, tel<ref>In tlahtolli ''tel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sin embargo''.</ref>, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli: ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Mateo]], [[Maria Magdalena]] ihuan «in occe Maria» yahqueh<ref>In tlahtolli ''yahqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron''.</ref> ompa in miccatlatatactli<ref>In tlahtolli ''miccatlatatactli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sepulcro''.</ref> ipan in itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mañana'', ''madrugada'' nozo ''amanecer''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/madrugada</u>.</ref> in tonatiuhpan<ref>In tlahtolli ''tonatiuhpan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''domingo'', in tlachiconcayotia tonalli itech in [[chicomilhuitl]].</ref>. Mochiuh<ref>In tlahtolli ''mochiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ocurrió'', ''sucedió'', ''sobrevino''</ref> ce tlalollin<ref>In tlahtolli ''tlalollin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''terremoto'' nozo ''seísmo''.</ref>, ihuan ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enviado del cielo'' nozo ''ángel''.</ref> tlaquentilli<ref>In tlahtolli ''tlaquentilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestido'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''quentia, nite-'' ca quihtoznequi ''vestir a alguien''.</ref> iztac<ref>In tlahtolli ''iztac'' quinezcayotia ''de blanco''.</ref> quiquixtih<ref>In tlahtolli ''quixtia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extraer'', ''retirar'', ''remover''.</ref> in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac<ref>In tlahtolli ''cuehcuechca, ni-'' quihtoznequi temblar de miedo''.</ref> ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh<ref>In tlahtolli ''mohuehcauhqueh in iuh micqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron como muertos''.</ref>» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih<ref>In tlahtolli ''nohnochilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'', ''comunicar''.</ref> in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih<ref>In tlahtolli ''quincocoltih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encargó''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cocoltia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''encargar algo a alguien''.</ref> ca quihtoani<ref>In tlahtolli ''quihtoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''dijeran'' o ''dijesen'' (pretérito imperfecto de subjuntivo).</ref> in itlazohhuan<ref>In tlahtolli ''in itlazohhuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca huianih<ref>In tlahtolli ''huianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fueran'' nozo ''fuesen'' (imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz<ref>In tlahtolli ''quitztahcizquiah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''podrían verlo''.</ref>. In ihcuac huallaz<ref>In tlahtolli ''in ihcuac huallaz'' quihtoznequi ''al regresar (Jesús)''.</ref>, in inohmah Jesutzin<ref>In tlahtolli ''in inohmah Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el propio Jesús''.</ref> itech quiz inic itetemoliz<ref>In tlahtolli ''itech quiz inic itetemoliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les salió a su encuentro''.</ref>, ihuan intech quinahnanquilih<ref>In tlahtolli ''intech quinahnanquilih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les repitió''.</ref> ca quimihtoanih<ref>In tlahtolli ''ca quimihtoanih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''que les dijeran''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''in itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca tihuianih<ref>In tlahtolli ''ca tihuianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''que fueran'' nozo ''que fuesen''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: [[Gramática del náhuatl]].</ref> ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mientras''.</ref>, in tepixqueh<ref>In tlahtolli ''in tepixqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''los guardias''.</ref> quinnohnotza<ref>In tlahtolli ''quinnohnotza'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les dijeron'', ''les avisaron''.</ref> in itlahtohcatcahuan in teopixqueh<ref>In tlahtolli ''in itlahtohcathuan in teopixqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a los soberanos de los sacerdotes'' nozo ''a los príncipes de los sacerdotes''.</ref> itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' nozo ''itech'' quinezcayotia ''sobre'', ''de'', ''a cerca de''.</ref> in nechiuhtli<ref>In tlahtolli ''in nechiuhtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lo ocurrido'', ''lo sucedido'', ''lo pasado''.</ref>. Inihqueh<ref>In tlahtolli ''inihqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''estos''.</ref> quintenzolhuihqueh<ref>In tlahtolli ''quintenzolhuihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les sobornaron''.</ref> ipal ca<ref>In tlahtolli ''ipal ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''para que''.</ref> quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ''divulgaran'' nozo ''divulgasen''.</ref> in chicotlamatiliztli<ref>In tlahtolli ''chicotlamatiliztli'' quinezcayotia ''sospecha'' ihuan nican ''dea''. Ma xiquixpohuan inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/idea</u></ref> itech ca<ref>In tlahtolli ''itech ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de que''nozo ''sobre que''.</ref> in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah<ref>In tlahtolli ''oquinamoyayah'' nozo ''oquinamoyacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habían robado''.</ref> inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah<ref>In tlahtolli ''huiah'' quinezcayotia ''fueron'' (pretérito perfecto de indicativo).</ref> ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli<ref>In tlahtolli ''quinchiuh in tetlacocoltiliztli''quihtoznequi ''les hizo el encargo''.</ref> quiteneltoquitiz<ref>In tlahtolli ''quiteneltoquitiz'' quinezcayotia nican ''de predicar'', de convertir a la gente''.</ref> in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''in teotlahcuilolli'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''al evangelio''.</ref> (Mt 28, 16-20). ::::* Ipan iTeotlahcuilol in [[Marcos]], eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''yahqueh in miccatlatatcatli in tonatiuhpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron al sepulcro en domingo''. In tlahtolli ''tetlaixpantiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''frase'', ''declaración'', ''proposición'', ''manifestación'', ''enunciado'' nozo ''expresión''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixpantia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''declarar'', ''manifestar'', ''expresar'', ''proponer''.</ref>, oc cenhuel tonalquizalizpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''oc cenhuel tonalquizalizpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy de mañana''.</ref>, ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con la intención de ungir a Jesús con perfumes''.</ref> (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vieron que la piedra que tapaba el sepulcro estaba removida''.</ref>. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli<ref>In tetlaixpantililiztli ''Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli'' qunezcayotia ica españatlahtolli ''dentro del sepulcro, descubrieron a un joven vestido con una túnica blanca''.</ref>, in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya<ref>In tetlaixpantiliztli ''in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''quien les anunció que Jesús había resucitado''.</ref>, ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''y les ordenó que dijesen a los discípulos y a Pedro que fuesen a Galilea para allí ver a Jesús''.</ref>. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah<ref>In tetlaixpantiliztli ''motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah '' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se indica que María y sus compañeras no dijeron nada a nadie, pues tenían miedo''.</ref> (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan [[Maria Magdalena]] (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a continuación, se dice que Jesús se apareció a María Magdalena (sin mencionar a las otras mujeres), y que esta dio al resto de los seguidores de Jesús la buena noticia''.</ref>, zan ahmo neltococ<ref>In tetlaixpantiliztli ''zan ahmo neltococ'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero no fue creída''.</ref> (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico<ref>In tlahtolli ''Jesutzin ixnecico'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Jesús volvió a aparecerse''</ref>, ipan inin immayotl<ref>In tlahtolli ''ipan inin immayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en esta ocasión'' nozo ''esta vez''.</ref> imixpan ontetl ca ohtocayah<ref>In tlahtolli ''imixpan ontetl ca ohtocayah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a dos que iban de camino'' nozo ''ante dos que marchaban''.</ref>: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh<ref>In tetlaixpantililiztli ''in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuando estos discípulos contaron lo ocurrido, tampoco se les creyó''.</ref> (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''finalmente, se apareció a los once apóstoles, a los que reprendió por no haber creído en su resurección''.</ref> . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.<ref>In tetlaixpantiliztli ''Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encomendó predicar el evangelio, y subió a los cielos, donde está sentado a la derecha de Dios''.</ref> (Mc 16, 14-20). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Lucas, algunas mujeres, María Magdalena, Juana y María de Santiago, y otras cuyos nombres no se mencionan, acudieron al sepulcro para ungir a Jesús con perfumes''</ref>. Quittaqueh<ref>Nozo ''quiteonamic''. Inin tlahtolli quihtoznequi ica españatlahtolli no ihuan ''encontraron'', ''descubrieron'', ''hallaron'', ''dar con algo''.</ref> tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''encontraron removida la piedra del sepulcro, entraron en él y no encontraron el cuerpo''</ref> (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entonces se les aparecieron dos hombres con vestiduras deslumbrantes, quienes les anunciaron la resurrección de Jesús''.</ref> (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh<ref>In tetlaixpantiliztli ''In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Las mujeres anunciaron la resurrección a los apóstoles, pero estos no las creyeron''.</ref> (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca<ref>in tetlaixpatiliztli ''ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''excepto Pedro, que fue al sepulcro y comprobó que el cuerpo había desaparecido''.</ref> (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli<ref>In tetlaixpantiliztli ''inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ese mismo día, Jesús se apareció a dos discípulos que caminaban de Jerusalén a Emaús, que lo reconocieron en el momento de la fracción del pan''.</ref> (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani<ref>In tetlaixpantiliztli ''achitonca huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''poco después se presentó ante los once, que creyeron que se trataba de un espíritu''.</ref><ref>In tlahtolli ''teixpan huitz, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentarse a alguien''.</ref><ref>In tlahtolli ''yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fantasma'', ''aparición'' nozo ''espectro''.</ref>, zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.<ref>in tetlaixpantiliztli ''zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero les demostró que era él en carne y huesos, y comió en su presencia''.</ref> (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les explicó el sentido de su muerte y resurrección''.</ref> (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''y, más tarde, los llevó cerca de Betania, donde ascendió al cielo''.</ref> (Lc 24,50-53). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Juan]], Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Juan, María Magdalena fue al sepulcro muy de madrugada y descubrió que la piedra había sido removida''.</ref>. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz<ref> In tetlaixpantiliztli ''motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''corrió en busca de Pedro y del «discípulo a quien Jesús amaba» para avisarles''.</ref> (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac<ref>In tetlaixpantiliztli «iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac» quinezcayotia ica españatlahtolli «''se le aparecieron dos ángeles vestidos de blanco''»</ref>. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh<ref>In tlahtolli «no yeh(huatl)» quinezcayotia ica españatlahtolli «él también» ihuan nican «a su vez».</ref> tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih<ref>In tlahtolli «ixtlanehuia, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «confundir a alguien con otro».</ref> ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic<ref>In tlahtolli «ilnamiqui, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «''recordar''», «''reconocer''». Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocer</u>.</ref> inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] i0lunbdqtknzvd7yki6m22xr8v7owvh 503254 503253 2022-08-13T20:26:51Z Koatochij 19758 /* Temazoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' mocuepa in iuh ''acompañar (a alguien)'' ica españatlahtolli. Ipampa on, ''tlaahxiltilli quinezcayotia ''acompañado''.</ref> itechpa itenematilizcuicahuan<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ''seguidor'', ''partidario'', ''simpatizante'' nozo ''adepto'' ihuan huitz itech ''nematiliztli ca quihtoznequi ''pensamiento'', ''idea'', ''opinión''.</ref>, Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tierra'', ''territorio'', ''área'' ihuan nican ''región''.</ref> in [[Galilea]] ihuan [[Judea]] inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''portentos'' ihuan nica ''milagros''.</ref>. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotztli'' quinezcayotia ''dichos'' (lo dicho).</ref> in Jesutzin mocuepa<ref>In tlahtolli ''cuepa, nino-'' quinezcayotia ''variar''.</ref> ipan in nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'' nozo ''diferentes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/diverso</u>.</ref> zanilli teotlahcuilotl<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilotl'' quinezcayotia ''evangélico(s)''.</ref>. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh<ref>In tlahtolli ''huehcahua, ni-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''durar'' nozo ''perdurar''.</ref> inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh<ref>In tlahtolli ''teochihua, nitla-'' quinezcayotia ''bendecir'', ''consagrar'', ''reverenciar'' nozo ''celebrar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/celebrar</u>.</ref> in 'tlamahuiztiliz<ref>In tlahtolli ''tlamahuiztiliztli'' quinezcayotia ''fiesta'', ''celebración'' nozo ''ceremonia''.</ref> xiuhyotl<ref>In tlahtolli ''xiuhyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anual''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref> judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''imman'' quinezcayotia ''momento(s)'', ''ocasión(es)'', ''oportunidad(es)'' nozo ''coyuntura(s)''.</ref>. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref> quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in [[Pascua]] ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc<ref> In tlahtolli ''nemazoaltiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue crucificado''.</ref>. Hueyi ixeliuhcayo<ref>''Hueyi ixeliuhcayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gran parte (de)''.</ref> in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli<ref>In tlahtolli ''tlaquetzalli'' quinezcayotia ''narrada''.</ref> ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia<ref>In tlahtolli ''quimocuilia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiene''.</ref> in iuh ittaliztli<ref>In tlahtolli ''ittaliztli'' quihtoznequi ''panorama'' ihuan nican ''escenario''.</ref> in itlal cetlancayotl<ref>In tlahtolli ''centlancayotl'' quinezcayotia ''norteño'' nozo ''septentrional''.</ref> itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan<ref>In tlahtolli ''iyahualiuhcan'' quinezcayotia ''cercanía(s) (de)''.</ref> in hueyatl [[Tiberiades]], nozo aoztoc<ref>In tlahtolli ''aoztoc'' quinezcayotia ''lago'', [[masa de agua profunda]]. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Laguna</u>.</ref> [[Genesaret]], macheh in altepetl [[Cafarnaum]], zan noihuan occequi, in iuh [[Corozain]] nozo [[Betsaida]]. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah<ref> In tlahtolli ''callah'' nican quinezcayotia ''localidad'' nozo ''población''.</ref> in iuh [[Cana]] nozo [[Nain]], ihuan in altepemaitl<ref>''Atepemaitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aldea''.</ref> ipan in tlein omizcaltiaya<ref>n tlahtolli ''omizcaltiaya'' quinezcayotia ''se había criado''.</ref>, [[Nazaret]], in oncan celiloc ica tezomaliliztli<ref> In tlahtolli ''tezomaliliztli'' quinezcayotia ''enemistad''.</ref> itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan<ref>''huehcauhqueh itechanehcahuan'' quihtoznequi ''antiguos convecinos''.</ref>. Itetlamachiztiliz<ref>In tlahtolli ''machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> tohtocac<ref>''In tlahtolli ''tohtoca, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extenderse'', ''correr''.</ref> noihuan ompa [[Judea]] (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quinezcayotia ''oportunidad'', ''ocasión'', ''momento''.</ref> niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan [[Jerico]] ihuan Betania (in oncan quiyolitih<ref>In tlahtolli ''quiyolitih'' quinezcayotia nican ''resucitó''.</ref> in [[Lazaro]]). Quicuic<ref>In tlahtolli ''quicuic'' quinezcayotia ''escogió''.</ref> in tachcauh inic itenematilizcuicahuan<ref>''In tachcauh inic itenematilizcuicahuan'' nican quinezcayotia ''a sus principales seguidores''.</ref>(tlatocayotiltin<ref>In tlahtolli ''tlatocayotilli'' quinezcayotia ''llamado''. Itzintiliz huitz itech ''tocayotia, nite-''.</ref> ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quihtoznequi ''su apóstol'', ''su preferido''.</ref>; ica greciatlahtolli, "titlantin"<ref>In tlahtolli ''titlantli'' quinezcayotia ''mensajero'' nozo ''enviado''.</ref>), ipan tlapohualli itech<ref>''Ipan tlapohualli itech'' quinezcayotia ''en número de''.</ref> mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quinezcayotia ''sinópticos''.</ref> motenehua in tlamachiyotiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamachiyotilizti'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lista'' nozo ''registro''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quinezcayotia ''siguiente''. Itzintiliz huitz itech ''toquilia, nitla-''.</ref>: [[Simon]], tlatocayotilli [[Pedro]] ihuan iteiccauh [[Andres]]; [[Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo]] ihuan iteiccauh [[Juan]]; [[Felipe]] ihuan [[Bartolome]]; [[Tomas]] ihuan [[Mateo in tequinechicoani]]<ref>In tlahtolli ''tequinechicoani'' quinezcayotia ''recaudador'' ihuan nican ''publicano''.</ref>; [[Santiago (in ipiltzin in) Alfeo]] ihuan [[Judas Tadeo]]; [[Simon in Zelote]] ihuan [[Judas Iscariote]], in aquin zatepan quitlapiquiaya<ref>In tlahtolli ''piquia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tramar algo contra alguien'', ''traicionar a alguien en algo''.</ref> in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih<ref>In tlahtolli ''Machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> iuh<ref>In tlahtolli ''iuh'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''tanto''.</ref> ipan judeateocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref> in iuh in ilhuicatl<ref>In tlahtolli ''ilhuicatl'' quihtoznequi nican ''aire''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aire</u>.</ref> tlatlapouhtli<ref>In tlahtolli ''tlatlapouhtli'' quinezcayotia ''abierto'', ''despejado'', ''expedito'' ihuan nican ''libre''.</ref>, ihuan in tetehuilacachtic<ref>In tlahtolli ''tetehuilacacachtic'' nozo ''te-tehuilacachtic'' motenehua ica españatlahtolli in ''masa'', in ''muchedumbre''.</ref><ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quinezcayotia ''gente'' nozo ''gentío'', ''multitud'', ''muchedumbre'' (Bernardino de Sahagún).</ref> itloc mopalhuiaya<ref>In tlahtolli ''tetech palhuia, mo-'' quinezcayotia ''congregarse junto a alguien'', ''reunirse junto a alguien''.</ref> inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz<Ref>In tlahtolli ''tlatlahtlauhtiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discurso'', ''predica'', ''exhortaciones'', ''homilia''.</ref>, mopihpiloa<ref>In tlahtolli ''pihpiloa, nino-'' quihtoznequi ''destacar'', ''auparse''.</ref> in tenyoh [[Tlahtolli itech in Tepetl]]<ref>''Tlahtolli itech in Tepetl'' quinezcayotia ''Sermón de la Montaña'' ica españatlahtolli.</ref> , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih<ref>In tlahtolli ''itech palehuia nino-'' quinezcayotia ''servirse de algo'' nozo ''utilizar''.</ref> miecpa neixcuiltilli<ref>In tlahtolli ''neixcuiltilli'' nozo ''tlahtolmachiotl'' mihtoa ica españatlahtolli ''parábolas'', ''alegoría'', ''ficción'', ''adaptación''.</ref> inic quitenquixtiz<ref>In tlahtolli ''tenquixtia, nitla-'' quinezcayotia ''exponer (algo)'' ihuan nican ''explicar''.</ref> in itenematilizcuicahuan<ref>Nozo ''sus adeptos'', ''sus partidarios''.</ref> In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani<ref>In tlahtolli ''nalquizani'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''breve'' nozo ''pasajero''.</ref> zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato''.</ref> ca itlahtolpepechtiliz<ref>''Ca itlahtolpepechtiliz''quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuyo contenido'' nozo ''cuya argumentación''.</ref> yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli ''atributo elidido del verbo ser (él)''</ref> ichtacayoh<ref>In tlahtolli ''ichtacayoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enigmático'', ''misterioso'', ''secreto'', ''íntimo'' nozo ''oculto''.</ref> (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo<ref>''Ipan ipanocayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en general''.</ref> ce tlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtolpepechtiliztli''quihtoznequi ica españatlahtolli ''contenido'', ''temática'', ''sentido'' nozo ''argumentación''.</ref> nechcapacayotl<ref>In tlahtolli ''nechcapacayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''escatológico'', ''propio del más allá''. Itzintiliz huitz itech ''nachcapa'' nozo ''más allá''.</ref> ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in [[itlatlaquetzal in tlapixoani]]<ref>In ''itlatlaquetzal in tlapixoani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''la fábula'' (nozo ''parábola'') ''del sembrador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/par%C3%A1bola</u>.</ref> (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli<ref> In tlahtolli ''pitztli'' nozo ''piztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''semilla'' nozo ''pepita''.</ref> ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach<ref>In tlahtolli ''achtli'' quinezcayotia '''grano'' nozo ''cereal''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/grano</u>.</ref> in [[mostaza]] (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani<ref>In tlahtolli ''mixpoloani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''desorientada'' nozo ''perdida''.</ref> (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli<ref>In tlahtolli ''tlacohtli'' quinezcayotia ''siervo'', nozo ''cautivo''.</ref> ahtetlaocoliani<ref>In tlahtolli ''ahtetlaocoliani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''depiadado''.</ref> (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh<ref>In tlahtolli ''tlaaxqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obrero'' nozo ''salariado''.</ref> tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''xocomecamilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''viñador''.</ref> tlacamictianimeh<ref>In tlahtolli ''tlacamictiani'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''homicida''.</ref> (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin<ref>In tlahtolli ''tlacoanotztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''invitado''.</ref> itech in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''boda''.</ref> (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin<ref>In tlahtolli ''ichpochtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''doncella'', ''virgen''.</ref> (Mt 25,1-13), in in talento<ref>In tlahtolli ''talento'' quitenehua ce tlacohualoni. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Talento_(moneda)</u>.</ref> (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa<ref>In tlahtolli ''ihtoa, nitla-'' nican quinezcayotia ''versar'', ''tratar''.</ref> itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl<ref>In tlahtolli ''millotl'' ica españatñahtolli quinezcayotia nican ''campesina''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''milli''.</ref>. Quipix<ref>In tlahtolli ''Piya, nitla-'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''mantener'', ''preservar''.</ref> teixnamiquiliztli<ref>In tlahtolli ''teixnamiquiliztli'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''enfrentamiento'', ''discusión'', ''rivalidad''.</ref> ica itloc moquetzanimeh<ref>In tlahtolli ''tetloc moquetzani'' quihtoznequi ''miembro'', ''seguidor'', ''simpatizante'', ''adepto'' nozo ''partidario''.</ref> in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''importante'', ''destacado'', ''considerable'', ''apreciable''.</ref> icenquizaliz<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ''clan'', ''bando'', ''camarilla'' ihuan nican ''sectas''.</ref> teoyoh<ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosa(s)'', ''místico'', ''espiritual(es).</ref> in judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' ((Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref>, ihuan huel macheh inhuic<ref>In tlahtolli ''tehuic'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''contra'' ihuan nican ''con''.</ref> in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref>, in aquihqueh quiteilhuih<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acusar''.</ref><ref>In tlahtolli ''icxitoquilia, nitetla-'' noihuan quinezcayotia ''culpabilizar'', nozo ''inculpar''.</ref> in tlacaneciliztli<ref>In tlahtolli ''tlacaneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hipocresía'', ''picaresca'', ''cuento''.</ref> ihuan inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''por'' ihuan nica ''de''.</ref> ahmo quimocuitlahuiz<ref>In tlahtolli ''quimocuitlahuiz'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cuidar'', ''observar'', ''preocuparse por algo''.</ref> in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ''importante'' nozo ''destacado''.</ref>itech in [[Tora]]<ref>In tlahtolli ''Tora'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''Torá''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/tor%C3%A1</u>.</ref>: in melahuacayotl<ref>In tlahtolli ''melahuacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''justicia'' nozo ''rectitud''</ref>, in tetlaocoliztli<ref>In tlahtolli ''tetlaocoliztli'' quinezcayotia ''compasión'', ''piedad'', ''indulgencia'' nozo ''misericordia''.</ref> ihuan in netlacuauhquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''netlacuauhquetzaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lealtad'', ''fidelidad'', ''nobleza''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlacuauhquetza, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ser fiel'', ''ser noble''.</ref> (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz<ref>In tlahtolli ''tlanextiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''innovación'', ''originalidad'', ''revelación''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/descubrimiento</u> ihuan inin occe: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/invenci%C3%B3n</u>.</ref> in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli<ref>In tlahtolli ''netentlapaltililiztli'' quihtoznequi ''firmeza'', ''determinación''.</ref> ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''relación'', ''cordialidad''.</ref> huel pachihuini itech<ref>In tlahtolli ''itech pachihuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cercano a''.</ref> Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli<ref>In tlahtolli ''aramtlahtolli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''arameo'' nozo ''lengua de Aram (cierta región de Asia). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/arameo</u></ref> ica in tlahtolli<ref>In tlahtolli ''tlahtolli'' quinezcayotia ''expresión'', ''palabra(s)'', ''manifestación'', ''verbo'' nozo ''locución''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/expresi%C3%B3n</u>.</ref> cencallotl<ref>In tlahtolli ''cencallotl'' quinezcayotia ''familiar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cencalli'', ca quinezcayotia ''familia''.</ref> [[Abba]] (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech<ref>In tlahtolli ''mihtoa itech'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''se trata de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoa itech'' ca quihtoznequi ''versar sobre''.</ref> ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin<ref>In tlahtolli ''tlachicohuilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''marginado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chicohhuia, nite-'' ca quihtoznequi ''marginar (a alguien)'', ''desfavorecer'', ''discriminar''.</ref>, in tlapacholtin<ref>In tlahtolli ''tlapacholli'' quinezcayotia ''oprimido'', ''humillado'', ''supeditado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pachoa, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''humillar'', ''subordinar'', ''someter''.</ref> (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pecador''.</ref> (Lc 15) inic quimaniliz<ref>In tlahtolli ''inic quimaniliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para ofrecerles''.</ref> itlaocol<ref>In tlahtolli ''tlaocolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piedad'', ''clemencia'', ''indulgencia'', ''perdón'' nozo ''misericordia''.</ref>. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih<ref>In tlahtolli ''ixtlatilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''indicar'' nozo ''recomendar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/recomendar</u>.</ref> quiyehyecoz<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizar'', ''ejercitar'' nozo ''practicar''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''tetlazohtlacauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fiel'' nozo ''seguidor''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><u>A ti y a todos... los fieles a mi persona que me invoquen...</u>: In tehhuatl ihuan in ixquichtin... in notetlazohtlatlacahuan in notechmotzahtzilia... (Nican Mopohua).</small></ref>, yehhuatl machoni<ref>In tlahtolli ''machoni'' quinezcayotia ''clara'', ''comprensible'' nozo ''patente''.</ref> itlanohnotzaliz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotzaliztli'' quinezcayotia ''manifestación'', ''expresión'', ''testimonio'', ''declaración''.</ref> inin itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''cercanía'', relación''.</ref> in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''. In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''. In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''. In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh<ref>In tlahtolli ''in yolqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de animales''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan [[Betania]], inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli<ref>In tlahtolli ''ahuiayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aromas'', ''perfumes''.</ref> itechpa ce cihuatl.<ref>Ipan in izanil in Juan, in cihuatl ca quioza in Jesutzin yehhuatl [[Maria (tlalquixtiani) itech Betania]], icihuaconeuh in [[Lazaro itech Betania|Lazaro]]; inpan in oc omentin ahmo motenehua itocatzin.</ref> Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh<ref>In tlahtolli ''cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiempo'', ''período'', ''espacio'', ''lapso'' ihuan nican ''transcurso''.</ref> inin cochcayotl pascuayotl<ref>In tlahtolli ''pascuayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pascual''.</ref>, Jesutzin quiyolteohuih<ref>In tlahtolli ''yolteocihuia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''predecir'', ''profetizar'', ''adivinar''.</ref> ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''preferidos'', ''discípulos, ''Apóstoles''.</ref>, [[Judas Iscariote]]. Quimacuic<ref>In tlahtolli ''macui, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tomar'', ''agarrar'', ''asir''.</ref> [[yoltextli]] ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican<ref>In tlahtolli ''hualcelia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tomar'', ''recibir''.</ref> ihuan ma xitlacuacan<ref>In tlahtolli ''xitlacuacan'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''comed''.</ref>, inin yehhuatl nonacayo<ref>In tlahtolli ''nonacayo'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cuerpo''.</ref>» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli<ref>In tlahtolli ''tlahuantli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''copa'', ''cáliz''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/copa</u>.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a'' ihuan nican ''de''. </ref> xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican<ref>In tlahtolli ''xicatliquican'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''beban (ustedes)'' nozo ''bebed (vosotros)''.</ref> in ammochintin<ref>In tlahtolli ''in ammochintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''todos (ustedes)''.</ref>, ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli ''netlacentequililiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''alianza'', ''acuerdo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''centequilia, ticto-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''ponerse de acuerdo'', ''concertarse''.</ref><ref>Nozo ''nenohnotzaliztli''.</ref>, ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca<ref>In tlahtolli ''in tlahtlacolli ipololoca'' quihtoznequi ''indulto'', ''absolución'' ihuan nican ''el perdón de los pecados'', ''la remisión de los pecados''.</ref> ». Quiteocihuih noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia<ref>In tlahtolli ''catlitahcizquia'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''volvería a beber''.</ref> ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini<ref>In tlahtolli ''zan yeh in ihcuac catlini'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sino cuando lo bebiera'' nozo ''hasta que lo bebiese''.</ref> occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli [[Jose itech Arimatea]], quihtlanilih in [[Pilato]] in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli ''xolopan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viernes'', inic macuilli tonalli itech [[chicomilhuitl]], ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.<ref>{{Biblia|Mt|27:57-61}}, {{Biblia|Mc|15:42-47}}, {{Biblia|Lc|23:50-56}}, {{Biblia|Mc|19:38-42}}</ref> Ipan in ''iTeotlahcuilol in Mateo'' (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc<ref>In tlahtolli ''imoztlayoc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al día siguiente''.</ref>, in «intlahtohcatcahuan<ref>In tlahtolli ''tlahtocatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''príncipe''.</ref> in teopixquex ihuan in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fariseo'' nozo ''hipócrita''.</ref>» quihtlanilih<ref>In tlahtolli ''ihtlanilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pidieron'', ''solicitaron''.</ref> in [[Pilato]] ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui<ref>In tlahtolli ''centepixqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''patrulla'', ''escolta'', ''retén'', ''guardia'', ''pelotón''.</ref> tlayaochihchiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlayaochihchiuhtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''armado''.</ref>, inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani<ref>In tlahtolli ''quinamoyani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''robaran'' nozo ''robasen'' (imperfecto de subjuntivo). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''namoya, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''robar''.</ref> inacayo ihuan quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''corrieran'', ''difundieran'', ''propagaran'', ''divulgaran''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pantlaza, nitla-''.</ref> in techicoihtoliztli<ref>In tlahtolli ''techicoihtoliztli'' quinezcayotia ''rumor'', ''murmuración'', ''comentario'' nozo ''calumnia''.</ref> itechpa ca<ref>In tlahtolli ''itechpa ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sobre que'' nozo ''de que''.</ref> omonohmayolitiaya<ref>In tlahtolli ''omonohmayolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''había resucitado''.</ref>. Pilato quihuelittac<ref>In tlahtolli ''quihuelittac'' quinezcayotia ica españatlajhtolli ''aceptó'' nozo ''accedió''</ref>.<ref>{{Biblia|Mt|27:62-66}}.</ref> === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.<ref>{{Biblia|Mt|28}}, {{Biblia|Mc|16}}, {{Biblia|Lc|24}}, {{Biblia|Jn|20-21}}</ref> Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl [[Maria Magdalena]]. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz<ref>In tlahtolli ''tlehcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascensión'' nozo ''elevación''.</ref> ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli<ref>In tlahtolli ''tlayolitilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''revivir'' nozo ''resucitar''.</ref> mocuepa<ref>In tlahtolli ''mocuepa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cambian'', ''varían'', ''se transforman'' (incontables).</ref>, tel<ref>In tlahtolli ''tel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sin embargo''.</ref>, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli: ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Mateo]], [[Maria Magdalena]] ihuan «in occe Maria» yahqueh<ref>In tlahtolli ''yahqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron''.</ref> ompa in miccatlatatactli<ref>In tlahtolli ''miccatlatatactli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sepulcro''.</ref> ipan in itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mañana'', ''madrugada'' nozo ''amanecer''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/madrugada</u>.</ref> in tonatiuhpan<ref>In tlahtolli ''tonatiuhpan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''domingo'', in tlachiconcayotia tonalli itech in [[chicomilhuitl]].</ref>. Mochiuh<ref>In tlahtolli ''mochiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ocurrió'', ''sucedió'', ''sobrevino''</ref> ce tlalollin<ref>In tlahtolli ''tlalollin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''terremoto'' nozo ''seísmo''.</ref>, ihuan ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enviado del cielo'' nozo ''ángel''.</ref> tlaquentilli<ref>In tlahtolli ''tlaquentilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestido'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''quentia, nite-'' ca quihtoznequi ''vestir a alguien''.</ref> iztac<ref>In tlahtolli ''iztac'' quinezcayotia ''de blanco''.</ref> quiquixtih<ref>In tlahtolli ''quixtia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extraer'', ''retirar'', ''remover''.</ref> in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac<ref>In tlahtolli ''cuehcuechca, ni-'' quihtoznequi temblar de miedo''.</ref> ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh<ref>In tlahtolli ''mohuehcauhqueh in iuh micqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron como muertos''.</ref>» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih<ref>In tlahtolli ''nohnochilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'', ''comunicar''.</ref> in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih<ref>In tlahtolli ''quincocoltih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encargó''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cocoltia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''encargar algo a alguien''.</ref> ca quihtoani<ref>In tlahtolli ''quihtoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''dijeran'' o ''dijesen'' (pretérito imperfecto de subjuntivo).</ref> in itlazohhuan<ref>In tlahtolli ''in itlazohhuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca huianih<ref>In tlahtolli ''huianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fueran'' nozo ''fuesen'' (imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz<ref>In tlahtolli ''quitztahcizquiah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''podrían verlo''.</ref>. In ihcuac huallaz<ref>In tlahtolli ''in ihcuac huallaz'' quihtoznequi ''al regresar (Jesús)''.</ref>, in inohmah Jesutzin<ref>In tlahtolli ''in inohmah Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el propio Jesús''.</ref> itech quiz inic itetemoliz<ref>In tlahtolli ''itech quiz inic itetemoliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les salió a su encuentro''.</ref>, ihuan intech quinahnanquilih<ref>In tlahtolli ''intech quinahnanquilih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les repitió''.</ref> ca quimihtoanih<ref>In tlahtolli ''ca quimihtoanih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''que les dijeran''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''in itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca tihuianih<ref>In tlahtolli ''ca tihuianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''que fueran'' nozo ''que fuesen''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: [[Gramática del náhuatl]].</ref> ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mientras''.</ref>, in tepixqueh<ref>In tlahtolli ''in tepixqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''los guardias''.</ref> quinnohnotza<ref>In tlahtolli ''quinnohnotza'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les dijeron'', ''les avisaron''.</ref> in itlahtohcatcahuan in teopixqueh<ref>In tlahtolli ''in itlahtohcathuan in teopixqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a los soberanos de los sacerdotes'' nozo ''a los príncipes de los sacerdotes''.</ref> itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' nozo ''itech'' quinezcayotia ''sobre'', ''de'', ''a cerca de''.</ref> in nechiuhtli<ref>In tlahtolli ''in nechiuhtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lo ocurrido'', ''lo sucedido'', ''lo pasado''.</ref>. Inihqueh<ref>In tlahtolli ''inihqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''estos''.</ref> quintenzolhuihqueh<ref>In tlahtolli ''quintenzolhuihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les sobornaron''.</ref> ipal ca<ref>In tlahtolli ''ipal ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''para que''.</ref> quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ''divulgaran'' nozo ''divulgasen''.</ref> in chicotlamatiliztli<ref>In tlahtolli ''chicotlamatiliztli'' quinezcayotia ''sospecha'' ihuan nican ''dea''. Ma xiquixpohuan inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/idea</u></ref> itech ca<ref>In tlahtolli ''itech ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de que''nozo ''sobre que''.</ref> in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah<ref>In tlahtolli ''oquinamoyayah'' nozo ''oquinamoyacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habían robado''.</ref> inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah<ref>In tlahtolli ''huiah'' quinezcayotia ''fueron'' (pretérito perfecto de indicativo).</ref> ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli<ref>In tlahtolli ''quinchiuh in tetlacocoltiliztli''quihtoznequi ''les hizo el encargo''.</ref> quiteneltoquitiz<ref>In tlahtolli ''quiteneltoquitiz'' quinezcayotia nican ''de predicar'', de convertir a la gente''.</ref> in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''in teotlahcuilolli'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''al evangelio''.</ref> (Mt 28, 16-20). ::::* Ipan iTeotlahcuilol in [[Marcos]], eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''yahqueh in miccatlatatcatli in tonatiuhpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron al sepulcro en domingo''. In tlahtolli ''tetlaixpantiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''frase'', ''declaración'', ''proposición'', ''manifestación'', ''enunciado'' nozo ''expresión''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixpantia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''declarar'', ''manifestar'', ''expresar'', ''proponer''.</ref>, oc cenhuel tonalquizalizpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''oc cenhuel tonalquizalizpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy de mañana''.</ref>, ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con la intención de ungir a Jesús con perfumes''.</ref> (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vieron que la piedra que tapaba el sepulcro estaba removida''.</ref>. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli<ref>In tetlaixpantililiztli ''Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli'' qunezcayotia ica españatlahtolli ''dentro del sepulcro, descubrieron a un joven vestido con una túnica blanca''.</ref>, in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya<ref>In tetlaixpantiliztli ''in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''quien les anunció que Jesús había resucitado''.</ref>, ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''y les ordenó que dijesen a los discípulos y a Pedro que fuesen a Galilea para allí ver a Jesús''.</ref>. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah<ref>In tetlaixpantiliztli ''motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah '' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se indica que María y sus compañeras no dijeron nada a nadie, pues tenían miedo''.</ref> (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan [[Maria Magdalena]] (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a continuación, se dice que Jesús se apareció a María Magdalena (sin mencionar a las otras mujeres), y que esta dio al resto de los seguidores de Jesús la buena noticia''.</ref>, zan ahmo neltococ<ref>In tetlaixpantiliztli ''zan ahmo neltococ'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero no fue creída''.</ref> (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico<ref>In tlahtolli ''Jesutzin ixnecico'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Jesús volvió a aparecerse''</ref>, ipan inin immayotl<ref>In tlahtolli ''ipan inin immayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en esta ocasión'' nozo ''esta vez''.</ref> imixpan ontetl ca ohtocayah<ref>In tlahtolli ''imixpan ontetl ca ohtocayah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a dos que iban de camino'' nozo ''ante dos que marchaban''.</ref>: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh<ref>In tetlaixpantililiztli ''in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuando estos discípulos contaron lo ocurrido, tampoco se les creyó''.</ref> (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''finalmente, se apareció a los once apóstoles, a los que reprendió por no haber creído en su resurección''.</ref> . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.<ref>In tetlaixpantiliztli ''Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encomendó predicar el evangelio, y subió a los cielos, donde está sentado a la derecha de Dios''.</ref> (Mc 16, 14-20). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Lucas, algunas mujeres, María Magdalena, Juana y María de Santiago, y otras cuyos nombres no se mencionan, acudieron al sepulcro para ungir a Jesús con perfumes''</ref>. Quittaqueh<ref>Nozo ''quiteonamic''. Inin tlahtolli quihtoznequi ica españatlahtolli no ihuan ''encontraron'', ''descubrieron'', ''hallaron'', ''dar con algo''.</ref> tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''encontraron removida la piedra del sepulcro, entraron en él y no encontraron el cuerpo''</ref> (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entonces se les aparecieron dos hombres con vestiduras deslumbrantes, quienes les anunciaron la resurrección de Jesús''.</ref> (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh<ref>In tetlaixpantiliztli ''In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Las mujeres anunciaron la resurrección a los apóstoles, pero estos no las creyeron''.</ref> (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca<ref>in tetlaixpatiliztli ''ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''excepto Pedro, que fue al sepulcro y comprobó que el cuerpo había desaparecido''.</ref> (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli<ref>In tetlaixpantiliztli ''inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ese mismo día, Jesús se apareció a dos discípulos que caminaban de Jerusalén a Emaús, que lo reconocieron en el momento de la fracción del pan''.</ref> (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani<ref>In tetlaixpantiliztli ''achitonca huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''poco después se presentó ante los once, que creyeron que se trataba de un espíritu''.</ref><ref>In tlahtolli ''teixpan huitz, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentarse a alguien''.</ref><ref>In tlahtolli ''yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fantasma'', ''aparición'' nozo ''espectro''.</ref>, zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.<ref>in tetlaixpantiliztli ''zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero les demostró que era él en carne y huesos, y comió en su presencia''.</ref> (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les explicó el sentido de su muerte y resurrección''.</ref> (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''y, más tarde, los llevó cerca de Betania, donde ascendió al cielo''.</ref> (Lc 24,50-53). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Juan]], Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Juan, María Magdalena fue al sepulcro muy de madrugada y descubrió que la piedra había sido removida''.</ref>. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz<ref> In tetlaixpantiliztli ''motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''corrió en busca de Pedro y del «discípulo a quien Jesús amaba» para avisarles''.</ref> (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac<ref>In tetlaixpantiliztli «iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac» quinezcayotia ica españatlahtolli «''se le aparecieron dos ángeles vestidos de blanco''»</ref>. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh<ref>In tlahtolli «no yeh(huatl)» quinezcayotia ica españatlahtolli «él también» ihuan nican «a su vez».</ref> tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih<ref>In tlahtolli «ixtlanehuia, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «confundir a alguien con otro».</ref> ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic<ref>In tlahtolli «ilnamiqui, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «''recordar''», «''reconocer''». Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocer</u>.</ref> inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] fxri0fuh2r0blj2ns1fkzavz2gh6bg2 503255 503254 2022-08-13T20:27:26Z Koatochij 19758 /* Miccaquimiloliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' mocuepa in iuh ''acompañar (a alguien)'' ica españatlahtolli. Ipampa on, ''tlaahxiltilli quinezcayotia ''acompañado''.</ref> itechpa itenematilizcuicahuan<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ''seguidor'', ''partidario'', ''simpatizante'' nozo ''adepto'' ihuan huitz itech ''nematiliztli ca quihtoznequi ''pensamiento'', ''idea'', ''opinión''.</ref>, Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tierra'', ''territorio'', ''área'' ihuan nican ''región''.</ref> in [[Galilea]] ihuan [[Judea]] inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''portentos'' ihuan nica ''milagros''.</ref>. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotztli'' quinezcayotia ''dichos'' (lo dicho).</ref> in Jesutzin mocuepa<ref>In tlahtolli ''cuepa, nino-'' quinezcayotia ''variar''.</ref> ipan in nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'' nozo ''diferentes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/diverso</u>.</ref> zanilli teotlahcuilotl<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilotl'' quinezcayotia ''evangélico(s)''.</ref>. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh<ref>In tlahtolli ''huehcahua, ni-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''durar'' nozo ''perdurar''.</ref> inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh<ref>In tlahtolli ''teochihua, nitla-'' quinezcayotia ''bendecir'', ''consagrar'', ''reverenciar'' nozo ''celebrar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/celebrar</u>.