Huiquipedia
nahwiki
https://nah.wikipedia.org/wiki/Cal%C4%ABxatl
MediaWiki 1.39.0-wmf.26
first-letter
Mēdiatl
Nōncuahquīzqui
Tēixnāmiquiliztli
Tlatequitiltilīlli
Tlatequitiltilīlli tēixnāmiquiliztli
Huiquipedia
Huiquipedia tēixnāmiquiliztli
Īxiptli
Īxiptli tēixnāmiquiliztli
Huiquimedia
Huiquimedia tēixnāmiquiliztli
Nemachiyōtīlli
Nemachiyōtīlli tēixnāmiquiliztli
Tēpalēhuiliztli
Tēpalēhuiliztli tēixnāmiquiliztli
Neneuhcāyōtl
Neneuhcāyōtl tēixnāmiquiliztli
TimedText
TimedText talk
Módulo
Módulo discusión
Accesorio
Accesorio discusión
Accesorio definición
Accesorio definición discusión
Mexico
0
1120
504754
503867
2022-08-27T18:28:54Z
Koatochij
19758
/* Mexico ixeliuhca */
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}}
{{Tlacatiyan
| Chantocaitl = Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico
| Tlaltocaitl = Estados Unidos Mexicanos
| Tocaitl = Mexico
| Pamitl = Flag of Mexico.svg
| Chimalli = Coat of arms of Mexico.svg
| Chimalli_tamaño = 110px
| Tlacatiyancuicatl = [[Mexicotlacatiyancuicatl]]
| Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg
| Tlalmachiyotl = MEX orthographic.svg
| Tecuacan = [[Altepetl Mexico]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]]
| Hueyaltepetl = [[Altepetl Mexico]]
| Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O
| Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] huan 82 macehuallahtolli.
| Tenahuatiyotl = República
| Tlaquetzalli =
| Tlaquetzalli tetl = • Omopeuh <br /> • Omotlami
| Tlaquetzalli iman = Itech [[España]]<br />[[16 metztli septiembre]], [[1810]]<br />[[29 metztli septiembre]], [[1824]]
| Tlaixpayotl = 3.761.274
| Tlaixpayotl_tlatectli = 8
| Tlaixpayotl_atl = 1.1%
| Tlahtohcayotenco = 9665
| Hueyatenco =
| Cuaxochtli = 4389 km. 3155 km ica {{USA}}, 958 km ica {{GTM}} ihuan 276 km ica {{BLZ}}
| Tepachoani = [[Mexico tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]]
| Tepachoani itoca = [[Andrés Manuel López Obrador]]
| Nelihuehcapanca = [[Citlaltepec]]
| Chanehqueh = 126 014 024
| Chanehqueh_tlatectli = 32
| Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68
| Tlacatocaitl = Mexicatl
| PIB_nominal = US$ 537 660 millones
| PIB_nominal_xihuitl =
| PIB_nominal_tlapohualli = 21
| PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590
| PIB = US$ 964 279 millones
| PIB_xihuitl =
| PIB_tlapohualli = 23
| PIB_per_capita = US$ 22 404
| IDH = {{creciente}} 0,836
| IDH_xihuitl = 2015
| IDH_tlapohualli = 40
| IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}}
| Tomin = [[Mexico peso]] ($, <code>[[ISO 4217|MX]]</code>)
| Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]]
| Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-2]]
| Matlatzalan = [[.mx]]
| Tepozehecanonotzalli = 52
| Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z
| Ihcuilolli = 484 / MX / MEX
| Olochcalpolli_ica =
| Toquiliztequitl =
| Toquiliztequitl1 =
| Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI.
}}
'''Mexico''' nozo '''Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico''' ([[caxtillahtolli]]; ''México'' nozo ''Estados Unidos Mexicanos''; [[yucatecatlahtolli]],<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa ipampa mayatlacameh ipan '''''Yucatan'''''. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''yucatecatlahtolli''.</ref> ''Méjikoo''), ce tlacatiyan ipan [[America]] cemantoc tlalli, ce inic mahtlactli huan ome tlacatiyan ocachi hueyi itechpa [[Tlalticpactli]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtohcayotl in Cepanca]], canahpa huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalcalaquiyampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], noihqui ompa iquizayampa in [[Mexico ayollohco]] huan [[Caribe hueyatl]] (hueyatl ipan [[Atlántico ailhuicatl]]). In tepetl ocachi hueyic quihtoznequi in [[Citlaltepec]] ipan [[Veracruz]] huan [[Puebla]] ica 6960,8 m s. n. m. in cualcan ocachi tlani quihtoznequi [[Laguna Salada]] ipan [[Baja California]] ica -10 m b. n. m. Itecuacan in [[Altepetl Mexico]], inon tlacatiyan quipiya occe hueyi altepetl, inonqueh [[Monterrey (nhn)|Monterrey]], [[Atemaxac]], [[Cuetlaxcoapan]], [[Tollohcan]], [[Tijuana]] huan [[León]].
In tlacatiyan quipia tlen mani ipan 1 964 375 [[km²]],<ref>«[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html Mexico - Geography]». ''CIA The World Factbook''. CIA.</ref> Mexico inic macuilli hueyi [[tlacatiyan]] ipan [[America]] cemantoc tlalli,<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa '''''continente''''' caxtillahtolcuepa. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''cemantoc tlalli''.</ref> noihqui inic mahtlactli huan nahui hueyi tlacatiyan itech mochi Tlalticpactli. Ica 130 millones itech chanehqueh, Mexico inic mahtlactli tlacatiyan ica chanehqueh ipan tlalticpac. Mexico tlalli in [[Tlacatiyan ic chanehqueh|ic mahtlactli once ocachi chantilo tlacatiyan]] cah, ica ocachi 126 ''millones'' tlatlaliloh chanehqueh ipan [[2020]]. Inin tlapohualli quichihua in Mexihco in [[Caxtillāntlahtōlli ītlatēcpanaliz in Tlālticpac|tlacatiyan in tlacempanahuia inic caxtillantlahtohqueh]],<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/language/spa |autor=Ethnologue |título=Spanish |fechaacceso=8 de mayo de 2015 |idioma=inglés}}</ref> no inic chicome tlacempanahuia inic [[nepapan tlahtōlmatiliztli|nepapan tlahtolmatiliztli]] in cemanahuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 |título=Summary by country |autor=Ethnologue |fechaacceso=8 de mayo de 2015 idioma=inglés}}</ref> Quipia 69 [[tecpantlahtolli]], itzalan inin; caxtillahtolli miac tlahtoah ipan mochitin tlacatiyan, occequin tlahtolli nahuatlahtolli, yucatecatlahtolli, mixtecatlahtolli, tzeltallahtolli, tzotzillahtolli, tzapotecatlahtolli, otontlahtolli, totonacatlahtolli, mazahuatlahtolli huan no oncan macehualtlahtolli ipan mochi tlaltipactli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González, ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''.{{Spa/nhn}}</ref>
In momachtia in tlacah nemi Mexico tlalli ixquichca 14 000 xihuitl yeppa axcan.<ref>[[Poblamiento de América]]</ref> In ipampa in nenayotl iizcayaliz omochihqueh in mexicatlalpan in [[America]] cemantoc tlalli, in [[Tlahco America]] huan [[huaccaixtlahuatl]]. In axcan tlahco Mexico ocatcah in tachcauh inyeyan in huehceuh mexihcatlacah, no ihuan in mayatlacah, ome hueyi altepetiliztli in [[Anahuac]]. In ixquichcauh 300 xihuitl, mochi in itlal oquichiuh ce cotoncayotl ipan in [[Virreyotl Yancuic España]], ica itecuacan in [[Altepetl Mexico]], ocatcah ce tachcauh yeliztli ipan in [[Caxtiltecatl Emperadoryotl]] in [[America]] tlalli. Quin in Caxtillan tlahtohcatiliztli, Yancuic España oquipehualtihqueh in teixnamiquiliztli itechpa in intlacaxoxouhcayo ipan [[1810]], in tein otlan ipan [[1821]]. Zatepan, ixquichcauh macuilpohualxihuitl, omochiuh miec tlahtic yaoyotl ihuan huehcahuitzyaoyotl oquipatlacqueh in mexicah mochi innemiliz. In ixquichcauh in [[macuilpohualxihuitl XX]] omochiuh hueyi tetlamahmaquiliztli izcayaliztli ica altepetlacayotl otlahtohcatih ica centetl altepetlacayotl tlacotontontli. Iteyacanaliz ce tlacatiyan, Mexico ce tlacatlahtohcayotl, atleh neltococayotl; quipiya eyi nahuatilli, in ejecutivo moihtoa [[Andrés Manuel López Obrador]].
Inin tlahtohcayotl huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, pochtecayotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. In iuhqui in [[Cemanahuac in Nececeltiyahtalizyotl Tlatecpanaliztli]], Mexico in tachcauh ahciyan [[America]] cemantoc tlalli huan inic chicuace ipan tlapanahuia inic altepeitto in [[Cemanahuac]]<ref name="WTO Tourism Highlights 2018 Edition">{{Cita revista|título=UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition World Tourism Organization|url=https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419876|idioma=inglés|doi=10.18111/9789284419029}}</ref>, inon ipal in 34 nenayotl nozo yeliztli mancan tlen in [[UNESCO]] quinixmati iuhqui in [[Tlacayotl iTlatquicayo]], iuhti inic ce in cemantoc tlalpan ihuan inic chicuace in tlalticpac.
Itech in [[huēyitētlamahmaquilizzōtl|hueyitetlamahmaquilizzotl]],in ic [[ahyehyecauhqui tlahtic tlachīhualli|ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli]] (PIB ahnozo ATT) tlatectli ipan mahtlactli onnahui in Cemanahuac ihuan in mahtlactli once ic [[Anexo: Tācatiyān ic PIB|tlaaxcahuini hueliyotl tlapohtillotl]] (PPA ahnozo THT); in ic ome ipan Latinixachitlan ihuan in ic nahui in cemantoc tlalpan. In iuhqui tlanonotztli in [[ONU]] ipan [[Anexo: Tācatiyān ic tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|2018 itech tlacayotl izcayaliztli]], quipiya ce pani [[tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani]] in 0.774, tlatectli ipan in ic 74 in Cemanahuac, ohuehcapanihuih itlan [[Indonesia]], [[Turquia]], [[Chile]], [[Grecia]] ihuan [[Africa Huitztlampa]], tlanehnehuihuililo ipan 2018 oquipixtica tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani in 0.743.<ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Informe sobre Desarrollo Humano 2013 El ascenso del Sur: Progreso humano en un mundo diverso |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_ES_Complete%20REV.pdf |fechaacceso=23 de marzo de 2013}}</ref><ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Indicadores Internacionales sobre desarrollo humano - PNUD |url=http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaacceso=23 de marzo de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130427055825/http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaarchivo=27 de abril de 2013 }}</ref><ref>{{cita noticia|apellidos1=Rojas |nombre1=Laura |título=El ascenso del sur: la gran oportunidad |url=http://www.excelsior.com.mx/opinion/laura-rojas/2013/03/17/889383 |fechaacceso=25 de mayo de 2016 |editorial=Excelsior |fecha=17 de marzo de 2013}}</ref> Ma tel in tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani 0.608 tlacencahualo, quimatih tlahco.<ref>{{cita web|título=Human Development Reports|url=http://hdr.undp.org/en/composite/IHDI|editorial=United Nations Development Programme|idioma=inglés|fecha=2015|fechaacceso=16 de julio de 2018}}</ref>
Mexico no ce tlapanahuia in ic nepapan immanyotl in Cemanahuac, momachilia iuhqui in caxtolli omome ce [[huēyinepapan tlācatiyān|hueyinepapan tlacatiyan]] in Tlalticpac, chantlaliah in 10-12% in [[nepapanyōlizzōtl|nepapanyolizzotl]] in Cemanahuac<ref name="SEMARNAT">{{Cita web |título=Biodiversidad de México |editorial=SEMARNAT |url=http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaacceso=7 de octubre de 2007 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20071007045210/http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaarchivo=7 de octubre de 2007 }}</ref> ihuan quimpiya ocachi 12 000 nican yollamantli.<ref>{{Cita web |url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |título=Biodiversity Theme Report |fechaacceso=15 de marzo de 2010 |autor=Conservation International (2000) |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20091227152153/http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |fechaarchivo=27 de diciembre de 2009 }}</ref>
==Tlaltocayotl==
[[Image:CodexMendoza01.jpg|200px|thumb|left|[[Mendoza amoxtli]], Mexihco tlahco in Anahuac.]]
Mexico ce tlahtohcayotl omoyocox ipan in [[macuilpohualxihuitl XIX]]. Ixquichca itlachihualiz iuhqui [[nahuatiliztli tlahtocayotl]], in tlacatiyan itoca ocatcah ''Mexihco Tlacetililli Tlahtohcayotl'', immanel ipan in [[Mexico Tlacetililli Tlahtohcayotl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1824|Nahuatillaliliztli 1824]] oquitocaitih iuhqui ''Mexihcatl Tlacatiyan'' ihuan ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824), ''nohuiyan''</ref>. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1857|Nahuatillaliliztli 1857]]<ref>''Constitución de la República Mexicana'' (1857), ''nohuiyān''</ref> oachcauhchiuh in tocaitl ''Mexihcatl Tlacatlahtohcayotl'', tel ipan in tlahcuilolli oquitocaitih ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1917|Nahuatillaliliztli 1917]], tlatectli tlein in achcauhtocaitl ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl'' ca.
In tlacatocayotl ''mexicano'', mexihcatl caxtillantlahtolcopa, mihtoa ixquichca in europantlacah ahcihua. Oquihtoznequilihqueh in caxtiltecah in macuilpohualxihuitl XVI, in mexihcah ocatcah in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] chanehqueh ihuan intlahtol. Ipan in tlalpololiztli cequintin caxtiltecah ihuan criollomeh in ochanticqueh in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] innehhuiyan omoteneuhqueh mexihcah<ref>[[Francisco Xavier Clavijero]] ōtzintih ī''[[Historia antigua de México y de su conquista]]'' ōquitlahtoh ītechpa in ''país del Anáhuac'' (in Ānāhuac tlācatiyān) īpan inic cē āmoxtlahtōlxēxelōliztli, tēl īpan mochi yeh quitēnēhua ''territorio mexicano'' (mēxihcatlalli) ahnozo ''reino de los mexicanos'' (in mēxihcah īntlahtohcāyo) in Yancuīc Caxtillān in tlein quipiyain huehcauh mexicatlalli, īhuān nō in mayatlālli īhuān in michhuahcatlālli.</ref>. In Tlacaxoxouhcayaoyotl tepachoh onenecuilohqueh ipan in tlacatiyan no in tlacah intoca. ica in [[Plan de Yōhuallān|Plan de Yohuallan]], in tlacatiyan motenehua Mexico ihuan in chanehqueh mexicah.
Mexico tlalli ce nahuatlahtolli, quihtoznequi caxtillahtolcopa ''México'', itlaltocayo altepetl itechpa huehcauh Mexico Tenochtitlan, itecuacan itech mexicah, zatepan caxtiltecah moihtoah ''Nueva España'' nozo Yancuic España ipan eyi xiuhpohualli. Ixquichca itlachihualiz in independencia Mexicopa, in tlacatiyan itoca, ''Imperio Mexicano'', zatepan Tlacatlahtocayotl Mexico, caxtillantlahtolli; República Mexicana; axcan siglo XX ocatcah Tlahtocayotl in Cepanca Mexico. Imanel xiuhpan 1824 oquitoca noyuhqui Mexico tlacatiyan ihtoa ''Nación Mexicana''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824).</ref>.
{{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Uitzilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Teopixqui [[Bernardino de Sahagún]]}}
===Occe tlahtolli===
{{col-begin}}
{{col-2}}
* [[Chollahtolli]]: ''Mejiku''
* [[Cuextecatlahtolli]]: ''Labtom''
* [[Huitzollahtolli]]: ''Méxiko''
* [[Mazahuatlahtolli]]: ''B'onrro''
* [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Méxiku''
* [[Mixtecatlahtolli]]: ''Nuuyoo''
* [[Otontlahtolli]]: ''’Monda''
* [[Pimatlahtolli]]: ''Mehigo''
* [[Pipillahtolli]]: ''Meshihku''
* [[Quicapotlahtolli]] : ''Mexiko''
{{col-2}}
* [[Quilihuatlahtolli]]: ''ʼMaat tay ñiaʼk''
* [[Seritlahtolli]]: ''Méxiico''
* [[Raramuritlahtolli]]: ''Méjiko''
* [[Totonacatlahtolli]]: ''Mejiku''
* [[Tzapotecatlahtolli]]: ''México''
* [[Tzeltallahtolli]]: ''Mejiko''
* [[Tzotzillahtolli]]: ''Mejiko''
* [[Yaquitlahtolli]]: ''Mehiko''
* [[Yucatecatlahtolli]]: ''Mejikoo''
{{col-end}}
==Huehcapatlahtoliztli==
Intlah tihnequi miacquin tlacameh oncan ipan ce tlalpan axcan itech in tlalticpactli, monequi imiyaca in achtotlacatl oncan America cemantoc tlalli, onenemic ipampa ohce, nochi huatztic huan cecec. Macehualmeh zan queman oncan tihualah naman ni Mexico tlacatiyan yeceh 30,000 xiuitl. Ipan 9000 a. C., mochihua iteyolehualiz ica tlapixcayotl quemeh tlen ayohtli, etl, chilli huan huaxin ipan Teotihuahcan huan tepeyohcan ompa axan Tamaulipas tlahyocayotl. Canah in tlapixcayotl itech cintli mochiuhqui xiuhpan 5000 a. C., yecah macehualtin pehualiz hualmotlalia moihtoa Mesoamerica tlalli. Oncatca eyi hueyi onohuayan: Oasisamerica, Aridoamerica huan Mesoamerica.
=== Huehuehcauh tlacayotl ===
[[File:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ce tzontecomaolmecatl.]]
Achcauh tlacameh ipan Oasisamerica catca tlalpixqueh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Casas Grandes ompa axcan Chihuahua tlahtocayotl.<ref>[https://arqueologiamexicana.mx/indice-tematico/oasisamerica Arquelogía Mexicana], Oasisamérica, 9 ome metztli in xihuitl 2019.</ref>.
Tlacameh ompa Mesomerica catca tlacameh ica tlalpizqueh huan yolomatinimeh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Tres Zapotes, La Venta ompa axcan Tabasco tlahtocayotl, yehuantin in olmecah.
Zanyeno ihcuac quittac intlal americatlacameh ipampa Francisco Hernández de Córdoba. Titlano Juan de Grijalva ipan 1518 xihuitl inic yehuatl ma quittaz in yancuic tlalli moihtoa Anahuac. Iixiptlahuan Moteuczoma cuacuauhpan tlachixtocqueh. Xiuhpan 1519 oahcicoh Hernán Cortes inhuan iyaoquizcahuan huan incapayohuan. Acalpan quihualhuicayah noihuan imatlequiquiz huan ohcequin itlequiquiz.
In axcan Mexico tlalli oquipantlazqueh ihuan ochantiqueh nehnenqui ahamiqueh ihuan tlanechicohqueh ye 30 000 xihuitl. Achi in 9000 xihuitl y. C. omochiuh in tlatlacacihuitiliztli in tlanelhuayotl iuhqui in [[āyohtli|ayohtli]] ihuan in [[huāxin|huaxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> in tlalpan [[Teōhuahcān tlahuelmayān|Teohuahcan tlahuelmayan]] ihuan in [[Tamaulipas tepētlah|Tamaulipas tepetlah]]. In tlatlacacihuitiliztli in cintli omochiuh ahmo huehca in 5000 y. C. in tlein oquichiuh in altepetzintiliztli in [[Ānāhuac|Anahuac]]<ref>Márquez Morfín y Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref>.
In [[Huāccāixachitlān|Huaccaixachitlan]] chanehqueh oquicemanqueh innenayo, manel oahcicqueh in anahuacah. Cequi catyan ocatca nemilo cemanqui ixquich in huehcauh cahuitl, iuhqui in [[Cueva de la Perra]] (12 000 y. C.)<ref>MacNeish, 1968: t. II.</ref>, [[Cueva de la Candelaria]] (8000 y. C.)<ref>Aveleyra, 1956.</ref>, [[El Conchalito]]<ref>Fujita, 2006: 82-98.</ref> ihuan in San Francisco Tepetlah oztotl, [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]].
In altepeyotl tzintiliztli ocatca ahmo huehca in 2500 xihuitl y. C. ihuan in 1500 y. C.<ref>Christian Duverger, 2007.</ref>, ica in tlachihualiztli in [[cōnchīhualiztli|conchihualiztli]] ihuan in achto millahcayotl altepemaitl<ref>López Austin īhuān López Luján, 2001.</ref>. Ipan in ''Preclásico Medio'' (m. XIV-IV y. C.) omomana in [[ōlmēcah nenayōtl|olmecah nenayotl]] in mochi in Anahuac<ref>Las fechas son de Pool, 2007: 10.</ref>. Cequi tachcauh yollohtli ocatca [[La Venta]], [[Tres Zapotes]] ihuan [[Teōpantēcuānitlān|Teopantecuanitlan]] ocatcah in tachcauh olmecatl tlateomatiyan. Zatepan in olmecah inpolihuiliz, ocempanhuetzqueh miac tlacah, oxochiyouhqueh in [[tlacomōlli miccāpetlacallōtl|tlacomolli miccapetlacallotl]] in [[Ānāhuāc Cihuātlāmpa|cihuatlampa]]<ref>Kubler, 1984: 191.</ref>, in [[paniōlmēcah nenayōtl|paniolmecah nenayotl]] in Ayollohco ihuan omochiuh in [[huēyac tlapōhualli|hueyac tlapohualli]].
Ahmo huehca in macuilpohualxihuitl II omochiuh in ''Periodo Clásico'' in Anahuac (m. II-VI/VII). In ihcuac in opanhuetzqueh [[Teotihuahcan]]<ref>Childs Rattray, 1997: 73.</ref> ihuan in miac mayatlahtohcayotl. In inic oquitecpan in pochtecayotl in tlahco Mexihco ihuan oquinmocniuhtihqueh in [[Monte Albán]] tlacah. In anahuacayotl omomana in mictlampa ixquichca in huaccaixtlahuacan iuhqui [[La Quemada]] ihuan oquipalehuih in panhuetziliztli in [[Huāccāīxtlāhuatl Āmāitl Ixachitlān|Huaccaixtlahuatl Amaitl Ixachitlan]] tlacah iuqhui in huehcauh altepetl [[Paquimeh]].
Zatepan in Teotihuahcan ihuan in mayaaltepetl inpolihuiliz, opanhuetzqueh miac teucyotl in ominamicqueh on tlalli tepacholiztli. In macuilpohualxihuitl X ihuan XII itzalan, opanhuetz [[Tōllān Xīcohcotitlan|Tollan Xicohcotitlan]], in toltecah intecuacan. In toltecayotl oquipalehuih ih panhuetziliztli in mayatlacah, in mixtecah ihuan occequintin tlacah in Anahuac. In mexihcah oquinpatcayotihqueh, yehhuantin oaltepetzintihqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] ipan [[1325]]. Ipal inin altepetl otepachohqueh in tlapanahuia inic hueyi tlahtohcayotl in Anahuac, in catleh otlalpolohqueh in caxtiltecah ipan [[1521]].
=== Caxtiltecah tlalpololiztli ===
[[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|180px|thumb|In [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]], ipan in [[Tlaxcallān tilmahtli|Tlaxcallan tilmahtli]].]]
Zatepan in [[Franciso Hernández de Córdoba]] ([[1517]])<ref>Thomas, 1993: 115-128</ref> ihuan [[Juan de Grijalva]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 15-27</ref> innehnemiliz, [[Hernán Cortés]] ihuan itlacahuan oahciqueh [[Cozumel]] ihuan in [[Tabasco]] hueyatentli, in canin [[Cintla nehcaliliztli|in mayatlacah oihcalqueh in caxtiltecah Cintlah]]<ref>Thomas, 1993: 193-210</ref>. Ne oaltepetzintih [[Santa María de la Victoria]] ihuan oquicelih [[Malintzin]], yeh ocatcah nahuatlahtolcuepani ic in huehcachanehqueh<ref>Díaz del Castillo, 2007: 145-148</ref>.
In caxtiltecah oahciqueh in [[Veracruz]] hueyatentli, in canin ocalaqueh in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Oquichiuhqueh necennonotzaliztli ica cequintin tlacah ihuan oohtlatocacqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]]. In ohpan oquinpeuhqueh in mexihcah innecenonozal iuhqui in [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]]. [[Motēuczōma Xōcoyōtzin|Moteuczoma Xocoyotzin]] oquincelih yocoxcatica in caxtiltecah<ref>Sahagún, 1999: 702-703.</ref>, tel in [[tēmictīliztli īpan in Toxcatl|temictiliztli ipan in Toxcatl]] otzinti in yaoyotl ica in mexihcah<ref>Thomas, 1993: 427-438</ref>. [[Cuitlāhuac|Cuitlahuac]] [[Tēpēhualiztli Yōhualli|oquinpeuh in caxtiltecah]] ipan [[1520]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 254-262</ref>, tel yeh omic in ihcuac in [[mātlālzahuatl|hueyi cocoliztli]]. [[Cuāuhtemōc|Cuauhtemoc]], in tlacuitlapancayotl tlahtoani, ocanqueh ipan in [[13 tlachicuēyiti|13 tlachicueyiti]] [[1521]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 367-373</ref>, ihuan oquimictihqueh ipan [[1525]]<ref>Sahagún, 1999: 845-848. Se desconoce la fecha exacta de la muerte de Cuauhtémoc, así como el paradero de sus restos.</ref>. Zatepan otepantlehcoh Mexihco Tenochtitlan in caxtiltecah ocholohqueh tlalpolohqueh in tlacahuilli in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] ipan ce tlachihualli mochi in ''colonia''pan. Ica in tlalpololiztli ohuallah in cristianotiliztli ihuan in nican tlacah ahmo nenayotl.
=== Virreiyotl Yancuic España===
[[Īxiptli:Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|180px|[[Hernán Cortés]].]]
Xiuhpan 1524, oahcicoh nican [[Virreiyotl Yancuic España]], mahtlactli huan ome teopixqueh itech pohuiah iteopixcanahuatil San Francisco. Iteopixcahua yehuantin icniuhtli Martín de Valencia catca ica caxtiltecah huan portuglatecah matel yaoquizqueh. [[Hernán Cortés]] oquiz quincelito yuhquin ixtililonimeh, noihqui mahuizohqueh tlacameh, imixpan in mexicah. Ininqueh caxtilteopixqueh huan ohcequin in ohualaqueh zanyeno ihcuac, cenca tlamatinimeh catcah. Otechihuilique nemachtilcalco. Otecuatequiqueh. Noihqui macehualtin quimpalehuiqueh ipampa teopixqueh, ce itechpahuicpa icniuhtli Bartolomé de las Casas.
Ipan 1525 xihuitl, Hernán Cortés oquic caxtiltepehuani yauh quincalito in Cristóbal de Olid in oncan motocayotia ''Las Hibueras'' (axcan [[Honduras]]). quinahuatia mah quimpiloah noteuctzin [[Cuauhtemoc (tlahtoani)|Cuauhtemoc]] huan in tlahtoani [[Tlahcopan]].
Ipan ohualauh teuctli Antonio de Mendoza teyacanaquiuh noihqui inic ce Itlahtocateixiptla inic Yancuic España. Impal hueyi iteopixcatzin Mexico itoca Teoicniuhtli Juan de Zumárraga huan virrei Antonio de Mendoza, omopehuilti nican Altepetl Mexico in tepozamoxiuhcuiloloni, 1528 xihuitl.
=== Yaotlacaxoxouhcayotl ===
In '''Mexico itlacaxoxouhcayo''' ocatca ce tlahtocayotl huan tlacameh hualomochihualiztli tlapachihuitilo yaotilizca, in tlen otlan in caxtillantepacholiztli ipan in [[Yancuic España]] tlalli. In yaoyotl ipampa in Mexico tlalli oman ixquichca in [[Dolores Hidalgo]], in [[16 metztli septiembre]] [[1810]], zan in ocalac [[Ejército Trigarante]] ipan in [[Altepetl Mexico]] in [[27 metztli septiembre]] [[1821]].
Yohuac ipan [[Tlachiucnāuhti 15|Tlachiucnauhti 15]], [[1810]] {{6conejo}} xihuitl, ompeuh Mexihco [[Mēxihcatl Tlācaxoxouhcāyōtl|hueyi Temaquixtilizyaoyotl]], ihcuac [[teōpixqui|teopixqui]] [[Miguel Hidalgo|Miguel Hidalgo y Costilla]] maltepetlalia in oncan teocalpan motocayotia [[Dolores Hidalgo, Cueyatlālco|Dolores]], [[Cueyatlālco|Cueyatlalco]]. In caxtiltecah zanno ihcuac quitlaliah teuctli in itoca [[Francisco Xavier Venegas]] iuhquin [[ōntlahtoāni|ontlahtoani]] nican [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]].
[[Tlachiucnāuhti 27|Tlachiucnauhti 27]], [[1821]] {{4casa}} xiuhpan, ocalacque Altepetl Mexihco [[Agustín de Iturbide]] ihuan iyaoquizcahuan. Iuh omochiuh itemaquixtiliz [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] in ihuicpa Huehueh Caxtillan, [[Europan]]co. Ica itoca Agustín Inic Ce, inin xiuhpan motlahtohcatlalia Iturbide hueyi tlahtoani in ipan ixquich Mexico nozo huehuehtlahtohcayotl in [[Ānāhuac|Anahuac]].
Ipan [[1846]] {{3conejo}} xihuitl, ompehua yaoyotl in tlein [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetililli Tlahtohcayotl]] chanehqueh oquichihuilique Mexihco inic quincuicuilizque mexihcah huel cencah hueyi icecniquizaliz intlaltzin. Inic yaoyopan quicuicuilique Mexihco in axcan tiquixmauhtih iuhquin [[California]], [[Nevada]], [[Utah]], [[Colorado]], [[Yancuīc Mēxihco|Yancuic Mexihco]], [[Texas]], [[Arizona]] ihuan occe tlahtohcayotl. Quipalehuique in iquizcan, omicque inin yaoyopan in iximachoh iuhquin (Tiyacauhque Iconehuantzin Chapoltepec). Otlan in yaoyotl ipan [[1848]] {{5ped}} xihuitl.
Ipan [[Tlamācuīlti 5|Tlamacuilti 5]], [[1862]] {{6conejo}} xihuitl, mexihcatl yaoquizque ihuan yaoquizcayacanqui in itoca texacatl [[Ignacio Zaragoza]], quimpeuhqueh [[Francia|franciatlacah]] in oncan itauhcayo motocayotia (Inecaliliz in Cuetlaxcoapan) ipan yaocaltepepan Loreto ihuan Guadalupe ica nahuamacehualtin zacapoaxtlah ihuan xochipolcah. Zatepan, ipan [[1864]] {{8ped}} xihuitl, nican pehua Mexihco Tenochtitlan intlahtohcayopan austriatlacah hueyi tlahtoani [[Ferdinand Maximilian]] ihuan hueyi cihuatlahtoani [[Carlota Amalia]].
Nican opeuh, in ipan [[Tlamahtlāccēti 20|Tlamahtlacceti 20]], [[1910]] {{2conejo}} xihuitl huey yaoyotl ihtic Mexihco motocayotia "[[Mēxihcatl Icnīuhyāōyōtl|Mexihcatl Icniuhyaoyotl]]", in iuh omaltepetlalli [[Francisco I. Madero]].
Inin xiuhpan [[1942]] {{8conejo}}, Mexihco tecentilli "Los Aliados" ipan [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme|Iyaoyo in Cemanahuac Inic Ome]] ica itlanapololiz inic [[Ehēcayāōquizcani 220|Ehecayaoquizcani 220]].
Ipan [[1 chicuace metztli]], [[2000]]{{13caña}} xihuitl, [[Vicente Fox]] tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido Acción Nacional|PAN]], yehhuatl oquipeuh imexihcatetenahuatoh, in aquin inic ce [[Tlahtocātēīxiptla|Tlahtocateixiptla]] quimauhtili, mexihcah quitenauhque [[Ernesto Zedillo]] iuhquin yancuic hueyi tlahtocauh Mexihco ihic occequintin mecatlacayotl; PAN huetzicoh in cemitquimatiliztli ipampa 70 xihuitl itepacholiz PRI.
[[Felipe Calderón]] oquipeuh mexihcatetenahuatoh ocaqui mohuetehuaque, ixachi patio ihuan ocachi tzacualtoc ompa Mexihco, oquipix in PAN occequintin oquipeuh ipan iocohuetziqui [[Andrés Manuel López Obrador]], tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido de la Revolución Democrática|PRD]]. Felipe Calderón cah achcauh Tlahtohcateixiptlani ihuicpa [[Tlamahtlācōnti 1|Tlamahtlaconti 1]], [[2006]] {{7conejo}} xihuitl.
In Xiuhpan 2009, ce cocoxcayotl [[Huēyicocoliztli influenza A H1N1 xiuhpan 2009|Influenza hueycocoliztli]] mochihua [[Mēxihco|Mexihco]] ihuan [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetililli Tlahtohcayotl]]. In [[2009 Influenza huēyicocoliztli|Influenza hueycocoliztli]] moaci [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl|Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]] ihuan [[Caxtillān|Caxtillan]]. Cateh 22 micqueh. Ipan 6:00 hrs in [[Aeroméxico]] tepoztototl Boeing 777 otlaltih ipan in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] ica 148 mexihcah hualmocuepayah [[China]] (achtopa [[Hong Kong]] ihuan [[Pequin]]) ipampa yehhuantin ocatcah tzacualo ipan ahmo cualli yoliztli iuhcayotl ipan China.
==Tlalticpacmatiliztli==
{{Ancayotl
| Noroeste = [[Pacífico ailhuicatl]]
| Norte = {{USA/nhn}}
| Noreste = [[Pacífico ailhuicatl]]
| Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]]
| Centro = Mexico
| Este = [[Caribe hueyatl]] / {{CUB/nhn}}
| Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]]
| Sur = [[Pacífico ailhuicatl]]
| Sureste = {{GTM/nhn}} / {{BLZ/nhn}}
}}
[[File:Mexico relief location map.jpg|thumb|right|300px|Mexico tlalmachiyotl ipan tlalticpac.]]
Mexico tlatectli cah ipan huitztlampan itech [[America]] cemantoc tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], in noyuhquin canahpa tlapcopa Atlantico ailhuicatl huan Caribe hueyatl. In tlacatiyan quipiya 2.780.400 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noyuhquin quipiya 11,122 km² itech hueyatenco.
Mexico quipia in [[California ayollohco]] ompa icalaquitlampa, noihqui in [[Mexico ayollohco]] ihuan in [[Caribe hueyatl]] ompa icalaquitlampa. In tlacatiyan itlaixpayo 1 964 375 km²<ref>INEGI (2010): "[http://mapserver.inegi.gob.mx/geografia/espanol/datosgeogra/extterri/frontera.cfm?c=154 Superficie Continental e Insular del Territorio Nacional"], consultada el 10 de mayo de 2010.</ref>. Mexico onca oc yeh 3 200 km in huitlatzticayotl huehca catyan itzalan.
In cemantoc tlalli itlaixpayo 1 959 248 km² ihuan in tlalhuactli itlaixpayo 5 127 km². Ianahua quipia 11,122 km.
In tlaixpayotl iiuhcayo huel tepeyoh ihuan quimpiya miac tletepetl. In tlalpan mani in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ihuan in [[Nāntepētlah Cihuātlāmpa|Nantepetlah Cihuatlampa]], in catleh maniliztli in [[Teyoh Tepētlah|Teyoh Tepetlah]]. In Nantepetlah Cihuatlampa tlami ipan Nayarit, cetiya ica in [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]]. Ompa itloc in Tepapaquiltiliztli hueyatentli, mani in [[Nāntepētlah Huitztlāmpa|Nantepetlah Huitztlampa]].
In [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]] nalquiza in tlalli in cihuatlampa in tlapcopahuic, ixquichcapa cetiya in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ipan in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]] (3395 msnm). In Yancuictletepeyolloc, ica hueyi tletepetlayiliztli, tlatectli in tlapanahuia inic huehcapan tepetl Mexihco: in [[Cītlaltepētl|Citlaltepetl]] (5610 m), in [[Popōcatepētl|Popocatepetl]] (5462 m) in [[Iztāccihuātl|Iztaccihuatl]] (5268 m), in
[[Chiucnāuhtēcatl|Chiucnauhtecatl]] (4690 m), in [[Mātlālcuēyeh (tletepētl)|Matlalcueyeh]] (4461 m) ihuan in [[Cōlimān cepayauhyoh|Coliman cepayauhyoh]] (4340 m). ipan inin tlalmatiliztli ihueyaltepeuh omochihua in [[Paricutín]] ihualpanhuetziliz, in tlapanahuia inic yancuic tletepetl in cemanahuac.
In maniliztli in huitztlantlapcopa in Nantepetlah Tlapcopa motenehua [[Huāxyacac Nāntepētlah|Huaxyacac Nantepetlah]], tlami ica in Nantepetlah Huitztlampa in [[Tēcuāntēpec istmo|Tecuantepec istmo]]. In talpcopa iz mani in [[Tlahco Chiyapan Huehcapan Īxmaniliztli|Tlahco Chiyapan Huehcapan Ixmaniliztli]] ihuan in [[Chiyāpan Nāntepētlah|Chiyapan Nantepetlah]], in tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tacaná tletepētl|Tacaná tletepetl]] (4117 m).
In tlaliuhquiyotl huel ittaloni in [[Tlani California Tlālyacatl|Tlani California Tlalyacatl]] in mictlancihihuatlampa, iuhuan in [[Tlālyacatl Yucatán|Tlalyacatl Yucatán]] in tlapcopa. Ipan in achto mani in [[Tlani California Tepētlah|Tlani California Tepetlah]] no motenehua [[San Francisco Tepētlah|San Francisco Tepetlah]] ahnozo [[Giganta Tepētlah|Giganta Tepetlah]]. In tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tres Vírgenes Tletepētl|Tres Vírgenes Tletepetl]] (2504 m) In Tlalyacatl Yucatán, ce ixmaniliztli in mochihua in tenextetl.
In Nantepetlah Tlapcopa, in Cihuatlampa ihuan in Yancuictletepeyollotl itzalan, motlalia in [[Mēxihcatl Huehcapan Īxmaniliztli|Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli]], tlein tepetlah iuhqui in Zacatecapan ihuan in San Luis coccanquixtia. In mictlampa quipanahuia in itech huaccayatl ihuan huehcatlan in huitztlampa. In ipan tlatectli in [[Chihuahuac huāccāīxtlāhuatl|Chihuahuac huaccaixtlahuatl]] ihuan in [[Zacatēcapan tlahcohuāccāīxtlāhuatl|Zacatecapan tlahcohuaccaixtlahuatl]]. In huitztlampa in tepetlah tlatectli in [[Bajío]] tlazohtlalli ihuan miac tlahuelmayan cecec no tlanaliuhtoc, iuhqui in [[Michhuah Huehcapan Īxmaniliztli|Michhuah Huehcapan Ixmaniliztli]], in [[Tōllohcān Tlahuelmayān|Tollohcan Tlahuelmayan]], in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] ihuan in [[Cuetlaxcōāpan-Tlaxcallān Tlahuelmayān|Cuetlaxcoapan-Tlaxcallan Tlahuelmayan]]. Inin huitztlampa centlacopan motlaliah achi mochintin in Mexihco chanehqueh.