</ref> in 'tlamahuiztiliz<ref>In tlahtolli ''tlamahuiztiliztli'' quinezcayotia ''fiesta'', ''celebración'' nozo ''ceremonia''.</ref> xiuhyotl<ref>In tlahtolli ''xiuhyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anual''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref> judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''imman'' quinezcayotia ''momento(s)'', ''ocasión(es)'', ''oportunidad(es)'' nozo ''coyuntura(s)''.</ref>. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref> quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in [[Pascua]] ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc<ref> In tlahtolli ''nemazoaltiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue crucificado''.</ref>. Hueyi ixeliuhcayo<ref>''Hueyi ixeliuhcayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gran parte (de)''.</ref> in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli<ref>In tlahtolli ''tlaquetzalli'' quinezcayotia ''narrada''.</ref> ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia<ref>In tlahtolli ''quimocuilia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiene''.</ref> in iuh ittaliztli<ref>In tlahtolli ''ittaliztli'' quihtoznequi ''panorama'' ihuan nican ''escenario''.</ref> in itlal cetlancayotl<ref>In tlahtolli ''centlancayotl'' quinezcayotia ''norteño'' nozo ''septentrional''.</ref> itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan<ref>In tlahtolli ''iyahualiuhcan'' quinezcayotia ''cercanía(s) (de)''.</ref> in hueyatl [[Tiberiades]], nozo aoztoc<ref>In tlahtolli ''aoztoc'' quinezcayotia ''lago'', [[masa de agua profunda]]. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Laguna</u>.</ref> [[Genesaret]], macheh in altepetl [[Cafarnaum]], zan noihuan occequi, in iuh [[Corozain]] nozo [[Betsaida]]. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah<ref> In tlahtolli ''callah'' nican quinezcayotia ''localidad'' nozo ''población''.</ref> in iuh [[Cana]] nozo [[Nain]], ihuan in altepemaitl<ref>''Atepemaitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aldea''.</ref> ipan in tlein omizcaltiaya<ref>n tlahtolli ''omizcaltiaya'' quinezcayotia ''se había criado''.</ref>, [[Nazaret]], in oncan celiloc ica tezomaliliztli<ref> In tlahtolli ''tezomaliliztli'' quinezcayotia ''enemistad''.</ref> itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan<ref>''huehcauhqueh itechanehcahuan'' quihtoznequi ''antiguos convecinos''.</ref>. Itetlamachiztiliz<ref>In tlahtolli ''machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> tohtocac<ref>''In tlahtolli ''tohtoca, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extenderse'', ''correr''.</ref> noihuan ompa [[Judea]] (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quinezcayotia ''oportunidad'', ''ocasión'', ''momento''.</ref> niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan [[Jerico]] ihuan Betania (in oncan quiyolitih<ref>In tlahtolli ''quiyolitih'' quinezcayotia nican ''resucitó''.</ref> in [[Lazaro]]). Quicuic<ref>In tlahtolli ''quicuic'' quinezcayotia ''escogió''.</ref> in tachcauh inic itenematilizcuicahuan<ref>''In tachcauh inic itenematilizcuicahuan'' nican quinezcayotia ''a sus principales seguidores''.</ref>(tlatocayotiltin<ref>In tlahtolli ''tlatocayotilli'' quinezcayotia ''llamado''. Itzintiliz huitz itech ''tocayotia, nite-''.</ref> ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quihtoznequi ''su apóstol'', ''su preferido''.</ref>; ica greciatlahtolli, "titlantin"<ref>In tlahtolli ''titlantli'' quinezcayotia ''mensajero'' nozo ''enviado''.</ref>), ipan tlapohualli itech<ref>''Ipan tlapohualli itech'' quinezcayotia ''en número de''.</ref> mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quinezcayotia ''sinópticos''.</ref> motenehua in tlamachiyotiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamachiyotilizti'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lista'' nozo ''registro''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quinezcayotia ''siguiente''. Itzintiliz huitz itech ''toquilia, nitla-''.</ref>: [[Simon]], tlatocayotilli [[Pedro]] ihuan iteiccauh [[Andres]]; [[Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo]] ihuan iteiccauh [[Juan]]; [[Felipe]] ihuan [[Bartolome]]; [[Tomas]] ihuan [[Mateo in tequinechicoani]]<ref>In tlahtolli ''tequinechicoani'' quinezcayotia ''recaudador'' ihuan nican ''publicano''.</ref>; [[Santiago (in ipiltzin in) Alfeo]] ihuan [[Judas Tadeo]]; [[Simon in Zelote]] ihuan [[Judas Iscariote]], in aquin zatepan quitlapiquiaya<ref>In tlahtolli ''piquia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tramar algo contra alguien'', ''traicionar a alguien en algo''.</ref> in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih<ref>In tlahtolli ''Machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> iuh<ref>In tlahtolli ''iuh'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''tanto''.</ref> ipan judeateocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref> in iuh in ilhuicatl<ref>In tlahtolli ''ilhuicatl'' quihtoznequi nican ''aire''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aire</u>.</ref> tlatlapouhtli<ref>In tlahtolli ''tlatlapouhtli'' quinezcayotia ''abierto'', ''despejado'', ''expedito'' ihuan nican ''libre''.</ref>, ihuan in tetehuilacachtic<ref>In tlahtolli ''tetehuilacacachtic'' nozo ''te-tehuilacachtic'' motenehua ica españatlahtolli in ''masa'', in ''muchedumbre''.</ref><ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quinezcayotia ''gente'' nozo ''gentío'', ''multitud'', ''muchedumbre'' (Bernardino de Sahagún).</ref> itloc mopalhuiaya<ref>In tlahtolli ''tetech palhuia, mo-'' quinezcayotia ''congregarse junto a alguien'', ''reunirse junto a alguien''.</ref> inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz<Ref>In tlahtolli ''tlatlahtlauhtiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discurso'', ''predica'', ''exhortaciones'', ''homilia''.</ref>, mopihpiloa<ref>In tlahtolli ''pihpiloa, nino-'' quihtoznequi ''destacar'', ''auparse''.</ref> in tenyoh [[Tlahtolli itech in Tepetl]]<ref>''Tlahtolli itech in Tepetl'' quinezcayotia ''Sermón de la Montaña'' ica españatlahtolli.</ref> , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih<ref>In tlahtolli ''itech palehuia nino-'' quinezcayotia ''servirse de algo'' nozo ''utilizar''.</ref> miecpa neixcuiltilli<ref>In tlahtolli ''neixcuiltilli'' nozo ''tlahtolmachiotl'' mihtoa ica españatlahtolli ''parábolas'', ''alegoría'', ''ficción'', ''adaptación''.</ref> inic quitenquixtiz<ref>In tlahtolli ''tenquixtia, nitla-'' quinezcayotia ''exponer (algo)'' ihuan nican ''explicar''.</ref> in itenematilizcuicahuan<ref>Nozo ''sus adeptos'', ''sus partidarios''.</ref> In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani<ref>In tlahtolli ''nalquizani'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''breve'' nozo ''pasajero''.</ref> zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato''.</ref> ca itlahtolpepechtiliz<ref>''Ca itlahtolpepechtiliz''quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuyo contenido'' nozo ''cuya argumentación''.</ref> yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli ''atributo elidido del verbo ser (él)''</ref> ichtacayoh<ref>In tlahtolli ''ichtacayoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enigmático'', ''misterioso'', ''secreto'', ''íntimo'' nozo ''oculto''.</ref> (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo<ref>''Ipan ipanocayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en general''.</ref> ce tlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtolpepechtiliztli''quihtoznequi ica españatlahtolli ''contenido'', ''temática'', ''sentido'' nozo ''argumentación''.</ref> nechcapacayotl<ref>In tlahtolli ''nechcapacayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''escatológico'', ''propio del más allá''. Itzintiliz huitz itech ''nachcapa'' nozo ''más allá''.</ref> ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in [[itlatlaquetzal in tlapixoani]]<ref>In ''itlatlaquetzal in tlapixoani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''la fábula'' (nozo ''parábola'') ''del sembrador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/par%C3%A1bola</u>.</ref> (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli<ref> In tlahtolli ''pitztli'' nozo ''piztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''semilla'' nozo ''pepita''.</ref> ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach<ref>In tlahtolli ''achtli'' quinezcayotia '''grano'' nozo ''cereal''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/grano</u>.</ref> in [[mostaza]] (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani<ref>In tlahtolli ''mixpoloani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''desorientada'' nozo ''perdida''.</ref> (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli<ref>In tlahtolli ''tlacohtli'' quinezcayotia ''siervo'', nozo ''cautivo''.</ref> ahtetlaocoliani<ref>In tlahtolli ''ahtetlaocoliani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''depiadado''.</ref> (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh<ref>In tlahtolli ''tlaaxqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obrero'' nozo ''salariado''.</ref> tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''xocomecamilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''viñador''.</ref> tlacamictianimeh<ref>In tlahtolli ''tlacamictiani'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''homicida''.</ref> (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin<ref>In tlahtolli ''tlacoanotztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''invitado''.</ref> itech in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''boda''.</ref> (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin<ref>In tlahtolli ''ichpochtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''doncella'', ''virgen''.</ref> (Mt 25,1-13), in in talento<ref>In tlahtolli ''talento'' quitenehua ce tlacohualoni. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Talento_(moneda)</u>.</ref> (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa<ref>In tlahtolli ''ihtoa, nitla-'' nican quinezcayotia ''versar'', ''tratar''.</ref> itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl<ref>In tlahtolli ''millotl'' ica españatñahtolli quinezcayotia nican ''campesina''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''milli''.</ref>. Quipix<ref>In tlahtolli ''Piya, nitla-'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''mantener'', ''preservar''.</ref> teixnamiquiliztli<ref>In tlahtolli ''teixnamiquiliztli'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''enfrentamiento'', ''discusión'', ''rivalidad''.</ref> ica itloc moquetzanimeh<ref>In tlahtolli ''tetloc moquetzani'' quihtoznequi ''miembro'', ''seguidor'', ''simpatizante'', ''adepto'' nozo ''partidario''.</ref> in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''importante'', ''destacado'', ''considerable'', ''apreciable''.</ref> icenquizaliz<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ''clan'', ''bando'', ''camarilla'' ihuan nican ''sectas''.</ref> teoyoh<ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosa(s)'', ''místico'', ''espiritual(es).</ref> in judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' ((Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref>, ihuan huel macheh inhuic<ref>In tlahtolli ''tehuic'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''contra'' ihuan nican ''con''.</ref> in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref>, in aquihqueh quiteilhuih<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acusar''.</ref><ref>In tlahtolli ''icxitoquilia, nitetla-'' noihuan quinezcayotia ''culpabilizar'', nozo ''inculpar''.</ref> in tlacaneciliztli<ref>In tlahtolli ''tlacaneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hipocresía'', ''picaresca'', ''cuento''.</ref> ihuan inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''por'' ihuan nica ''de''.</ref> ahmo quimocuitlahuiz<ref>In tlahtolli ''quimocuitlahuiz'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cuidar'', ''observar'', ''preocuparse por algo''.</ref> in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ''importante'' nozo ''destacado''.</ref>itech in [[Tora]]<ref>In tlahtolli ''Tora'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''Torá''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/tor%C3%A1</u>.</ref>: in melahuacayotl<ref>In tlahtolli ''melahuacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''justicia'' nozo ''rectitud''</ref>, in tetlaocoliztli<ref>In tlahtolli ''tetlaocoliztli'' quinezcayotia ''compasión'', ''piedad'', ''indulgencia'' nozo ''misericordia''.</ref> ihuan in netlacuauhquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''netlacuauhquetzaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lealtad'', ''fidelidad'', ''nobleza''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlacuauhquetza, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ser fiel'', ''ser noble''.</ref> (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz<ref>In tlahtolli ''tlanextiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''innovación'', ''originalidad'', ''revelación''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/descubrimiento</u> ihuan inin occe: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/invenci%C3%B3n</u>.</ref> in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli<ref>In tlahtolli ''netentlapaltililiztli'' quihtoznequi ''firmeza'', ''determinación''.</ref> ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''relación'', ''cordialidad''.</ref> huel pachihuini itech<ref>In tlahtolli ''itech pachihuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cercano a''.</ref> Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli<ref>In tlahtolli ''aramtlahtolli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''arameo'' nozo ''lengua de Aram (cierta región de Asia). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/arameo</u></ref> ica in tlahtolli<ref>In tlahtolli ''tlahtolli'' quinezcayotia ''expresión'', ''palabra(s)'', ''manifestación'', ''verbo'' nozo ''locución''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/expresi%C3%B3n</u>.</ref> cencallotl<ref>In tlahtolli ''cencallotl'' quinezcayotia ''familiar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cencalli'', ca quinezcayotia ''familia''.</ref> [[Abba]] (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech<ref>In tlahtolli ''mihtoa itech'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''se trata de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoa itech'' ca quihtoznequi ''versar sobre''.</ref> ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin<ref>In tlahtolli ''tlachicohuilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''marginado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chicohhuia, nite-'' ca quihtoznequi ''marginar (a alguien)'', ''desfavorecer'', ''discriminar''.</ref>, in tlapacholtin<ref>In tlahtolli ''tlapacholli'' quinezcayotia ''oprimido'', ''humillado'', ''supeditado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pachoa, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''humillar'', ''subordinar'', ''someter''.</ref> (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pecador''.</ref> (Lc 15) inic quimaniliz<ref>In tlahtolli ''inic quimaniliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para ofrecerles''.</ref> itlaocol<ref>In tlahtolli ''tlaocolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piedad'', ''clemencia'', ''indulgencia'', ''perdón'' nozo ''misericordia''.</ref>. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih<ref>In tlahtolli ''ixtlatilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''indicar'' nozo ''recomendar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/recomendar</u>.</ref> quiyehyecoz<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizar'', ''ejercitar'' nozo ''practicar''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''tetlazohtlacauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fiel'' nozo ''seguidor''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><u>A ti y a todos... los fieles a mi persona que me invoquen...</u>: In tehhuatl ihuan in ixquichtin... in notetlazohtlatlacahuan in notechmotzahtzilia... (Nican Mopohua).</small></ref>, yehhuatl machoni<ref>In tlahtolli ''machoni'' quinezcayotia ''clara'', ''comprensible'' nozo ''patente''.</ref> itlanohnotzaliz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotzaliztli'' quinezcayotia ''manifestación'', ''expresión'', ''testimonio'', ''declaración''.</ref> inin itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''cercanía'', relación''.</ref> in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''. In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''. In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''. In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh<ref>In tlahtolli ''in yolqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de animales''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan [[Betania]], inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli<ref>In tlahtolli ''ahuiayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aromas'', ''perfumes''.</ref> itechpa ce cihuatl.<ref>Ipan in izanil in Juan, in cihuatl ca quioza in Jesutzin yehhuatl [[Maria (tlalquixtiani) itech Betania]], icihuaconeuh in [[Lazaro itech Betania|Lazaro]]; inpan in oc omentin ahmo motenehua itocatzin.</ref> Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh<ref>In tlahtolli ''cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiempo'', ''período'', ''espacio'', ''lapso'' ihuan nican ''transcurso''.</ref> inin cochcayotl pascuayotl<ref>In tlahtolli ''pascuayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pascual''.</ref>, Jesutzin quiyolteohuih<ref>In tlahtolli ''yolteocihuia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''predecir'', ''profetizar'', ''adivinar''.</ref> ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan<ref>In tlahtolli ''itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''preferidos'', ''discípulos, ''Apóstoles''.</ref>, [[Judas Iscariote]]. Quimacuic<ref>In tlahtolli ''macui, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tomar'', ''agarrar'', ''asir''.</ref> [[yoltextli]] ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican<ref>In tlahtolli ''hualcelia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tomar'', ''recibir''.</ref> ihuan ma xitlacuacan<ref>In tlahtolli ''xitlacuacan'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''comed''.</ref>, inin yehhuatl nonacayo<ref>In tlahtolli ''nonacayo'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''cuerpo''.</ref>» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli<ref>In tlahtolli ''tlahuantli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''copa'', ''cáliz''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/copa</u>.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a'' ihuan nican ''de''. </ref> xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican<ref>In tlahtolli ''xicatliquican'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''beban (ustedes)'' nozo ''bebed (vosotros)''.</ref> in ammochintin<ref>In tlahtolli ''in ammochintin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''todos (ustedes)''.</ref>, ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli ''netlacentequililiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''alianza'', ''acuerdo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''centequilia, ticto-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''ponerse de acuerdo'', ''concertarse''.</ref><ref>Nozo ''nenohnotzaliztli''.</ref>, ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca<ref>In tlahtolli ''in tlahtlacolli ipololoca'' quihtoznequi ''indulto'', ''absolución'' ihuan nican ''el perdón de los pecados'', ''la remisión de los pecados''.</ref> ». Quiteocihuih noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia<ref>In tlahtolli ''catlitahcizquia'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''volvería a beber''.</ref> ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini<ref>In tlahtolli ''zan yeh in ihcuac catlini'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sino cuando lo bebiera'' nozo ''hasta que lo bebiese''.</ref> occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.<ref>{{Biblia|Mt|28}}, {{Biblia|Mc|16}}, {{Biblia|Lc|24}}, {{Biblia|Jn|20-21}}</ref> Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl [[Maria Magdalena]]. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz<ref>In tlahtolli ''tlehcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascensión'' nozo ''elevación''.</ref> ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli<ref>In tlahtolli ''tlayolitilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''revivir'' nozo ''resucitar''.</ref> mocuepa<ref>In tlahtolli ''mocuepa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cambian'', ''varían'', ''se transforman'' (incontables).</ref>, tel<ref>In tlahtolli ''tel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sin embargo''.</ref>, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli: ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Mateo]], [[Maria Magdalena]] ihuan «in occe Maria» yahqueh<ref>In tlahtolli ''yahqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron''.</ref> ompa in miccatlatatactli<ref>In tlahtolli ''miccatlatatactli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sepulcro''.</ref> ipan in itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mañana'', ''madrugada'' nozo ''amanecer''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/madrugada</u>.</ref> in tonatiuhpan<ref>In tlahtolli ''tonatiuhpan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''domingo'', in tlachiconcayotia tonalli itech in [[chicomilhuitl]].</ref>. Mochiuh<ref>In tlahtolli ''mochiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ocurrió'', ''sucedió'', ''sobrevino''</ref> ce tlalollin<ref>In tlahtolli ''tlalollin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''terremoto'' nozo ''seísmo''.</ref>, ihuan ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enviado del cielo'' nozo ''ángel''.</ref> tlaquentilli<ref>In tlahtolli ''tlaquentilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestido'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''quentia, nite-'' ca quihtoznequi ''vestir a alguien''.</ref> iztac<ref>In tlahtolli ''iztac'' quinezcayotia ''de blanco''.</ref> quiquixtih<ref>In tlahtolli ''quixtia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extraer'', ''retirar'', ''remover''.</ref> in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac<ref>In tlahtolli ''cuehcuechca, ni-'' quihtoznequi temblar de miedo''.</ref> ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh<ref>In tlahtolli ''mohuehcauhqueh in iuh micqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron como muertos''.</ref>» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih<ref>In tlahtolli ''nohnochilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'', ''comunicar''.</ref> in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih<ref>In tlahtolli ''quincocoltih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encargó''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cocoltia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''encargar algo a alguien''.</ref> ca quihtoani<ref>In tlahtolli ''quihtoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''dijeran'' o ''dijesen'' (pretérito imperfecto de subjuntivo).</ref> in itlazohhuan<ref>In tlahtolli ''in itlazohhuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca huianih<ref>In tlahtolli ''huianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fueran'' nozo ''fuesen'' (imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz<ref>In tlahtolli ''quitztahcizquiah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''podrían verlo''.</ref>. In ihcuac huallaz<ref>In tlahtolli ''in ihcuac huallaz'' quihtoznequi ''al regresar (Jesús)''.</ref>, in inohmah Jesutzin<ref>In tlahtolli ''in inohmah Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el propio Jesús''.</ref> itech quiz inic itetemoliz<ref>In tlahtolli ''itech quiz inic itetemoliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les salió a su encuentro''.</ref>, ihuan intech quinahnanquilih<ref>In tlahtolli ''intech quinahnanquilih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les repitió''.</ref> ca quimihtoanih<ref>In tlahtolli ''ca quimihtoanih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''que les dijeran''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''in itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca tihuianih<ref>In tlahtolli ''ca tihuianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''que fueran'' nozo ''que fuesen''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: [[Gramática del náhuatl]].</ref> ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mientras''.</ref>, in tepixqueh<ref>In tlahtolli ''in tepixqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''los guardias''.</ref> quinnohnotza<ref>In tlahtolli ''quinnohnotza'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les dijeron'', ''les avisaron''.</ref> in itlahtohcatcahuan in teopixqueh<ref>In tlahtolli ''in itlahtohcathuan in teopixqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a los soberanos de los sacerdotes'' nozo ''a los príncipes de los sacerdotes''.</ref> itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' nozo ''itech'' quinezcayotia ''sobre'', ''de'', ''a cerca de''.</ref> in nechiuhtli<ref>In tlahtolli ''in nechiuhtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lo ocurrido'', ''lo sucedido'', ''lo pasado''.</ref>. Inihqueh<ref>In tlahtolli ''inihqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''estos''.</ref> quintenzolhuihqueh<ref>In tlahtolli ''quintenzolhuihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les sobornaron''.</ref> ipal ca<ref>In tlahtolli ''ipal ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''para que''.</ref> quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ''divulgaran'' nozo ''divulgasen''.</ref> in chicotlamatiliztli<ref>In tlahtolli ''chicotlamatiliztli'' quinezcayotia ''sospecha'' ihuan nican ''dea''. Ma xiquixpohuan inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/idea</u></ref> itech ca<ref>In tlahtolli ''itech ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de que''nozo ''sobre que''.</ref> in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah<ref>In tlahtolli ''oquinamoyayah'' nozo ''oquinamoyacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habían robado''.</ref> inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah<ref>In tlahtolli ''huiah'' quinezcayotia ''fueron'' (pretérito perfecto de indicativo).</ref> ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli<ref>In tlahtolli ''quinchiuh in tetlacocoltiliztli''quihtoznequi ''les hizo el encargo''.</ref> quiteneltoquitiz<ref>In tlahtolli ''quiteneltoquitiz'' quinezcayotia nican ''de predicar'', de convertir a la gente''.</ref> in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''in teotlahcuilolli'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''al evangelio''.</ref> (Mt 28, 16-20). ::::* Ipan iTeotlahcuilol in [[Marcos]], eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''yahqueh in miccatlatatcatli in tonatiuhpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron al sepulcro en domingo''. In tlahtolli ''tetlaixpantiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''frase'', ''declaración'', ''proposición'', ''manifestación'', ''enunciado'' nozo ''expresión''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixpantia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''declarar'', ''manifestar'', ''expresar'', ''proponer''.</ref>, oc cenhuel tonalquizalizpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''oc cenhuel tonalquizalizpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy de mañana''.</ref>, ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con la intención de ungir a Jesús con perfumes''.</ref> (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vieron que la piedra que tapaba el sepulcro estaba removida''.</ref>. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli<ref>In tetlaixpantililiztli ''Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli'' qunezcayotia ica españatlahtolli ''dentro del sepulcro, descubrieron a un joven vestido con una túnica blanca''.</ref>, in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya<ref>In tetlaixpantiliztli ''in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''quien les anunció que Jesús había resucitado''.</ref>, ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''y les ordenó que dijesen a los discípulos y a Pedro que fuesen a Galilea para allí ver a Jesús''.</ref>. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah<ref>In tetlaixpantiliztli ''motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah '' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se indica que María y sus compañeras no dijeron nada a nadie, pues tenían miedo''.</ref> (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan [[Maria Magdalena]] (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a continuación, se dice que Jesús se apareció a María Magdalena (sin mencionar a las otras mujeres), y que esta dio al resto de los seguidores de Jesús la buena noticia''.</ref>, zan ahmo neltococ<ref>In tetlaixpantiliztli ''zan ahmo neltococ'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero no fue creída''.</ref> (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico<ref>In tlahtolli ''Jesutzin ixnecico'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Jesús volvió a aparecerse''</ref>, ipan inin immayotl<ref>In tlahtolli ''ipan inin immayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en esta ocasión'' nozo ''esta vez''.</ref> imixpan ontetl ca ohtocayah<ref>In tlahtolli ''imixpan ontetl ca ohtocayah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a dos que iban de camino'' nozo ''ante dos que marchaban''.</ref>: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh<ref>In tetlaixpantililiztli ''in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuando estos discípulos contaron lo ocurrido, tampoco se les creyó''.</ref> (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''finalmente, se apareció a los once apóstoles, a los que reprendió por no haber creído en su resurección''.</ref> . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.<ref>In tetlaixpantiliztli ''Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encomendó predicar el evangelio, y subió a los cielos, donde está sentado a la derecha de Dios''.</ref> (Mc 16, 14-20). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Lucas, algunas mujeres, María Magdalena, Juana y María de Santiago, y otras cuyos nombres no se mencionan, acudieron al sepulcro para ungir a Jesús con perfumes''</ref>. Quittaqueh<ref>Nozo ''quiteonamic''. Inin tlahtolli quihtoznequi ica españatlahtolli no ihuan ''encontraron'', ''descubrieron'', ''hallaron'', ''dar con algo''.</ref> tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''encontraron removida la piedra del sepulcro, entraron en él y no encontraron el cuerpo''</ref> (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entonces se les aparecieron dos hombres con vestiduras deslumbrantes, quienes les anunciaron la resurrección de Jesús''.</ref> (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh<ref>In tetlaixpantiliztli ''In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Las mujeres anunciaron la resurrección a los apóstoles, pero estos no las creyeron''.</ref> (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca<ref>in tetlaixpatiliztli ''ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''excepto Pedro, que fue al sepulcro y comprobó que el cuerpo había desaparecido''.</ref> (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli<ref>In tetlaixpantiliztli ''inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ese mismo día, Jesús se apareció a dos discípulos que caminaban de Jerusalén a Emaús, que lo reconocieron en el momento de la fracción del pan''.</ref> (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani<ref>In tetlaixpantiliztli ''achitonca huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''poco después se presentó ante los once, que creyeron que se trataba de un espíritu''.</ref><ref>In tlahtolli ''teixpan huitz, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentarse a alguien''.</ref><ref>In tlahtolli ''yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fantasma'', ''aparición'' nozo ''espectro''.</ref>, zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.<ref>in tetlaixpantiliztli ''zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero les demostró que era él en carne y huesos, y comió en su presencia''.</ref> (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les explicó el sentido de su muerte y resurrección''.</ref> (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''y, más tarde, los llevó cerca de Betania, donde ascendió al cielo''.</ref> (Lc 24,50-53). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Juan]], Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Juan, María Magdalena fue al sepulcro muy de madrugada y descubrió que la piedra había sido removida''.</ref>. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz<ref> In tetlaixpantiliztli ''motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''corrió en busca de Pedro y del «discípulo a quien Jesús amaba» para avisarles''.</ref> (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac<ref>In tetlaixpantiliztli «iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac» quinezcayotia ica españatlahtolli «''se le aparecieron dos ángeles vestidos de blanco''»</ref>. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh<ref>In tlahtolli «no yeh(huatl)» quinezcayotia ica españatlahtolli «él también» ihuan nican «a su vez».</ref> tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih<ref>In tlahtolli «ixtlanehuia, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «confundir a alguien con otro».</ref> ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic<ref>In tlahtolli «ilnamiqui, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «''recordar''», «''reconocer''». Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocer</u>.</ref> inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] 61lzl349ep4llhx44dw9r1uc7y8ywyv 503256 503255 2022-08-13T20:28:03Z Koatochij 19758 /* Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nite-'' mocuepa in iuh ''acompañar (a alguien)'' ica españatlahtolli. Ipampa on, ''tlaahxiltilli quinezcayotia ''acompañado''.</ref> itechpa itenematilizcuicahuan<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ''seguidor'', ''partidario'', ''simpatizante'' nozo ''adepto'' ihuan huitz itech ''nematiliztli ca quihtoznequi ''pensamiento'', ''idea'', ''opinión''.</ref>, Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tierra'', ''territorio'', ''área'' ihuan nican ''región''.</ref> in [[Galilea]] ihuan [[Judea]] inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''portentos'' ihuan nica ''milagros''.</ref>. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotztli'' quinezcayotia ''dichos'' (lo dicho).</ref> in Jesutzin mocuepa<ref>In tlahtolli ''cuepa, nino-'' quinezcayotia ''variar''.</ref> ipan in nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'' nozo ''diferentes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/diverso</u>.</ref> zanilli teotlahcuilotl<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilotl'' quinezcayotia ''evangélico(s)''.</ref>. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh<ref>In tlahtolli ''huehcahua, ni-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''durar'' nozo ''perdurar''.</ref> inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh<ref>In tlahtolli ''teochihua, nitla-'' quinezcayotia ''bendecir'', ''consagrar'', ''reverenciar'' nozo ''celebrar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/celebrar</u>.</ref> in 'tlamahuiztiliz<ref>In tlahtolli ''tlamahuiztiliztli'' quinezcayotia ''fiesta'', ''celebración'' nozo ''ceremonia''.</ref> xiuhyotl<ref>In tlahtolli ''xiuhyotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anual''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref> judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''imman'' quinezcayotia ''momento(s)'', ''ocasión(es)'', ''oportunidad(es)'' nozo ''coyuntura(s)''.</ref>. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref> quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in [[Pascua]] ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc<ref> In tlahtolli ''nemazoaltiloc'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fue crucificado''.</ref>. Hueyi ixeliuhcayo<ref>''Hueyi ixeliuhcayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gran parte (de)''.</ref> in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli<ref>In tlahtolli ''tlaquetzalli'' quinezcayotia ''narrada''.</ref> ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia<ref>In tlahtolli ''quimocuilia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tiene''.</ref> in iuh ittaliztli<ref>In tlahtolli ''ittaliztli'' quihtoznequi ''panorama'' ihuan nican ''escenario''.</ref> in itlal cetlancayotl<ref>In tlahtolli ''centlancayotl'' quinezcayotia ''norteño'' nozo ''septentrional''.</ref> itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan<ref>In tlahtolli ''iyahualiuhcan'' quinezcayotia ''cercanía(s) (de)''.</ref> in hueyatl [[Tiberiades]], nozo aoztoc<ref>In tlahtolli ''aoztoc'' quinezcayotia ''lago'', [[masa de agua profunda]]. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Laguna</u>.</ref> [[Genesaret]], macheh in altepetl [[Cafarnaum]], zan noihuan occequi, in iuh [[Corozain]] nozo [[Betsaida]]. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah<ref> In tlahtolli ''callah'' nican quinezcayotia ''localidad'' nozo ''población''.</ref> in iuh [[Cana]] nozo [[Nain]], ihuan in altepemaitl<ref>''Atepemaitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aldea''.</ref> ipan in tlein omizcaltiaya<ref>n tlahtolli ''omizcaltiaya'' quinezcayotia ''se había criado''.</ref>, [[Nazaret]], in oncan celiloc ica tezomaliliztli<ref> In tlahtolli ''tezomaliliztli'' quinezcayotia ''enemistad''.</ref> itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan<ref>''huehcauhqueh itechanehcahuan'' quihtoznequi ''antiguos convecinos''.</ref>. Itetlamachiztiliz<ref>In tlahtolli ''machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> tohtocac<ref>''In tlahtolli ''tohtoca, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extenderse'', ''correr''.</ref> noihuan ompa [[Judea]] (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quinezcayotia ''oportunidad'', ''ocasión'', ''momento''.</ref> niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan [[Jerico]] ihuan Betania (in oncan quiyolitih<ref>In tlahtolli ''quiyolitih'' quinezcayotia nican ''resucitó''.</ref> in [[Lazaro]]). Quicuic<ref>In tlahtolli ''quicuic'' quinezcayotia ''escogió''.</ref> in tachcauh inic itenematilizcuicahuan<ref>''In tachcauh inic itenematilizcuicahuan'' nican quinezcayotia ''a sus principales seguidores''.</ref>(tlatocayotiltin<ref>In tlahtolli ''tlatocayotilli'' quinezcayotia ''llamado''. Itzintiliz huitz itech ''tocayotia, nite-''.</ref> ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»<ref>In tlahtolli ''itlazoh'' quihtoznequi ''su apóstol'', ''su preferido''.</ref>; ica greciatlahtolli, "titlantin"<ref>In tlahtolli ''titlantli'' quinezcayotia ''mensajero'' nozo ''enviado''.</ref>), ipan tlapohualli itech<ref>''Ipan tlapohualli itech'' quinezcayotia ''en número de''.</ref> mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlatzinquixtilizotl'' quinezcayotia ''sinópticos''.</ref> motenehua in tlamachiyotiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamachiyotilizti'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lista'' nozo ''registro''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quinezcayotia ''siguiente''. Itzintiliz huitz itech ''toquilia, nitla-''.</ref>: [[Simon]], tlatocayotilli [[Pedro]] ihuan iteiccauh [[Andres]]; [[Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo]] ihuan iteiccauh [[Juan]]; [[Felipe]] ihuan [[Bartolome]]; [[Tomas]] ihuan [[Mateo in tequinechicoani]]<ref>In tlahtolli ''tequinechicoani'' quinezcayotia ''recaudador'' ihuan nican ''publicano''.</ref>; [[Santiago (in ipiltzin in) Alfeo]] ihuan [[Judas Tadeo]]; [[Simon in Zelote]] ihuan [[Judas Iscariote]], in aquin zatepan quitlapiquiaya<ref>In tlahtolli ''piquia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tramar algo contra alguien'', ''traicionar a alguien en algo''.</ref> in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih<ref>In tlahtolli ''Machiztia, nitetla-'' quinezcayotia ''predicar''.</ref> iuh<ref>In tlahtolli ''iuh'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''tanto''.</ref> ipan judeateocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref> in iuh in ilhuicatl<ref>In tlahtolli ''ilhuicatl'' quihtoznequi nican ''aire''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aire</u>.</ref> tlatlapouhtli<ref>In tlahtolli ''tlatlapouhtli'' quinezcayotia ''abierto'', ''despejado'', ''expedito'' ihuan nican ''libre''.</ref>, ihuan in tetehuilacachtic<ref>In tlahtolli ''tetehuilacacachtic'' nozo ''te-tehuilacachtic'' motenehua ica españatlahtolli in ''masa'', in ''muchedumbre''.</ref><ref>In tlahtolli ''miecquintin'' quinezcayotia ''gente'' nozo ''gentío'', ''multitud'', ''muchedumbre'' (Bernardino de Sahagún).</ref> itloc mopalhuiaya<ref>In tlahtolli ''tetech palhuia, mo-'' quinezcayotia ''congregarse junto a alguien'', ''reunirse junto a alguien''.</ref> inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz<Ref>In tlahtolli ''tlatlahtlauhtiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''discurso'', ''predica'', ''exhortaciones'', ''homilia''.</ref>, mopihpiloa<ref>In tlahtolli ''pihpiloa, nino-'' quihtoznequi ''destacar'', ''auparse''.</ref> in tenyoh [[Tlahtolli itech in Tepetl]]<ref>''Tlahtolli itech in Tepetl'' quinezcayotia ''Sermón de la Montaña'' ica españatlahtolli.</ref> , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih<ref>In tlahtolli ''itech palehuia nino-'' quinezcayotia ''servirse de algo'' nozo ''utilizar''.</ref> miecpa neixcuiltilli<ref>In tlahtolli ''neixcuiltilli'' nozo ''tlahtolmachiotl'' mihtoa ica españatlahtolli ''parábolas'', ''alegoría'', ''ficción'', ''adaptación''.</ref> inic quitenquixtiz<ref>In tlahtolli ''tenquixtia, nitla-'' quinezcayotia ''exponer (algo)'' ihuan nican ''explicar''.</ref> in itenematilizcuicahuan<ref>Nozo ''sus adeptos'', ''sus partidarios''.</ref> In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani<ref>In tlahtolli ''nalquizani'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''breve'' nozo ''pasajero''.</ref> zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato''.</ref> ca itlahtolpepechtiliz<ref>''Ca itlahtolpepechtiliz''quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuyo contenido'' nozo ''cuya argumentación''.</ref> yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli ''atributo elidido del verbo ser (él)''</ref> ichtacayoh<ref>In tlahtolli ''ichtacayoh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enigmático'', ''misterioso'', ''secreto'', ''íntimo'' nozo ''oculto''.</ref> (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo<ref>''Ipan ipanocayo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en general''.</ref> ce tlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtolpepechtiliztli''quihtoznequi ica españatlahtolli ''contenido'', ''temática'', ''sentido'' nozo ''argumentación''.</ref> nechcapacayotl<ref>In tlahtolli ''nechcapacayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''escatológico'', ''propio del más allá''. Itzintiliz huitz itech ''nachcapa'' nozo ''más allá''.</ref> ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in [[itlatlaquetzal in tlapixoani]]<ref>In ''itlatlaquetzal in tlapixoani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''la fábula'' (nozo ''parábola'') ''del sembrador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/par%C3%A1bola</u>.</ref> (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli<ref> In tlahtolli ''pitztli'' nozo ''piztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''semilla'' nozo ''pepita''.</ref> ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach<ref>In tlahtolli ''achtli'' quinezcayotia '''grano'' nozo ''cereal''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/grano</u>.</ref> in [[mostaza]] (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani<ref>In tlahtolli ''mixpoloani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''desorientada'' nozo ''perdida''.</ref> (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli<ref>In tlahtolli ''tlacohtli'' quinezcayotia ''siervo'', nozo ''cautivo''.</ref> ahtetlaocoliani<ref>In tlahtolli ''ahtetlaocoliani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''depiadado''.</ref> (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh<ref>In tlahtolli ''tlaaxqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obrero'' nozo ''salariado''.</ref> tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''xocomecamilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''viñador''.</ref> tlacamictianimeh<ref>In tlahtolli ''tlacamictiani'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''homicida''.</ref> (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin<ref>In tlahtolli ''tlacoanotztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''invitado''.</ref> itech in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''boda''.</ref> (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin<ref>In tlahtolli ''ichpochtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''doncella'', ''virgen''.</ref> (Mt 25,1-13), in in talento<ref>In tlahtolli ''talento'' quitenehua ce tlacohualoni. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>https://es.wikipedia.org/wiki/Talento_(moneda)</u>.</ref> (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa<ref>In tlahtolli ''ihtoa, nitla-'' nican quinezcayotia ''versar'', ''tratar''.</ref> itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl<ref>In tlahtolli ''millotl'' ica españatñahtolli quinezcayotia nican ''campesina''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''milli''.</ref>. Quipix<ref>In tlahtolli ''Piya, nitla-'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''mantener'', ''preservar''.</ref> teixnamiquiliztli<ref>In tlahtolli ''teixnamiquiliztli'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''enfrentamiento'', ''discusión'', ''rivalidad''.</ref> ica itloc moquetzanimeh<ref>In tlahtolli ''tetloc moquetzani'' quihtoznequi ''miembro'', ''seguidor'', ''simpatizante'', ''adepto'' nozo ''partidario''.</ref> in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''importante'', ''destacado'', ''considerable'', ''apreciable''.</ref> icenquizaliz<ref>In tlahtolli ''cenquizaliztli'' quinezcayotia ''clan'', ''bando'', ''camarilla'' ihuan nican ''sectas''.</ref> teoyoh<ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosa(s)'', ''místico'', ''espiritual(es).</ref> in judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' ((Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref>, ihuan huel macheh inhuic<ref>In tlahtolli ''tehuic'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''contra'' ihuan nican ''con''.</ref> in tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref>, in aquihqueh quiteilhuih<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''acusar''.</ref><ref>In tlahtolli ''icxitoquilia, nitetla-'' noihuan quinezcayotia ''culpabilizar'', nozo ''inculpar''.</ref> in tlacaneciliztli<ref>In tlahtolli ''tlacaneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''hipocresía'', ''picaresca'', ''cuento''.</ref> ihuan inic<ref>In tlahtolli ''inic'' quinezcayotia ''por'' ihuan nica ''de''.</ref> ahmo quimocuitlahuiz<ref>In tlahtolli ''quimocuitlahuiz'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cuidar'', ''observar'', ''preocuparse por algo''.</ref> in quicempanahuia inic ittitiloni<ref>In tlahtolli ''ittitiloni'' quinezcayotia ''importante'' nozo ''destacado''.</ref>itech in [[Tora]]<ref>In tlahtolli ''Tora'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''Torá''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/tor%C3%A1</u>.</ref>: in melahuacayotl<ref>In tlahtolli ''melahuacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''justicia'' nozo ''rectitud''</ref>, in tetlaocoliztli<ref>In tlahtolli ''tetlaocoliztli'' quinezcayotia ''compasión'', ''piedad'', ''indulgencia'' nozo ''misericordia''.</ref> ihuan in netlacuauhquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''netlacuauhquetzaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lealtad'', ''fidelidad'', ''nobleza''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlacuauhquetza, nino-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ser fiel'', ''ser noble''.</ref> (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz<ref>In tlahtolli ''tlanextiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''innovación'', ''originalidad'', ''revelación''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/descubrimiento</u> ihuan inin occe: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/invenci%C3%B3n</u>.</ref> in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli<ref>In tlahtolli ''netentlapaltililiztli'' quihtoznequi ''firmeza'', ''determinación''.</ref> ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''relación'', ''cordialidad''.</ref> huel pachihuini itech<ref>In tlahtolli ''itech pachihuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cercano a''.</ref> Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli<ref>In tlahtolli ''aramtlahtolli'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''arameo'' nozo ''lengua de Aram (cierta región de Asia). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/arameo</u></ref> ica in tlahtolli<ref>In tlahtolli ''tlahtolli'' quinezcayotia ''expresión'', ''palabra(s)'', ''manifestación'', ''verbo'' nozo ''locución''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/expresi%C3%B3n</u>.</ref> cencallotl<ref>In tlahtolli ''cencallotl'' quinezcayotia ''familiar''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cencalli'', ca quinezcayotia ''familia''.</ref> [[Abba]] (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech<ref>In tlahtolli ''mihtoa itech'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''se trata de''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlahtoa itech'' ca quihtoznequi ''versar sobre''.</ref> ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin<ref>In tlahtolli ''tlachicohuilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''marginado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chicohhuia, nite-'' ca quihtoznequi ''marginar (a alguien)'', ''desfavorecer'', ''discriminar''.</ref>, in tlapacholtin<ref>In tlahtolli ''tlapacholli'' quinezcayotia ''oprimido'', ''humillado'', ''supeditado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''pachoa, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''humillar'', ''subordinar'', ''someter''.</ref> (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapilchihuani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pecador''.</ref> (Lc 15) inic quimaniliz<ref>In tlahtolli ''inic quimaniliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''para ofrecerles''.</ref> itlaocol<ref>In tlahtolli ''tlaocolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piedad'', ''clemencia'', ''indulgencia'', ''perdón'' nozo ''misericordia''.</ref>. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih<ref>In tlahtolli ''ixtlatilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''indicar'' nozo ''recomendar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/recomendar</u>.</ref> quiyehyecoz<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizar'', ''ejercitar'' nozo ''practicar''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''tetlazohtlacauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fiel'' nozo ''seguidor''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><u>A ti y a todos... los fieles a mi persona que me invoquen...</u>: In tehhuatl ihuan in ixquichtin... in notetlazohtlatlacahuan in notechmotzahtzilia... (Nican Mopohua).</small></ref>, yehhuatl machoni<ref>In tlahtolli ''machoni'' quinezcayotia ''clara'', ''comprensible'' nozo ''patente''.</ref> itlanohnotzaliz<ref>In tlahtolli ''tlanohnotzaliztli'' quinezcayotia ''manifestación'', ''expresión'', ''testimonio'', ''declaración''.</ref> inin itech pachihuiliz<ref>In tlahtolli ''tetech pachihuiliztli'' quinezcayotia ''cercanía'', relación''.</ref> in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''. In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''. In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''. In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh<ref>In tlahtolli ''in yolqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de animales''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.<ref>{{Biblia|Mt|28}}, {{Biblia|Mc|16}}, {{Biblia|Lc|24}}, {{Biblia|Jn|20-21}}</ref> Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl [[Maria Magdalena]]. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz<ref>In tlahtolli ''tlehcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascensión'' nozo ''elevación''.</ref> ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli<ref>In tlahtolli ''tlayolitilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''revivir'' nozo ''resucitar''.</ref> mocuepa<ref>In tlahtolli ''mocuepa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cambian'', ''varían'', ''se transforman'' (incontables).</ref>, tel<ref>In tlahtolli ''tel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sin embargo''.</ref>, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli: ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Mateo]], [[Maria Magdalena]] ihuan «in occe Maria» yahqueh<ref>In tlahtolli ''yahqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron''.</ref> ompa in miccatlatatactli<ref>In tlahtolli ''miccatlatatactli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sepulcro''.</ref> ipan in itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mañana'', ''madrugada'' nozo ''amanecer''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/madrugada</u>.</ref> in tonatiuhpan<ref>In tlahtolli ''tonatiuhpan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''domingo'', in tlachiconcayotia tonalli itech in [[chicomilhuitl]].</ref>. Mochiuh<ref>In tlahtolli ''mochiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ocurrió'', ''sucedió'', ''sobrevino''</ref> ce tlalollin<ref>In tlahtolli ''tlalollin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''terremoto'' nozo ''seísmo''.</ref>, ihuan ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enviado del cielo'' nozo ''ángel''.</ref> tlaquentilli<ref>In tlahtolli ''tlaquentilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestido'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''quentia, nite-'' ca quihtoznequi ''vestir a alguien''.</ref> iztac<ref>In tlahtolli ''iztac'' quinezcayotia ''de blanco''.</ref> quiquixtih<ref>In tlahtolli ''quixtia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extraer'', ''retirar'', ''remover''.</ref> in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac<ref>In tlahtolli ''cuehcuechca, ni-'' quihtoznequi temblar de miedo''.</ref> ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh<ref>In tlahtolli ''mohuehcauhqueh in iuh micqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron como muertos''.</ref>» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih<ref>In tlahtolli ''nohnochilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'', ''comunicar''.</ref> in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih<ref>In tlahtolli ''quincocoltih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encargó''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cocoltia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''encargar algo a alguien''.</ref> ca quihtoani<ref>In tlahtolli ''quihtoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''dijeran'' o ''dijesen'' (pretérito imperfecto de subjuntivo).</ref> in itlazohhuan<ref>In tlahtolli ''in itlazohhuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca huianih<ref>In tlahtolli ''huianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fueran'' nozo ''fuesen'' (imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz<ref>In tlahtolli ''quitztahcizquiah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''podrían verlo''.</ref>. In ihcuac huallaz<ref>In tlahtolli ''in ihcuac huallaz'' quihtoznequi ''al regresar (Jesús)''.</ref>, in inohmah Jesutzin<ref>In tlahtolli ''in inohmah Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el propio Jesús''.</ref> itech quiz inic itetemoliz<ref>In tlahtolli ''itech quiz inic itetemoliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les salió a su encuentro''.</ref>, ihuan intech quinahnanquilih<ref>In tlahtolli ''intech quinahnanquilih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les repitió''.</ref> ca quimihtoanih<ref>In tlahtolli ''ca quimihtoanih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''que les dijeran''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''in itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca tihuianih<ref>In tlahtolli ''ca tihuianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''que fueran'' nozo ''que fuesen''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: [[Gramática del náhuatl]].</ref> ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mientras''.</ref>, in tepixqueh<ref>In tlahtolli ''in tepixqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''los guardias''.</ref> quinnohnotza<ref>In tlahtolli ''quinnohnotza'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les dijeron'', ''les avisaron''.</ref> in itlahtohcatcahuan in teopixqueh<ref>In tlahtolli ''in itlahtohcathuan in teopixqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a los soberanos de los sacerdotes'' nozo ''a los príncipes de los sacerdotes''.</ref> itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' nozo ''itech'' quinezcayotia ''sobre'', ''de'', ''a cerca de''.</ref> in nechiuhtli<ref>In tlahtolli ''in nechiuhtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lo ocurrido'', ''lo sucedido'', ''lo pasado''.</ref>. Inihqueh<ref>In tlahtolli ''inihqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''estos''.</ref> quintenzolhuihqueh<ref>In tlahtolli ''quintenzolhuihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les sobornaron''.</ref> ipal ca<ref>In tlahtolli ''ipal ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''para que''.</ref> quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ''divulgaran'' nozo ''divulgasen''.</ref> in chicotlamatiliztli<ref>In tlahtolli ''chicotlamatiliztli'' quinezcayotia ''sospecha'' ihuan nican ''dea''. Ma xiquixpohuan inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/idea</u></ref> itech ca<ref>In tlahtolli ''itech ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de que''nozo ''sobre que''.</ref> in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah<ref>In tlahtolli ''oquinamoyayah'' nozo ''oquinamoyacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habían robado''.</ref> inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah<ref>In tlahtolli ''huiah'' quinezcayotia ''fueron'' (pretérito perfecto de indicativo).</ref> ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli<ref>In tlahtolli ''quinchiuh in tetlacocoltiliztli''quihtoznequi ''les hizo el encargo''.</ref> quiteneltoquitiz<ref>In tlahtolli ''quiteneltoquitiz'' quinezcayotia nican ''de predicar'', de convertir a la gente''.</ref> in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''in teotlahcuilolli'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''al evangelio''.</ref> (Mt 28, 16-20). ::::* Ipan iTeotlahcuilol in [[Marcos]], eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''yahqueh in miccatlatatcatli in tonatiuhpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron al sepulcro en domingo''. In tlahtolli ''tetlaixpantiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''frase'', ''declaración'', ''proposición'', ''manifestación'', ''enunciado'' nozo ''expresión''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixpantia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''declarar'', ''manifestar'', ''expresar'', ''proponer''.</ref>, oc cenhuel tonalquizalizpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''oc cenhuel tonalquizalizpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy de mañana''.</ref>, ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con la intención de ungir a Jesús con perfumes''.</ref> (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vieron que la piedra que tapaba el sepulcro estaba removida''.</ref>. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli<ref>In tetlaixpantililiztli ''Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli'' qunezcayotia ica españatlahtolli ''dentro del sepulcro, descubrieron a un joven vestido con una túnica blanca''.</ref>, in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya<ref>In tetlaixpantiliztli ''in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''quien les anunció que Jesús había resucitado''.</ref>, ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''y les ordenó que dijesen a los discípulos y a Pedro que fuesen a Galilea para allí ver a Jesús''.</ref>. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah<ref>In tetlaixpantiliztli ''motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah '' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se indica que María y sus compañeras no dijeron nada a nadie, pues tenían miedo''.</ref> (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan [[Maria Magdalena]] (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a continuación, se dice que Jesús se apareció a María Magdalena (sin mencionar a las otras mujeres), y que esta dio al resto de los seguidores de Jesús la buena noticia''.</ref>, zan ahmo neltococ<ref>In tetlaixpantiliztli ''zan ahmo neltococ'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero no fue creída''.</ref> (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico<ref>In tlahtolli ''Jesutzin ixnecico'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Jesús volvió a aparecerse''</ref>, ipan inin immayotl<ref>In tlahtolli ''ipan inin immayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en esta ocasión'' nozo ''esta vez''.</ref> imixpan ontetl ca ohtocayah<ref>In tlahtolli ''imixpan ontetl ca ohtocayah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a dos que iban de camino'' nozo ''ante dos que marchaban''.</ref>: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh<ref>In tetlaixpantililiztli ''in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuando estos discípulos contaron lo ocurrido, tampoco se les creyó''.</ref> (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''finalmente, se apareció a los once apóstoles, a los que reprendió por no haber creído en su resurección''.</ref> . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.<ref>In tetlaixpantiliztli ''Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encomendó predicar el evangelio, y subió a los cielos, donde está sentado a la derecha de Dios''.</ref> (Mc 16, 14-20). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Lucas, algunas mujeres, María Magdalena, Juana y María de Santiago, y otras cuyos nombres no se mencionan, acudieron al sepulcro para ungir a Jesús con perfumes''</ref>. Quittaqueh<ref>Nozo ''quiteonamic''. Inin tlahtolli quihtoznequi ica españatlahtolli no ihuan ''encontraron'', ''descubrieron'', ''hallaron'', ''dar con algo''.</ref> tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''encontraron removida la piedra del sepulcro, entraron en él y no encontraron el cuerpo''</ref> (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entonces se les aparecieron dos hombres con vestiduras deslumbrantes, quienes les anunciaron la resurrección de Jesús''.</ref> (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh<ref>In tetlaixpantiliztli ''In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Las mujeres anunciaron la resurrección a los apóstoles, pero estos no las creyeron''.</ref> (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca<ref>in tetlaixpatiliztli ''ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''excepto Pedro, que fue al sepulcro y comprobó que el cuerpo había desaparecido''.</ref> (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli<ref>In tetlaixpantiliztli ''inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ese mismo día, Jesús se apareció a dos discípulos que caminaban de Jerusalén a Emaús, que lo reconocieron en el momento de la fracción del pan''.</ref> (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani<ref>In tetlaixpantiliztli ''achitonca huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''poco después se presentó ante los once, que creyeron que se trataba de un espíritu''.</ref><ref>In tlahtolli ''teixpan huitz, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentarse a alguien''.</ref><ref>In tlahtolli ''yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fantasma'', ''aparición'' nozo ''espectro''.</ref>, zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.<ref>in tetlaixpantiliztli ''zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero les demostró que era él en carne y huesos, y comió en su presencia''.</ref> (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les explicó el sentido de su muerte y resurrección''.</ref> (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''y, más tarde, los llevó cerca de Betania, donde ascendió al cielo''.</ref> (Lc 24,50-53). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Juan]], Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Juan, María Magdalena fue al sepulcro muy de madrugada y descubrió que la piedra había sido removida''.</ref>. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz<ref> In tetlaixpantiliztli ''motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''corrió en busca de Pedro y del «discípulo a quien Jesús amaba» para avisarles''.</ref> (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac<ref>In tetlaixpantiliztli «iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac» quinezcayotia ica españatlahtolli «''se le aparecieron dos ángeles vestidos de blanco''»</ref>. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh<ref>In tlahtolli «no yeh(huatl)» quinezcayotia ica españatlahtolli «él también» ihuan nican «a su vez».</ref> tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih<ref>In tlahtolli «ixtlanehuia, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «confundir a alguien con otro».</ref> ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic<ref>In tlahtolli «ilnamiqui, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «''recordar''», «''reconocer''». Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocer</u>.</ref> inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] 94efq5cqf91dnnwo8byjltatlp8jptk 503257 503256 2022-08-13T20:28:34Z Koatochij 19758 /* Nemiliztli ixihmachoni */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''. In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''. In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''. In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh<ref>In tlahtolli ''in yolqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de animales''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.<ref>{{Biblia|Mt|28}}, {{Biblia|Mc|16}}, {{Biblia|Lc|24}}, {{Biblia|Jn|20-21}}</ref> Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl [[Maria Magdalena]]. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz<ref>In tlahtolli ''tlehcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascensión'' nozo ''elevación''.</ref> ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli<ref>In tlahtolli ''tlayolitilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resucitado''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolitia, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''revivir'' nozo ''resucitar''.</ref> mocuepa<ref>In tlahtolli ''mocuepa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cambian'', ''varían'', ''se transforman'' (incontables).</ref>, tel<ref>In tlahtolli ''tel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sin embargo''.</ref>, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli: ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Mateo]], [[Maria Magdalena]] ihuan «in occe Maria» yahqueh<ref>In tlahtolli ''yahqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron''.</ref> ompa in miccatlatatactli<ref>In tlahtolli ''miccatlatatactli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sepulcro''.</ref> ipan in itonalquiz<ref>In tlahtolli ''tonalquiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mañana'', ''madrugada'' nozo ''amanecer''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/madrugada</u>.</ref> in tonatiuhpan<ref>In tlahtolli ''tonatiuhpan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''domingo'', in tlachiconcayotia tonalli itech in [[chicomilhuitl]].</ref>. Mochiuh<ref>In tlahtolli ''mochiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ocurrió'', ''sucedió'', ''sobrevino''</ref> ce tlalollin<ref>In tlahtolli ''tlalollin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''terremoto'' nozo ''seísmo''.</ref>, ihuan ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enviado del cielo'' nozo ''ángel''.</ref> tlaquentilli<ref>In tlahtolli ''tlaquentilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vestido'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''quentia, nite-'' ca quihtoznequi ''vestir a alguien''.</ref> iztac<ref>In tlahtolli ''iztac'' quinezcayotia ''de blanco''.</ref> quiquixtih<ref>In tlahtolli ''quixtia, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''extraer'', ''retirar'', ''remover''.</ref> in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac<ref>In tlahtolli ''cuehcuechca, ni-'' quihtoznequi temblar de miedo''.</ref> ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh<ref>In tlahtolli ''mohuehcauhqueh in iuh micqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se quedaron como muertos''.</ref>» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih<ref>In tlahtolli ''nohnochilia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'', ''comunicar''.</ref> in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih<ref>In tlahtolli ''quincocoltih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encargó''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''cocoltia, nitetla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''encargar algo a alguien''.</ref> ca quihtoani<ref>In tlahtolli ''quihtoani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''dijeran'' o ''dijesen'' (pretérito imperfecto de subjuntivo).</ref> in itlazohhuan<ref>In tlahtolli ''in itlazohhuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca huianih<ref>In tlahtolli ''huianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fueran'' nozo ''fuesen'' (imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz<ref>In tlahtolli ''quitztahcizquiah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''podrían verlo''.</ref>. In ihcuac huallaz<ref>In tlahtolli ''in ihcuac huallaz'' quihtoznequi ''al regresar (Jesús)''.</ref>, in inohmah Jesutzin<ref>In tlahtolli ''in inohmah Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''el propio Jesús''.</ref> itech quiz inic itetemoliz<ref>In tlahtolli ''itech quiz inic itetemoliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les salió a su encuentro''.</ref>, ihuan intech quinahnanquilih<ref>In tlahtolli ''intech quinahnanquilih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les repitió''.</ref> ca quimihtoanih<ref>In tlahtolli ''ca quimihtoanih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''que les dijeran''.</ref> in itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''in itetlazohtlacahuan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a sus discípulos''.</ref> ca tihuianih<ref>In tlahtolli ''ca tihuianih'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''que fueran'' nozo ''que fuesen''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: [[Gramática del náhuatl]].</ref> ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''mientras''.</ref>, in tepixqueh<ref>In tlahtolli ''in tepixqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''los guardias''.</ref> quinnohnotza<ref>In tlahtolli ''quinnohnotza'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les dijeron'', ''les avisaron''.</ref> in itlahtohcatcahuan in teopixqueh<ref>In tlahtolli ''in itlahtohcathuan in teopixqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a los soberanos de los sacerdotes'' nozo ''a los príncipes de los sacerdotes''.</ref> itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' nozo ''itech'' quinezcayotia ''sobre'', ''de'', ''a cerca de''.</ref> in nechiuhtli<ref>In tlahtolli ''in nechiuhtli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''lo ocurrido'', ''lo sucedido'', ''lo pasado''.</ref>. Inihqueh<ref>In tlahtolli ''inihqueh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''estos''.</ref> quintenzolhuihqueh<ref>In tlahtolli ''quintenzolhuihqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les sobornaron''.</ref> ipal ca<ref>In tlahtolli ''ipal ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''para que''.</ref> quipantlazani<ref>In tlahtolli ''quipantlazani'' quinezcayotia ''divulgaran'' nozo ''divulgasen''.</ref> in chicotlamatiliztli<ref>In tlahtolli ''chicotlamatiliztli'' quinezcayotia ''sospecha'' ihuan nican ''dea''. Ma xiquixpohuan inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/idea</u></ref> itech ca<ref>In tlahtolli ''itech ca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de que''nozo ''sobre que''.</ref> in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah<ref>In tlahtolli ''oquinamoyayah'' nozo ''oquinamoyacah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habían robado''.</ref> inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah<ref>In tlahtolli ''huiah'' quinezcayotia ''fueron'' (pretérito perfecto de indicativo).</ref> ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli<ref>In tlahtolli ''quinchiuh in tetlacocoltiliztli''quihtoznequi ''les hizo el encargo''.</ref> quiteneltoquitiz<ref>In tlahtolli ''quiteneltoquitiz'' quinezcayotia nican ''de predicar'', de convertir a la gente''.</ref> in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''in teotlahcuilolli'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''al evangelio''.</ref> (Mt 28, 16-20). ::::* Ipan iTeotlahcuilol in [[Marcos]], eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''yahqueh in miccatlatatcatli in tonatiuhpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fueron al sepulcro en domingo''. In tlahtolli ''tetlaixpantiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''frase'', ''declaración'', ''proposición'', ''manifestación'', ''enunciado'' nozo ''expresión''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixpantia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''declarar'', ''manifestar'', ''expresar'', ''proponer''.</ref>, oc cenhuel tonalquizalizpan<ref>In tetlaixpantiliztli ''oc cenhuel tonalquizalizpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy de mañana''.</ref>, ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con la intención de ungir a Jesús con perfumes''.</ref> (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vieron que la piedra que tapaba el sepulcro estaba removida''.</ref>. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli<ref>In tetlaixpantililiztli ''Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli'' qunezcayotia ica españatlahtolli ''dentro del sepulcro, descubrieron a un joven vestido con una túnica blanca''.</ref>, in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya<ref>In tetlaixpantiliztli ''in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''quien les anunció que Jesús había resucitado''.</ref>, ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''y les ordenó que dijesen a los discípulos y a Pedro que fuesen a Galilea para allí ver a Jesús''.</ref>. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah<ref>In tetlaixpantiliztli ''motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah '' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se indica que María y sus compañeras no dijeron nada a nadie, pues tenían miedo''.</ref> (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan [[Maria Magdalena]] (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a continuación, se dice que Jesús se apareció a María Magdalena (sin mencionar a las otras mujeres), y que esta dio al resto de los seguidores de Jesús la buena noticia''.</ref>, zan ahmo neltococ<ref>In tetlaixpantiliztli ''zan ahmo neltococ'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero no fue creída''.</ref> (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico<ref>In tlahtolli ''Jesutzin ixnecico'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Jesús volvió a aparecerse''</ref>, ipan inin immayotl<ref>In tlahtolli ''ipan inin immayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en esta ocasión'' nozo ''esta vez''.</ref> imixpan ontetl ca ohtocayah<ref>In tlahtolli ''imixpan ontetl ca ohtocayah'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a dos que iban de camino'' nozo ''ante dos que marchaban''.</ref>: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh<ref>In tetlaixpantililiztli ''in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cuando estos discípulos contaron lo ocurrido, tampoco se les creyó''.</ref> (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''finalmente, se apareció a los once apóstoles, a los que reprendió por no haber creído en su resurección''.</ref> . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.<ref>In tetlaixpantiliztli ''Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''les encomendó predicar el evangelio, y subió a los cielos, donde está sentado a la derecha de Dios''.</ref> (Mc 16, 14-20). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]], cequintin cihuah, [[Maria Magadalena]], [[Juana]] ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Lucas, algunas mujeres, María Magdalena, Juana y María de Santiago, y otras cuyos nombres no se mencionan, acudieron al sepulcro para ungir a Jesús con perfumes''</ref>. Quittaqueh<ref>Nozo ''quiteonamic''. Inin tlahtolli quihtoznequi ica españatlahtolli no ihuan ''encontraron'', ''descubrieron'', ''hallaron'', ''dar con algo''.</ref> tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl<ref>In tetlaixpantiliztli ''quittaqueh tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''encontraron removida la piedra del sepulcro, entraron en él y no encontraron el cuerpo''</ref> (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin<ref>In tetlaixpantiliztli ''quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entonces se les aparecieron dos hombres con vestiduras deslumbrantes, quienes les anunciaron la resurrección de Jesús''.</ref> (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh<ref>In tetlaixpantiliztli ''In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''Las mujeres anunciaron la resurrección a los apóstoles, pero estos no las creyeron''.</ref> (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca<ref>in tetlaixpatiliztli ''ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''excepto Pedro, que fue al sepulcro y comprobó que el cuerpo había desaparecido''.</ref> (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli<ref>In tetlaixpantiliztli ''inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ese mismo día, Jesús se apareció a dos discípulos que caminaban de Jerusalén a Emaús, que lo reconocieron en el momento de la fracción del pan''.</ref> (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani<ref>In tetlaixpantiliztli ''achitonca huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''poco después se presentó ante los once, que creyeron que se trataba de un espíritu''.</ref><ref>In tlahtolli ''teixpan huitz, ni-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentarse a alguien''.</ref><ref>In tlahtolli ''yohuac moteittitiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fantasma'', ''aparición'' nozo ''espectro''.</ref>, zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.<ref>in tetlaixpantiliztli ''zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''pero les demostró que era él en carne y huesos, y comió en su presencia''.</ref> (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz<ref>In tetlaixpantiliztli ''quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''les explicó el sentido de su muerte y resurrección''.</ref> (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl<ref>In tetlaixpantiliztli ''ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''y, más tarde, los llevó cerca de Betania, donde ascendió al cielo''.</ref> (Lc 24,50-53). ::::* Ipan in iTeotlahcuilol in [[Juan]], Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca<ref>In tetlaixpantiliztli ''ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en el Evangelio de Juan, María Magdalena fue al sepulcro muy de madrugada y descubrió que la piedra había sido removida''.</ref>. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz<ref> In tetlaixpantiliztli ''motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''corrió en busca de Pedro y del «discípulo a quien Jesús amaba» para avisarles''.</ref> (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac<ref>In tetlaixpantiliztli «iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac» quinezcayotia ica españatlahtolli «''se le aparecieron dos ángeles vestidos de blanco''»</ref>. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh<ref>In tlahtolli «no yeh(huatl)» quinezcayotia ica españatlahtolli «él también» ihuan nican «a su vez».</ref> tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih<ref>In tlahtolli «ixtlanehuia, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «confundir a alguien con otro».</ref> ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic<ref>In tlahtolli «ilnamiqui, nite-» quihtoznequi ica españatlahtolli «''recordar''», «''reconocer''». Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/reconocer</u>.</ref> inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] s50gb0rf0w1irjj9zjwmp6a6xdt24my 503258 503257 2022-08-13T20:30:17Z Koatochij 19758 /* Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''. In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''. In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''. In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh<ref>In tlahtolli ''in yolqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de animales''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] ero93z3uu4q4f335azr8wfrblg8wzxs 503259 503258 2022-08-13T20:30:32Z Koatochij 19758 /* Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''. In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''. In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''. In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh<ref>In tlahtolli ''in yolqueh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de animales''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] k6b1nzyfmtj9v1agtkcuruup0w5ocut 503260 503259 2022-08-13T20:32:34Z Koatochij 19758 /* Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca<ref>In tlahtolli ''inhualquixtiloca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ex5pulsión (padecida por alguien)''. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah<ref>In tlahtolli ''yah'' quihtoznequi ''fue'' ica españatlahtolli.</ref> itloc itetlazohtlacahuan<ref>In tlahtolli ''itloc itetlazohtlacahuan'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''con sus discípulos''. In tlahtolli ''ipampa ca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''por que'' ihuan nican noihuan ''para que''. In tlahtolli ''neltililoni'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuera llevada a cabo (algo)''. In tlahtolli ''tenahualcaquini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vidente'' nozo ''profeta''. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl <ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh ipal: ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] rult3ukqs17d8mjxinkup9kw3yje4s3 503261 503260 2022-08-13T20:34:21Z Koatochij 19758 /* Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, inoc<ref>In tlahtolli ''inoc'' quinezacayotia ica españatlahtolli ''durante''.</ref> itetlayecoltiliz<ref>In tlahtolli ''tetlayecoltiliztli'' quihtoznequi ica españatñahtolli ''ministerio'', ''tarea'', ''servicio''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ministerio</u>.</ref> Jesutzin quichiuh nepapan<ref>In tlahtollli ''nepapan'' quinezcayotia ''diversos'', ''varios.</ref> tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli<ref>In tlahtolli ''Ipan tlacempoaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en suma''.</ref>, ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''teocaltlatlalizotl'' quinezcayotia ''canónico''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/can%C3%B3nico</u>. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatlaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''disposición'', ''regla'', ''precepto''.</ref> mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein<ref>In tlahtolli ''itech in catlein'' quinezcayotia ''de los cuales''.</ref> mahtlactli onnahui yehhuatl<ref>In tlahtolli ''yehhuatl'' ica españatlahtolli quitenehua in ''atributo del verbo ser''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''curaciones''.</ref> itech nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''varias'', ''diversas'' ihuan nican ''distintas''.</ref> cohcoliztli<ref>In tlahtolli ''cohcoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enfermedades''.</ref>, macuilli nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sortilegios'', ''conjuros'' nozo ''exorcismos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/exorcismo</u>.</ref>, eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''teyolitiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''resurrecciones''.</ref>, ome tlamahuizoll ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''de''.</ref> ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''tipo'', ''apariencia'', ''forma'', ''tipo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''natural''.</ref> ihuan eyi nezcayotl<ref>In tlahtolli ''nezcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''signo'', ''marca'', ''señal''.</ref><ref>Nozo ''machiotl'', caquihtoznequi ica españatlahtolli ''símbolo''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''raro'', ''extraordinario'', ''insólito'' nozo ''sorprendente''.</ref>. :::* In teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''teotlahcuilolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''evangelio'' ihuan nican ''evangelios''.</ref> quipohua<ref>In tlahtolli ''pohua, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''narrar''.</ref> in tlatoquiliani<ref>In tlahtolli ''in tlatoquiliani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''siguiente'', ''la que sigue''.</ref> tehuelquetzaliztli<ref>In tlahtolli ''tehuelquetzaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''sanación'', ''curación''.</ref> mahuizauhqui<ref>In tlahtolli ''mahuizauhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''maravilloso'', ''sorprendente'', ''admirable'' ihuan nican ''milagrosas''.</ref> tlachiuhtli<ref>In tlahtolli ''tlachiuhtli'' ica españatlahtolli nican quinezcayotia ''obradas''.</ref> itechpa Jesutzin: ::::1. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> itlepohpocaliz<ref>In tlahtolli ''tlepohpocaliztli'' quinezcayotia ''fiebre'', ''calentura'', ''hipertermia''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fiebre</u>. Itzintiliz huitz itech ''pohpoca, ni-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''estar ardiendo''.</ref> in imonnan<ref>In tlahtolli ''monnnantli'' nozo huehxiuhtli quinezcayotia ''suegra''.</ref> in [[Pedro]], ipan ichan ipan [[Cafarnaum]], inic quicui itech imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). ::::2. Quihuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquetza, nite-'' qihtoznequi ica españatlahtolli ''sanar'' nozo ''curar (a alguien).</ref> ce teocohcox<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinezcayotia ''leproso'' nozo ''albarazado''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://dle.rae.es/?id=1VFfPkR</u>. In tlahtolli ''teocohcoliztli'' quihtoznequi ''lepra'' nozo ''albarazo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/lepra</u> ihuan <u>http://buscon.rae.es/drae/srv/search?id=Z261KADNbDXX2MFhkwrV</u>.</ref> galileatlacatl ica<ref>In tlahtolli ''ica'' nican ica españatlahtolli quinezcayotia ''mediante''.</ref> in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatzitzquililiztli'' quinezcayotia ''toque'', ''roce'' ihuan nican ''contacto''.</ref> in imahtzin<ref>In tlahtolli ''imahtzin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''su mano''.</ref> (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). ::::3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui<ref>In tlahtolli ''nacayomihmicqui'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''paralítico'', ''paraplégico'' nozo ''tullido''.</ref> ipan [[Cafarnaum]] ca ixihmachtiloc<ref>In tlahtolli ''ixihmachtiloc'' quihtoznequi ''le fue presentado'' ica españatlahtolli. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ixihmachtia, nitete-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''presentar alguien a otro''.</ref> ipan ce cacaxtli<ref>In tlahtolli ''cacaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''camilla'', ''parihuela'' nozo ''palanquín''.</ref> ihuan in aquin oquipohpolhuiaya<ref>In tlahtolli ''oquipohpolhuiaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''le había perdonado (algo)''.</ref> itlahtlacol, inic quinahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ''ordena''.</ref> ca moquetzani<ref>In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''se levantara'' nozo ''se levantase'' (pretérito imperfecto de subjuntivo). In tlahtolli ''moquetzani'' quihtoznequi ''se levante'' (presente de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzni'' quinezcayotia ''se haya levantado'' (pretérito compuesto de subjuntivo). In tlahtolli ''omoquetzani'' quihtoznequi ''se hubiera levantado'' (pretérito pluscuamperfecto de subjuntivo).</ref> ihuan huiani<ref>In tlahtolli ''huiani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''se fuera'' nozo ''se fuese'' (pret. imperfecto de subjuntivo).</ref> ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). ::::4. Quihuelquetz ce tlacatl ica <ref>In teotlahcuilolli quihtoa ''maitl ahuacqui'', zan inin cohcoliztli motocayotia ica españatlahtolli ''queratosis''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ipan ce judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''teocalli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo'', ''mezquita'', ''sinagoga''.</ref>, ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). ::::5. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca quipihpitza<ref>In tlahtolli ''pihpitza, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''padecer''.</ref> ezmoloniliztli<ref>In tlahtolli ''ezmoloniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''hemorragias'' nozo ''flujo de sangre''.</ref>, ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). ::::6. Quipahtilih ce tzatzanontli<ref>In tlahtolli ''tzatzanontli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sordomudo''.Itzintiliz huitz itech ''tzatza'' nozo ''tzatzatl'' ca quihtoznequi ''sordo'' ica españatlahtolli ihuan itech ''nontli'' ca quihtoznequi ''mudo''.</ref> ipan in [[Decapolis]] inic caquia<ref>In tlahtolli ''inic caquia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''metiéndole'' ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''aquia, nitla-'' ca quihtoznequi ''meter (algo)'' nozo ''introducir''.</ref> in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha<ref>In tlahtolli ''inic chicha'' quinezcayotiaica españatlahtolli ''escupiendo''.</ref>, inic quitzitzquia in inehnepil<ref>In tlahtolli ''inic quitzitzquia in inehnepil'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tocándole la lengua''.</ref> ihuan inic quihtoa<ref>In tlahtolli ''inic quihtoa'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''diciendo''.</ref>: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’<ref>In tlahtolli ''ximotlapo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''abrete'', ''destápate''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlapoa, nite-'' ca quinezcayotia ''destapar (a alguien)''.</ref> (Mc 7,31-37). ::::7. Quihuelquetz ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla''nozo ''ixpopoyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> ipan [[Betsaida]] inic quitemili<ref>In tlahtolli ''temilia, nitetla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo sobre alguien)'' (Bernardino de Sahagún).</ref> chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). ::::8. Quihuelquetz in [[Bartimeo]], in ixpopoyotl itech [[Jerico]] (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). ::::9. Quihuelquetz huehcapa<ref>In tlahtolli ''huehca'' nozo ''huehcapa'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''lejos'', ''de lejos'', ''a distancia''.</ref> in iahach<ref>In tlahtolli ''ahachtli'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''criado'', ''sirviente''.</ref> in [[centurion]]<ref>In ''centurion'', nozo ''centurión'' ica españatlahtolli, yehhuatl ce teyacanqui teyaochiuhqui itech [[Roma]] ca quinyacana macuiltemeh ompohualtemeh oquichtin.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). ::::10. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite- (/nitla-) quinezcayotia ica españatlahtolli ''sanar'', ''curar''.</ref> ce cihuatl ca itech catca tepotzo<ref>In tlahtolli ''tepotzo'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''encorvada'', ''jorobada'', ''cheposa'', ''gibosa''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tepotzotl'' ca quihtoznequi ''joroba'', ''giba'', ''chepa''.</ref> ihuan ahmo momelauhtahcia<ref>In tlahtolli ''ahmo momelauhtahcia'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''no podía enderezarse'', ''no alcanzaba a enderezarse''.</ref>, ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz<ref>In tlahtolli ''tetlatemililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''aplicación''. Itzintiliz huit itech in tlahtolli ''temilia, nitetla-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''aplicar (algo, a alguien)'', ''superponer'', ''sobreponer'', ''imponer (algo, a alguien)'', ''poner (algo, sobre alguien)'', ''arrimar'', ''fijar'' (Bernardino de Sahagún). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/aplicar</u>.</ref> in imahtzihtzinhuan<ref>In tlahtolli ''imahtzihtzinhuan'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''sus manos''.</ref> (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh<ref>In tlahtolli ''chihua, mo-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''suceder'', ''ocurrir'', ''tener lugar''.</ref> noihuan in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> ihuan ipan ce judeoteocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quinezcayotia ''templos''; ihuan ''judeateocalli, ''sinagoga(s)''.</ref>. ::::11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh<ref>In tlahtolli ''chiahuizayoh'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''hidrópico'' nozo ''seroso''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''chiahuizatl'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''humor'', ''pus'', ''serosidad''.</ref> in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref>, ipan inchan cemeh in tachcahuan<ref>In tlahtolli ''tachcauh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''principal''.</ref> tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ''fariseo'', ''hipócrita''.</ref> (Lc 14, 1-6). ::::12. Quinhuelquetz<ref>In tlahtolli ''huelquezta, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> mahctlactetl teocohcoxqueh<ref>In tlahtolli ''teocohcox'' nozo ''teocohcoxqui'' quinexcayotia ica españatlahtolli ''leproso''.</ref>, ca mixnepanoh<ref>In tlahtolli ''ixnepanoa, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''coincidir'', ''hallar'', ''encontrar''.</ref> itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). ::::13. Quipahtilih<ref>In tlahtolli ''pahtilia, nite-'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''curar'' nozo ''sanar''.</ref> ce oquichtli ca cahxiltiaya<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''cumplir'', ''completar'' ihuan nican ''llevar a término''.</ref> ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan<ref>In tlahtolli ''tlalocpan'' quinezcayotia ''sábado'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: [[Chicomilhuitl]].</ref> (Jn 5,1-9). ::::14. Quihuelquez ce ixtepetla<ref>In tlahtolli ''ixtepetla'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ciego'' nozo ''invidente''.</ref> itech piltiliztli<ref>In tlahtolli ''itech piltiliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de nacimiento''.</ref> inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl<ref>In tlahtolli ''inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''untando sobre él lodo y saliva''.</ref>, zatepan in catlein<ref>In tlahtolli ''zatepan in catlein'' ica españatlahtolli quinezcayotia ''tras lo cual''.</ref> quinahuatih<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''le ordenó''.</ref> mopacaz ipan iacax in Siloe<ref>In tlahtolli ''iacax in Siloe'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''piscina de Siloé''. In tlahtolli ''acaxtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''piscina'', ''alberca'', ''aljibe'' nozo ''depósito de agua''.</ref> (Jn 9,1-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl<ref>In tlahtolli ''Ipan in teotlahcuilolli teotlatlalizotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''en los evangelios canónicos''.</ref> ixneci, n(i)-<ref>In tlahtolli ''ixneci'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''aparecer'', ''mostrarse'', ''resultar''.</ref> macuilli zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''relato'', ''charla'', ''diálogo'', ''conversación''.</ref> itech itehualquixtiliz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in teoyoliameh<ref>In tlahtolli ''teoyoliatl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''espíritu''.</ref> tlahtlacolcatzahuac<ref>In tlahtolli ''tlahtlacolcatzahuac'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''impurezas'', ''impurezas del pecado'', ''manchas del pecado''.</ref> (nahualtlahtoliztli<ref>In tlahtolli ''nahualtlahtoliztli'' quinezcayotia ''sortilegio'' ihuan nican ''exorcismos'',</ref>) quichiuh<ref>In tlahtolli ''quichiuh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizadas'', ''efectuadas''.</ref> itechpa Jesutzin<ref>In tlahtolli ''itechpa Jesutzin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por Jesús''.</ref>: ::::1. Quihualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> ce teoyaotlin tlahtolli ''teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli<ref>In tlahtolli ''judeateocalli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sinagoga''.</ref> itech [[Cafarnaum]] (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). ::::2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli<ref>In tlahtolli ''tlalli'' quinezcayotia ''tierra'', ''región'', ''área''.</ref> itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). ::::3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya<ref>In tlahtolli ''quimocuiliaya'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''tenía'' ihuan nican ''poseía''.</ref> in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). ::::4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya<ref>In tlahtolli ''chihchinatza, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''atormentar''.</ref> ce cuehcuechmicqui<ref>In tlahtolli ''cuehcuechmicqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epiléptico''. In tlahtolli ''cuehcuechmiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''epilepsia'', ''espasmos'', ''convulsiones''.</ref> (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). ::::5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan<ref>In tlahtolli ''nepapan'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''diversos'', ''varios''.</ref> tlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''tlahcuilolli'' quinezcayotia ''texto'' ihuan nican ''pasajes''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/pasajes</u>.</ref> ca quichihua tlatenehualiztli<ref>In tlahtolli ''tlatenehualiztli'' quinezcayotia ''referencia'' nozo ''mención''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ica ixnexiliztli'' quinezcayotia ''de modo'', ''con apariencia''.</ref> tlatematini<ref>In tlahtolli ''tlatemmatini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''genérico'', ''vago'', ''indefinido'' nozo 'inconcreto''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tentli''.</ref> in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). :::* Ipan in teotlahcuilolli<ref>In tlahtolli ''ipan in teotlahcuilolli'' quihtoznequi ''según los evangelios''.</ref>, Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli<ref>In tlahtolli ''yolitia, nite-'' quinezcayotia ''resucitar''.</ref>: ::::1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in [[Jairo]] (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh<ref>In tlahtolli ''nelihtoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''afirmar'', ''asegurar''.</ref> ca in cihuaconetl ahmo itech catca<ref>In tlahtolli ''itech cah'' quinezcayotia ''estar'' ica españatlahtolli.</ref> micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). ::::2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh<ref>In tlahtolli ''icnocihuauh'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''viuda''.</ref><ref>Nozo ''ioquichmiccauh'', ca quihtoznequi noihuan ica españatlahtolli ''viuda''.</ref> in [[Nain]] (Lc 7,11-17). ::::3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania<ref>In tlahtolli ''(tlalquixtiani) itech Betania'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de Betania'', ''(originario) de Betania''. ''(nativo) de Betania''.</ref>. (Jn 11,1-44). :::* Jesutzin quichiuh noihuan, ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quihtoznequi ica españatlahtolli ''según''.</ref> in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli<ref>In tlahtolli ''tlamahuizolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''prodigios'', ''milagros'', ''portentos''.</ref> ica ixneciliztli<ref>In tlahtolli ''ixneciliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''forma'', ''apariencia'' ihuan nican ''tipo'', nozo ''modo''.</ref> yuhquizani<ref>In tlahtolli ''yuhquizani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''natural''.</ref>, ipan in tlein quinextia<ref>In tlahtolli ''nextia, nitla-'' ''poner de manifiesto'', ''mostrar'' ica españatlahtolli.</ref> in itlazohcacealiz<ref>In tlahtolli ''tlazohcacealiztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''obediencia''.</ref> in chicahuacayotl yuhquizani<ref>In tlahtolli ''chicahuacayotl yuhquizani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''fuerzas naturales''.</ref> (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref>: ::::1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli<ref>In tlahtolli ''ahtlahtlacamahmaniliztli'' quinezcayotia ''tempestad'' ica españatlahtolli ihuan itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''ahtlacatl'' ihuan itech in tlahtolli ''maniliztli''.</ref> ca cehui<ref>In tlahtolli ''cehui, -'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''calmarse'' ihuan ipan in tlahcuilolli ''se calme''.</ref> ihuan inin<ref>In tlahtolli ''inin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ésta''.</ref> tlazohcacea<ref>In tlahtolli ''tlazohcacea, ni-'', quinezcayotia ica españatlahtolli ''obedecer'' ihuan ipan in tlahcuilolli quinezcayotia ''se someten''.</ref> (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). ::::2. Jesutzin nehnen ipan<ref>In tlahtolli ''ipan'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''sobre'', ''a través de''.</ref> in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). :::* Eyi machiotl<ref>In tlahtolli ''machiotl'' quinezcayotia ''símbolos'' ihuan nican ''signos''.</ref> ixquihquizani<ref>In tlahtolli ''ixquihquizani'' quitoznequi ica españatlahtolli ''extraordinarios'', ''insólitos'', ''desacostumbrados''.</ref>, ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel<ref>In tlahtolli ''huel'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''muy'', ''bien'', ''acusadamente''.</ref> ixihmachtililoni<ref>In tlahtolli ''ixihmachtililoni'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simbólico'', ''representativo'', ''alegórico'', ''metafórico''.</ref>: ::::1. Tlamiequililiztli<ref>In tlahtolli ''tlamiequililiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''multiplicación''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''miequilia, nitla-'' ca quinezcayotia ''multiplicar'', ''agrandar'', ''aumentar''.</ref> itech in [[yoltextli]]<ref>In tlahtolli ''yoltextli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pan'' nozo ''masa''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/pan</u>.</ref> ihuan intech in mihmichtin. Yelohua<ref>In tlahtolli ''yelohua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''es (impersonal del verbo ser)''.</ref> in icel<ref>In tlahtolli ''icel'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''único''.</ref> in mochin<ref>In tlahtolli ''mochin'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''todos (no pluralizables)''.</ref> in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui<ref>In tlahtolli ''izqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''totalidad (de)''.</ref> in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua<ref>In tlahtolli ''mochihua'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sucede'', ''ocurre''.</ref> ipan ome immanyotl<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ocasion'', ''circunstancia'', ''momento'', ''oportunidad''.</ref> ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). ::::2. In michmaliztli<ref>In tlahtolli ''michmaliztli'' quinezcayotia ''pesca'' ica españatlahtolli.</ref> ahneltoconi<ref>In tlahtolli ''ahneltoconi'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''milagrosa'', ''prodigiosas'', ''inverosímil'', ''increíble''.</ref> (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). ::::3. In tlacuepaliztli<ref>In tlahtolli ''tlacuepaliztli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''conversión'', transformación''.</ref> itech in atl<ref>In tlahtolli ''itech atl'' quinezcayotia ''del agua''.</ref> ipan xocomecaayotl<ref>In tlahtolli ''xocomecaaytol'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''vino''.</ref> ipan in nemanamictiliztli<ref>In tlahtolli ''nemanamictiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''bodas'', ''nupcias''.</ref> itech [[Cana]] (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl<ref>In tlahtolli ''ipan inin cahuitl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''en ese periodo''.</ref>, in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''predicador'', ihuan nican ''escriba''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/escriba</u>.</ref>, tlacanexqueh<ref>In tlahtolli ''tlacanexqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''fariseo'', ''hipócrita'', ''falso''.</ref> ihuan occequintin, quitlamih<ref>In tlahtolli ''tetech tlamia, nitla-'', quihtoznequi ica españatlahtolli ''atribuir (a alguien, algo)</ref> itech ce tetlapiquiliztli<ref>In tlahtolli ''itech ce tetlapiquiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a una confabulación'', ''a un complot'', '' a una conspiración'', '' a una maquinación''.</ref> itloc in Tlacatecolotl<ref>In tlahtolli ''Tlacatecolotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Belcebú'', ''Satán''.</ref> inin teixmauhtiliztli<ref>In tlahtolli ''teixmauhtiliztli'' quinezcayotia ''poder'', ''autoridad'', ''supremacía''.</ref> inic quihualquixtiz<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'' nozo ''echar''.</ref> in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac<ref>In tlahtolli ''mapatla, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''defenderse'', ''resistirse''.</ref> neixnahualiztica<ref>In tlahtolli ''neixnahualiztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''enérgicamente'', ''con determinación'', ''decididamente''.</ref> ihuic<ref>In tlahtolli ''ihuic'' quinezcayotia ''contra'' ica españatlahtolli ihuan nican quihtoznequi ''de''.</ref> inin teteilhuiliztli<ref>In tlahtolli ''teilhuia, nite-'' quinezcayotia ''acusar (a alguien, ante otros).</ref>. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan<ref>In tlahtolli ''noihuan'' quinezcayotia ''aun'', ''también'' ica españatlahtolli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/definicion/aun</u>.</ref>, motenehua in iimmanyo<ref>In tlahtolli ''immanyotl'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''oportunidad'', ''circunstancias'', ''coyuntura'' ihuan nican ''caso''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ocasi%C3%B3n</u>.</ref> in ce oquichtli ca, in ahtle<ref>In tlahtolli ''in ahtle'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sin''.</ref> yelohuaz itenematilizcuini<ref>In tlahtolli ''tenematilizcuini'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''simpatizante'', ''adepto'', ''seguidor''.</ref> in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica<ref>In tlahtolli ''mahcehualtiliztica'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''con éxito''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mahcehualtiliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''éxito'', ''fortuna'', ''recompensa'', ''merecimiento''.</ref> teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl <ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh ipal: ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] syb0o5h0sjxfyqa1emw8458yskg7z09 503262 503261 2022-08-13T20:35:07Z Koatochij 19758 /* Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan[92] in teotlahcuilolli, inoc[93] itetlayecoltiliz[94] Jesutzin quichiuh nepapan[95] tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli[96], ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[97] mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein[98] mahtlactli onnahui yehhuatl[99] tehuelquetzaliztli[100] itech nepapan[101] cohcoliztli[102], macuilli nahualtlahtoliztli[103], eyi teyolitiliztli[104], ome tlamahuizoll ica[105] ixneciliztli[106] yuhquizani[107] ihuan eyi nezcayotl[108][109] ixquihquizani[110]. In teotlahcuilolli[111] quipohua[112] in tlatoquiliani[113] tehuelquetzaliztli[114] mahuizauhqui[115] tlachiuhtli[116] itechpa Jesutzin: 1. Quipahtilih[117] itlepohpocaliz[118] in imonnan[119] in Pedro, ipan ichan ipan Cafarnaum, inic quicui itech imahtzin[120] (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). 2. Quihuelquetz[121] ce teocohcox[122] galileatlacatl ica[123] in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz[124] in imahtzin[125] (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). 3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui[126] ipan Cafarnaum ca ixihmachtiloc[127] ipan ce cacaxtli[128] ihuan in aquin oquipohpolhuiaya[129] itlahtlacol, inic quinahuatia[130] ca moquetzani[131] ihuan huiani[132] ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). 4. Quihuelquetz ce tlacatl ica [133] in tlalocpan[134] ipan ce judeateocalli[135], ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). 5. Quipahtilih[136] ce cihuatl ca quipihpitza[137] ezmoloniliztli[138], ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). 6. Quipahtilih ce tzatzanontli[139] ipan in Decapolis inic caquia[140] in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha[141], inic quitzitzquia in inehnepil[142] ihuan inic quihtoa[143]: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’[144] (Mc 7,31-37). 7. Quihuelquetz ce ixtepetla[145] ipan Betsaida inic quitemili[146] chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). 8. Quihuelquetz in Bartimeo, in ixpopoyotl itech Jerico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). 9. Quihuelquetz huehcapa[147] in iahach[148] in centurion[149] itech Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). 10. Quipahtilih[150] ce cihuatl ca itech catca tepotzo[151] ihuan ahmo momelauhtahcia[152], ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz[153] in imahtzihtzinhuan[154] (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh[155] noihuan in tlalocpan[156] ihuan ipan ce judeoteocalli[157]. 11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh[158] in tlalocpan[159], ipan inchan cemeh in tachcahuan[160] tlacanexqueh[161] (Lc 14, 1-6). 12. Quinhuelquetz[162] mahctlactetl teocohcoxqueh[163], ca mixnepanoh[164] itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). 13. Quipahtilih[165] ce oquichtli ca cahxiltiaya[166] ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan[167] (Jn 5,1-9). 14. Quihuelquez ce ixtepetla[168] itech piltiliztli[169] inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl[170], zatepan in catlein[171] quinahuatih[172] mopacaz ipan iacax in Siloe[173] (Jn 9,1-12). Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[174] ixneci, n(i)-[175] macuilli zanilli[176] itech itehualquixtiliz[177] in teoyoliameh[178] tlahtlacolcatzahuac[179] (nahualtlahtoliztli[180]) quichiuh[181] itechpa Jesutzin[182]: 1. Quihualquixtih[183] ce teoyaotlin tlahtolli teoyaotl quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli[184] itech Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). 2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli[185] itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). 3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya[186] in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). 4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya[187] ce cuehcuechmicqui[188] (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). 5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan[189] tlahcuilolli[190] ca quichihua tlatenehualiztli[191] ica ixneciliztli[192] tlatematini[193] in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). Ipan in teotlahcuilolli[194], Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli[195]: 1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh[196] ca in cihuaconetl ahmo itech catca[197] micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). 2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh[198][199] in Nain (Lc 7,11-17). 3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania[200]. (Jn 11,1-44). Jesutzin quichiuh noihuan, ipan[201] in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli[202] ica ixneciliztli[203] yuhquizani[204], ipan in tlein quinextia[205] in itlazohcacealiz[206] in chicahuacayotl yuhquizani[207] (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz[208]: 1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli[209] ca cehui[210] ihuan inin[211] tlazohcacea[212] (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). 2. Jesutzin nehnen ipan[213] in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). Eyi machiotl[214] ixquihquizani[215], ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel[216] ixihmachtililoni[217]: 1. Tlamiequililiztli[218] itech in yoltextli[219] ihuan intech in mihmichtin. Yelohua[220] in icel[221] in mochin[222] in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui[223] in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua[224] ipan ome immanyotl[225] ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). 2. In michmaliztli[226] ahneltoconi[227] (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). 3. In tlacuepaliztli[228] itech in atl[229] ipan xocomecaayotl[230] ipan in nemanamictiliztli[231] itech Cana (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl[232], in neltiliztenohnotzanimeh[233], tlacanexqueh[234] ihuan occequintin, quitlamih[235] itech ce tetlapiquiliztli[236] itloc in Tlacatecolotl[237] inin teixmauhtiliztli[238] inic quihualquixtiz[239] in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac[240] neixnahualiztica[241] ihuic[242] inin teteilhuiliztli[243]. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan[244], motenehua in iimmanyo[245] in ce oquichtli ca, in ahtle[246] yelohuaz itenematilizcuini[247] in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica[248] teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl <ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh ipal: ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl [[Mesias]]<ref><<No en vano creemos en un solo y único nombre de Nuestro Señor Jesucristo, verdadero Dios, <u>salvador y redentor</u>: Ahmo tlapictli in tictoneltoquitiah izan icel itocatzin in Toteucyo Jesu Christo, nelli Dios, <u>temaquixtilani, tetlaocoliloni</u> (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 332-333, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli <ref>In tlahtolli ''tlahtocapilli'' nozo ''tlahtohcapilli'' quihtoznequi ica caxtillantlahtolli ''príncipe''.</ref>» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl<ref>In tlahtolli ''cuicatl'' quinezcayotia ''canto'', ''cánticos'' ihuan nican ''salmos'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/salmo</u>).</ref>, in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic [[Yahveh]] ihuan Imotlamacani<ref>In tlahtolli ''motlamacani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''proclamado'', ''investido'', ''aclamado'', ''nombrado'' ihuan nican ''ungido'' nozo ''entronizado'' (Remi Simeon, ''Diccionario de la Lengua Náhuatl o Mexicana'', amoxchihualoyan ''Siglo XXI'', ixtli 292, 7º amoxchihualiztli inic 1988, Mexihco.</ref><ref><u>http://www.wordreference.com/sinonimos/ungido</u>).</ref>. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh<ref>In tlahtolli ''Teoyoliatl Yecnemiliceh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Espíritu Santo'' ihuan ica romatlahtolli ''Spiritu Sancto''. </ref>. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli<ref>In tlahtolli ''tlahtlaniliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cuestión'', ''interrogación'', ''pregunta'', ''duda'', ''interrogante'', ''cosa'' ''materia'', ''demanda'' ihuan nican ''asunto''.</ref> ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: :::<small>In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in [[Cesarea Filipo]], quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, [[Juan in Bautista]]; ihuan ocequintin, [[Elias]]; zan occequintin, [[Jeremias]] ahnozo cemeh in ontlachianimeh<ref>In tlahtolli ''ontlachiani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''profeta'' nozo ''adivino''.</ref>. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, [[Simon]], ipiltzin in [[Jonas]], ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.»</small>. Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl<ref>''Tepantlazaliztli'', ''tepahuetzoltiliztli, ''temahuiztlaliztli'', ''mahuizotl'', ''temahuiztlaliztli'', ''malhuilocayotl'' (Rémi Simeon) nozo 'temahuizotiliztli'' quinezcayotiah ica españatlahtolli ''título'', ''dignidad'', ''gloria'', ''fama'', ''reconocimiento'', ''respeto'', ''alabanza'', ''halago'', ''honor'', ''estima'', ''consideración'', ''exaltación'', ''privilegios'', ''honra'', ''categoría''.</ref> «Cristo» moyehyecoa<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quihtoznequi ica españatlatolli ''ejercitar'', ''usar'', ''emplear''.</ref> in iuh itocatzin in Jesutzin: :::<small>«[…] in netlamachtilli<ref> In tlahtolli ''netlamachtilli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''gracia'' nozo ''prosperidad'' (Rémi Simeon / Andrés de Olmos). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlamachtia, nino- (''ser feliz'' nozo ''vivir en la prosperidad''). <<In tlahtolli ''netlamachtilli'' (''gracia, con lo que la gente es feliz''), mochihua in iuh in tlahtolli ''nechihchihualli'' (''adorno, con lo que la gente se adorna'') nozo in tlahtolli ''necuiltonolli'' (riquezas, con lo que la gente prospera'') (Michel Launey, Estudios de Cultura Náhuatl, ixtli 278, UNAM)>>.</ref><ref>Nozo ''huelnezcayotl''(''gentileza, donosura, gallardía, belleza'').</ref> ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» :::«yehhuatlin in huehhuetiliztli<ref>In tlahtolli ''huehhuetiliztli'' quinezcayotia ''existencia'', ''supervivencia'' nozo ''vida''</ref> cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan<ref>Nozo ''motlaihual'' (ica españatlahtolli: ''tu enviado, tu mensajero'').</ref>, Jesucristo».</small> == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] h577gbwkru45nukahl2kwe3ropc90xu 503263 503262 2022-08-13T20:35:47Z Koatochij 19758 /* Itenehualoca ipan in Teoamoxtli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''adivinar'', ''predecir'', ''profetizar''.</ref> itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl [[Jordan]]. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah<ref>In tlahtolli ''xallah'' quinezcayotia ica españaltlahtolli ''arenal'' ihuan nican ''desierto'' nozo páramo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/arenal</u>.</ref>, in oncan mozauh<ref>In tlahtolli ''zahua, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ayunar'', ''privarse''.</ref> inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc<ref>''in tlein cuacueloloc'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''a las que fue sometido''.</ref> itechpa in Teoyaotl<ref>In tlahtolli ''Teoyaotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''Diablo'', ''Demonio''.</ref>. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh<ref>In tlahtolli ''ehua, n(i)-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''partir'', ''marcharse''.</ref> ompa [[Galilea]], mocallotih ipan [[Cafarnaun]], ihuan peuh inic quitecaquiltiz<ref>In tlahtolli ''caquiltia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''anunciar'' ihuan nican ''predicar''.</ref> in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo<ref>''In iTlahtohcayo in Toteucyo'' mocuepa ica españatlahtolli in iuh ''el Reino de Dios''.</ref>. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan[92] in teotlahcuilolli, inoc[93] itetlayecoltiliz[94] Jesutzin quichiuh nepapan[95] tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli[96], ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[97] mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein[98] mahtlactli onnahui yehhuatl[99] tehuelquetzaliztli[100] itech nepapan[101] cohcoliztli[102], macuilli nahualtlahtoliztli[103], eyi teyolitiliztli[104], ome tlamahuizoll ica[105] ixneciliztli[106] yuhquizani[107] ihuan eyi nezcayotl[108][109] ixquihquizani[110]. In teotlahcuilolli[111] quipohua[112] in tlatoquiliani[113] tehuelquetzaliztli[114] mahuizauhqui[115] tlachiuhtli[116] itechpa Jesutzin: 1. Quipahtilih[117] itlepohpocaliz[118] in imonnan[119] in Pedro, ipan ichan ipan Cafarnaum, inic quicui itech imahtzin[120] (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). 2. Quihuelquetz[121] ce teocohcox[122] galileatlacatl ica[123] in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz[124] in imahtzin[125] (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). 3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui[126] ipan Cafarnaum ca ixihmachtiloc[127] ipan ce cacaxtli[128] ihuan in aquin oquipohpolhuiaya[129] itlahtlacol, inic quinahuatia[130] ca moquetzani[131] ihuan huiani[132] ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). 4. Quihuelquetz ce tlacatl ica [133] in tlalocpan[134] ipan ce judeateocalli[135], ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). 5. Quipahtilih[136] ce cihuatl ca quipihpitza[137] ezmoloniliztli[138], ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). 6. Quipahtilih ce tzatzanontli[139] ipan in Decapolis inic caquia[140] in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha[141], inic quitzitzquia in inehnepil[142] ihuan inic quihtoa[143]: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’[144] (Mc 7,31-37). 7. Quihuelquetz ce ixtepetla[145] ipan Betsaida inic quitemili[146] chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). 8. Quihuelquetz in Bartimeo, in ixpopoyotl itech Jerico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). 9. Quihuelquetz huehcapa[147] in iahach[148] in centurion[149] itech Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). 10. Quipahtilih[150] ce cihuatl ca itech catca tepotzo[151] ihuan ahmo momelauhtahcia[152], ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz[153] in imahtzihtzinhuan[154] (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh[155] noihuan in tlalocpan[156] ihuan ipan ce judeoteocalli[157]. 11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh[158] in tlalocpan[159], ipan inchan cemeh in tachcahuan[160] tlacanexqueh[161] (Lc 14, 1-6). 12. Quinhuelquetz[162] mahctlactetl teocohcoxqueh[163], ca mixnepanoh[164] itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). 13. Quipahtilih[165] ce oquichtli ca cahxiltiaya[166] ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan[167] (Jn 5,1-9). 14. Quihuelquez ce ixtepetla[168] itech piltiliztli[169] inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl[170], zatepan in catlein[171] quinahuatih[172] mopacaz ipan iacax in Siloe[173] (Jn 9,1-12). Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[174] ixneci, n(i)-[175] macuilli zanilli[176] itech itehualquixtiliz[177] in teoyoliameh[178] tlahtlacolcatzahuac[179] (nahualtlahtoliztli[180]) quichiuh[181] itechpa Jesutzin[182]: 1. Quihualquixtih[183] ce teoyaotlin tlahtolli teoyaotl quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli[184] itech Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). 2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli[185] itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). 3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya[186] in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). 4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya[187] ce cuehcuechmicqui[188] (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). 5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan[189] tlahcuilolli[190] ca quichihua tlatenehualiztli[191] ica ixneciliztli[192] tlatematini[193] in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). Ipan in teotlahcuilolli[194], Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli[195]: 1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh[196] ca in cihuaconetl ahmo itech catca[197] micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). 2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh[198][199] in Nain (Lc 7,11-17). 3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania[200]. (Jn 11,1-44). Jesutzin quichiuh noihuan, ipan[201] in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli[202] ica ixneciliztli[203] yuhquizani[204], ipan in tlein quinextia[205] in itlazohcacealiz[206] in chicahuacayotl yuhquizani[207] (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz[208]: 1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli[209] ca cehui[210] ihuan inin[211] tlazohcacea[212] (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). 2. Jesutzin nehnen ipan[213] in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). Eyi machiotl[214] ixquihquizani[215], ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel[216] ixihmachtililoni[217]: 1. Tlamiequililiztli[218] itech in yoltextli[219] ihuan intech in mihmichtin. Yelohua[220] in icel[221] in mochin[222] in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui[223] in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua[224] ipan ome immanyotl[225] ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). 2. In michmaliztli[226] ahneltoconi[227] (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). 3. In tlacuepaliztli[228] itech in atl[229] ipan xocomecaayotl[230] ipan in nemanamictiliztli[231] itech Cana (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl[232], in neltiliztenohnotzanimeh[233], tlacanexqueh[234] ihuan occequintin, quitlamih[235] itech ce tetlapiquiliztli[236] itloc in Tlacatecolotl[237] inin teixmauhtiliztli[238] inic quihualquixtiz[239] in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac[240] neixnahualiztica[241] ihuic[242] inin teteilhuiliztli[243]. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan[244], motenehua in iimmanyo[245] in ce oquichtli ca, in ahtle[246] yelohuaz itenematilizcuini[247] in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica[248] teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl <ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh ipal: ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl Mesias[105] neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli [106]» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl[107], in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic Yahveh ihuan Imotlamacani[108][109]. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh[110]. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli[111] ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in Cesarea Filipo, quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, Juan in Bautista; ihuan ocequintin, Elias; zan occequintin, Jeremias ahnozo cemeh in ontlachianimeh[112]. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, Simon, ipiltzin in Jonas, ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.». Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl[113] «Cristo» moyehyecoa[114] in iuh itocatzin in Jesutzin: «[…] in netlamachtilli[115][116] ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» «yehhuatlin in huehhuetiliztli[117] cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan[118], Jesucristo». == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] i29ixw57v98vdy1z4w51yamj372daik 503264 503263 2022-08-13T20:36:31Z Koatochij 19758 /* Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc[83] itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl Jordan. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[84], in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah[85], in oncan mozauh[86] inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc[87] itechpa in Teoyaotl[88]. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh[89] ompa Galilea, mocallotih ipan Cafarnaun, ihuan peuh inic quitecaquiltiz[90] in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo[91]. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan[92] in teotlahcuilolli, inoc[93] itetlayecoltiliz[94] Jesutzin quichiuh nepapan[95] tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli[96], ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[97] mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein[98] mahtlactli onnahui yehhuatl[99] tehuelquetzaliztli[100] itech nepapan[101] cohcoliztli[102], macuilli nahualtlahtoliztli[103], eyi teyolitiliztli[104], ome tlamahuizoll ica[105] ixneciliztli[106] yuhquizani[107] ihuan eyi nezcayotl[108][109] ixquihquizani[110]. In teotlahcuilolli[111] quipohua[112] in tlatoquiliani[113] tehuelquetzaliztli[114] mahuizauhqui[115] tlachiuhtli[116] itechpa Jesutzin: 1. Quipahtilih[117] itlepohpocaliz[118] in imonnan[119] in Pedro, ipan ichan ipan Cafarnaum, inic quicui itech imahtzin[120] (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). 2. Quihuelquetz[121] ce teocohcox[122] galileatlacatl ica[123] in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz[124] in imahtzin[125] (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). 3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui[126] ipan Cafarnaum ca ixihmachtiloc[127] ipan ce cacaxtli[128] ihuan in aquin oquipohpolhuiaya[129] itlahtlacol, inic quinahuatia[130] ca moquetzani[131] ihuan huiani[132] ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). 4. Quihuelquetz ce tlacatl ica [133] in tlalocpan[134] ipan ce judeateocalli[135], ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). 5. Quipahtilih[136] ce cihuatl ca quipihpitza[137] ezmoloniliztli[138], ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). 6. Quipahtilih ce tzatzanontli[139] ipan in Decapolis inic caquia[140] in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha[141], inic quitzitzquia in inehnepil[142] ihuan inic quihtoa[143]: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’[144] (Mc 7,31-37). 7. Quihuelquetz ce ixtepetla[145] ipan Betsaida inic quitemili[146] chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). 8. Quihuelquetz in Bartimeo, in ixpopoyotl itech Jerico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). 9. Quihuelquetz huehcapa[147] in iahach[148] in centurion[149] itech Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). 10. Quipahtilih[150] ce cihuatl ca itech catca tepotzo[151] ihuan ahmo momelauhtahcia[152], ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz[153] in imahtzihtzinhuan[154] (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh[155] noihuan in tlalocpan[156] ihuan ipan ce judeoteocalli[157]. 11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh[158] in tlalocpan[159], ipan inchan cemeh in tachcahuan[160] tlacanexqueh[161] (Lc 14, 1-6). 12. Quinhuelquetz[162] mahctlactetl teocohcoxqueh[163], ca mixnepanoh[164] itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). 13. Quipahtilih[165] ce oquichtli ca cahxiltiaya[166] ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan[167] (Jn 5,1-9). 14. Quihuelquez ce ixtepetla[168] itech piltiliztli[169] inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl[170], zatepan in catlein[171] quinahuatih[172] mopacaz ipan iacax in Siloe[173] (Jn 9,1-12). Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[174] ixneci, n(i)-[175] macuilli zanilli[176] itech itehualquixtiliz[177] in teoyoliameh[178] tlahtlacolcatzahuac[179] (nahualtlahtoliztli[180]) quichiuh[181] itechpa Jesutzin[182]: 1. Quihualquixtih[183] ce teoyaotlin tlahtolli teoyaotl quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli[184] itech Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). 2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli[185] itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). 3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya[186] in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). 4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya[187] ce cuehcuechmicqui[188] (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). 5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan[189] tlahcuilolli[190] ca quichihua tlatenehualiztli[191] ica ixneciliztli[192] tlatematini[193] in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). Ipan in teotlahcuilolli[194], Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli[195]: 1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh[196] ca in cihuaconetl ahmo itech catca[197] micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). 2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh[198][199] in Nain (Lc 7,11-17). 3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania[200]. (Jn 11,1-44). Jesutzin quichiuh noihuan, ipan[201] in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli[202] ica ixneciliztli[203] yuhquizani[204], ipan in tlein quinextia[205] in itlazohcacealiz[206] in chicahuacayotl yuhquizani[207] (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz[208]: 1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli[209] ca cehui[210] ihuan inin[211] tlazohcacea[212] (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). 2. Jesutzin nehnen ipan[213] in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). Eyi machiotl[214] ixquihquizani[215], ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel[216] ixihmachtililoni[217]: 1. Tlamiequililiztli[218] itech in yoltextli[219] ihuan intech in mihmichtin. Yelohua[220] in icel[221] in mochin[222] in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui[223] in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua[224] ipan ome immanyotl[225] ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). 2. In michmaliztli[226] ahneltoconi[227] (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). 3. In tlacuepaliztli[228] itech in atl[229] ipan xocomecaayotl[230] ipan in nemanamictiliztli[231] itech Cana (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl[232], in neltiliztenohnotzanimeh[233], tlacanexqueh[234] ihuan occequintin, quitlamih[235] itech ce tetlapiquiliztli[236] itloc in Tlacatecolotl[237] inin teixmauhtiliztli[238] inic quihualquixtiz[239] in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac[240] neixnahualiztica[241] ihuic[242] inin teteilhuiliztli[243]. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan[244], motenehua in iimmanyo[245] in ce oquichtli ca, in ahtle[246] yelohuaz itenematilizcuini[247] in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica[248] teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl <ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih<ref>In tlahtolli ''hualquixtia, nite-'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''expulsar'', ''arrojar''.</ref> in tlapatlanimeh<ref>In tlahtolli ''tlapatlani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''banquero'', ''cambista''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca:.</ref> ihuan in itlanamacacahuan<ref>In tlahtolli ''tlanamacac'' nozo ''tlanamacani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''vendedor'', ''comerciante, ''mercader'', ''tratante''.</ref> in yolqueh ipal: ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>></small></ref> in huemmanaliztli<ref>In tlahtolli ''huemmanaliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''sacrificios'', ''ofrendas''.</ref> tenemilizhuipanalizotl<ref>In tlahtolli ''tenemilizhuipanalizotl'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''ritual''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tenemilizhuipanaliztli'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''rito'', ''ceremonia'', ''protocolo'', ''costumbre''.</ref> (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/episodio</u>.</ref> inic ipehualiz<ref>In tlahtolli ''inic ipehualiz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''al comenzar'' nozo ''al comienzo''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''inic quipehua'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''comenzando''(gerundio).</ref> in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca<ref>In tlahtolli ''quicenteca'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''lo relaciona'', ''lo coordina''.</ref> ica ce tlayolteohuiliztli<ref>In tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' quihtoznequi ''profetizar'', ''adivinar'', ''presentir''.</ref> itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.</ref> tlatoquilih<ref>In tlahtolli ''tlatoquilih'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''siguientes'', 'posterior'', ''venidero'' ihuan nican ''futuros''.</ref>. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl Mesias[105] neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli [106]» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl[107], in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic Yahveh ihuan Imotlamacani[108][109]. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh[110]. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli[111] ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in Cesarea Filipo, quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, Juan in Bautista; ihuan ocequintin, Elias; zan occequintin, Jeremias ahnozo cemeh in ontlachianimeh[112]. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, Simon, ipiltzin in Jonas, ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.». Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl[113] «Cristo» moyehyecoa[114] in iuh itocatzin in Jesutzin: «[…] in netlamachtilli[115][116] ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» «yehhuatlin in huehhuetiliztli[117] cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan[118], Jesucristo». == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] ltyvhzy47o3l80b6x22kmbulpj4yu4l 503265 503264 2022-08-13T20:39:26Z Koatochij 19758 /* Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc[83] itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl Jordan. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[84], in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah[85], in oncan mozauh[86] inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc[87] itechpa in Teoyaotl[88]. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh[89] ompa Galilea, mocallotih ipan Cafarnaun, ihuan peuh inic quitecaquiltiz[90] in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo[91]. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan[92] in teotlahcuilolli, inoc[93] itetlayecoltiliz[94] Jesutzin quichiuh nepapan[95] tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli[96], ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[97] mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein[98] mahtlactli onnahui yehhuatl[99] tehuelquetzaliztli[100] itech nepapan[101] cohcoliztli[102], macuilli nahualtlahtoliztli[103], eyi teyolitiliztli[104], ome tlamahuizoll ica[105] ixneciliztli[106] yuhquizani[107] ihuan eyi nezcayotl[108][109] ixquihquizani[110]. In teotlahcuilolli[111] quipohua[112] in tlatoquiliani[113] tehuelquetzaliztli[114] mahuizauhqui[115] tlachiuhtli[116] itechpa Jesutzin: 1. Quipahtilih[117] itlepohpocaliz[118] in imonnan[119] in Pedro, ipan ichan ipan Cafarnaum, inic quicui itech imahtzin[120] (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). 2. Quihuelquetz[121] ce teocohcox[122] galileatlacatl ica[123] in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz[124] in imahtzin[125] (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). 3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui[126] ipan Cafarnaum ca ixihmachtiloc[127] ipan ce cacaxtli[128] ihuan in aquin oquipohpolhuiaya[129] itlahtlacol, inic quinahuatia[130] ca moquetzani[131] ihuan huiani[132] ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). 4. Quihuelquetz ce tlacatl ica [133] in tlalocpan[134] ipan ce judeateocalli[135], ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). 5. Quipahtilih[136] ce cihuatl ca quipihpitza[137] ezmoloniliztli[138], ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). 6. Quipahtilih ce tzatzanontli[139] ipan in Decapolis inic caquia[140] in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha[141], inic quitzitzquia in inehnepil[142] ihuan inic quihtoa[143]: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’[144] (Mc 7,31-37). 7. Quihuelquetz ce ixtepetla[145] ipan Betsaida inic quitemili[146] chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). 8. Quihuelquetz in Bartimeo, in ixpopoyotl itech Jerico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). 9. Quihuelquetz huehcapa[147] in iahach[148] in centurion[149] itech Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). 10. Quipahtilih[150] ce cihuatl ca itech catca tepotzo[151] ihuan ahmo momelauhtahcia[152], ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz[153] in imahtzihtzinhuan[154] (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh[155] noihuan in tlalocpan[156] ihuan ipan ce judeoteocalli[157]. 11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh[158] in tlalocpan[159], ipan inchan cemeh in tachcahuan[160] tlacanexqueh[161] (Lc 14, 1-6). 12. Quinhuelquetz[162] mahctlactetl teocohcoxqueh[163], ca mixnepanoh[164] itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). 13. Quipahtilih[165] ce oquichtli ca cahxiltiaya[166] ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan[167] (Jn 5,1-9). 14. Quihuelquez ce ixtepetla[168] itech piltiliztli[169] inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl[170], zatepan in catlein[171] quinahuatih[172] mopacaz ipan iacax in Siloe[173] (Jn 9,1-12). Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[174] ixneci, n(i)-[175] macuilli zanilli[176] itech itehualquixtiliz[177] in teoyoliameh[178] tlahtlacolcatzahuac[179] (nahualtlahtoliztli[180]) quichiuh[181] itechpa Jesutzin[182]: 1. Quihualquixtih[183] ce teoyaotlin tlahtolli teoyaotl quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli[184] itech Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). 2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli[185] itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). 3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya[186] in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). 4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya[187] ce cuehcuechmicqui[188] (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). 5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan[189] tlahcuilolli[190] ca quichihua tlatenehualiztli[191] ica ixneciliztli[192] tlatematini[193] in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). Ipan in teotlahcuilolli[194], Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli[195]: 1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh[196] ca in cihuaconetl ahmo itech catca[197] micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). 2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh[198][199] in Nain (Lc 7,11-17). 3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania[200]. (Jn 11,1-44). Jesutzin quichiuh noihuan, ipan[201] in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli[202] ica ixneciliztli[203] yuhquizani[204], ipan in tlein quinextia[205] in itlazohcacealiz[206] in chicahuacayotl yuhquizani[207] (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz[208]: 1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli[209] ca cehui[210] ihuan inin[211] tlazohcacea[212] (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). 2. Jesutzin nehnen ipan[213] in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). Eyi machiotl[214] ixquihquizani[215], ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel[216] ixihmachtililoni[217]: 1. Tlamiequililiztli[218] itech in yoltextli[219] ihuan intech in mihmichtin. Yelohua[220] in icel[221] in mochin[222] in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui[223] in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua[224] ipan ome immanyotl[225] ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). 2. In michmaliztli[226] ahneltoconi[227] (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). 3. In tlacuepaliztli[228] itech in atl[229] ipan xocomecaayotl[230] ipan in nemanamictiliztli[231] itech Cana (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl[232], in neltiliztenohnotzanimeh[233], tlacanexqueh[234] ihuan occequintin, quitlamih[235] itech ce tetlapiquiliztli[236] itloc in Tlacatecolotl[237] inin teixmauhtiliztli[238] inic quihualquixtiz[239] in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac[240] neixnahualiztica[241] ihuic[242] inin teteilhuiliztli[243]. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan[244], motenehua in iimmanyo[245] in ce oquichtli ca, in ahtle[246] yelohuaz itenematilizcuini[247] in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica[248] teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih in tlapatlanimeh ihuan in itlanamacacahuan in yolqueh ipal: ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>> in huemmanaliztli tenemilizhuipanalizotl (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli<ref>In tlahtolli ''tlachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''conductas'', ''actos'', ''hechos'', ''situaciones'', ''sucesos''.Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: inic ipehualiz in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca ica ce tlayolteohuiliztli itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli tlatoquilih. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl Mesias[105] neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli [106]» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl[107], in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic Yahveh ihuan Imotlamacani[108][109]. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh[110]. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli[111] ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in Cesarea Filipo, quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, Juan in Bautista; ihuan ocequintin, Elias; zan occequintin, Jeremias ahnozo cemeh in ontlachianimeh[112]. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, Simon, ipiltzin in Jonas, ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.». Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl[113] «Cristo» moyehyecoa[114] in iuh itocatzin in Jesutzin: «[…] in netlamachtilli[115][116] ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» «yehhuatlin in huehhuetiliztli[117] cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan[118], Jesucristo». == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] o7w2fv3p5tl78qs8bmump5fx7a3k55h 503266 503265 2022-08-13T20:40:05Z Koatochij 19758 /* Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc[83] itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl Jordan. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[84], in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah[85], in oncan mozauh[86] inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc[87] itechpa in Teoyaotl[88]. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh[89] ompa Galilea, mocallotih ipan Cafarnaun, ihuan peuh inic quitecaquiltiz[90] in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo[91]. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan[92] in teotlahcuilolli, inoc[93] itetlayecoltiliz[94] Jesutzin quichiuh nepapan[95] tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli[96], ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[97] mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein[98] mahtlactli onnahui yehhuatl[99] tehuelquetzaliztli[100] itech nepapan[101] cohcoliztli[102], macuilli nahualtlahtoliztli[103], eyi teyolitiliztli[104], ome tlamahuizoll ica[105] ixneciliztli[106] yuhquizani[107] ihuan eyi nezcayotl[108][109] ixquihquizani[110]. In teotlahcuilolli[111] quipohua[112] in tlatoquiliani[113] tehuelquetzaliztli[114] mahuizauhqui[115] tlachiuhtli[116] itechpa Jesutzin: 1. Quipahtilih[117] itlepohpocaliz[118] in imonnan[119] in Pedro, ipan ichan ipan Cafarnaum, inic quicui itech imahtzin[120] (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). 2. Quihuelquetz[121] ce teocohcox[122] galileatlacatl ica[123] in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz[124] in imahtzin[125] (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). 3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui[126] ipan Cafarnaum ca ixihmachtiloc[127] ipan ce cacaxtli[128] ihuan in aquin oquipohpolhuiaya[129] itlahtlacol, inic quinahuatia[130] ca moquetzani[131] ihuan huiani[132] ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). 4. Quihuelquetz ce tlacatl ica [133] in tlalocpan[134] ipan ce judeateocalli[135], ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). 5. Quipahtilih[136] ce cihuatl ca quipihpitza[137] ezmoloniliztli[138], ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). 6. Quipahtilih ce tzatzanontli[139] ipan in Decapolis inic caquia[140] in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha[141], inic quitzitzquia in inehnepil[142] ihuan inic quihtoa[143]: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’[144] (Mc 7,31-37). 7. Quihuelquetz ce ixtepetla[145] ipan Betsaida inic quitemili[146] chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). 8. Quihuelquetz in Bartimeo, in ixpopoyotl itech Jerico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). 9. Quihuelquetz huehcapa[147] in iahach[148] in centurion[149] itech Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). 10. Quipahtilih[150] ce cihuatl ca itech catca tepotzo[151] ihuan ahmo momelauhtahcia[152], ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz[153] in imahtzihtzinhuan[154] (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh[155] noihuan in tlalocpan[156] ihuan ipan ce judeoteocalli[157]. 11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh[158] in tlalocpan[159], ipan inchan cemeh in tachcahuan[160] tlacanexqueh[161] (Lc 14, 1-6). 12. Quinhuelquetz[162] mahctlactetl teocohcoxqueh[163], ca mixnepanoh[164] itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). 13. Quipahtilih[165] ce oquichtli ca cahxiltiaya[166] ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan[167] (Jn 5,1-9). 14. Quihuelquez ce ixtepetla[168] itech piltiliztli[169] inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl[170], zatepan in catlein[171] quinahuatih[172] mopacaz ipan iacax in Siloe[173] (Jn 9,1-12). Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[174] ixneci, n(i)-[175] macuilli zanilli[176] itech itehualquixtiliz[177] in teoyoliameh[178] tlahtlacolcatzahuac[179] (nahualtlahtoliztli[180]) quichiuh[181] itechpa Jesutzin[182]: 1. Quihualquixtih[183] ce teoyaotlin tlahtolli teoyaotl quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli[184] itech Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). 2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli[185] itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). 3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya[186] in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). 4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya[187] ce cuehcuechmicqui[188] (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). 5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan[189] tlahcuilolli[190] ca quichihua tlatenehualiztli[191] ica ixneciliztli[192] tlatematini[193] in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). Ipan in teotlahcuilolli[194], Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli[195]: 1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh[196] ca in cihuaconetl ahmo itech catca[197] micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). 2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh[198][199] in Nain (Lc 7,11-17). 3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania[200]. (Jn 11,1-44). Jesutzin quichiuh noihuan, ipan[201] in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli[202] ica ixneciliztli[203] yuhquizani[204], ipan in tlein quinextia[205] in itlazohcacealiz[206] in chicahuacayotl yuhquizani[207] (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz[208]: 1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli[209] ca cehui[210] ihuan inin[211] tlazohcacea[212] (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). 2. Jesutzin nehnen ipan[213] in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). Eyi machiotl[214] ixquihquizani[215], ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel[216] ixihmachtililoni[217]: 1. Tlamiequililiztli[218] itech in yoltextli[219] ihuan intech in mihmichtin. Yelohua[220] in icel[221] in mochin[222] in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui[223] in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua[224] ipan ome immanyotl[225] ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). 2. In michmaliztli[226] ahneltoconi[227] (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). 3. In tlacuepaliztli[228] itech in atl[229] ipan xocomecaayotl[230] ipan in nemanamictiliztli[231] itech Cana (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl[232], in neltiliztenohnotzanimeh[233], tlacanexqueh[234] ihuan occequintin, quitlamih[235] itech ce tetlapiquiliztli[236] itloc in Tlacatecolotl[237] inin teixmauhtiliztli[238] inic quihualquixtiz[239] in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac[240] neixnahualiztica[241] ihuic[242] inin teteilhuiliztli[243]. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan[244], motenehua in iimmanyo[245] in ce oquichtli ca, in ahtle[246] yelohuaz itenematilizcuini[247] in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica[248] teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih in tlapatlanimeh ihuan in itlanamacacahuan in yolqueh ipal: ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>> in huemmanaliztli tenemilizhuipanalizotl (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: inic ipehualiz in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca ica ce tlayolteohuiliztli itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli tlatoquilih. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl Mesias[105] neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli [106]» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl[107], in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic Yahveh ihuan Imotlamacani[108][109]. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh[110]. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli[111] ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in Cesarea Filipo, quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, Juan in Bautista; ihuan ocequintin, Elias; zan occequintin, Jeremias ahnozo cemeh in ontlachianimeh[112]. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, Simon, ipiltzin in Jonas, ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.». Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl[113] «Cristo» moyehyecoa[114] in iuh itocatzin in Jesutzin: «[…] in netlamachtilli[115][116] ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» «yehhuatlin in huehhuetiliztli[117] cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan[118], Jesucristo». == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] p7u1jk35ej4l93dx18jcv63mgvsftvy 503267 503266 2022-08-13T20:40:42Z Koatochij 19758 /* Netoliniliztli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli<ref>In tlahtolli ''zanilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''relato''.</ref> pohuini itech <ref>''pohuini itech'' quihtoznequi ''referente a'', ''concerniente a'', ''propio de''.</ref> in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in [[Marcos]] ihuan [[Juan]]. In intlaquetzaliz<ref>In tlahtolli ''tlaquetzaliztli'' quihtoznequi ''narraciones''.</ref> in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui<ref>In tlahtolli ''netech mixnamiqui'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''difieren entre sí (unas cosas con otras)''.</ref>: :::* Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua<ref> In tlatolli ''zaniltia, ni-'' quinezcayotia ''relatar''.</ref> ahtle<ref>In tlahtolli ''ahtle'' quinezcayotia ''nada'' ihuan nican ''ningún'' (viaje).</ref> ohtoquiliztli) ipan [[Belen]]. Maria moyetztatehua<ref>''-tehua'' quinezcayotia ''súbitamente'' nozo ''inesperadamente''.</ref><ref>''In tlahtolli ''yetztiuh, nino-'' quinezcayotia ''quedarse'', ''prolongarse''.</ref> otztli ihuan Jose quiyolpepena<ref>in tlahtolli ''quiyolpepena'' quihtoznequi ''escoge'' ihuan nican ''decide'', ''resuelve''.</ref> quimacahciz<ref>In tlahtolli ''quimacahciz'' nican quihtoznequi ''repudiarla'', ''evitarla''. Ma xiquitta in tetlahtoltecpanaliztli [[Tehtlahtol 3]].</ref>, zan<ref>In tlahtolli ''zan'' nican quinezcayotia ''pero''.</ref> ce ilhuicatlaihualli<ref>In tlahtolli ''ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''ángel'' nozo ''enviado del cielo''.</ref> quicaquiltia<ref>In tlahtolli ''quicaquiltia'' quihtoznequi nican ''le anuncia''.</ref> ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia<ref>In tlahtolli ''quiyolteohuia'' quinezcayotia ''profetiza'', ''predice'', ''pronostica''.</ref>, ica in itlahtol in ontlachiani [[Isaias]], ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani<ref>Nozo ica españatlahtolli ''Mesias''</ref> ca quitztoqueh<ref>In tlahtolli ''itztoc, nite-'' quuinezcayotia ''aguardar'', ''esperar (a alguien)''.