In Yancuictletepeyollotl ihuan in Nantepetlah Cihuatlampa itzalan tlatectli in [[Balsas Tlālcalaquiliztli|Balsas Tlalcalaquiliztli]] ihuan in Michhuahcan, Xalixco, ihuan Guerrero totoncapan. In tlapcopa icapma in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]], tlatectli in [[Huāxyacac Tlahco Tepētzalan|Huaxyacac Tlahco Tepetzalan]] quitzacuah tepetl ohuitica, in catleh ohuihtichihua in calaquiliztli ihuan in ''comunicaciones''.
Miac tlalhuactli tlatectli ipan in tlallotl hueyatl, iuhqui in in [[Revillagigedo miactlālhuāctli|Revillagigedo miactlalhuactli]] ([[Socorro tlālhuāctli|Socorro]], [[Calrión tlālhuāctli|Clarión]], [[San Benedicto tlālhuāctli|San Benedicto]] ihuan [[Roca Partida tlālhuāctli|Roca Partida tlalhuactli]] ihuan in [[Marías tlālhuāctli|Marías tlalhuactli]] ipan in Tepapaquiltiliztli; in [[Guadalupe tlālhuāctli|Guadalupe]], [[Cedros tlālhuāctli|Cedros]], [[Rocas Alijos tlālhuāctli|Rocas Alijos]], [[Tiburón tlālhuāctli|Tiburón tlalhuactli]], [[Carmen tlālhuāctli|Carmen tlalhuactli]] iixpan in Tlani California tlalyacatl ihuan Sonora inhueyaten; in [[Āltepētl in Carmen|Altepetl in Carmen]], [[Cozumel tlālhuāctli|Cozumel]], [[Mujeres tlālhuāctli|Mujeres]] ihuan in [[Alacranes tapachtepāntli|Alacranes tapachtepantli]] ipan in Atlántico. Mochi quipohua 5127 km² in tlaixpayotl.
===Tepeliztli===
[[File:Orizaba 18,500 feet.JPG|miniatura|izquierda|[[Citlaltepec]] ipan Veracruz.]]
In tepeliztli ocachi hueyic ipan Mexico quitoznequi [[Citlaltepec]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Eje Neovolcánico transversal'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Mexico. Occequin tepetl cateh [[Popocatepetl]] (5500 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Iztaccihuatl]] (5215 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Xinantecatl]] (4645 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl, in tepetl [[Matlacueyeh]] (4420 m s. n. m.) ipan Tlaxcallan huan Puebla, in Nevado de Colima (4260 m s. n. m.) ipan Xalixco huan Coliman, in Cofre de Perote (4282 m s. n. m.) ipan Veracruz huan in tepetl Potosí (3713 m s. n. m.) ipan Yancuic León. In Sierra Madre Oriental ca ompa Mexico Iquizayatlampa, in Sierra Madre Occidental (3776 m s. n. m.) ipan Mexico icalaquitlamapa, in tepetl Mohinora (3300 m s. n. m.) ipan huitztlampa huan in tepetl Tacaná (4092 m s. n. m.) ipan Chiyapan.
===Atiliztli===
[[Īxiptli:Canon del Sumideiro 2.jpg|220px|thumb|In Cañón del Sumidero, [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] [[Chiyapan]]]]
Mexico ce tlacatiyan ica cuechahualiztli huan miac atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Bravo atoyatl, Balsas atoyatl, Panoco atoyatl, Lerma atoyatl, Ozomahtzintlan atoyatl, Grijalva atoyatl, Tamesí atoyatl, ohcequin atoyatl, noyuhquin hueyi atezcatl quemeh Chapallan atezcatl, Cuitzeo atezcatl, Patzcuaro atezcatl, Catemaco atezcatl, Yuriria atezcatl, ohcequin.
In Mexico atoyatl ca ipan eyi tlacuetlayan. In Tepapaquiltiliztli tlacuetlayan in Ayollohco ihuan in ihtic tlacuetlayan. In Mexihco tlapanahuia inic anqui atoyatl in [[Bravo]] ca. Yeh in octacatia 3 304 km, ihuan quichihua in cuaxochtli ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. Occe tachcauh atoyatl in [[Ozomahtzintlan Atoyatl]] in tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, quichihua in cuaxochtli ica Cuauhtemallan; in [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] in tlacatiyan inic ome tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, inon cetiya in atl in Tabasco ixtlahuac, in mochahua in Mexihco huel coyahuac ''cuenca''; ihuan in [[Pānco ātōyātl|Panco]] in catleh in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] in itech pohui.
Ipan in Tepapaquiltiliztli ahcih in [[Lerma]] ihuan [[Balsas]] atoyal, in catleh monequi in Mexihco huehcapantlalpan; in [[Sonora]], [[Fuerte]], [[Mayo]] ihuan [[Yaqui]] atoyatl quichihuia mocnelih in mictlancihuatlampa nenayotl, ihuan in [[Colorado ātōyātl|Colorado atoyatl]] in xexelhuia ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. In ihtic atoyatl ahmo ahci in hueyatl, ahmo anqui ca. Onca in [[Casas Grandes]] atoyatl [[Cihuahuac]] ihuan in [[Nazas]] ipan [[Durango]]. Achi mochintin in Mexihco atoyatl ahmo huel coyahuac ihuan achi ayac acalpapanoni.
Mexihco quinpiya miac atezcatl ihuan amanalli in itlalpan. In tachcauh in [[Capallān ātezcatl|Capallan atezcatl]] [[Xālīxco|Xalixco]], ihuan ipampa in pani tlanemitiliztli hueliti huaquizquia. Occe tachcauh atezcatl in [[Pátzcuaro]], [[Zirahuén]] ihuan [[Cuitzeo]]. No ihuan, in atzaucmanaliztli tlachiuh tlachihualatezcatl, iuhqui in [[Mil islas]] [[Huāxyacac|Huaxyacac]].
=== Yeyantli ===
Mexico iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, xeliuhca in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, cuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl.
Mexihco tlacatiyan ica nepapan immanyotl. Ic itlaliliz in tlacatiyan tlatectli ipan ome huel ahmo neneuhqui tlaixpayotl, quitlahcotec in ''[[Trópico de Cáncer]]''. Inin tlilantloc quixeloa in tlacatiyan ipan ce totoncatlalli ihuan ce tlanaliuhtoctlalli. Yeceh in tlaixpayotl iuhcayotl ihuan in ilhuicaatl quipatlah in immanyotl in tlacatiyan.
Onca Mexihco huehcapan tepetl immanyotl ahmo huehca in totoncapan. In tlein ica oc yeh immanyopatlaliztli in tlahtohcayotl [[Durango]] ca, in canin monamiqui in tlapanahuia inic tlani totoncayotl, in iuh -26 °C, ihuan in tlapanahuia inic pani ipan in Tlani California [[huāccāīxtlāhuatl|huaccaixtlahuatl]] in canin quipanahuia in 50 °C. In quiyauhyoh ihuan totonqui tlalli quichihua in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]] ihuan in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli]] tlani hueyatenixtlahuatl, nican in totoncayotl tlatectli in 15.6 °C ihuan 40 °C itzalan ipan tlachiconti. Ce totoncapan quichihua in tlalli ipan in 614 ihuan 830 msnm itzalan, nican in nican in totoncayotl tlatectli in 16.7 °C ihuan 21.1 °C itzalan ipan tlachiconti. In cecec tlalli onca ixquich in 1830 msnm ixquichca in 2745 m.
Ipan in tlanaliuhtoc tlanipipinimmanyotl in totoncayotl tlatectli in 10 ihuan in 20 °C itzalan ihuan onca [[quiyahuitl]] in ahmo quipanahuia in 1000 mm in xihuitl. Ahco in 1500 m in huehcapancayotl, inin immanyotl ipampa in tlalli [[āncāyōtl|iancayo]]. Ica inin immanyotl, in cecualoliztli mochihua cece xihuitl, no in [[quiyauhcepayahuitl]] ihuan in [[cepayahuitl|cepayahuiliztli]] in catleh oc yeh mochihua in mictlampa in tlacatiyan ihuan ipan in tepetlah.
Occe immanyotl mochihua ic in totonqui-pipinqui ihuan in totonqui-tlanipipini. In tlalpan ica inin immanyotl, quiyahui in xopan no mochi in xihuitl. In quiyauhyotl ahci in tlapohualoni in 1500 mm, ihuan onca tlahco totoncayotl in 24 ihuan 26 °C itzalan. In tlalli ica inin immanyotl tlatectli ipan in hueyatenixtlahuatl in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]], in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli Ilhuicaatl]], in [[Istmo Tēcuāntepēc|Istmo Tecuantepec]], in mictlampa [[Chiyapan]] ihuan in [[Tlālyacatl Yucatān|Tlalyacatl Yucatán]].
In huacca''trópico''pan onca in achtopa immanyotl. Motlalia in tepetlalpan in Nantepetlah Tlapcopa ihuan Cihuatlampa, in Atoyayotl in [[Ātōyātl Balsas|Atoyatl Balsas]] ihuan in [[Pāpalōāpan|Papaloapan]], iuh ipan cequi tlalli in Tecuantepec, in Tlalyacatl Yucatán ihuan in tlahtohcayotl Chiyapan. In huacca''trópico'' in tlapanahuia inic cemantoc ohuih totonqui immanyotl in Mexihco.
In tlanaliuhtoctlalli in canin in quiyahuitl ahmo quipanahuia in 350 mm. In xihuitl tlahco totoncayotl tlatectli in 15 ihuan 25 °C itzalan, ihuan quiyahuitl tlapohualoni huel yolcuecuepqui. Achi mochi in mexihcatlalpan in tlatectli in mictlampa in ''Trópico de Cáncer'', onca inin iuhquiyotl.
In xopantlah mani in tlamacuilti ihuan tlamahtlacti meztli itzalan. In tlahco quiyahui ipan 70 ilhuitl xiuhpan. Yeceh, onca ahtle quiyahuitl in achi mochi in tlalli, ipampa in tepetl quitzacuah in Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli quinmixcahualtiah. In tlanaliuhtoctlalpan in huehcapan ixmaniliztli, in tlahco quiyahuitl 635 mm cece xihuitl. In tlapanahuia inic cecec tlalli in huehcapan tepetl, onca 460 mm. Inic ipan in mictlampa in huehcapan ixmaniliztli tlahcohuaccaixtlahuatl onca 254 mm cecexihuitl. Onca tlalli ica 1000 mm ixquichca 3000 mm.
In tlacatiyan tlahco totoncayotl cequi 19 °C ca. Yeceh, in huehcauh tlahco in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] mani ipan in meztli tlacenti ihuan tlachiconti. In ipan [[Āltepētl Juárez|Altepetl Juárez]], [[Mēxihcali|Mexihcali]], [[San Luis Potosí]], [[Hermosillo]], [[Torreón]], [[Saltillo]] ihuan [[Monterrey]] onca huel pani ihuan huel tlani totoncayotl.
<div align=center>
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e
|colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yolimmanyotl ipan Mexihco'''
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Selva Lacandona.JPG|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamasopo7.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:IslaContoy-PeterMaas.JPG|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Mulege oasis.jpg|125px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Quiyauhcuautlah]]<br />[[Lacandonquiyauhcuautlah]], [[Chiyapan]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlaizhuatepēuhcuauhtlah|Tlaizhuatepeuhcuauhtlah]]<br />[[Tamasopo]], [[San Luis Potosí]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuechāhuac quiyauhcuautlah|Cuechahuac quiyauhcuautlah]]<br />[[Tlālhuāctli Contoy|Tlalhuactli Contoy]], [[Quintana Roo]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl āmāitl|Huaccaixtlahuatl amaitl]]<br />[[Mulegé, Tlani California Huitztlāmpa|Mulegé]], [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]]
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Paisaje con nieve.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Oaxaca regiones sierra sur.png|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Sierra Madre.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Llanos de Apan.jpg|125px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtlah mictlāmpa|Cuauhtlah mictlampa]]<br />[[Juárez Tepētlah Tlani California|Sierra de Juárez]], [[Tlani California]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlani''tropical'' cuauhtlah]]<br />[[Miyāhuatlān|Miyahuatlan]], [[Huāxyacac|Huaxyacac]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlanaliuhtoc cuahutlah]]<br />[[Ocoyacac]], [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco|Tlahtohcayotl Mexihco]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Tlanicuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Apan]], [[Hidalgo]]
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Arroyo de Michoacán.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:México - Sian Ka'an, Mangles.JPG|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Dunas samalayuca.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Baja California Desert.jpg|125px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Cuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Cuitzeo]], [[Michhuahcān|Michhuahcan]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Mangletlah]]<br />[[Sian Ka'an]], [[Quintana Roo]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Xaltepehuaccaixtlahuatl]]<br />[[Xālmalāyohcān|Xalmalayohcan]], [[Chihuahuac]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Ahmo quiyahuitl huaccaixtlahuatl]]<br />[[Cataviña]], [[Tlani California]]
|-
|}
</div>
=== Yoliztli ===
Mexico ce ipan 12 hueyinepapan tlacatiyan in cemanahuac. Ica ahzo quen 200 000 ahmo neneuhqui yollamantli. Mexihco chantih in 10- 12% in cemanahuac nepapanyolilizzotl<ref name="SEMARNAT"/>. Mexihco tlatectli ipan inic ce ipal in [[tlālneloanih|tlalneloanih]] ica 733 yollamantli, inic ome ipal in [[chīchīhualehqueh|chichihualehqueh]] ica 448 yollamantli, inic nahui ipal in [[necocnemini]] ica 290 yollamantli ihuan inic nahui ipal in [[tlanelhuayōtl|tlanelhuayotl]] ica cequi 26 000 yollamantli<ref>{{Citeweb|title=Biodiversidad en México|editorial=CONEVYT|url=http://oregon.conevyt.org.mx/actividades/diversidad/lectura_biodiversidad.htm|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. Mexihco inic ome ipal in ''ecosistemas'' ihuan in inic nahui ipal in yollamanpohualli<ref name="SNIB"/>. Achi 2500 yollamantin quintzacuilihcah in mexihcatl nahuatilli<ref name="SNIB">{{Citeweb|title=Sistema Nacional sobre la Biodiversidad en México|editorial=CONABIO|url=http://www.conabio.gob.mx/institucion/snib/doctos/acerca.html|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. In mexihcatl tepacholiztli oquichiuh in Sistema Nacional de Información acerca de la Biodiversidad (Tlacatiyan Temachiztiliztli Sistema itech in Nepapanyolilizzotl), in catleh momachtia ihuan quipalehuia in ''ecosistemas'' cualli tlanemitiliztli.
Cequi 170 000 km² itztiuh iuhqui "Áreas Naturales Protegidas" (Tlatzacuililli Yeliztli Tlaixpayotl). Mopohuah 34 ''yolilizolololli tlapiyalli'', 64 ''tlacatiyan chinancalli'', 4 ''tlacatiyan yeliztlachihualli'', 26 ''in tequitzacuiliahzqueh in tlanelhuayotl ihuan in yolcam''eh, 4 ''in tequitzacuiliahzqueh in yeliztli'' ihuan 17 ''yolilizcalli''<ref name="SEMARNAT"/>.
Nican Mexico quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]], [[mizquitl]], [[ocotl]], [[ahuatl]] huan ohcequin.
<gallery class="center" widths="180">
Image:Poinsettia 2.jpg|[[cuetlaxochitl]]
Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]]
Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]]
Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]]
Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]]
</gallery>
No xiquitta Mexico quipia totomeh quemeh [[quecholtototl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[quetzaltototl]], noyuhqui quipiya miequin yolcameh, in chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[tlacaxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[cuatochtli]], [[zacatochin]] huan occequin.
<gallery class="center" widths="180">
Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]]
Image:Cougar.jpg|[[miztli]]
Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]]
Image:Manatee with calf.PD.jpg|[[tlacamichin]]
Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]]
</gallery>
==Teyacanaliztli==
Mexico tlalli quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in [[Altepetl Mexico]], tlahtocac tequitini in tlacatzin [[Andrés Manuel López Obrador]] in hueyi tetlanahuatiani quihtoznequi ipan Mexico ce [[tlahtocatlahtoani]].
===Mexico ixeliuhca===
In Mexico quipia 32 tlahtohcayotl, ce itecuacan in [[Altepetl Mexico]].
<div align=center>
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%"
|colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Mexico ixeliuhca'''
|-
|colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Mexico with state borders (numbered).svg|center|600px]]
|-
| style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl'''
| style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)'''
| style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)'''
| style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan'''
|- bgcolor="#f0f0f0"
|'''Tlahtocayotl in Cepanca Mexico'''
| align="right" |'''103 088 000'''
| align="right" |'''1 959 248'''
| align="center"|'''[[Altepetl Mexico]]'''
|-
|1. [[Aguascalientes]]
| align="right"| 1 051 000
| align="right"| 5 625
| align="center"| [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|2. [[Baja California]]
| align="right" | 2 842 000
| align="right" | 71 546
| align="center"| [[Mexicali]]
|-
|3. [[Baja California Sur]]
| align="right" | 517 000
| align="right" | 73 943
| align="center"| [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|4. [[Campeche]]
| align="right" | 751 000
| align="right" | 57 727
| align="center"| [[Campeche, Campeche|Campeche]]
|-
|5. [[Chiyapah]]
| align="right" | 4 256 000
| align="right" | 73 681
| align="center"| [[Tochtlan Gutiérrez]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|6. [[Chihuahua]]
| align="right" | 3 238 000
| align="right" | 247 487
| align="center"| [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]]
|-
|7. [[Coahuillan]]
| align="right" | 2 475 000
| align="right" | 151 445
| align="center"| [[Saltillo (nhn)|Saltillo]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|8. [[Coliman]]
| align="right" | 562 000
| align="right" | 5 627
| align="center"| [[Coliman, Coliman|Coliman]]
|-
|9. [[Tlahtohcayotl Durango|Durango]]
| align="right" | 1 489 000
| align="right" | 123 367
| align="center"| [[Durango, Durango|Durango]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|10. [[Guanajuato]]
| align="right" | 4 893 000
| align="right" | 30 621
| align="center"| [[Pachtitlan]]
|-
|11. [[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]]
| align="right" | 3 116 000
| align="right" | 63 618
| align="center"| [[Chilpantzinco]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|12. [[Tlahtohcayotl Hidalgo|Hidalgo]]
| align="right" | 2 334 000
| align="right" | 20 856
| align="center"| [[Pachyohcan]]
|-
|13. [[Xalixco]]
| align="right" | 6 652 000
| align="right" | 78 630
| align="center"| [[Atemaxac]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|14. [[Tlahtohcayotl Mexico|Mexico]]
| align="right" | 14 161 000
| align="right" | 22 333
| align="center"| [[Tollohcan]]
|-
|15. [[Michhuahcan]]
| align="right" | 3 988 000
| align="right" | 58 667
| align="center"| [[Morelia]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|16. [[Morelos]]
| align="right" | 1 605 000
| align="right" | 4 892
| align="center"| [[Cuauhnahuac]]
|-
|17. [[Nayarit]]
| align="right" | 943 000
| align="right" | 27 862
| align="center"| [[Tepic]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|18. [[Yancuic León]]
| align="right" | 4 164 000
| align="right" | 64 203
| align="center"| [[Monterrey (nhn)|Monterrey]]
|-
|19. [[Huaxyacac]]
| align="right" | 3 522 000
| align="right" | 93 343
| align="center"| [[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|20. [[Puebla]]
| align="right" | 5 391 000
| align="right" | 34 251
| align="center"| [[Cuetlaxcoapan]]
|-
|21. [[Querétaro]]
| align="right" | 1 593 000
| align="right" | 11 658
| align="center"| [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|22. [[Quintana Roo]]
| align="right" | 1 134 000
| align="right" | 42 535
| align="center"| [[Chetumal]]
|-
|23. [[San Luis Potosí]]
| align="right" | 2 412 000
| align="right" | 61 165
| align="center"| [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|24. [[Sinaloa]]
| align="right" | 2 610 000
| align="right" | 57 331
| align="center"| [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]]
|-
|25. [[Sonora]]
| align="right" | 2 384 000
| align="right" | 179 516
| align="center"| [[Pitic]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|26. [[Tabasco]]
| align="right" | 2 013 000
| align="right" | 24 747
| align="center"| [[Villahermosa, Tabasco|Villahermosa]]
|-
|27. [[Tamaulipas]]
| align="right" | 3 020 000
| align="right" | 80 148
| align="center"| [[Altepetl Victoria]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|28. [[Tlaxcallah]]
| align="right" | 1 061 000
| align="right" | 3 997
| align="center"| [[Tlaxcallah, Tlaxcallah|Tlaxcallah]]
|-
|29. [[Veracruz]]
| align="right" | 7 081 000
| align="right" | 71 856
| align="center"| [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|30. [[Yucatan]]
| align="right" | 1 803 000
| align="right" | 39 671
| align="center"| [[Mérida, Yucatan|Mérida]]
|-
|31. [[Tlahtohcayotl Zacatecah|Zacatecah]]
| align="right" | 1 357 000
| align="right" | 75 416
| align="center"| [[Zacatecah, Zacatecah|Zacatecah]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|32. [[Altepetl Mexico]]
| align="right" | 8 670 000
| align="right" |1 484
| align="center"|
|}</div>
== Tequitiliztli ==
{| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
! colspan="2" | Tlanamacnetitlaniztli
! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli
|-
! Tlacatiyan
! 100%
! Tlacatiyan
! 100%
|-
| {{USA/nhn}}
| 14,5%
| {{USA/nhn}}
| 17,7%
|-
| {{CAN/nhn}}
| 12,2%
| {{CHN/nhn}}
| 11,1%
|-
| {{BRA/nhn}}
| 9,7%
| {{JPN/nhn}}
| 6,2%
|-
| {{COL/nhn}}
| 6,7%
| {{KOR/nhn}}
| 5,1%
|-
| {{DEU/nhn}}
| 6,0%
| {{CAN/nhn}}
| 4,9%
|-
| Occequin
| 33,1%
| Occequin
| 40,0%
|-
|}
Mexico ce tlacatiyan ipan America cemantoc tlalli ica itequiyo itech ''Tratado de libre comercio'' temocpan ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] huan [[Canada]], noyuhqui ica [[Brasil]], [[Uruguay]] huan [[Paraguay]] icampa inahuatil motenehua [[MERCOSUR]]. Mexico tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan mictlampa, noihqui inic ome tequipanolli piya ce hueyic acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Chalchiuhcuecan]], [[Tochpan]], [[Acapolco]], [[Mazatlan]], [[Tampico]], [[Manzanillo]], [[Salina Cruz]], [[Coatzacoalco]] huan [[Ensenada]].
===Tlapixcayotl===
Occequin mexicah tequipanoa tlalpixcayotl itechpahuicpa [[acintli]], [[ahuacatl]], [[cintli]], [[matzahtli]], [[nohpalli]], [[tlauhtli]], [[xalxocotl]], [[xocomecatl]], [[zacacintli]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli nozo oztoyotl ipampa tlaquixtilli iztac teocuitlatl, chiltic tepoztli, tliltepoztli, amochitl, temetztli huan coztic teocuitlatl.
===Nehnemiliztli===
Ce nehnemiliztli, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Mexico, in tlacatiyan quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Cancún]], [[Los Cabos]], [[Puerto Vallarta]], [[Acapolco]], [[Cuauhtolco]], [[Tulum]], [[Cozumel]], [[Rosarito]], [[Mazatlan]], [[Puerto Peñasco]], [[Guaymas]], [[Cozcatlan]], [[Iztapan]], [[Zihuatanejo]], [[Tampico]], [[Chalchiuhcuecan]], [[Sabancuy]] ohcequin.
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
Mexico tlalli quipia ce hueyiohtli matlatl itech 366 095 kilómetros, xiuhpan 2008, quipiya 56 ehcaquixohuahyan ipan mochi tlacatiyan, Altepetl Mexico quipiya [[Aeropuerto Internacional Benito Juárez]] ocachi tenyoh ihuan ocachi ohtianimeh.
==Chanehmatiliztli==
Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 65 millones cihuameh ca (51.2%) huan 61 millones tlacameh cah (48.8%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.
{|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"
! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Mexico
|-
! rowspan=13 width:100|<br />
[[File:Sobrevuelos CDMX IMG 5982 (39488832615).jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Mexico]]<br />[[File:CerrodeLasilla.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Monterrey (nhn)|Monterrey]]<br />[[File:Guadalajara panorámica Puerta de Hierro 2022 3.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Atemaxac]]<br />
! align=center style="background:#f5f5f5;"|
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl
! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh
| align=center style="background:#f5f5f5;"|
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh
! rowspan=13|<br />
[[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Tollohcan]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tijuana]]<br />
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Mexico|Altepetl Mexico]] ||align=left| [[Altepetl Mexico]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] huan [[Hidalgo]] ||align=right| 21 804 515|| ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Mérida|Mérida]] ||align=left| [[Yucatan]] ||align=right| 1 316 088
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Montterrey|Monterrey]] ||align=left| [[Yancuic León]] ||align=right| 5 341 171 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]]||align=left| [[Xalixco]] ||align=right| 5 268 642 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuetlaxcoapan|Cuetlaxcoapan]] ||align=left|[[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]]||align=right| 3 199 530 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Tollohcan|Tollohcan]] ||align=left| [[Tlahtocayotl Mexico]] ||align=right| 2 353 924 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Tijuana|Tijuana]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 2 157 853 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl León|León]] ||align=left| [[Guanajuato]] ||align=right| 2 139 484 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl Tlachco|Tlachco]] ||align=left| [[Querétaro]] ||align=right| 1 594 212 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Altepetl Juárez]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 1 512 450 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl La Laguna|La Laguna]] ||align=left| [[Coahuillan]] huan [[Durango]] ||align=right| 1 434 283 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046
|-
| colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}}
|}
{{clear}}
===Tlacanemitiliztli===
Mexicah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Mexico xiuhpan 2020.<ref>[https://es.statista.com/estadisticas/1190260/poblacion-extranjera-de-mexico-por-nacionalidad/ Estadistícas] Población extranjera en México por nacionalidad 2020, 2 metztli mayo, 2022. {{Spa (nhn)}}</ref>
{{col-begin}}
{{col-2}}
* {{USA/nhn}} ica 36.255.589 mexicah
* {{CAN/nhn}} ica 96.055 mexicah
* {{ESP/nhn}} ica 53.811 mexicah
* {{BRA/nhn}} ica 21.853 mexicah
* {{GTM/nhn}} ica 15.012 mexicah
* {{DEU/nhn}} ica 13.247 mexicah
* {{UK/nhn}} ica 11.800 mexicah
* {{CHL/nhn}} ica 10.380 mexicah
* {{BOL/nhn}} ica 8.655 mexicah
* {{ARG/nhn}} ica 7.239 mexicah
{{col-2}}
* {{USAf}} 797.266 tlahtohcayotecah
* {{GTMf}} 56.810 cuauhtemaltecah
* {{VENf}} 52.948 venezoltecah
* {{COLf}} 36.234 colombiatecah
* {{HNDf}} 35.361 hondureñotecah
* {{CUBf}} 25.976 cubanotecah
* {{ESPf}} 20.763 españoltecah
* {{SLVf}} 19.736 salvadortecah
* {{ARGf}} 18.693 argentintecah
* {{CANf}} 12.439 canadatecah
{{col-end}}
===Paccayeliztli===
Mexico quipia cualli paccayeliztli, ohcequin cocoxcalli pahtia miaquin cocoxqueh. Ipan Mexico ca ''Instituto Mexicano del Seguro Social''.
===Neltococayotl===
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%"
|colspan=2 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Neltococayotl ipan Mexihco'''<sup>1</sup>
|-
! style="background:#efefef;" align=center | Neltococayotl
! style="background:#efefef;" align=center | Neltococa
|-
|[[Catolicismo Romano]]
|align=right|74.612.373
|-
|[[Protestantismo]] ihuan [[Evangelismo]]<br />
<small>Históricas</small>
<br /><small>[[Pentecostalismo|Pentecostales]]</small>
<br /><small>[[In Cemānāhuac Ītlahuīl|In Cemanahuac Itlahuil]]</small>
<br /><small>Occequintin</small>
|align=right|4,408,159<br />
<small>599.875</small>
<br /><small>1.373.383</small>
<br /><small>69.254</small>
<br /><small>2.365.647</small>
|-
|Bíblicas no evangélicas<br />
<small>[[Adventismo|Adventistas]]</small>
<br /><small>[[Iglesia de Jesucristo de los Santos de los Últimos Días|Mormones]]</small>
<br /><small>[[Tēmelāhuanimeh Jehová|Temelahuanimeh Jehová]] </small>
|align=right|1,751,910<br />
<small>488.945</small>
<br /><small>205.229</small>
<br /><small>1.057.736</small>
|-
|[[Judaísmo]]
|align=right|45.260
|-
|[[Aocmo Neltococayōtl|Aocmo Neltococayotl]]
|align=right|2.982.929
|-
|[[Islamismo]]
|align=right|5,874
|-
|No especificada
|align=right|732.630
|-
|colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=left|<small><sup>1</sup>Sólo contempla la población mayor de cinco años,<br /> que en el año 2000 sumaba 84.794.454</small>
|-
|colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=center|<small>Fuente: INEGI (2000)</small> [http://www.inegi.gob.mx/est/librerias/tabulados.asp?tabulado=tab_re01b&c=738]
|-
|}
[[File:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|right|180px|[[Tonantzin Guadalupe]].]]
Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc macehualtin neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl, atzintli, ilhuicatl, tepetl, tlalli, ehcatl, in metztli huan tonatih motenehua huehuecauh teotetl itech ohcequin.
Huehueteotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[España Atlacayotl]]) ipampa judiotlacameh nozo ''marranos''. Ihcuac caxtiltecah ompehua mah cristiania canah macahualtzin zan motlamati catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl ipan yancuic tlalli ocholoc Caxtillan, matel in teopixqueh tlamacazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan inglaterratlalnetoqui ipan Reino Unido huan Alemania. Ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''.
Ipan macehualneltococayotl, mexica tlalneltoca ipan tlacameh ica teteo, quemeh [[Jesús Malverde]], xeliuhca itzalan santomeh huan teomeh.
Axcan Mexico quipia miacquin tlaneltoqueh ipan [[cristianoyotl]], mochintin catolicotlacameh, noyuhqui ohcequin neltococayotl [[judioyotl]], ce calpolli ocachi hueyic ipan America Huitztlampa, mochintin azquenzitlacameh huan occequin sefarditlacameh nozo mizrahitlacameh, noyuhqui islamyotl ce neltococayotl ompa Mexico tlalli huan ahmo neltococayotl quihtoznequi ''ateos'' nozo ahmo teotlalnetoqueh.
===Tlahtolli===
{{main|Tlahtolli ipan Mexihco}}
In ahmo cah nahuatillahtolli Mexihco. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 97% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtoltin tel, piya mochintin macehuallahtoltin motlahtoa Mexihco, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/derechos/vigencia/2006_ley_general_derechos_linguisticos_pueblos_indigenas.pdf|title=Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref>. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtoltin- tlacatiyan tlahtoltin. Inin piya mochintin Ixachitecah tlahtoltin tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin Mexihco. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Quicaputlahtōlli|Quicaputlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, <ref>{{citeweb|url=http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=291|title=Kikapúes - Kikaapoa īhuīcpa CDI.|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> no in Cuauhtemaltecah Ixachitecah tlacah.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=1378|title=Cuauhtēmallān īhuān [[Chiyapan]] tlahtōltin īhuīcpa CDI|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref>
Mexihco icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.<br />
In tlahtolli motlahtoa ipan Mexihco cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] ihuan occequintin. Occequintin [[Europan|Europanecah]] tlahtolli [[Veneziatlahtolli]], [[Tlani teutontlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Galiciatlahtolli]] ihuan [[Rumaniatlahtolli]].
==Tlamachtiliztli==
[[File:CU-Mexico-biblioteca-2.jpg|thumb|left|220px|[[UNAM]].]]
In tlamachtiliztli ipan Mexicoticpacpa miectin xiuhpohualli nican, aztecah ihuan mayatlacah onemachti canah ichanehhuan ica tlahtolli, tlahcuiloliztli, toltecayotl huan tlachiuhtlacayotl huan oahcico itechpahuic caxtiltecah ocuiltonoa in chanehqueh itech tlalpan ihuan itlachiuh ce huel tlahuapahuallalhuayotl ixcoyan no Mexico.
Inon tlalpan axcan quipiya ce cualli nivel nemachtiliztli ipampa macehualteizcaltiliztli xocoyoxiuhpan, in ahmo tlahcuiloyotl aci xihuitl 2020 ipan 9.02 % ichanehhuan tlacempohualiztli. Nican inic ce nemachtiliztli huan inic ome nemachtiliztli zan nen ihuan mamaltica (9 xihuitl mani nemachtiliztli). In tlacatiyan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica chanehqueh.
Mexico quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Instituto Politécnico Nacional'', ''Universidad Autónoma de Guadalajara'', ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad Autónoma de Chapingo'' huan ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexico Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Universidad La Salle, Universidad Iberoamericana, Universidad de las Américas, ohcequin.
=== Inic ce nemachtiliztli canahpa huehcauh nemachtiliztli ===
In [[Coconeh Chantli]] achcauhtica nemachtilli ica hueyi tepochcalli. Ce hueyic tepanahuiliztli ipampa mexihcatl macehualteizcaltiliztli in Comisión Nacional del Libros de Texto Gratuitos (Calpollotl Tlacatiyanco icopa amoxtlahcuiloliztli zan nen) otlachihualoc ipan CONALITEG tepoztlahcuilolli namaquilizhuayan icampa occequintin coconeh tlamachtilcalco. Axcan quipiya amoxtli ipan macehuallahtolcopa huan amoxtli ipampa ixpahpalcoconeh.
Ipan huehca altepemaitl ihuan macehualcalpolli quipia nemachtiliztli icampa tepozmetztli motenehua Edu-Sat tlen transmite videoconferencias ihuan teleconferencias caxtillantlahtolcopa ihuan macehuallahtolcopa ipampa 3000 tlamachtilcalli ihuan 300,000 temachtianimeh ipan occe tlacatiyan. Noyuhqui inin tlansmisión satelital Edusat aci canahpa occe tlacatiyan tlanihuic America tlahcopampa huan [[Colombia]].
[[Álvaro Obregón]] oquichiuh [[Secretaría de Educación Pública]] ipan [[1922]]. Yehhuan piya nemachtiliztli Mexihco.
==Tequinemiliztli==
Mexihco ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quito Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa [[UNESCO]]; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli.
Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemeh [[Diego Rivera]], [[David Alfaro Siqueiros]], [[José Clemente Orozco]], [[Frida Kahlo]] occequintin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Mexihco in iteuhcayo Miguel Cabrera. Occepa xihuitl [[Alejandro Toledo]] ce tlacuiloh cenca tenyo ipan Cemanahuac ipampa itlapal huaxyacatl ixiptli.
Ipan Mexihco, teonantzin [[Nantzin Juana Inés de la Cruz]] ihuan [[Juan Ruiz de Alarcón]] oamatlacuiloh amoxtli ica Caxtillantlahtolli. Ahzozan [[Octavio Paz]] oamatlacuiloh [[La piedra del Sol]] quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Ahzozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo [[Carlos Fuentes]] ahnozo in xochicuicani [[Rosario Castellanos]].
In mexihcatl calmanayotl cenca cualli cah, Ipan huehuehaltepetl quemeh olmecatoltecayotl, mayatoltecayotl, tzapotecatoltecayotl, teotihuahcatoltecayotl, mexihcatoltecayotl, occequin. In caxtillanxiuhpan in teocalli ihuan tzacualtecalco motenehua Barroco. In axcan cahuitl mexicatl calmanayotl oquitlachiuh ipampa [[Luis Barragán]] ce calmanani achcauh ipan Minimalismo.
=== Tonalpohualamoxtli ===
{| class=wikitable
|+ '''Mexico itonalpohual'''
|- bgcolor="#efefef"
! Tonalpihualli !! Ilhuitl
|-
| [[1 metztli enero]] || [[Yancuic xihuitl]]
|-
| [[6 metztli enero]] || [[Epifanía|Reyes Magos]]
|-
| [[2 metztli febrero]] || [[La candelaria]]
|-
| ''Semana santa'' || [[Viernes Santo]]
|-
| ''Semana santa'' || [[Domingo de pascua]]
|-
| [[1 metztli mayo]] || [[Día del trabajo]]
|-
| ''Mayo - junio'' || [[Pentecostés|Día de las mulas]]
|-
| [[15 metztli septiembre]] y [[16 de septiembre]] || [[Fiestas Patrias]]
|-
| [[1 metztli noviembre]] y [[2 de noviembre]] || [[Día de Muertos]]
|-
| [[20 metztli noviembre]] || [[Día de la Revolución Mexicana]]
|-
| [[12 metztli diciembre]] || [[Día de la Virgen de Guadalupe]]
|-
| [[24 mitztli diciembre]] y [[25 de diciembre]] || [[Navidad|Festividades navideñas]]
|}
=== Tlaixcopinaliztli ===
{{main|Mēxihcatl īxiptlayōliztli}}
In inic ce mexihcatl ixiptli xiuhpan 1897, itech Ingeniero Salvador Toscano otlachiuh ohtli ipan tlahuantli itechpa inin tlacatiyan cenca tlachcauh (oquicceecentlaaliaa yeh ipan xihuitl 50’s itoca itech ''Memorias de un Mexicano'' teeilnaamiquiliztli itechpahuicpa ce mexicatl, ihuan noyuhqui inic ce ahmo huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl motenehuaa Don Juan Tenorio xiuhpan 1898. In inic ce huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl catca Fatal Orgullo in xiuhpan 1916. Auh 1920 xiuhpan otlachiuhqueh inic ce peliculas icampa tlatozcatl Hollywood, California tlein otlaquiti nochi huel mexicah cineastas. In xihuitl 1930 otlachiuh in cine mach tlacaqui, cenca tenyoh in cemanahuac ipan nochi tlacatiyan caxtillantahtoltica ica peliculas iuhqui Sobre las Olas (aacueeyopan) xiuhpan 1932 nozo itechpahuic René Zacarías ihuan Raphael J. Sevilla in pelicula Alla en el Rancho Grande, xiuhpan1936.
Cah hueyi mexihcah ixiptlayoliztli quemeh ''[[Amores Perros]]'' auh ''[[Y Tu Mamá También]]'' auh huehueh quemeh ''[[Ahí Está El Detalle]]''. Hueyi mexihcah ixiptlayotiani iuhquin [[Alfonso Cuarón]] ipan ''[[Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]]''.
===Tlacualiztli===
[[File:CornmealProducts.jpg|thumb|200px|Cintlacualiztli.]]
Mexico quipia ce hueyi tlacualiztli moihtoa ic Patrimonio Cultural de la Humanidad ipan UNESCO, Nican ce tequichihualiztli itech cintli, chilli huan nohpalitl, tomatl, ohce xochicualli, ce hueyi tzapotecatl motenehua Abigaíl Mendoza, yehuatl itech Teotitlan ompa Huexyacac tlahtocayotl tlachihua tlemolli huan chilmolli. In tlayolli quitlaxcalia, atolli, tamalli, tlaxcalli, totopochtli huan tlaxcalpacholli.