</ref> in judeatlacah. Cequintin nahualtin<ref>In tlahtolli ''nahualtin'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''magos''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mago</u>.</ref> itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, [[Herodes in Hueyi]], ca quicentlalia tlayecoz<Ref>''Yecoa, nitla-'' quinezcayotia nican ''acabar'.'</ref> ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani<ref>In tlahtolli ''tohtotzani'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''inminente'', ''apremiante''.</ref> tetohtoquiliztli itechpa<ref>In tlahtolli ''itechpa'' quinezcayotia ''por'' ihuan nican ''de''. Quitenehua in aquin yehhuatl in tlachihuani. </ref> Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia<ref>In tlahtolli ''tlalcahuia, nite-'' quihtoznequi ''huir de alguien''.</ref> ompa Egipto ihuan monactia<ref> In tlahtolli ''nactia, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''permanecer'', ''quedarse''.</ref> oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli<ref>In tlahtolli ''ixihmachtia, nitetla-'' quihtoznequi ''notificar (algo, a alguien).</ref> itech Jose<ref>''Itech Jose'' quihtoznequi nican ''a José''.</ref> itechpa in ilhuicatlaihualli<ref>''Itechpa in ilhuicatlaihualli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''por el ángel''.</ref>, ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan [[Nazaret]], ipan [[Galilea]]. :::* Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz<ref>In tlahtolli ''pilhuahtia, nino-'' quinezcayotia ''concebir''.</ref> in Jesutzin moxinepanoa<ref>In tlahtolli ''xinepanoa, nino-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''entrelazar'' ihuan huitz itech in tlahtolli ''xihuitl'' ihuan itech ''nepanoa, nino-''.</ref> nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan<ref>In tlahtolli ''teezhuan'' quinezcayotia ''parientes''.</ref>― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in [[ilhuicatlaihualli Gabriel]] (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli<ref>In tlahtolli ''tlacateuctli'' quihtoznequi ''emperador'' ( Alfonso Caso).</ref> Augusto quitenahuatia<ref>In tlahtolli ''nahuatia, nitetla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''mandar'', ''ordenar''. Ma xiquixpohuan inin tlahcuilolli: <<''Es mucho más necesario obedecer a modo a Dios que a los hombres que <u>ordenan</u> lo que puede ofender a Dios'': Tlapanahuia inic monequi huellacamachoz Dios, ahmo yuh tlacamachozqueh in oquichtin in <u>quitenahuatia</u> in tlein ic tlahtlacalhuiloz Dios (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ihixtli 22-23, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>>.</ref> ce tetocaamatlaliliztli<ref>Nozo ''censo''.</ref> ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa [[Belen]], ipampa yelohuaz tlaquixtiani<ref>In tlahtolli ''tlalquixtiani'' quinezcayotia ''originario'' nozo ''nativo''.</ref> itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia<ref>In tlahtolli ''ahxiltia, nitla-''quihtonequi ica españatlahtolli ''añadir algo'', ''completar'', ''suplir''.</ref> oc no nalquizani<ref>Inn tlahtolli ''nalquizani'' tlacueptli ica españatlahtolli'' mihtoa ''breve'', ''pasajero'', ''transitorio''.</ref> zanilli itech itexipinehuayotequiliz<ref>In tlahtolli ''xipinehuayotequi, nite-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''circuncidar a alguien''.</ref> in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli<ref>In tlahtolli ''teocalli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''templo''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/iglesia</u>. In tlahtolli ''calpolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''parroquia'' ihuan no ''iglesia''.</ref> ihuan ineahxitiliz itech<ref>In tlahtolli ''tetech neahxitiliztli'' quihtoznequi ''aproximación a alguien'', ''encuentro con alguien''. Ma xiquitta inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/encuentro</u>.</ref> in neltiliztenohnotzanimeh<ref>In tlahtolli ''neltiliztenohnotzani'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''doctor'', ''teólogo'', ''padre'', ''predicador''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/te%C3%B3logo</u>.</ref> ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli<ref>''Tlachihualli nica quinezcayotia ica españatlahtolli ''realizado'' nozo ''efectuado''.</ref> ica ontlaehualiztli<ref>In tlahtolli ''ehua, nocontla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''motivar'', ''ocasionar''.</ref> in [[Pascua]]<ref>In ''Pascua'' yehhuatl in iilhuichihualiz ipampa in itemaquixtiliz in judeatlacah itech Egipto.</ref>, in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in [[Mateo]] ihuan in [[Lucas]] neci in ome itech quizaliz<ref>In tlahtolli ''tetech quizaliztli'' quinezcayotia ''genealogía''.</ref> in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui<ref>In tlahtolli ''teyacanqui'' quinezcayotia ''jefe'' nozo ''patriarca''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/patriarca</u>.</ref> [[Abraham]], ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca [[Adan]], in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli<ref>In tlahtolli ''pehualiztli'' quinezcayotia ''principio'', ''origen'', ''creación'' ihuan nican ''Génesis''.</ref>. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui<ref>In tlahtolli ''neneuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''idéntico'', ''igual''.</ref> intzalan [[Abrahan]] ihuan [[David]], auh mixnamiqui<ref>Nozo ica españatlahtolli ''difieren'' (se diferencian).</ref> zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech [[Natam]], oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli<ref>In tlahtolli ''netlahtolpepechtiliztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''tema'', ''argumento'', ''caso'' nozo ''materia''.</ref>, in monextia yehhuatl in itechiuhcayo<ref>In tlahtolli ''techiuhcayotl'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ascendencia''.</ref> in [[Jose]], mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia<ref>Inin ome tlahtolli ''yehhuatl oyezquia'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''habría sido él''.</ref> itahtzin neteconeuhtilizotl<ref>In tlahtolli ''neteconeuhtiliztli'' quinezcayotia ''adopción'' ihuan ''neteconeuhtilizotl'', ''adoptivo''.</ref> in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc[83] itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl Jordan. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[84], in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah[85], in oncan mozauh[86] inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc[87] itechpa in Teoyaotl[88]. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh[89] ompa Galilea, mocallotih ipan Cafarnaun, ihuan peuh inic quitecaquiltiz[90] in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo[91]. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan[92] in teotlahcuilolli, inoc[93] itetlayecoltiliz[94] Jesutzin quichiuh nepapan[95] tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli[96], ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[97] mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein[98] mahtlactli onnahui yehhuatl[99] tehuelquetzaliztli[100] itech nepapan[101] cohcoliztli[102], macuilli nahualtlahtoliztli[103], eyi teyolitiliztli[104], ome tlamahuizoll ica[105] ixneciliztli[106] yuhquizani[107] ihuan eyi nezcayotl[108][109] ixquihquizani[110]. In teotlahcuilolli[111] quipohua[112] in tlatoquiliani[113] tehuelquetzaliztli[114] mahuizauhqui[115] tlachiuhtli[116] itechpa Jesutzin: 1. Quipahtilih[117] itlepohpocaliz[118] in imonnan[119] in Pedro, ipan ichan ipan Cafarnaum, inic quicui itech imahtzin[120] (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). 2. Quihuelquetz[121] ce teocohcox[122] galileatlacatl ica[123] in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz[124] in imahtzin[125] (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). 3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui[126] ipan Cafarnaum ca ixihmachtiloc[127] ipan ce cacaxtli[128] ihuan in aquin oquipohpolhuiaya[129] itlahtlacol, inic quinahuatia[130] ca moquetzani[131] ihuan huiani[132] ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). 4. Quihuelquetz ce tlacatl ica [133] in tlalocpan[134] ipan ce judeateocalli[135], ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). 5. Quipahtilih[136] ce cihuatl ca quipihpitza[137] ezmoloniliztli[138], ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). 6. Quipahtilih ce tzatzanontli[139] ipan in Decapolis inic caquia[140] in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha[141], inic quitzitzquia in inehnepil[142] ihuan inic quihtoa[143]: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’[144] (Mc 7,31-37). 7. Quihuelquetz ce ixtepetla[145] ipan Betsaida inic quitemili[146] chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). 8. Quihuelquetz in Bartimeo, in ixpopoyotl itech Jerico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). 9. Quihuelquetz huehcapa[147] in iahach[148] in centurion[149] itech Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). 10. Quipahtilih[150] ce cihuatl ca itech catca tepotzo[151] ihuan ahmo momelauhtahcia[152], ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz[153] in imahtzihtzinhuan[154] (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh[155] noihuan in tlalocpan[156] ihuan ipan ce judeoteocalli[157]. 11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh[158] in tlalocpan[159], ipan inchan cemeh in tachcahuan[160] tlacanexqueh[161] (Lc 14, 1-6). 12. Quinhuelquetz[162] mahctlactetl teocohcoxqueh[163], ca mixnepanoh[164] itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). 13. Quipahtilih[165] ce oquichtli ca cahxiltiaya[166] ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan[167] (Jn 5,1-9). 14. Quihuelquez ce ixtepetla[168] itech piltiliztli[169] inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl[170], zatepan in catlein[171] quinahuatih[172] mopacaz ipan iacax in Siloe[173] (Jn 9,1-12). Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[174] ixneci, n(i)-[175] macuilli zanilli[176] itech itehualquixtiliz[177] in teoyoliameh[178] tlahtlacolcatzahuac[179] (nahualtlahtoliztli[180]) quichiuh[181] itechpa Jesutzin[182]: 1. Quihualquixtih[183] ce teoyaotlin tlahtolli teoyaotl quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli[184] itech Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). 2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli[185] itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). 3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya[186] in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). 4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya[187] ce cuehcuechmicqui[188] (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). 5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan[189] tlahcuilolli[190] ca quichihua tlatenehualiztli[191] ica ixneciliztli[192] tlatematini[193] in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). Ipan in teotlahcuilolli[194], Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli[195]: 1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh[196] ca in cihuaconetl ahmo itech catca[197] micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). 2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh[198][199] in Nain (Lc 7,11-17). 3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania[200]. (Jn 11,1-44). Jesutzin quichiuh noihuan, ipan[201] in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli[202] ica ixneciliztli[203] yuhquizani[204], ipan in tlein quinextia[205] in itlazohcacealiz[206] in chicahuacayotl yuhquizani[207] (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz[208]: 1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli[209] ca cehui[210] ihuan inin[211] tlazohcacea[212] (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). 2. Jesutzin nehnen ipan[213] in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). Eyi machiotl[214] ixquihquizani[215], ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel[216] ixihmachtililoni[217]: 1. Tlamiequililiztli[218] itech in yoltextli[219] ihuan intech in mihmichtin. Yelohua[220] in icel[221] in mochin[222] in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui[223] in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua[224] ipan ome immanyotl[225] ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). 2. In michmaliztli[226] ahneltoconi[227] (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). 3. In tlacuepaliztli[228] itech in atl[229] ipan xocomecaayotl[230] ipan in nemanamictiliztli[231] itech Cana (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl[232], in neltiliztenohnotzanimeh[233], tlacanexqueh[234] ihuan occequintin, quitlamih[235] itech ce tetlapiquiliztli[236] itloc in Tlacatecolotl[237] inin teixmauhtiliztli[238] inic quihualquixtiz[239] in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac[240] neixnahualiztica[241] ihuic[242] inin teteilhuiliztli[243]. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan[244], motenehua in iimmanyo[245] in ce oquichtli ca, in ahtle[246] yelohuaz itenematilizcuini[247] in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica[248] teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih in tlapatlanimeh ihuan in itlanamacacahuan in yolqueh ipal: :1) :<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> :2) :<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>> in huemmanaliztli tenemilizhuipanalizotl (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: inic ipehualiz in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca ica ce tlayolteohuiliztli itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli tlatoquilih. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl Mesias[105] neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli [106]» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl[107], in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic Yahveh ihuan Imotlamacani[108][109]. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh[110]. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli[111] ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in Cesarea Filipo, quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, Juan in Bautista; ihuan ocequintin, Elias; zan occequintin, Jeremias ahnozo cemeh in ontlachianimeh[112]. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, Simon, ipiltzin in Jonas, ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.». Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl[113] «Cristo» moyehyecoa[114] in iuh itocatzin in Jesutzin: «[…] in netlamachtilli[115][116] ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» «yehhuatlin in huehhuetiliztli[117] cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan[118], Jesucristo». == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] 2x0yx96hlj4bf9cgpf6vp3yl9cd1brl 503268 503267 2022-08-13T20:41:31Z Koatochij 19758 /* Itlacatiliz ihuan ipiltiyan */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli[33] pohuini itech [34] in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in Marcos ihuan Juan. In intlaquetzaliz[35] in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui[36]: Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua[37] ahtle[38] ohtoquiliztli) ipan Belen. Maria moyetztatehua[39][40] otztli ihuan Jose quiyolpepena[41] quimacahciz[42], zan[43] ce ilhuicatlaihualli[44] quicaquiltia[45] ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia[46], ica in itlahtol in ontlachiani Isaias, ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani[47] ca quitztoqueh[48] in judeatlacah. Cequintin nahualtin[49] itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, Herodes in Hueyi, ca quicentlalia tlayecoz[50] ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani[51] tetohtoquiliztli itechpa[52] Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia[53] ompa Egipto ihuan monactia[54] oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli[55] itech Jose[56] itechpa in ilhuicatlaihualli[57], ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan Nazaret, ipan Galilea. Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz[58] in Jesutzin moxinepanoa[59] nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan[60]― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in ilhuicatlaihualli Gabriel (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli[61] Augusto quitenahuatia[62] ce tetocaamatlaliliztli[63] ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa Belen, ipampa yelohuaz tlaquixtiani[64] itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia[65] oc no nalquizani[66] zanilli itech itexipinehuayotequiliz[67] in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli[68] ihuan ineahxitiliz itech[69] in neltiliztenohnotzanimeh[70] ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli[71] ica ontlaehualiztli[72] in Pascua[73], in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in Mateo ihuan in Lucas neci in ome itech quizaliz[74] in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui[75] Abraham, ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca Adan, in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli[76]. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui[77] intzalan Abrahan ihuan David, auh mixnamiqui[78] zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech Natam, oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli[79], in monextia yehhuatl in itechiuhcayo[80] in Jose, mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia[81] itahtzin neteconeuhtilizotl[82] in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc[83] itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl Jordan. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[84], in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah[85], in oncan mozauh[86] inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc[87] itechpa in Teoyaotl[88]. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh[89] ompa Galilea, mocallotih ipan Cafarnaun, ihuan peuh inic quitecaquiltiz[90] in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo[91]. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan[92] in teotlahcuilolli, inoc[93] itetlayecoltiliz[94] Jesutzin quichiuh nepapan[95] tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli[96], ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[97] mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein[98] mahtlactli onnahui yehhuatl[99] tehuelquetzaliztli[100] itech nepapan[101] cohcoliztli[102], macuilli nahualtlahtoliztli[103], eyi teyolitiliztli[104], ome tlamahuizoll ica[105] ixneciliztli[106] yuhquizani[107] ihuan eyi nezcayotl[108][109] ixquihquizani[110]. In teotlahcuilolli[111] quipohua[112] in tlatoquiliani[113] tehuelquetzaliztli[114] mahuizauhqui[115] tlachiuhtli[116] itechpa Jesutzin: 1. Quipahtilih[117] itlepohpocaliz[118] in imonnan[119] in Pedro, ipan ichan ipan Cafarnaum, inic quicui itech imahtzin[120] (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). 2. Quihuelquetz[121] ce teocohcox[122] galileatlacatl ica[123] in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz[124] in imahtzin[125] (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). 3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui[126] ipan Cafarnaum ca ixihmachtiloc[127] ipan ce cacaxtli[128] ihuan in aquin oquipohpolhuiaya[129] itlahtlacol, inic quinahuatia[130] ca moquetzani[131] ihuan huiani[132] ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). 4. Quihuelquetz ce tlacatl ica [133] in tlalocpan[134] ipan ce judeateocalli[135], ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). 5. Quipahtilih[136] ce cihuatl ca quipihpitza[137] ezmoloniliztli[138], ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). 6. Quipahtilih ce tzatzanontli[139] ipan in Decapolis inic caquia[140] in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha[141], inic quitzitzquia in inehnepil[142] ihuan inic quihtoa[143]: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’[144] (Mc 7,31-37). 7. Quihuelquetz ce ixtepetla[145] ipan Betsaida inic quitemili[146] chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). 8. Quihuelquetz in Bartimeo, in ixpopoyotl itech Jerico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). 9. Quihuelquetz huehcapa[147] in iahach[148] in centurion[149] itech Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). 10. Quipahtilih[150] ce cihuatl ca itech catca tepotzo[151] ihuan ahmo momelauhtahcia[152], ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz[153] in imahtzihtzinhuan[154] (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh[155] noihuan in tlalocpan[156] ihuan ipan ce judeoteocalli[157]. 11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh[158] in tlalocpan[159], ipan inchan cemeh in tachcahuan[160] tlacanexqueh[161] (Lc 14, 1-6). 12. Quinhuelquetz[162] mahctlactetl teocohcoxqueh[163], ca mixnepanoh[164] itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). 13. Quipahtilih[165] ce oquichtli ca cahxiltiaya[166] ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan[167] (Jn 5,1-9). 14. Quihuelquez ce ixtepetla[168] itech piltiliztli[169] inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl[170], zatepan in catlein[171] quinahuatih[172] mopacaz ipan iacax in Siloe[173] (Jn 9,1-12). Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[174] ixneci, n(i)-[175] macuilli zanilli[176] itech itehualquixtiliz[177] in teoyoliameh[178] tlahtlacolcatzahuac[179] (nahualtlahtoliztli[180]) quichiuh[181] itechpa Jesutzin[182]: 1. Quihualquixtih[183] ce teoyaotlin tlahtolli teoyaotl quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli[184] itech Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). 2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli[185] itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). 3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya[186] in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). 4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya[187] ce cuehcuechmicqui[188] (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). 5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan[189] tlahcuilolli[190] ca quichihua tlatenehualiztli[191] ica ixneciliztli[192] tlatematini[193] in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). Ipan in teotlahcuilolli[194], Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli[195]: 1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh[196] ca in cihuaconetl ahmo itech catca[197] micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). 2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh[198][199] in Nain (Lc 7,11-17). 3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania[200]. (Jn 11,1-44). Jesutzin quichiuh noihuan, ipan[201] in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli[202] ica ixneciliztli[203] yuhquizani[204], ipan in tlein quinextia[205] in itlazohcacealiz[206] in chicahuacayotl yuhquizani[207] (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz[208]: 1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli[209] ca cehui[210] ihuan inin[211] tlazohcacea[212] (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). 2. Jesutzin nehnen ipan[213] in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). Eyi machiotl[214] ixquihquizani[215], ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel[216] ixihmachtililoni[217]: 1. Tlamiequililiztli[218] itech in yoltextli[219] ihuan intech in mihmichtin. Yelohua[220] in icel[221] in mochin[222] in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui[223] in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua[224] ipan ome immanyotl[225] ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). 2. In michmaliztli[226] ahneltoconi[227] (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). 3. In tlacuepaliztli[228] itech in atl[229] ipan xocomecaayotl[230] ipan in nemanamictiliztli[231] itech Cana (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl[232], in neltiliztenohnotzanimeh[233], tlacanexqueh[234] ihuan occequintin, quitlamih[235] itech ce tetlapiquiliztli[236] itloc in Tlacatecolotl[237] inin teixmauhtiliztli[238] inic quihualquixtiz[239] in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac[240] neixnahualiztica[241] ihuic[242] inin teteilhuiliztli[243]. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan[244], motenehua in iimmanyo[245] in ce oquichtli ca, in ahtle[246] yelohuaz itenematilizcuini[247] in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica[248] teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih in tlapatlanimeh ihuan in itlanamacacahuan in yolqueh ipal: :1) :<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> :2) :<<Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien.>> in huemmanaliztli tenemilizhuipanalizotl (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: inic ipehualiz in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca ica ce tlayolteohuiliztli itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli tlatoquilih. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl Mesias[105] neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli [106]» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl[107], in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic Yahveh ihuan Imotlamacani[108][109]. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh[110]. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli[111] ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in Cesarea Filipo, quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, Juan in Bautista; ihuan ocequintin, Elias; zan occequintin, Jeremias ahnozo cemeh in ontlachianimeh[112]. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, Simon, ipiltzin in Jonas, ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.». Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl[113] «Cristo» moyehyecoa[114] in iuh itocatzin in Jesutzin: «[…] in netlamachtilli[115][116] ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» «yehhuatlin in huehhuetiliztli[117] cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan[118], Jesucristo». == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] aj2juxryfaosin8o0neuyererm8voma 503269 503268 2022-08-13T20:42:21Z Koatochij 19758 /* Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli */ wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''; 7–2 [[y. C.]]- 30–33 [[q. C.]]), no tocayotilo '''Jesutzin itech Nazaret'''<ref>In tlahtolli ''itech'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''de'' nozo ''en''(fray Alonso de Molina, ''Vocabulario en mexicana y castellana'', amoxchihualoyan ''Editorial Porrúa'', ixtli 42, Mexihco, inic 1992.). Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlalquixtiani itech'' ca ica españatlahtolli quihtoznequi ''natural de'' nozo ''nacido en''.</ref>, '''Jesus''' ahnozo ica caxtillantlahtolli '''Jesús'''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli<ref>In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli «centequilia, ninotla-» ca quinezcayotia ica españaltlahtolli ''vincularse'', ''concertar alianza'' ihuan itech in tlahtolli «tequilia'' ninotla-» ca quinezcayotia ''comprometerse''. Occe tlahtolli: [[cristianismo|cristianotemachtilizpan]] ihuan «netecpicholiztli» ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''congregación'', ''cristiandad'', ''iglesia'', nozo ''cristianismo''.</ref> ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in [[cristianotocaitl]], yeh in [[Dios ipiltzin]] ihuan inohmah inacayotiliz in [[Dios]]<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' noihuan mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref>. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― [[tēmāquīxtiliztli|ōquimmāquīxtih]] in tlācah. In [[judaísmo|judiotēmachtiliztli]] nozo judeanemachtilli<ref>In tlahtolli ''judeanemachtilli'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''judaísmo''. Itzintiliz huitz itech ''judea'' ihuan itech ''nemachtilli'' ca quinezcayotia ''doctrina'', ''principios'', ''sistema'', ''saber'', ''religión'', ''ideales'', ''escuela'' nozo ''movimiento'' (Michel Launey, ''Introducción a la Lengua y a la Literatura Náhuatl'', ixtli 278, UNAM). Noihuan maxiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/doctrina</u>.</ref><ref>In tlahtolli ''yolpachihuitiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''religión'', ''fe''. In ''inyolpachihuitiz in judeatlacah'' quihtoznequi ica españatlahtolli ''la religión de los judíos''. 1) Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/religi%C3%B3n</u>. 2) Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<''Nadie se acercará a mí, nadie me seguirá, nadie me acompañará, <u>nadie creerá en mí</u>, si no lo ha enviado mi amado Padre'': Ayac huel notech pohuiz, ayac huel nechhualtepotztocaz, ayac huel nechhualmohuiquiliz, <u>ayac huel nechmoneltoquiliz</u> intlacahmo Yehhuatzin, Notahtzin, in onechhualmihualih (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, pp. 96-97, Edición de Georges Baudot, UNAM, 1996)>></small>.</ref> ahtlamocuītia in iteucyo<ref>''Divinidad'' nozo ''Dios'' mihtoa ''Toteucyo'' nozo ''Teuctli'', ca quinezcayotia ''Dios'', ''amo'', ''jefe'', ''propietario'', ''patrón'', ''protector'', ''patrono'' nozo ''señor'' (<u>http://www.wordreference.com/sinonimos/dios</u>) : :::<small> * Xiuhteuctli: ''Dios del Fuego'' (Rémi Simeon / Bernardino de Sahagún, ''Historia General de las Cosas de Nueva España'', amoxtli I, izhuatl 10, ixtli 22, amoxchihualiztli tlamachioanalizotl) / Francisco Javier Clavijero, ''Historia Antigua de México'', ixtli 154, amoxchihualoyan Porrua, S.A., tlachiucnauhyotia amoxchihualiztli, inic 1991). ::: * Yacateuctli: ''Dios del Comercio''. ::: * Tlalteuctli: ''Dios de la Tierra''. ::: * Mictlanteuctli: Dios del Inframundo.</small></ref><ref>In tlahtolli ''īteōyo'' huitz itech ''teoyotl'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''religiosidad'', ''espiritualidad'', ''virtud''.</ref><ref>In tlahtolli ''teoyoh'' quinezcayotia ''religioso'', ''místico'', ''sagrado'', ''divino'', ''espiritual''</ref>, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In [[Islam]]pan, yeh motēnēhua [[Īsā]], cē īpan in [[achtopaihtoāni]]meh<ref>Nozo ''ontlachianimeh'', ca quihtoznequi ''profeta'', adivino, vidente. Ma xiquixpohua (''lee'') nozo xicmomachizti (''consulta'') inin inepaniuhca (''vínculo'' nozo ''enlace''): <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/profeta</u></ref><ref>Noihuan ''tlayolteohuiani'' (Remi Simeon) nozo ''tlayollohteohuiani''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''yolteohuia, nitla-'' ca quinezcayotia ica españatlahtolli ''vaticinar'', ''profetizar'', ''predecir'', ''adivinar''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/vaticinar</u>.</ref>. Ipan<ref>In tlahtolli «Ipan» quinezcayotia ica españatlahtolli ''según'' nozo ''para''.</ref> in 'tlapanahuiliz<ref>In tlahtolli «tlapanahuiliztli» quihtoznequi ica españatlahtolli ''mayoría'', ''ventaja'' nozo ''superioridad''.</ref> in tlaneltocanimeh<ref>In tlahtolli ''tlaneltocani'' quihtoznequi ''creyente'', ''católico'', ''cristiano''.</ref>, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz<ref>In tlahtolli «ipan huetziliztli» quinezcayotia ica españatlahtolli ''importancia'', ''alcance''.</ref> ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh ''Isa'', ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech [[Galilea]] ihuan [[Judea]], ihuan mazolo ipan [[Jerusalen]] inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in [[Poncio Pilato]]. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea<ref>''tlazohcacea'' quinezcayotia nica ica españatlahtolli ''depende''. Ma xiquixpohua nican: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/depender</u>.</ref> achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli<ref>In tlahtolli ''tlamanitiliztli'' quinezcayotia ''tradición'', ''costumbre''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: ::::<small><<Inic 5 capitulo: itechpa tlahtoa <u>in tlamanitiliz</u>, inic oncan nenca, in quichihuayah, in tequipanoayah in oncan mozcaltiayah, mohuapahuayan Telpochcalli: ''Capítulo 5: trata de <u>las costumbres</u>, modo de vida, lo que hacían, lo que practicaban aquellos que la escuela educaba, formaba'' (Sahagún, apéndice al L. III, pp 232 -233, ffº 31-32)>></small>.</ref> motecpichoani<ref>In tlahtolli «motecpichoani» quinezcayotia ica españa tlahtolli ''cristiano'', ''el que se congrega en base a una creencia'' nozo''el que comulga''. Noihuan mihtoa «motlacentequiliani''. In tlahtolli ''netecpicholiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''cristiandad'', ''cristianismo'', ''congregación'' nozo ''iglesia''. '. In tlahtolli «netlacentequililiztli» quihtoznequi ''cristianismo'', ''comunión'', ''alianza'', ''vínculo'' nozo ''iglesia''.</ref> —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl<ref>''Nelhuatl'' quinezcayotia ''raíz'' ihuan nican ''fuentes'' (neh-nelhuatl). Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/fuente</u>.</ref> ahmo cristotocalizotl—, macheh<ref>In tlahtolli ''macheh'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''especialmene'' nozo ''en especial''.</ref> itech in tlayehyecohtli<ref>In tlahtolli ''yehyecoa, nitla-'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''ejercitar'', ''usar''. Ipampa on, ''tlayehyecohtli'' nican quinezcayotia ica españatlahtolli ''utilizada''.</ref> ipal<ref>In tlahtolli ''ipal'' ica españatlahtolli quihtoznequi ''para'', ''en beneficio de'', ''destinado a''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small> ::::1) ::::<<Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''.>> ::::2) ::::<<Tepal Tlahtoa, ni-: ''Hablar en favor de Alguien'' nozo ''interceder por alguien''.>></small></ref> itlayocoyaliz<ref>''itlayocoyaliz'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''composición (de)'', ''elaboración (de)''.</ref> in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl<ref>In tlahtolli ''tlazinquixtilizotl'' quihtoznequi nican ica españatlahtolli ''sinópticos'', ''esquemáticos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''tlatzinquixtiliztli'' ca quinezcayotia ''esquema'', ''resumen''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/sin%C3%B3ptico</u>.</ref>, tlamachioantli<ref>Inin tlahtolli, ''tlamachioantli'' quihtoznequi ''transcritos''</ref>, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl<ref>In tlahtolli ''tlapanahuilizotl'' quinezcayotia ''mayoritario''. Huitz itech in tlahtolli ''tlapanahuilia'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''ventaja'', ''superioridad'', ''mayoría''. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/mayor%C3%ADa</u>.</ref> , inahuac<ref> In tlahtolli ''inahuac'' quinezcayotia nican ica españatlahtolli ''cerca de'', ''hacia'' ihuan nican ''unos''.</ref>cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton<ref>In tlahtolli ''tepiton'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''pequeño'', ''menor'', ''minúsculo'' ''diminuto'' ihuan nican ''mínimo''. Ma xiquixpohua inin ome inepaniuhca: 1) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/menudo</u> ihuan 2) <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/m%C3%ADnimo</u>.</ref> , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli[33] pohuini itech [34] in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in Marcos ihuan Juan. In intlaquetzaliz[35] in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui[36]: Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua[37] ahtle[38] ohtoquiliztli) ipan Belen. Maria moyetztatehua[39][40] otztli ihuan Jose quiyolpepena[41] quimacahciz[42], zan[43] ce ilhuicatlaihualli[44] quicaquiltia[45] ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia[46], ica in itlahtol in ontlachiani Isaias, ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani[47] ca quitztoqueh[48] in judeatlacah. Cequintin nahualtin[49] itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, Herodes in Hueyi, ca quicentlalia tlayecoz[50] ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani[51] tetohtoquiliztli itechpa[52] Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia[53] ompa Egipto ihuan monactia[54] oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli[55] itech Jose[56] itechpa in ilhuicatlaihualli[57], ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan Nazaret, ipan Galilea. Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz[58] in Jesutzin moxinepanoa[59] nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan[60]― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in ilhuicatlaihualli Gabriel (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli[61] Augusto quitenahuatia[62] ce tetocaamatlaliliztli[63] ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa Belen, ipampa yelohuaz tlaquixtiani[64] itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia[65] oc no nalquizani[66] zanilli itech itexipinehuayotequiliz[67] in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli[68] ihuan ineahxitiliz itech[69] in neltiliztenohnotzanimeh[70] ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli[71] ica ontlaehualiztli[72] in Pascua[73], in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in Mateo ihuan in Lucas neci in ome itech quizaliz[74] in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui[75] Abraham, ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca Adan, in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli[76]. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui[77] intzalan Abrahan ihuan David, auh mixnamiqui[78] zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech Natam, oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli[79], in monextia yehhuatl in itechiuhcayo[80] in Jose, mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia[81] itahtzin neteconeuhtilizotl[82] in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc[83] itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl Jordan. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[84], in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah[85], in oncan mozauh[86] inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc[87] itechpa in Teoyaotl[88]. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh[89] ompa Galilea, mocallotih ipan Cafarnaun, ihuan peuh inic quitecaquiltiz[90] in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo[91]. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan[92] in teotlahcuilolli, inoc[93] itetlayecoltiliz[94] Jesutzin quichiuh nepapan[95] tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli[96], ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[97] mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein[98] mahtlactli onnahui yehhuatl[99] tehuelquetzaliztli[100] itech nepapan[101] cohcoliztli[102], macuilli nahualtlahtoliztli[103], eyi teyolitiliztli[104], ome tlamahuizoll ica[105] ixneciliztli[106] yuhquizani[107] ihuan eyi nezcayotl[108][109] ixquihquizani[110]. In teotlahcuilolli[111] quipohua[112] in tlatoquiliani[113] tehuelquetzaliztli[114] mahuizauhqui[115] tlachiuhtli[116] itechpa Jesutzin: 1. Quipahtilih[117] itlepohpocaliz[118] in imonnan[119] in Pedro, ipan ichan ipan Cafarnaum, inic quicui itech imahtzin[120] (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). 2. Quihuelquetz[121] ce teocohcox[122] galileatlacatl ica[123] in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz[124] in imahtzin[125] (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). 3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui[126] ipan Cafarnaum ca ixihmachtiloc[127] ipan ce cacaxtli[128] ihuan in aquin oquipohpolhuiaya[129] itlahtlacol, inic quinahuatia[130] ca moquetzani[131] ihuan huiani[132] ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). 4. Quihuelquetz ce tlacatl ica [133] in tlalocpan[134] ipan ce judeateocalli[135], ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). 5. Quipahtilih[136] ce cihuatl ca quipihpitza[137] ezmoloniliztli[138], ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). 6. Quipahtilih ce tzatzanontli[139] ipan in Decapolis inic caquia[140] in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha[141], inic quitzitzquia in inehnepil[142] ihuan inic quihtoa[143]: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’[144] (Mc 7,31-37). 7. Quihuelquetz ce ixtepetla[145] ipan Betsaida inic quitemili[146] chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). 8. Quihuelquetz in Bartimeo, in ixpopoyotl itech Jerico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). 9. Quihuelquetz huehcapa[147] in iahach[148] in centurion[149] itech Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). 10. Quipahtilih[150] ce cihuatl ca itech catca tepotzo[151] ihuan ahmo momelauhtahcia[152], ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz[153] in imahtzihtzinhuan[154] (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh[155] noihuan in tlalocpan[156] ihuan ipan ce judeoteocalli[157]. 11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh[158] in tlalocpan[159], ipan inchan cemeh in tachcahuan[160] tlacanexqueh[161] (Lc 14, 1-6). 12. Quinhuelquetz[162] mahctlactetl teocohcoxqueh[163], ca mixnepanoh[164] itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). 13. Quipahtilih[165] ce oquichtli ca cahxiltiaya[166] ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan[167] (Jn 5,1-9). 14. Quihuelquez ce ixtepetla[168] itech piltiliztli[169] inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl[170], zatepan in catlein[171] quinahuatih[172] mopacaz ipan iacax in Siloe[173] (Jn 9,1-12). Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[174] ixneci, n(i)-[175] macuilli zanilli[176] itech itehualquixtiliz[177] in teoyoliameh[178] tlahtlacolcatzahuac[179] (nahualtlahtoliztli[180]) quichiuh[181] itechpa Jesutzin[182]: 1. Quihualquixtih[183] ce teoyaotlin tlahtolli teoyaotl quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli[184] itech Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). 2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli[185] itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). 3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya[186] in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). 4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya[187] ce cuehcuechmicqui[188] (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). 5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan[189] tlahcuilolli[190] ca quichihua tlatenehualiztli[191] ica ixneciliztli[192] tlatematini[193] in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). Ipan in teotlahcuilolli[194], Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli[195]: 1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh[196] ca in cihuaconetl ahmo itech catca[197] micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). 2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh[198][199] in Nain (Lc 7,11-17). 3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania[200]. (Jn 11,1-44). Jesutzin quichiuh noihuan, ipan[201] in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli[202] ica ixneciliztli[203] yuhquizani[204], ipan in tlein quinextia[205] in itlazohcacealiz[206] in chicahuacayotl yuhquizani[207] (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz[208]: 1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli[209] ca cehui[210] ihuan inin[211] tlazohcacea[212] (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). 2. Jesutzin nehnen ipan[213] in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). Eyi machiotl[214] ixquihquizani[215], ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel[216] ixihmachtililoni[217]: 1. Tlamiequililiztli[218] itech in yoltextli[219] ihuan intech in mihmichtin. Yelohua[220] in icel[221] in mochin[222] in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui[223] in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua[224] ipan ome immanyotl[225] ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). 2. In michmaliztli[226] ahneltoconi[227] (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). 3. In tlacuepaliztli[228] itech in atl[229] ipan xocomecaayotl[230] ipan in nemanamictiliztli[231] itech Cana (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl[232], in neltiliztenohnotzanimeh[233], tlacanexqueh[234] ihuan occequintin, quitlamih[235] itech ce tetlapiquiliztli[236] itloc in Tlacatecolotl[237] inin teixmauhtiliztli[238] inic quihualquixtiz[239] in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac[240] neixnahualiztica[241] ihuic[242] inin teteilhuiliztli[243]. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan[244], motenehua in iimmanyo[245] in ce oquichtli ca, in ahtle[246] yelohuaz itenematilizcuini[247] in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica[248] teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih in tlapatlanimeh ihuan in itlanamacacahuan in yolqueh ipal: *1) Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''. *2) Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien. in huemmanaliztli tenemilizhuipanalizotl (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: inic ipehualiz in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca ica ce tlayolteohuiliztli itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli tlatoquilih. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl Mesias[105] neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli [106]» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl[107], in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic Yahveh ihuan Imotlamacani[108][109]. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh[110]. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli[111] ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in Cesarea Filipo, quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, Juan in Bautista; ihuan ocequintin, Elias; zan occequintin, Jeremias ahnozo cemeh in ontlachianimeh[112]. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, Simon, ipiltzin in Jonas, ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.». Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl[113] «Cristo» moyehyecoa[114] in iuh itocatzin in Jesutzin: «[…] in netlamachtilli[115][116] ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» «yehhuatlin in huehhuetiliztli[117] cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan[118], Jesucristo». == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] 32vui7b10sgjrzyazoivp7fawndsyly 503270 503269 2022-08-13T20:43:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Ixiptli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} Jesucristo (greciatlahtolli Ἰησοῦς Χριστός, Iēsous Christós, caxtillantlahtolli Jesucristo; 7–2 y. C.- 30–33 q. C.), no tocayotilo Jesutzin itech Nazaret[1], Jesus ahnozo ica caxtillantlahtolli Jesús. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli[2] ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in cristianotocaitl, yeh in Dios ipiltzin ihuan inohmah inacayotiliz in Dios[3]. Ītēnyo īpal in neltocōcāpan in tlein ― īmiquiztica īhuān īnezcaliliz― ōquimmāquīxtih in tlācah. In judiotēmachtiliztli nozo judeanemachtilli[4][5] ahtlamocuītia in iteucyo[6][7][8], in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In Islampan, yeh motēnēhua Īsā, cē īpan in achtopaihtoānimeh[9][10]. Ipan[11] in 'tlapanahuiliz[12] in tlaneltocanimeh[13], in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz[14] ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh Isa, ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech Galilea ihuan Judea, ihuan mazolo ipan Jerusalen inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in Poncio Pilato. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea[15] achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli[16] motecpichoani[17] —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl[18] ahmo cristotocalizotl—, macheh[19] itech in tlayehyecohtli[20] ipal[21] itlayocoyaliz[22] in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[23], tlamachioantli[24], ipan nematiliztli tlapanahuilizotl[25] , inahuac[26]cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton[27] , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli[33] pohuini itech [34] in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in Marcos ihuan Juan. In intlaquetzaliz[35] in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui[36]: Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua[37] ahtle[38] ohtoquiliztli) ipan Belen. Maria moyetztatehua[39][40] otztli ihuan Jose quiyolpepena[41] quimacahciz[42], zan[43] ce ilhuicatlaihualli[44] quicaquiltia[45] ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia[46], ica in itlahtol in ontlachiani Isaias, ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani[47] ca quitztoqueh[48] in judeatlacah. Cequintin nahualtin[49] itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, Herodes in Hueyi, ca quicentlalia tlayecoz[50] ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani[51] tetohtoquiliztli itechpa[52] Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia[53] ompa Egipto ihuan monactia[54] oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli[55] itech Jose[56] itechpa in ilhuicatlaihualli[57], ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan Nazaret, ipan Galilea. Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz[58] in Jesutzin moxinepanoa[59] nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan[60]― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in ilhuicatlaihualli Gabriel (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli[61] Augusto quitenahuatia[62] ce tetocaamatlaliliztli[63] ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa Belen, ipampa yelohuaz tlaquixtiani[64] itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia[65] oc no nalquizani[66] zanilli itech itexipinehuayotequiliz[67] in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli[68] ihuan ineahxitiliz itech[69] in neltiliztenohnotzanimeh[70] ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli[71] ica ontlaehualiztli[72] in Pascua[73], in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in Mateo ihuan in Lucas neci in ome itech quizaliz[74] in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui[75] Abraham, ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca Adan, in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli[76]. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui[77] intzalan Abrahan ihuan David, auh mixnamiqui[78] zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech Natam, oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli[79], in monextia yehhuatl in itechiuhcayo[80] in Jose, mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia[81] itahtzin neteconeuhtilizotl[82] in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc[83] itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl Jordan. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[84], in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah[85], in oncan mozauh[86] inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc[87] itechpa in Teoyaotl[88]. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh[89] ompa Galilea, mocallotih ipan Cafarnaun, ihuan peuh inic quitecaquiltiz[90] in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo[91]. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan[92] in teotlahcuilolli, inoc[93] itetlayecoltiliz[94] Jesutzin quichiuh nepapan[95] tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli[96], ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[97] mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein[98] mahtlactli onnahui yehhuatl[99] tehuelquetzaliztli[100] itech nepapan[101] cohcoliztli[102], macuilli nahualtlahtoliztli[103], eyi teyolitiliztli[104], ome tlamahuizoll ica[105] ixneciliztli[106] yuhquizani[107] ihuan eyi nezcayotl[108][109] ixquihquizani[110]. In teotlahcuilolli[111] quipohua[112] in tlatoquiliani[113] tehuelquetzaliztli[114] mahuizauhqui[115] tlachiuhtli[116] itechpa Jesutzin: 1. Quipahtilih[117] itlepohpocaliz[118] in imonnan[119] in Pedro, ipan ichan ipan Cafarnaum, inic quicui itech imahtzin[120] (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). 2. Quihuelquetz[121] ce teocohcox[122] galileatlacatl ica[123] in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz[124] in imahtzin[125] (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). 3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui[126] ipan Cafarnaum ca ixihmachtiloc[127] ipan ce cacaxtli[128] ihuan in aquin oquipohpolhuiaya[129] itlahtlacol, inic quinahuatia[130] ca moquetzani[131] ihuan huiani[132] ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). 4. Quihuelquetz ce tlacatl ica [133] in tlalocpan[134] ipan ce judeateocalli[135], ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). 5. Quipahtilih[136] ce cihuatl ca quipihpitza[137] ezmoloniliztli[138], ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). 6. Quipahtilih ce tzatzanontli[139] ipan in Decapolis inic caquia[140] in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha[141], inic quitzitzquia in inehnepil[142] ihuan inic quihtoa[143]: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’[144] (Mc 7,31-37). 7. Quihuelquetz ce ixtepetla[145] ipan Betsaida inic quitemili[146] chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). 8. Quihuelquetz in Bartimeo, in ixpopoyotl itech Jerico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). 9. Quihuelquetz huehcapa[147] in iahach[148] in centurion[149] itech Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). 10. Quipahtilih[150] ce cihuatl ca itech catca tepotzo[151] ihuan ahmo momelauhtahcia[152], ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz[153] in imahtzihtzinhuan[154] (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh[155] noihuan in tlalocpan[156] ihuan ipan ce judeoteocalli[157]. 11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh[158] in tlalocpan[159], ipan inchan cemeh in tachcahuan[160] tlacanexqueh[161] (Lc 14, 1-6). 12. Quinhuelquetz[162] mahctlactetl teocohcoxqueh[163], ca mixnepanoh[164] itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). 13. Quipahtilih[165] ce oquichtli ca cahxiltiaya[166] ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan[167] (Jn 5,1-9). 14. Quihuelquez ce ixtepetla[168] itech piltiliztli[169] inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl[170], zatepan in catlein[171] quinahuatih[172] mopacaz ipan iacax in Siloe[173] (Jn 9,1-12). Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[174] ixneci, n(i)-[175] macuilli zanilli[176] itech itehualquixtiliz[177] in teoyoliameh[178] tlahtlacolcatzahuac[179] (nahualtlahtoliztli[180]) quichiuh[181] itechpa Jesutzin[182]: 1. Quihualquixtih[183] ce teoyaotlin tlahtolli teoyaotl quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli[184] itech Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). 2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli[185] itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). 3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya[186] in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). 4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya[187] ce cuehcuechmicqui[188] (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). 5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan[189] tlahcuilolli[190] ca quichihua tlatenehualiztli[191] ica ixneciliztli[192] tlatematini[193] in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). Ipan in teotlahcuilolli[194], Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli[195]: 1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh[196] ca in cihuaconetl ahmo itech catca[197] micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). 2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh[198][199] in Nain (Lc 7,11-17). 3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania[200]. (Jn 11,1-44). Jesutzin quichiuh noihuan, ipan[201] in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli[202] ica ixneciliztli[203] yuhquizani[204], ipan in tlein quinextia[205] in itlazohcacealiz[206] in chicahuacayotl yuhquizani[207] (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz[208]: 1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli[209] ca cehui[210] ihuan inin[211] tlazohcacea[212] (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). 2. Jesutzin nehnen ipan[213] in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). Eyi machiotl[214] ixquihquizani[215], ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel[216] ixihmachtililoni[217]: 1. Tlamiequililiztli[218] itech in yoltextli[219] ihuan intech in mihmichtin. Yelohua[220] in icel[221] in mochin[222] in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui[223] in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua[224] ipan ome immanyotl[225] ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). 2. In michmaliztli[226] ahneltoconi[227] (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). 3. In tlacuepaliztli[228] itech in atl[229] ipan xocomecaayotl[230] ipan in nemanamictiliztli[231] itech Cana (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl[232], in neltiliztenohnotzanimeh[233], tlacanexqueh[234] ihuan occequintin, quitlamih[235] itech ce tetlapiquiliztli[236] itloc in Tlacatecolotl[237] inin teixmauhtiliztli[238] inic quihualquixtiz[239] in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac[240] neixnahualiztica[241] ihuic[242] inin teteilhuiliztli[243]. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan[244], motenehua in iimmanyo[245] in ce oquichtli ca, in ahtle[246] yelohuaz itenematilizcuini[247] in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica[248] teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih in tlapatlanimeh ihuan in itlanamacacahuan in yolqueh ipal: *1) Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''. *2) Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien. in huemmanaliztli tenemilizhuipanalizotl (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: inic ipehualiz in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca ica ce tlayolteohuiliztli itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli tlatoquilih. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl Mesias[105] neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli [106]» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl[107], in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic Yahveh ihuan Imotlamacani[108][109]. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh[110]. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli[111] ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in Cesarea Filipo, quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, Juan in Bautista; ihuan ocequintin, Elias; zan occequintin, Jeremias ahnozo cemeh in ontlachianimeh[112]. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, Simon, ipiltzin in Jonas, ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.». Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl[113] «Cristo» moyehyecoa[114] in iuh itocatzin in Jesutzin: «[…] in netlamachtilli[115][116] ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» «yehhuatlin in huehhuetiliztli[117] cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan[118], Jesucristo». == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] j1bakoif0ncjiwx0rf5rizwyuu0kiiy 503272 503270 2022-08-13T20:49:13Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Tlaixcopinalli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός'', ''Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''), no tocayotilo Jesutzin itech Nazaret, Jesus ahnozo ica caxtillantlahtolli Jesús. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in cristianotocaitl, yeh in Dios ipiltzin ihuan inohmah inacayotiliz in Dios. Itenyo ipal in neltococapan in tlen ― imiquiztica huan inezcaliliz― oquimmaquixtih in tlacah. In judiotEmachtiliztli nozo judeanemachtilli ahtlamocuItia in iteucyo, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In Islampan, yeh motēnēhua Īsā, cē īpan in achtopaihtoānimeh. Ipan[11] in 'tlapanahuiliz[12] in tlaneltocanimeh[13], in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz[14] ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh Isa, ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech Galilea ihuan Judea, ihuan mazolo ipan Jerusalen inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in Poncio Pilato. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea[15] achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli[16] motecpichoani[17] —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl[18] ahmo cristotocalizotl—, macheh[19] itech in tlayehyecohtli[20] ipal[21] itlayocoyaliz[22] in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[23], tlamachioantli[24], ipan nematiliztli tlapanahuilizotl[25] , inahuac[26]cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton[27] , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli[33] pohuini itech [34] in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in Marcos ihuan Juan. In intlaquetzaliz[35] in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui[36]: Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua[37] ahtle[38] ohtoquiliztli) ipan Belen. Maria moyetztatehua[39][40] otztli ihuan Jose quiyolpepena[41] quimacahciz[42], zan[43] ce ilhuicatlaihualli[44] quicaquiltia[45] ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia[46], ica in itlahtol in ontlachiani Isaias, ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani[47] ca quitztoqueh[48] in judeatlacah. Cequintin nahualtin[49] itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, Herodes in Hueyi, ca quicentlalia tlayecoz[50] ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani[51] tetohtoquiliztli itechpa[52] Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia[53] ompa Egipto ihuan monactia[54] oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli[55] itech Jose[56] itechpa in ilhuicatlaihualli[57], ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan Nazaret, ipan Galilea. Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz[58] in Jesutzin moxinepanoa[59] nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan[60]― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in ilhuicatlaihualli Gabriel (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli[61] Augusto quitenahuatia[62] ce tetocaamatlaliliztli[63] ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa Belen, ipampa yelohuaz tlaquixtiani[64] itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia[65] oc no nalquizani[66] zanilli itech itexipinehuayotequiliz[67] in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli[68] ihuan ineahxitiliz itech[69] in neltiliztenohnotzanimeh[70] ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli[71] ica ontlaehualiztli[72] in Pascua[73], in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in Mateo ihuan in Lucas neci in ome itech quizaliz[74] in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui[75] Abraham, ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca Adan, in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli[76]. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui[77] intzalan Abrahan ihuan David, auh mixnamiqui[78] zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech Natam, oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli[79], in monextia yehhuatl in itechiuhcayo[80] in Jose, mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia[81] itahtzin neteconeuhtilizotl[82] in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc[83] itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl Jordan. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[84], in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah[85], in oncan mozauh[86] inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc[87] itechpa in Teoyaotl[88]. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh[89] ompa Galilea, mocallotih ipan Cafarnaun, ihuan peuh inic quitecaquiltiz[90] in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo[91]. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan[92] in teotlahcuilolli, inoc[93] itetlayecoltiliz[94] Jesutzin quichiuh nepapan[95] tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli[96], ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[97] mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein[98] mahtlactli onnahui yehhuatl[99] tehuelquetzaliztli[100] itech nepapan[101] cohcoliztli[102], macuilli nahualtlahtoliztli[103], eyi teyolitiliztli[104], ome tlamahuizoll ica[105] ixneciliztli[106] yuhquizani[107] ihuan eyi nezcayotl[108][109] ixquihquizani[110]. In teotlahcuilolli[111] quipohua[112] in tlatoquiliani[113] tehuelquetzaliztli[114] mahuizauhqui[115] tlachiuhtli[116] itechpa Jesutzin: 1. Quipahtilih[117] itlepohpocaliz[118] in imonnan[119] in Pedro, ipan ichan ipan Cafarnaum, inic quicui itech imahtzin[120] (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). 2. Quihuelquetz[121] ce teocohcox[122] galileatlacatl ica[123] in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz[124] in imahtzin[125] (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). 3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui[126] ipan Cafarnaum ca ixihmachtiloc[127] ipan ce cacaxtli[128] ihuan in aquin oquipohpolhuiaya[129] itlahtlacol, inic quinahuatia[130] ca moquetzani[131] ihuan huiani[132] ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). 4. Quihuelquetz ce tlacatl ica [133] in tlalocpan[134] ipan ce judeateocalli[135], ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). 5. Quipahtilih[136] ce cihuatl ca quipihpitza[137] ezmoloniliztli[138], ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). 6. Quipahtilih ce tzatzanontli[139] ipan in Decapolis inic caquia[140] in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha[141], inic quitzitzquia in inehnepil[142] ihuan inic quihtoa[143]: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’[144] (Mc 7,31-37). 7. Quihuelquetz ce ixtepetla[145] ipan Betsaida inic quitemili[146] chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). 8. Quihuelquetz in Bartimeo, in ixpopoyotl itech Jerico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). 9. Quihuelquetz huehcapa[147] in iahach[148] in centurion[149] itech Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). 10. Quipahtilih[150] ce cihuatl ca itech catca tepotzo[151] ihuan ahmo momelauhtahcia[152], ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz[153] in imahtzihtzinhuan[154] (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh[155] noihuan in tlalocpan[156] ihuan ipan ce judeoteocalli[157]. 11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh[158] in tlalocpan[159], ipan inchan cemeh in tachcahuan[160] tlacanexqueh[161] (Lc 14, 1-6). 12. Quinhuelquetz[162] mahctlactetl teocohcoxqueh[163], ca mixnepanoh[164] itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). 13. Quipahtilih[165] ce oquichtli ca cahxiltiaya[166] ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan[167] (Jn 5,1-9). 14. Quihuelquez ce ixtepetla[168] itech piltiliztli[169] inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl[170], zatepan in catlein[171] quinahuatih[172] mopacaz ipan iacax in Siloe[173] (Jn 9,1-12). Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[174] ixneci, n(i)-[175] macuilli zanilli[176] itech itehualquixtiliz[177] in teoyoliameh[178] tlahtlacolcatzahuac[179] (nahualtlahtoliztli[180]) quichiuh[181] itechpa Jesutzin[182]: 1. Quihualquixtih[183] ce teoyaotlin tlahtolli teoyaotl quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli[184] itech Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). 2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli[185] itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). 3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya[186] in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). 4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya[187] ce cuehcuechmicqui[188] (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). 5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan[189] tlahcuilolli[190] ca quichihua tlatenehualiztli[191] ica ixneciliztli[192] tlatematini[193] in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). Ipan in teotlahcuilolli[194], Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli[195]: 1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh[196] ca in cihuaconetl ahmo itech catca[197] micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). 2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh[198][199] in Nain (Lc 7,11-17). 3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania[200]. (Jn 11,1-44). Jesutzin quichiuh noihuan, ipan[201] in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli[202] ica ixneciliztli[203] yuhquizani[204], ipan in tlein quinextia[205] in itlazohcacealiz[206] in chicahuacayotl yuhquizani[207] (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz[208]: 1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli[209] ca cehui[210] ihuan inin[211] tlazohcacea[212] (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). 2. Jesutzin nehnen ipan[213] in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). Eyi machiotl[214] ixquihquizani[215], ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel[216] ixihmachtililoni[217]: 1. Tlamiequililiztli[218] itech in yoltextli[219] ihuan intech in mihmichtin. Yelohua[220] in icel[221] in mochin[222] in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui[223] in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua[224] ipan ome immanyotl[225] ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). 2. In michmaliztli[226] ahneltoconi[227] (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). 3. In tlacuepaliztli[228] itech in atl[229] ipan xocomecaayotl[230] ipan in nemanamictiliztli[231] itech Cana (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl[232], in neltiliztenohnotzanimeh[233], tlacanexqueh[234] ihuan occequintin, quitlamih[235] itech ce tetlapiquiliztli[236] itloc in Tlacatecolotl[237] inin teixmauhtiliztli[238] inic quihualquixtiz[239] in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac[240] neixnahualiztica[241] ihuic[242] inin teteilhuiliztli[243]. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan[244], motenehua in iimmanyo[245] in ce oquichtli ca, in ahtle[246] yelohuaz itenematilizcuini[247] in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica[248] teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih in tlapatlanimeh ihuan in itlanamacacahuan in yolqueh ipal: *1) Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''. *2) Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien. in huemmanaliztli tenemilizhuipanalizotl (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: inic ipehualiz in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca ica ce tlayolteohuiliztli itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli tlatoquilih. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl Mesias[105] neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli [106]» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl[107], in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic Yahveh ihuan Imotlamacani[108][109]. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh[110]. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli[111] ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in Cesarea Filipo, quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, Juan in Bautista; ihuan ocequintin, Elias; zan occequintin, Jeremias ahnozo cemeh in ontlachianimeh[112]. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, Simon, ipiltzin in Jonas, ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.». Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl[113] «Cristo» moyehyecoa[114] in iuh itocatzin in Jesutzin: «[…] in netlamachtilli[115][116] ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» «yehhuatlin in huehhuetiliztli[117] cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan[118], Jesucristo». == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] 8rh9jiqclb4rgdzqu9wivpe0opo6rh1 503274 503272 2022-08-13T20:52:39Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Tlaixcopinalli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός'', ''Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''), no tocayotilo Jesutzin itech Nazaret, Jesus nozo ica caxtillantlahtolli ''Jesús de Nazareth''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in cristianotocaitl, yeh in Dios ipiltzin ihuan inohmah inacayotiliz in Dios. Itenyo ipal in neltococapan in tlen ― imiquiztica huan inezcaliliz― oquimmaquixtih in tlacameh. In judiotEmachtiliztli nozo judeanemachtilli ahtlamocuItia in iteucyo, in tlein ahmomomatiliztli in Dios. In Islam neltococayotl, yeh motenehua Isaac, ce ipan in achtopaihtoanimeh. Ipan in 'tlapanahuiliz in tlaneltocanimeh[13], in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz[14] ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh Isa, ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech Galilea ihuan Judea, ihuan mazolo ipan Jerusalen inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in Poncio Pilato. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea[15] achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli[16] motecpichoani[17] —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl[18] ahmo cristotocalizotl—, macheh[19] itech in tlayehyecohtli[20] ipal[21] itlayocoyaliz[22] in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[23], tlamachioantli[24], ipan nematiliztli tlapanahuilizotl[25] , inahuac[26]cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton[27] , zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli[33] pohuini itech [34] in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in Marcos ihuan Juan. In intlaquetzaliz[35] in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui[36]: Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua[37] ahtle[38] ohtoquiliztli) ipan Belen. Maria moyetztatehua[39][40] otztli ihuan Jose quiyolpepena[41] quimacahciz[42], zan[43] ce ilhuicatlaihualli[44] quicaquiltia[45] ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia[46], ica in itlahtol in ontlachiani Isaias, ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani[47] ca quitztoqueh[48] in judeatlacah. Cequintin nahualtin[49] itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, Herodes in Hueyi, ca quicentlalia tlayecoz[50] ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani[51] tetohtoquiliztli itechpa[52] Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia[53] ompa Egipto ihuan monactia[54] oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli[55] itech Jose[56] itechpa in ilhuicatlaihualli[57], ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan Nazaret, ipan Galilea. Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz[58] in Jesutzin moxinepanoa[59] nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan[60]― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in ilhuicatlaihualli Gabriel (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli[61] Augusto quitenahuatia[62] ce tetocaamatlaliliztli[63] ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa Belen, ipampa yelohuaz tlaquixtiani[64] itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia[65] oc no nalquizani[66] zanilli itech itexipinehuayotequiliz[67] in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli[68] ihuan ineahxitiliz itech[69] in neltiliztenohnotzanimeh[70] ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli[71] ica ontlaehualiztli[72] in Pascua[73], in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in Mateo ihuan in Lucas neci in ome itech quizaliz[74] in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui[75] Abraham, ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca Adan, in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli[76]. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui[77] intzalan Abrahan ihuan David, auh mixnamiqui[78] zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech Natam, oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli[79], in monextia yehhuatl in itechiuhcayo[80] in Jose, mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia[81] itahtzin neteconeuhtilizotl[82] in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc[83] itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl Jordan. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[84], in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah[85], in oncan mozauh[86] inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc[87] itechpa in Teoyaotl[88]. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh[89] ompa Galilea, mocallotih ipan Cafarnaun, ihuan peuh inic quitecaquiltiz[90] in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo[91]. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan[92] in teotlahcuilolli, inoc[93] itetlayecoltiliz[94] Jesutzin quichiuh nepapan[95] tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli[96], ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[97] mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein[98] mahtlactli onnahui yehhuatl[99] tehuelquetzaliztli[100] itech nepapan[101] cohcoliztli[102], macuilli nahualtlahtoliztli[103], eyi teyolitiliztli[104], ome tlamahuizoll ica[105] ixneciliztli[106] yuhquizani[107] ihuan eyi nezcayotl[108][109] ixquihquizani[110]. In teotlahcuilolli[111] quipohua[112] in tlatoquiliani[113] tehuelquetzaliztli[114] mahuizauhqui[115] tlachiuhtli[116] itechpa Jesutzin: 1. Quipahtilih[117] itlepohpocaliz[118] in imonnan[119] in Pedro, ipan ichan ipan Cafarnaum, inic quicui itech imahtzin[120] (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). 2. Quihuelquetz[121] ce teocohcox[122] galileatlacatl ica[123] in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz[124] in imahtzin[125] (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). 3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui[126] ipan Cafarnaum ca ixihmachtiloc[127] ipan ce cacaxtli[128] ihuan in aquin oquipohpolhuiaya[129] itlahtlacol, inic quinahuatia[130] ca moquetzani[131] ihuan huiani[132] ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). 4. Quihuelquetz ce tlacatl ica [133] in tlalocpan[134] ipan ce judeateocalli[135], ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). 5. Quipahtilih[136] ce cihuatl ca quipihpitza[137] ezmoloniliztli[138], ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). 6. Quipahtilih ce tzatzanontli[139] ipan in Decapolis inic caquia[140] in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha[141], inic quitzitzquia in inehnepil[142] ihuan inic quihtoa[143]: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’[144] (Mc 7,31-37). 7. Quihuelquetz ce ixtepetla[145] ipan Betsaida inic quitemili[146] chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). 8. Quihuelquetz in Bartimeo, in ixpopoyotl itech Jerico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). 9. Quihuelquetz huehcapa[147] in iahach[148] in centurion[149] itech Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). 10. Quipahtilih[150] ce cihuatl ca itech catca tepotzo[151] ihuan ahmo momelauhtahcia[152], ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz[153] in imahtzihtzinhuan[154] (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh[155] noihuan in tlalocpan[156] ihuan ipan ce judeoteocalli[157]. 11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh[158] in tlalocpan[159], ipan inchan cemeh in tachcahuan[160] tlacanexqueh[161] (Lc 14, 1-6). 12. Quinhuelquetz[162] mahctlactetl teocohcoxqueh[163], ca mixnepanoh[164] itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). 13. Quipahtilih[165] ce oquichtli ca cahxiltiaya[166] ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan[167] (Jn 5,1-9). 14. Quihuelquez ce ixtepetla[168] itech piltiliztli[169] inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl[170], zatepan in catlein[171] quinahuatih[172] mopacaz ipan iacax in Siloe[173] (Jn 9,1-12). Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[174] ixneci, n(i)-[175] macuilli zanilli[176] itech itehualquixtiliz[177] in teoyoliameh[178] tlahtlacolcatzahuac[179] (nahualtlahtoliztli[180]) quichiuh[181] itechpa Jesutzin[182]: 1. Quihualquixtih[183] ce teoyaotlin tlahtolli teoyaotl quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli[184] itech Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). 2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli[185] itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). 3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya[186] in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). 4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya[187] ce cuehcuechmicqui[188] (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). 5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan[189] tlahcuilolli[190] ca quichihua tlatenehualiztli[191] ica ixneciliztli[192] tlatematini[193] in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). Ipan in teotlahcuilolli[194], Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli[195]: 1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh[196] ca in cihuaconetl ahmo itech catca[197] micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). 2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh[198][199] in Nain (Lc 7,11-17). 3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania[200]. (Jn 11,1-44). Jesutzin quichiuh noihuan, ipan[201] in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli[202] ica ixneciliztli[203] yuhquizani[204], ipan in tlein quinextia[205] in itlazohcacealiz[206] in chicahuacayotl yuhquizani[207] (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz[208]: 1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli[209] ca cehui[210] ihuan inin[211] tlazohcacea[212] (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). 2. Jesutzin nehnen ipan[213] in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). Eyi machiotl[214] ixquihquizani[215], ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel[216] ixihmachtililoni[217]: 1. Tlamiequililiztli[218] itech in yoltextli[219] ihuan intech in mihmichtin. Yelohua[220] in icel[221] in mochin[222] in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui[223] in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua[224] ipan ome immanyotl[225] ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). 2. In michmaliztli[226] ahneltoconi[227] (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). 3. In tlacuepaliztli[228] itech in atl[229] ipan xocomecaayotl[230] ipan in nemanamictiliztli[231] itech Cana (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl[232], in neltiliztenohnotzanimeh[233], tlacanexqueh[234] ihuan occequintin, quitlamih[235] itech ce tetlapiquiliztli[236] itloc in Tlacatecolotl[237] inin teixmauhtiliztli[238] inic quihualquixtiz[239] in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac[240] neixnahualiztica[241] ihuic[242] inin teteilhuiliztli[243]. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan[244], motenehua in iimmanyo[245] in ce oquichtli ca, in ahtle[246] yelohuaz itenematilizcuini[247] in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica[248] teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih in tlapatlanimeh ihuan in itlanamacacahuan in yolqueh ipal: *1) Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''. *2) Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien. in huemmanaliztli tenemilizhuipanalizotl (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: inic ipehualiz in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca ica ce tlayolteohuiliztli itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli tlatoquilih. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl Mesias[105] neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli [106]» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl[107], in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic Yahveh ihuan Imotlamacani[108][109]. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh[110]. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli[111] ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in Cesarea Filipo, quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, Juan in Bautista; ihuan ocequintin, Elias; zan occequintin, Jeremias ahnozo cemeh in ontlachianimeh[112]. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, Simon, ipiltzin in Jonas, ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.». Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl[113] «Cristo» moyehyecoa[114] in iuh itocatzin in Jesutzin: «[…] in netlamachtilli[115][116] ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» «yehhuatlin in huehhuetiliztli[117] cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan[118], Jesucristo». == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] fwxa651tmo86bpiippjonh8hkgwcsqb 503275 503274 2022-08-13T21:00:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatl |Tocaitl = Jesucristo |Tlaixcopinalli = Christ Carrying the Cross 1580.jpg |Ontetocaitl = ישוע (Jesus Nazareth) |Tlacatiliztli = [[0]]<br />[[Belen]], [[Roma Emperadoryotl]] |Miquiztli = [[30]]<br />[[Ierusalem]], [[Roma Emperadoryotl]] |Machiztli = |Neitlaniliztli = |Achtocahuitl = [[30]] - [[āxcān]] }} '''Jesucristo''' ([[greciatlahtolli]] ''Ἰησοῦς Χριστός'', ''Iēsous Christós'', [[caxtillantlahtolli]] ''Jesucristo''), no itoca Jesutzin itech Nazaret, Jesus nozo ica caxtillantlahtolli ''Jesús de Nazareth''. In tachcauh tlacatl in netlacentequililiztli ihuan tocayeh in centlalticpac. Ic in achi mochintin in in cristianotocaitl, yeh in Dios ipiltzin ihuan inohmah inacayotiliz in Dios. Itenyo ipal in neltococapan in tlen ― imiquiztica huan inezcaliliz― oquimmaquixtih in tlacameh. In judiotemachtiliztli nozo judeanemachtilli ahtlamocuItia in iteucyo, in tlen ahmomomatiliztli in Dios. In Islam neltococayotl, yeh motenehua Isaac, ce ipan in achtopaihtoanimeh. Ipan in 'tlapanahuiliz in tlaneltocanimeh, in Jesucristo yehhuatl in iPiltzin In Toteucyo ihuan inenacayotiliz in inohmah Toteucyo. Iipan huetziliz ono no ipan in tlatocaliztli itech ca, ica imiquiliztzin ihuan tetoquilih inenohmayolitiliz, quicuitlatzacuiliz in tlachihualli tlacatl. In judeanemachtilli quicentlaza in iteucyo, ca yehhuatl teixnamiquini ica itlaman in teuctzin. Ipan in mahomanemachtilli, in oncan ixmacho in iuh Isa, ittoqueh cemeh ontlachianimeh oc ye ittitilonimeh. Ipan in nematiliztli tlapanahuiliztica ipan nemoayan nemachtilcalotl, tlanelhuayotilli ipan ce tlaixpohualiztli tlahtolmelahualizotl itech in tlahcuilolli itechpa iixneciliz, Jesutzin de Nazareth yehhuatl catca ce tetlaneltoquitiani judeatlacatl ca yoltinen inic ipeuhca itech mahcuilpohualxihuitl I ipan in tlalli itech Galilea ihuan Judea, ihuan mazolo ipan Jerusalen inahuac in xihuitl 30, itzintlan itepan ihcaliz in Poncio Pilato. In tlein mixmati itech Jesutzin tlazohcacea achi zan iyoh itech in tlamanitiliztli motecpichoani —mahcihui tenehualo ipan nehnelhuatl ahmo cristotocalizotl—, macheh itech in tlayehyecohtli ipal itlayocoyaliz in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl, tlamachioantli, ipan nematiliztli tlapanahuilizotl, inahuac cempohualli ommahtlactli nozo ompohualli xihuitl, in iuh tepiton, zatepan imiquiliz in Jesutzin. == Jesus ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli == In tlaixcopinalli niman ye ic yehuatl ce izazanil in iyoliliz in Jesus ihuih in iuh ixneci ipan in nahui teotlahcuilolli tlatocahtli<ref>In tlahtolli ''tlatocahtli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''englobado'' nozo ''incluido''. ''Englobar (una cosa)'' , ''meter'', ''introducir'', <u>''plantar''</u>, <u>''enterrar''</u>, ''sembrar'', ''cubrir'', ''acompañar (una cosa / a alguien)'', ''abarcar'', ''comprender'', ''creer'', ''pensar'', ''fingir'', ''contener'' nozo ''incluir'': toca, nitla- / tuca, nitla- (/ nite-). Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <<La soberbia <u>todo lo (gobierna / abarca)</u>, todo lo favorece: lo negro, la suciedad, el vicio: In nepoaliztli <u>ixquich quitoca</u>, ixquich in quinahnamiqui: in tlictic, in catzahuac, in tlahuelilocayotl (Andrés de Olmos, Tratado sobre los Siete Pecados Mortales, ixtli 10-11, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> ipan in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli, tlattalli in iuh amoxtli teoyoh ipan mochi in tetlanextililiztli ''cristotocalizotl''. In zanilli teotlahcuilotl yehhuatl in ipehualiz tachcauh ipal in iteixmatiliz in Jesutzin, ihuan quitzintia in tlehcoayan itech in tlahtolmelahualiztli ca itechpa itlacauh quichihuah in nepapan iquiyouh in cristotocaliztli. Macihui quitocatahci nelli, quitenquixtia nelhuayotica in itlaneltocaliz in tecentlaliliztli ''cristotocalizotl'' ipan in cahuitl ipan ca inin tlahcuilolli ihcuiloloc, ihuan in iixnexiliz ca<ref>In tlahtolli ''ca'' quihtonequi ica españatlahtolli ''que''. Ma xiquixpohua inin tlahcuilolli: <small><<Habéis de saber <u>que él</u>, el adulterio quiere decir dormir en lugar de otro o acceso en cama de otro: Anquimatizqueh <u>ca yehuatl</u> in tetlaximaliztli quihtoznequi tecochian ahnozo tepehpechahciliztli (Andres de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ihixtli 124-125, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996)>></small>.</ref> quinihcuac <ref>''quinihcuac'' quihtoznequi ''entonces'' nozo ''por entonces''</ref> quittayah<ref>In tlahtolli ''quittayah'' quihtoznequi ica españatlatolli ''percibían (de alguien)'', ''tenían'', ''consideraban'', ''juzgaban''. Ma xiquixpohua inon: <u>http://www.wordreference.com/sinonimos/tener</u>.</ref> in Jesutzin Nazaret. === Itlacatiliz ihuan ipiltiyan === [[Image:Raffael 050.jpg|thumb|In Teoyoh Cencalli (Jose, Maria ihuan Jesus, intloc Isabel ihuan ipiltzin [[Juan Bautista]], iezhuan<ref>''Teezhuan'' quinezcayotia ''parientes'' (Andrés de Olmos, ''Tratado sobre los Siete Pecados Mortales'', ixtli 42-43, iamoxchihualiz in Georges Baudot, UNAM, inic 1996).</ref> in Jesutzin ipan in iTeotlahcuilol in [[Lucas]]. Itlatlapalhuiliz in [[Rafael]], inic 1507.]] In zanilli[33] pohuini itech [34] in ipiltiliz ihuan ipiltian in Jesus huitz itech zan iyoh in iTeotlahcuilol in Mateo (1,18-2,23) ihuan itech in Lucas (1,5-2,52). Ahmo oncah zanilli iuhqui ipan in inteotlahcuilol in Marcos ihuan Juan. In intlaquetzaliz[35] in Mateo ihuan Lucas netech mixnamiqui[36]: Ipan Mateo, Maria ihuan inamic, Jose, mochantiah (quilmach, yehica ahmo zaniltihua[37] ahtle[38] ohtoquiliztli) ipan Belen. Maria moyetztatehua[39][40] otztli ihuan Jose quiyolpepena[41] quimacahciz[42], zan[43] ce ilhuicatlaihualli[44] quicaquiltia[45] ipan temictli ca in iotztiliz in Maria yehhuatl itlachiuh in Teoyoliatl Yecnemilizeh ihuan quiyolteohuia[46], ica in itlahtol in ontlachiani Isaias, ca ipiltzin yehhuatl yez in Temaquixtilani[47] ca quitztoqueh[48] in judeatlacah. Cequintin nahualtin[49] itech Tlacopa ahcicoh ompa Jerusalen inic quihtlanih ipampa in «itlahtohcauh in judeatlacah ca quiyecoa inic tlacatiz» ica in cealiztli inic quimoteotiz, in tlein quitequipachoa in tlahtoani itech Judea, Herodes in Hueyi, ca quicentlalia tlayecoz[50] ica in chihualoni moteixnamictiani. In nahualtin, tlayacantiltin ipampa ce citlalli, ahcicoh ompa Belen ihuan quiteotiah in conetl. Yancuican, in ilhuicatlaihualli quihualmomachitia in Jose (Mt 2,13) ihuan quinohnotza itech in tetohtotzani[51] tetohtoquiliztli itechpa[52] Herodes, ipampa in tlein in cencalli tetlalcahuia[53] ompa Egipto ihuan monactia[54] oncan ixquichca in imiquiliz in tlahtoani (oc ceppa tlatlaixihmachtilli[55] itech Jose[56] itechpa in ilhuicatlaihualli[57], ca iixpan huitz ye eppa: Mt 2,19-29). Niman, Jose mocallotia itloc icencal ipan Nazaret, ipan Galilea. Ipan in iteotlahcuilol in Lucas, Maria ihuan Jose mochantiah ipan in ialtepeuh galileayotl in Nazaret. In itlahtollo in inepilhuahtiliz[58] in Jesutzin moxinepanoa[59] nican itloc in inepilhuahtiliz in Juan Bautista ―yehica ipan inin teotlahcuilolli Maria ihuan Isabel, inantzin in Bautista, yehhuantin teezhuan[60]― ihuan ipiltiliz in Jesus ixihmachtiloc in Maria itechpa in ilhuicatlaihualli Gabriel (in tlein mixmati in iuh Tetlaixihmachtiliztli: Lc 1,26-38). In tlacateuctli[61] Augusto quitenahuatia[62] ce tetocaamatlaliliztli[63] ipan in catlein cecentetl monequi mihcuiloz ipan itlal in piltiliztli ihuan Jose monequi ohtocaz ompa Belen, ipampa yelohuaz tlaquixtiani[64] itech inin tlalli. Jesutzin tlacatia ipan Belen inoc cateh itech ohtoquiliztli ihuan mahuiztililo intechpa ichcapixqueh. Lucas cahxiltia[65] oc no nalquizani[66] zanilli itech itexipinehuayotequiliz[67] in Jesutzin, itech itemanaliz ipan in Teocalli[68] ihuan ineahxitiliz itech[69] in neltiliztenohnotzanimeh[70] ipan in teocalli itech Jerusalen, ipan ce ohtoquiliz tlachihualli[71] ica ontlaehualiztli[72] in Pascua[73], in ihcuac quitecpancapohua mahtlactli omome xihuitl. Ipan in inteotlahcuilol in Mateo ihuan in Lucas neci in ome itech quizaliz[74] in Jesus (Mt 1, 2-16; Lc 3, 23-38). In itech quizaliz in Mateo tlehco ixquichca in teyacanqui[75] Abraham, ihuan in itech quizaliz in Lucas ixquichca Adan, in tlayacatia oquichtli ipan in Pehualiztli[76]. Inin ome tetech quizaliztli yehhuatl neneuhqui[77] intzalan Abrahan ihuan David, auh mixnamiqui[78] zatepan inin tlatzacuia, yehica in in Mateo quichihua in Jesus tetoquiliani itech Salomon, inoc ca, ipan Lucas, ihuehuemecayo huallazqui itech Natam, oc cequi in ipiltzihtzinhuan in David. Ipan in ome netlahtolpepechtiliztli[79], in monextia yehhuatl in itechiuhcayo[80] in Jose, mahcihui ca, ipan in izanil in ipiltian, yehhuatlin zan yehhuatl oyezquia[81] itahtzin neteconeuhtilizotl[82] in Jesutzin. === Tecuaatequiliztli ihuan maxalihuiliztli === [[Image:Piero, battesimo di cristo 04.jpg|thumb|Itecuaatequiliz in Cristo, itlatlapalhuiliz in Piero della Francesca.]] In iahxihualiz in Jesutzin yolteohuiloc[83] itechpa Juan Bautista (ihuehcapa teiccauh, ipan in iTeotlahcuilol i Lucas), itechpa in aquin Jesutzin ocuaatequiloc ipan in atoyatl Jordan. Inoc in tecuaatequiliztli, in iyoliauh in Toteucyo, huiloteuh, temoc ipan Jesutzin, ihuan mocac itozca in Toteucyo. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[84], in Teoyoliatl quihuicac in Jesus ompa in xallah[85], in oncan mozauh[86] inoc ompohualli tonalli ihuan quipanahuih in maxalihuiliztli in tlein cuacueloloc[87] itechpa in Teoyaotl[88]. Ahmo motenehua inin tlachihualiztli ipan in iTeotlahcuilol in Juan. Zatepan Jesus euh[89] ompa Galilea, mocallotih ipan Cafarnaun, ihuan peuh inic quitecaquiltiz[90] in iahxihualiz in iTlahtohcayo in Toteucyo[91]. === Nemiliztli ixihmachoni === Tlaahxiltilli[92] itechpa itenematilizcuicahuan[93], Jesutzin nehnen ipan in itlahtlal[94] in Galilea ihuan Judea inic quitecaquiltia in Teotlahcuilolli ihuan inic quichihua miyac tlamahuizolli[95]. In itlatecpanaliz in itlachiuh ihuan itlanohnotz[96] in Jesutzin mocuepa[97] ipan in nepapan[98] zanilli teotlahcuilotl[99]. Ahno moteneuhtiuh quexquiccauh huehcauh[100] inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, macihui in Iteotlahcuilol in Juan quitenenhua ca Jesus quiteochiuh[101] in 'tlamahuiztiliz[102] xiuhyotl[103] in Pascua[104] judeayotl (Pésaj) ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[105]. Tel in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl[106] quitenehua zan iyoh in iilhuiuh in Pascua ipan in tlein Jesutzin nemazoaltiloc[107]. Hueyi ixeliuhcayo[108] in itlachiuh in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin tlaquetzalli[109] ipan in teotlahcuilolli, quimocuilia[110] in iuh ittaliztli[111] in itlal cetlancayotl[112] itech Galilea, ipan in iyahualiuhcan[113] in hueyatl Tiberiades, nozo aoztoc[114] Genesaret, macheh in altepetl Cafarnaum, zan noihuan occequi, in iuh Corozain nozo Betsaida. No ihuan onteittac, ipan in huitztlan itech in tlalli, callah[115] in iuh Cana nozo Nain, ihuan in altepemaitl[116] ipan in tlein omizcaltiaya[117], Nazaret, in oncan celiloc ica tezomaliliztli[118] itechpa in huehcauhqueh itechanehcahuan[119]. Itetlamachiztiliz[120] tohtocac[121] noihuan ompa Judea (ipan in iTeotlahcuilol in Juan, onteittac ipan Jerusalen ipan eyi immanyotl[122] niman in ipehualiz in inemiliz ixihmachoni), ihuan itech catca ipan Jerico ihuan Betania (in oncan quiyolitih[123] in Lazaro). Quicuic[124] in tachcauh inic itenematilizcuicahuan[125](tlatocayotiltin[126] ipan in teotlahcuilolli «itlazohhuan»[127]; ica greciatlahtolli, "titlantin"[128]), ipan tlapohualli itech[129] mahtlactetl omontetl, in itzallan in callah itech Galilea. Ipan in tlatzinquixtilizotl[130] motenehua in tlamachiyotiliztli[131] tlatoquilih[132]: Simon, tlatocayotilli Pedro ihuan iteiccauh Andres; Santiago (in ipiltzin in) Zebedeo ihuan iteiccauh Juan; Felipe ihuan Bartolome; Tomas ihuan Mateo in tequinechicoani[133]; Santiago (in ipiltzin in) Alfeo ihuan Judas Tadeo; Simon in Zelote ihuan Judas Iscariote, in aquin zatepan quitlapiquiaya[134] in Jesutzin (Mt 10,2-4; Mc 3,16-19; Lc 6, 13-16). Tetlamachiztih[135] iuh[136] ipan judeateocalli[137] in iuh in ilhuicatl[138] tlatlapouhtli[139], ihuan in tetehuilacachtic[140][141] itloc mopalhuiaya[142] inic quicaquiz in itlahtol. Itzalan itlatlahtlauhtiliz[143], mopihpiloa[144] in tenyoh Tlahtolli itech in Tepetl[145] , ipan in iTeotlahtol in Mateo (Mt 5-7). Mo palehuih[146] miecpa neixcuiltilli[147] inic quitenquixtiz[148] in itenematilizcuicahuan[149] In iTlahtohcayo in Toteucyo. In itlahtolmachio in Jesutzin yehhuatl nalquizani[150] zanilli[151] ca itlahtolpepechtiliz[152] yehhuatl[153] ichtacayoh[154] (miecpa monequi zatepan tenquixtiloz itechpa Jesutzin). Quimocuilia ipan ipanocayo[155] ce tlahtolpepechtiliztli[156] nechcapacayotl[157] ihuan neci zan iyoh ipan in teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Itzalan in quitlacempanahuia inic tenyoh itech cah in itlatlaquetzal in tlapixoani[158] (Mt 13,3-9; Mc 4,3-9; Lc 8,5-8), ca inezcayotiliz quitenquixtia Jesutzin niman ic; in ineixcuiltil in pitztli[159] ca ixhua (Mc 4,26-29); in (inexcuiltil) in iach[160] in mostaza (Mt 13,31-32; Mc 4,30-32), in (itlahtolmachio) in cizaña (Mt 13,24-30), in in ichcatl mixpoloani[161] (Mt 18,12-14; Lc 15,3-7), in ineixcuiltil in tlacohtli[162] ahtetlaocoliani[163] (Mt 18, 23-35), in in tlaaxqueh[164] tlaihualtin ompa in xocomecamilli (Mt 20,1-16), in (itlahtolmachio) in omextin tepiltzihtzinhuan (Mt 21,28-32), in (itlahtolmachio) in xocomecamilchihuanimeh[165] tlacamictianimeh[166] (Mt 21,33-42; Mc 12,1-11; Lc 20,9-18); in (itlahtolmachio) in tlacoanotztin[167] itech in nemanamictiliztli[168] (Mt 22, 1-14), in in mahtlactetl ichpochtin[169] (Mt 25,1-13), in in talento[170] (Mt 25,14-30; Lc 19,12-27). Ome itzalan in quipanahuia inic tenyoh neci zan iyoh ipan in iteotlahcuilol in Lucas: tlahtoa[171] itech in itlahtolmachio in cualli samariatlacatl (Lc 10,30-37) ihuan in tepiltzin pródigo (Lc 15,11-32). Ipan in tlahtolmachiotl, quiyehyecoa Jesutzin miecpa ixiptli relacionadas ica in yoliliztli millotl[172]. Quipix[173] teixnamiquiliztli[174] ica itloc moquetzanimeh[175] in cequih in quicempanahuia inic ittitiloni[176] icenquizaliz[177] teoyoh[178] in judeanemachtilli[179], ihuan huel macheh inhuic[180] in tlacanexqueh[181], in aquihqueh quiteilhuih[182][183] in tlacaneciliztli[184] ihuan inic[185] ahmo quimocuitlahuiz[186] in quicempanahuia inic ittitiloni[187]itech in Tora[188]: in melahuacayotl[189], in tetlaocoliztli[190] ihuan in netlacuauhquetzaliztli[191] (Mt 12, 38-40; Lc 20, 45-47). In itlanextiliz[192] in itlanohnotzaliz itech yeya ipan in netentlapaltililiztli[193] ipan in tetlazohtlaliztli intech in yaomeh (Mt 5,38-48; Lc 6, 27-36) in iuh ipan itech pachihuiliz[194] huel pachihuini itech[195] Toteucyo in aquin quitocayotiaya ica aramtlahtolli[196] ica in tlahtolli[197] cencallotl[198] Abba (Tetahtzin) ca ahno Marcos (Mc 14,36) ahno Pablo (Rm 8, 15; Gal 4, 6) quicuepah. Mihtoa itech[199] ce Teotl tetech pachihuini ca quintemoa in tlachicohuiltin[200], in tlapacholtin[201] (Lc 4, 18) ihuan in tlapilchihuanimeh[202] (Lc 15) inic quimaniliz[203] itlaocol[204]. In itlatlauhtiloca in Totahtzin (Mt 6,9-13: Lc 11,1-4), ca quimixtlatilih[205] quiyehyecoz[206] in itetlazohtlacahuan[207], yehhuatl machoni[208] itlanohnotzaliz[209] inin itech pachihuiliz[210] in Toteucyo achto tlatenehualli. ===Tlamahuizolli tlanohnotztli ipan in teotlahcuilolli=== [[Image:Giotto di Bondone 021.jpg|thumb|''In ineyolitiliz in Lazaro'' itechpa [[Giotto]] di Bondone (mahcuilpohualxihuitl XIV]] Ipan[92] in teotlahcuilolli, inoc[93] itetlayecoltiliz[94] Jesutzin quichiuh nepapan[95] tlamahuizolli. Ipan tlacempoaliztli[96], ipan in nahui teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[97] mopohua cempohualtetl onchicontetl tlamahuizolli, itech in catlein[98] mahtlactli onnahui yehhuatl[99] tehuelquetzaliztli[100] itech nepapan[101] cohcoliztli[102], macuilli nahualtlahtoliztli[103], eyi teyolitiliztli[104], ome tlamahuizoll ica[105] ixneciliztli[106] yuhquizani[107] ihuan eyi nezcayotl[108][109] ixquihquizani[110]. In teotlahcuilolli[111] quipohua[112] in tlatoquiliani[113] tehuelquetzaliztli[114] mahuizauhqui[115] tlachiuhtli[116] itechpa Jesutzin: 1. Quipahtilih[117] itlepohpocaliz[118] in imonnan[119] in Pedro, ipan ichan ipan Cafarnaum, inic quicui itech imahtzin[120] (Mc 1,29-31; Mt 5,14-15; Lc 4,38-39). 2. Quihuelquetz[121] ce teocohcox[122] galileatlacatl ica[123] in tlahtolli ihuan in itetlatzitzquililiz[124] in imahtzin[125] (Mc 1,40-45; Mt 8,1-4; Lc 5,12-16). 3. Quihuelquetz ce nacayomihmicqui[126] ipan Cafarnaum ca ixihmachtiloc[127] ipan ce cacaxtli[128] ihuan in aquin oquipohpolhuiaya[129] itlahtlacol, inic quinahuatia[130] ca moquetzani[131] ihuan huiani[132] ompa ichan (Mc 2, 1-12; Mt 9,1-8; Lc 5,17-26). 4. Quihuelquetz ce tlacatl ica [133] in tlalocpan[134] ipan ce judeateocalli[135], ica in tlahtolli (Mc 3,1-6; Mt 12,9-14;Lc 6,6-11). 5. Quipahtilih[136] ce cihuatl ca quipihpitza[137] ezmoloniliztli[138], ca mohuelquetz inic quitzitzquiliz in itlaquen in Jesutzin (Mc 5,25-34; Mt 9,18-26; Lc 8,40-56). 6. Quipahtilih ce tzatzanontli[139] ipan in Decapolis inic caquia[140] in imahpilhuan ihtec in inacaz, inic chicha[141], inic quitzitzquia in inehnepil[142] ihuan inic quihtoa[143]: «Effata», ca quinezcayotizquia ‘ximotlapo’[144] (Mc 7,31-37). 7. Quihuelquetz ce ixtepetla[145] ipan Betsaida inic quitemili[146] chichitl ipan iixtelolo ihuan inic quitemilia in imahtzin (Mc 8,22-26). 8. Quihuelquetz in Bartimeo, in ixpopoyotl itech Jerico (Mt 20,29-34; Mc 10,46-52; Lc 18,35-45). 9. Quihuelquetz huehcapa[147] in iahach[148] in centurion[149] itech Cafarnaum (Mt 8,5-13, Lc 7,1-10, Jn 4,43-54; Jn 4,43-54). 10. Quipahtilih[150] ce cihuatl ca itech catca tepotzo[151] ihuan ahmo momelauhtahcia[152], ica in tlahtolli ihuan ica in itetlatemililiz[153] in imahtzihtzinhuan[154] (Lc 13,10-17). Inin tehuelquetzaliztli mochiuh[155] noihuan in tlalocpan[156] ihuan ipan ce judeoteocalli[157]. 11. Quihuelquetz ce chiahuizayoh[158] in tlalocpan[159], ipan inchan cemeh in tachcahuan[160] tlacanexqueh[161] (Lc 14, 1-6). 12. Quinhuelquetz[162] mahctlactetl teocohcoxqueh[163], ca mixnepanoh[164] itech ohtli ompa Jerusalen, ica in tlahtolli (Lc 17,11-19). 13. Quipahtilih[165] ce oquichtli ca cahxiltiaya[166] ompohualtetl onchicuetetl xihuitl cohcoxqui, ipan Jerusalen, in tlalocpan[167] (Jn 5,1-9). 14. Quihuelquez ce ixtepetla[168] itech piltiliztli[169] inic itech quimatiloa zoquitl ihuan chichitl[170], zatepan in catlein[171] quinahuatih[172] mopacaz ipan iacax in Siloe[173] (Jn 9,1-12). Ipan in teotlahcuilolli teocaltlatlalizotl[174] ixneci, n(i)-[175] macuilli zanilli[176] itech itehualquixtiliz[177] in teoyoliameh[178] tlahtlacolcatzahuac[179] (nahualtlahtoliztli[180]) quichiuh[181] itechpa Jesutzin[182]: 1. Quihualquixtih[183] ce teoyaotlin tlahtolli teoyaotl quinezcayotia ica españatlahtolli ipan in judeateocalli[184] itech Cafarnaum (Mc 1,21-28; Lc 4,31-37). 2. Quihualquixtih ce tlacatecolotl ipan in tlalli[185] itech Gerasa (Mt 8,28-34; Mc 5,1-21; Lc 8,26-39). 3.Quihualquixtih occequi ca quimocuiliaya[186] in tecihuaconeuh in ce cihuatl sirofeniciatlacatl (Mt 15,21-28; Mc 7,24-30). 4. Quihualquixtih occequi ca quichihchinatzaya[187] ce cuehcuechmicqui[188] (Mt 17,20-24; Mc 9,14-27; Lc 9,37-43). 5. Quihualquixtih ce «teoyaotl nontli» (Lc 11,14; Mt 12,22). Oc no, oncah nepapan[189] tlahcuilolli[190] ca quichihua tlatenehualiztli[191] ica ixneciliztli[192] tlatematini[193] in itenahualtlahtoliz in Jesutzin (Mc 1,32-34;Mc 3,10-12). Ipan in teotlahcuilolli[194], Jesutzin quichiuh eyi teyolitiliztli[195]: 1. Quiyolitih ce cihuaconetl ica mahtlactetl omontetl xihuitl, in itecihuaconeuh in Jairo (Mc 5,21-24, Mt 9,18-26, Lc 8,40-56). Jesutzin quinelihtoh[196] ca in cihuaconetl ahmo itech catca[197] micqui, zan yeh icel cochqui (Mt 9,24;Mc 5,39;Lc 8,52). 2. Quiyolitih in iteconeuhtzin in icnocihuauh[198][199] in Nain (Lc 7,11-17). 3. Quiyolitih in Lazaro itech Betania[200]. (Jn 11,1-44). Jesutzin quichiuh noihuan, ipan[201] in teotlahcuilolli, ome tlamahuizolli[202] ica ixneciliztli[203] yuhquizani[204], ipan in tlein quinextia[205] in itlazohcacealiz[206] in chicahuacayotl yuhquizani[207] (in hueyatl ihuan in ehecatl) itzintlan iteixmauhtiliz[208]: 1. Jesutzin quinahuatih in ahtlahtlacamahmaniliztli[209] ca cehui[210] ihuan inin[211] tlazohcacea[212] (Mt 8,23-27; Mc 4,35-41; Lc 8,22-25). 2. Jesutzin nehnen ipan[213] in atl (Mt 14,22-33; Mc 6,45-52; Jn 6,16-21). Eyi machiotl[214] ixquihquizani[215], ca quimocuilia ce tlanezcayotiliztli huel[216] ixihmachtililoni[217]: 1. Tlamiequililiztli[218] itech in yoltextli[219] ihuan intech in mihmichtin. Yelohua[220] in icel[221] in mochin[222] in itlamahuizol in Jesutzin ca ihcuiloloc itechpa in izqui[223] in teotlahcuilolli (Mc 6,32-44; Mt|14,13-21; Lc 9,10-17; Jn 6,1-13). Mochihua[224] ipan ome immanyotl[225] ipan in iTeotlahcuilol Marcos (8,1-10) ihuan in iTeotlahcuilol in Mateo (15,32-39). 2. In michmaliztli[226] ahneltoconi[227] (Lc 5,1-11; Jn 21,1-19). 