Mexico ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, in tlacualli ma [[tacualli]], [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[pozolli]], [[tzopitl]], [[chilaquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[tlemolli]], ohcequin.
Nican quipia onilli ma, [[mexcalli]], [[meoctli]], [[tlapaloctli]], [[tleatl]] ohcequin.
=== Tonalizcayotl ===
=== Tequichihualiztli ===
Miac [[tlatzotzohnaliztli]] cah inin tlacatiyan iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Hueyi [[tlacuīcaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]], occe.
Ca cuicacan quemeh [[Auditorio Nacional]], [[Foro Sol]] huan [[Teatro Metropolitan]].
==== Tlahcuiloliztli ====
[[File:Cacaxtla01.jpg|thumb|left|350px|[[Cacaxtlah]].]]
Tlacuiloliztli ipan mexicah catca itech huehuehcauh cahuitl ica achto macehualtin.
* [[Diego Rivera]]
* [[Alejandro Toledo]]
* [[David Alfaro Siqueiros]]
==== Tlatzohtzonaliztli ====
* [[Macedonio Alcalá]]
* [[Máximo Ramón Ortíz]]
* [[Álvaro Carrillo]]
==== Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]] ====
{{col-begin}}
{{col-2}}
* [[Lucero]]
* [[Yuri]]
* [[Eugenia León]]
* [[Alejandra Robles]]
* [[Lila Downs]]
{{col-2}}
* [[Juan Gabriel]]
* [[Vicente Fernández]]
* [[Pedro Infante]]
* [[Antonio Aguilar]]
* [[Javier Solis]]
{{col-end}}
===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli===
[[Image:View from Pyramide de la luna.jpg|thumb|right|200px|[[Teotihuahcan]].]]
[[Image:Guanajuato30 guanajuato.jpg|thumb|right|200px|[[Pachtitlan]].]]
[[Image:Hospicio Cabañas.JPG|thumb|right|200px|Icnocalli Cabañas ipan [[Atemaxac]].]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Teotihuahcan]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Altepetl Mexico huan chinamilpan Xochimilco]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Palenque]]
* 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Cuetlaxcoapan]]
* 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Pachtitlan huan oztoyotl]]
* 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Chichén Itzá]]
* 1991 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Morelia]]
* 1992 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[El Tajín]]
* 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlahcuilolli ipan San Francisco Tepehuahcan]]
* 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Zacatecah]]
* 1993 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Ichan hueyimichtin El Vizcaíno]]
* 1994 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Achto teocalmecac macuilpohualxiuhpan XVI ipan Popocatepetl]]
* 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Uxmal]]
* 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Querétaro]]
* 1997 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Hospicio Cabañas]]
* 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Paquimeh]]
* 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Tlacotalpan]]
* 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xochicalco]]
* 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Campeche]]
* 2002 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Kalak'mul]]
* 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[San Francisco teocalmecac ipan Sierra Gorda]]
* 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Miccailhuitl]]
* 2004 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlaquitcalli Luis Barragán]]
* 2005 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Tlalhuactli huan teotlalli ipan California ayollohco]]
* 2006 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Mexcalmillah ipan Tequillan]]
* 2007 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Altepetl Tepochcalli UNAM]]
<gallery mode="packed-hover" caption="Huehuecauh altepetl ipan Mexico" style="margin:0;">
File:Chichen Itza CB.jpg|[[Chichén Itzá]]
File:0141 Palenque.JPG|''[[Palenque (zona arqueológica)|Palenque]]''
File:Tulum - 01.jpg|''[[Tulum]]''
File:El Tajín, Nischenpyramide.fcm.jpg|''[[El Tajín]]''
File:Borrala.JPG|''[[Monte Albán]]''
File:Olmeca head in Villahermosa.jpg|''[[La Venta]]''
File:Comalcalco.jpg|''[[Comalcalco (zona arqueológica)|Comalcalco]]''
File:Mexico.Pue.Cholula.Pyramid.01.jpg|[[Zona arqueológica de Cholula|Cholula]]
File:Paquime1.jpg|''[[Paquimeh]]''
File:Telamones Tula.jpg|[[Tollan-Xicocotitlan]]
File:Pomona3.JPG|''[[Pomoná]]''
File:LaReforma1.JPG|''[[Moral Reforma (zona arqueológica)|Moral Reforma]]''
File:Panoramic Edzná.JPG|''[[Edzná]]''
File:Votive Pyramid La Quemada.JPG|''[[La Quemada]]''
File:Becan x2.jpg|''[[Becán]]''
File:Calakmul Struktur I 1.JPG|''[[Calakmul]]''
File:Hochob Campeche - Rekonstruktion des Tempels.jpg|''[[Hochob]]''
File:Acropolis Tenam.jpg|''[[Tenam Puente]]''
File:Yaxchilan 1.jpg|''[[Yaxchilán]]''
File:Bonampak panorámica.JPG|''[[Bonampak]]''
File:Tonina 1.jpg|''[[Toniná]]''
File:Coba. Piramide Nohoch Mul. Enero 2009.JPG|''[[Cobá]]''
File:Chacchoben 2.jpg|''[[Chacchobén]]''
File:Kohunlich Mask cropped.jpg|''[[Kohunlich]]''
File:Panoramica Uxmal.jpg|''[[Uxmal]]''
File:Mayapan perspectiva 1.jpg|''[[Mayapán]]''
File:Dzibilchaltun.jpg|''[[Dzibilchaltún (zona arqueológica)|Dzibilchaltún]]''
File:Guachimontones Jalisco - Esteban Tucci.jpg|''[[Guachimontones]]''
File:2002.12.29 18 Codz Poop Kabah Yucatan Mexico.jpg|''[[Kabáh]]''
File:DjDSCF1841.JPG|''[[Malinalco]]''
File:Detalle templo de la serpiente emplumada.JPG|''[[Xochicalco]]''
File:Chalcatzingo zona arqueológica 02.JPG|''[[Chalcatzingo]]''
File:Muyil1.jpg|''[[Muyil]]''
File:Zona Arqueológica Mitla 10.JPG|''[[Mitla]]''
File:Tumba 1 Zaachila.JPG|''[[Zaachila]]''
File:CantonaB.JPG|''[[Cantona]]''
</gallery>
==Momotlaliztli==
Nican Mexico quipiya cualli [[neicxitapayolhuiliztli]], itlacahuan cateh ica [[Selección Mexicana del Fútbol]]. In momotlaliztli ipan Mexico ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Axcan, Mexico tlalli, ce centlalticpac huelitini ica momotlaliztli, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa [[Altepetl Mexico 1968]], otlacauh huel miac imomotlaliz ipampa ce tlacatiyan itech America Latina.
Mexico oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli.
* [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Mexico ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]].
== No xiquitta ==
* [[America Mictlampa]]
* [[America]]
== Amoxtiliztli ==
* ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México en náhuatl y español'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Plaza y Valdés Editores, xiuhpan [[1991]].''
== Toquiliztequitl ==
<references/>
==Tlahtolcaquiliztiloni==
{{Notetag/end}}
== Occe necuazaloliztli ==
{{wiktionary|Mexihco}}
{{America}}
[[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]]
{{Sample:Interwikis/Mexko}}
igfgpcpahe1xndap98z8lk8mfwctbjy
504852
504754
2022-08-27T20:14:06Z
Koatochij
19758
/* Mexico ixeliuhca */
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHW2_NHN1_NCI2_PPL2=Kena|NHE_name=Mexko|NCH_name=Mexko (nch)|NHW_name=Mexko (nhw)|NHN_name=Mexico|NCI_name=Mexihco|PPL_name=Meshijku}}
{{Tlacatiyan
| Chantocaitl = Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico
| Tlaltocaitl = Estados Unidos Mexicanos
| Tocaitl = Mexico
| Pamitl = Flag of Mexico.svg
| Chimalli = Coat of arms of Mexico.svg
| Chimalli_tamaño = 110px
| Tlacatiyancuicatl = [[Mexicotlacatiyancuicatl]]
| Tlacatiyancuicatl_tlahcuilolli = Himno Nacional Mexicano instrumental.ogg
| Tlalmachiyotl = MEX orthographic.svg
| Tecuacan = [[Altepetl Mexico]] [[File:Coat of arms of Mexico City, Mexico.svg|derecha|20px]]
| Hueyaltepetl = [[Altepetl Mexico]]
| Ancayotl = 34°35′59″S 58°22′55″O
| Tecpantlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]] huan 82 macehuallahtolli.
| Tenahuatiyotl = República
| Tlaquetzalli =
| Tlaquetzalli tetl = • Omopeuh <br /> • Omotlami
| Tlaquetzalli iman = Itech [[España]]<br />[[16 metztli septiembre]], [[1810]]<br />[[29 metztli septiembre]], [[1824]]
| Tlaixpayotl = 3.761.274
| Tlaixpayotl_tlatectli = 8
| Tlaixpayotl_atl = 1.1%
| Tlahtohcayotenco = 9665
| Hueyatenco =
| Cuaxochtli = 4389 km. 3155 km ica {{USA}}, 958 km ica {{GTM}} ihuan 276 km ica {{BLZ}}
| Tepachoani = [[Mexico tlahtohcatlahtoani|Tlahtohcatlahtoani]]
| Tepachoani itoca = [[Andrés Manuel López Obrador]]
| Nelihuehcapanca = [[Citlaltepec]]
| Chanehqueh = 126 014 024
| Chanehqueh_tlatectli = 32
| Chanehqueh_pozahuacayotl = 15,68
| Tlacatocaitl = Mexicatl
| PIB_nominal = US$ 537 660 millones
| PIB_nominal_xihuitl =
| PIB_nominal_tlapohualli = 21
| PIB_nominal_per_capita = US$ 12 590
| PIB = US$ 964 279 millones
| PIB_xihuitl =
| PIB_tlapohualli = 23
| PIB_per_capita = US$ 22 404
| IDH = {{creciente}} 0,836
| IDH_xihuitl = 2015
| IDH_tlapohualli = 40
| IDH_neneuhcayotl = {{Ingreso|ingreso=pani}}
| Tomin = [[Mexico peso]] ($, <code>[[ISO 4217|MX]]</code>)
| Cemanahuacahuitl = [[UTC-3]]
| Cemanahuacahuitl_xopan = [[UTC-2]]
| Matlatzalan = [[.mx]]
| Tepozehecanonotzalli = 52
| Tlahuilehecanonotzalli = AYA-AZZ, LOA-LWZ, L2A-L9Z
| Ihcuilolli = 484 / MX / MEX
| Olochcalpolli_ica =
| Toquiliztequitl =
| Toquiliztequitl1 =
| Toquiliztequitl2 = Toquiliztequitl: FMI.
}}
'''Mexico''' nozo '''Tlahtohcayotl in Cepanca Mexico''' ([[caxtillahtolli]]; ''México'' nozo ''Estados Unidos Mexicanos''; [[yucatecatlahtolli]],<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa ipampa mayatlacameh ipan '''''Yucatan'''''. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''yucatecatlahtolli''.</ref> ''Méjikoo''), ce tlacatiyan ipan [[America]] cemantoc tlalli, ce inic mahtlactli huan ome tlacatiyan ocachi hueyi itechpa [[Tlalticpactli]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtohcayotl in Cepanca]], canahpa huitztlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalcalaquiyampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa tonalquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], noihqui ompa iquizayampa in [[Mexico ayollohco]] huan [[Caribe hueyatl]] (hueyatl ipan [[Atlántico ailhuicatl]]). In tepetl ocachi hueyic quihtoznequi in [[Citlaltepec]] ipan [[Veracruz]] huan [[Puebla]] ica 6960,8 m s. n. m. in cualcan ocachi tlani quihtoznequi [[Laguna Salada]] ipan [[Baja California]] ica -10 m b. n. m. Itecuacan in [[Altepetl Mexico]], inon tlacatiyan quipiya occe hueyi altepetl, inonqueh [[Monterrey (nhn)|Monterrey]], [[Atemaxac]], [[Cuetlaxcoapan]], [[Tollohcan]], [[Tijuana]] huan [[León]].
In tlacatiyan quipia tlen mani ipan 1 964 375 [[km²]],<ref>«[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mx.html Mexico - Geography]». ''CIA The World Factbook''. CIA.</ref> Mexico inic macuilli hueyi [[tlacatiyan]] ipan [[America]] cemantoc tlalli,<ref group=tyml.>Tlahtolli moihtoa '''''continente''''' caxtillahtolcuepa. Ipan nahuatlahtolli quihtoznequi ''cemantoc tlalli''.</ref> noihqui inic mahtlactli huan nahui hueyi tlacatiyan itech mochi Tlalticpactli. Ica 130 millones itech chanehqueh, Mexico inic mahtlactli tlacatiyan ica chanehqueh ipan tlalticpac. Mexico tlalli in [[Tlacatiyan ic chanehqueh|ic mahtlactli once ocachi chantilo tlacatiyan]] cah, ica ocachi 126 ''millones'' tlatlaliloh chanehqueh ipan [[2020]]. Inin tlapohualli quichihua in Mexihco in [[Caxtillāntlahtōlli ītlatēcpanaliz in Tlālticpac|tlacatiyan in tlacempanahuia inic caxtillantlahtohqueh]],<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/language/spa |autor=Ethnologue |título=Spanish |fechaacceso=8 de mayo de 2015 |idioma=inglés}}</ref> no inic chicome tlacempanahuia inic [[nepapan tlahtōlmatiliztli|nepapan tlahtolmatiliztli]] in cemanahuac.<ref>{{Cita web |url=http://www.ethnologue.com/statistics/country#7 |título=Summary by country |autor=Ethnologue |fechaacceso=8 de mayo de 2015 idioma=inglés}}</ref> Quipia 69 [[tecpantlahtolli]], itzalan inin; caxtillahtolli miac tlahtoah ipan mochitin tlacatiyan, occequin tlahtolli nahuatlahtolli, yucatecatlahtolli, mixtecatlahtolli, tzeltallahtolli, tzotzillahtolli, tzapotecatlahtolli, otontlahtolli, totonacatlahtolli, mazahuatlahtolli huan no oncan macehualtlahtolli ipan mochi tlaltipactli.<ref>Alfonso González & Mirta A. González, ''[http://books.google.cat/books?id=FrsTLm265zoC&pg=PA150&dq=n%C3%BAmero+hispanohablantes&hl=ca&ei=9qZNTYj9FM2cOs7AmRE&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CC8Q6AEwAQ#v=onepage&q=n%C3%BAmero%20hispanohablantes&f=false Español para el hispanohablante en los Estados Unidos]''.{{Spa/nhn}}</ref>
In momachtia in tlacah nemi Mexico tlalli ixquichca 14 000 xihuitl yeppa axcan.<ref>[[Poblamiento de América]]</ref> In ipampa in nenayotl iizcayaliz omochihqueh in mexicatlalpan in [[America]] cemantoc tlalli, in [[Tlahco America]] huan [[huaccaixtlahuatl]]. In axcan tlahco Mexico ocatcah in tachcauh inyeyan in huehceuh mexihcatlacah, no ihuan in mayatlacah, ome hueyi altepetiliztli in [[Anahuac]]. In ixquichcauh 300 xihuitl, mochi in itlal oquichiuh ce cotoncayotl ipan in [[Virreyotl Yancuic España]], ica itecuacan in [[Altepetl Mexico]], ocatcah ce tachcauh yeliztli ipan in [[Caxtiltecatl Emperadoryotl]] in [[America]] tlalli. Quin in Caxtillan tlahtohcatiliztli, Yancuic España oquipehualtihqueh in teixnamiquiliztli itechpa in intlacaxoxouhcayo ipan [[1810]], in tein otlan ipan [[1821]]. Zatepan, ixquichcauh macuilpohualxihuitl, omochiuh miec tlahtic yaoyotl ihuan huehcahuitzyaoyotl oquipatlacqueh in mexicah mochi innemiliz. In ixquichcauh in [[macuilpohualxihuitl XX]] omochiuh hueyi tetlamahmaquiliztli izcayaliztli ica altepetlacayotl otlahtohcatih ica centetl altepetlacayotl tlacotontontli. Iteyacanaliz ce tlacatiyan, Mexico ce tlacatlahtohcayotl, atleh neltococayotl; quipiya eyi nahuatilli, in ejecutivo moihtoa [[Andrés Manuel López Obrador]].
Inin tlahtohcayotl huelitic, quipiya tepoztequitiyotl, pochtecayotl, tepeoztoyotl, hueyi tlahtolcencahualli ipan itequiliz. In iuhqui in [[Cemanahuac in Nececeltiyahtalizyotl Tlatecpanaliztli]], Mexico in tachcauh ahciyan [[America]] cemantoc tlalli huan inic chicuace ipan tlapanahuia inic altepeitto in [[Cemanahuac]]<ref name="WTO Tourism Highlights 2018 Edition">{{Cita revista|título=UNWTO Tourism Highlights: 2018 Edition World Tourism Organization|url=https://www.e-unwto.org/doi/pdf/10.18111/9789284419876|idioma=inglés|doi=10.18111/9789284419029}}</ref>, inon ipal in 34 nenayotl nozo yeliztli mancan tlen in [[UNESCO]] quinixmati iuhqui in [[Tlacayotl iTlatquicayo]], iuhti inic ce in cemantoc tlalpan ihuan inic chicuace in tlalticpac.
Itech in [[huēyitētlamahmaquilizzōtl|hueyitetlamahmaquilizzotl]],in ic [[ahyehyecauhqui tlahtic tlachīhualli|ahyehyecauhqui tlahtic tlachihualli]] (PIB ahnozo ATT) tlatectli ipan mahtlactli onnahui in Cemanahuac ihuan in mahtlactli once ic [[Anexo: Tācatiyān ic PIB|tlaaxcahuini hueliyotl tlapohtillotl]] (PPA ahnozo THT); in ic ome ipan Latinixachitlan ihuan in ic nahui in cemantoc tlalpan. In iuhqui tlanonotztli in [[ONU]] ipan [[Anexo: Tācatiyān ic tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|2018 itech tlacayotl izcayaliztli]], quipiya ce pani [[tlācayōtl izcāyaliztli tlatēnēhuani|tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani]] in 0.774, tlatectli ipan in ic 74 in Cemanahuac, ohuehcapanihuih itlan [[Indonesia]], [[Turquia]], [[Chile]], [[Grecia]] ihuan [[Africa Huitztlampa]], tlanehnehuihuililo ipan 2018 oquipixtica tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani in 0.743.<ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Informe sobre Desarrollo Humano 2013 El ascenso del Sur: Progreso humano en un mundo diverso |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR2013_ES_Complete%20REV.pdf |fechaacceso=23 de marzo de 2013}}</ref><ref>{{Cita web |autor=undp.org |título=Indicadores Internacionales sobre desarrollo humano - PNUD |url=http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaacceso=23 de marzo de 2013 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20130427055825/http://hdrstats.undp.org/es/indicadores/103106.html |fechaarchivo=27 de abril de 2013 }}</ref><ref>{{cita noticia|apellidos1=Rojas |nombre1=Laura |título=El ascenso del sur: la gran oportunidad |url=http://www.excelsior.com.mx/opinion/laura-rojas/2013/03/17/889383 |fechaacceso=25 de mayo de 2016 |editorial=Excelsior |fecha=17 de marzo de 2013}}</ref> Ma tel in tlacayotl izcayaliztli tlatenehuani 0.608 tlacencahualo, quimatih tlahco.<ref>{{cita web|título=Human Development Reports|url=http://hdr.undp.org/en/composite/IHDI|editorial=United Nations Development Programme|idioma=inglés|fecha=2015|fechaacceso=16 de julio de 2018}}</ref>
Mexico no ce tlapanahuia in ic nepapan immanyotl in Cemanahuac, momachilia iuhqui in caxtolli omome ce [[huēyinepapan tlācatiyān|hueyinepapan tlacatiyan]] in Tlalticpac, chantlaliah in 10-12% in [[nepapanyōlizzōtl|nepapanyolizzotl]] in Cemanahuac<ref name="SEMARNAT">{{Cita web |título=Biodiversidad de México |editorial=SEMARNAT |url=http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaacceso=7 de octubre de 2007 |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20071007045210/http://cruzadabosquesagua.semarnat.gob.mx/iii.html |fechaarchivo=7 de octubre de 2007 }}</ref> ihuan quimpiya ocachi 12 000 nican yollamantli.<ref>{{Cita web |url=http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |título=Biodiversity Theme Report |fechaacceso=15 de marzo de 2010 |autor=Conservation International (2000) |urlarchivo=https://web.archive.org/web/20091227152153/http://www.environment.gov.au/soe/2001/publications/theme-reports/biodiversity/biodiversity01-3.html |fechaarchivo=27 de diciembre de 2009 }}</ref>
==Tlaltocayotl==
[[Image:CodexMendoza01.jpg|200px|thumb|left|[[Mendoza amoxtli]], Mexihco tlahco in Anahuac.]]
Mexico ce tlahtohcayotl omoyocox ipan in [[macuilpohualxihuitl XIX]]. Ixquichca itlachihualiz iuhqui [[nahuatiliztli tlahtocayotl]], in tlacatiyan itoca ocatcah ''Mexihco Tlacetililli Tlahtohcayotl'', immanel ipan in [[Mexico Tlacetililli Tlahtohcayotl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1824|Nahuatillaliliztli 1824]] oquitocaitih iuhqui ''Mexihcatl Tlacatiyan'' ihuan ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824), ''nohuiyan''</ref>. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1857|Nahuatillaliliztli 1857]]<ref>''Constitución de la República Mexicana'' (1857), ''nohuiyān''</ref> oachcauhchiuh in tocaitl ''Mexihcatl Tlacatlahtohcayotl'', tel ipan in tlahcuilolli oquitocaitih ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl''. In [[Mēxihcatl Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl īNenāhuatīliznāhuatīllālīliz 1917|Nahuatillaliliztli 1917]], tlatectli tlein in achcauhtocaitl ''Mexihcatl Tlacetililli Tlahtohcayotl'' ca.
In tlacatocayotl ''mexicano'', mexihcatl caxtillantlahtolcopa, mihtoa ixquichca in europantlacah ahcihua. Oquihtoznequilihqueh in caxtiltecah in macuilpohualxihuitl XVI, in mexihcah ocatcah in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] chanehqueh ihuan intlahtol. Ipan in tlalpololiztli cequintin caxtiltecah ihuan criollomeh in ochanticqueh in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] innehhuiyan omoteneuhqueh mexihcah<ref>[[Francisco Xavier Clavijero]] ōtzintih ī''[[Historia antigua de México y de su conquista]]'' ōquitlahtoh ītechpa in ''país del Anáhuac'' (in Ānāhuac tlācatiyān) īpan inic cē āmoxtlahtōlxēxelōliztli, tēl īpan mochi yeh quitēnēhua ''territorio mexicano'' (mēxihcatlalli) ahnozo ''reino de los mexicanos'' (in mēxihcah īntlahtohcāyo) in Yancuīc Caxtillān in tlein quipiyain huehcauh mexicatlalli, īhuān nō in mayatlālli īhuān in michhuahcatlālli.</ref>. In Tlacaxoxouhcayaoyotl tepachoh onenecuilohqueh ipan in tlacatiyan no in tlacah intoca. ica in [[Plan de Yōhuallān|Plan de Yohuallan]], in tlacatiyan motenehua Mexico ihuan in chanehqueh mexicah.
Mexico tlalli ce nahuatlahtolli, quihtoznequi caxtillahtolcopa ''México'', itlaltocayo altepetl itechpa huehcauh Mexico Tenochtitlan, itecuacan itech mexicah, zatepan caxtiltecah moihtoah ''Nueva España'' nozo Yancuic España ipan eyi xiuhpohualli. Ixquichca itlachihualiz in independencia Mexicopa, in tlacatiyan itoca, ''Imperio Mexicano'', zatepan Tlacatlahtocayotl Mexico, caxtillantlahtolli; República Mexicana; axcan siglo XX ocatcah Tlahtocayotl in Cepanca Mexico. Imanel xiuhpan 1824 oquitoca noyuhqui Mexico tlacatiyan ihtoa ''Nación Mexicana''<ref>''Constitución de los Estados Unidos mexicanos'' (1824).</ref>.
{{cita|In çã çe mitoa mexicatl: in miequin mitoa, mexica. Inin tocaitl mexicatl: itech quiça in tocaitl Mecitli. me, q.n. Metl, citli in tochin, citli: mitozquia meçicatl, ic onixpoliui in mitoa, Mexicatl: in iuhca nenonotzalli, in tlamacazqui, in quinoaliacan mexica itoca catca Meçitli: quil inic tlacat, quitocaiotique Citli: auh memac in quitecaque, in uncan tetzaoac, ic motocaioti mecitli: auh inin in ooapaoac tlamacazqui teupixqui mochiuh, quil quitlacanotzaia in diablo ([[Uitzilopochtli]]): ic cenca quimauiztilique, ioan mochintin quitlacamatque, in iacanaloni: auh in quiniacan in itlapacholhoan, ic motocaiotique Mexica.|Teopixqui [[Bernardino de Sahagún]]}}
===Occe tlahtolli===
{{col-begin}}
{{col-2}}
* [[Chollahtolli]]: ''Mejiku''
* [[Cuextecatlahtolli]]: ''Labtom''
* [[Huitzollahtolli]]: ''Méxiko''
* [[Mazahuatlahtolli]]: ''B'onrro''
* [[Michhuahcatlahtolli]]: ''Méxiku''
* [[Mixtecatlahtolli]]: ''Nuuyoo''
* [[Otontlahtolli]]: ''’Monda''
* [[Pimatlahtolli]]: ''Mehigo''
* [[Pipillahtolli]]: ''Meshihku''
* [[Quicapotlahtolli]] : ''Mexiko''
{{col-2}}
* [[Quilihuatlahtolli]]: ''ʼMaat tay ñiaʼk''
* [[Seritlahtolli]]: ''Méxiico''
* [[Raramuritlahtolli]]: ''Méjiko''
* [[Totonacatlahtolli]]: ''Mejiku''
* [[Tzapotecatlahtolli]]: ''México''
* [[Tzeltallahtolli]]: ''Mejiko''
* [[Tzotzillahtolli]]: ''Mejiko''
* [[Yaquitlahtolli]]: ''Mehiko''
* [[Yucatecatlahtolli]]: ''Mejikoo''
{{col-end}}
==Huehcapatlahtoliztli==
Intlah tihnequi miacquin tlacameh oncan ipan ce tlalpan axcan itech in tlalticpactli, monequi imiyaca in achtotlacatl oncan America cemantoc tlalli, onenemic ipampa ohce, nochi huatztic huan cecec. Macehualmeh zan queman oncan tihualah naman ni Mexico tlacatiyan yeceh 30,000 xiuitl. Ipan 9000 a. C., mochihua iteyolehualiz ica tlapixcayotl quemeh tlen ayohtli, etl, chilli huan huaxin ipan Teotihuahcan huan tepeyohcan ompa axan Tamaulipas tlahyocayotl. Canah in tlapixcayotl itech cintli mochiuhqui xiuhpan 5000 a. C., yecah macehualtin pehualiz hualmotlalia moihtoa Mesoamerica tlalli. Oncatca eyi hueyi onohuayan: Oasisamerica, Aridoamerica huan Mesoamerica.
=== Huehuehcauh tlacayotl ===
[[File:Olmec_Head_No._1.jpg|izquierda|miniaturadeimagen|Ce tzontecomaolmecatl.]]
Achcauh tlacameh ipan Oasisamerica catca tlalpixqueh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Casas Grandes ompa axcan Chihuahua tlahtocayotl.<ref>[https://arqueologiamexicana.mx/indice-tematico/oasisamerica Arquelogía Mexicana], Oasisamérica, 9 ome metztli in xihuitl 2019.</ref>.
Tlacameh ompa Mesomerica catca tlacameh ica tlalpizqueh huan yolomatinimeh, ihcuac in axcayotl ahmo tlapixcayotl cenca cualli huan yahuantin macehualtin oncan tihualah huan itlapixcayo pampa yahuantin tlacua. Tlen nicaltlaquetzah hueyi tzacualco moihtoa Tres Zapotes, La Venta ompa axcan Tabasco tlahtocayotl, yehuantin in olmecah.
Zanyeno ihcuac quittac intlal americatlacameh ipampa Francisco Hernández de Córdoba. Titlano Juan de Grijalva ipan 1518 xihuitl inic yehuatl ma quittaz in yancuic tlalli moihtoa Anahuac. Iixiptlahuan Moteuczoma cuacuauhpan tlachixtocqueh. Xiuhpan 1519 oahcicoh Hernán Cortes inhuan iyaoquizcahuan huan incapayohuan. Acalpan quihualhuicayah noihuan imatlequiquiz huan ohcequin itlequiquiz.
In axcan Mexico tlalli oquipantlazqueh ihuan ochantiqueh nehnenqui ahamiqueh ihuan tlanechicohqueh ye 30 000 xihuitl. Achi in 9000 xihuitl y. C. omochiuh in tlatlacacihuitiliztli in tlanelhuayotl iuhqui in [[āyohtli|ayohtli]] ihuan in [[huāxin|huaxin]]<ref>Casas y Caballero, 1995: 38.</ref> in tlalpan [[Teōhuahcān tlahuelmayān|Teohuahcan tlahuelmayan]] ihuan in [[Tamaulipas tepētlah|Tamaulipas tepetlah]]. In tlatlacacihuitiliztli in cintli omochiuh ahmo huehca in 5000 y. C. in tlein oquichiuh in altepetzintiliztli in [[Ānāhuac|Anahuac]]<ref>Márquez Morfín y Hernández Espinoza, 2005: 14.</ref>.
In [[Huāccāixachitlān|Huaccaixachitlan]] chanehqueh oquicemanqueh innenayo, manel oahcicqueh in anahuacah. Cequi catyan ocatca nemilo cemanqui ixquich in huehcauh cahuitl, iuhqui in [[Cueva de la Perra]] (12 000 y. C.)<ref>MacNeish, 1968: t. II.</ref>, [[Cueva de la Candelaria]] (8000 y. C.)<ref>Aveleyra, 1956.</ref>, [[El Conchalito]]<ref>Fujita, 2006: 82-98.</ref> ihuan in San Francisco Tepetlah oztotl, [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]].
In altepeyotl tzintiliztli ocatca ahmo huehca in 2500 xihuitl y. C. ihuan in 1500 y. C.<ref>Christian Duverger, 2007.</ref>, ica in tlachihualiztli in [[cōnchīhualiztli|conchihualiztli]] ihuan in achto millahcayotl altepemaitl<ref>López Austin īhuān López Luján, 2001.</ref>. Ipan in ''Preclásico Medio'' (m. XIV-IV y. C.) omomana in [[ōlmēcah nenayōtl|olmecah nenayotl]] in mochi in Anahuac<ref>Las fechas son de Pool, 2007: 10.</ref>. Cequi tachcauh yollohtli ocatca [[La Venta]], [[Tres Zapotes]] ihuan [[Teōpantēcuānitlān|Teopantecuanitlan]] ocatcah in tachcauh olmecatl tlateomatiyan. Zatepan in olmecah inpolihuiliz, ocempanhuetzqueh miac tlacah, oxochiyouhqueh in [[tlacomōlli miccāpetlacallōtl|tlacomolli miccapetlacallotl]] in [[Ānāhuāc Cihuātlāmpa|cihuatlampa]]<ref>Kubler, 1984: 191.</ref>, in [[paniōlmēcah nenayōtl|paniolmecah nenayotl]] in Ayollohco ihuan omochiuh in [[huēyac tlapōhualli|hueyac tlapohualli]].
Ahmo huehca in macuilpohualxihuitl II omochiuh in ''Periodo Clásico'' in Anahuac (m. II-VI/VII). In ihcuac in opanhuetzqueh [[Teotihuahcan]]<ref>Childs Rattray, 1997: 73.</ref> ihuan in miac mayatlahtohcayotl. In inic oquitecpan in pochtecayotl in tlahco Mexihco ihuan oquinmocniuhtihqueh in [[Monte Albán]] tlacah. In anahuacayotl omomana in mictlampa ixquichca in huaccaixtlahuacan iuhqui [[La Quemada]] ihuan oquipalehuih in panhuetziliztli in [[Huāccāīxtlāhuatl Āmāitl Ixachitlān|Huaccaixtlahuatl Amaitl Ixachitlan]] tlacah iuqhui in huehcauh altepetl [[Paquimeh]].
Zatepan in Teotihuahcan ihuan in mayaaltepetl inpolihuiliz, opanhuetzqueh miac teucyotl in ominamicqueh on tlalli tepacholiztli. In macuilpohualxihuitl X ihuan XII itzalan, opanhuetz [[Tōllān Xīcohcotitlan|Tollan Xicohcotitlan]], in toltecah intecuacan. In toltecayotl oquipalehuih ih panhuetziliztli in mayatlacah, in mixtecah ihuan occequintin tlacah in Anahuac. In mexihcah oquinpatcayotihqueh, yehhuantin oaltepetzintihqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]] ipan [[1325]]. Ipal inin altepetl otepachohqueh in tlapanahuia inic hueyi tlahtohcayotl in Anahuac, in catleh otlalpolohqueh in caxtiltecah ipan [[1521]].
=== Caxtiltecah tlalpololiztli ===
[[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|180px|thumb|In [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]], ipan in [[Tlaxcallān tilmahtli|Tlaxcallan tilmahtli]].]]
Zatepan in [[Franciso Hernández de Córdoba]] ([[1517]])<ref>Thomas, 1993: 115-128</ref> ihuan [[Juan de Grijalva]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 15-27</ref> innehnemiliz, [[Hernán Cortés]] ihuan itlacahuan oahciqueh [[Cozumel]] ihuan in [[Tabasco]] hueyatentli, in canin [[Cintla nehcaliliztli|in mayatlacah oihcalqueh in caxtiltecah Cintlah]]<ref>Thomas, 1993: 193-210</ref>. Ne oaltepetzintih [[Santa María de la Victoria]] ihuan oquicelih [[Malintzin]], yeh ocatcah nahuatlahtolcuepani ic in huehcachanehqueh<ref>Díaz del Castillo, 2007: 145-148</ref>.
In caxtiltecah oahciqueh in [[Veracruz]] hueyatentli, in canin ocalaqueh in [[Ānāhuac|Anahuac]]. Oquichiuhqueh necennonotzaliztli ica cequintin tlacah ihuan oohtlatocacqueh in [[Mēxihco Tenōchtitlan|Mexihco Tenochtitlan]]. In ohpan oquinpeuhqueh in mexihcah innecenonozal iuhqui in [[tēmictīliztli Chōlōllān|temictiliztli Cholollan]]. [[Motēuczōma Xōcoyōtzin|Moteuczoma Xocoyotzin]] oquincelih yocoxcatica in caxtiltecah<ref>Sahagún, 1999: 702-703.</ref>, tel in [[tēmictīliztli īpan in Toxcatl|temictiliztli ipan in Toxcatl]] otzinti in yaoyotl ica in mexihcah<ref>Thomas, 1993: 427-438</ref>. [[Cuitlāhuac|Cuitlahuac]] [[Tēpēhualiztli Yōhualli|oquinpeuh in caxtiltecah]] ipan [[1520]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 254-262</ref>, tel yeh omic in ihcuac in [[mātlālzahuatl|hueyi cocoliztli]]. [[Cuāuhtemōc|Cuauhtemoc]], in tlacuitlapancayotl tlahtoani, ocanqueh ipan in [[13 tlachicuēyiti|13 tlachicueyiti]] [[1521]]<ref>Díaz del Castillo, 2007: 367-373</ref>, ihuan oquimictihqueh ipan [[1525]]<ref>Sahagún, 1999: 845-848. Se desconoce la fecha exacta de la muerte de Cuauhtémoc, así como el paradero de sus restos.</ref>. Zatepan otepantlehcoh Mexihco Tenochtitlan in caxtiltecah ocholohqueh tlalpolohqueh in tlacahuilli in [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] ipan ce tlachihualli mochi in ''colonia''pan. Ica in tlalpololiztli ohuallah in cristianotiliztli ihuan in nican tlacah ahmo nenayotl.
=== Virreiyotl Yancuic España===
[[Īxiptli:Retrato de Hernán Cortés.jpg|thumb|180px|[[Hernán Cortés]].]]
Xiuhpan 1524, oahcicoh nican [[Virreiyotl Yancuic España]], mahtlactli huan ome teopixqueh itech pohuiah iteopixcanahuatil San Francisco. Iteopixcahua yehuantin icniuhtli Martín de Valencia catca ica caxtiltecah huan portuglatecah matel yaoquizqueh. [[Hernán Cortés]] oquiz quincelito yuhquin ixtililonimeh, noihqui mahuizohqueh tlacameh, imixpan in mexicah. Ininqueh caxtilteopixqueh huan ohcequin in ohualaqueh zanyeno ihcuac, cenca tlamatinimeh catcah. Otechihuilique nemachtilcalco. Otecuatequiqueh. Noihqui macehualtin quimpalehuiqueh ipampa teopixqueh, ce itechpahuicpa icniuhtli Bartolomé de las Casas.
Ipan 1525 xihuitl, Hernán Cortés oquic caxtiltepehuani yauh quincalito in Cristóbal de Olid in oncan motocayotia ''Las Hibueras'' (axcan [[Honduras]]). quinahuatia mah quimpiloah noteuctzin [[Cuauhtemoc (tlahtoani)|Cuauhtemoc]] huan in tlahtoani [[Tlahcopan]].
Ipan ohualauh teuctli Antonio de Mendoza teyacanaquiuh noihqui inic ce Itlahtocateixiptla inic Yancuic España. Impal hueyi iteopixcatzin Mexico itoca Teoicniuhtli Juan de Zumárraga huan virrei Antonio de Mendoza, omopehuilti nican Altepetl Mexico in tepozamoxiuhcuiloloni, 1528 xihuitl.
=== Yaotlacaxoxouhcayotl ===
In '''Mexico itlacaxoxouhcayo''' ocatca ce tlahtocayotl huan tlacameh hualomochihualiztli tlapachihuitilo yaotilizca, in tlen otlan in caxtillantepacholiztli ipan in [[Yancuic España]] tlalli. In yaoyotl ipampa in Mexico tlalli oman ixquichca in [[Dolores Hidalgo]], in [[16 metztli septiembre]] [[1810]], zan in ocalac [[Ejército Trigarante]] ipan in [[Altepetl Mexico]] in [[27 metztli septiembre]] [[1821]].
Yohuac ipan [[Tlachiucnāuhti 15|Tlachiucnauhti 15]], [[1810]] {{6conejo}} xihuitl, ompeuh Mexihco [[Mēxihcatl Tlācaxoxouhcāyōtl|hueyi Temaquixtilizyaoyotl]], ihcuac [[teōpixqui|teopixqui]] [[Miguel Hidalgo|Miguel Hidalgo y Costilla]] maltepetlalia in oncan teocalpan motocayotia [[Dolores Hidalgo, Cueyatlālco|Dolores]], [[Cueyatlālco|Cueyatlalco]]. In caxtiltecah zanno ihcuac quitlaliah teuctli in itoca [[Francisco Xavier Venegas]] iuhquin [[ōntlahtoāni|ontlahtoani]] nican [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]].