3. In tlacuepaliztli[228] itech in atl[229] ipan xocomecaayotl[230] ipan in nemanamictiliztli[231] itech Cana (Jn 2,1-11). Ipan inin cahuitl[232], in neltiliztenohnotzanimeh[233], tlacanexqueh[234] ihuan occequintin, quitlamih[235] itech ce tetlapiquiliztli[236] itloc in Tlacatecolotl[237] inin teixmauhtiliztli[238] inic quihualquixtiz[239] in teoyaohuan. Jesutzin momapatlac[240] neixnahualiztica[241] ihuic[242] inin teteilhuiliztli[243]. ipan in zanilli teoihcuilolotl, Jesutzin ahmo zan quimocuilia in teixmauhtiliztli itech quihualquixtix teoyaohuan, zan yeh ca quimacac inin teixmauhtiliztli in itetlazohtlacahuan. Noihuan[244], motenehua in iimmanyo[245] in ce oquichtli ca, in ahtle[246] yelohuaz itenematilizcuini[247] in Jesutzin, quihualquixtiaya mahcehualtiliztica[248] teoyaohuan ipan itocatzin. === Iuhquin necuepaliztli === [[Image:Transfiguration Raphael.jpg|thumb|Inecuepaliz in Jesutzin, itechpa [[Rafael Sanzio|Rafael]] (mahcuilpohualxihuitl inic XVI).]] In teotlahtolli teocaltlatlalizotl quipohua ca Jesutzin tlehcoc ompa ce tepetl inic moteochihuaz intloc cequintin itlazohhuan, ihuan inoc moteochihuaya iuhquin mocuep in ineix; ihuan itlaquen iuhquin mocuep iztac ihuan motonameyotih. Onezqueh itlocpa in yehuatl Moises ihuan Elias. In itlazohhuan cochiah inoquic, zan inic mihixtia quittaqueh in Jesutzin intloc Moises ihuan Elias. Pedro quipitz ca quichihuani eyi xahcalli: impal Jesutzin, Moises ihuan Elias. Niman nez ce mixtli ihuan mocac ce tozcatl yectli, ca quihtoh: «Inin yehhuatl noConeuhtzin notlazoh, ma xiccaquican». In itetlazohtlacahuan ahmo quinohnotzqueh in tlein oquittacah. === Netoliniliztli === ==== Calaquiliztli ipan Jerusalen ihuan itlachipahualiz in Teocalli ==== [[Image: Giotto - Scrovegni - -27- - Expulsion of the Money-changers from the Temple.jpg|thumb|Inhualquixtiloca. itech in teocalli, ipan in itlachihualiz in [[Giotto]] (mahcuilpohualxihuitl inic XIII- inic XIV).]] Ipan in nahui teotlahcuilolli, Jesutzin yah itloc itetlazohtlacahuan. [[Zacarias]] (Zc 9:9: «Iz catqui ca motlahtohcauh huallauh motlocpa In tlahtolli ''motlocpa'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''a ti''. In tlahtolli ''yolceuhqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''manso'', ''dócil''. ipan ce asno, ipan ce axnoconetl, ce iconeuh in tequitilizyolqui. In yancuictlahtolli ''tequitilizyolqui'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''animal de carga''. itechpa ce miecquintin, ca quitimaloh ipan in iTeotlahcuilol in Lucas timaloloc zan iyoh itechpa itlazohhuan). Ipan in inteotlahcuilol in Lucas ihuan Juan, Jesutzin timalolo in iuh tlahtoani. Ipan in Teotlahcuilolli tlatzinquixtilizotl. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca, niman ic yah ompa in Teocalli itech Jerusalen, ihuan oncan quinhualquixtih in tlapatlanimeh ihuan in itlanamacacahuan in yolqueh ipal: *1) Tepaltzinco Ihtlanilia, ninotla-: ''Mendigar, Solicitar para Alguien, para los Hijos del Mendigo y para sí''. *2) Tepal Tlahtoa, ni-: Hablar en favor de Alguien. in huemmanaliztli tenemilizhuipanalizotl (in iTeotlahcuilol in Juan, tel, quitlalia inin tlachihualiztli. Ma xiquixpohua inin inepaniuhca: inic ipehualiz in inemiliz ixihmachoni in Jesutzin, ihuan quicenteca ica ce tlayolteohuiliztli itech itlaxitiniliz in Teocalli). Quiyolteohuih in itlaxitiniliz in Teocalli ihuan occe tlachihualiztli tlatoquilih. ==== Teozaliztli ipan Betania ihuan Tlatzacuia Cochcayotl ==== Ipan Betania, inahuac Jerusalen, ozaloc ica ahuiayaliztli[380] itechpa ce cihuatl.[381] Ipan in tlatzinquixtilizotl, in yohualli itech Pascua mocochcayotih ipan Jerusalen itloc in itetlazohtlacahuan, ipan in tlein in tlamanitiliztli cristotocalizotl quitocayotia in iuh in Tlatzacuia Cochcayotl. Ipan in icahuiuh[382] inin cochcayotl pascuayotl[383], Jesutzin quiyolteohuih[384] ca tlehcoaquilozquia itechpa ce itetlazohcahuan[385], Judas Iscariote. Quimacuic[386] yoltextli ipan imahtzin, inic quihtoa «Ma xihualtlacelican[387] ihuan ma xitlacuacan[388], inin yehhuatl nonacayo[389]» ihuan, niman ic, inic quimacui ce tlahuantli[390] ipal[391] xocomecaayotl, quilhuih: «Ma itech xicatlican[392] in ammochintin[393], ipampa ca inin yehhuatl in iez in netlacentequililiztli[394][395], ca noquiloz amopal ipampa in tlahtlacolli ipololoca[396] ». Quiteocihuih noihuan, ipan[397] in tlatzinquixtilizotl, ca ahmo catlitahcizquia[398] ica xocomecaayotl zan yeh in ihcuac catlini[399] occepa ipan in itlahtocayo in Toteucyo. ==== Temotzololiztli ==== Zatepan in cochcayotl, ipan in tlatzinquixtilizotl, Jesutzin ihuan itlazohhuan moteochiuhtoh ompa in xococuauhtlah[400] itech Getsemani. In itetlazohtlacahuan, ipan immanyotl[401] inic[402] moteochihuaz[403], cochtimocauhqueh[404], ihuan Jesutzin quitlemah[405] ce cahuitl[406] ica[407] chicahuac netequipacholiztli ipampa itlaciuhcayo[408], manel quicentlalih[409] quipaccaihiohuiz[410] in icealiz[411] in Toteucyo[412] . Judas huel oquitlehcoaquiaya[413] in Jesutzin, inic quicahuaz itech[414] in intlahtocaticahuan[415] teopixqueh ihuan in huehuetqueh itech Jerusalen ipan tlapatlaliztli itech[416] ompohualtetl ommatlactetl tomin[417] iztacteocuitlateyoh. Tlaahxiltilli[418] itloc ce cenquizalizti[419] tlayaochihchiuhtli[420] ica tepozmacuahuitl[421] ihuan cuauhtolli[422], tlaihualli intechpa in intlahtocatinime in teopixqueh ihuan in huehuetqueh, ahcito[423] ompa Getsemani ihuan quitenextilih in iteixihmachtililiz[424] in Jesutzin inic quitennamiqui in icamapan. Jesutzin motzololoc. In iyomoyan[425] in itenematilizcuicahuan oncatca[426] ce inneyehyecoliz[427] in nemapatlaliztli[428], zan tlazahcan[429] in mochintin moxehxelohqueh[430] ihuan moyeltihqueh[431]. ==== Tetlatzontequililiztli ==== Zatepan imotzololoca[400], Jesutzin huicalo[401] ompa in tecpancal[402] in tlacempanahuiani[403] teopixqui Caifas (ipan in iteotlahcuilol in Juan, huicaloc achto ompa ichan in Anas, imontah in Caifas). Oncan tlatzontequililoc iixpan in Sanedrin. Manaloqueh iztlacatqueh tlaneltilianimeh, zan in iuh itlaneltililiz[404] ahmo nepanihuia[405], ahmo cacoc[406]. Tlazahcan[407], Caifas quihtlanilih melahualiztica[408] in Jesutzin intla yehhuatl yeya in Temaquixtilani[409], ihuan Jesutzin quihtoh: «tehhuatl in otiquihtoh[410][411]». In tlacempanahuiani[412] teopixqui quitzahtzayan[413] in itlaquen iixpan in tlein quitzontequia[414] teotlahtolihtlacoliztli[415]. In tlamaceuhqueh[416] itech in Sanedrin quipactecaqueh[417] yollohcocolcuiliztica[418] in Jesutzin. Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Jesutzin huicaloc achto iixpan Anas ihuan niman iixpan Caifas. Zan iyoh monematcaihtoa[419] in tetlahtoltiliztli[420] iixpan Anas, yehuatiliztica[421] ahmo neneuhqui[422] in ahmo iuh neci ipan in tlatzinquixtilizotl[423]. Pedro, ca ocahxiltiaya[424] in Jesutzin ichtaca[425] zatepan imotzololoca[426], itech catca tlainayalli[427] intzalan in tlahuicaltin[428] in tlacempanahuiani[429] teopixqui. Tlaixihmachtilli[430] in iuh itetlazohtlauh[431] in Jesutzin intechpa in tlahuilcaltin, quitelchiuh[432][433] eppa[434] (oppa ipan in iTeotlahcuiloll in Juan), in iuh Jesutzin oquicaquiltiaya[435]. Itonalquiz[436][437] in tlatoquilia[438], Jesutzin huicaloc[439] iixpan Poncio Pilato, in tecuexanoani[440] romayotl[441]. Niman quitlahtoltiz[442], Pilato ahmo quittac tlacxitoquililoni[443], ihuan quihtlanilih[444] in miecquintin[445] ca quitzonana itzalan quimaquixtiz in Jesutzin nozo ce tenyoh[446] yollohmaxaltic[447], quitocayotih Barrabas. In miecquintin, tlayolotilli[448] intechpa in intlahtocatcahuan in teopixqueh, quinahuatih[449] ca maquixtiloni[450] in Barrabas, ihuan ca Jesutzin momazoaltiloni[451][452]. Pilato quimopaquilih[453] machiotica[454] in imah inic quitenextiliz iahtlahtlacoliz[455] itech imiquiliz in Jesutzin. ==== Temazoliztli ==== [[Image:Cristo crucificado.jpg|thumb|''[[Cristo crucificado (Velázquez)|Cristo tlamazolli]]<ref>In tlahtolli ''tlamazolli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''crucificado'' nozo ''clavado de manos''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''mazo, nite-'' ca quihtoznequi ica españatlahtolli ''clavar de manos a alguien''.</ref>'' itechpa [[Diego Velazquez]] ([[Macuilpohualxihuitl inic XVII]]).]] [[Image:Detalle crucificado Luján Pérez, 1793.jpg|thumb|Itlanematcachihualiz<ref>Intlahtolli ''tlanematcachihualiztli'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''detalle''. Itzintiliz huitz itech in tlahtolli ''nematcachihua, nitla-'' quihtoznequi ''pormenorizar'', ''detallar'', ''presisar''.</ref> in ixayac in Cristo quin achic<ref>In tlahtolli ''quin achic'' quinezcayotia ica españatlahtolli ''recientemente'' nozo ''recién''.</ref> micqui, itlachiuh in [[Jose Lujan Perez]], 1793.]] Jesutzin cuahuiloc[403], cololohqueh[404] ica ce quechintli[405] chichiltic, quitlalilih[406] ipan icua ce xiuhhuitzolli[407] huitzyoh ihuan ce acatl ipan imayec. In yaochiuhqueh romatlacah quiquequeloayah inic quihtoa: «¡Ma on nehuelmacho![408], intlahtohcauh in judeatlacah».Chihualtiloc[409] inic[410] quimamaz in temazoaya[411] ipan in tlein omomazoaltilozquia[412], itlocpa[413] ce xomolli[414] tlatocayotilli Golgota, ca ipan arantlahtolli[415] quinezcayotia ‘itlal in cuacacalaccantli[416]’. Quipalehuih inic quihuicaz in temazoaya ce oquichtli tlatocayotilli Simon itech[417]Cirene[418]. Quimacaqueh inic catliz[419] in Jesutzin xocomecaayotl[420] ica chiahuitztli[421]. Yehhuatzin quipaloh[422] zan ahmo quinec catliz. Zatepan quimomazoaltiz[423], in yaochiuhqueh quimoxehxelhuihqueh[424] itlaquen. Ipan in temazoaya[425], iicpac icua, quitlalihqueh ce tenemachitiliztli[426] ipan arantlahtolli[427], greciatlahtolli ihuan romatlahtolli ica in iontlaehualiz[428] in tetlatzacuiltiliztli[429]: «Yehhuatl i in Jesus [430], in intlahtocauh in judeatlacah[431] », ca atzan[432] ipan tlatlapalhuiliztli[433] mocototzoa[434] INRI (Iesus Nazarenus Rex Iudaeorum, tlahtoltica[435] ‘Jesus itech[436], intlahtohcauh in judeatlacah’). Nemazoaltiloc intzalan omentin ichtecqueh. Inahuac inic eyi[437] itech teotlac[438], Jesutzin quitzahtzilih[439]: «Elí, Elí, lemá sabactani», ca, ipan iTeotlahcuilol in Mateo ihuan in iTeotlahcuilol in Marcos, ica arantlahtolli quinezcayotia: ‘Noteucyoé, Noteucyoé[440], ¿tleh ipampa otinechicnocauh[441]?’. In itlahtol tlaquizcayotl[442] in Jesutzin monohnoncuacatlalia[443] ipan in occequi ome teotlahcuilolli. Noihuan oncah ahneneuhcayotl[444] itzalan in teotlahcuilolli ipampa tleh[445] itetlazohtlacahuan in Jesutzin itech cateh in iuh onteittanimeh[446] ipan inemazoaltiloliz[447]: inpan Mateo ihuan Marcos, yehhuantin ixachintin[448] intzalan in icihuauh[449] netlacaneconimeh[450] in Jesutzin; ipan in iTeotlahcuilolli in Juan motenehuah noihuan in inantzin in Jesutzin ihuan in «itlazoh[451] in aquin quixmalhuiaya[452]» (ipan in tlamanitiliztli[453] cristotocalizotl[454], yezquia in itetlazohtlacauh Juan, manel ipan in itlahcuilol in teotlahcuilolli ahmo motenehua itocatzin). ==== Miccaquimiloliztli ==== Ce itenematilizcuinime in Jesutzin, tlatocayotilli Jose itech Arimatea, quihtlanilih in Pilato in inacayo in Jesutzin in no ihuih teotlac. In tlahtolli xolopan quihtoznequi ica españatlahtolli viernes, inic macuilli tonalli itech chicomilhuitl, ihuan quicalac, tlaolololli ipan ce lienzo tlatlalcopintli ipan ce texcalli. Quipachoh in miccatlatatactli ica ce hueyi tetl.[403] Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo (ahmo mihtoa ipan in occequi teotlahcuilolli), in imoztlayoc[404], in «intlahtohcatcahuan[405] in teopixquex ihuan in tlacanexqueh[406]» quihtlanilih[407] in Pilato ca quitlaliani iixco in miccatlatatactli ce centepixqui[408] tlayaochihchiuhtli[409], inic quimacahciz ca in itenematilizcuicahuan in Jesutzin quinamoyani[410] inacayo ihuan quipantlazani[411] in techicoihtoliztli[412] itechpa ca[413] omonohmayolitiaya[414]. Pilato quihuelittac[415].[416] === Nenohmahyolitiliztli ihuan tlehcoliztli === [[Image:Resurrection.JPG|thumb|''In inenohmahyolitiliz in Cristo'', itechpa [[Piero della Francesca]] ([[mauilpohualxihuitl inicXV]]).]] [[Image:Grunewald - christ.jpg|thumb|''In inenohmayolitiliz in Cristo'', ipan in [[Itlatlapalhuiliz in Isenheim]], itechpa in tlatlapalhuiani alemaniatlacatl [[Matthias Grünewald]] ([[macuilpohualxihuitl inic XVI]]).]] In nahui teotlahcuilolli quipohuah ca Jesutzin moyolitih intzalan in micqueh in iyeilhuioc in imiquiliz ihuan ixnez imixpan itetlazohtlacahuan ipan nepapan immayotl.[264] Ipan mochin, in tlayacatia ipan quittaz in inenohmahyolitiliz in Jesutzin yehhuatl Maria Magdalena. Ome teotlahcuilolli (Marcos ihuan Lucas) quipohua noihuan itlehcoliz[265] ompa in ilhuicatl. In zanilli itechpa Jesutzin tlayolitilli[266] mocuepa[267], tel[268], ipan[269] in teotlahcuilolli: Ipan in iTeotlahcuilol in Mateo, Maria Magdalena ihuan «in occe Maria» yahqueh[270] ompa in miccatlatatactli[271] ipan in itonalquiz[272] in tonatiuhpan[273]. Mochiuh[274] ce tlalollin[275], ihuan ce ilhuicatlaihualli[276] tlaquentilli[277] iztac[278] quiquixtih[279] in iteuh in tlatatactli ihuan motlalih ipan yehhuatl. In teopixqueh, ca quittac in tlachihualiztli, cuehcuechcac[280] ihuan «mohuehcauhqueh in iuh micqueh[281]» (Mt 28, 1-4). In ilhuicatlaihualli quinohnochilih[282] in cihuah in inenohmahyolitiliz in Jesutzin, ihuan quincocoltih[283] ca quihtoani[284] in itlazohhuan[285] ca huianih[286] ompa Galilea, in oncan quitztahcizquiaz[287]. In ihcuac huallaz[288], in inohmah Jesutzin[289] itech quiz inic itetemoliz[290], ihuan intech quinahnanquilih[291] ca quimihtoanih[292] in itetlazohtlacahuan[293] ca tihuianih[294] ompa Galilea (Mt 28, 5-10). Inoc[295], in tepixqueh[296] quinnohnotza[297] in itlahtohcatcahuan in teopixqueh[298] itechpa[299] in nechiuhtli[300]. Inihqueh[301] quintenzolhuihqueh[302] ipal ca[303] quipantlazani[304] in chicotlamatiliztli[305] itech ca[306] in itlazohhuan in Jesutzin oquinamoyayah[307] inacayo (Mt 28, 11-15). In mahctlactetl ontetl itlazohhuan huiah[308] ompa Galilea, ihuan Jesutzin quinchiuh in tetlacocoltiliztli[309] quiteneltoquitiz[310] in teotlahcuilolli[311] (Mt 28, 16-20). Ipan iTeotlahcuilol in Marcos, eyi cihuah itenematilizcuicahuan in Jesutzin, Maria Magdalena, Maria in (inantzin) in Santiago ihuan Salome, yahqueh in miccatlatatactli in tonatiuhpan[312], oc cenhuel tonalquizalizpan[313], ica in cealiztli cozaz in Jesutzin ica ahiyayaliztli[314] (Mc 16, 1-2). Oquittaqueh ca in tetl ca quipachoaya in miccatlatatactli itech yeya tlacohcoxonilli[315]. Iihtec in miccatlatatactli, quinextihqueh ce telpochtli tlaquentilli ica ce iztac quechintli[316], in quimixihmachtih ca Jesutzin omonohmahyolitiaya[317], ihuan quinnahuatih ca quimilhuiani in itetlazohtlacahuan ihuan in Pedro ca huianih ompa Galilea inic quittaz oncan in Jesutzin[318]. Motenehua ca Maria ihuan itenahuac catcahuan quilhuihqueh ahtle in ayac, yehica mahuiayah[319] (Mc 16, 3-8). Niman ic mihtoa ca Jesutzin ixnez imixpan Maria Magdalena (in ahtle quitenehuaz in occequintin cihuah), ihuan ca yehhuatl quimacac in occequintin itenematilizcuicahuan in Jesutzin in cualli tetlacaquiltiliztli[320], zan ahmo neltococ[321] (Mc 16, 9-11). Jesutzin ixnecico[322], ipan inin immayotl[323] imixpan ontetl ca ohtocayah[324]: in ihcuac inin tetlahzohuan quipouhqueh in nechiuhtli, ahmono neltocoqueh[325] (Mc 16, 12-13). Tlazahcan, ixnez imixpan in mactlactetl ontetl tetlazohhuan, in aquihqueh quintzicunoltih ipampa ahmo oquineltocaz itech inenohmahyolitiliz[326] . Quintequiuhtih quinneltoquitiz in teotlahcuilolli, ihuan tlehcoc ompa ilhuicatl, in oncan itech cah, tlatlalilli imayeccampa in Toteucyo.[327] (Mc 16, 14-20). Ipan in iTeotlahcuilol in Lucas, cequintin cihuah, Maria Magadalena, Juana ihuan Maria (in inantzin) in Santiago, ihuan occequintin cihuah ca itoca ahmo motenehuah, yahqueh in miccatlatatactli inic quiozaz in Jesutzin ica ahuiyayaliztli[328]. Quittaqueh[329] tlacohcoxonilli in iteuh in miccatlatatactli, calaqueh ipan yehhuatl ihuan ahmo quittaqueh in nacayotl[330] (Lc 24, 1-3). Quinihcoac imixpan ixnezqueh omentin tlacah ica tlaquentilli teixmictiani, in quimixihmachtihqueh in inenohmahyolitiliz in Jesutzin[331] (Lc 24, 4-7). In cihuah quimixmachtihqueh in nenohmahyolitiliztli in tetlazohhuan, zan yehhuahtin ahmo quinneltocaqueh[332] (Lc 24,8-11), ahmo Pedro, ca yah ompa in miccatlatatactli ihuan quinematcaittac in nacayotl opoliuhca[333] (Lc 24, 12). Inin no ihuih tonalli, Jesutzin ixnez imixpan ontemeh tetlazohuan ca nehnemiah inic Jerusalem inic Emaus, ca quixmah ipan in immanyotl quicotonaz in yoltextli[334] (Lc 24, 13-35). Achitonca zatepan huitzah imixpan in mahtlactemeh oncentemeh, ca quineltocaqueh ca yehhuatl yeya ce yohuac moteittitiani[335][336][337], zan quimmahmachtih ca yehhuatl yeya, ica nacatl ihuan omitl, ihuan tlacuah imixpan.[338] (Lc24,36-43). Quimmachitih in itlanezcayotiliz in imiquiliz ihuan inenohmahyolitiliz[339] (Lc 24,44-49), ihuan, zatepan, quinhuicac inahuac Betania, in oncan tlehcoc ompa in ilhuicatl[340] (Lc 24,50-53). Ipan in iTeotlahcuilol in Juan, Maria Magdalena yah ompa in miccatlatatactli ica in tlahuiztli ihuan quittac ca in tetl ocohcoxoniloca[341]. Motlaloh inic intetemoliz in Pedro ihuan in «itetlazohtlacauh in aquin quixmalhuiaya» inic quinnemachitiz[342] (Jn 20,1-2). Magdalena mohuehcauh panipa, ihuan iixpan ixneciqueh ontemeh ilhuicatlaihualtin tlaquentiltin iztac[343]. Oquihtlanilihqueh: «¿Tleh ipampa tichoca, in ticihuatl?», ihuan yehhuatl quinanquilih: «Ipampa ca oquitzitzquihqueh in noTeuc ihuan ahmo nicmati canin oquitlalihqueh». Iloh icuitlapan, ihuan quittac in Jesutzin tlayolitilli, in quihtlanilih no yeh[344] tleh ipampa chocaya. Magdalena quixtlanehuih[345] ica in cuenchiuhqui, ihuan quihtlanilih canin oquitlaliaya in Jesutzin. Jesutzin quinotz: «¡Mariaé!», ihuan in yehhuatl (in cihuatl) quilnamic[346] inic quinanquilia: «¡Rabbuní!». == Itenehualoca ipan in Teoamoxtli == In tocaitl Mesias[105] neci ipan in iAmox in Daniel, ca quihtoa itech ce «Mesias Tlahtohcapilli [106]» ipan in tlayollohteohuiliztli itechpa «in epohualli chicomilhuitl». No neci ipan in iAmox in Cuicatl[107], in ompa mihtoa itech in tlahtoanimeh ihuan in tlazohpihpiltin ca tetlapiquiah inhuic Yahveh ihuan Imotlamacani[108][109]. Jesutzin tocayotilo «in Cristo» ipan in nahui teotlahcuilolli itech in Yancuic Nemiquiznahuatiliztli in ompa nexiltilo motlamacani ica in Teoyoliatl Yecnemiliceh[110]. Itlah tlatenehualiztli quitocah Mateo 1:16, Mateo 27:17, Mateo 27:22, Marcos 8:29, Lucas 2:11, Lucas 9:20 ihuan Juan 1:41. Ipan in iteotlahcuilol in Mateo Mateo yehyecolo in tlahtlaniliztli[111] ipan in tlatoquilia tlahcuilolli: In ihcoac ahcico Jesutzin ompa in itlal in Cesarea Filipo, quihtlanilih in itlazohhuan, inic quihtoa: «¿Aquin quitoah in tlacah ca yehhuatl in iPiltzin in Tlacatl?» Ihuan yehhuantin quihtohqueh: Cequintin, Juan in Bautista; ihuan ocequintin, Elias; zan occequintin, Jeremias ahnozo cemeh in ontlachianimeh[112]. Yehhuatzin quimihtoh: «Ihuan amehhuan, ¿aquin quihtoah ca nehhuatl?» Inic tlananquilia Simón Pedro, quihtoh: «in Ti tehhuatzin in tiCristo, in tiipiltzin in Toteucyo yolini.» Ihuan Jesutzin, inic tlananquilia, quihtoh: «O mo mahcehualtic, Simon, ipiltzin in Jonas, ipampa ca inon ahmo mitznextilih nacatl ahno eztli, zan yeh noTahtzin ca iteh cah ipan in ilhuicatl.». Mateo 16:13-17|RV (1569) Ipan in iteotlahcuilol in Juan, in mahuizotl[113] «Cristo» moyehyecoa[114] in iuh itocatzin in Jesutzin: «[…] in netlamachtilli[115][116] ihuan in neltiliztli tixpan ohuallah itechpa Jesucristo» «yehhuatlin in huehhuetiliztli[117] cemihcac: ca mitzixmatih in tehhuatzin, in icel iyoh teotzin nelli, ihuan in motitlan[118], Jesucristo». == No xiquitta == * [[Totahtzineh]] * [[In Teotlahtolneltoconi]] == Toquiliztequitl == <references/> ==Tlahtolcaquiliztiloni== {{Notetag/end}} [[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Cristianoyotl]] [[Neneuhcāyōtl:Catolicismo Romano]] [[Neneuhcāyōtl:Otlacatqueh xiuhpan 0]] [[Neneuhcāyōtl:Omicqueh xiuhpan 30]] [[Neneuhcāyōtl:Yudiotlacah]] [[Neneuhcāyōtl:Teōmatiliztli]] [[Neneuhcāyōtl:Israeltecah]] 3unwwmcbvqr1svzedeb7t05g394irco Tabasco 0 4473 503229 502959 2022-08-13T19:21:38Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Tabasco | Chantocaitl = Estado de Tabasco | Pamitl = Flag of Tabasco.svg | Chimalli = Coat_of_arms_of_Tabasco.svg | Tlalmachiyotl = Tabasco in Mexico (location map scheme).svg | Lema = El Edén de México | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Cualnezcaltepec]] | Hueyaltepetl = [[Cualnezcaltepec]] | Ixtentli = 22,499.95 | Tlaixpayotl = 25 | Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O | Tepenelihuahcapanca = [[Popocatepetl]] | Metros = 4,418 | Chanehqueh = 37,253,956 | CampaChanequeh = 1 | Pozahuacayotl = 663 | CampaDensidad = 11 | IDH = 0.958 | CampaIDH = 10 | PIB = 1.812.968 | PPC = 42,325 | Tzintiliztli = [[Tlachiucnāuhti 9]], [[1850]] | CampaCreacion = 31 | Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Otontlahtolli]] | Tepachoani = Eruviel Ávila Villegas | Teuctlahtoqueh = 3 | Tequichihuanih = 65 | Tlacatocaitl = Tabascotecatl | Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]] | Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]] | UTC = [[UTC]]-6 | USPS = | CodigoISO = MX-TAB | Matlatzalan = tabasco.gob.mx |}} '''Tabasco''' nozo '''Tlahtocayotl Tabasco''' (caxtillahtolli ''Estado de Tabasco'') ce [[tlahtocayotl]] ipan [[Mexihco]] tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa huitztlampa no [[Chiyapan]] huan [[Cuauhtemallan]], canahpa iquizayampa ica [[Campeche]] ahuan canahpa icalaquitlampa ica in [[Veracruz]]. Tabasco quipia 1,989,969 altepetlacameh, ica 24,578{{km2}} tlalli. Itecuacan [[Cualnezcaltepec]] ca. ==Huehcapatlahtoliztli== Franciscanos oacicoh nican chontalpan, inic ce teopan catca in ompa [[Ocelotlan]] [[Īxiptli:Provincias del sureste.JPG|left|thumb|250px]] ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Coahuillan]], canahpa in huitztlampa ica [[Xalixco]] huan [[Aguascalientes]], in tonatih iquizayampa ica [[San Luis Potosí]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Durango]]. == Altepecalpolli == * [[Balancán (āltepēcalpōlli)|Balancán]] * [[Cárdenas (āltepēcalpōlli)|Cárdenas]] * [[Cintlān (āltepēcalpōlli)|Cintlān]] * [[Centro (āltepēcalpōlli)|Centro]] * [[Comalcalco (āltepēcalpōlli)|Comalcalco]] * [[Cunduacán (āltepēcalpōlli)|Cunduacán]] * [[Āltepēcalpōlli Emiliano Zapata (Chontalpan)|Emiliano Zapata]] * [[Huēyimanco (āltepēcalpōlli)|Huēyimanco]] * [[Āltepēcalpōlli Xālāpan (Chontalpan)|Xālāpan]] * [[Āltepēcalpōlli Xālpan (Chontalpan)|Xālpan]] * [[Xonotlān (āltepēcalpōlli)|Xonotlān]] * [[Nacaxocān (āltepēcalpōlli)|Nacaxocān]] * [[Macuspana (āltepēcalpōlli)|Macuspana]] * [[Paraíso (āltepēcalpōlli)|Paraíso]] * [[Tlahcotalpan (āltepēcalpōlli)|Tlahcotalpan]] * [[Teāpan (āltepēcalpōlli)|Teāpan]] * [[Tenosique (āltepēcalpōlli)|Tenosique]] == Tequitiliztli == Tabasco ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Tabasco tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UJAT Rectoría.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 84,08 % chanehqueh. Tabasco quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tabasco'', ''Universidad Politénica de Villahermosa''. ''Instituto Tecnológico de Villahermosa'', ''Universidad Tecnológica de Villahermosa'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Villahermosa'' huan ''Universidad Autónoma de Guadalajara, Campus Villahermosa'', ce pani tlamachtiloyan itech Cualnezcaltepec altepeticpac. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Tabasco ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Tabasco quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tabasco]] ew5vg1legdgq05dd32blt7s5fwzv3zu Nemachiyōtīlli:Mexico 10 6073 503245 502310 2022-08-13T19:53:25Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Navigation |templateName = Mexico |color = #ccccff |header = {{MEXf}} [[Mexico]] |body = '''Tlahtohcayotl'''<br /> [[Aguascalientes (nhn)|Aguascalientes]] • [[Altepetl Mexico]] • [[Baja California]] • [[Baja California Sur]] • [[Campeche]] • [[Chihuahua]] • [[Chiyapan]] • [[Coliman]] • [[Cuahuillan]] • [[Tlahtohcayotl Durango|Durango]] • [[Guanajuato]] • [[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]] • [[Tlahtohcayotl Hidalgo|Hidalgo]] • [[Huaxyacac]] • [[Tlahtohcayotl Mexico|Mexico]] • [[Michhuahcan]] • [[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]] • [[Nayarit]] • [[Puebla]] • [[Querétaro]] • [[Quintana Roo]] • [[San Luis Potosí]] • [[Sinaloa]] • [[Sonora]] • [[Tabasco]] • [[Tamaulipas]] • [[Tlaxcallan]] • [[Veracruz]] • [[Xalixco]] • [[Yancuic León]] • [[Yucatan]] • [[Tlahtohcayotl Zacatecah|Zacatecah]] <br/> '''Hueyi altepetl'''<br /> [[Ehcatepec]] • [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] • [[Atemaxac]] • [[Cuetlaxcoapan]] • [[Tollohcan]] • [[Tijuana]] • [[León, Guanajuato|León]] • [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] • [[Altepetl Juárez]] • [[Torreón]] • [[Tzapopan]] • [[Nezahualcoyotl, Mexico|Nezahualcoyotl]] • [[Mérida, Yucatan|Mérida]] • [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] • [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] • [[Mexicali]] • [[Nauhcalpan]] • [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] • [[Cuauhnahuac]] • [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]] • [[Morelia]] • [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]] • [[Pitic]] • [[Chalchiuhcuecan]] • [[Tlalnepantlah, Mexico|Tlalnepantlah]] • [[Acapolco]] • [[Tochtlan Gutiérrez]] • [[Durango, Durango|Durango]] • [[Tampico]] • [[Cancún]] • [[Irapuato]] • [[Cualnezcaltepec]] • [[Tlalquipac]] • [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] • [[Reynosa]] • [[Pachyohcan]] • [[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] • [[Tepic]] • [[Mazatlan, Sinaloa|Mazatlan]] • [[Altepetl Victoria]] • [[Cozcatlan, Coliman|Cozcatlan]] • [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] • [[Campeche, Campeche|Campeche]] • [[Chetumal]] • [[Zacatecah, Zacatecah|Zacatecah]] • [[Pachtitlan]] • [[Chilpantzinco]] • [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] • [[Coliman, Coliman|Coliman]] <br/> '''Ocachi tlahcuilolli'''<br />[[Chanehmatiliztli ipan Mexico]] • [[Huehcapatlahtoliztli ipan Mexico]] • [[Ichimal Mexico]] • [[Ipan Mexico]] • [[Mexicah]] • [[Mexico tlahtocatlahtoani]] • [[Mexico peso]] • [[Mexico tlacatiyancuicatl]] • [[Momotlaliztli ipan Mexico]] • [[Tlacualiztli ipan Mexico]] • [[Tlahtolli ipan Mexico]] • [[Tlaixconaliztli ipan Mexico]] <br/> }} a7wsap4bgwc9tu3p3qzd1hlfodut7q8 503248 503245 2022-08-13T19:56:33Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Navigation |templateName = Mexico |color = #ccccff |header = {{MEXf}} [[Mexico]] |body = '''Tlahtohcayotl'''<br /> [[Aguascalientes (nhn)|Aguascalientes]] • [[Altepetl Mexico]] • [[Baja California]] • [[Baja California Sur]] • [[Campeche]] • [[Chihuahua]] • [[Chiyapan]] • [[Coliman]] • [[Cuahuillan]] • [[Tlahtohcayotl Durango|Durango]] • [[Guanajuato]] • [[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]] • [[Tlahtohcayotl Hidalgo|Hidalgo]] • [[Huaxyacac]] • [[Tlahtohcayotl Mexico|Mexico]] • [[Michhuahcan]] • [[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]] • [[Nayarit]] • [[Puebla]] • [[Querétaro]] • [[Quintana Roo]] • [[San Luis Potosí]] • [[Sinaloa]] • [[Sonora]] • [[Tabasco]] • [[Tamaulipas]] • [[Tlaxcallan]] • [[Veracruz]] • [[Xalixco]] • [[Yancuic León]] • [[Yucatan]] • [[Tlahtohcayotl Zacatecah|Zacatecah]] <br/> '''Hueyi altepetl'''<br /> [[Ehcatepec]] • [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] • [[Atemaxac]] • [[Cuetlaxcoapan]] • [[Tollohcan]] • [[Tijuana]] • [[León, Guanajuato|León]] • [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] • [[Altepetl Juárez]] • [[Torreón]] • [[Tzapopan]] • [[Nezahualcoyotl, Mexico|Nezahualcoyotl]] • [[Mérida, Yucatan|Mérida]] • [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] • [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] • [[Mexicali]] • [[Nauhcalpan]] • [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] • [[Cuauhnahuac]] • [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]] • [[Morelia]] • [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]] • [[Pitic]] • [[Chalchiuhcuecan]] • [[Tlalnepantlah, Mexico|Tlalnepantlah]] • [[Acapolco]] • [[Tochtlah Gutiérrez]] • [[Durango, Durango|Durango]] • [[Tampico]] • [[Cancún]] • [[Irapuato]] • [[Cualnezcaltepec]] • [[Tlalquipac]] • [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] • [[Reynosa]] • [[Pachyohcan]] • [[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] • [[Tepic]] • [[Mazatlan, Sinaloa|Mazatlan]] • [[Altepetl Victoria]] • [[Cozcatlan, Coliman|Cozcatlan]] • [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] • [[Campeche, Campeche|Campeche]] • [[Chetumal]] • [[Zacatecah, Zacatecah|Zacatecah]] • [[Pachtitlan]] • [[Chilpantzinco]] • [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] • [[Coliman, Coliman|Coliman]] <br/> '''Ocachi tlahcuilolli'''<br />[[Chanehmatiliztli ipan Mexico]] • [[Huehcapatlahtoliztli ipan Mexico]] • [[Ichimal Mexico]] • [[Ipan Mexico]] • [[Mexicah]] • [[Mexico tlahtocatlahtoani]] • [[Mexico peso]] • [[Mexico tlacatiyancuicatl]] • [[Momotlaliztli ipan Mexico]] • [[Tlacualiztli ipan Mexico]] • [[Tlahtolli ipan Mexico]] • [[Tlaixconaliztli ipan Mexico]] <br/> }} kvlak9cuod2450rd1s0k4f30gt45t8l La Paz, Baja California Sur 0 8017 503204 503203 2022-08-13T12:11:05Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = La Paz | Chantocaitl = Airapí | Tlaixcopinalli = Catedral de la Ciudad de La Paz.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = LAPAZBCSESCUDO.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BCS/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[La Paz altepetlahtohcan, Baja California Sur|La Paz]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.lapaz.gob.mx/ }} '''La Paz''' inin altepetl tlatilantoc ompa altepecalpolli [[La Paz (Baja California Sur ialtepecalpol)|La Paz]], itech [[Baja California Sur]], in ompa [[Mexico]]. Inin altepetlatilantoc ca ipan Bahía de La Paz, ihuan itlacahuan chantih ipan [[Costera]] quipiah miac xihuitl achtopa ce huehuehcauh acalquixohuayan. Naman, inin altepetl itech mictlampan [[Golfo de California]], icalaquiyan Tonatih ica aeropuerto internacional Manuel Márquez de León huan [[Chametla]], iquizayan Tonatih altepetl [[Pichilingue]] ihuan Sierra. == Tlaltocayotl == Inin tlalli omocuep huehcauh itlaltocatzin ipampa guaicurátlahtolcopa: '''Airapí''', axcan itlaltoca caxtillantlahtolcopa '''La Paz'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Pichilingue]] ompa [[California hueyatl]], in huitztlampa ica [[Colonia Calafia]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chametlah]]. In Cortés hueyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. == Chanehmatiliztli == La Paz quipia 250,141 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 215,178 |- | [[2020]] | 250,141 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Secundaria - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Tecnológico de Tepic.]] La Paz altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Sur'', ''Universidad Politénica de La Paz''. ''Instituto Tecnológico de La Paz'', ''Universidad Tecnológica de La Paz'' huan ''Centro Interdisciplinario de Ciencias Marinas'', ce pani tlamachtiloyan itech La Paz altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 88,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == La Paz altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Alexandria, Virginia|Alexandria]] |[[Virginia]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ensenada, Baja California|Ensenada]] |[[Baja California]] |{{MEX}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Vigo]] |[[Galicia]] |{{ESP}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California Sur]] * [[Todos Santos]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{La Paz Altepecalpolli}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California Sur]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] 8pkcspkslsedzh5jy9m4c1jm05lu1k8 503205 503204 2022-08-13T12:11:55Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = La Paz | Chantocaitl = Airapí | Tlaixcopinalli = Catedral de la Ciudad de La Paz.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = LAPAZBCSESCUDO.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BCS/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[La Paz altepetlahtohcan, Baja California Sur|La Paz]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.lapaz.gob.mx/ }} '''La Paz''' inin altepetl tlatilantoc ompa altepecalpolli [[La Paz (Baja California Sur ialtepecalpol)|La Paz]], itech [[Baja California Sur]], in ompa [[Mexico]]. Inin altepetlatilantoc ca ipan Bahía de La Paz, ihuan itlacahuan chantih ipan [[Costera]] quipiah miac xihuitl achtopa ce huehuehcauh acalquixohuayan. Naman, inin altepetl itech mictlampan [[Golfo de California]], icalaquiyan Tonatih ica aeropuerto internacional Manuel Márquez de León huan [[Chametla]], iquizayan Tonatih altepetl [[Pichilingue]] ihuan Sierra. == Tlaltocayotl == Inin tlalli omocuep huehcauh itlaltocatzin ipampa guaicurátlahtolcopa: '''Airapí''', axcan itlaltoca caxtillantlahtolcopa '''La Paz'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Pichilingue]] ompa [[California hueyatl]], in huitztlampa ica [[Colonia Calafia]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chametlah]]. In Cortés hueyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. == Chanehmatiliztli == La Paz quipia 250,141 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 215,178 |- | [[2020]] | 250,141 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Secundaria - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Tlamachtiloyan ipan La Paz.]] La Paz altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Sur'', ''Universidad Politénica de La Paz''. ''Instituto Tecnológico de La Paz'', ''Universidad Tecnológica de La Paz'' huan ''Centro Interdisciplinario de Ciencias Marinas'', ce pani tlamachtiloyan itech La Paz altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 88,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == La Paz altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Alexandria, Virginia|Alexandria]] |[[Virginia]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ensenada, Baja California|Ensenada]] |[[Baja California]] |{{MEX}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Vigo]] |[[Galicia]] |{{ESP}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California Sur]] * [[Todos Santos]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{La Paz Altepecalpolli}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California Sur]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] oedxxg80ia1g2et335dbcgz4adqnztq 503241 503205 2022-08-13T19:46:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = La Paz | Chantocaitl = Airapí | Tlaixcopinalli = Catedral de la Ciudad de La Paz.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = LAPAZBCSESCUDO.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BCS/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[La Paz altepetlahtohcan, Baja California Sur|La Paz]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.lapaz.gob.mx/ }} '''La Paz''' inin altepetl tlatilantoc ompa altepecalpolli [[La Paz (Baja California Sur ialtepecalpol)|La Paz]], itech [[Baja California Sur]], in ompa [[Mexico]]. Inin altepetlatilantoc ca ipan Bahía de La Paz, ihuan itlacahuan chantih ipan [[Costera]] quipiah miac xihuitl achtopa ce huehuehcauh acalquixohuayan. Naman, inin altepetl itech mictlampan [[Golfo de California]], icalaquiyan Tonatih ica aeropuerto internacional Manuel Márquez de León huan [[Chametla]], iquizayan Tonatih altepetl [[Pichilingue]] ihuan Sierra. == Tlaltocayotl == Inin tlalli omocuep huehcauh itlaltocatzin ipampa guaicurátlahtolcopa: '''Airapí''', axcan itlaltoca caxtillantlahtolcopa '''La Paz'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Pichilingue]] ompa [[California hueyatl]], in huitztlampa ica [[Colonia Calafia]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chametlah]]. In Cortés hueyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. == Chanehmatiliztli == La Paz quipia 250,141 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 215,178 |- | [[2020]] | 250,141 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Secundaria - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Tlamachtiloyan ipan La Paz.]] La Paz altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Sur'', ''Universidad Politénica de La Paz''. ''Instituto Tecnológico de La Paz'', ''Universidad Tecnológica de La Paz'' huan ''Centro Interdisciplinario de Ciencias Marinas'', ce pani tlamachtiloyan itech La Paz altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 88,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == La Paz altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Alexandria, Virginia|Alexandria]] |[[Virginia]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ensenada, Baja California|Ensenada]] |[[Baja California]] |{{MEX}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Vigo]] |[[Galicia]] |{{ESP}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California Sur]] * [[Todos Santos]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{La Paz altepetlahtohcan}} {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} '''Apatzco''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California Sur]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] en1d4ri5d0rus1symqcne2u92lujfxv 503242 503241 2022-08-13T19:47:27Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl1 | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = La Paz | Chantocaitl = Airapí | Tlaixcopinalli = Catedral de la Ciudad de La Paz.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = LAPAZBCSESCUDO.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-BCS/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca2 = [[La Paz altepetlahtohcan, Baja California Sur|La Paz]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Paztecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.lapaz.gob.mx/ }} '''La Paz''' inin altepetl tlatilantoc ompa altepecalpolli [[La Paz (Baja California Sur ialtepecalpol)|La Paz]], itech [[Baja California Sur]], in ompa [[Mexico]]. Inin altepetlatilantoc ca ipan Bahía de La Paz, ihuan itlacahuan chantih ipan [[Costera]] quipiah miac xihuitl achtopa ce huehuehcauh acalquixohuayan. Naman, inin altepetl itech mictlampan [[Golfo de California]], icalaquiyan Tonatih ica aeropuerto internacional Manuel Márquez de León huan [[Chametla]], iquizayan Tonatih altepetl [[Pichilingue]] ihuan Sierra. == Tlaltocayotl == Inin tlalli omocuep huehcauh itlaltocatzin ipampa guaicurátlahtolcopa: '''Airapí''', axcan itlaltoca caxtillantlahtolcopa '''La Paz'''. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Pichilingue]] ompa [[California hueyatl]], in huitztlampa ica [[Colonia Calafia]], in tonatih iquizayampa ica [[Sierra]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chametlah]]. In Cortés hueyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. == Chanehmatiliztli == La Paz quipia 250,141 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 215,178 |- | [[2020]] | 250,141 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Secundaria - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Tlamachtiloyan ipan La Paz.]] La Paz altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Baja California Sur'', ''Universidad Politénica de La Paz''. ''Instituto Tecnológico de La Paz'', ''Universidad Tecnológica de La Paz'' huan ''Centro Interdisciplinario de Ciencias Marinas'', ce pani tlamachtiloyan itech La Paz altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 88,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == La Paz altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Alexandria, Virginia|Alexandria]] |[[Virginia]] |{{USA}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ensenada, Baja California|Ensenada]] |[[Baja California]] |{{MEX}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Vigo]] |[[Galicia]] |{{ESP}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Baja California Sur]] * [[Todos Santos]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{La Paz altepetlahtohcan}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Baja California Sur]] [[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]] ada2rovq39oc3h4u7il1dihskmeb3mm Chilpantzinco 0 18246 503234 501666 2022-08-13T19:29:14Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}} {{Tlani}} {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chilpantzinco | Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo | Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Chilpancingo de los Bravo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Chilpantzincatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh. ==Tlalticpacmatiliztli== == Chanehmatiliztli == Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Chilpantzinco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Pedro, Belice|San Pedro]] |[[Corozal]] |{{BLZ/nhn}} |2003 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Reynosa]] |[[Tamaulipas]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Orange Walk]] |[[Orange Walk]] |{{BLZ/nhn}} |2013 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Melchor de Mencos]] |[[Petén]] |{{GTM/nhn}} |2014 |} </center> == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Chilpantzinco}} {{Commons|Category:Chilpancingo}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] q182zre2ve4wcghrn35h18lfflw7rnc 503235 503234 2022-08-13T19:32:39Z Koatochij 19758 /* Neteicniuhtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}} {{Tlani}} {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chilpantzinco | Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo | Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Chilpancingo de los Bravo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Chilpantzincatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh. ==Tlalticpacmatiliztli== == Chanehmatiliztli == Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Chilpantzinco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pleasant Hill, California|Pleasant Hill]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |2003 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Morelia]] |[[Michhuahcan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] |[[Huaxyacac]] |{{MEX/nhn}} |2013 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauuhtlah, Morelos|Cuauhtlah]] |[[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]] |{{MEX/nhn}} |2014 |} </center> == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Chilpantzinco}} {{Commons|Category:Chilpancingo}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] lojf1huv4ffqevzx1txypa051k990kj 503236 503235 2022-08-13T19:32:52Z Koatochij 19758 /* Neteicniuhtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Ahcopa}} {{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}} {{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}} {{Tlani}} {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chilpantzinco | Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo | Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Chilpancingo de los Bravo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-GRO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 274 | Chanehqueh = 658,609 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Chilpantzincatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh. ==Tlalticpacmatiliztli== == Chanehmatiliztli == Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Chilpantzinco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Pleasant Hill, California|Pleasant Hill]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |2003 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Morelia]] |[[Michhuahcan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] |[[Huaxyacac]] |{{MEX/nhn}} |2013 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhtlah, Morelos|Cuauhtlah]] |[[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]] |{{MEX/nhn}} |2014 |} </center> == No xiquitta == * [[Guerrero]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{wiktionary|Chilpantzinco}} {{Commons|Category:Chilpancingo}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]] 2umf1o6hn9yxgfk04adn20y6xgtl3ds Quintana Roo 0 34307 503230 502955 2022-08-13T19:23:25Z Koatochij 19758 /* Momotlaliztli */ wikitext text/x-wiki {{Nahuatlahtolli}} {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Quintana Roo | Chantocaitl = Estado de Quintana Roo | Pamitl = | Chimalli = Escudo Quintana Roo (11 municipios).png | Tlalmachiyotl = Quintana Roo in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Chetumal]] | Hueyaltepetl = [[Cancún]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Quintanarootecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = | Matlatzalan = |}} '''Quintana Roo''' nozo '''Tlahtocayotl Quintana Roo''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Quintana Roo'''). Ce tlahtocayotl ipan [[Mexico]] ca. [[Chetumal]] itecuacan. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Belice]], in tonatih iquizayampa ica [[Caribe hueyatl]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Campeche]] huan [[Yucatan]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Quintana Roo ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Quintana Roo tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 82,08 % chanehqueh. Quintana Roo quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Quintana Roo'', ''Universidad Politénica de Chetumal''. ''Instituto Tecnológico de Chetumal'', ''Universidad Tecnológica de Chetumal'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Chetumal'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Chetumal altepeticpac. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Quintana Roo ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Quintana Roo quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quintana Roo]] kcei716rw0qzju68plwjrgr5ijixgov 503231 503230 2022-08-13T19:23:45Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Tlacatiyan ixeliuhca | Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl | Tocaitl = Quintana Roo | Chantocaitl = Estado de Quintana Roo | Pamitl = | Chimalli = Escudo Quintana Roo (11 municipios).png | Tlalmachiyotl = Quintana Roo in Mexico (location map scheme).svg | Lema = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tecuacan = [[Chetumal]] | Hueyaltepetl = [[Cancún]] | Ixtentli = | Tlaixpayotl = | Tlalticpac tliltetl = 25°00′10″N <br />107°30′10″O | Tepenelihuahcapanca = | Metros = | Chanehqueh = | CampaChanequeh = | Pozahuacayotl = | CampaDensidad = | IDH = | CampaIDH = | PIB = | PPC = | Tzintiliztli = | CampaCreacion = | Tlahtolli = | Tetlanahuatiani = | Teuctlahtoqueh = | Tequichihuanih = | Tlacatocaitl = Quintanarootecatl | Onohuayan = | Altepecalpolli = | UTC = [[UTC]]-7 | USPS = | CodigoISO = | Matlatzalan = |}} '''Quintana Roo''' nozo '''Tlahtocayotl Quintana Roo''' ([[Caxtillahtolli]]: '''Estado de Quintana Roo'''). Ce tlahtocayotl ipan [[Mexico]] ca. [[Chetumal]] itecuacan. ==Tlalticpacmatiliztli== Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Mexico ayollohco]], canahpa in huitztlampa ica [[Belice]], in tonatih iquizayampa ica [[Caribe hueyatl]] tlahtocayotl huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Campeche]] huan [[Yucatan]]. == Tequitiliztli == Tlapixcayotl ipan Quintana Roo ca [[cintli]], [[ixizhuatl]], [[zapalotl]], [[xalchocotl]], [[ahuacatl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[chichihualtzapotl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl. Quintana Roo tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl. == Chanehmatiliztli == Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh. {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2010]] | 3,388,168 |- | [[2020]] | 3 540 684 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 82,08 % chanehqueh. Quintana Roo quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Quintana Roo'', ''Universidad Politénica de Chetumal''. ''Instituto Tecnológico de Chetumal'', ''Universidad Tecnológica de Chetumal'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Chetumal'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Chetumal altepeticpac. == Momotlaliztli== In momotlaliztli ipan Quintana Roo ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli. Quintana Roo quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan. == No xiquitta == * [[Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quintana Roo]] 9g7qm50jifsov9vz92zqedg3qpiyupf Tepic 0 34759 503244 503037 2022-08-13T19:48:31Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tepic | Chantocaitl = Tepic | Tlaixcopinalli = Collage Tepic.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tepic.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-NAY/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tepic altepetlahtohcan|Tepic]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 371,387 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Tepicatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.tepic.gob.mx/ }} '''Tepic''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Nayarit]] ipan [[Mexico]]. ==Tlalticpacmatiliztli== Tepic ce altepetl ipan tonalcalaquiyampa in ompa [[Nayarit]] tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Vista Hermosa]], in huitztlampa ica [[Xalixco]], in tonatih iquizayampa ica [[La Cantera]] huan Camichín de Jauja, ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[San Carlos]]. == Chanehmatiliztli == Tepic quipiya 371,387 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/tepic-2/ ''Pueblos de América'', Nayarit tlahtohcayotl, Tepic altepetlahtohcan; 10 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 265,817 |- | [[2010]] | 332,863 |- | [[2020]] | 371,387 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Edificio UVP.jpg|thumb|200px|izquierda|Tecnológico de Tepic.]] Tepic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Nayarit'', ''Universidad Politénica de Tepic''. ''Instituto Tecnológico de Tepic'', ''Universidad Tecnológica de Tepic'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Tepic'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Tepic'', ce pani tlamachtiloyan itech Tepic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 88,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == [[File:Lleno Arena Cora.jpg|thumb|200px|izquierda|Momotlalizcayotl Cora.]] In momotlalcayotl ipan Tepic altepetl cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Tepic altepetl oquipia cemanahuac basquetbol ipan momotlalcayotl quemeh ''Mexcaltecas de Nayarit'': xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Formula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli ipampa ''Coras de Tepic''. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Coras de Nayarit]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Arena Cora]] |- | [[Mexcaltecas de Nayarit]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Estadio Universitario]] |- |} === Estadios === De las infraestructuras deportivas destacan: * El Palenque de la Feria de Tepic 4,200 espectadores, donde en el año 2010 logró coronarse campeón mundial el nacido en Tepic Juan Alberto "El Topo" Rosas. * [[Estadio Arena Cora]] 13000 espectadores * Estadio Béisbol de la [[Universidad Autónoma de Nayarit]] 2000 espectadores * Estadio Olímpico Universitario de la [[Universidad Autónoma de Nayarit]] 2000 espectadores * [[Estadio Olímpico Santa Teresita]] 5000 espectadores * Unidad Deportiva Caminera * Mesón de los Deportes de la [[Universidad Autónoma de Nayarit]] 1000 espectadores * Ciudad Deportiva * Unidad Deportiva AFEN * Monumental Plaza de Toros de Don Antonio 5000 espectadores * Polideportivo de Tepic * Unidad Deportiva Morelos * Auditorio Amado Nervo 13000 espectadores == Neteicniuhtiliztli == Altepetl Tepic ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Tliltetl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[La Habana]] |[[La Habana]] |{{CUB/nhn}} |1997 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Paramount (California)|Paramount]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1978 |} </center> == No xiquitta == * [[Nayarit]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Tepic}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Nayarit]] j9nm84wbstoqpegm0bxvg2ndm0kjd7g Chetumal 0 34769 503206 503201 2022-08-13T12:16:40Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje Chetumal.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Othon P. Blanco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Chetumal altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Quintana Roo'', ''Universidad Politénica de Chetumal''. ''Instituto Tecnológico de Chetumal'', ''Universidad Tecnológica de Chetumal'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Tepic'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Tepic'', ce pani tlamachtiloyan itech Chetumal altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 82,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] c3f4z3m3l46fj5pyw97m1o3q8353cfm 503207 503206 2022-08-13T16:17:17Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje Chetumal.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Othon P. Blanco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://www.visitmexico.com/baja-california/tijuana ''INEGI'', Baja California tlahtohcayotl, Tijuana altepetlahtohcan; 28 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa (nhn)}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Chetumal altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Quintana Roo'', ''Universidad Politénica de Chetumal''. ''Instituto Tecnológico de Chetumal'', ''Universidad Tecnológica de Chetumal'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Chetumal'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Chetumal altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 82,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] 94r9cpznmjs1v3t3lmby6qq2n3gkop3 503208 503207 2022-08-13T16:45:22Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje Chetumal.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Othon P. Blanco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/chetumal/ ''Pueblos de América'', Quintana Roo tlahtohcayotl, Othón P. Blanco altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Chetumal altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Quintana Roo'', ''Universidad Politénica de Chetumal''. ''Instituto Tecnológico de Chetumal'', ''Universidad Tecnológica de Chetumal'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Chetumal'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Chetumal altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 82,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] 3c1a58gp4lrit3cisxy9tmrdirv3xvc 503209 503208 2022-08-13T16:47:23Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje Chetumal.