[[Tlachiucnāuhti 27|Tlachiucnauhti 27]], [[1821]] {{4casa}} xiuhpan, ocalacque Altepetl Mexihco [[Agustín de Iturbide]] ihuan iyaoquizcahuan. Iuh omochiuh itemaquixtiliz [[Yancuīc Caxtillān|Yancuic Caxtillan]] in ihuicpa Huehueh Caxtillan, [[Europan]]co. Ica itoca Agustín Inic Ce, inin xiuhpan motlahtohcatlalia Iturbide hueyi tlahtoani in ipan ixquich Mexico nozo huehuehtlahtohcayotl in [[Ānāhuac|Anahuac]].
Ipan [[1846]] {{3conejo}} xihuitl, ompehua yaoyotl in tlein [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl Ixachitlān|Tlacetililli Tlahtohcayotl]] chanehqueh oquichihuilique Mexihco inic quincuicuilizque mexihcah huel cencah hueyi icecniquizaliz intlaltzin. Inic yaoyopan quicuicuilique Mexihco in axcan tiquixmauhtih iuhquin [[California]], [[Nevada]], [[Utah]], [[Colorado]], [[Yancuīc Mēxihco|Yancuic Mexihco]], [[Texas]], [[Arizona]] ihuan occe tlahtohcayotl. Quipalehuique in iquizcan, omicque inin yaoyopan in iximachoh iuhquin (Tiyacauhque Iconehuantzin Chapoltepec). Otlan in yaoyotl ipan [[1848]] {{5ped}} xihuitl.
Ipan [[Tlamācuīlti 5|Tlamacuilti 5]], [[1862]] {{6conejo}} xihuitl, mexihcatl yaoquizque ihuan yaoquizcayacanqui in itoca texacatl [[Ignacio Zaragoza]], quimpeuhqueh [[Francia|franciatlacah]] in oncan itauhcayo motocayotia (Inecaliliz in Cuetlaxcoapan) ipan yaocaltepepan Loreto ihuan Guadalupe ica nahuamacehualtin zacapoaxtlah ihuan xochipolcah. Zatepan, ipan [[1864]] {{8ped}} xihuitl, nican pehua Mexihco Tenochtitlan intlahtohcayopan austriatlacah hueyi tlahtoani [[Ferdinand Maximilian]] ihuan hueyi cihuatlahtoani [[Carlota Amalia]].
Nican opeuh, in ipan [[Tlamahtlāccēti 20|Tlamahtlacceti 20]], [[1910]] {{2conejo}} xihuitl huey yaoyotl ihtic Mexihco motocayotia "[[Mēxihcatl Icnīuhyāōyōtl|Mexihcatl Icniuhyaoyotl]]", in iuh omaltepetlalli [[Francisco I. Madero]].
Inin xiuhpan [[1942]] {{8conejo}}, Mexihco tecentilli "Los Aliados" ipan [[Īyāōyo in Cemānāhuac Inic Ōme|Iyaoyo in Cemanahuac Inic Ome]] ica itlanapololiz inic [[Ehēcayāōquizcani 220|Ehecayaoquizcani 220]].
Ipan [[1 chicuace metztli]], [[2000]]{{13caña}} xihuitl, [[Vicente Fox]] tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido Acción Nacional|PAN]], yehhuatl oquipeuh imexihcatetenahuatoh, in aquin inic ce [[Tlahtocātēīxiptla|Tlahtocateixiptla]] quimauhtili, mexihcah quitenauhque [[Ernesto Zedillo]] iuhquin yancuic hueyi tlahtocauh Mexihco ihic occequintin mecatlacayotl; PAN huetzicoh in cemitquimatiliztli ipampa 70 xihuitl itepacholiz PRI.
[[Felipe Calderón]] oquipeuh mexihcatetenahuatoh ocaqui mohuetehuaque, ixachi patio ihuan ocachi tzacualtoc ompa Mexihco, oquipix in PAN occequintin oquipeuh ipan iocohuetziqui [[Andrés Manuel López Obrador]], tlaixquetzalli ihuicpa [[Partido de la Revolución Democrática|PRD]]. Felipe Calderón cah achcauh Tlahtohcateixiptlani ihuicpa [[Tlamahtlācōnti 1|Tlamahtlaconti 1]], [[2006]] {{7conejo}} xihuitl.
In Xiuhpan 2009, ce cocoxcayotl [[Huēyicocoliztli influenza A H1N1 xiuhpan 2009|Influenza hueycocoliztli]] mochihua [[Mēxihco|Mexihco]] ihuan [[Tlacetilīlli Tlahtohcāyōtl|Tlacetililli Tlahtohcayotl]]. In [[2009 Influenza huēyicocoliztli|Influenza hueycocoliztli]] moaci [[Tlacetilīlli Huēyitlahtohcāyōtl|Tlacetililli Hueyitlahtohcayotl]] ihuan [[Caxtillān|Caxtillan]]. Cateh 22 micqueh. Ipan 6:00 hrs in [[Aeroméxico]] tepoztototl Boeing 777 otlaltih ipan in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] ica 148 mexihcah hualmocuepayah [[China]] (achtopa [[Hong Kong]] ihuan [[Pequin]]) ipampa yehhuantin ocatcah tzacualo ipan ahmo cualli yoliztli iuhcayotl ipan China.
==Tlalticpacmatiliztli==
{{Ancayotl
| Noroeste = [[Pacífico ailhuicatl]]
| Norte = {{USA/nhn}}
| Noreste = [[Pacífico ailhuicatl]]
| Oeste = [[Pacífico ailhuicatl]]
| Centro = Mexico
| Este = [[Caribe hueyatl]] / {{CUB/nhn}}
| Suroeste = [[Pacífico ailhuicatl]]
| Sur = [[Pacífico ailhuicatl]]
| Sureste = {{GTM/nhn}} / {{BLZ/nhn}}
}}
[[File:Mexico relief location map.jpg|thumb|right|300px|Mexico tlalmachiyotl ipan tlalticpac.]]
Mexico tlatectli cah ipan huitztlampan itech [[America]] cemantoc tlalli. Cuaxochtia canahpa mictlampa ica [[Tlahtocayotl in Cepanca]], canahpa icalaquitlampa ica [[Pacífico ailhuicatl]], canahpa iquizayampa ica [[Cuauhtemallan]] huan [[Belice]], in noyuhquin canahpa tlapcopa Atlantico ailhuicatl huan Caribe hueyatl. In tlacatiyan quipiya 2.780.400 Km2 itechpahuic tlaixpayotl, noyuhquin quipiya 11,122 km² itech hueyatenco.
Mexico quipia in [[California ayollohco]] ompa icalaquitlampa, noihqui in [[Mexico ayollohco]] ihuan in [[Caribe hueyatl]] ompa icalaquitlampa. In tlacatiyan itlaixpayo 1 964 375 km²<ref>INEGI (2010): "[http://mapserver.inegi.gob.mx/geografia/espanol/datosgeogra/extterri/frontera.cfm?c=154 Superficie Continental e Insular del Territorio Nacional"], consultada el 10 de mayo de 2010.</ref>. Mexico onca oc yeh 3 200 km in huitlatzticayotl huehca catyan itzalan.
In cemantoc tlalli itlaixpayo 1 959 248 km² ihuan in tlalhuactli itlaixpayo 5 127 km². Ianahua quipia 11,122 km.
In tlaixpayotl iiuhcayo huel tepeyoh ihuan quimpiya miac tletepetl. In tlalpan mani in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ihuan in [[Nāntepētlah Cihuātlāmpa|Nantepetlah Cihuatlampa]], in catleh maniliztli in [[Teyoh Tepētlah|Teyoh Tepetlah]]. In Nantepetlah Cihuatlampa tlami ipan Nayarit, cetiya ica in [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]]. Ompa itloc in Tepapaquiltiliztli hueyatentli, mani in [[Nāntepētlah Huitztlāmpa|Nantepetlah Huitztlampa]].
In [[Yancuīctletepēyōllōtl|Yancuictletepeyollotl]] nalquiza in tlalli in cihuatlampa in tlapcopahuic, ixquichcapa cetiya in [[Nāntepētlah Tlāpcopa|Nantepetlah Tlapcopa]] ipan in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]] (3395 msnm). In Yancuictletepeyolloc, ica hueyi tletepetlayiliztli, tlatectli in tlapanahuia inic huehcapan tepetl Mexihco: in [[Cītlaltepētl|Citlaltepetl]] (5610 m), in [[Popōcatepētl|Popocatepetl]] (5462 m) in [[Iztāccihuātl|Iztaccihuatl]] (5268 m), in
[[Chiucnāuhtēcatl|Chiucnauhtecatl]] (4690 m), in [[Mātlālcuēyeh (tletepētl)|Matlalcueyeh]] (4461 m) ihuan in [[Cōlimān cepayauhyoh|Coliman cepayauhyoh]] (4340 m). ipan inin tlalmatiliztli ihueyaltepeuh omochihua in [[Paricutín]] ihualpanhuetziliz, in tlapanahuia inic yancuic tletepetl in cemanahuac.
In maniliztli in huitztlantlapcopa in Nantepetlah Tlapcopa motenehua [[Huāxyacac Nāntepētlah|Huaxyacac Nantepetlah]], tlami ica in Nantepetlah Huitztlampa in [[Tēcuāntēpec istmo|Tecuantepec istmo]]. In talpcopa iz mani in [[Tlahco Chiyapan Huehcapan Īxmaniliztli|Tlahco Chiyapan Huehcapan Ixmaniliztli]] ihuan in [[Chiyāpan Nāntepētlah|Chiyapan Nantepetlah]], in tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tacaná tletepētl|Tacaná tletepetl]] (4117 m).
In tlaliuhquiyotl huel ittaloni in [[Tlani California Tlālyacatl|Tlani California Tlalyacatl]] in mictlancihihuatlampa, iuhuan in [[Tlālyacatl Yucatán|Tlalyacatl Yucatán]] in tlapcopa. Ipan in achto mani in [[Tlani California Tepētlah|Tlani California Tepetlah]] no motenehua [[San Francisco Tepētlah|San Francisco Tepetlah]] ahnozo [[Giganta Tepētlah|Giganta Tepetlah]]. In tlapanahuia inic huehcapan itepeuh in [[Tres Vírgenes Tletepētl|Tres Vírgenes Tletepetl]] (2504 m) In Tlalyacatl Yucatán, ce ixmaniliztli in mochihua in tenextetl.
In Nantepetlah Tlapcopa, in Cihuatlampa ihuan in Yancuictletepeyollotl itzalan, motlalia in [[Mēxihcatl Huehcapan Īxmaniliztli|Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli]], tlein tepetlah iuhqui in Zacatecapan ihuan in San Luis coccanquixtia. In mictlampa quipanahuia in itech huaccayatl ihuan huehcatlan in huitztlampa. In ipan tlatectli in [[Chihuahuac huāccāīxtlāhuatl|Chihuahuac huaccaixtlahuatl]] ihuan in [[Zacatēcapan tlahcohuāccāīxtlāhuatl|Zacatecapan tlahcohuaccaixtlahuatl]]. In huitztlampa in tepetlah tlatectli in [[Bajío]] tlazohtlalli ihuan miac tlahuelmayan cecec no tlanaliuhtoc, iuhqui in [[Michhuah Huehcapan Īxmaniliztli|Michhuah Huehcapan Ixmaniliztli]], in [[Tōllohcān Tlahuelmayān|Tollohcan Tlahuelmayan]], in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] ihuan in [[Cuetlaxcōāpan-Tlaxcallān Tlahuelmayān|Cuetlaxcoapan-Tlaxcallan Tlahuelmayan]]. Inin huitztlampa centlacopan motlaliah achi mochintin in Mexihco chanehqueh.
In Yancuictletepeyollotl ihuan in Nantepetlah Cihuatlampa itzalan tlatectli in [[Balsas Tlālcalaquiliztli|Balsas Tlalcalaquiliztli]] ihuan in Michhuahcan, Xalixco, ihuan Guerrero totoncapan. In tlapcopa icapma in [[Cempōhualtepētl|Cempohualtepetl]], tlatectli in [[Huāxyacac Tlahco Tepētzalan|Huaxyacac Tlahco Tepetzalan]] quitzacuah tepetl ohuitica, in catleh ohuihtichihua in calaquiliztli ihuan in ''comunicaciones''.
Miac tlalhuactli tlatectli ipan in tlallotl hueyatl, iuhqui in in [[Revillagigedo miactlālhuāctli|Revillagigedo miactlalhuactli]] ([[Socorro tlālhuāctli|Socorro]], [[Calrión tlālhuāctli|Clarión]], [[San Benedicto tlālhuāctli|San Benedicto]] ihuan [[Roca Partida tlālhuāctli|Roca Partida tlalhuactli]] ihuan in [[Marías tlālhuāctli|Marías tlalhuactli]] ipan in Tepapaquiltiliztli; in [[Guadalupe tlālhuāctli|Guadalupe]], [[Cedros tlālhuāctli|Cedros]], [[Rocas Alijos tlālhuāctli|Rocas Alijos]], [[Tiburón tlālhuāctli|Tiburón tlalhuactli]], [[Carmen tlālhuāctli|Carmen tlalhuactli]] iixpan in Tlani California tlalyacatl ihuan Sonora inhueyaten; in [[Āltepētl in Carmen|Altepetl in Carmen]], [[Cozumel tlālhuāctli|Cozumel]], [[Mujeres tlālhuāctli|Mujeres]] ihuan in [[Alacranes tapachtepāntli|Alacranes tapachtepantli]] ipan in Atlántico. Mochi quipohua 5127 km² in tlaixpayotl.
===Tepeliztli===
[[File:Orizaba 18,500 feet.JPG|miniatura|izquierda|[[Citlaltepec]] ipan Veracruz.]]
In tepeliztli ocachi hueyic ipan Mexico quitoznequi [[Citlaltepec]], nelihuehcapanca ompa in tepehuahcan moihtoa ''Eje Neovolcánico transversal'' ica de altitud 6960,8 m s. n. m. tliltetl ocachi hueyic ipan Mexico. Occequin tepetl cateh [[Popocatepetl]] (5500 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Iztaccihuatl]] (5215 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl huan Puebla, in [[Xinantecatl]] (4645 m s. n. m.) ipan Mexico tlahtocayotl, in tepetl [[Matlacueyeh]] (4420 m s. n. m.) ipan Tlaxcallan huan Puebla, in Nevado de Colima (4260 m s. n. m.) ipan Xalixco huan Coliman, in Cofre de Perote (4282 m s. n. m.) ipan Veracruz huan in tepetl Potosí (3713 m s. n. m.) ipan Yancuic León. In Sierra Madre Oriental ca ompa Mexico Iquizayatlampa, in Sierra Madre Occidental (3776 m s. n. m.) ipan Mexico icalaquitlamapa, in tepetl Mohinora (3300 m s. n. m.) ipan huitztlampa huan in tepetl Tacaná (4092 m s. n. m.) ipan Chiyapan.
===Atiliztli===
[[Īxiptli:Canon del Sumideiro 2.jpg|220px|thumb|In Cañón del Sumidero, [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] [[Chiyapan]]]]
Mexico ce tlacatiyan ica cuechahualiztli huan miac atl ipan tlalticpac, quipiya atezcatl huan hueyi atoyatl matel Bravo atoyatl, Balsas atoyatl, Panoco atoyatl, Lerma atoyatl, Ozomahtzintlan atoyatl, Grijalva atoyatl, Tamesí atoyatl, ohcequin atoyatl, noyuhquin hueyi atezcatl quemeh Chapallan atezcatl, Cuitzeo atezcatl, Patzcuaro atezcatl, Catemaco atezcatl, Yuriria atezcatl, ohcequin.
In Mexico atoyatl ca ipan eyi tlacuetlayan. In Tepapaquiltiliztli tlacuetlayan in Ayollohco ihuan in ihtic tlacuetlayan. In Mexihco tlapanahuia inic anqui atoyatl in [[Bravo]] ca. Yeh in octacatia 3 304 km, ihuan quichihua in cuaxochtli ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. Occe tachcauh atoyatl in [[Ozomahtzintlan Atoyatl]] in tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, quichihua in cuaxochtli ica Cuauhtemallan; in [[Mexcalāpan|Mexcalapan]] in tlacatiyan inic ome tlapanahuia inic coyahuac atoyatl, inon cetiya in atl in Tabasco ixtlahuac, in mochahua in Mexihco huel coyahuac ''cuenca''; ihuan in [[Pānco ātōyātl|Panco]] in catleh in [[Mēxihco Tlahuelmayān|Mexihco Tlahuelmayan]] in itech pohui.
Ipan in Tepapaquiltiliztli ahcih in [[Lerma]] ihuan [[Balsas]] atoyal, in catleh monequi in Mexihco huehcapantlalpan; in [[Sonora]], [[Fuerte]], [[Mayo]] ihuan [[Yaqui]] atoyatl quichihuia mocnelih in mictlancihuatlampa nenayotl, ihuan in [[Colorado ātōyātl|Colorado atoyatl]] in xexelhuia ica in Tlacetililli Tlahtohcayotl. In ihtic atoyatl ahmo ahci in hueyatl, ahmo anqui ca. Onca in [[Casas Grandes]] atoyatl [[Cihuahuac]] ihuan in [[Nazas]] ipan [[Durango]]. Achi mochintin in Mexihco atoyatl ahmo huel coyahuac ihuan achi ayac acalpapanoni.
Mexihco quinpiya miac atezcatl ihuan amanalli in itlalpan. In tachcauh in [[Capallān ātezcatl|Capallan atezcatl]] [[Xālīxco|Xalixco]], ihuan ipampa in pani tlanemitiliztli hueliti huaquizquia. Occe tachcauh atezcatl in [[Pátzcuaro]], [[Zirahuén]] ihuan [[Cuitzeo]]. No ihuan, in atzaucmanaliztli tlachiuh tlachihualatezcatl, iuhqui in [[Mil islas]] [[Huāxyacac|Huaxyacac]].
=== Yeyantli ===
Mexico iyoliz hueyi, quipia ohcequin yeyantli, xeliuhca in ''Tropico de Cancer'' itlal. Nican quipia hueyic tepehuahcan, cuauhtlahtli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipia hueyatl ihuan hueyi atoyatl.
Mexihco tlacatiyan ica nepapan immanyotl. Ic itlaliliz in tlacatiyan tlatectli ipan ome huel ahmo neneuhqui tlaixpayotl, quitlahcotec in ''[[Trópico de Cáncer]]''. Inin tlilantloc quixeloa in tlacatiyan ipan ce totoncatlalli ihuan ce tlanaliuhtoctlalli. Yeceh in tlaixpayotl iuhcayotl ihuan in ilhuicaatl quipatlah in immanyotl in tlacatiyan.
Onca Mexihco huehcapan tepetl immanyotl ahmo huehca in totoncapan. In tlein ica oc yeh immanyopatlaliztli in tlahtohcayotl [[Durango]] ca, in canin monamiqui in tlapanahuia inic tlani totoncayotl, in iuh -26 °C, ihuan in tlapanahuia inic pani ipan in Tlani California [[huāccāīxtlāhuatl|huaccaixtlahuatl]] in canin quipanahuia in 50 °C. In quiyauhyoh ihuan totonqui tlalli quichihua in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]] ihuan in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli]] tlani hueyatenixtlahuatl, nican in totoncayotl tlatectli in 15.6 °C ihuan 40 °C itzalan ipan tlachiconti. Ce totoncapan quichihua in tlalli ipan in 614 ihuan 830 msnm itzalan, nican in nican in totoncayotl tlatectli in 16.7 °C ihuan 21.1 °C itzalan ipan tlachiconti. In cecec tlalli onca ixquich in 1830 msnm ixquichca in 2745 m.
Ipan in tlanaliuhtoc tlanipipinimmanyotl in totoncayotl tlatectli in 10 ihuan in 20 °C itzalan ihuan onca [[quiyahuitl]] in ahmo quipanahuia in 1000 mm in xihuitl. Ahco in 1500 m in huehcapancayotl, inin immanyotl ipampa in tlalli [[āncāyōtl|iancayo]]. Ica inin immanyotl, in cecualoliztli mochihua cece xihuitl, no in [[quiyauhcepayahuitl]] ihuan in [[cepayahuitl|cepayahuiliztli]] in catleh oc yeh mochihua in mictlampa in tlacatiyan ihuan ipan in tepetlah.
Occe immanyotl mochihua ic in totonqui-pipinqui ihuan in totonqui-tlanipipini. In tlalpan ica inin immanyotl, quiyahui in xopan no mochi in xihuitl. In quiyauhyotl ahci in tlapohualoni in 1500 mm, ihuan onca tlahco totoncayotl in 24 ihuan 26 °C itzalan. In tlalli ica inin immanyotl tlatectli ipan in hueyatenixtlahuatl in [[Āyōllohco Mēxihco|Ayollohco Mexihco]], in [[Tēpāpāquiltiliztli Ilhuicaātl|Tepapaquiltiliztli Ilhuicaatl]], in [[Istmo Tēcuāntepēc|Istmo Tecuantepec]], in mictlampa [[Chiyapan]] ihuan in [[Tlālyacatl Yucatān|Tlalyacatl Yucatán]].
In huacca''trópico''pan onca in achtopa immanyotl. Motlalia in tepetlalpan in Nantepetlah Tlapcopa ihuan Cihuatlampa, in Atoyayotl in [[Ātōyātl Balsas|Atoyatl Balsas]] ihuan in [[Pāpalōāpan|Papaloapan]], iuh ipan cequi tlalli in Tecuantepec, in Tlalyacatl Yucatán ihuan in tlahtohcayotl Chiyapan. In huacca''trópico'' in tlapanahuia inic cemantoc ohuih totonqui immanyotl in Mexihco.
In tlanaliuhtoctlalli in canin in quiyahuitl ahmo quipanahuia in 350 mm. In xihuitl tlahco totoncayotl tlatectli in 15 ihuan 25 °C itzalan, ihuan quiyahuitl tlapohualoni huel yolcuecuepqui. Achi mochi in mexihcatlalpan in tlatectli in mictlampa in ''Trópico de Cáncer'', onca inin iuhquiyotl.
In xopantlah mani in tlamacuilti ihuan tlamahtlacti meztli itzalan. In tlahco quiyahui ipan 70 ilhuitl xiuhpan. Yeceh, onca ahtle quiyahuitl in achi mochi in tlalli, ipampa in tepetl quitzacuah in Mexihcatl Huehcapan Ixmaniliztli quinmixcahualtiah. In tlanaliuhtoctlalpan in huehcapan ixmaniliztli, in tlahco quiyahuitl 635 mm cece xihuitl. In tlapanahuia inic cecec tlalli in huehcapan tepetl, onca 460 mm. Inic ipan in mictlampa in huehcapan ixmaniliztli tlahcohuaccaixtlahuatl onca 254 mm cecexihuitl. Onca tlalli ica 1000 mm ixquichca 3000 mm.
In tlacatiyan tlahco totoncayotl cequi 19 °C ca. Yeceh, in huehcauh tlahco in [[Āltepētl Mēxihco|Altepetl Mexihco]] mani ipan in meztli tlacenti ihuan tlachiconti. In ipan [[Āltepētl Juárez|Altepetl Juárez]], [[Mēxihcali|Mexihcali]], [[San Luis Potosí]], [[Hermosillo]], [[Torreón]], [[Saltillo]] ihuan [[Monterrey]] onca huel pani ihuan huel tlani totoncayotl.
<div align=center>
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e
|colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yolimmanyotl ipan Mexihco'''
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Selva Lacandona.JPG|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamasopo7.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:IslaContoy-PeterMaas.JPG|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Mulege oasis.jpg|125px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Quiyauhcuautlah]]<br />[[Lacandonquiyauhcuautlah]], [[Chiyapan]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlaizhuatepēuhcuauhtlah|Tlaizhuatepeuhcuauhtlah]]<br />[[Tamasopo]], [[San Luis Potosí]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuechāhuac quiyauhcuautlah|Cuechahuac quiyauhcuautlah]]<br />[[Tlālhuāctli Contoy|Tlalhuactli Contoy]], [[Quintana Roo]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl āmāitl|Huaccaixtlahuatl amaitl]]<br />[[Mulegé, Tlani California Huitztlāmpa|Mulegé]], [[Tlani California Huitztlāmpa|Tlani California Huitztlampa]]
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Paisaje con nieve.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Oaxaca regiones sierra sur.png|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Sierra Madre.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Llanos de Apan.jpg|125px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtlah mictlāmpa|Cuauhtlah mictlampa]]<br />[[Juárez Tepētlah Tlani California|Sierra de Juárez]], [[Tlani California]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlani''tropical'' cuauhtlah]]<br />[[Miyāhuatlān|Miyahuatlan]], [[Huāxyacac|Huaxyacac]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tlanelōlcuauhtlah|Tlanaliuhtoc cuahutlah]]<br />[[Ocoyacac]], [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco|Tlahtohcayotl Mexihco]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Tlanicuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Apan]], [[Hidalgo]]
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Arroyo de Michoacán.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:México - Sian Ka'an, Mangles.JPG|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Dunas samalayuca.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Baja California Desert.jpg|125px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huehcapan īxmaniliztli|Cuechahuac huehcapan ixmaniliztli]]<br />[[Cuitzeo]], [[Michhuahcān|Michhuahcan]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Mangletlah]]<br />[[Sian Ka'an]], [[Quintana Roo]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Xaltepehuaccaixtlahuatl]]<br />[[Xālmalāyohcān|Xalmalayohcan]], [[Chihuahuac]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Huāccāīxtlāhuatl|Ahmo quiyahuitl huaccaixtlahuatl]]<br />[[Cataviña]], [[Tlani California]]
|-
|}
</div>
=== Yoliztli ===
Mexico ce ipan 12 hueyinepapan tlacatiyan in cemanahuac. Ica ahzo quen 200 000 ahmo neneuhqui yollamantli. Mexihco chantih in 10- 12% in cemanahuac nepapanyolilizzotl<ref name="SEMARNAT"/>. Mexihco tlatectli ipan inic ce ipal in [[tlālneloanih|tlalneloanih]] ica 733 yollamantli, inic ome ipal in [[chīchīhualehqueh|chichihualehqueh]] ica 448 yollamantli, inic nahui ipal in [[necocnemini]] ica 290 yollamantli ihuan inic nahui ipal in [[tlanelhuayōtl|tlanelhuayotl]] ica cequi 26 000 yollamantli<ref>{{Citeweb|title=Biodiversidad en México|editorial=CONEVYT|url=http://oregon.conevyt.org.mx/actividades/diversidad/lectura_biodiversidad.htm|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. Mexihco inic ome ipal in ''ecosistemas'' ihuan in inic nahui ipal in yollamanpohualli<ref name="SNIB"/>. Achi 2500 yollamantin quintzacuilihcah in mexihcatl nahuatilli<ref name="SNIB">{{Citeweb|title=Sistema Nacional sobre la Biodiversidad en México|editorial=CONABIO|url=http://www.conabio.gob.mx/institucion/snib/doctos/acerca.html|dateaccess=07-10-2007}}</ref>. In mexihcatl tepacholiztli oquichiuh in Sistema Nacional de Información acerca de la Biodiversidad (Tlacatiyan Temachiztiliztli Sistema itech in Nepapanyolilizzotl), in catleh momachtia ihuan quipalehuia in ''ecosistemas'' cualli tlanemitiliztli.
Cequi 170 000 km² itztiuh iuhqui "Áreas Naturales Protegidas" (Tlatzacuililli Yeliztli Tlaixpayotl). Mopohuah 34 ''yolilizolololli tlapiyalli'', 64 ''tlacatiyan chinancalli'', 4 ''tlacatiyan yeliztlachihualli'', 26 ''in tequitzacuiliahzqueh in tlanelhuayotl ihuan in yolcam''eh, 4 ''in tequitzacuiliahzqueh in yeliztli'' ihuan 17 ''yolilizcalli''<ref name="SEMARNAT"/>.
Nican Mexico quipia cuauhtontli nepapan, quemeh [[cuetlaxochitl]], [[cuanacaxochitl]], [[pochotl]], [[copalcuahuitl]], [[teonochtli]], [[nohpalli]], [[tzaponochtli]], [[metl]], [[mizquitl]], [[ocotl]], [[ahuatl]] huan ohcequin.
<gallery class="center" widths="180">
Image:Poinsettia 2.jpg|[[cuetlaxochitl]]
Image:Iccitoc chacha "Pitaya madura".jpg|[[tzaponochtli]]
Image:Ceiba pentandra 0008.jpg|[[pochotl]]
Image:Opuntia ovata 2.jpg|[[nohpalli]]
Image:Taxdho San Jose (Tequixquiac).JPG|[[tlacametl]]
</gallery>
No xiquitta Mexico quipia totomeh quemeh [[quecholtototl]], [[tzopilocuauhtli]], [[cozcacuauhtli]], [[quetzaltototl]], noyuhqui quipiya miequin yolcameh, in chichinimeh [[tlacamichin]], [[techalotl]], [[tlacaxolotl]], [[mazatl]], [[temazatl]], [[azcacoyotl]], [[miztli]], [[ocelotl]], [[ayotochtli]], [[hueyimichin]], [[amiztli]], [[cuatochtli]], [[zacatochin]] huan occequin.
<gallery class="center" widths="180">
Image:Tapirus bairdii -Franklin Park Zoo, Massachusetts, USA-8a.jpg|[[tlacaxolotl]]
Image:Cougar.jpg|[[miztli]]
Image:Standing jaguar.jpg|[[ocelotl]]
Image:Manatee with calf.PD.jpg|[[tlacamichin]]
Image:Беркут (Aquila chrysaetos).jpg|[[itzcuauhtli]]
</gallery>
==Teyacanaliztli==
Mexico tlalli quipia caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in [[Altepetl Mexico]], tlahtocac tequitini in tlacatzin [[Andrés Manuel López Obrador]] in hueyi tetlanahuatiani quihtoznequi ipan Mexico ce [[tlahtocatlahtoani]].
===Mexico ixeliuhca===
In Mexico quipia 32 tlahtohcayotl, ce itecuacan in [[Altepetl Mexico]].
<div align=center>
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=500px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%"
|colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Mexico ixeliuhca'''
|-
|colspan=4 align=center|[[Īxiptli:Mexico with state borders (numbered).svg|center|600px]]
|-
| style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlahtocayotl'''
| style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Chanehqueh (2005)'''
| style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tlaixpayotl (km²)'''
| style="background:#e9e9e9;" align=center | '''Tecuacan'''
|- bgcolor="#f0f0f0"
|'''Tlahtocayotl in Cepanca Mexico'''
| align="right" |'''103 088 000'''
| align="right" |'''1 959 248'''
| align="center"|'''[[Altepetl Mexico]]'''
|-
|1. [[Aguascalientes]]
| align="right"| 1 051 000
| align="right"| 5 625
| align="center"| [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|2. [[Baja California]]
| align="right" | 2 842 000
| align="right" | 71 546
| align="center"| [[Mexicali]]
|-
|3. [[Baja California Sur]]
| align="right" | 517 000
| align="right" | 73 943
| align="center"| [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|4. [[Campeche]]
| align="right" | 751 000
| align="right" | 57 727
| align="center"| [[Campeche, Campeche|Campeche]]
|-
|5. [[Chiyapah]]
| align="right" | 4 256 000
| align="right" | 73 681
| align="center"| [[Tochtlan Gutiérrez]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|6. [[Chihuahua]]
| align="right" | 3 238 000
| align="right" | 247 487
| align="center"| [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]]
|-
|7. [[Coahuillan]]
| align="right" | 2 475 000
| align="right" | 151 445
| align="center"| [[Saltillo (nhn)|Saltillo]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|8. [[Coliman]]
| align="right" | 562 000
| align="right" | 5 627
| align="center"| [[Coliman, Coliman|Coliman]]
|-
|9. [[Tlahtohcayotl Durango|Durango]]
| align="right" | 1 489 000
| align="right" | 123 367
| align="center"| [[Durango, Durango|Durango]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|10. [[Guanajuato]]
| align="right" | 4 893 000
| align="right" | 30 621
| align="center"| [[Pachtitlan]]
|-
|11. [[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]]
| align="right" | 3 116 000
| align="right" | 63 618
| align="center"| [[Chilpantzinco]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|12. [[Tlahtohcayotl Hidalgo|Hidalgo]]
| align="right" | 2 334 000
| align="right" | 20 856
| align="center"| [[Pachyohcan]]
|-
|13. [[Xalixco]]
| align="right" | 6 652 000
| align="right" | 78 630
| align="center"| [[Atemaxac]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|14. [[Tlahtohcayotl Mexico|Mexico]]
| align="right" | 14 161 000
| align="right" | 22 333
| align="center"| [[Tollohcan]]
|-
|15. [[Michhuahcan]]
| align="right" | 3 988 000
| align="right" | 58 667
| align="center"| [[Morelia]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|16. [[Morelos]]
| align="right" | 1 605 000
| align="right" | 4 892
| align="center"| [[Cuauhnahuac]]
|-
|17. [[Nayarit]]
| align="right" | 943 000
| align="right" | 27 862
| align="center"| [[Tepic]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|18. [[Yancuic León]]
| align="right" | 4 164 000
| align="right" | 64 203
| align="center"| [[Monterrey (nhn)|Monterrey]]
|-
|19. [[Huaxyacac]]
| align="right" | 3 522 000
| align="right" | 93 343
| align="center"| [[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|20. [[Puebla]]
| align="right" | 5 391 000
| align="right" | 34 251
| align="center"| [[Cuetlaxcoapan]]
|-
|21. [[Querétaro]]
| align="right" | 1 593 000
| align="right" | 11 658
| align="center"| [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|22. [[Quintana Roo]]
| align="right" | 1 134 000
| align="right" | 42 535
| align="center"| [[Chetumal]]
|-
|23. [[San Luis Potosí]]
| align="right" | 2 412 000
| align="right" | 61 165
| align="center"| [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|24. [[Sinaloa]]
| align="right" | 2 610 000
| align="right" | 57 331
| align="center"| [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]]
|-
|25. [[Sonora]]
| align="right" | 2 384 000
| align="right" | 179 516
| align="center"| [[Pitic]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|26. [[Tabasco]]
| align="right" | 2 013 000
| align="right" | 24 747
| align="center"| [[Villahermosa, Tabasco|Villahermosa]]
|-
|27. [[Tamaulipas]]
| align="right" | 3 020 000
| align="right" | 80 148
| align="center"| [[Altepetl Victoria]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|28. [[Tlaxcalah]]
| align="right" | 1 061 000
| align="right" | 3 997
| align="center"| [[Tlaxcalah, Tlaxcalah|Tlaxcalah]]
|-
|29. [[Veracruz]]
| align="right" | 7 081 000
| align="right" | 71 856
| align="center"| [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|30. [[Yucatan]]
| align="right" | 1 803 000
| align="right" | 39 671
| align="center"| [[Mérida, Yucatan|Mérida]]
|-
|31. [[Tlahtohcayotl Zacatecah|Zacatecah]]
| align="right" | 1 357 000
| align="right" | 75 416
| align="center"| [[Zacatecah, Zacatecah|Zacatecah]]
|-bgcolor="#f0f0f0"
|32. [[Altepetl Mexico]]
| align="right" | 8 670 000
| align="right" |1 484
| align="center"|
|}</div>
== Tequitiliztli ==
{| style = align="right" border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;"
! colspan="2" | Tlanamacnetitlaniztli
! colspan="2" | Tlanamactlacuiliztli
|-
! Tlacatiyan
! 100%
! Tlacatiyan
! 100%
|-
| {{USA/nhn}}
| 14,5%
| {{USA/nhn}}
| 17,7%
|-
| {{CAN/nhn}}
| 12,2%
| {{CHN/nhn}}
| 11,1%
|-
| {{BRA/nhn}}
| 9,7%
| {{JPN/nhn}}
| 6,2%
|-
| {{COL/nhn}}
| 6,7%
| {{KOR/nhn}}
| 5,1%
|-
| {{DEU/nhn}}
| 6,0%
| {{CAN/nhn}}
| 4,9%
|-
| Occequin
| 33,1%
| Occequin
| 40,0%
|-
|}
Mexico ce tlacatiyan ipan America cemantoc tlalli ica itequiyo itech ''Tratado de libre comercio'' temocpan ica [[Tlahtocayotl in Cepanca America]] huan [[Canada]], noyuhqui ica [[Brasil]], [[Uruguay]] huan [[Paraguay]] icampa inahuatil motenehua [[MERCOSUR]]. Mexico tequiyotl tequipanoa ihuic tlaquixtilli tlalpixcayotl ica inic ce ichcapixcayotl ipan mictlampa, noihqui inic ome tequipanolli piya ce hueyic acalquixohuayan itequipanoliz in ompa [[Chalchiuhcuecan]], [[Tochpan]], [[Acapolco]], [[Mazatlan]], [[Tampico]], [[Manzanillo]], [[Salina Cruz]], [[Coatzacoalco]] huan [[Ensenada]].
===Tlapixcayotl===
Occequin mexicah tequipanoa tlalpixcayotl itechpahuicpa [[acintli]], [[ahuacatl]], [[cintli]], [[matzahtli]], [[nohpalli]], [[tlauhtli]], [[xalxocotl]], [[xocomecatl]], [[zacacintli]], nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl, inompan coyonimatiliztli nozo oztoyotl ipampa tlaquixtilli iztac teocuitlatl, chiltic tepoztli, tliltepoztli, amochitl, temetztli huan coztic teocuitlatl.
===Nehnemiliztli===
Ce nehnemiliztli, inic ome tomincayo ipampa tequitiliztli ipan Mexico, in tlacatiyan quipia hueyic cualcan ipampa nehnemi canahpa [[Cancún]], [[Los Cabos]], [[Puerto Vallarta]], [[Acapolco]], [[Cuauhtolco]], [[Tulum]], [[Cozumel]], [[Rosarito]], [[Mazatlan]], [[Puerto Peñasco]], [[Guaymas]], [[Cozcatlan]], [[Iztapan]], [[Zihuatanejo]], [[Tampico]], [[Chalchiuhcuecan]], [[Sabancuy]] ohcequin.
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
Mexico tlalli quipia ce hueyiohtli matlatl itech 366 095 kilómetros, xiuhpan 2008, quipiya 56 ehcaquixohuahyan ipan mochi tlacatiyan, Altepetl Mexico quipiya [[Aeropuerto Internacional Benito Juárez]] ocachi tenyoh ihuan ocachi ohtianimeh.
==Chanehmatiliztli==
Ce tlacaliztli itechcopa 126,014,024 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 65 millones cihuameh ca (51.2%) huan 61 millones tlacameh cah (48.8%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.
{|class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%"
! align=center colspan=11 style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl ipan Mexico
|-
! rowspan=13 width:100|<br />
[[File:Sobrevuelos CDMX IMG 5982 (39488832615).jpg|borde|110x110px]]<br />[[Altepetl Mexico]]<br />[[File:CerrodeLasilla.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Monterrey (nhn)|Monterrey]]<br />[[File:Guadalajara panorámica Puerta de Hierro 2022 3.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Atemaxac]]<br />
! align=center style="background:#f5f5f5;"|
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl
! align=center style="background:#f5f5f5;" colspan="2"|Chanehqueh
| align=center style="background:#f5f5f5;"|
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Altepenanyotl
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Tlahtocayotl
! align=center style="background:#f5f5f5;"|Chahnequeh
! rowspan=13|<br />
[[File:PanoramicAtlixco01.JPG|110x110px]]<br />[[Cuetlaxcoapan]]<br />[[File:Toluca a los pies del nevado.jpg|borde|110x110px]]<br />[[Tollohcan]]<br />[[File:Aguacaliente skyscrapers4.JPG|borde|110x110px]]<br />[[Tijuana]]<br />
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 1 ||align=left| [[Altepenanyotl Altepetl Mexico|Altepetl Mexico]] ||align=left| [[Altepetl Mexico]], [[Tlahtocayotl Mexico|Mexico]] huan [[Hidalgo]] ||align=right| 21 804 515|| ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 11 ||align=left| [[Altepenanyotl Mérida|Mérida]] ||align=left| [[Yucatan]] ||align=right| 1 316 088
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 2 ||align=left| [[Altepenanyotl Montterrey|Monterrey]] ||align=left| [[Yancuic León]] ||align=right| 5 341 171 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 12 ||align=left|[[Altepenanyotl San Luis Potosí|San Luis Potosí]]||align=left|[[San Luis Potosí]]||align=right| 1 243 980
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 3 ||align=left|[[Altepenanyotl Atemaxac|Atemaxac]]||align=left| [[Xalixco]] ||align=right| 5 268 642 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 13 ||align=left| [[Altepenanyotl Aguascalientes|Aguascalientes]] ||align=left| [[Aguascalientes]] ||align=right| 1 140 916
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 4 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuetlaxcoapan|Cuetlaxcoapan]] ||align=left|[[Puebla]] huan [[Tlaxcallan]]||align=right| 3 199 530 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 14 ||align=left| [[Altepenanyotl Mexicali|Mexicali]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 1 049 792
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 5 ||align=left| [[Altepenanyotl Tollohcan|Tollohcan]] ||align=left| [[Tlahtocayotl Mexico]] ||align=right| 2 353 924 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 15 ||align=left| [[Altepenanyotl Saltillo|Saltillo]] ||align=left|[[Coahuillan]]||align=right| 1 031 779
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 6 ||align=left| [[Altepenanyotl Tijuana|Tijuana]] ||align=left| [[Baja California]] ||align=right| 2 157 853 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 16 ||align=left| [[Altepenanyotl Cuauhnahuac|Cuauhnahuac]] ||align=left| [[Morelos]] ||align=right| 1 028 589
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 7 ||align=left| [[Altepenanyotl León|León]] ||align=left| [[Guanajuato]] ||align=right| 2 139 484 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 17 ||align=left| [[Altepenanyotl Colhuahcan|Colhuahcan]] ||align=left| [[Sinaloa]] ||align=right| 1 003 530
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 8 ||align=left| [[Altepenanyotl Tlachco|Tlachco]] ||align=left| [[Querétaro]] ||align=right| 1 594 212 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 18 ||align=left| [[Altepenanyotl Morelia|Morelia]]||align=left| [[Michhuahcan]] ||align=right| 988 704
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 9 ||align=left| [[Altepetl Juárez]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 1 512 450 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 19 ||align=left| [[Altepenanyotl Chihuahua|Chihuahua]] ||align=left| [[Chihuahua]] ||align=right| 988 065
|-
|align=center style="background:#f0f0f0;"| 10 ||align=left| [[Altepenanyotl La Laguna|La Laguna]] ||align=left| [[Coahuillan]] huan [[Durango]] ||align=right| 1 434 283 || ||align=center style="background:#f0f0f0;"| 20 ||align=left| [[Altepenanyotl Chalchiuhcuecan|Chalchiuhcuecan]] ||align=left| [[Veracruz]] ||align=right| 939 046
|-
| colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | {{small|'''Fuente: INEGI''' .<ref>''Localidades de Puebla, Censo de 2010'' [http://www.microrregiones.gob.mx/catloc/ Localidades de Puebla por tamaño poblacional, 2010.] Consultado el 15 de junio de 2017</ref>}}
|}
{{clear}}
===Tlacanemitiliztli===
Mexicah chantiah ipan occe tlacatiyan xiuhpan 2020 huan chontalchanehqueh chantiah ipan Mexico xiuhpan 2020.<ref>[https://es.statista.com/estadisticas/1190260/poblacion-extranjera-de-mexico-por-nacionalidad/ Estadistícas] Población extranjera en México por nacionalidad 2020, 2 metztli mayo, 2022. {{Spa (nhn)}}</ref>
{{col-begin}}
{{col-2}}
* {{USA/nhn}} ica 36.255.589 mexicah
* {{CAN/nhn}} ica 96.055 mexicah
* {{ESP/nhn}} ica 53.811 mexicah
* {{BRA/nhn}} ica 21.853 mexicah
* {{GTM/nhn}} ica 15.012 mexicah
* {{DEU/nhn}} ica 13.247 mexicah
* {{UK/nhn}} ica 11.800 mexicah
* {{CHL/nhn}} ica 10.380 mexicah
* {{BOL/nhn}} ica 8.655 mexicah
* {{ARG/nhn}} ica 7.239 mexicah
{{col-2}}
* {{USAf}} 797.266 tlahtohcayotecah
* {{GTMf}} 56.810 cuauhtemaltecah
* {{VENf}} 52.948 venezoltecah
* {{COLf}} 36.234 colombiatecah
* {{HNDf}} 35.361 hondureñotecah
* {{CUBf}} 25.976 cubanotecah
* {{ESPf}} 20.763 españoltecah
* {{SLVf}} 19.736 salvadortecah
* {{ARGf}} 18.693 argentintecah
* {{CANf}} 12.439 canadatecah
{{col-end}}
===Paccayeliztli===
Mexico quipia cualli paccayeliztli, ohcequin cocoxcalli pahtia miaquin cocoxqueh. Ipan Mexico ca ''Instituto Mexicano del Seguro Social''.
===Neltococayotl===
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=250px style="float:right; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%"
|colspan=2 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Neltococayotl ipan Mexihco'''<sup>1</sup>
|-
! style="background:#efefef;" align=center | Neltococayotl
! style="background:#efefef;" align=center | Neltococa
|-
|[[Catolicismo Romano]]
|align=right|74.612.373
|-
|[[Protestantismo]] ihuan [[Evangelismo]]<br />
<small>Históricas</small>
<br /><small>[[Pentecostalismo|Pentecostales]]</small>
<br /><small>[[In Cemānāhuac Ītlahuīl|In Cemanahuac Itlahuil]]</small>
<br /><small>Occequintin</small>
|align=right|4,408,159<br />
<small>599.875</small>
<br /><small>1.373.383</small>
<br /><small>69.254</small>
<br /><small>2.365.647</small>
|-
|Bíblicas no evangélicas<br />
<small>[[Adventismo|Adventistas]]</small>
<br /><small>[[Iglesia de Jesucristo de los Santos de los Últimos Días|Mormones]]</small>
<br /><small>[[Tēmelāhuanimeh Jehová|Temelahuanimeh Jehová]] </small>
|align=right|1,751,910<br />
<small>488.945</small>
<br /><small>205.229</small>
<br /><small>1.057.736</small>
|-
|[[Judaísmo]]
|align=right|45.260
|-
|[[Aocmo Neltococayōtl|Aocmo Neltococayotl]]
|align=right|2.982.929
|-
|[[Islamismo]]
|align=right|5,874
|-
|No especificada
|align=right|732.630
|-
|colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=left|<small><sup>1</sup>Sólo contempla la población mayor de cinco años,<br /> que en el año 2000 sumaba 84.794.454</small>
|-
|colspan=2 style="background:#e9e9e9;" align=center|<small>Fuente: INEGI (2000)</small> [http://www.inegi.gob.mx/est/librerias/tabulados.asp?tabulado=tab_re01b&c=738]
|-
|}
[[File:Virgen de Guadalupe.jpg|thumb|right|180px|[[Tonantzin Guadalupe]].]]
Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc macehualtin neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl, atzintli, ilhuicatl, tepetl, tlalli, ehcatl, in metztli huan tonatih motenehua huehuecauh teotetl itech ohcequin.
Huehueteotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[España Atlacayotl]]) ipampa judiotlacameh nozo ''marranos''. Ihcuac caxtiltecah ompehua mah cristiania canah macahualtzin zan motlamati catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl ipan yancuic tlalli ocholoc Caxtillan, matel in teopixqueh tlamacazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan inglaterratlalnetoqui ipan Reino Unido huan Alemania. Ohcequin cristianomeh itoca ''pentecostales'', ''evangélicos'', ''prebiterianos'' huan ''Testigos de Jehova''.
Ipan macehualneltococayotl, mexica tlalneltoca ipan tlacameh ica teteo, quemeh [[Jesús Malverde]], xeliuhca itzalan santomeh huan teomeh.
Axcan Mexico quipia miacquin tlaneltoqueh ipan [[cristianoyotl]], mochintin catolicotlacameh, noyuhqui ohcequin neltococayotl [[judioyotl]], ce calpolli ocachi hueyic ipan America Huitztlampa, mochintin azquenzitlacameh huan occequin sefarditlacameh nozo mizrahitlacameh, noyuhqui islamyotl ce neltococayotl ompa Mexico tlalli huan ahmo neltococayotl quihtoznequi ''ateos'' nozo ahmo teotlalnetoqueh.
===Tlahtolli===
{{main|Tlahtolli ipan Mexihco}}
In ahmo cah nahuatillahtolli Mexihco. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtolli auh 97% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtoltin tel, piya mochintin macehuallahtoltin motlahtoa Mexihco, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/derechos/vigencia/2006_ley_general_derechos_linguisticos_pueblos_indigenas.pdf|title=Ley General de Derechos Lingüísticos de los Pueblos Indígenas|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref>. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtoltin- tlacatiyan tlahtoltin. Inin piya mochintin Ixachitecah tlahtoltin tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin Mexihco. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Quicaputlahtōlli|Quicaputlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, <ref>{{citeweb|url=http://www.cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=291|title=Kikapúes - Kikaapoa īhuīcpa CDI.|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref> no in Cuauhtemaltecah Ixachitecah tlacah.<ref>{{citeweb|url=http://cdi.gob.mx/index.php?id_seccion=1378|title=Cuauhtēmallān īhuān [[Chiyapan]] tlahtōltin īhuīcpa CDI|accessdate=Tlachicōnti 4|accessyear=2007}}</ref>
Mexihco icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.<br />
In tlahtolli motlahtoa ipan Mexihco cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] ihuan occequintin. Occequintin [[Europan|Europanecah]] tlahtolli [[Veneziatlahtolli]], [[Tlani teutontlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Galiciatlahtolli]] ihuan [[Rumaniatlahtolli]].
==Tlamachtiliztli==
[[File:CU-Mexico-biblioteca-2.jpg|thumb|left|220px|[[UNAM]].]]
In tlamachtiliztli ipan Mexicoticpacpa miectin xiuhpohualli nican, aztecah ihuan mayatlacah onemachti canah ichanehhuan ica tlahtolli, tlahcuiloliztli, toltecayotl huan tlachiuhtlacayotl huan oahcico itechpahuic caxtiltecah ocuiltonoa in chanehqueh itech tlalpan ihuan itlachiuh ce huel tlahuapahuallalhuayotl ixcoyan no Mexico.
Inon tlalpan axcan quipiya ce cualli nivel nemachtiliztli ipampa macehualteizcaltiliztli xocoyoxiuhpan, in ahmo tlahcuiloyotl aci xihuitl 2020 ipan 9.02 % ichanehhuan tlacempohualiztli. Nican inic ce nemachtiliztli huan inic ome nemachtiliztli zan nen ihuan mamaltica (9 xihuitl mani nemachtiliztli). In tlacatiyan nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipia in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica chanehqueh.
Mexico quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Nacional Autónoma de México'', ''Instituto Politécnico Nacional'', ''Universidad Autónoma de Guadalajara'', ''Universidad Autónoma de Nuevo León'', ''Universidad Autónoma de Chapingo'' huan ''Universidad Autónoma del Estado de México'', ce pani tlamachtiloyan itech Mexico Instituto Tecnológico de Estudios Superiores de Monterrey, Universidad La Salle, Universidad Iberoamericana, Universidad de las Américas, ohcequin.
=== Inic ce nemachtiliztli canahpa huehcauh nemachtiliztli ===
In [[Coconeh Chantli]] achcauhtica nemachtilli ica hueyi tepochcalli. Ce hueyic tepanahuiliztli ipampa mexihcatl macehualteizcaltiliztli in Comisión Nacional del Libros de Texto Gratuitos (Calpollotl Tlacatiyanco icopa amoxtlahcuiloliztli zan nen) otlachihualoc ipan CONALITEG tepoztlahcuilolli namaquilizhuayan icampa occequintin coconeh tlamachtilcalco. Axcan quipiya amoxtli ipan macehuallahtolcopa huan amoxtli ipampa ixpahpalcoconeh.
Ipan huehca altepemaitl ihuan macehualcalpolli quipia nemachtiliztli icampa tepozmetztli motenehua Edu-Sat tlen transmite videoconferencias ihuan teleconferencias caxtillantlahtolcopa ihuan macehuallahtolcopa ipampa 3000 tlamachtilcalli ihuan 300,000 temachtianimeh ipan occe tlacatiyan. Noyuhqui inin tlansmisión satelital Edusat aci canahpa occe tlacatiyan tlanihuic America tlahcopampa huan [[Colombia]].
[[Álvaro Obregón]] oquichiuh [[Secretaría de Educación Pública]] ipan [[1922]]. Yehhuan piya nemachtiliztli Mexihco.
==Tequinemiliztli==
Mexihco ce tlacatiyan ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quito Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayotl icampa [[UNESCO]]; ixquichi tlamatocac toltecayotl, yolizyoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl quemeh tlacualcayotl, macehualmihtotiztli, macehuallahtolloliztli.
Ipan inon tlalpan ihuicpa huehueyi tlahcuilomeh quemeh [[Diego Rivera]], [[David Alfaro Siqueiros]], [[José Clemente Orozco]], [[Frida Kahlo]] occequintin. Inin xiuhpan 1650, zanno ihcuac tlahchilohuaya ompa Mexihco in iteuhcayo Miguel Cabrera. Occepa xihuitl [[Alejandro Toledo]] ce tlacuiloh cenca tenyo ipan Cemanahuac ipampa itlapal huaxyacatl ixiptli.
Ipan Mexihco, teonantzin [[Nantzin Juana Inés de la Cruz]] ihuan [[Juan Ruiz de Alarcón]] oamatlacuiloh amoxtli ica Caxtillantlahtolli. Ahzozan [[Octavio Paz]] oamatlacuiloh [[La piedra del Sol]] quemeh inic ce amoxtli ipampa Caxtillantlahtolli. Ahzozan huehca xihuitl oquiamatlacuilo [[Carlos Fuentes]] ahnozo in xochicuicani [[Rosario Castellanos]].
In mexihcatl calmanayotl cenca cualli cah, Ipan huehuehaltepetl quemeh olmecatoltecayotl, mayatoltecayotl, tzapotecatoltecayotl, teotihuahcatoltecayotl, mexihcatoltecayotl, occequin. In caxtillanxiuhpan in teocalli ihuan tzacualtecalco motenehua Barroco. In axcan cahuitl mexicatl calmanayotl oquitlachiuh ipampa [[Luis Barragán]] ce calmanani achcauh ipan Minimalismo.
=== Tonalpohualamoxtli ===
{| class=wikitable
|+ '''Mexico itonalpohual'''
|- bgcolor="#efefef"
! Tonalpihualli !! Ilhuitl
|-
| [[1 metztli enero]] || [[Yancuic xihuitl]]
|-
| [[6 metztli enero]] || [[Epifanía|Reyes Magos]]
|-
| [[2 metztli febrero]] || [[La candelaria]]
|-
| ''Semana santa'' || [[Viernes Santo]]
|-
| ''Semana santa'' || [[Domingo de pascua]]
|-
| [[1 metztli mayo]] || [[Día del trabajo]]
|-
| ''Mayo - junio'' || [[Pentecostés|Día de las mulas]]
|-
| [[15 metztli septiembre]] y [[16 de septiembre]] || [[Fiestas Patrias]]
|-
| [[1 metztli noviembre]] y [[2 de noviembre]] || [[Día de Muertos]]
|-
| [[20 metztli noviembre]] || [[Día de la Revolución Mexicana]]
|-
| [[12 metztli diciembre]] || [[Día de la Virgen de Guadalupe]]
|-
| [[24 mitztli diciembre]] y [[25 de diciembre]] || [[Navidad|Festividades navideñas]]
|}
=== Tlaixcopinaliztli ===
{{main|Mēxihcatl īxiptlayōliztli}}
In inic ce mexihcatl ixiptli xiuhpan 1897, itech Ingeniero Salvador Toscano otlachiuh ohtli ipan tlahuantli itechpa inin tlacatiyan cenca tlachcauh (oquicceecentlaaliaa yeh ipan xihuitl 50’s itoca itech ''Memorias de un Mexicano'' teeilnaamiquiliztli itechpahuicpa ce mexicatl, ihuan noyuhqui inic ce ahmo huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl motenehuaa Don Juan Tenorio xiuhpan 1898. In inic ce huehca tlaooltetzetzeliuhcaayootl catca Fatal Orgullo in xiuhpan 1916. Auh 1920 xiuhpan otlachiuhqueh inic ce peliculas icampa tlatozcatl Hollywood, California tlein otlaquiti nochi huel mexicah cineastas. In xihuitl 1930 otlachiuh in cine mach tlacaqui, cenca tenyoh in cemanahuac ipan nochi tlacatiyan caxtillantahtoltica ica peliculas iuhqui Sobre las Olas (aacueeyopan) xiuhpan 1932 nozo itechpahuic René Zacarías ihuan Raphael J. Sevilla in pelicula Alla en el Rancho Grande, xiuhpan1936.
Cah hueyi mexihcah ixiptlayoliztli quemeh ''[[Amores Perros]]'' auh ''[[Y Tu Mamá También]]'' auh huehueh quemeh ''[[Ahí Está El Detalle]]''. Hueyi mexihcah ixiptlayotiani iuhquin [[Alfonso Cuarón]] ipan ''[[Harry Potter and the Prisoner of Azkaban]]''.
===Tlacualiztli===
[[File:CornmealProducts.jpg|thumb|200px|Cintlacualiztli.]]
Mexico quipia ce hueyi tlacualiztli moihtoa ic Patrimonio Cultural de la Humanidad ipan UNESCO, Nican ce tequichihualiztli itech cintli, chilli huan nohpalitl, tomatl, ohce xochicualli, ce hueyi tzapotecatl motenehua Abigaíl Mendoza, yehuatl itech Teotitlan ompa Huexyacac tlahtocayotl tlachihua tlemolli huan chilmolli. In tlayolli quitlaxcalia, atolli, tamalli, tlaxcalli, totopochtli huan tlaxcalpacholli.
Mexico ce tlacatiyan ica ixachi tlacualli in ompa tlaltipac, in tlacualli ma [[tacualli]], [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[pozolli]], [[tzopitl]], [[chilaquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[tlatetzauhtli]], [[neuctli]], [[tlemolli]], ohcequin.
Nican quipia onilli ma, [[mexcalli]], [[meoctli]], [[tlapaloctli]], [[tleatl]] ohcequin.
=== Tonalizcayotl ===
=== Tequichihualiztli ===
Miac [[tlatzotzohnaliztli]] cah inin tlacatiyan iuhquin [[rock]], [[pop]] nozo [[tlātlamantic cuīcayōtl|tlātlamantic]]. Hueyi [[tlacuīcaliztli]] cateh [[Lorena y Los Alebrijes]], [[Noesis]], [[Etnia]], occe.
Ca cuicacan quemeh [[Auditorio Nacional]], [[Foro Sol]] huan [[Teatro Metropolitan]].
==== Tlahcuiloliztli ====
[[File:Cacaxtla01.jpg|thumb|left|350px|[[Cacaxtlah]].]]
Tlacuiloliztli ipan mexicah catca itech huehuehcauh cahuitl ica achto macehualtin.
* [[Diego Rivera]]
* [[Alejandro Toledo]]
* [[David Alfaro Siqueiros]]
==== Tlatzohtzonaliztli ====
* [[Macedonio Alcalá]]
* [[Máximo Ramón Ortíz]]
* [[Álvaro Carrillo]]
==== Hueyi [[cuicani|cuicanimeh]] ====
{{col-begin}}
{{col-2}}
* [[Lucero]]
* [[Yuri]]
* [[Eugenia León]]
* [[Alejandra Robles]]
* [[Lila Downs]]
{{col-2}}
* [[Juan Gabriel]]
* [[Vicente Fernández]]
* [[Pedro Infante]]
* [[Antonio Aguilar]]
* [[Javier Solis]]
{{col-end}}
===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli===
[[Image:View from Pyramide de la luna.jpg|thumb|right|200px|[[Teotihuahcan]].]]
[[Image:Guanajuato30 guanajuato.jpg|thumb|right|200px|[[Pachtitlan]].]]
[[Image:Hospicio Cabañas.JPG|thumb|right|200px|Icnocalli Cabañas ipan [[Atemaxac]].]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Huaxyacac Juárez huan Monte Albán]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Teotihuahcan]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Altepetl Mexico huan chinamilpan Xochimilco]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Palenque]]
* 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Reserva de la Biósfera de Sian Ka'an]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Cuetlaxcoapan]]
* 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Pachtitlan huan oztoyotl]]
* 1988 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Chichén Itzá]]
* 1991 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Morelia]]
* 1992 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[El Tajín]]
* 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlahcuilolli ipan San Francisco Tepehuahcan]]
* 1993 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Zacatecah]]
* 1993 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Ichan hueyimichtin El Vizcaíno]]
* 1994 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Achto teocalmecac macuilpohualxiuhpan XVI ipan Popocatepetl]]
* 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Uxmal]]
* 1996 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Querétaro]]
* 1997 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Hospicio Cabañas]]
* 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Paquimeh]]
* 1998 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Tlacotalpan]]
* 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xochicalco]]
* 1999 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Xolalpan Campeche]]
* 2002 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Kalak'mul]]
* 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[San Francisco teocalmecac ipan Sierra Gorda]]
* 2003 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Miccailhuitl]]
* 2004 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Tlaquitcalli Luis Barragán]]
* 2005 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Tlalhuactli huan teotlalli ipan California ayollohco]]
* 2006 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Mexcalmillah ipan Tequillan]]
* 2007 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Altepetl Tepochcalli UNAM]]
<gallery mode="packed-hover" caption="Huehuecauh altepetl ipan Mexico" style="margin:0;">
File:Chichen Itza CB.jpg|[[Chichén Itzá]]
File:0141 Palenque.JPG|''[[Palenque (zona arqueológica)|Palenque]]''
File:Tulum - 01.jpg|''[[Tulum]]''
File:El Tajín, Nischenpyramide.fcm.jpg|''[[El Tajín]]''
File:Borrala.JPG|''[[Monte Albán]]''
File:Olmeca head in Villahermosa.jpg|''[[La Venta]]''
File:Comalcalco.jpg|''[[Comalcalco (zona arqueológica)|Comalcalco]]''
File:Mexico.Pue.Cholula.Pyramid.01.jpg|[[Zona arqueológica de Cholula|Cholula]]
File:Paquime1.jpg|''[[Paquimeh]]''
File:Telamones Tula.jpg|[[Tollan-Xicocotitlan]]
File:Pomona3.JPG|''[[Pomoná]]''
File:LaReforma1.JPG|''[[Moral Reforma (zona arqueológica)|Moral Reforma]]''
File:Panoramic Edzná.JPG|''[[Edzná]]''
File:Votive Pyramid La Quemada.JPG|''[[La Quemada]]''
File:Becan x2.jpg|''[[Becán]]''
File:Calakmul Struktur I 1.JPG|''[[Calakmul]]''
File:Hochob Campeche - Rekonstruktion des Tempels.jpg|''[[Hochob]]''
File:Acropolis Tenam.jpg|''[[Tenam Puente]]''
File:Yaxchilan 1.jpg|''[[Yaxchilán]]''
File:Bonampak panorámica.JPG|''[[Bonampak]]''
File:Tonina 1.jpg|''[[Toniná]]''
File:Coba. Piramide Nohoch Mul. Enero 2009.JPG|''[[Cobá]]''
File:Chacchoben 2.jpg|''[[Chacchobén]]''
File:Kohunlich Mask cropped.jpg|''[[Kohunlich]]''
File:Panoramica Uxmal.jpg|''[[Uxmal]]''
File:Mayapan perspectiva 1.jpg|''[[Mayapán]]''
File:Dzibilchaltun.jpg|''[[Dzibilchaltún (zona arqueológica)|Dzibilchaltún]]''
File:Guachimontones Jalisco - Esteban Tucci.jpg|''[[Guachimontones]]''
File:2002.12.29 18 Codz Poop Kabah Yucatan Mexico.jpg|''[[Kabáh]]''
File:DjDSCF1841.JPG|''[[Malinalco]]''
File:Detalle templo de la serpiente emplumada.JPG|''[[Xochicalco]]''
File:Chalcatzingo zona arqueológica 02.JPG|''[[Chalcatzingo]]''
File:Muyil1.jpg|''[[Muyil]]''
File:Zona Arqueológica Mitla 10.JPG|''[[Mitla]]''
File:Tumba 1 Zaachila.JPG|''[[Zaachila]]''
File:CantonaB.JPG|''[[Cantona]]''
</gallery>
==Momotlaliztli==
Nican Mexico quipiya cualli [[neicxitapayolhuiliztli]], itlacahuan cateh ica [[Selección Mexicana del Fútbol]]. In momotlaliztli ipan Mexico ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Axcan, Mexico tlalli, ce centlalticpac huelitini ica momotlaliztli, ihcuac tecuacan itechpahuic Olimpicayoh Mahuiltiliztli xiuhpan 1992 in ompa [[Altepetl Mexico 1968]], otlacauh huel miac imomotlaliz ipampa ce tlacatiyan itech America Latina.
Mexico oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, karate, judo, taekwondo, boxeo, tenis, atletismo, gimnasia, trial, enduro, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli.
* [[Īxiptli:Olympic flag.svg|50px]] Mexico ipan [[Olimpicayoh neahuiltiliztli]].
== No xiquitta ==
* [[America Mictlampa]]
* [[America]]
== Amoxtiliztli ==
* ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México en náhuatl y español'', {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Altepetl Mexico]], Plaza y Valdés Editores, xiuhpan [[1991]].''
== Toquiliztequitl ==
<references/>
==Tlahtolcaquiliztiloni==
{{Notetag/end}}
== Occe necuazaloliztli ==
{{wiktionary|Mexihco}}
{{America}}
[[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Nahuatlaltocayotl]]
{{Sample:Interwikis/Mexko}}
66d2avooappwmbemwa6ywldkzjv7d1d
Tlaxcallān
0
2303
504748
404188
2022-08-27T18:26:03Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallah]]
5oq3hng8ci93ptka843oipd10wbvsnm
504861
504748
2022-08-28T10:48:38Z
EmausBot
3854
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallan]]
q9cycrlrdgargkqs92idkv7i65ix7gg
Tlaxcalah
0
4078
504710
503375
2022-08-27T14:17:15Z
Koatochij
19758
/* Chanehmatiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Tlacatiyan ixeliuhca
| Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Estado de Tlaxcala
| Pamitl = Flag of Tlaxcala (local).svg
| Chimalli = Coat of arms of Tlaxcala.svg
| Tlalmachiyotl = Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg
| Lema = Cozoltlacatiyan (Cuna de la nación)
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tecuacan = [[Tlaxcallan Xicohtencatl]]
| Hueyaltepetl = [[Cuauhtotoatlan]]
| Ixtentli = 22,499.95
| Tlaixpayotl = 25
| Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O
| Tepenelihuahcapanca = [[Matlalcueyeh]]
| Metros = 5,452
| Chanehqueh = 1,169,936
| CampaChanequeh = 28
| Pozahuacayotl = 663
| CampaDensidad = 11
| IDH = 0.958
| CampaIDH = 10
| PIB = 1.812.968
| PPC = 42,325
| Tzintiliztli = [[9 metztli diciembre]], [[1856]]
| CampaCreacion = 31
| Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]]
| Tetlanahuatiani = Lorena Cuéllar Cisneros
| Teuctlahtoqueh = 3
| Tequichihuanih = 65
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Onohuayan = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|16]]
| Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]]
| UTC = [[UTC]]-6
| USPS =
| CodigoISO = MX-TLA
| Matlatzalan = www.tlaxcala.gob.mx
|}}
'''Tlaxcallan''' nozo '''Tlahtocayotl Tlaxcallan''' ({{es2}} ''Estado de Tlaxcala'') ce tlahtocayotl ipan [[Mexico]], ca tlatectli ipan tlahco tlapcopa Mexihco, itecuacan [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] ca.
Tlaxcallan cuaxochtia canhpa tlapcopa, huitztlampa īhuān mictlāmpa īca [[Puebla]]; cihuātlāmpa īca [[Tlahtohcāyōtl Mēxihco]] īhuān mictlāncihuātlāmpa īca [[Hidalgo]]; ahmo piya huēyātēntli. Ītlaīxpayo 4,016 km2, īca 1,072,311 chanehqueh.
== Tlaltocayotl ==
In Tlahtocayotl Tlaxcallan itoca ipampa in tecuacan itech [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] altepetl. In motlamia in Tlācaxoxouhcayāōyōtl, Tlaxcallān ōcatca huēyāltepētl īpan in [[Inic Cē Mēxihcatl Emperador ītlahtohcāyo]]. Īca in [[1824 Nāhuatīllālīliztli]], in huēyāltepētl ōmocuepa '''Yōllōxoxouhqui īhuān Tlahtohcāuh Tlahtohcāyōtl Tlaxcallān''' in tlein īāchcāuhtōcā āxcān.
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Mexico.Tlax.Cacaxtla.03.jpg|thumb|left|Cacaxtlan]]
Zayeh mochi catca cuauhtlahtlalli. Achtopah tlacameh neminimeh.
Tlaxcallan ocatca yoloxoxouhqui tlahtocayotl [[Mēxihcatl Hueyi Tlahtohcayotl|Mexihcatl Hueyi Tlahtohcayolcopa]]. In huehcauh Tlaxcallan ocatca tlachihua inic in teucyotl [[Ocotelolco]], [[Quiyahuiztlan]], [[Tepeticpac]] huan [[Tizatlan]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Hidalgo]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Puebla]], in tonatih iquizayampa ica [[Puebla]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]].
==Teyacanaliztli==
Tlaxcallan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatzin Lorena Cuéllar Cisneros in tetlanahuatiani.
== Tequitiliztli ==
Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xochipalxocotl]], [[xalxocotl]], [[xocotl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl.
Tlaxcallan tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl.
== Chanehmatiliztli ==
Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 3,388,168
|-
| [[2020]]
| 3 540 684
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Apizaco'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
== Momotlaliztli==
In momotlaliztli ipan Tlaxcallan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
Tlaxcallan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan.
== No xiquitta ==
* [[Mexico]]
* [[Xicohtencatl Axayacatzin]]
* [[Malintzin]]
* [[Hernán Cortés]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Tlaxcala}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
2b2s1yg6plszd5k4u3szxrtc74a38qj
504711
504710
2022-08-27T14:22:04Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Tlacatiyan ixeliuhca
| Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Estado de Tlaxcala
| Pamitl = Flag of Tlaxcala (local).svg
| Chimalli = Coat of arms of Tlaxcala.svg
| Tlalmachiyotl = Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg
| Lema = Cozoltlacatiyan (Cuna de la nación)
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tecuacan = [[Tlaxcallan Xicohtencatl]]
| Hueyaltepetl = [[Cuauhtotoatlan]]
| Ixtentli = 22,499.95
| Tlaixpayotl = 25
| Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O
| Tepenelihuahcapanca = [[Matlalcueyeh]]
| Metros = 5,452
| Chanehqueh = 1,169,936
| CampaChanequeh = 28
| Pozahuacayotl = 663
| CampaDensidad = 11
| IDH = 0.958
| CampaIDH = 10
| PIB = 1.812.968
| PPC = 42,325
| Tzintiliztli = [[9 metztli diciembre]], [[1856]]
| CampaCreacion = 31
| Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]]
| Tetlanahuatiani = Lorena Cuéllar Cisneros
| Teuctlahtoqueh = 3
| Tequichihuanih = 65
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Onohuayan = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|16]]
| Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]]
| UTC = [[UTC]]-6
| USPS =
| CodigoISO = MX-TLA
| Matlatzalan = www.tlaxcala.gob.mx
|}}
'''Tlaxcallan''' nozo '''Tlahtohcayotl Tlaxcallan''' ({{es2}} ''Estado de Tlaxcala'') ce tlahtohcayotl ipan [[Mexico]], ca tlatectli ipan tlahco tlapcopa Mexico, altepetl itecuacan [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] ca.
Tlaxcallan cuaxochtia canhpa tlapcopa, huitztlampa huan mictlampa ica [[Hidalgo]] huan [[Puebla]] tlahtohcayotl, huitztlampa ica [[Puebla]], tonalcalaquiyampa ica [[Tlahtohcayotl Mexico]] huan tonalquizayampa ica [[Puebla]]. Itlaixpayo 4,016 km2, ica 1,072,311 chanehqueh.
== Tlaltocayotl ==
In Tlahtocayotl Tlaxcallan itoca ipampa in tecuacan itech [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] altepetl. In motlamia in Tlācaxoxouhcayāōyōtl, Tlaxcallān ōcatca huēyāltepētl īpan in [[Inic Cē Mēxihcatl Emperador ītlahtohcāyo]]. Īca in [[1824 Nāhuatīllālīliztli]], in huēyāltepētl ōmocuepa '''Yōllōxoxouhqui īhuān Tlahtohcāuh Tlahtohcāyōtl Tlaxcallān''' in tlein īāchcāuhtōcā āxcān.
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Mexico.Tlax.Cacaxtla.03.jpg|thumb|left|Cacaxtlan]]
Zayeh mochi catca cuauhtlahtlalli. Achtopah tlacameh neminimeh.
Tlaxcallan ocatca yoloxoxouhqui tlahtocayotl [[Mēxicatl Hueyi Tlahtohcayotl|Mexicatl Hueyi Tlahtohcayolcopa]]. In huehcauh Tlaxcallan ocatca tlachihua inic in teucyotl [[Ocotelolco]], [[Quiyahuiztlan]], [[Tepeticpac]] huan [[Tizatlan]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Hidalgo]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Puebla]], in tonatih iquizayampa ica [[Puebla]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]].
==Teyacanaliztli==
Tlaxcallan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatzin Lorena Cuéllar Cisneros in tetlanahuatiani.
== Tequitiliztli ==
Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xochipalxocotl]], [[xalxocotl]], [[xocotl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl.
Tlaxcallan tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl.
== Chanehmatiliztli ==
Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 3,388,168
|-
| [[2020]]
| 3 540 684
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Apizaco'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
== Momotlaliztli==
In momotlaliztli ipan Tlaxcallan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
Tlaxcallan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan.
== No xiquitta ==
* [[Mexico]]
* [[Xicohtencatl Axayacatzin]]
* [[Malintzin]]
* [[Hernán Cortés]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Tlaxcala}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
l4xafgjeu86t2x989ww938h1c61z81y
504712
504711
2022-08-27T14:23:07Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Toquiliztequitl}}
{{Tlacatiyan ixeliuhca
| Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Estado de Tlaxcala
| Pamitl = Flag of Tlaxcala (local).svg
| Chimalli = Coat of arms of Tlaxcala.svg
| Tlalmachiyotl = Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg
| Lema = Cozoltlacatiyan (Cuna de la nación)
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tecuacan = [[Tlaxcallan Xicohtencatl]]
| Hueyaltepetl = [[Cuauhtotoatlan]]
| Ixtentli = 22,499.95
| Tlaixpayotl = 25
| Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O
| Tepenelihuahcapanca = [[Matlalcueyeh]]
| Metros = 5,452
| Chanehqueh = 1,169,936
| CampaChanequeh = 28
| Pozahuacayotl = 663
| CampaDensidad = 11
| IDH = 0.958
| CampaIDH = 10
| PIB = 1.812.968
| PPC = 42,325
| Tzintiliztli = [[9 metztli diciembre]], [[1856]]
| CampaCreacion = 31
| Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]]
| Tetlanahuatiani = Lorena Cuéllar Cisneros
| Teuctlahtoqueh = 3
| Tequichihuanih = 65
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Onohuayan = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|16]]
| Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]]
| UTC = [[UTC]]-6
| USPS =
| CodigoISO = MX-TLA
| Matlatzalan = www.tlaxcala.gob.mx
|}}
'''Tlaxcallan''' nozo '''Tlahtohcayotl Tlaxcallan''' ({{es2}} ''Estado de Tlaxcala'') ce tlahtohcayotl ipan [[Mexico]], ca tlatectli ipan tlahco tlapcopa Mexico, altepetl itecuacan [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] ca.
Tlaxcallan cuaxochtia canhpa tlapcopa, huitztlampa huan mictlampa ica [[Hidalgo]] huan [[Puebla]] tlahtohcayotl, huitztlampa ica [[Puebla]], tonalcalaquiyampa ica [[Tlahtohcayotl Mexico]] huan tonalquizayampa ica [[Puebla]]. Itlaixpayo 4,016 km2, ica 1,072,311 chanehqueh.
== Tlaltocayotl ==
In Tlahtocayotl Tlaxcallan itoca ipampa in tecuacan itech [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] altepetl. In motlamia in Tlācaxoxouhcayāōyōtl, Tlaxcallān ōcatca huēyāltepētl īpan in [[Inic Cē Mēxihcatl Emperador ītlahtohcāyo]]. Īca in [[1824 Nāhuatīllālīliztli]], in huēyāltepētl ōmocuepa '''Yōllōxoxouhqui īhuān Tlahtohcāuh Tlahtohcāyōtl Tlaxcallān''' in tlein īāchcāuhtōcā āxcān.
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Mexico.Tlax.Cacaxtla.03.jpg|thumb|left|Cacaxtlan]]
Zayeh mochi catca cuauhtlahtlalli. Achtopah tlacameh neminimeh.
Tlaxcallan ocatca yoloxoxouhqui tlahtocayotl [[Mēxicatl Hueyi Tlahtohcayotl|Mexicatl Hueyi Tlahtohcayolcopa]]. In huehcauh Tlaxcallan ocatca tlachihua inic in teucyotl [[Ocotelolco]], [[Quiyahuiztlan]], [[Tepeticpac]] huan [[Tizatlan]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Hidalgo]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Puebla]], in tonatih iquizayampa ica [[Puebla]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]].
==Teyacanaliztli==
Tlaxcallan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatzin Lorena Cuéllar Cisneros in tetlanahuatiani.
== Tequitiliztli ==
Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xochipalxocotl]], [[xalxocotl]], [[xocotl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl.
Tlaxcallan tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl.
== Chanehmatiliztli ==
Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 3,388,168
|-
| [[2020]]
| 3 540 684
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Apizaco'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
== Momotlaliztli==
In momotlaliztli ipan Tlaxcallan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
Tlaxcallan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan.