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Othon P. Blanco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 169,028 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/chetumal/ ''Pueblos de América'', Quintana Roo tlahtohcayotl, Othón P. Blanco altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 148 681 |- | [[2010]] | 151 243 |- | [[2020]] | 169 028 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Chetumal altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Quintana Roo'', ''Universidad Politénica de Chetumal''. ''Instituto Tecnológico de Chetumal'', ''Universidad Tecnológica de Chetumal'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Chetumal'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Chetumal altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 82,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] 02368g2eyalch6z2c6zb95fk6tjn35n 503210 503209 2022-08-13T16:48:00Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje Chetumal.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Othon P. Blanco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 169,028 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. Chetumal altepetl quipiya 169,028 chanehqueh. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 169,028 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/chetumal/ ''Pueblos de América'', Quintana Roo tlahtohcayotl, Othón P. Blanco altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 148 681 |- | [[2010]] | 151 243 |- | [[2020]] | 169 028 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Chetumal altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Quintana Roo'', ''Universidad Politénica de Chetumal''. ''Instituto Tecnológico de Chetumal'', ''Universidad Tecnológica de Chetumal'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Chetumal'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Chetumal altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 82,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] p7czphye5z7vrjabwdhbx3nl7xlx5ui 503211 503210 2022-08-13T17:29:32Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje Chetumal.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Othon P. Blanco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 169,028 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. Chetumal altepetl quipiya 169,028 chanehqueh. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 169,028 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/chetumal/ ''Pueblos de América'', Quintana Roo tlahtohcayotl, Othón P. Blanco altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 148 681 |- | [[2010]] | 151 243 |- | [[2020]] | 169 028 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Chetumal altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Quintana Roo'', ''Universidad Politénica de Chetumal''. ''Instituto Tecnológico de Chetumal'', ''Universidad Tecnológica de Chetumal'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Chetumal'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Chetumal altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 82,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Tollohcan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Orange Walk]] |[[Orange Walk]] |{{BLZ/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Melchor de Mencos]] |[[Petén]] |{{GTM/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Cualnezcaltepec]] |[[Centro]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] f87k0e85jmwjxbdpln9lzdsq3di1c8n 503212 503211 2022-08-13T17:30:05Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje Chetumal.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Othon P. Blanco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 169,028 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. Chetumal altepetl quipiya 169,028 chanehqueh. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 169,028 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/chetumal/ ''Pueblos de América'', Quintana Roo tlahtohcayotl, Othón P. Blanco altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 148 681 |- | [[2010]] | 151 243 |- | [[2020]] | 169 028 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Chetumal altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Quintana Roo'', ''Universidad Politénica de Chetumal''. ''Instituto Tecnológico de Chetumal'', ''Universidad Tecnológica de Chetumal'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Chetumal'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Chetumal altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 82,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Chetumal altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Orange Walk]] |[[Orange Walk]] |{{BLZ/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Melchor de Mencos]] |[[Petén]] |{{GTM/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Cualnezcaltepec]] |[[Centro]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] t6h8qrk0wqd1vkjlfpl7n0arnxmqkex 503232 503212 2022-08-13T19:26:18Z Koatochij 19758 /* Neteicniuhtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje Chetumal.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Othon P. Blanco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 169,028 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. Chetumal altepetl quipiya 169,028 chanehqueh. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 169,028 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/chetumal/ ''Pueblos de América'', Quintana Roo tlahtohcayotl, Othón P. Blanco altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 148 681 |- | [[2010]] | 151 243 |- | [[2020]] | 169 028 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Chetumal altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Quintana Roo'', ''Universidad Politénica de Chetumal''. ''Instituto Tecnológico de Chetumal'', ''Universidad Tecnológica de Chetumal'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Chetumal'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Chetumal altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 82,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Chetumal altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Pedro, Belice|San Pedro]] |[[Corozal]] |{{BLZ/nhn}} |2013 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Orange Walk]] |[[Orange Walk]] |{{BLZ/nhn}} |2013 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Melchor de Mencos]] |[[Petén]] |{{GTM/nhn}} |2014 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Reynosa]] |[[Tamaulipas]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] t4ab1i9x9rmbmpfumboh2x3fbtrncdw 503233 503232 2022-08-13T19:27:07Z Koatochij 19758 /* Neteicniuhtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje Chetumal.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Othon P. Blanco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 169,028 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. Chetumal altepetl quipiya 169,028 chanehqueh. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 169,028 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/chetumal/ ''Pueblos de América'', Quintana Roo tlahtohcayotl, Othón P. Blanco altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 148 681 |- | [[2010]] | 151 243 |- | [[2020]] | 169 028 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Chetumal altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Quintana Roo'', ''Universidad Politénica de Chetumal''. ''Instituto Tecnológico de Chetumal'', ''Universidad Tecnológica de Chetumal'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Chetumal'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Chetumal altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 82,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Chetumal altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Pedro, Belice|San Pedro]] |[[Corozal]] |{{BLZ/nhn}} |2003 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Reynosa]] |[[Tamaulipas]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Orange Walk]] |[[Orange Walk]] |{{BLZ/nhn}} |2013 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Melchor de Mencos]] |[[Petén]] |{{GTM/nhn}} |2014 |} </center> == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] 6bzs9xsbohpnfhoeol1b2erhja1y1ms 503239 503233 2022-08-13T19:43:54Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Chetumal | Chantocaitl = Chetumal | Tlaixcopinalli = Montaje Chetumal.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Othon P. Blanco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Othón P. Blanco altepetlahtohcan|Othón P. Blanco]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 169,028 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Chetumaltecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Chetumal''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Quintana Roo]] ipan [[Mexico]]. Chetumal altepetl quipiya 169,028 chanehqueh. == Chanehmatiliztli == Chetumal quipiya 169,028 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/chetumal/ ''Pueblos de América'', Quintana Roo tlahtohcayotl, Othón P. Blanco altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 148 681 |- | [[2010]] | 151 243 |- | [[2020]] | 169 028 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Chetumal altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Quintana Roo'', ''Universidad Politénica de Chetumal''. ''Instituto Tecnológico de Chetumal'', ''Universidad Tecnológica de Chetumal'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Chetumal'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Chetumal altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 82,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Chetumal altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Pedro, Belice|San Pedro]] |[[Corozal]] |{{BLZ/nhn}} |2003 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Reynosa]] |[[Tamaulipas]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Orange Walk]] |[[Orange Walk]] |{{BLZ/nhn}} |2013 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Melchor de Mencos]] |[[Petén]] |{{GTM/nhn}} |2014 |} </center> == No xiquitta == * [[Quintana Roo]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] t9sns7xdlyqn1krvksinv9xj3sggzik Cualnezcaltepec 0 34770 503213 501609 2022-08-13T17:31:36Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Orange Walk]] |[[Orange Walk]] |{{BLZ/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Melchor de Mencos]] |[[Petén]] |{{GTM/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[CHetumal]] |[[Quintana Roo]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] 8p6pzvt0zo8lmi14tncczcmee78pxc5 503214 503213 2022-08-13T17:31:48Z Koatochij 19758 /* Neteicniuhtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Orange Walk]] |[[Orange Walk]] |{{BLZ/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Melchor de Mencos]] |[[Petén]] |{{GTM/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Chetumal]] |[[Quintana Roo]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] egkpwfw9kcrdz0ues58gz50l6vh0bxx 503215 503214 2022-08-13T17:33:55Z Koatochij 19758 /* Neteicniuhtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mérida, Yucatan|Mérida]] |[[Yucatan]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlapachollan]] |[[Chiyapan]] |{{MEX/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] o4hgqcpawar0iblba0rdg0pwr3y5pcp 503216 503215 2022-08-13T17:34:57Z Koatochij 19758 /* Neteicniuhtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlapachollan]] |[[Chiyapan]] |{{MEX/nhn}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mérida, Yucatan|Mérida]] |[[Yucatan]] |{{MEX/nhn}} |2017 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepecalpolli]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] av259u3ky6l5cet1sj8zdbv7we5rzda 503217 503216 2022-08-13T17:35:12Z Koatochij 19758 /* No xiquitta */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlapachollan]] |[[Chiyapan]] |{{MEX/nhn}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mérida, Yucatan|Mérida]] |[[Yucatan]] |{{MEX/nhn}} |2017 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] l6nbzaq329oc1j0dte4h33xa4hz282w 503219 503217 2022-08-13T19:11:36Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipiya 340,060 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/villahermosa-26/ ''Pueblos de América'', Tabasco tlahtohcayotl, Centro altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 335 125 |- | [[2010]] | 353 577 |- | [[2020]] | 340 060 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlapachollan]] |[[Chiyapan]] |{{MEX/nhn}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mérida, Yucatan|Mérida]] |[[Yucatan]] |{{MEX/nhn}} |2017 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] 9cfuzw2styt7b9zv9311bk1g2ts10g3 503220 503219 2022-08-13T19:11:57Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 340,060 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipiya 340,060 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/villahermosa-26/ ''Pueblos de América'', Tabasco tlahtohcayotl, Centro altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 335 125 |- | [[2010]] | 353 577 |- | [[2020]] | 340 060 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlapachollan]] |[[Chiyapan]] |{{MEX/nhn}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mérida, Yucatan|Mérida]] |[[Yucatan]] |{{MEX/nhn}} |2017 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] 4jj4h562zlq3ix6ednnq6uuj9z3wgb3 503224 503220 2022-08-13T19:18:00Z Koatochij 19758 /* Chanehmatiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 340,060 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipiya 340,060 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/villahermosa-26/ ''Pueblos de América'', Tabasco tlahtohcayotl, Centro altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 335 125 |- | [[2010]] | 353 577 |- | [[2020]] | 340 060 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:División de Ciencias e Ingenierías, UQROO, Chetumal. - panoramio.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Cualnezcaltepec altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tabasco'', ''Universidad Politénica de Villahermosa''. ''Instituto Tecnológico de Villahermosa'', ''Universidad Tecnológica de Villahermosa'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Villahermosa'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Cualnezcaltepec altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 84,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlapachollan]] |[[Chiyapan]] |{{MEX/nhn}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mérida, Yucatan|Mérida]] |[[Yucatan]] |{{MEX/nhn}} |2017 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] 4gjo0k8mmsxqpr70m1u2hp8xi9vhpv2 503225 503224 2022-08-13T19:18:57Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 340,060 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipiya 340,060 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/villahermosa-26/ ''Pueblos de América'', Tabasco tlahtohcayotl, Centro altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 335 125 |- | [[2010]] | 353 577 |- | [[2020]] | 340 060 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UJAT Rectoría.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Cualnezcaltepec altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tabasco'', ''Universidad Politénica de Villahermosa''. ''Instituto Tecnológico de Villahermosa'', ''Universidad Tecnológica de Villahermosa'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Villahermosa'' huan ''Instituto Tecnológico de la Zona Maya'', ce pani tlamachtiloyan itech Cualnezcaltepec altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 84,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlapachollan]] |[[Chiyapan]] |{{MEX/nhn}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mérida, Yucatan|Mérida]] |[[Yucatan]] |{{MEX/nhn}} |2017 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] s1mglnp7f0os9enctxjgomubfkbs1p2 503226 503225 2022-08-13T19:19:25Z Koatochij 19758 /* Temachtiliztli */ wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 340,060 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipiya 340,060 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/villahermosa-26/ ''Pueblos de América'', Tabasco tlahtohcayotl, Centro altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 335 125 |- | [[2010]] | 353 577 |- | [[2020]] | 340 060 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UJAT Rectoría.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Cualnezcaltepec altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tabasco'', ''Universidad Politénica de Villahermosa''. ''Instituto Tecnológico de Villahermosa'', ''Universidad Tecnológica de Villahermosa'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Villahermosa'' huan ''Universidad Autónoma de Guadalajara, Campus Villahermosa'', ce pani tlamachtiloyan itech Cualnezcaltepec altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 84,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlapachollan]] |[[Chiyapan]] |{{MEX/nhn}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mérida, Yucatan|Mérida]] |[[Yucatan]] |{{MEX/nhn}} |2017 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] 1jqa7i5tqxfjcfv0j8wp5z4231c0dqg 503227 503226 2022-08-13T19:19:58Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 340,060 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipiya 340,060 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/villahermosa-26/ ''Pueblos de América'', Tabasco tlahtohcayotl, Centro altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 335 125 |- | [[2010]] | 353 577 |- | [[2020]] | 340 060 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UJAT Rectoría.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Cualnezcaltepec altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tabasco'', ''Universidad Politénica de Villahermosa''. ''Instituto Tecnológico de Villahermosa'', ''Universidad Tecnológica de Villahermosa'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Villahermosa'' huan ''Universidad Autónoma de Guadalajara, Campus Villahermosa'', ce pani tlamachtiloyan itech Cualnezcaltepec altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 84,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlapachollan]] |[[Chiyapan]] |{{MEX/nhn}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mérida, Yucatan|Mérida]] |[[Yucatan]] |{{MEX/nhn}} |2017 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] le1tugby36f0h2gdxdbl92fs5h2uby7 503228 503227 2022-08-13T19:20:07Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 340,060 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipiya 340,060 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/villahermosa-26/ ''Pueblos de América'', Tabasco tlahtohcayotl, Centro altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 335 125 |- | [[2010]] | 353 577 |- | [[2020]] | 340 060 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UJAT Rectoría.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Cualnezcaltepec altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tabasco'', ''Universidad Politénica de Villahermosa''. ''Instituto Tecnológico de Villahermosa'', ''Universidad Tecnológica de Villahermosa'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Villahermosa'' huan ''Universidad Autónoma de Guadalajara, Campus Villahermosa'', ce pani tlamachtiloyan itech Cualnezcaltepec altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 84,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlapachollan]] |[[Chiyapan]] |{{MEX/nhn}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mérida, Yucatan|Mérida]] |[[Yucatan]] |{{MEX/nhn}} |2017 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] ofn6wxocczui2biroaksi43tzoazffl 503237 503228 2022-08-13T19:34:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cualnezcaltepec | Chantocaitl = Villahermosa | Tlaixcopinalli = Villahermosa collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tabasco.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAB/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Centro altepetlahtohcan|Centro]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 340,060 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Cualnezcaltepecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.villahermosa.gob.mx/ }} '''Cualnezcaltepec''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tabasco]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Onohualco, motoca «Cualnezcaltepec» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Villahermosa''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Cualnezcaltepec quiza ipan: nahuatlahtocopa [[cualli]] huan [[nezcaltepetl]], nican inelhuayo pehua ica cual-, -nezcaltepe- huan in tlahtolli ''c'' tlen ipehualiz -c, inin huala itech tepecualcan cuacualtzin. Altepetl itoca ''Villahermosa'', ipampa in España hueyitlahtoani, Felipe II, le otorga en 1598, moihtoa in ''Villa Hermosa de San Juan Bautista'' y le concede el uso de un escudo real que aún identifica canahpa Tabasco. Con el paso del tiempo, la ciudad cambió de nombre en varias ocasiones, hasta que en 1916 el entonces gobernador Francisco J. Mújica decretó eliminar el nombre de San Juan Bautista dejándole únicamente el nombre de Villahermosa ipampa ce decreto itech H. Congreso del Estado, debe ihcuiloa junto huan ahmo separado. == Chanehmatiliztli == Cualnezcaltepec quipiya 340,060 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/villahermosa-26/ ''Pueblos de América'', Tabasco tlahtohcayotl, Centro altepetlahtohcan; 13 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 335 125 |- | [[2010]] | 353 577 |- | [[2020]] | 340 060 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UJAT Rectoría.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Quintana Roo.]] Cualnezcaltepec altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tabasco'', ''Universidad Politénica de Villahermosa''. ''Instituto Tecnológico de Villahermosa'', ''Universidad Tecnológica de Villahermosa'', ''Escuela Nacional de Estudios Superiores Unidad Villahermosa'' huan ''Universidad Autónoma de Guadalajara, Campus Villahermosa'', ce pani tlamachtiloyan itech Cualnezcaltepec altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 84,08 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Cualnezcaltepec altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[San Bernardino, California|San Bernardino]] |[[California]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlapachollan]] |[[Chiyapan]] |{{MEX/nhn}} |2009 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Mérida, Yucatan|Mérida]] |[[Yucatan]] |{{MEX/nhn}} |2017 |} </center> == No xiquitta == * [[Centro altepetlahtohcan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Villahermosa}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tabasco]] q0kh6r1qyam86nrhwvvyobdcs0ahrkf Campeche, Campeche 0 34999 503240 503078 2022-08-13T19:44:35Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Campeche | Chantocaitl = San Francisco de Campeche<br />Aj Kaan Peech | Tlaixcopinalli = Montaje de San Francisco de Campeche.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = EscudodeCampeche.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CAM/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Campeche altepetlahtohcan|Campeche]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Campechetecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.campeche.gob.mx/ }} '''Campeche''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Campeche]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[File:Campeche.png|120px|thumb|left|Hueyitlahtohcayotl Yucatan ichimal]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipan mayatlahtolcopa: «''Kaan Péech''» nozo ''Aj K’iin Peech'' ce huehuehcauh mayaaltepetl ompa Yucatan tlalyacatl nouhqui quihtoznequi ''Kaanpéech''. In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''kaan'' ([[coatl]]) huan ''peech'' ([[ixcauhtli]]), in tlalpan catcah coameh huan iixcauh, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Campeche'' in axcan itocah. ===Occe tlahtolli=== * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Kaanpéech'' == Chanehmatiliztli == Campeche quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 1 922 523 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Rectoria13.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Campeche.]] Altepetl Campeche quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Campeche'', ''Universidad Politénica de Campeche''. ''Instituto Tecnológico de Campeche'', ''Universidad Tecnológica de Campeche'' huan ''Universidad Hispanoamericana Justo Sierra'', ce pani tlamachtiloyan itech Campeche altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,10 % chanehqueh. == Neteicniuhtiliztli == Altepetl Campeche ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Quetzaltenanco]] |[[Quetzaltenanco]] |{{GTM/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tochtlan Gutiérrez]] |[[Chiyapan]] |{{MEX/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Ibiza]] |[[Baleares]] |{{ESP/nhn}} | |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Matanzas]] |[[Matanzas]] |{{CUB/nhn}} | |- |} </center> == No xiquitta == * [[Campeche]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Campeche]] 7qdpqatt08rweakkijb2yhoddgrtfer Mérida, Yucatan 0 35000 503218 502267 2022-08-13T17:36:02Z Koatochij 19758 /* Altepeicniuhcayotl */ wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Mérida | Chantocaitl = Jo’ | Tlaixcopinalli = Collage Merida Yucatan.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Merida Yucatan.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-YUC/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Mérida altepetlahtohcan|Mérida]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 995,129 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Méridatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Mérida''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Yucatan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[File:Coat of Arms of the Kingdom of Yucatan.svg|120px|thumb|left|Hueyitlahtohcayotl Yucatan ichimal]] Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipan mayatlahtolcopa: «''Jo’''» nozo ''Ichcaanzihó'' ce huehuehcauh mayaaltepetl ompa Yucatan tlalyacatl nouhqui quihtoznequi ''T'hó''. In huehcauh tlaltocayotl huala itech tlahtolli ''[[macuilli]]'' huan ''[[tlatelli]]'', in tlalpan catcah macuilli tlatelco, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocayotl ocompatlac itech ''Ciudad de Mérida'' in axcan itocah. In caxtillantocaitl ipampa [[Francisco de Montejo]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Mérida'', in quihtoznequi latintlahtolcopa « ''Emerita Augusta''», in ompa Yucatan tlalyacatl ipampa altepeticpac ompa Extremadura moihtoa ''Mérida'' ipan Caxtillan tlahtohcayotl. Noihqui inin altepetl quihtoznequi no ''La Ciudad Blanca'' (In Iztac altepetl). Altepehuahqueh itech Mérida itocah ''méridatecah'', caxtillantlahtolcopa ''meridanos''. ===Occe tlahtolli=== * [[Caxtillantlahtolli]]: ''Mérida'' * [[Yucatecatlahtolli]]: ''Jo’'' ==Tlalticpacmatiliztli== Mérida ce altepetl ipan Centro in ompa Yucatan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Xcanatún]], in huitztlampa ica [[Itzal]], in tonatih iquizayampa ica [[Tixkokob]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Hunucmá]] huan [[Caucel]]. ===Yeyantli=== {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100% |- style="text-align:center;" |style="background:pink| '''Metzpohualli''' |style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C) | style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C) | style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C) | style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm) |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli enero | 19.9 | –7.0 |38.0 |40 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli febrero |22.9 | –5.6 |39.5 |36 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli marzo |25.6 | –1.0 |40.2 |50 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli abril |28.9 |5.0 |42.5 |48 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli mayo |13,6 |8.0 |43.0 |55 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli junio |32.1 |11.5 |44.0 |39 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli julio |32.0 |11.0 |45.0 |41 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli agosto |32.8 |16.5 |43.0 |34 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli septiembre |28.7 |2.0 |41.0 |122 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli octubre |26.4 |2.0 |39.0 |65 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli noviembre |22.7 |–5.0 |39.0 |43 |-style="text-align:center;" | style="background:lightgreen|Metztli diciembre |20.2 |–7.5 |39.0 |36 |} ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== [[File:Aeropuerto de Mérida.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Mérida|Hueyi Tepoztototlatiloyan Mérida]].]] Mérida altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Mérida]], in ompa [[Mérida altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli. == Chanehmatiliztli == Mérida quipia 995,129 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://datamexico.org/es/profile/geo/merida ''INEGI'', Yucatan tlahtohcayotl, Mérida altepetlahtohcan; 15 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 1 148 681 |- | [[2010]] | 1 300 983 |- | [[2020]] | 995,129 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:Antigua estación de trenes, Mérida, Yucatán (01).jpg|thumb|200px|izquierda|Escuela Superior de Artes de Yucatán.]] Mérida altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Yucatán'', ''Colegio de Estudios Universitarios del Mayab''. ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Instituto Tecnológico de Mérida'', ''Escuela Superior de Artes de Yucatán'', ''Universidad Tecnológica Metropolitana'', ''Universidad Nacional Autónoma de México'' huan ''Universidad del Mayab'', ce pani tlamachtiloyan itech Mérida altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,9 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Mérida cah ipampa xopatoltiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Leones de Yucatán]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] || [[Estadio Kukulcán]] |- | [[Venados Fútbol Club]] || [[Fútbol]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Itzaes F. C.]] || [[Fútbol]] || [[Tercera División de México]] || [[Estadio Carlos Iturralde Rivero]] |- | [[Mayas de Yucatán]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] || [[Gimnasio Polifuncional]] |- | [[Mayas Rugby Club Mérida]] || [[Rugby]] || [[Campeonato Nacional de Rugby 15 y Mex 7´s]] || [[Estadio Salvador Alvarado]] |} == Neteicniuhtiliztli == === Ipanocayoh tetitlaniztli === Mérida altepetl quipia 2 ipanocayoh tetitlaniliztli huan 2 tetitlaniztli. * {{CUBf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Cuba]] * {{USAf}} Ipanocayoh Tetitlaniztli [[Tlahtocayotl in Cepanca]] === Altepeicniuhcayotl === Tijiana altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. Mérida altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Yancuic Orleans]] |[[Luisiana]] |{{USA/nhn}} |1990 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Incheon]] |[[Incheon]] |{{KOR}} |2007 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] |[[Querétaro]] |{{MEX/nhn}} |2016 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Cualnezcaltepec]] |[[Tabasco]] |{{MEX/nhn}} |2017 |} </center> == No xiquitta == * [[Yucatan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Commonscat|Mérida, Yucatán}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Yucatan]] 512fxz0yjdjvxv0x1rav02q0vu2mgag Tochtlah Gutiérrez 0 35001 503247 502379 2022-08-13T19:55:56Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Tochtlah Gutiérrez | Chantocaitl = Tuxtla Gutiérrez | Tlaixcopinalli = Tuxtla Gutiérrez - Mosaico Fotográfico.png | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo Tuxtla Gutierrez.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-CHP/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = [[]] | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Tochtlah altepetlahtohcan|Tochtlah]] | Ancayotl = | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 57 | Chanehqueh = 578,830 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[20 metztli abril]], [[1970]] | Tlacatocaitl = Tochtecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = 961 | Nenecuilhuaztli = 071010001 | Matlatzalan = }} '''Tochtlah Gutiérrez''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Chiyapan]] ipan [[Mexico]]. == Tlaltocayotl == [[File:Coyatoc glyph.png|200px|thumb|left|Coyatoc ichimal]] Zoquetlacameh ochanti nican, yehuantin quihtoznequih ''Coyatoc'' nozo ''Coyatocmó'' zoquetlahtoltica, cualcan itech totochtin. Zan niman ipampa inon altepetl ompa huehuehcauh Chiyapan, motoca «Tochtlan» ompa inauatlahtol Tlahco Mexico, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tuxtla''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tochtlan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tochtli]], nican inelhuayo pehua ica toch- huan in tlahtolli ''tlan'' tlen ipehualiz -tlan, inin huala itech cualcan ica totochtin. Xiuhpan 1560, [[dominico]] teopixqueh otlaquetz ce altepetl ipan inon cualcan moihtoa ''San Marcos Evangelista Tuchtla''. Caxtiltecah moihtoah mahtel ''Tuchtla'' (macehuallahtolcopa ''Tusta''), huehuehcauh ihcuilolli catca otlacuilo ''Tuxtlah'', ipampa itlaltocayo itechpahuicpa Tuxtla canahpa axcapan. Xiuhpan [[1748]] motenehua ''San Marcos Tuxtlan'' huan [[31 metztli mayo]] xihuitl [[1848]] chiapanecatl tetlanahuatiani Nicolás Ruiz Maldonado omocuep itoca ipampa ''Tuxtla Gutiérrez'' ipan tenyoh itech yaotl [[Joaquín Miguel Gutiérrez Canales]]. ===Occe tlahtolli=== * [[Zoquetlahtolli]]: ''Coyatoc'' ==Tlalticpacmatiliztli== Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Cañón del Sumidero]] huan [[San Fernando]], in huitztlampa ica [[Las Margaritas]], in tonatih iquizayampa ica [[Chiyapan, Chiyapan|Chiyapan]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Berriózabal]]. In Grijalva atoyatl xiquipano inin altepetl, ipan xolalpan quipia tepitzin tlatelolli huan tepetzintli canahpa mictlampa quipia xoxohuic ixtlahuahcan. yeyantli tonalquiyahuitl ica miac quiyahuitl ipampa mochi xihuitl. ==Temachtiliztli== [[File:Unidad Academica Departamental del ITTG.jpg|thumb|200px|izquierda|Instituto Tecnológico de Tuxtla Gutiérrez.]] Tochtlan Gutiérrez altepetl quipia ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Chiapas'', ''Universidad de Ciencias y Artes de Chiapas'', ''Universidad Pedagógica Nacional'', ''Universidad Politénica de Tuxtla'', ''Instituto Tecnológico de Tuxtla Gutiérrez'', '' Escuela de Enfermería de Tuxtla Gutiérrez'', ''Universidad del Sur'', ''Universidad del Valle del Grijalva'', ''Instituto de Estudios Superiores de Chiapas'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Chiapas'', ce pani tlamachtiloyan itech Tochtlan altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 88,44 % chanehqueh. == Chanehmatiliztli == Tochtlan Gutiérrez quipiya 578,830 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/tuxtla-gutierrez/ ''Pueblos de América'', Chiyapan tlahtohcayotl, Tochtlan Gutiérrez altepetlahtohcan; 26 metztli junio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 424 579 |- | [[2010]] | 537 102 |- | [[2020]] | 578 830 |- |} == Neteicniuhtiliztli == Altepetl Tochtlan Gutiérrez ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Huehuehcauh Cuauhtemallan]] |[[Zacatepec]] |{{GTM/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] |[[Huaxyacac]] |{{MEX/nhn}} |1999 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Campeche, Campeche|Campeche]] |[[Campeche]] |{{MEX/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Teuctzincalpan]] |[[Morazán]] |{{HND/nhn}} |2013 |} </center> == No xiquitta == * [[Chiyapan]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Tuxtla Gutiérrez}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Chiyapan]] 7zenbojk88yxtevaxq8tveg872m4mm8 Pitic 0 35005 503249 502387 2022-08-13T19:57:21Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Pitic | Chantocaitl = Hermosillo<br />Hezitmísoj<br />Pi꞉ckin<br />Pitikin<br />Hoomi | Tlaixcopinalli = Hermosillo Collage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Hermosillo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-SON}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Hermosillo altepetlahtohcan|Hermosillo]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 855,563 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = [[18 metztli mayo]] [[1700]] | Tlacatocaitl = Piticatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-7]] | USPS = | CodigoISO = | CP = 83000–83299 | CT = 26 | Lada = 662 | Nenecuilhuaztli = 260300001 | Matlatzalan = http://www.hms.gob.mx/ }} '''Pitic''' ([[caxtillantlahtolli]]: ''Hermosillo'', [[seritlahtolli]]: ''Hezitmísoj'', [[pimatlahtolli]]: ''Pitikin'', [[papagotlahtolli]]: ''Pi꞉ckin'', [[yaquitlahtolli]]: ''Hommi'' huan [[mayotlahtolli]]: ''Péesio''.), ce altepetl in ompa Hermosillo altepetlahtohcan, altepetl itecuacan cah ipan Tlahtohcayotl [[Sonora]]. Pitic altepetl inic ome altepenanyotl ica 855,563 chanehqueh icopa mochi tlahtohcayotl. Iteyacanaliz ce altepetl, Pitic in icua altepetlahtohcan. Inin altepetl huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. Pochtecayotl hueyic, ce tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Pitic, in altepetl quipiya hueyi cualcan ipamapa tlapixcayotl huan tiyanquiztli. == Tlaltocayotl == Inin tocayotl oc ompatlac itech ''Pitic'' in axcan itocah ''Hermosillo''. In tocayotl ipampa ''Pitiquin'', ce pimatlahtolli; oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Nuestra Señora de los Ángeles y la Santísima Trinidad del Pitic''. In motlamia mochi ixpantlalli ica itoca in ''Gran Presidio de San Pedro de la Conquista'', catca inin ce ''Altepetl Pitic''. Ica in [[1828]] xihuitl, in tlaltocayotl omocuep ''Villa de Hermosillo'' ompa Mexico mictlampa ipampa itoca itech teuctli [[José María González de Hermosillo]], in tlen achcauhtoca axcan.<ref>[https://www.revistabuenviaje.com/conocemexico/destinos/sonora/hermosillo/hermosillo.php#:~:text=Legislatura%20de%20Estado%20de%20Occidente,insurrecci%C3%B3n%20nacional%20a%20tierras%20sinaloenses. ''Revista Buen Viaje'', Ciudad de Hermosillo; 5 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> === Occe tlahtolli === * [[Caxtillahtolli]]: ''Hermosillo'' * [[Papagotlahtolli]]: ''Pi꞉ckin'' * [[Pimatlahtolli]]: ''Pitikin'' * [[Seritlahtolli]]: ''Hezitmísoj'' * [[Yaquitlahtolli]]: ''Hoomi'' * [[Mayotlahtolli]]: ''Péesio'' ==Tlalticpacmatiliztli== Pitic ce altepetl ipan Centro in ompa Sonora tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pedro el Saucito]], in huitztlampa ica [[Rancho Las Vívoras]], in tonatih iquizayampa ica [[Tacupeto]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[La Cercada]] huan [[Viñedos Dolissa]]. ==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui== ===Ehcahuaznenqui=== [[File:Aeropuerto de Hermosillo 5.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García|Hueyi Tepoztototlatiloyan Pitic]].]] Pitic altepetl quipiya ce ohtli itech 2.3 Kms en operación tipo (05/23), in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan General Ignacio Pesqueira García]], in ompa [[Hermosillo altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce tlaixpayotl ica 230,000 m², mah tlanepanoa 17 altepemeh ipan Mexico tlalli ica chanpatlani, quipiya hueyic patlani ica [[Phoenix]] ompa [[Arizona]] huan [[Dallas]] ompa [[Texas]], ipan in Tlahtohcayotl in Cepanca. ===Ohtiliztli=== Pitic quipiya 350 [[calmimilolli]] ipan altepeticpac, iohtiliz ipampa SICTUHSA, ce machiyotequitl itech Sonora iteyacanaliz. == Chanehmatiliztli == Pitic quipiya 855,563 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/hermosillo-11/ ''Pueblos de América'', Sonora tlahtohcayotl, Hermosillo altepetlahtohcan; 4 metztli agosto itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref> {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 545,928 |- | [[2010]] | 715,061 |- | [[2020]] | 855,563 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:UNISON URC.jpg|thumb|200px|izquierda|UNISON.]] Pitic altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad de Sonora'', ''Universidad Politénica de Hermosillo'', ''Universidad Estatal de Sonora'', ''Instituto Tecnológico de Hermosillo'', ''Universidad Tecnológica de Hermosillo'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Hermosillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Pitic altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 98,08 % chanehqueh. == Momotlaliztli == In momotlaiztli ipan Pitic cah ipampa neicxitapayolhuiliztli, chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, mapatoltiliztli, ihuan patolli. {|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center" |- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige" !Calpolli !Momotlaliztli !Mahuiltiliztli !Momotlayohcan |- | [[Cimarrones de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Sonora]] |- | [[Soles de Sonora]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional|Liga Mexicana de Fútbol Rápido Profesional (LMFR-Pro)]] || [[Major Arena Soccer League|Major Arena Soccer League (MASL)]] |- | [[Rayos de Hermosillo]] || [[Baloncesto]] || [[Circuito de Baloncesto de la Costa del Pacífico|CIBACOPA]] || [[Auditorio Zonkeys]] |- | [[Naranjeros de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana del Pacífico]] || [[Estadio Chevron]] |- | [[Diablos de Hermosillo]] || [[Béisbol]] || [[Liga Norte de México]] || [[Estadio Chevron]] |} == Neteicniuhtiliztli == Pitic altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh. <center> {| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;" |- style="color:white;" !style="background:#659ec7;"|Altepetl !style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl !style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan !style="background:#659ec7;"|Xihuitl |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Phoenix]] |[[Arizona]] |{{USA/nhn}} |1998 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Tucson]] |[[Arizona]] |{{USA/nhn}} |2010 |- !style="background:lemonchiffon;"|[[Riyad]] |[[Riyad]] |{{SAU/nhn}} |2010 |- |} </center> == No xiquitta == * [[Sonora]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]] [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sonora]] j4u6d2x1b43t3s30k7sqyc9jo5ylo7t Altepetl Victoria 0 35009 503243 503053 2022-08-13T19:48:06Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tepitzin tlahcuilolli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Altepetl Victoria | Chantocaitl = Ciudad Victoria | Tlaixcopinalli = Lluvia de luces en la ciudad (5838590216).jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Escudo de Ciudad Victoria.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-TAM}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Victoria altepetlahtohcan|Victoria]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = 0 - 31 | Chanehqueh = 250,141 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = | Tlacatocaitl = Victoriatecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = http://www.cvictoria.gob.mx/ }} '''Altepetl Victoria''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tamaulipas]] ipan [[Mexico]]. == Chanehmatiliztli == Altepetl Victoria quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020). {| class="wikitable" |- ! Xihuitl ! Chanehqueh |- | [[2000]] | 435,125 |- | [[2010]] | 489 333 |- | [[2020]] | 223 876 |- |} ==Temachtiliztli== [[File:TEC VICTORIA.JPG|thumb|250px|izquierda|Instituto Tecnológico de Ciudad Victoria.]] Altepetl Victoria altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tamaulipas'', ''Universidad Politénica de Ciudad Victoria''. ''Instituto Tecnológico de Ciudad Victoria'', ''Universidad Tecnológica de Ciudad Victoria'', ''Escuela Nacional de Pedagogía'', ''Universidad La Salle Victoria'', ''Universidad Vizcaya de las Américas'' huan ''Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey Campus Ciudad Victoria'', ce pani tlamachtiloyan itech Victoria altepeticpac. In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 95,08 % chanehqueh. == No xiquitta == * [[Tamaulipas]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{commonscat|Ciudad Victoria}} {{Mexico}} [[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tamaulipas]] s2glmcv2n1xx4ofbvtvqoh4bt0kw89f Nemachiyōtīlli:Tlacatl 10 35434 503271 492190 2022-08-13T20:46:17Z Koatochij 19758 Se eliminó la redirección hacia [[Nemachiyōtīlli:Cuicani]] wikitext text/x-wiki {| id="toc" style="margin-left: 1em; float:right; width: 25em;" ! style="background:#F0F8FF; text-align: center;" colspan="3" | <big>{{{Tocaitl}}}</big> |- | colspan="3" style="text-align: center;" | {{#if: {{{Tlaixcopinalli|}}} | {{#ifeq: {{{Tlaixcopinalli}}} | none | | [[Image:{{{Tlaixcopinalli}}}|{{min|230|{{{Image size|}}}}}px| {{{Tocaitl}}}]] }} }} |- ! style="background:#F0F8FF; text-align: center;" colspan="3" | Cuicani |- {{#if:{{{Tlacatiliztocaitl|}}} | {{!}}'''Tlacatiliztocaitl''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Tlacatiliztocaitl}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Tlacatiliztli|}}} | {{!}}'''Tlacatiliztli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Tlacatiliztli}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Miquiztli|}}} | {{!}}'''Miquiztli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Miquiztli}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Machiztli|}}} | {{!}}'''Machiztli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Machiztli}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Neitlaniliztli|}}} | {{!}}'''Neitlaniliztli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Neitlaniliztli}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Achtocahuitl|}}} | {{!}}'''Achtocahuitl''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Achtocahuitl}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Tlamahuizoltequitl|}}} | {{!}}'''Tlamahuizoltequitl''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Tlamahuizoltequitl}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Tlatzotzonalli|}}} | {{!}}'''Tlatzotzonalli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Tlatzotzonalli}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Tepoztlamahuizoloni|}}} | {{!}}'''Tepoztlamahuizoloni''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Tepoztlamahuizoloni}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Ixiptlayolli|}}} | {{!}}'''Ixiptlayolli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Ixiptlayolli}}} {{!-}} }} {{#if:{{{label|}}} | {{!}}'''Yahualtōncalli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{label}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Tlapohualcuicatl|}}} | {{!}}'''Tlapohualcuicatl''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Tlapohualcuicatl}}} {{!-}} }} {{#if:{{{memberof|}}} | {{!}}'''Cuīcatiani īpan''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{memberof}}} {{!-}} }} {{#if:{{{génerosmús|}}} | {{!}}'''Cuīcaneneuhcāyōtl''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{génerosmús}}} {{!-}} }} |} cov0e2skdwkhlbxchhs31j421wz433i 503273 503271 2022-08-13T20:49:50Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {| id="toc" style="margin-left: 1em; float:right; width: 25em;" ! style="background:#F0F8FF; text-align: center;" colspan="3" | <big>{{{Tocaitl}}}</big> |- | colspan="3" style="text-align: center;" | {{#if: {{{Tlaixcopinalli|}}} | {{#ifeq: {{{Tlaixcopinalli}}} | none | | [[Image:{{{Tlaixcopinalli}}}|{{min|230|{{{Image size|}}}}}px| {{{Tocaitl}}}]] }} }} |- ! style="background:#F0F8FF; text-align: center;" colspan="3" | Tlacatl |- {{#if:{{{Tlacatiliztocaitl|}}} | {{!}}'''Tlacatiliztocaitl''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Tlacatiliztocaitl}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Tlacatiliztli|}}} | {{!}}'''Tlacatiliztli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Tlacatiliztli}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Miquiztli|}}} | {{!}}'''Miquiztli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Miquiztli}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Machiztli|}}} | {{!}}'''Machiztli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Machiztli}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Neitlaniliztli|}}} | {{!}}'''Neitlaniliztli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Neitlaniliztli}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Achtocahuitl|}}} | {{!}}'''Achtocahuitl''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Achtocahuitl}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Tlamahuizoltequitl|}}} | {{!}}'''Tlamahuizoltequitl''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Tlamahuizoltequitl}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Tlatzotzonalli|}}} | {{!}}'''Tlatzotzonalli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Tlatzotzonalli}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Tepoztlamahuizoloni|}}} | {{!}}'''Tepoztlamahuizoloni''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Tepoztlamahuizoloni}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Ixiptlayolli|}}} | {{!}}'''Ixiptlayolli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Ixiptlayolli}}} {{!-}} }} {{#if:{{{label|}}} | {{!}}'''Yahualtōncalli''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{label}}} {{!-}} }} {{#if:{{{Tlapohualcuicatl|}}} | {{!}}'''Tlapohualcuicatl''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{Tlapohualcuicatl}}} {{!-}} }} {{#if:{{{memberof|}}} | {{!}}'''Cuīcatiani īpan''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{memberof}}} {{!-}} }} {{#if:{{{génerosmús|}}} | {{!}}'''Cuīcaneneuhcāyōtl''' {{!}} colspan="2" {{!}} {{{génerosmús}}} {{!-}} }} |} my3jy05moas8n5v47pnpbwnopx09qjn Cancún 0 35959 503221 501638 2022-08-13T19:14:43Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cancún | Chantocaitl = Kaan Kuun | Tlaixcopinalli = | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Benito Juárez altepetlahtohcan|Benito Juárez]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 28,461 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Cancuntecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Cancún''' ce altepetl ompa [[Quintana Roo]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] su3o79ogn2ajsq1y7gnk8rn7s92w35b 503222 503221 2022-08-13T19:15:17Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cancún | Chantocaitl = Kaan Kuun | Tlaixcopinalli = CancúnCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Benito Juárez altepetlahtohcan|Benito Juárez]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 28,461 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Cancuntecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Cancún''' ce altepetl ompa [[Quintana Roo]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] 05q0n88xrdk43ow0tfaed9dd7s9vfsr 503223 503222 2022-08-13T19:16:00Z Koatochij 19758 wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Toquiliztequitl}} {{Altepetl | Altepetl = Altepetl | Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl | Tocaitl = Cancún | Chantocaitl = Kaan Kuun | Tlaixcopinalli = CancúnCollage.jpg | Tlalmachiyotl = | Chimalli = Coat of arms of Benito Juarez, Quintana Roo.svg | Pamitl = | Tlacatiyan = {{MEX/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl | Xeliuhca1 = {{MX-ROO/nhn}} | Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan | Xeliuhca2 = | Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan | Xeliuhca3 = [[Benito Juárez altepetlahtohcan|Benito Juárez]] | Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I | Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup> | Huehcapancayotl = | Metros = | Chanehqueh = 28,461 | Pozahuacayotl = | Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]] huan [[yucatecatlahtolli]] | Tlalticpac tliltetl = | Tlacapohualtextli = | Altepetzintiliztli = 1544 | Tlacatocaitl = Cancuntecatl | Altepetequihuah = | UTC = [[UTC-6]] | USPS = | CodigoISO = | CP = | CT = | Lada = | Nenecuilhuaztli = | Matlatzalan = }} '''Cancún''' ce altepetl ompa [[Quintana Roo]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Quintana Roo]] 0io97x9v0e5mfrnbx5bdmg843g136kt Nezahualcoyotl, Mexico 0 36048 503238 2022-08-13T19:35:50Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} '''Nezahualcoyotl''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Chalco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} '''Nezahualcoyotl''' ce altepetl ompa [[tlahtohcayotl Mexico]]. == No xiquitta == * [[Tlahtohcayotl Mexico]] == Toquiliztequitl == <references/> == Occe necuazaloliztli == {{Chalco Onohuayan}} [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlahtohcayotl Mexico]] 9d6d19qkpk8m3noqfp1x28sph9xy4b0 Mazatlan, Sinaloa 0 36049 503246 2022-08-13T19:54:36Z Koatochij 19758 Yancuīc zāzanilli: {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} '''Mazatlan''' ce altepetl ompa [[Sinaloa]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sinaloa]] wikitext text/x-wiki {{Tlapehualiztli}} {{Tlahcuilolli-MEX}} {{Toquiliztequitl}} '''Mazatlan''' ce altepetl ompa [[Sinaloa]]. [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Sinaloa]] 893ikj9pus6flp4c55di65sbijf28b6