== No xiquitta ==
* [[Mexico]]
* [[Xicohtencatl Axayacatzin]]
* [[Malintzin]]
* [[Hernán Cortés]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Tlaxcala}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
lag15cwdg7o9c37mnpn10wa00mw56fl
504713
504712
2022-08-27T14:24:18Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcallan}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Tlacatiyan ixeliuhca
| Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Estado de Tlaxcala
| Pamitl = Flag of Tlaxcala (local).svg
| Chimalli = Coat of arms of Tlaxcala.svg
| Tlalmachiyotl = Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg
| Lema = Cozoltlacatiyan (Cuna de la nación)
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tecuacan = [[Tlaxcallan Xicohtencatl]]
| Hueyaltepetl = [[Cuauhtotoatlan]]
| Ixtentli = 22,499.95
| Tlaixpayotl = 25
| Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O
| Tepenelihuahcapanca = [[Matlalcueyeh]]
| Metros = 5,452
| Chanehqueh = 1,169,936
| CampaChanequeh = 28
| Pozahuacayotl = 663
| CampaDensidad = 11
| IDH = 0.958
| CampaIDH = 10
| PIB = 1.812.968
| PPC = 42,325
| Tzintiliztli = [[9 metztli diciembre]], [[1856]]
| CampaCreacion = 31
| Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]]
| Tetlanahuatiani = Lorena Cuéllar Cisneros
| Teuctlahtoqueh = 3
| Tequichihuanih = 65
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Onohuayan = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|16]]
| Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]]
| UTC = [[UTC]]-6
| USPS =
| CodigoISO = MX-TLA
| Matlatzalan = www.tlaxcala.gob.mx
|}}
'''Tlaxcallan''' nozo '''Tlahtohcayotl Tlaxcallan''' ({{es2}} ''Estado de Tlaxcala'') ce tlahtohcayotl ipan [[Mexico]], ca tlatectli ipan tlahco tlapcopa Mexico, altepetl itecuacan [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] ca.
Tlaxcallan cuaxochtia canhpa tlapcopa, huitztlampa huan mictlampa ica [[Hidalgo]] huan [[Puebla]] tlahtohcayotl, huitztlampa ica [[Puebla]], tonalcalaquiyampa ica [[Tlahtohcayotl Mexico]] huan tonalquizayampa ica [[Puebla]]. Itlaixpayo 4,016 km2, ica 1,072,311 chanehqueh.
== Tlaltocayotl ==
In Tlahtocayotl Tlaxcallan itoca ipampa in tecuacan itech [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] altepetl. In motlamia in Tlācaxoxouhcayāōyōtl, Tlaxcallān ōcatca huēyāltepētl īpan in [[Inic Cē Mēxihcatl Emperador ītlahtohcāyo]]. Īca in [[1824 Nāhuatīllālīliztli]], in huēyāltepētl ōmocuepa '''Yōllōxoxouhqui īhuān Tlahtohcāuh Tlahtohcāyōtl Tlaxcallān''' in tlein īāchcāuhtōcā āxcān.
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Mexico.Tlax.Cacaxtla.03.jpg|thumb|left|Cacaxtlan]]
Zayeh mochi catca cuauhtlahtlalli. Achtopah tlacameh neminimeh.
Tlaxcallan ocatca yoloxoxouhqui tlahtocayotl [[Mēxicatl Hueyi Tlahtohcayotl|Mexicatl Hueyi Tlahtohcayolcopa]]. In huehcauh Tlaxcallan ocatca tlachihua inic in teucyotl [[Ocotelolco]], [[Quiyahuiztlan]], [[Tepeticpac]] huan [[Tizatlan]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Hidalgo]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Puebla]], in tonatih iquizayampa ica [[Puebla]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]].
==Teyacanaliztli==
Tlaxcallan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatzin Lorena Cuéllar Cisneros in tetlanahuatiani.
== Tequitiliztli ==
Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xochipalxocotl]], [[xalxocotl]], [[xocotl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl.
Tlaxcallan tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl.
== Chanehmatiliztli ==
Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 3,388,168
|-
| [[2020]]
| 3 540 684
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Apizaco'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
== Momotlaliztli==
In momotlaliztli ipan Tlaxcallan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
Tlaxcallan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan.
== No xiquitta ==
* [[Mexico]]
* [[Xicohtencatl Axayacatzin]]
* [[Malintzin]]
* [[Hernán Cortés]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Tlaxcala}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
i4wk38y4n7r6278anpfy4arntc0ko2g
504743
504713
2022-08-27T18:22:47Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tlaxcallan]] a [[Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcallan}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Tlacatiyan ixeliuhca
| Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Estado de Tlaxcala
| Pamitl = Flag of Tlaxcala (local).svg
| Chimalli = Coat of arms of Tlaxcala.svg
| Tlalmachiyotl = Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg
| Lema = Cozoltlacatiyan (Cuna de la nación)
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tecuacan = [[Tlaxcallan Xicohtencatl]]
| Hueyaltepetl = [[Cuauhtotoatlan]]
| Ixtentli = 22,499.95
| Tlaixpayotl = 25
| Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O
| Tepenelihuahcapanca = [[Matlalcueyeh]]
| Metros = 5,452
| Chanehqueh = 1,169,936
| CampaChanequeh = 28
| Pozahuacayotl = 663
| CampaDensidad = 11
| IDH = 0.958
| CampaIDH = 10
| PIB = 1.812.968
| PPC = 42,325
| Tzintiliztli = [[9 metztli diciembre]], [[1856]]
| CampaCreacion = 31
| Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]]
| Tetlanahuatiani = Lorena Cuéllar Cisneros
| Teuctlahtoqueh = 3
| Tequichihuanih = 65
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Onohuayan = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|16]]
| Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]]
| UTC = [[UTC]]-6
| USPS =
| CodigoISO = MX-TLA
| Matlatzalan = www.tlaxcala.gob.mx
|}}
'''Tlaxcallan''' nozo '''Tlahtohcayotl Tlaxcallan''' ({{es2}} ''Estado de Tlaxcala'') ce tlahtohcayotl ipan [[Mexico]], ca tlatectli ipan tlahco tlapcopa Mexico, altepetl itecuacan [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] ca.
Tlaxcallan cuaxochtia canhpa tlapcopa, huitztlampa huan mictlampa ica [[Hidalgo]] huan [[Puebla]] tlahtohcayotl, huitztlampa ica [[Puebla]], tonalcalaquiyampa ica [[Tlahtohcayotl Mexico]] huan tonalquizayampa ica [[Puebla]]. Itlaixpayo 4,016 km2, ica 1,072,311 chanehqueh.
== Tlaltocayotl ==
In Tlahtocayotl Tlaxcallan itoca ipampa in tecuacan itech [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] altepetl. In motlamia in Tlācaxoxouhcayāōyōtl, Tlaxcallān ōcatca huēyāltepētl īpan in [[Inic Cē Mēxihcatl Emperador ītlahtohcāyo]]. Īca in [[1824 Nāhuatīllālīliztli]], in huēyāltepētl ōmocuepa '''Yōllōxoxouhqui īhuān Tlahtohcāuh Tlahtohcāyōtl Tlaxcallān''' in tlein īāchcāuhtōcā āxcān.
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Mexico.Tlax.Cacaxtla.03.jpg|thumb|left|Cacaxtlan]]
Zayeh mochi catca cuauhtlahtlalli. Achtopah tlacameh neminimeh.
Tlaxcallan ocatca yoloxoxouhqui tlahtocayotl [[Mēxicatl Hueyi Tlahtohcayotl|Mexicatl Hueyi Tlahtohcayolcopa]]. In huehcauh Tlaxcallan ocatca tlachihua inic in teucyotl [[Ocotelolco]], [[Quiyahuiztlan]], [[Tepeticpac]] huan [[Tizatlan]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Hidalgo]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Puebla]], in tonatih iquizayampa ica [[Puebla]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]].
==Teyacanaliztli==
Tlaxcallan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatzin Lorena Cuéllar Cisneros in tetlanahuatiani.
== Tequitiliztli ==
Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xochipalxocotl]], [[xalxocotl]], [[xocotl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl.
Tlaxcallan tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl.
== Chanehmatiliztli ==
Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 3,388,168
|-
| [[2020]]
| 3 540 684
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Apizaco'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
== Momotlaliztli==
In momotlaliztli ipan Tlaxcallan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
Tlaxcallan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan.
== No xiquitta ==
* [[Mexico]]
* [[Xicohtencatl Axayacatzin]]
* [[Malintzin]]
* [[Hernán Cortés]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Tlaxcala}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
i4wk38y4n7r6278anpfy4arntc0ko2g
504759
504743
2022-08-27T18:46:09Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1_NCI2=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcallah|NCI_name=Tlaxcallan}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Tlacatiyan ixeliuhca
| Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Estado de Tlaxcala
| Pamitl = Flag of Tlaxcala (local).svg
| Chimalli = Coat of arms of Tlaxcala.svg
| Tlalmachiyotl = Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg
| Lema = Cozoltlacatiyan (Cuna de la nación)
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tecuacan = [[Tlaxcallan Xicohtencatl]]
| Hueyaltepetl = [[Cuauhtotoatlan]]
| Ixtentli = 22,499.95
| Tlaixpayotl = 25
| Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O
| Tepenelihuahcapanca = [[Matlalcueyeh]]
| Metros = 5,452
| Chanehqueh = 1,169,936
| CampaChanequeh = 28
| Pozahuacayotl = 663
| CampaDensidad = 11
| IDH = 0.958
| CampaIDH = 10
| PIB = 1.812.968
| PPC = 42,325
| Tzintiliztli = [[9 metztli diciembre]], [[1856]]
| CampaCreacion = 31
| Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]]
| Tetlanahuatiani = Lorena Cuéllar Cisneros
| Teuctlahtoqueh = 3
| Tequichihuanih = 65
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Onohuayan = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|16]]
| Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]]
| UTC = [[UTC]]-6
| USPS =
| CodigoISO = MX-TLA
| Matlatzalan = www.tlaxcala.gob.mx
|}}
'''Tlaxcallan''' nozo '''Tlahtohcayotl Tlaxcallan''' ({{es2}} ''Estado de Tlaxcala'') ce tlahtohcayotl ipan [[Mexico]], ca tlatectli ipan tlahco tlapcopa Mexico, altepetl itecuacan [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] ca.
Tlaxcallan cuaxochtia canhpa tlapcopa, huitztlampa huan mictlampa ica [[Hidalgo]] huan [[Puebla]] tlahtohcayotl, huitztlampa ica [[Puebla]], tonalcalaquiyampa ica [[Tlahtohcayotl Mexico]] huan tonalquizayampa ica [[Puebla]]. Itlaixpayo 4,016 km2, ica 1,072,311 chanehqueh.
== Tlaltocayotl ==
In Tlahtocayotl Tlaxcallan itoca ipampa in tecuacan itech [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] altepetl. In motlamia in Tlācaxoxouhcayāōyōtl, Tlaxcallān ōcatca huēyāltepētl īpan in [[Inic Cē Mēxihcatl Emperador ītlahtohcāyo]]. Īca in [[1824 Nāhuatīllālīliztli]], in huēyāltepētl ōmocuepa '''Yōllōxoxouhqui īhuān Tlahtohcāuh Tlahtohcāyōtl Tlaxcallān''' in tlein īāchcāuhtōcā āxcān.
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Mexico.Tlax.Cacaxtla.03.jpg|thumb|left|Cacaxtlan]]
Zayeh mochi catca cuauhtlahtlalli. Achtopah tlacameh neminimeh.
Tlaxcallan ocatca yoloxoxouhqui tlahtocayotl [[Mēxicatl Hueyi Tlahtohcayotl|Mexicatl Hueyi Tlahtohcayolcopa]]. In huehcauh Tlaxcallan ocatca tlachihua inic in teucyotl [[Ocotelolco]], [[Quiyahuiztlan]], [[Tepeticpac]] huan [[Tizatlan]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Hidalgo]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Puebla]], in tonatih iquizayampa ica [[Puebla]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]].
==Teyacanaliztli==
Tlaxcallan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatzin Lorena Cuéllar Cisneros in tetlanahuatiani.
== Tequitiliztli ==
Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xochipalxocotl]], [[xalxocotl]], [[xocotl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl.
Tlaxcallan tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl.
== Chanehmatiliztli ==
Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 3,388,168
|-
| [[2020]]
| 3 540 684
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Apizaco'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
== Momotlaliztli==
In momotlaliztli ipan Tlaxcallan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
Tlaxcallan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan.
== No xiquitta ==
* [[Mexico]]
* [[Xicohtencatl Axayacatzin]]
* [[Malintzin]]
* [[Hernán Cortés]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Tlaxcala}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
qw6kzxuf0w1skeucr418nlmbvbxm482
504760
504759
2022-08-27T18:47:06Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1_NCI2=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcallah|NCI_name=Tlaxcallan}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Tlacatiyan ixeliuhca
| Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Estado de Tlaxcala
| Pamitl = Flag of Tlaxcala (local).svg
| Chimalli = Coat of arms of Tlaxcala.svg
| Tlalmachiyotl = Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg
| Lema = Cozoltlacatiyan (Cuna de la nación)
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tecuacan = [[Tlaxcallan Xicohtencatl]]
| Hueyaltepetl = [[Cuauhtotoatlan]]
| Ixtentli = 22,499.95
| Tlaixpayotl = 25
| Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O
| Tepenelihuahcapanca = [[Matlalcueyeh]]
| Metros = 5,452
| Chanehqueh = 1,169,936
| CampaChanequeh = 28
| Pozahuacayotl = 663
| CampaDensidad = 11
| IDH = 0.958
| CampaIDH = 10
| PIB = 1.812.968
| PPC = 42,325
| Tzintiliztli = [[9 metztli diciembre]], [[1856]]
| CampaCreacion = 31
| Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]]
| Tetlanahuatiani = Lorena Cuéllar Cisneros
| Teuctlahtoqueh = 3
| Tequichihuanih = 65
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Onohuayan = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|16]]
| Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]]
| UTC = [[UTC]]-6
| USPS =
| CodigoISO = MX-TLA
| Matlatzalan = www.tlaxcala.gob.mx
|}}
'''Tlaxcallan''' nozo '''Tlahtohcayotl Tlaxcallan''' ({{es2}} ''Estado de Tlaxcala'') ce tlahtohcayotl ipan [[Mexico]], ca tlatectli ipan tlahco tlapcopa Mexico, altepetl itecuacan [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] ca.
Tlaxcallan cuaxochtia canhpa tlapcopa, huitztlampa huan mictlampa ica [[Hidalgo]] huan [[Puebla]] tlahtohcayotl, huitztlampa ica [[Puebla]], tonalcalaquiyampa ica [[Tlahtohcayotl Mexico]] huan tonalquizayampa ica [[Puebla]]. Itlaixpayo 4,016 km2, ica 1,072,311 chanehqueh.
== Tlaltocayotl ==
In Tlahtocayotl Tlaxcallan itoca ipampa in tecuacan itech [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] altepetl. In motlamia in Tlācaxoxouhcayāōyōtl, Tlaxcallān ōcatca huēyāltepētl īpan in [[Inic Cē Mēxihcatl Emperador ītlahtohcāyo]]. Īca in [[1824 Nāhuatīllālīliztli]], in huēyāltepētl ōmocuepa '''Yōllōxoxouhqui īhuān Tlahtohcāuh Tlahtohcāyōtl Tlaxcallān''' in tlein īāchcāuhtōcā āxcān.
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Mexico.Tlax.Cacaxtla.03.jpg|thumb|left|Cacaxtlan]]
Zayeh mochi catca cuauhtlahtlalli. Achtopah tlacameh neminimeh.
Tlaxcallan ocatca yoloxoxouhqui tlahtocayotl [[Mēxicatl Hueyi Tlahtohcayotl|Mexicatl Hueyi Tlahtohcayolcopa]]. In huehcauh Tlaxcallan ocatca tlachihua inic in teucyotl [[Ocotelolco]], [[Quiyahuiztlan]], [[Tepeticpac]] huan [[Tizatlan]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Hidalgo]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Puebla]], in tonatih iquizayampa ica [[Puebla]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]].
==Teyacanaliztli==
Tlaxcallan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatzin Lorena Cuéllar Cisneros in tetlanahuatiani.
== Tequitiliztli ==
Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xochipalxocotl]], [[xalxocotl]], [[xocotl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl.
Tlaxcallan tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl.
== Chanehmatiliztli ==
Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 3,388,168
|-
| [[2020]]
| 3 540 684
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Apizaco'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
== Momotlaliztli==
In momotlaliztli ipan Tlaxcallan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
Tlaxcallan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan.
== No xiquitta ==
* [[Mexico]]
* [[Xicohtencatl Axayacatzin]]
* [[Malintzin]]
* [[Hernán Cortés]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Tlaxcala}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallah]]
hs6gtxv707c101v1a9hfy4d9b8hz8n3
504794
504760
2022-08-27T19:37:18Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tlaxcallah]] a [[Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1_NCI2=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcallah|NCI_name=Tlaxcallan}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Tlacatiyan ixeliuhca
| Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Estado de Tlaxcala
| Pamitl = Flag of Tlaxcala (local).svg
| Chimalli = Coat of arms of Tlaxcala.svg
| Tlalmachiyotl = Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg
| Lema = Cozoltlacatiyan (Cuna de la nación)
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tecuacan = [[Tlaxcallan Xicohtencatl]]
| Hueyaltepetl = [[Cuauhtotoatlan]]
| Ixtentli = 22,499.95
| Tlaixpayotl = 25
| Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O
| Tepenelihuahcapanca = [[Matlalcueyeh]]
| Metros = 5,452
| Chanehqueh = 1,169,936
| CampaChanequeh = 28
| Pozahuacayotl = 663
| CampaDensidad = 11
| IDH = 0.958
| CampaIDH = 10
| PIB = 1.812.968
| PPC = 42,325
| Tzintiliztli = [[9 metztli diciembre]], [[1856]]
| CampaCreacion = 31
| Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]]
| Tetlanahuatiani = Lorena Cuéllar Cisneros
| Teuctlahtoqueh = 3
| Tequichihuanih = 65
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Onohuayan = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|16]]
| Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]]
| UTC = [[UTC]]-6
| USPS =
| CodigoISO = MX-TLA
| Matlatzalan = www.tlaxcala.gob.mx
|}}
'''Tlaxcallan''' nozo '''Tlahtohcayotl Tlaxcallan''' ({{es2}} ''Estado de Tlaxcala'') ce tlahtohcayotl ipan [[Mexico]], ca tlatectli ipan tlahco tlapcopa Mexico, altepetl itecuacan [[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]] ca.
Tlaxcallan cuaxochtia canhpa tlapcopa, huitztlampa huan mictlampa ica [[Hidalgo]] huan [[Puebla]] tlahtohcayotl, huitztlampa ica [[Puebla]], tonalcalaquiyampa ica [[Tlahtohcayotl Mexico]] huan tonalquizayampa ica [[Puebla]]. Itlaixpayo 4,016 km2, ica 1,072,311 chanehqueh.
== Tlaltocayotl ==
In Tlahtocayotl Tlaxcallan itoca ipampa in tecuacan itech [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] altepetl. In motlamia in Tlācaxoxouhcayāōyōtl, Tlaxcallān ōcatca huēyāltepētl īpan in [[Inic Cē Mēxihcatl Emperador ītlahtohcāyo]]. Īca in [[1824 Nāhuatīllālīliztli]], in huēyāltepētl ōmocuepa '''Yōllōxoxouhqui īhuān Tlahtohcāuh Tlahtohcāyōtl Tlaxcallān''' in tlein īāchcāuhtōcā āxcān.
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Mexico.Tlax.Cacaxtla.03.jpg|thumb|left|Cacaxtlan]]
Zayeh mochi catca cuauhtlahtlalli. Achtopah tlacameh neminimeh.
Tlaxcallan ocatca yoloxoxouhqui tlahtocayotl [[Mēxicatl Hueyi Tlahtohcayotl|Mexicatl Hueyi Tlahtohcayolcopa]]. In huehcauh Tlaxcallan ocatca tlachihua inic in teucyotl [[Ocotelolco]], [[Quiyahuiztlan]], [[Tepeticpac]] huan [[Tizatlan]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Hidalgo]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Puebla]], in tonatih iquizayampa ica [[Puebla]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]].
==Teyacanaliztli==
Tlaxcallan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatzin Lorena Cuéllar Cisneros in tetlanahuatiani.
== Tequitiliztli ==
Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xochipalxocotl]], [[xalxocotl]], [[xocotl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl.
Tlaxcallan tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl.
== Chanehmatiliztli ==
Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 3,388,168
|-
| [[2020]]
| 3 540 684
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Apizaco'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
== Momotlaliztli==
In momotlaliztli ipan Tlaxcallan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
Tlaxcallan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan.
== No xiquitta ==
* [[Mexico]]
* [[Xicohtencatl Axayacatzin]]
* [[Malintzin]]
* [[Hernán Cortés]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Tlaxcala}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallah]]
hs6gtxv707c101v1a9hfy4d9b8hz8n3
504806
504794
2022-08-27T19:44:13Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1_NCI2=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcalah|NCI_name=Tlaxcallan}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Tlacatiyan ixeliuhca
| Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtocayotl
| Tocaitl = Tlaxcalah
| Chantocaitl = Estado de Tlaxcala
| Pamitl = Flag of Tlaxcala (local).svg
| Chimalli = Coat of arms of Tlaxcala.svg
| Tlalmachiyotl = Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg
| Lema = Cozoltlacatiyan (Cuna de la nación)
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tecuacan = [[Tlaxcallan Xicohtencatl]]
| Hueyaltepetl = [[Cuauhtotoatlan]]
| Ixtentli = 22,499.95
| Tlaixpayotl = 25
| Tlalticpac tliltetl = 19°25′44″N 98°09′39″O
| Tepenelihuahcapanca = [[Matlalcueyeh]]
| Metros = 5,452
| Chanehqueh = 1,169,936
| CampaChanequeh = 28
| Pozahuacayotl = 663
| CampaDensidad = 11
| IDH = 0.958
| CampaIDH = 10
| PIB = 1.812.968
| PPC = 42,325
| Tzintiliztli = [[9 metztli diciembre]], [[1856]]
| CampaCreacion = 31
| Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[Nahuatlahtolli]], [[Otontlahtolli]]
| Tetlanahuatiani = Lorena Cuéllar Cisneros
| Teuctlahtoqueh = 3
| Tequichihuanih = 65
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Onohuayan = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|16]]
| Altepecalpolli = [[Tlaxcallan ialtepecalpolhuan|60]]
| UTC = [[UTC]]-6
| USPS =
| CodigoISO = MX-TLA
| Matlatzalan = www.tlaxcala.gob.mx
|}}
'''Tlaxcalah''' nozo '''Tlahtohcayotl Tlaxcalah''' ({{es2}} ''Estado de Tlaxcala'') ce tlahtohcayotl ipan [[Mexico]], ca tlatectli ipan tlahco tlapcopa Mexico, altepetl itecuacan [[Tlaxcalan, Tlaxcalah|Tlaxcalah]] ca.
Tlaxcallan cuaxochtia canhpa tlapcopa, huitztlampa huan mictlampa ica [[Hidalgo]] huan [[Puebla]] tlahtohcayotl, huitztlampa ica [[Puebla]], tonalcalaquiyampa ica [[Tlahtohcayotl Mexico]] huan tonalquizayampa ica [[Puebla]]. Itlaixpayo 4,016 km2, ica 1,072,311 chanehqueh.
== Tlaltocayotl ==
In Tlahtocayotl Tlaxcallan itoca ipampa in tecuacan itech [[Tlaxcallan Xicohtencatl]] altepetl. In motlamia in Tlācaxoxouhcayāōyōtl, Tlaxcallān ōcatca huēyāltepētl īpan in [[Inic Cē Mēxihcatl Emperador ītlahtohcāyo]]. Īca in [[1824 Nāhuatīllālīliztli]], in huēyāltepētl ōmocuepa '''Yōllōxoxouhqui īhuān Tlahtohcāuh Tlahtohcāyōtl Tlaxcallān''' in tlein īāchcāuhtōcā āxcān.
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Mexico.Tlax.Cacaxtla.03.jpg|thumb|left|Cacaxtlan]]
Zayeh mochi catca cuauhtlahtlalli. Achtopah tlacameh neminimeh.
Tlaxcallan ocatca yoloxoxouhqui tlahtocayotl [[Mēxicatl Hueyi Tlahtohcayotl|Mexicatl Hueyi Tlahtohcayolcopa]]. In huehcauh Tlaxcallan ocatca tlachihua inic in teucyotl [[Ocotelolco]], [[Quiyahuiztlan]], [[Tepeticpac]] huan [[Tizatlan]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin tlahtocayotl cah ancayotl cuaxochtia mictlampa ica [[Puebla]] huan [[Hidalgo]] tlahtocayotl, canahpa in huitztlampa ica [[Puebla]], in tonatih iquizayampa ica [[Puebla]] ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Tlahtocayotl Mexico]].
==Teyacanaliztli==
Tlaxcallan quipiya caltetlahtlaniliztli motech teyacanaliztli ipan itecuacan in Aguascalientes altepetl, tlahtocac tequitini in cihuatzin Lorena Cuéllar Cisneros in tetlanahuatiani.
== Tequitiliztli ==
Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan Mexico. Tlapixcayotl ipan Hidalgo ca [[cintli]], [[zacacintli]], [[xochipalxocotl]], [[xalxocotl]], [[xocotl]], [[pahuatl]], [[lalaxtli]], [[xitomatl]], [[miltomatl]], [[tlalcamohtli]], [[xonacatl]], [[xocomecatl]], ohcequin; xochicualli tlanamaca ohcequin altepemeh ipan tiyanquiztli nozo tiyanquiztiloyan. Nican yeyanyotl tonalli ica quiyahuitl.
Tlaxcallan tlahtocayotl nohuan pitzopixcayotl, cahuayohpixcayotl, cuacuahuehpixcayotl, pipiyolpixcayotl huan ichcapixcayotl ipan xoxohuic ixtlahuahcan afuera itechpahuic altepetl nozo altemaitl.
== Chanehmatiliztli ==
Ce tlacaliztli itechcopa 3,540,684 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh ca (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepetlacameh ipan mochi altepeticpac 1.576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 3,388,168
|-
| [[2020]]
| 3 540 684
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
In tlahtohcayotl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Apizaco'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
== Momotlaliztli==
In momotlaliztli ipan Tlaxcallan ca ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl. Nican ca ce autódromo ipan Singuilucan, in Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
Tlaxcallan quipiya tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, padel, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, neneloaliztli, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan.
== No xiquitta ==
* [[Mexico]]
* [[Xicohtencatl Axayacatzin]]
* [[Malintzin]]
* [[Hernán Cortés]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Tlaxcala}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcalah]]
acese12aoxgy25oxlgkdyggs6kcfi7f
Cuetlaxcoapan
0
4396
504726
503469
2022-08-27T17:08:09Z
Koatochij
19758
/* Neteicniuhtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Kwetlaxkoapan|NHN_name=Cuetlaxcoapan}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Cuetlaxcoapan
| Chantocaitl = Puebla de Zaragoza<br />Nde’mä
| Tlaixcopinalli = Pueblacollage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo Puebla.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-PUE/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 = [[Onohuayan Angelopolis|Angelopolis]]
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Puebla altepetlahtohcan|Puebla]]
| Ancayotl =
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 274
| Chanehqueh = 1,576,259
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]]
| Tlacatocaitl = Cuetlaxcoapanecatl
| Altepetequihuah = Eduardo Rivera Pérez
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP = 72000
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli = 211140001
| Matlatzalan = http://www.pueblacapital.gob.mx/
}}
'''Cuetlaxcoapan'''<ref name="Chimalpahin">Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo ''ciudad de los Angeles. cuetlaxcohuapan'' ipan Annals of his Time</ref> nozo in '''Cuetlaxcoapan Altepetl''' (achcauhtoca [[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]]: ''Heroica Puebla de Zaragoza''), ce altepetl in ompa altepetlahtohcan<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''municipio''.</ref> Puebla ipan in tlahco in [[Puebla]] Tlahtocayotl huan itecucan ca. Cuetlaxcoapan inic nahui altepenayotl ica 1 576 259 chanehqueh, no huan tlacempanahuia inic nahui altepenanyotl ica 1 539 819 chanehqueh ipan Mexico.
== Tlaltocayotl ==
[[File:Escudo de Puebla 5.JPG|thumb|left|170px|Cuetlaxcoapan ichimal.]]
Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Cuetlaxcoapan''». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli ''[[cuetlaxtli]]'', ''[[coatl]]'' ihuan ''-pan'', in ipal in tlalpan oncatcah cuetlaxcoatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocaitl ocompatlac ihuic ''Heroica Puebla de Zaragoza''.
In caxtillantocaitl ipampa [[Motolinia]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Puebla de los Ángeles'', in quihtoznequi «In ''Angelo''meh altepetlaliliztli», zatepan in hueyicihuatlahtoani Isabel itech [[Portugal]] oquipatlac itoca in ''Ciudad de los Ángeles'', «''Angelo''meh Altepetl». In 11 ic chiucnahui metztli ipan 1862 in tlahtohcantlahtoani [[Benito Juárez]] oquiteneuh ''Puebla de Zaragoza'' in imahuizo [[Ignacio Zaragoza]]<ref>Enciclopedia de los Municipios de México Puebla. http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/puebla/</ref>. Auh in Tlahtocayotl Tenechicoliztli in 4 ic chicueyi metztli ipan 1950 oquiteneuh ''Heroica''<ref>H. Ayuntamiento de Puebla. Conoce Puebla. http://www.pueblacapital.gob.mx/wb/pue/historia</ref>, «Tlamahuichihuani», ipal in yaoyotl ihuic in franciayaomeh.
Axcan moihtoa ''In Angelópolis'', ce hueyi altepenanyotl ica itoca huehuecauh tocatiliztli itechpahuic ''Puebla de los Ángeles'' ialtepetzintiliz.
===Occequin macehuallahtolli===
* [[Caxtillantlahtolli]]: ''Puebla de Zaragoza''
* [[Otontlahtolli]]: ''Nde’mä''
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Sitio puebla.jpg|thumb|left|200px|Cuetlaxcoapan ihueyiteocal ompa Puebla yaoyotl]]
Caxtiltecah ohualahqueh [[Mexico]], in tlalli ipan in axcan altepecalpolli in ''Heroica Puebla de Zaragoza'', omoteneuh ''Cuetlaxcoapan'' in canin ahmo ocatca cequi huehcauh hueyi altepetl; tel quemah oncon ocatcah milli huan callatelli. Ipan in macuilpohualxihuitl XV inin catyan ocatca yaotlalli, in cannel oquinchiuhqueh in [[xochiyaoyotl]] intzalan in [[Itzohcan|itzohcah]], in [[Tepeyacac|Tepeyacacah]], in [[Huexotzinco|Huexotzincah]], in [[Tetzmollohcan|Tetzmollohcah]] huan in [[Tlaxcallan|Tlaxcaltecah]]<ref>SEGOB: [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ 114.- PUEBLA / HEROICA PUEBLA DE ZARAGOZA]</ref>.
In caxtiltecah oaltepetzintihqueh Puebla ipan in 16 abril 1531; in ''oidor'' [[Juan de Salmerón]], in obispo [[Fray Julián Garcés]] huan [[Fray Toribio Paredes de Benavente]] ([[Motolinia]]) octocaitih in altepetl tlayehyecoliztli ''Puebla de los Ángeles''. Manel oahci in neneuhcayotl in altepetl, yeh otocapanoa ''Puebla'' oc axcan.
In zazanilli quipohua tlen ipan icochiz in [[Julián Garcés]], in inic ce [[Tlaxcallan]] ''obispo'', oquittac ce tlalli, in nepantlah oncatcah ce atoyatl huan inahuac oc ome [[atoyatl]]. Ipan in tlalli oncatcah xochitl huan ameyalli. No oquinttac ome ''angelo''meh, yehuan ica mecatl otlatenhuimoloh yezquia in cuaxochtli. Ihciuhcapan tonalli, oquinpouh icochiz in occequin in aquihqueh ocuihuicatinenqueh macuilli cennecehuilli (cequi 25 ''kilómetros'') in huehca Tlaxcallan in canin oquimmantilih in tlalli. Ipan inin zazanilli opeuh in tlaltocayotl ihtoa «''Ciudad de los Ángeles''».
In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in ''angelo''meh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah [[Carlos V]] (K.V.) quipia in hueyiteocalli ica macuilli ''torres'' huan ome ''angelo''meh quitzitzitzquiah.
Ipan in tocaitl ''Tlamahuichihuani'' huan ''Zaragoza'' ca ipampa in yaotequi [[Ignacio Zaragoza]] in aquin oquinpeuh in [[Francia|franciayaomeh]] ipan in 5 metztli mayo xihuitl [[1862]] ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe.
==Tlalticpacmatiliztli==
{{Ancayotl
| Noroeste = [[Cuauhtlatzinco]]
| Norte = [[Tlaxcallan]]
| Noreste = [[Xonacatepec]]
| Oeste = [[Cholollan]]
| Centro = Cuetlaxcoapan
| Este = [[Ahmozoc]]
| Suroeste = [[Ocoyohcan]]
| Sur = [[Valsequillo]]
| Sureste = [[Santa Catarina]]
}}
[[Image:Malinche.jpg|thumb|right|200px|Cuetlaxcoapan ixquich in huitztlampa in mitlampahuic ica in Matlalcueyeh tepetl.]]
Cuetlaxcoapan quipia ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pablo del Monte]] ompa [[Tlaxcallan]] tlahtocayotl, in huitztlampa ica [[Valsequillo]] altepetl huan [[Valcequillo atezcatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Cholollan]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chachapan]] huan [[xochitlah Flor del Bosque]].
In Cuetlaxcoapan tlatectli ipan in [[Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in [[Tepetlayolotl]]. Tlatectli in 40km iquizayampa in [[Popocatepetl]] huan in [[Iztaccihuatl]]. In [[Matlalcueyeh (tletepetl)|Matlalcueyeh]] tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlatectli ipan in [[Atoyac atoyatl]], in tlein meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in [[Valsequillo Atezcatl]]. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[Alcecec]] huan in [[San Francisco atoyatl]] ca.
===Yeyantli===
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100%
|- style="text-align:center;"
|style="background:pink| '''Metzpohualli'''
|style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C)
| style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C)
| style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C)
| style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm)
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli enero
| 19.9
| –7.0
|38.0
|40
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli febrero
|22.9
| –5.6
|39.5
|36
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli marzo
|25.6
| –1.0
|40.2
|50
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli abril
|28.9
|5.0
|42.5
|48
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli mayo
|13,6
|8.0
|43.0
|55
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli junio
|32.1
|11.5
|44.0
|39
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli julio
|32.0
|11.0
|45.0
|41
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli agosto
|32.8
|16.5
|43.0
|34
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli septiembre
|28.7
|2.0
|41.0
|122
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli octubre
|26.4
|2.0
|39.0
|65
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli noviembre
|22.7
|–5.0
|39.0
|43
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli diciembre
|20.2
|–7.5
|39.0
|36
|}
=== Yoliztli ===
Cuetlaxcoapan iyoliz hueyi, quipia ome climas. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya atl ipampa atoyatl huan atepantli Valsequillo.
No xiquitta nican Cuetlaxcoapan altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]].
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]]
Cuetlaxcoapan altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Huexotzinco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli.
== Tequitiliztli ==
[[File:Volkswagen Bubbla sista bilen.jpg|thumb|200px|left|El [[Volkswagen Sedán]], otlachiuh ipan Cuetlaxcoapan ompa museo de [[Wolfsburg]], [[Alemania]].]]
Cuetlaxcoapan altepetl, hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan. Occequin mexicah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl ihuicpan [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[ahuacatl]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuepixcayotl]], [[tentzonpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]], inompan [[coyonimatiliztli]].
Cuetlaxcoapan altepetl ce tequiyotl ipan America itech Yancuic España itzalan El Parián. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli Ayollohco Mexico ompa Chalchiuhcuecan altepetl canapa Altepetl Mexico. In [[Angelópolis]] hueyic centro financiero, otlachiuh 2003 ipan Atoyatl Atoyac. In tequicalli itech Volkswagen cah ompa cualcan mictlampa.
==Teyacanaliztli==
[[File:Templo San Francisco Puebla.jpg|thumb|200px|right|Xolalpan Cuetlaxcoapan nepantlahco.]]
Xolalpan quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah.
===Cuetlaxcoapan ixeliuhca===
* [[Analco]]
* [[Xalnenetlan]]
* [[El Alto]]
* [[Los Sapos]]
* [[Barrio del Artista]]
* [[Payohcan]]
* [[San Baltazar Campeche]]
== Chanehmatiliztli ==
Ce altepetl quipia 12.392 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh cah (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepehuahqueh ipan mochi altepeticpac 576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 1,434,062
|-
| [[2020]]
| 1,576,259
|-
|}
===Tlahtolli===
In ahmo cah nahuatillahtolli Mexico tlali. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtōlli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Tepehuahtlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, Mexico icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.
Mexico tlahtolli motlahtoa ipan Cuatlaxcoapan altepetl cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] huan occequin. Occequintin [[Europa]] tlahtolli [[Inglestlahtolli]], [[Yidishtlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Vascotlahtolli]] huan [[Rumanitlahtolli]].
===Neltococayotl===
[[File:Catedral de Puebla 2.JPG|thumb|right|200px|Hueyiteopan itech Cuetlaxcoapan.]]
Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh.
Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli.
==Tlamachtiliztli==
[[File:UAPCentroPuebla.JPG|thumb|200px|izquierda|Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.]]
Cuetlaxcoapan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma de Puebla'', ''Universidad Tecnológica de Puebla'', ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ''Universidad Culinaria de Puebla'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla, occequin.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh.
==Tequinemiliztli==
===Mitohtiztli===
Ompa Atlixco quipiya ce mitohtiztli motenehua '''[[Atlixcayotl]]''', nican tlacameh mihtitia ce foklore itechpa oocequin onohuayan Puebla tlahtocayotl.
===Tlacualiztli===
Cuetlaxcoapan ce altepetl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], ilacual otlahuihualo ipan tepachoteocalco huan tlacualcalli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[cemita]], [[chalupa]], [[chiles en nogada]], [[nohpalmitl]], occequin.
===Tequichihualiztli===
[[Īxiptli:BIBLIOTECA PALAFOXIANA.tif|thumb|200px|Palafox Amoxcalco.]]
[[Īxiptli:CASA DE ALFEÑIQUE COCINA.tif|thumb|right|200px|Alfeñique tlacualcalli.]]
Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli.
==== Macehualiztli ====
Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol.
====Tlatzohtzonaliztli====
Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Puebla altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz.
== Momotlaliztli ==
In momotlalcayotl ipan Cuetlaxcoapan cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl.
Altepetl Cuetlaxcoapan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
{|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige"
!Calpolli
!Momotlaliztli
!Mahuiltiliztli
!Momotlayohcan
|-
| [[Club Puebla]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Cuauhtémoc]]
|-
| [[Lobos de la BUAP]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Universitario]]
|-
| [[Pericos de Puebla]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] ||
|-
| [[Ángeles de Puebla]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] ||
|}
== Neteicniuhtiliztli ==
Altepetl Cuetlaxcoapan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Wolfsburg]]
|[[Tlani Saxonia]]
|{{DEU}}
|1978
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Łódź]]
|[[Voivodato Lodz|Lodz]]
|{{POL}}
|1997
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Talavera de la Reina]]
|[[Caxtillan-La Mancha]]
|{{ESP}}
|
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]]
|[[Veracruz]]
|{{MEX}}
|
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Asunción]]
|[[Asunción]]
|{{PRY}}
|
|-
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Puebla]]
* [[Altepenanyotl Puebla-Tlaxcallan]]
== Amoxtiliztli ==
* ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].''
:CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
:Gobierno del Estado de Puebla. ''Puebla'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ http://www.puebla.gob.mx] (Caxtillāntlahtōlli)
: ''Historia de Puebla. Datos Generales del Estado'' . Puebla. Recuperado el 29 de enero de 2009 de [http://www.puebla.gob.mx/puebla/resultadosgeneral.jsp?palabra=historia%20del%20estado&servicios=19&boletines=229&legal=7&trans=0&otros=245&id_servicio=1&valtodas=0&valfrases=0&valalgunas=0&palabras=%20&frase=%20&alguna=%20&contx=5# http://www.puebla.gob.mx] fecaha de última modificación 13 de Octubre de 2006. (Caxtillāntlahtōlli)
:Secretaría de Gobernación. ''Enciclopedia de los municipios de México'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia] (Caxtillāntlahtōlli)
:SIMÉON, Rémi. ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana''. Paris: 1885, 17a ed. Siglo Veintiuno. Mēxihco: 2004. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
== Toquiliztequitl ==
<references/>
==Tlahtolcaquiliztiloni==
{{Notetag/end}}
== Occe necuazaloliztli ==
{{wiktionary|Cuetlaxcoapan}}
{{Commonscat|Puebla City}}
{{Angelopolis}}
[[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]]
h70slh6n8z54a0or735dx5zzli761c3
504727
504726
2022-08-27T17:09:35Z
Koatochij
19758
/* Neteicniuhtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Kwetlaxkoapan|NHN_name=Cuetlaxcoapan}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Cuetlaxcoapan
| Chantocaitl = Puebla de Zaragoza<br />Nde’mä
| Tlaixcopinalli = Pueblacollage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo Puebla.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-PUE/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 = [[Onohuayan Angelopolis|Angelopolis]]
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Puebla altepetlahtohcan|Puebla]]
| Ancayotl =
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 274
| Chanehqueh = 1,576,259
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]]
| Tlacatocaitl = Cuetlaxcoapanecatl
| Altepetequihuah = Eduardo Rivera Pérez
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP = 72000
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli = 211140001
| Matlatzalan = http://www.pueblacapital.gob.mx/
}}
'''Cuetlaxcoapan'''<ref name="Chimalpahin">Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo ''ciudad de los Angeles. cuetlaxcohuapan'' ipan Annals of his Time</ref> nozo in '''Cuetlaxcoapan Altepetl''' (achcauhtoca [[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]]: ''Heroica Puebla de Zaragoza''), ce altepetl in ompa altepetlahtohcan<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''municipio''.</ref> Puebla ipan in tlahco in [[Puebla]] Tlahtocayotl huan itecucan ca. Cuetlaxcoapan inic nahui altepenayotl ica 1 576 259 chanehqueh, no huan tlacempanahuia inic nahui altepenanyotl ica 1 539 819 chanehqueh ipan Mexico.
== Tlaltocayotl ==
[[File:Escudo de Puebla 5.JPG|thumb|left|170px|Cuetlaxcoapan ichimal.]]
Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Cuetlaxcoapan''». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli ''[[cuetlaxtli]]'', ''[[coatl]]'' ihuan ''-pan'', in ipal in tlalpan oncatcah cuetlaxcoatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocaitl ocompatlac ihuic ''Heroica Puebla de Zaragoza''.
In caxtillantocaitl ipampa [[Motolinia]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Puebla de los Ángeles'', in quihtoznequi «In ''Angelo''meh altepetlaliliztli», zatepan in hueyicihuatlahtoani Isabel itech [[Portugal]] oquipatlac itoca in ''Ciudad de los Ángeles'', «''Angelo''meh Altepetl». In 11 ic chiucnahui metztli ipan 1862 in tlahtohcantlahtoani [[Benito Juárez]] oquiteneuh ''Puebla de Zaragoza'' in imahuizo [[Ignacio Zaragoza]]<ref>Enciclopedia de los Municipios de México Puebla. http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/puebla/</ref>. Auh in Tlahtocayotl Tenechicoliztli in 4 ic chicueyi metztli ipan 1950 oquiteneuh ''Heroica''<ref>H. Ayuntamiento de Puebla. Conoce Puebla. http://www.pueblacapital.gob.mx/wb/pue/historia</ref>, «Tlamahuichihuani», ipal in yaoyotl ihuic in franciayaomeh.
Axcan moihtoa ''In Angelópolis'', ce hueyi altepenanyotl ica itoca huehuecauh tocatiliztli itechpahuic ''Puebla de los Ángeles'' ialtepetzintiliz.
===Occequin macehuallahtolli===
* [[Caxtillantlahtolli]]: ''Puebla de Zaragoza''
* [[Otontlahtolli]]: ''Nde’mä''
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Sitio puebla.jpg|thumb|left|200px|Cuetlaxcoapan ihueyiteocal ompa Puebla yaoyotl]]
Caxtiltecah ohualahqueh [[Mexico]], in tlalli ipan in axcan altepecalpolli in ''Heroica Puebla de Zaragoza'', omoteneuh ''Cuetlaxcoapan'' in canin ahmo ocatca cequi huehcauh hueyi altepetl; tel quemah oncon ocatcah milli huan callatelli. Ipan in macuilpohualxihuitl XV inin catyan ocatca yaotlalli, in cannel oquinchiuhqueh in [[xochiyaoyotl]] intzalan in [[Itzohcan|itzohcah]], in [[Tepeyacac|Tepeyacacah]], in [[Huexotzinco|Huexotzincah]], in [[Tetzmollohcan|Tetzmollohcah]] huan in [[Tlaxcallan|Tlaxcaltecah]]<ref>SEGOB: [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ 114.- PUEBLA / HEROICA PUEBLA DE ZARAGOZA]</ref>.
In caxtiltecah oaltepetzintihqueh Puebla ipan in 16 abril 1531; in ''oidor'' [[Juan de Salmerón]], in obispo [[Fray Julián Garcés]] huan [[Fray Toribio Paredes de Benavente]] ([[Motolinia]]) octocaitih in altepetl tlayehyecoliztli ''Puebla de los Ángeles''. Manel oahci in neneuhcayotl in altepetl, yeh otocapanoa ''Puebla'' oc axcan.
In zazanilli quipohua tlen ipan icochiz in [[Julián Garcés]], in inic ce [[Tlaxcallan]] ''obispo'', oquittac ce tlalli, in nepantlah oncatcah ce atoyatl huan inahuac oc ome [[atoyatl]]. Ipan in tlalli oncatcah xochitl huan ameyalli. No oquinttac ome ''angelo''meh, yehuan ica mecatl otlatenhuimoloh yezquia in cuaxochtli. Ihciuhcapan tonalli, oquinpouh icochiz in occequin in aquihqueh ocuihuicatinenqueh macuilli cennecehuilli (cequi 25 ''kilómetros'') in huehca Tlaxcallan in canin oquimmantilih in tlalli. Ipan inin zazanilli opeuh in tlaltocayotl ihtoa «''Ciudad de los Ángeles''».
In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in ''angelo''meh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah [[Carlos V]] (K.V.) quipia in hueyiteocalli ica macuilli ''torres'' huan ome ''angelo''meh quitzitzitzquiah.
Ipan in tocaitl ''Tlamahuichihuani'' huan ''Zaragoza'' ca ipampa in yaotequi [[Ignacio Zaragoza]] in aquin oquinpeuh in [[Francia|franciayaomeh]] ipan in 5 metztli mayo xihuitl [[1862]] ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe.
==Tlalticpacmatiliztli==
{{Ancayotl
| Noroeste = [[Cuauhtlatzinco]]
| Norte = [[Tlaxcallan]]
| Noreste = [[Xonacatepec]]
| Oeste = [[Cholollan]]
| Centro = Cuetlaxcoapan
| Este = [[Ahmozoc]]
| Suroeste = [[Ocoyohcan]]
| Sur = [[Valsequillo]]
| Sureste = [[Santa Catarina]]
}}
[[Image:Malinche.jpg|thumb|right|200px|Cuetlaxcoapan ixquich in huitztlampa in mitlampahuic ica in Matlalcueyeh tepetl.]]
Cuetlaxcoapan quipia ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pablo del Monte]] ompa [[Tlaxcallan]] tlahtocayotl, in huitztlampa ica [[Valsequillo]] altepetl huan [[Valcequillo atezcatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Cholollan]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chachapan]] huan [[xochitlah Flor del Bosque]].
In Cuetlaxcoapan tlatectli ipan in [[Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in [[Tepetlayolotl]]. Tlatectli in 40km iquizayampa in [[Popocatepetl]] huan in [[Iztaccihuatl]]. In [[Matlalcueyeh (tletepetl)|Matlalcueyeh]] tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlatectli ipan in [[Atoyac atoyatl]], in tlein meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in [[Valsequillo Atezcatl]]. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[Alcecec]] huan in [[San Francisco atoyatl]] ca.
===Yeyantli===
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100%
|- style="text-align:center;"
|style="background:pink| '''Metzpohualli'''
|style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C)
| style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C)
| style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C)
| style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm)
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli enero
| 19.9
| –7.0
|38.0
|40
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli febrero
|22.9
| –5.6
|39.5
|36
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli marzo
|25.6
| –1.0
|40.2
|50
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli abril
|28.9
|5.0
|42.5
|48
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli mayo
|13,6
|8.0
|43.0
|55
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli junio
|32.1
|11.5
|44.0
|39
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli julio
|32.0
|11.0
|45.0
|41
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli agosto
|32.8
|16.5
|43.0
|34
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli septiembre
|28.7
|2.0
|41.0
|122
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli octubre
|26.4
|2.0
|39.0
|65
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli noviembre
|22.7
|–5.0
|39.0
|43
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli diciembre
|20.2
|–7.5
|39.0
|36
|}
=== Yoliztli ===
Cuetlaxcoapan iyoliz hueyi, quipia ome climas. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya atl ipampa atoyatl huan atepantli Valsequillo.
No xiquitta nican Cuetlaxcoapan altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]].
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]]
Cuetlaxcoapan altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Huexotzinco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli.
== Tequitiliztli ==
[[File:Volkswagen Bubbla sista bilen.jpg|thumb|200px|left|El [[Volkswagen Sedán]], otlachiuh ipan Cuetlaxcoapan ompa museo de [[Wolfsburg]], [[Alemania]].]]
Cuetlaxcoapan altepetl, hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan. Occequin mexicah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl ihuicpan [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[ahuacatl]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuepixcayotl]], [[tentzonpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]], inompan [[coyonimatiliztli]].
Cuetlaxcoapan altepetl ce tequiyotl ipan America itech Yancuic España itzalan El Parián. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli Ayollohco Mexico ompa Chalchiuhcuecan altepetl canapa Altepetl Mexico. In [[Angelópolis]] hueyic centro financiero, otlachiuh 2003 ipan Atoyatl Atoyac. In tequicalli itech Volkswagen cah ompa cualcan mictlampa.
==Teyacanaliztli==
[[File:Templo San Francisco Puebla.jpg|thumb|200px|right|Xolalpan Cuetlaxcoapan nepantlahco.]]
Xolalpan quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah.
===Cuetlaxcoapan ixeliuhca===
* [[Analco]]
* [[Xalnenetlan]]
* [[El Alto]]
* [[Los Sapos]]
* [[Barrio del Artista]]
* [[Payohcan]]
* [[San Baltazar Campeche]]
== Chanehmatiliztli ==
Ce altepetl quipia 12.392 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh cah (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepehuahqueh ipan mochi altepeticpac 576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 1,434,062
|-
| [[2020]]
| 1,576,259
|-
|}
===Tlahtolli===
In ahmo cah nahuatillahtolli Mexico tlali. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtōlli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Tepehuahtlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, Mexico icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.
Mexico tlahtolli motlahtoa ipan Cuatlaxcoapan altepetl cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] huan occequin. Occequintin [[Europa]] tlahtolli [[Inglestlahtolli]], [[Yidishtlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Vascotlahtolli]] huan [[Rumanitlahtolli]].
===Neltococayotl===
[[File:Catedral de Puebla 2.JPG|thumb|right|200px|Hueyiteopan itech Cuetlaxcoapan.]]
Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh.
Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli.
==Tlamachtiliztli==
[[File:UAPCentroPuebla.JPG|thumb|200px|izquierda|Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.]]
Cuetlaxcoapan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma de Puebla'', ''Universidad Tecnológica de Puebla'', ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ''Universidad Culinaria de Puebla'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla, occequin.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh.
==Tequinemiliztli==
===Mitohtiztli===
Ompa Atlixco quipiya ce mitohtiztli motenehua '''[[Atlixcayotl]]''', nican tlacameh mihtitia ce foklore itechpa oocequin onohuayan Puebla tlahtocayotl.
===Tlacualiztli===
Cuetlaxcoapan ce altepetl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], ilacual otlahuihualo ipan tepachoteocalco huan tlacualcalli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[cemita]], [[chalupa]], [[chiles en nogada]], [[nohpalmitl]], occequin.
===Tequichihualiztli===
[[Īxiptli:BIBLIOTECA PALAFOXIANA.tif|thumb|200px|Palafox Amoxcalco.]]
[[Īxiptli:CASA DE ALFEÑIQUE COCINA.tif|thumb|right|200px|Alfeñique tlacualcalli.]]
Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli.
==== Macehualiztli ====
Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol.
====Tlatzohtzonaliztli====
Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Puebla altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz.
== Momotlaliztli ==
In momotlalcayotl ipan Cuetlaxcoapan cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl.
Altepetl Cuetlaxcoapan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
{|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige"
!Calpolli
!Momotlaliztli
!Mahuiltiliztli
!Momotlayohcan
|-
| [[Club Puebla]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Cuauhtémoc]]
|-
| [[Lobos de la BUAP]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Universitario]]
|-
| [[Pericos de Puebla]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] ||
|-
| [[Ángeles de Puebla]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] ||
|}
== Neteicniuhtiliztli ==
Altepetl Cuetlaxcoapan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Wolfsburg]]
|[[Tlani Saxonia]]
|{{DEU}}
|1978
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Łódź]]
|[[Voivodato Lodz|Lodz]]
|{{POL}}
|1997
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Talavera de la Reina]]
|[[Caxtillan-La Mancha]]
|{{ESP}}
|
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]]
|[[Veracruz]]
|{{MEX}}
|
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhmatlah]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Asunción]]
|[[Asunción]]
|{{PRY}}
|
|-
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Puebla]]
* [[Altepenanyotl Puebla-Tlaxcallan]]
== Amoxtiliztli ==
* ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].''
:CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
:Gobierno del Estado de Puebla. ''Puebla'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ http://www.puebla.gob.mx] (Caxtillāntlahtōlli)
: ''Historia de Puebla. Datos Generales del Estado'' . Puebla. Recuperado el 29 de enero de 2009 de [http://www.puebla.gob.mx/puebla/resultadosgeneral.jsp?palabra=historia%20del%20estado&servicios=19&boletines=229&legal=7&trans=0&otros=245&id_servicio=1&valtodas=0&valfrases=0&valalgunas=0&palabras=%20&frase=%20&alguna=%20&contx=5# http://www.puebla.gob.mx] fecaha de última modificación 13 de Octubre de 2006. (Caxtillāntlahtōlli)
:Secretaría de Gobernación. ''Enciclopedia de los municipios de México'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia] (Caxtillāntlahtōlli)
:SIMÉON, Rémi. ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana''. Paris: 1885, 17a ed. Siglo Veintiuno. Mēxihco: 2004. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
== Toquiliztequitl ==
<references/>
==Tlahtolcaquiliztiloni==
{{Notetag/end}}
== Occe necuazaloliztli ==
{{wiktionary|Cuetlaxcoapan}}
{{Commonscat|Puebla City}}
{{Angelopolis}}
[[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]]
1h7pi43x2jxhb1av9mcdamx7t59zhaq
504728
504727
2022-08-27T17:10:05Z
Koatochij
19758
/* Neteicniuhtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Kwetlaxkoapan|NHN_name=Cuetlaxcoapan}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Cuetlaxcoapan
| Chantocaitl = Puebla de Zaragoza<br />Nde’mä
| Tlaixcopinalli = Pueblacollage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo Puebla.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-PUE/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 = [[Onohuayan Angelopolis|Angelopolis]]
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Puebla altepetlahtohcan|Puebla]]
| Ancayotl =
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 274
| Chanehqueh = 1,576,259
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]]
| Tlacatocaitl = Cuetlaxcoapanecatl
| Altepetequihuah = Eduardo Rivera Pérez
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP = 72000
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli = 211140001
| Matlatzalan = http://www.pueblacapital.gob.mx/
}}
'''Cuetlaxcoapan'''<ref name="Chimalpahin">Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo ''ciudad de los Angeles. cuetlaxcohuapan'' ipan Annals of his Time</ref> nozo in '''Cuetlaxcoapan Altepetl''' (achcauhtoca [[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]]: ''Heroica Puebla de Zaragoza''), ce altepetl in ompa altepetlahtohcan<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''municipio''.</ref> Puebla ipan in tlahco in [[Puebla]] Tlahtocayotl huan itecucan ca. Cuetlaxcoapan inic nahui altepenayotl ica 1 576 259 chanehqueh, no huan tlacempanahuia inic nahui altepenanyotl ica 1 539 819 chanehqueh ipan Mexico.
== Tlaltocayotl ==
[[File:Escudo de Puebla 5.JPG|thumb|left|170px|Cuetlaxcoapan ichimal.]]
Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Cuetlaxcoapan''». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli ''[[cuetlaxtli]]'', ''[[coatl]]'' ihuan ''-pan'', in ipal in tlalpan oncatcah cuetlaxcoatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocaitl ocompatlac ihuic ''Heroica Puebla de Zaragoza''.
In caxtillantocaitl ipampa [[Motolinia]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Puebla de los Ángeles'', in quihtoznequi «In ''Angelo''meh altepetlaliliztli», zatepan in hueyicihuatlahtoani Isabel itech [[Portugal]] oquipatlac itoca in ''Ciudad de los Ángeles'', «''Angelo''meh Altepetl». In 11 ic chiucnahui metztli ipan 1862 in tlahtohcantlahtoani [[Benito Juárez]] oquiteneuh ''Puebla de Zaragoza'' in imahuizo [[Ignacio Zaragoza]]<ref>Enciclopedia de los Municipios de México Puebla. http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/puebla/</ref>. Auh in Tlahtocayotl Tenechicoliztli in 4 ic chicueyi metztli ipan 1950 oquiteneuh ''Heroica''<ref>H. Ayuntamiento de Puebla. Conoce Puebla. http://www.pueblacapital.gob.mx/wb/pue/historia</ref>, «Tlamahuichihuani», ipal in yaoyotl ihuic in franciayaomeh.
Axcan moihtoa ''In Angelópolis'', ce hueyi altepenanyotl ica itoca huehuecauh tocatiliztli itechpahuic ''Puebla de los Ángeles'' ialtepetzintiliz.
===Occequin macehuallahtolli===
* [[Caxtillantlahtolli]]: ''Puebla de Zaragoza''
* [[Otontlahtolli]]: ''Nde’mä''
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Sitio puebla.jpg|thumb|left|200px|Cuetlaxcoapan ihueyiteocal ompa Puebla yaoyotl]]
Caxtiltecah ohualahqueh [[Mexico]], in tlalli ipan in axcan altepecalpolli in ''Heroica Puebla de Zaragoza'', omoteneuh ''Cuetlaxcoapan'' in canin ahmo ocatca cequi huehcauh hueyi altepetl; tel quemah oncon ocatcah milli huan callatelli. Ipan in macuilpohualxihuitl XV inin catyan ocatca yaotlalli, in cannel oquinchiuhqueh in [[xochiyaoyotl]] intzalan in [[Itzohcan|itzohcah]], in [[Tepeyacac|Tepeyacacah]], in [[Huexotzinco|Huexotzincah]], in [[Tetzmollohcan|Tetzmollohcah]] huan in [[Tlaxcallan|Tlaxcaltecah]]<ref>SEGOB: [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ 114.- PUEBLA / HEROICA PUEBLA DE ZARAGOZA]</ref>.
In caxtiltecah oaltepetzintihqueh Puebla ipan in 16 abril 1531; in ''oidor'' [[Juan de Salmerón]], in obispo [[Fray Julián Garcés]] huan [[Fray Toribio Paredes de Benavente]] ([[Motolinia]]) octocaitih in altepetl tlayehyecoliztli ''Puebla de los Ángeles''. Manel oahci in neneuhcayotl in altepetl, yeh otocapanoa ''Puebla'' oc axcan.
In zazanilli quipohua tlen ipan icochiz in [[Julián Garcés]], in inic ce [[Tlaxcallan]] ''obispo'', oquittac ce tlalli, in nepantlah oncatcah ce atoyatl huan inahuac oc ome [[atoyatl]]. Ipan in tlalli oncatcah xochitl huan ameyalli. No oquinttac ome ''angelo''meh, yehuan ica mecatl otlatenhuimoloh yezquia in cuaxochtli. Ihciuhcapan tonalli, oquinpouh icochiz in occequin in aquihqueh ocuihuicatinenqueh macuilli cennecehuilli (cequi 25 ''kilómetros'') in huehca Tlaxcallan in canin oquimmantilih in tlalli. Ipan inin zazanilli opeuh in tlaltocayotl ihtoa «''Ciudad de los Ángeles''».
In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in ''angelo''meh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah [[Carlos V]] (K.V.) quipia in hueyiteocalli ica macuilli ''torres'' huan ome ''angelo''meh quitzitzitzquiah.
Ipan in tocaitl ''Tlamahuichihuani'' huan ''Zaragoza'' ca ipampa in yaotequi [[Ignacio Zaragoza]] in aquin oquinpeuh in [[Francia|franciayaomeh]] ipan in 5 metztli mayo xihuitl [[1862]] ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe.
==Tlalticpacmatiliztli==
{{Ancayotl
| Noroeste = [[Cuauhtlatzinco]]
| Norte = [[Tlaxcallan]]
| Noreste = [[Xonacatepec]]
| Oeste = [[Cholollan]]
| Centro = Cuetlaxcoapan
| Este = [[Ahmozoc]]
| Suroeste = [[Ocoyohcan]]
| Sur = [[Valsequillo]]
| Sureste = [[Santa Catarina]]
}}
[[Image:Malinche.jpg|thumb|right|200px|Cuetlaxcoapan ixquich in huitztlampa in mitlampahuic ica in Matlalcueyeh tepetl.]]
Cuetlaxcoapan quipia ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pablo del Monte]] ompa [[Tlaxcallan]] tlahtocayotl, in huitztlampa ica [[Valsequillo]] altepetl huan [[Valcequillo atezcatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Cholollan]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chachapan]] huan [[xochitlah Flor del Bosque]].
In Cuetlaxcoapan tlatectli ipan in [[Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in [[Tepetlayolotl]]. Tlatectli in 40km iquizayampa in [[Popocatepetl]] huan in [[Iztaccihuatl]]. In [[Matlalcueyeh (tletepetl)|Matlalcueyeh]] tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlatectli ipan in [[Atoyac atoyatl]], in tlein meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in [[Valsequillo Atezcatl]]. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[Alcecec]] huan in [[San Francisco atoyatl]] ca.
===Yeyantli===
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100%
|- style="text-align:center;"
|style="background:pink| '''Metzpohualli'''
|style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C)
| style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C)
| style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C)
| style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm)
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli enero
| 19.9
| –7.0
|38.0
|40
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli febrero
|22.9
| –5.6
|39.5
|36
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli marzo
|25.6
| –1.0
|40.2
|50
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli abril
|28.9
|5.0
|42.5
|48
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli mayo
|13,6
|8.0
|43.0
|55
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli junio
|32.1
|11.5
|44.0
|39
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli julio
|32.0
|11.0
|45.0
|41
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli agosto
|32.8
|16.5
|43.0
|34
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli septiembre
|28.7
|2.0
|41.0
|122
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli octubre
|26.4
|2.0
|39.0
|65
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli noviembre
|22.7
|–5.0
|39.0
|43
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli diciembre
|20.2
|–7.5
|39.0
|36
|}
=== Yoliztli ===
Cuetlaxcoapan iyoliz hueyi, quipia ome climas. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya atl ipampa atoyatl huan atepantli Valsequillo.
No xiquitta nican Cuetlaxcoapan altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]].
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]]
Cuetlaxcoapan altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Huexotzinco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli.
== Tequitiliztli ==
[[File:Volkswagen Bubbla sista bilen.jpg|thumb|200px|left|El [[Volkswagen Sedán]], otlachiuh ipan Cuetlaxcoapan ompa museo de [[Wolfsburg]], [[Alemania]].]]
Cuetlaxcoapan altepetl, hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan. Occequin mexicah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl ihuicpan [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[ahuacatl]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuepixcayotl]], [[tentzonpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]], inompan [[coyonimatiliztli]].
Cuetlaxcoapan altepetl ce tequiyotl ipan America itech Yancuic España itzalan El Parián. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli Ayollohco Mexico ompa Chalchiuhcuecan altepetl canapa Altepetl Mexico. In [[Angelópolis]] hueyic centro financiero, otlachiuh 2003 ipan Atoyatl Atoyac. In tequicalli itech Volkswagen cah ompa cualcan mictlampa.
==Teyacanaliztli==
[[File:Templo San Francisco Puebla.jpg|thumb|200px|right|Xolalpan Cuetlaxcoapan nepantlahco.]]
Xolalpan quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah.
===Cuetlaxcoapan ixeliuhca===
* [[Analco]]
* [[Xalnenetlan]]
* [[El Alto]]
* [[Los Sapos]]
* [[Barrio del Artista]]
* [[Payohcan]]
* [[San Baltazar Campeche]]
== Chanehmatiliztli ==
Ce altepetl quipia 12.392 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh cah (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepehuahqueh ipan mochi altepeticpac 576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 1,434,062
|-
| [[2020]]
| 1,576,259
|-
|}
===Tlahtolli===
In ahmo cah nahuatillahtolli Mexico tlali. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtōlli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Tepehuahtlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, Mexico icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.
Mexico tlahtolli motlahtoa ipan Cuatlaxcoapan altepetl cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] huan occequin. Occequintin [[Europa]] tlahtolli [[Inglestlahtolli]], [[Yidishtlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Vascotlahtolli]] huan [[Rumanitlahtolli]].
===Neltococayotl===
[[File:Catedral de Puebla 2.JPG|thumb|right|200px|Hueyiteopan itech Cuetlaxcoapan.]]
Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh.
Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli.
==Tlamachtiliztli==
[[File:UAPCentroPuebla.JPG|thumb|200px|izquierda|Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.]]
Cuetlaxcoapan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma de Puebla'', ''Universidad Tecnológica de Puebla'', ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ''Universidad Culinaria de Puebla'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla, occequin.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh.
==Tequinemiliztli==
===Mitohtiztli===
Ompa Atlixco quipiya ce mitohtiztli motenehua '''[[Atlixcayotl]]''', nican tlacameh mihtitia ce foklore itechpa oocequin onohuayan Puebla tlahtocayotl.
===Tlacualiztli===
Cuetlaxcoapan ce altepetl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], ilacual otlahuihualo ipan tepachoteocalco huan tlacualcalli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[cemita]], [[chalupa]], [[chiles en nogada]], [[nohpalmitl]], occequin.
===Tequichihualiztli===
[[Īxiptli:BIBLIOTECA PALAFOXIANA.tif|thumb|200px|Palafox Amoxcalco.]]
[[Īxiptli:CASA DE ALFEÑIQUE COCINA.tif|thumb|right|200px|Alfeñique tlacualcalli.]]
Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli.
==== Macehualiztli ====
Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol.
====Tlatzohtzonaliztli====
Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Puebla altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz.
== Momotlaliztli ==
In momotlalcayotl ipan Cuetlaxcoapan cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl.
Altepetl Cuetlaxcoapan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
{|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige"
!Calpolli
!Momotlaliztli
!Mahuiltiliztli
!Momotlayohcan
|-
| [[Club Puebla]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Cuauhtémoc]]
|-
| [[Lobos de la BUAP]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Universitario]]
|-
| [[Pericos de Puebla]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] ||
|-
| [[Ángeles de Puebla]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] ||
|}
== Neteicniuhtiliztli ==
Altepetl Cuetlaxcoapan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Wolfsburg]]
|[[Tlani Saxonia]]
|{{DEU}}
|1978
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Łódź]]
|[[Voivodato Lodz|Lodz]]
|{{POL/nhn}}
|1997
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Talavera de la Reina]]
|[[Caxtillan-La Mancha]]
|{{ESP/nhn}}
|
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]]
|[[Veracruz]]
|{{MEX/nhn}}
|
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhmatlah]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Asunción]]
|[[Asunción]]
|{{PRY}}
|
|-
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Puebla]]
* [[Altepenanyotl Puebla-Tlaxcallan]]
== Amoxtiliztli ==
* ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].''
:CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
:Gobierno del Estado de Puebla. ''Puebla'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ http://www.puebla.gob.mx] (Caxtillāntlahtōlli)
: ''Historia de Puebla. Datos Generales del Estado'' . Puebla. Recuperado el 29 de enero de 2009 de [http://www.puebla.gob.mx/puebla/resultadosgeneral.jsp?palabra=historia%20del%20estado&servicios=19&boletines=229&legal=7&trans=0&otros=245&id_servicio=1&valtodas=0&valfrases=0&valalgunas=0&palabras=%20&frase=%20&alguna=%20&contx=5# http://www.puebla.gob.mx] fecaha de última modificación 13 de Octubre de 2006. (Caxtillāntlahtōlli)
:Secretaría de Gobernación. ''Enciclopedia de los municipios de México'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia] (Caxtillāntlahtōlli)
:SIMÉON, Rémi. ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana''. Paris: 1885, 17a ed. Siglo Veintiuno. Mēxihco: 2004. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
== Toquiliztequitl ==
<references/>
==Tlahtolcaquiliztiloni==
{{Notetag/end}}
== Occe necuazaloliztli ==
{{wiktionary|Cuetlaxcoapan}}
{{Commonscat|Puebla City}}
{{Angelopolis}}
[[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]]
brnij8xkpfllr8mks1m1oh7x43e1dhc
504729
504728
2022-08-27T17:10:21Z
Koatochij
19758
/* Neteicniuhtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN1=Kena|NHE_name=Kwetlaxkoapan|NHN_name=Cuetlaxcoapan}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Cuetlaxcoapan
| Chantocaitl = Puebla de Zaragoza<br />Nde’mä
| Tlaixcopinalli = Pueblacollage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo Puebla.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-PUE/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 = [[Onohuayan Angelopolis|Angelopolis]]
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Puebla altepetlahtohcan|Puebla]]
| Ancayotl =
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 274
| Chanehqueh = 1,576,259
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]]
| Tlacatocaitl = Cuetlaxcoapanecatl
| Altepetequihuah = Eduardo Rivera Pérez
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP = 72000
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli = 211140001
| Matlatzalan = http://www.pueblacapital.gob.mx/
}}
'''Cuetlaxcoapan'''<ref name="Chimalpahin">Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo ''ciudad de los Angeles. cuetlaxcohuapan'' ipan Annals of his Time</ref> nozo in '''Cuetlaxcoapan Altepetl''' (achcauhtoca [[caxtillantlahtolli|caxtillantlahtolcopa]]: ''Heroica Puebla de Zaragoza''), ce altepetl in ompa altepetlahtohcan<ref group=tyml.>Cholollan nahuatlahtolcopa quihtoznequi ''municipio''.</ref> Puebla ipan in tlahco in [[Puebla]] Tlahtocayotl huan itecucan ca. Cuetlaxcoapan inic nahui altepenayotl ica 1 576 259 chanehqueh, no huan tlacempanahuia inic nahui altepenanyotl ica 1 539 819 chanehqueh ipan Mexico.
== Tlaltocayotl ==
[[File:Escudo de Puebla 5.JPG|thumb|left|170px|Cuetlaxcoapan ichimal.]]
Inin tlalli omoteneuh itlaltoca ipal nahuatlahtolcopa: «''Cuetlaxcoapan''». In huehcauh tocaitl quichihuah in tlahtolli ''[[cuetlaxtli]]'', ''[[coatl]]'' ihuan ''-pan'', in ipal in tlalpan oncatcah cuetlaxcoatl, nahuatlahtoltica. Inin huehuehcauh tocaitl ocompatlac ihuic ''Heroica Puebla de Zaragoza''.
In caxtillantocaitl ipampa [[Motolinia]] oquichiuh in tlayehyecoliztli in altepetzintiliztli in ''Puebla de los Ángeles'', in quihtoznequi «In ''Angelo''meh altepetlaliliztli», zatepan in hueyicihuatlahtoani Isabel itech [[Portugal]] oquipatlac itoca in ''Ciudad de los Ángeles'', «''Angelo''meh Altepetl». In 11 ic chiucnahui metztli ipan 1862 in tlahtohcantlahtoani [[Benito Juárez]] oquiteneuh ''Puebla de Zaragoza'' in imahuizo [[Ignacio Zaragoza]]<ref>Enciclopedia de los Municipios de México Puebla. http://www.e-local.gob.mx/work/templates/enciclo/puebla/</ref>. Auh in Tlahtocayotl Tenechicoliztli in 4 ic chicueyi metztli ipan 1950 oquiteneuh ''Heroica''<ref>H. Ayuntamiento de Puebla. Conoce Puebla. http://www.pueblacapital.gob.mx/wb/pue/historia</ref>, «Tlamahuichihuani», ipal in yaoyotl ihuic in franciayaomeh.
Axcan moihtoa ''In Angelópolis'', ce hueyi altepenanyotl ica itoca huehuecauh tocatiliztli itechpahuic ''Puebla de los Ángeles'' ialtepetzintiliz.
===Occequin macehuallahtolli===
* [[Caxtillantlahtolli]]: ''Puebla de Zaragoza''
* [[Otontlahtolli]]: ''Nde’mä''
==Huehcapatlahtoliztli==
[[Īxiptli:Sitio puebla.jpg|thumb|left|200px|Cuetlaxcoapan ihueyiteocal ompa Puebla yaoyotl]]
Caxtiltecah ohualahqueh [[Mexico]], in tlalli ipan in axcan altepecalpolli in ''Heroica Puebla de Zaragoza'', omoteneuh ''Cuetlaxcoapan'' in canin ahmo ocatca cequi huehcauh hueyi altepetl; tel quemah oncon ocatcah milli huan callatelli. Ipan in macuilpohualxihuitl XV inin catyan ocatca yaotlalli, in cannel oquinchiuhqueh in [[xochiyaoyotl]] intzalan in [[Itzohcan|itzohcah]], in [[Tepeyacac|Tepeyacacah]], in [[Huexotzinco|Huexotzincah]], in [[Tetzmollohcan|Tetzmollohcah]] huan in [[Tlaxcallan|Tlaxcaltecah]]<ref>SEGOB: [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ 114.- PUEBLA / HEROICA PUEBLA DE ZARAGOZA]</ref>.
In caxtiltecah oaltepetzintihqueh Puebla ipan in 16 abril 1531; in ''oidor'' [[Juan de Salmerón]], in obispo [[Fray Julián Garcés]] huan [[Fray Toribio Paredes de Benavente]] ([[Motolinia]]) octocaitih in altepetl tlayehyecoliztli ''Puebla de los Ángeles''. Manel oahci in neneuhcayotl in altepetl, yeh otocapanoa ''Puebla'' oc axcan.
In zazanilli quipohua tlen ipan icochiz in [[Julián Garcés]], in inic ce [[Tlaxcallan]] ''obispo'', oquittac ce tlalli, in nepantlah oncatcah ce atoyatl huan inahuac oc ome [[atoyatl]]. Ipan in tlalli oncatcah xochitl huan ameyalli. No oquinttac ome ''angelo''meh, yehuan ica mecatl otlatenhuimoloh yezquia in cuaxochtli. Ihciuhcapan tonalli, oquinpouh icochiz in occequin in aquihqueh ocuihuicatinenqueh macuilli cennecehuilli (cequi 25 ''kilómetros'') in huehca Tlaxcallan in canin oquimmantilih in tlalli. Ipan inin zazanilli opeuh in tlaltocayotl ihtoa «''Ciudad de los Ángeles''».
In chimalli quipiya in zazanilli iuhqui in ''angelo''meh otemouhqueh huan machiyomaca in catyan in canin in altepetl yezquia oaltepetzintih. In ipal inon, in chimalli tlein ocmacah [[Carlos V]] (K.V.) quipia in hueyiteocalli ica macuilli ''torres'' huan ome ''angelo''meh quitzitzitzquiah.
Ipan in tocaitl ''Tlamahuichihuani'' huan ''Zaragoza'' ca ipampa in yaotequi [[Ignacio Zaragoza]] in aquin oquinpeuh in [[Francia|franciayaomeh]] ipan in 5 metztli mayo xihuitl [[1862]] ipan in tepetl Yaocalli Loreto huan Yaocalli Guadalupe.
==Tlalticpacmatiliztli==
{{Ancayotl
| Noroeste = [[Cuauhtlatzinco]]
| Norte = [[Tlaxcallan]]
| Noreste = [[Xonacatepec]]
| Oeste = [[Cholollan]]
| Centro = Cuetlaxcoapan
| Este = [[Ahmozoc]]
| Suroeste = [[Ocoyohcan]]
| Sur = [[Valsequillo]]
| Sureste = [[Santa Catarina]]
}}
[[Image:Malinche.jpg|thumb|right|200px|Cuetlaxcoapan ixquich in huitztlampa in mitlampahuic ica in Matlalcueyeh tepetl.]]
Cuetlaxcoapan quipia ce tlaltentli ica 749,11 km². Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[San Pablo del Monte]] ompa [[Tlaxcallan]] tlahtocayotl, in huitztlampa ica [[Valsequillo]] altepetl huan [[Valcequillo atezcatl]], in tonatih iquizayampa ica [[Cholollan]], huan in tonatih icalaquitlampa ica [[Chachapan]] huan [[xochitlah Flor del Bosque]].
In Cuetlaxcoapan tlatectli ipan in [[Cuetlaxcoapan Tlahuelmayan]], tepeyahualolli ica tletepetl huan tepetlah itech in [[Tepetlayolotl]]. Tlatectli in 40km iquizayampa in [[Popocatepetl]] huan in [[Iztaccihuatl]]. In [[Matlalcueyeh (tletepetl)|Matlalcueyeh]] tepetl tlatectli in mictlampa in altepecalpolli ompa San Miguel Canoa. Itechpa in atl, tlatectli ipan in [[Atoyac atoyatl]], in tlein meya ipan in mictlampa, in huitztlampa huan iquizayampa; ahci in [[Valsequillo Atezcatl]]. Ohce atoyatl in tlen meya ipan in altepetl in [[Alcecec]] huan in [[San Francisco atoyatl]] ca.
===Yeyantli===
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" 0.5em solid #999; 100%
|- style="text-align:center;"
|style="background:pink| '''Metzpohualli'''
|style="background:pink|'''Ø t°'''<br/> (°C)
| style="background:white|'''Min. t°''' <br>(°C)
| style="background:red|'''Max. t°'''<br>(°C)
| style="background:lightblue| '''''' <br/>(mm)
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli enero
| 19.9
| –7.0
|38.0
|40
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli febrero
|22.9
| –5.6
|39.5
|36
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli marzo
|25.6
| –1.0
|40.2
|50
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli abril
|28.9
|5.0
|42.5
|48
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli mayo
|13,6
|8.0
|43.0
|55
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli junio
|32.1
|11.5
|44.0
|39
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli julio
|32.0
|11.0
|45.0
|41
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli agosto
|32.8
|16.5
|43.0
|34
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli septiembre
|28.7
|2.0
|41.0
|122
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli octubre
|26.4
|2.0
|39.0
|65
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli noviembre
|22.7
|–5.0
|39.0
|43
|-style="text-align:center;"
| style="background:lightgreen|Metztli diciembre
|20.2
|–7.5
|39.0
|36
|}
=== Yoliztli ===
Cuetlaxcoapan iyoliz hueyi, quipia ome climas. Nican quipia hueyic tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''llanos'', quipiya atl ipampa atoyatl huan atepantli Valsequillo.
No xiquitta nican Cuetlaxcoapan altepetl, ce cualcan quipia yolcameh nepapan, ininqueh chichinimeh in [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]].
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:Terminal AIP.JPG|220px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Abelardo Rodríguez|Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]].]]
Cuetlaxcoapan altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Puebla]], in ompa [[Huexotzinco altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipia ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli.
== Tequitiliztli ==
[[File:Volkswagen Bubbla sista bilen.jpg|thumb|200px|left|El [[Volkswagen Sedán]], otlachiuh ipan Cuetlaxcoapan ompa museo de [[Wolfsburg]], [[Alemania]].]]
Cuetlaxcoapan altepetl, hueyic tequiyotl ipan tlacatiyan. Occequin mexicah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl ihuicpan [[cintli]], [[tlalcacahuatl]], [[ahuacatl]], [[chayohtli]], [[chilli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuepixcayotl]], [[tentzonpixcayotl]], [[pipiyolpixcayotl]], inompan [[coyonimatiliztli]].
Cuetlaxcoapan altepetl ce tequiyotl ipan America itech Yancuic España itzalan El Parián. In yacaticac tequiyotl in [[ahuicyaniliztli]] ic cualli yeyantli ipan itentli Ayollohco Mexico ompa Chalchiuhcuecan altepetl canapa Altepetl Mexico. In [[Angelópolis]] hueyic centro financiero, otlachiuh 2003 ipan Atoyatl Atoyac. In tequicalli itech Volkswagen cah ompa cualcan mictlampa.
==Teyacanaliztli==
[[File:Templo San Francisco Puebla.jpg|thumb|200px|right|Xolalpan Cuetlaxcoapan nepantlahco.]]
Xolalpan quipixtoc se caltlapahtiquetl ica ceh macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepachianih ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah.
===Cuetlaxcoapan ixeliuhca===
* [[Analco]]
* [[Xalnenetlan]]
* [[El Alto]]
* [[Los Sapos]]
* [[Barrio del Artista]]
* [[Payohcan]]
* [[San Baltazar Campeche]]
== Chanehmatiliztli ==
Ce altepetl quipia 12.392 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020), ica 1,4% ipan altepecalpolli, inic ce densidad 16,54 hab/km². Inin nochintin chanehqueh, 5.952 cihuameh cah (76,33%) huan 6.440 tlacameh cah (51,97%). Ce 23,67% (2.933 chaneh.) In tlacamilqueh, 76,33% (9.459 chaneh.) in altepehuahqueh ipan mochi altepeticpac 576.259 chanehqueh.
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2010]]
| 1,434,062
|-
| [[2020]]
| 1,576,259
|-
|}
===Tlahtolli===
In ahmo cah nahuatillahtolli Mexico tlali. Caxtillantlahtolli tel, motlahtoa iuh ''[[de facto]]'' achcauhtlahtōlli auh 92% chanehqueh quitlahtoah. Hueynahuatilli ihuic Macehuallahtolli tel, piya mochin macehuallahtolli motlahtoa Mexico, ihuic tleinzazo chanehqueh tlapohualli, cualli iuhquin Caxtillantlahtolli canah motlahtoa auh macehualtin hueliti ihcuiloa achcauhtlahcuilolli intlahtolcopa. Caxtillahtoltica, nahuatilli toca -achi 60 tlahtolli- tlacatiyan tlahtolli. Inin piya mochintin America tlahtolli tleinzazo chihualiztli; quitoznehqui, piya no ahmacehualtin ompa Mexico. Ic, Comisión Nacional para el Desarrollo de los Pueblos Indígenas piya [[Tepehuahtlahtolli]] oquichiuh ihuicpa TCI, Mexico icpiya ixachi Caxtillantlahtoqueh ica ompa tlahtolqueh tlein onto Caxtillantlahtolli tlacatiyan, auh ica ⅓ mochi Caxtillantlahtohqueh Cemanahuac.
Mexico tlahtolli motlahtoa ipan Cuatlaxcoapan altepetl cah [[Nahuatlahtolli]], [[Yucatecatl mayatlahtolli|Mayatlahtolli]], [[Mixtecatlahtolli]], [[Tzapotecatlahtolli]], [[Otontlahtolli]], [[Mazahuahtlahtolli]], [[Michhuahcatlahtolli]] huan occequin. Occequintin [[Europa]] tlahtolli [[Inglestlahtolli]], [[Yidishtlahtolli]], [[Alemantlahtolli]], [[Franciatlahtolli]], [[Catalantlahtolli]], [[Vascotlahtolli]] huan [[Rumanitlahtolli]].
===Neltococayotl===
[[File:Catedral de Puebla 2.JPG|thumb|right|200px|Hueyiteopan itech Cuetlaxcoapan.]]
Cuix yectel xihuitl, in achtocaxtiltoc tlacatl neltoquiztia ipan icel [[teotl]] tlachihuani cemanahuatl motenehua [[Ometeotl]] nozo Moyocoyani, mayatlacameh motocayotia K’uh itech occequin itocahuan teteoh.
Huehuehmexicayotl teoneltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca īpampa [[catolicismo romano]], macehualtin ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan huan occequin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Ahtlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompēhua man cristiania canah macehualtzintin zan motlamati Catolico neltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizquiazqueh tlen oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'', ''ortodoxo tlalnetoqui'', huan ''anglicano tlalnetoqui''. Axcan inonqueh calpolli itech mahomayotl, judiocayotl, budahcayotl huan occequin cristianoyotl ihuicpa hueyitlahtolamoxtli.
==Tlamachtiliztli==
[[File:UAPCentroPuebla.JPG|thumb|200px|izquierda|Benemérita Universidad Autónoma de Puebla.]]
Cuetlaxcoapan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Benemérita Universidad Autónoma de Puebla'', ''Universidad Tecnológica de Puebla'', ''Instituto Tecnológico de Puebla'', ''Universidad Culinaria de Puebla'', ce pani tlamachtiloyan itech Cuetlaxcoapan altepeticpac UPAEP, Universidad La Salle Campus Puebla, Universidad Iberoamericana Campus Puebla, occequin.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noyuhqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,52 % chanehqueh.
==Tequinemiliztli==
===Mitohtiztli===
Ompa Atlixco quipiya ce mitohtiztli motenehua '''[[Atlixcayotl]]''', nican tlacameh mihtitia ce foklore itechpa oocequin onohuayan Puebla tlahtocayotl.
===Tlacualiztli===
Cuetlaxcoapan ce altepetl ica ixachi tlacualli inin matel [[Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli]], ilacual otlahuihualo ipan tepachoteocalco huan tlacualcalli quemeh [[tamalli]], [[tlaxcalli]], [[tlaxcalpacholli]], [[tlemolli]], [[tzopitl]], [[chilquilitl]], [[tlaxcalchilatl]], [[cemita]], [[chalupa]], [[chiles en nogada]], [[nohpalmitl]], occequin.
===Tequichihualiztli===
[[Īxiptli:BIBLIOTECA PALAFOXIANA.tif|thumb|200px|Palafox Amoxcalco.]]
[[Īxiptli:CASA DE ALFEÑIQUE COCINA.tif|thumb|right|200px|Alfeñique tlacualcalli.]]
Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlaquitcayotl ipan Tlachihuatlacayatl ipan Puebla tlahtocayotl; ixquich tlamatocac toltecayotl, yoliztli ipan ahmo tlamatocac toltecayotl iuhqui tlacualiztli, macehualmihtotiztli.
==== Macehualiztli ====
Altepetl Cuetlaxcoapan ce altepetl ican mochi tlacuicuiliztli ipan Centlalticpac quihto Tlatquicayotl ipan Tlachiuhcayotl ipan Mexico; ixquich tlamatocac tequichihualiztli in ompa Mexico huitztlampa, yoliztli ipan ahmo tlamatocac tlachihualiztli noyuhqui tlacualiztli, macehualiztli, camanalli itlahcuilol.
====Tlatzohtzonaliztli====
Huehuehcauh cuicayotl ipan iteopanhuan catca in ''musica sacra'', teocuicatl huan itlatzohtzonaliz teocalli ica teopixqueh huan cihuateopixqueh. Miaquin [[cuicayotl]] cah inin Puebla altepecalpolli noyuhqui [[banda]], [[cumbia]], [[balada]] nozo [[tlatlamantic]] tlatzotzonaliz.
== Momotlaliztli ==
In momotlalcayotl ipan Cuetlaxcoapan cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl.
Altepetl Cuetlaxcoapan oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 huan quiquiuhpatoltiliztli.
{|border=1 align=center cellpadding=4 cellspacing=2 style="background: ivory; font-size: 90%; border: 1px #aaaaaa solid; border-collapse: collapse; clear:center"
|- align=center bgcolor=#DDDDDD style="background:beige"
!Calpolli
!Momotlaliztli
!Mahuiltiliztli
!Momotlayohcan
|-
| [[Club Puebla]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Cuauhtémoc]]
|-
| [[Lobos de la BUAP]] || [[Neicxitapayolhuiliztli]] || [[Liga de Ascenso de México]] || [[Estadio Universitario]]
|-
| [[Pericos de Puebla]] || [[Béisbol]] || [[Liga Mexicana de Béisbol]] ||
|-
| [[Ángeles de Puebla]] || [[Baloncesto]] || [[Liga Nacional de Baloncesto Profesional de México]] ||
|}
== Neteicniuhtiliztli ==
Altepetl Cuetlaxcoapan ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Wolfsburg]]
|[[Tlani Saxonia]]
|{{DEU}}
|1978
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Łódź]]
|[[Voivodato Lodz|Lodz]]
|{{POL/nhn}}
|1997
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Talavera de la Reina]]
|[[Caxtillan-La Mancha]]
|{{ESP/nhn}}
|
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Xalapan, Veracruz|Xalapan]]
|[[Veracruz]]
|{{MEX/nhn}}
|
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhmatlah]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Asunción]]
|[[Asunción]]
|{{PRY/nhn}}
|
|-
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Puebla]]
* [[Altepenanyotl Puebla-Tlaxcallan]]
== Amoxtiliztli ==
* ''García Escamilla, Enrique, ''Historia de México'' (Mēxihco ītlahtōlloh), tlahcuilohua Nāhuatl īhuān {{es2}} , otepoztlahcuiloc ipan [[Mēxihco Tēcuācān]], Plaza y Valdés Editores, [[1991]].''
:CHĪMALPAHIN, Cuāuhtlehuanitzin; LOCKHART, James; SHROEDER, Susan īhuān NAMALA, Doris. ''Annals of his time''. Stanford University Press, 2006. (Inglestlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
:Gobierno del Estado de Puebla. ''Puebla'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://gepdb1.puebla.gob.mx/segob/municipios/puebla/ http://www.puebla.gob.mx] (Caxtillāntlahtōlli)
: ''Historia de Puebla. Datos Generales del Estado'' . Puebla. Recuperado el 29 de enero de 2009 de [http://www.puebla.gob.mx/puebla/resultadosgeneral.jsp?palabra=historia%20del%20estado&servicios=19&boletines=229&legal=7&trans=0&otros=245&id_servicio=1&valtodas=0&valfrases=0&valalgunas=0&palabras=%20&frase=%20&alguna=%20&contx=5# http://www.puebla.gob.mx] fecaha de última modificación 13 de Octubre de 2006. (Caxtillāntlahtōlli)
:Secretaría de Gobernación. ''Enciclopedia de los municipios de México'' . Mēxihco. Recuperado el 11 de diciembre de 2008 de [http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia http://www.e-local.gob.mx/wb2/ELOCAL/ELOC_Enciclopedia] (Caxtillāntlahtōlli)
:SIMÉON, Rémi. ''Diccionario de la lengua náhuatl o mexicana''. Paris: 1885, 17a ed. Siglo Veintiuno. Mēxihco: 2004. (Caxtillāntlahtōlli - Nāhuatlahtōlli)
== Toquiliztequitl ==
<references/>
==Tlahtolcaquiliztiloni==
{{Notetag/end}}
== Occe necuazaloliztli ==
{{wiktionary|Cuetlaxcoapan}}
{{Commonscat|Puebla City}}
{{Angelopolis}}
[[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Puebla]]
2205j9cw48utepm78jtpjq2itlhqtgs
Yancuic Mexico
0
4695
504755
504705
2022-08-27T18:35:02Z
Koatochij
19758
/* Tlamachtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Toquiliztequitl}}
{{Tlacatiyan ixeliuhca
| Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl
| Tocaitl = Yancuic Mexico
| Chantocaitl = State of New Mexico<br />Estado de Nuevo México<br />Yootó Hahoodzo
| Pamitl = Flag of New Mexico.svg
| Chimalli = Seal of New Mexico.svg
| Tlalmachiyotl = New Mexico in United States.svg
| Lema =
| Tlacatiyan = {{USA/nhn}}
| Tecuacan = [[Santa Fe]]
| Hueyaltepetl = [[Albuquerque]]
| Ixtentli = 22,499.95
| Tlaixpayotl = 25
| Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O
| Tepenelihuahcapanca = [[Wheeler Peak]]
| Metros = 4,418
| Chanehqueh = 37,253,956
| CampaChanequeh = 1
| Pozahuacayotl = 663
| CampaDensidad = 11
| IDH = 0.958
| CampaIDH = 10
| PIB = 1.812.968
| PPC = 42,325
| Tlaquetzalli = [[6 ce metztli]] xiuhpan [[1912]]
| CampaCreacion = 31
| Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[inglatlahtolli]], [[navajotlahtolli]]
| Tetlanahuatiani = [[Michelle Lujan Grisham]]
| Teuctlahtoqueh = 3
| Tequichihuanimeh = 65
| Tlacatocaitl = Yancuic mexicatl
| Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]]
| Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]]
| UTC = [[UTC]]-7
| USPS = NM
| CodigoISO = US-NM
| Matlatzalan = www.newmexico.gov
|}}
'''Yancuic Mexico'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo iuhqui ''yancuic huehue mexico'' ipan ''Annals of his Time''.</ref>, nozo '''Tlahtohcayotl Yancuic Mexico''' (inglatlahtolli: ''State of New Mexico'' ihuan caxtillantlahtolli: ''Estado de Nuevo México''), inin tlahtohcayotl ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa tlahtocayotl [[Colorado]] huan [[Utah]], huitztlampa ica [[Texas]] huan [[Mexico]] ([[Chihuahua]] huan [[Sonora]]), icalaquiyampa [[Arizona]] huan iquizayampa [[Texas]] huan [[Oklahoma]]. [[Santa Fe]] itecuacan ihuan in hueyaltepetl [[Albuquerque]], ohcequin altepetl [[Las Cruces]] huan [[Gallup]].
== Tlaltocayotl ==
'''Mexico''' quitoznehqui ''Mexihtli'' ahnozo ''Mexihtin'' huan ''-co''. Quilmach ce [[Aztlan|aztecayaoquizqui]] in ompa [[Chicomoztoc]]. Nozo occequintin quihtoa "Mexihtli": "[[Metztli]]", "[[xictli]]" huan "-co".
Iachtopa occe tocaitl: "Provinicia de Nuevo México" (Tlahtohcanaltepetl Yancuic Mexico), huan "State of New México/Estado de Nuevo México" (Tlahtocayotl Yancuic Mexico) xihpan [[1912]]. Axcan Caxtillahtolli tlahcuiloa "Yancuic Mexihco" mah, [[inglatlahtolli|inglatlahtolcopa]] ''New Mexico'', in ''Nuevo México'' ipan [[Mexico]] nozo ''Nuevo Méjico'' in ompa [[España]].
==Huehcapatlahtoliztli==
Achcauhtlacah ihuicpa Yancuic Mexico catcah Anasazi macehualtlacah. In pohualxiuhpan XVI, ihcuac oquitlachiuh inic ce tenamiquiliztli ica europanecah, inin tlalli ochantilli catca icampa Pueblo (altepetl) macehuallacah.
Francisco Vásquez de Coronado oquitlacetili ce tlayehcoliztli ipan Cacquetlan, Yancuic Galicia itech 1540 ihuan 1542 ic xittontla chicome altepetl ihuicpa Cibola oquihto ipampa Cabeza de Vaca tlein oitta iahuicyaliz icampa Florida canahpa Mexihco. Coronado icel onamiqui xamixcalli ihuan tepitzin altepemaitl, zanno ocaltza canah Mexihco. Quintepan Juan de Oñate oaltepetlali inic ce altepetl ipan in axcan Yancuic Mexihco xiuhpan 1598 motenehua San Juan ipan Río Grande.
[[Īxiptli:Coronado-Remington.jpg|thumb|left|200px|Ce expedición de Vásquez de Coronado.]]
Achcauhtlacah nican ipan Santa Fe Analco catcah tehua macehuallacah in tlein otlaquetza Altepetl xiuhpan 1050 canapah 1150. Inic ce itoca Ogha Po'oge, ce tehualtepeticpac itech ixtlahuahcan.
In [[24 de junio]] xiuhpan [[1619]], caxtiltecatl [[Pedro de Peralta]], inic yei tepachoani, in onemic ce expedición, motenehua nican [[Yancuic Mexihco]] ihuan in [[20 de marzo]] xiuhpan [[1598]] oaci ompa in [[Atoyatl Sacramento]] ce achcauhtoca europatlacameh pampa axcan in Altepetl Santa Fe Analco.
Juan de Oñate ocueponi in hueyitlahtocac ohtli, in caxtiltecatl Oñate inic ce tepantlahtoani ihuicpa Hueyaltepetl Yancuic Mexico itech Yancuic España. In Acoma macehualtecah oquiatlacamachili itech teyouh tepachohuani Juan de Oñate, caxtiltecah ihuan mexicah.
Ipan [[1846]] xihuitl, Tlahtocayotl in Cepanca quinyaochihua ica ihuan Mexihco quintlatlalochtia [[Texas]], [[Yancuic Mexico]], [[California]] huan ohce Mexicotlahcotoncayotl.
Inin xiuhpan [[1945]], Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan tlanelti iahuachuaz xittontlayonqui in ompa [[Alamogordo]], Yancuic Mexihco.
In nahuatiloyan otlachiuh Yancuic Mexihco tlahtocayotl tlapohualli 47 (ompohualli ihuan chicome) ihuicpa Tlahtocayotl in Cepanca in [[6 metztli enero]] 1912. In tlachihualiztli ihuic calnahuac tlahtohcayotl [[Arizona]] tlalli, in 14 metztli febrero 1912 otlachiuh 48 Tlahtohcayotl in Cepanca nican tlalpan.
==Tlalticpacmatiliztli==
{{Ancayotl
| Noroeste = [[Utah]]
| Norte = [[Colorado]]
| Noreste = [[Oklahoma]]
| Oeste = [[Arizona]]
| Centro = Mexico
| Este = [[Texas]]
| Suroeste = {{MEX/nhn}}
| Sur = {{MEX/nhn}}
| Sureste = [[Texas]]
}}
[[Īxiptli:National atlas new mexico cropped.png|thumb|right|200px|Itlalmachiyo Yancuic Mexihco.]]
Mictlampa tlahtocayotl [[Colorado]] (Tlalchichiltic), huitztlampa ica [[Texas]] huan [[Mexico]] ([[Chihuahua]] huan [[Sonora]]), icalaquiyampa [[Arizona]] ihuan iquizayampa [[Texas]] ihuan [[Oklahoma]]. [[Santa Fe Analco]] itecuacan, huan in hueyaltepetl [[Albuquerque]], occequin altepetl [[Las Cruces]] huan [[Gallup]].
===Yoliztli===
Yancuic Mexico iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipia hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Sierra Sangre de Cristo'', quipia atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Desierto de Chihuahua''.
No xiquitta tlahtocayotl Chihuahua quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]].
<div align=center>
<!-- galería de mapas -->
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e
|colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Yancuic Mexico'''
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Schwarzbär-Omega Park.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:American bison k5680-1.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Aquila chrysaetos Flickr.jpg|125px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tliltlacamayeh]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuacuauhxolotl]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtli]]
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Antilocapra americana.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis lupus baileyi running.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Desert Bighorn Sheep Joshua Tree 4.JPG|120px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Meleagris gallopavo]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Crotalus durissus]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Antilocapra americana]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Canis lupus baileyi]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ovis canadensis]]
|-
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia ficus-indica]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Echinocactus grusonii]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pinus ponderosa]]
|-
|}
</div>
==Teyacanaliztli==
{| class="wikitable"
|- align=center style="background:#d8edff"
!Tetlanahuatiani!!Cahuitl
|-
| Bill Richardson || 2003-2011
|-
| Susana Martínez || 2011-2018
|-
| Michelle Lujan Grisham || 2019
|}
==Tequitiliztli==
Yancuic Mexihco in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin yancuic mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]].
Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Yancuic Mexihco oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos.
In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos.
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:UnitedN157GJ-CRJ700-ABQ-May2017 (36776703665).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototiloyan Sunport]].]]
Ni tlahtohcayotl mocahuah ica 130 kilómetros itech TCA, ce achi quipiah ohtlihtetlahnemiliztli, quihtohuah quicualchichihuaceyah quitlaliceh chapohpotih ihquino cualli mocahuaz ayohcana timacehuaceh.
Albuquerque quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli.
==Chanehmatiliztli==
[[File:Albuquerque and I-25.JPG|200px|miniaturadeimagen|right|[[Albuquerque]].]]
{| class="wikitable"
|-
!Tlapohualli !!Altepetl !!Chanehqueh (2020) !!Condado
|-
|1. || [[Albuquerque]] || 564 559 || [[Bernalillo condado|Bernalillo]]
|-
|2. || [[Las Cruces]] || 111 385 || [[Doña Ana condado|Doña Ana]]
|-
|3. || [[Rio Rancho]] || 104 026 || [[Sandovali condado|Sandoval]]
|-
|4. || [[Santa Fe (New Mexico)|Santa Fe]] || 87 505 || [[Santa Fe condado|Santa Fe]]
|-
|5. || [[Roswell]] || 48 422 || [[Chavesi condado|Chaves]]
|-
|6. || [[Farmington]] || 46 624 || [[San Juani condado, Yancuic Mexico|San Juan]]
|-
|7. || [[Hobbs]] || 40 508 || [[Lea condado|Lea]]
|-
|8. || [[Clovis]] || 38 567 || [[Curry condado|Curry]]
|-
|9. || [[Carlsbad (New Mexico)|Carlsbad]] || 32 238 || [[Eddy condado (New Mexico)|Eddy]]
|-
|10. || [[Alamogordo]] || 30 898 || [[Otero condado|Otero]]
|}
Yancuic Mexico ce tlahtohcayotl icampa miac tlahtolli, in [[inglatlahtolli]] ihuan [[caxtillahtolli]] ca onemachti, mazqui in Constitución xiuhpampa 1912 omonequi ce itepacholiz ometlahtoltica, auh inin tlahtohcayotl ahmo quipiya nahuatiltlahtolli. Oc ihqui in Yancuic Mexico Constitución motenehua ome tlahtolcopa icampa ichanehhuan (Inglatlahtolli ihuan Caxtillahtolli) ica pehualiztli itechpahuic ixotia huan teixquetza itlamaniliz. In xihuitl 1995 Yancuic Mexico tenematilizcuini ce tlahtohcayotl cuicatl ometlahtoltica, quihtoznequi ''New Mexico - Mi Lindo Nuevo México'' (Yancuic Mexico – Nocuacualtzin Yancuic Mexico).
===Neltococayotl===
[[Īxiptli:Our Lady of Guadalupe Church 2.jpg|thumb|left|Iteopan Tonantzin Guadalupe.]]
Huehuemexihcatl neltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualmeh ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan ihuan occequintin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Atlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompehua ma xicristiania canah macehualtzintzin zan motlamati Catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizqiazqueh tlein oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'' ihuan inglatlalpantlalnetoqui.
Axcan inonqueh calpolli itech '''judioyotl''' in sefarditlacameh, Huehuehcauh Santa Fe Analco ihuan '''cristianoyotl''' ihuicpa hueytlahtolamoxtli.
===Paccayeliztli===
Chinaco quipixcoc ce caltlapahtiquetl ica ce macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepahtiquet ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah.
==Tlamachtiliztli==
[[File:Unm danesmithhall.jpg|thumb|left|Telpochcalli Yancuic Mexico.]]
Yancuic Mexico quipiya caltlamachtiloyan tlen itocah temachtiloyan quipixtoc conemeh, oquichpilmeh huan cihuapilmeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamactiloyan quipiah [[Telpochcalli Yancuic Mexico]] ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl.
Nohquiah quipiya calnechicoltlamachtiltequitl, campa quinceliah tlen cehcanoc coneh ehuanih noponah quintlamacah huan cochih iztoqueh 56,000 telchpocah huan ponah inmaco iztoqueh ome tlamachtianih tlen quintlaliah ni conemeh. No quiya iztoque ome tlamachtianih. Noquia tlapalehuia ipan caltlamachtilnechicoltequitl.
==Tequinemiliztli==
===Tlatzohtzonaliztli===
Miaquintin [[cuicatlamatiliztli]] cah inin teucyotl Santa Fe iuhqui [[banda]], [[norteña]], [[balada]] ahnozo [[opera]].
===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli===
[[Image:Taospueblo.jpg|thumb|right|200px|[[Taos]].]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Taos]]
* 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Whitssands]]
== Momotlaliztli ==
[[Īxiptli:Santa Ana Star Center.jpg|thumb|right|200px|[[Santa Ana Star Center]] ompa [[Albuquerque]].]]
In momotlaliztli ipan teucyotl Bernalillo cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl.
Yancuic Mexico oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli.
==Tlaixcopinalli==
<gallery>
Īxiptli:SnowyAlbuquerqueDowntown.JPG|Albuquerque.
Īxiptli:Cathedral Basilica of St. Francis of Assisi - A - Stierch.jpg|Santa Fe.
Īxiptli:Las Cruces.jpg|Las Cruces.
Īxiptli:Foun wagon.jpg|Alamogordo.
</gallery>
== No xiquitta ==
* [[Yancuic España]]
* [[Mexico]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
==Tlahtolcaquiliztiloni==
{{Notetag/end}}
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|New Mexico}}
* [http://www.usa.gov/gobiernousa/Estatales_Locales/Nuevo_Mexico.shtml Gobierno de los EE.UU. Estado de Nuevo México] ({{es}})
* [http://www.state.nm.us Gobierno de Nuevo México] ({{en}})
{{Tlahtohcayotl in Cepanca}}
[[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Yancuic Mexico]]
at5ordnwcw6n485op55pzg2yi7kfxbk
504756
504755
2022-08-27T18:40:14Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Toquiliztequitl}}
{{Tlacatiyan ixeliuhca
| Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl
| Tocaitl = Yancuic Mexico
| Chantocaitl = State of New Mexico<br />Estado de Nuevo México<br />Yootó Hahoodzo
| Pamitl = Flag of New Mexico.svg
| Chimalli = Seal of New Mexico.svg
| Tlalmachiyotl = New Mexico in United States.svg
| Lema =
| Tlacatiyan = {{USA/nhn}}
| Tecuacan = [[Santa Fe]]
| Hueyaltepetl = [[Albuquerque]]
| Ixtentli = 22,499.95
| Tlaixpayotl = 25
| Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O
| Tepenelihuahcapanca = [[Wheeler Peak]]
| Metros = 4,418
| Chanehqueh = 37,253,956
| CampaChanequeh = 1
| Pozahuacayotl = 663
| CampaDensidad = 11
| IDH = 0.958
| CampaIDH = 10
| PIB = 1.812.968
| PPC = 42,325
| Tlaquetzalli = [[6 ce metztli]] xiuhpan [[1912]]
| CampaCreacion = 31
| Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[inglatlahtolli]], [[navajotlahtolli]]
| Tetlanahuatiani = [[Michelle Lujan Grisham]]
| Teuctlahtoqueh = 3
| Tequichihuanimeh = 65
| Tlacatocaitl = Yancuic mexicatl
| Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]]
| Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]]
| UTC = [[UTC]]-7
| USPS = NM
| CodigoISO = US-NM
| Matlatzalan = www.newmexico.gov
|}}
'''Yancuic Mexico'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo iuhqui ''yancuic huehue mexico'' ipan ''Annals of his Time''.</ref>, nozo '''Tlahtohcayotl Yancuic Mexico''' (inglatlahtolli: ''State of New Mexico'' ihuan caxtillantlahtolli: ''Estado de Nuevo México''), inin tlahtohcayotl ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa tlahtocayotl [[Colorado]] huan [[Utah]], huitztlampa ica [[Texas]] huan [[Mexico]] ([[Chihuahua]] huan [[Sonora]]), icalaquiyampa [[Arizona]] huan iquizayampa [[Texas]] huan [[Oklahoma]]. [[Santa Fe]] altepetl itecuacan huan in hueyaltepetl [[Albuquerque]], occequin altepetl [[Las Cruces]] huan [[Gallup]].
== Tlaltocayotl ==
'''Mexico''' quitoznehqui ''Mexihtli'' ahnozo ''Mexihtin'' huan ''-co''. Quilmach ce [[Aztlan|aztecayaoquizqui]] in ompa [[Chicomoztoc]]. Nozo occequintin quihtoa "Mexihtli": "[[Metztli]]", "[[xictli]]" huan "-co".
Iachtopa occe tocaitl: "Provinicia de Nuevo México" (Tlahtohcanaltepetl Yancuic Mexico), huan "State of New México/Estado de Nuevo México" (Tlahtocayotl Yancuic Mexico) xihpan [[1912]]. Axcan Caxtillahtolli tlahcuiloa "Yancuic Mexihco" mah, [[inglatlahtolli|inglatlahtolcopa]] ''New Mexico'', in ''Nuevo México'' ipan [[Mexico]] nozo ''Nuevo Méjico'' in ompa [[España]].
==Huehcapatlahtoliztli==
Achcauhtlacah ihuicpa Yancuic Mexico catcah Anasazi macehualtlacah. In pohualxiuhpan XVI, ihcuac oquitlachiuh inic ce tenamiquiliztli ica europanecah, inin tlalli ochantilli catca icampa Pueblo (altepetl) macehuallacah.
Francisco Vásquez de Coronado oquitlacetili ce tlayehcoliztli ipan Cacquetlan, Yancuic Galicia itech 1540 ihuan 1542 ic xittontla chicome altepetl ihuicpa Cibola oquihto ipampa Cabeza de Vaca tlein oitta iahuicyaliz icampa Florida canahpa Mexihco. Coronado icel onamiqui xamixcalli ihuan tepitzin altepemaitl, zanno ocaltza canah Mexihco. Quintepan Juan de Oñate oaltepetlali inic ce altepetl ipan in axcan Yancuic Mexihco xiuhpan 1598 motenehua San Juan ipan Río Grande.
[[Īxiptli:Coronado-Remington.jpg|thumb|left|200px|Ce expedición de Vásquez de Coronado.]]
Achcauhtlacah nican ipan Santa Fe Analco catcah tehua macehuallacah in tlein otlaquetza Altepetl xiuhpan 1050 canapah 1150. Inic ce itoca Ogha Po'oge, ce tehualtepeticpac itech ixtlahuahcan.
In [[24 de junio]] xiuhpan [[1619]], caxtiltecatl [[Pedro de Peralta]], inic yei tepachoani, in onemic ce expedición, motenehua nican [[Yancuic Mexihco]] ihuan in [[20 de marzo]] xiuhpan [[1598]] oaci ompa in [[Atoyatl Sacramento]] ce achcauhtoca europatlacameh pampa axcan in Altepetl Santa Fe Analco.
Juan de Oñate ocueponi in hueyitlahtocac ohtli, in caxtiltecatl Oñate inic ce tepantlahtoani ihuicpa Hueyaltepetl Yancuic Mexico itech Yancuic España. In Acoma macehualtecah oquiatlacamachili itech teyouh tepachohuani Juan de Oñate, caxtiltecah ihuan mexicah.
Ipan [[1846]] xihuitl, Tlahtocayotl in Cepanca quinyaochihua ica ihuan Mexihco quintlatlalochtia [[Texas]], [[Yancuic Mexico]], [[California]] huan ohce Mexicotlahcotoncayotl.
Inin xiuhpan [[1945]], Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan tlanelti iahuachuaz xittontlayonqui in ompa [[Alamogordo]], Yancuic Mexihco.
In nahuatiloyan otlachiuh Yancuic Mexihco tlahtocayotl tlapohualli 47 (ompohualli ihuan chicome) ihuicpa Tlahtocayotl in Cepanca in [[6 metztli enero]] 1912. In tlachihualiztli ihuic calnahuac tlahtohcayotl [[Arizona]] tlalli, in 14 metztli febrero 1912 otlachiuh 48 Tlahtohcayotl in Cepanca nican tlalpan.
==Tlalticpacmatiliztli==
{{Ancayotl
| Noroeste = [[Utah]]
| Norte = [[Colorado]]
| Noreste = [[Oklahoma]]
| Oeste = [[Arizona]]
| Centro = Mexico
| Este = [[Texas]]
| Suroeste = {{MEX/nhn}}
| Sur = {{MEX/nhn}}
| Sureste = [[Texas]]
}}
[[Īxiptli:National atlas new mexico cropped.png|thumb|right|200px|Itlalmachiyo Yancuic Mexihco.]]
Mictlampa tlahtocayotl [[Colorado]] (Tlalchichiltic), huitztlampa ica [[Texas]] huan [[Mexico]] ([[Chihuahua]] huan [[Sonora]]), icalaquiyampa [[Arizona]] ihuan iquizayampa [[Texas]] ihuan [[Oklahoma]]. [[Santa Fe Analco]] itecuacan, huan in hueyaltepetl [[Albuquerque]], occequin altepetl [[Las Cruces]] huan [[Gallup]].
===Yoliztli===
Yancuic Mexico iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipia hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Sierra Sangre de Cristo'', quipia atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Desierto de Chihuahua''.
No xiquitta tlahtocayotl Chihuahua quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]].
<div align=center>
<!-- galería de mapas -->
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e
|colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Yancuic Mexico'''
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Schwarzbär-Omega Park.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:American bison k5680-1.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Aquila chrysaetos Flickr.jpg|125px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tliltlacamayeh]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuacuauhxolotl]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtli]]
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Antilocapra americana.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis lupus baileyi running.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Desert Bighorn Sheep Joshua Tree 4.JPG|120px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Meleagris gallopavo]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Crotalus durissus]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Antilocapra americana]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Canis lupus baileyi]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ovis canadensis]]
|-
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia ficus-indica]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Echinocactus grusonii]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pinus ponderosa]]
|-
|}
</div>
==Teyacanaliztli==
{| class="wikitable"
|- align=center style="background:#d8edff"
!Tetlanahuatiani!!Cahuitl
|-
| Bill Richardson || 2003-2011
|-
| Susana Martínez || 2011-2018
|-
| Michelle Lujan Grisham || 2019
|}
==Tequitiliztli==
Yancuic Mexihco in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin yancuic mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]].
Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Yancuic Mexihco oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos.
In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos.
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:UnitedN157GJ-CRJ700-ABQ-May2017 (36776703665).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototiloyan Sunport]].]]
Ni tlahtohcayotl mocahuah ica 130 kilómetros itech TCA, ce achi quipiah ohtlihtetlahnemiliztli, quihtohuah quicualchichihuaceyah quitlaliceh chapohpotih ihquino cualli mocahuaz ayohcana timacehuaceh.
Albuquerque quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli.
==Chanehmatiliztli==
[[File:Albuquerque and I-25.JPG|200px|miniaturadeimagen|right|[[Albuquerque]].]]
{| class="wikitable"
|-
!Tlapohualli !!Altepetl !!Chanehqueh (2020) !!Condado
|-
|1. || [[Albuquerque]] || 564 559 || [[Bernalillo condado|Bernalillo]]
|-
|2. || [[Las Cruces]] || 111 385 || [[Doña Ana condado|Doña Ana]]
|-
|3. || [[Rio Rancho]] || 104 026 || [[Sandovali condado|Sandoval]]
|-
|4. || [[Santa Fe (New Mexico)|Santa Fe]] || 87 505 || [[Santa Fe condado|Santa Fe]]
|-
|5. || [[Roswell]] || 48 422 || [[Chavesi condado|Chaves]]
|-
|6. || [[Farmington]] || 46 624 || [[San Juani condado, Yancuic Mexico|San Juan]]
|-
|7. || [[Hobbs]] || 40 508 || [[Lea condado|Lea]]
|-
|8. || [[Clovis]] || 38 567 || [[Curry condado|Curry]]
|-
|9. || [[Carlsbad (New Mexico)|Carlsbad]] || 32 238 || [[Eddy condado (New Mexico)|Eddy]]
|-
|10. || [[Alamogordo]] || 30 898 || [[Otero condado|Otero]]
|}
Yancuic Mexico ce tlahtohcayotl icampa miac tlahtolli, in [[inglatlahtolli]] ihuan [[caxtillahtolli]] ca onemachti, mazqui in Constitución xiuhpampa 1912 omonequi ce itepacholiz ometlahtoltica, auh inin tlahtohcayotl ahmo quipiya nahuatiltlahtolli. Oc ihqui in Yancuic Mexico Constitución motenehua ome tlahtolcopa icampa ichanehhuan (Inglatlahtolli ihuan Caxtillahtolli) ica pehualiztli itechpahuic ixotia huan teixquetza itlamaniliz. In xihuitl 1995 Yancuic Mexico tenematilizcuini ce tlahtohcayotl cuicatl ometlahtoltica, quihtoznequi ''New Mexico - Mi Lindo Nuevo México'' (Yancuic Mexico – Nocuacualtzin Yancuic Mexico).
===Neltococayotl===
[[Īxiptli:Our Lady of Guadalupe Church 2.jpg|thumb|left|Iteopan Tonantzin Guadalupe.]]
Huehuemexihcatl neltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualmeh ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan ihuan occequintin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Atlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompehua ma xicristiania canah macehualtzintzin zan motlamati Catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizqiazqueh tlein oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'' ihuan inglatlalpantlalnetoqui.
Axcan inonqueh calpolli itech '''judioyotl''' in sefarditlacameh, Huehuehcauh Santa Fe Analco ihuan '''cristianoyotl''' ihuicpa hueytlahtolamoxtli.
===Paccayeliztli===
Chinaco quipixcoc ce caltlapahtiquetl ica ce macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepahtiquet ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah.
==Tlamachtiliztli==
[[File:Unm danesmithhall.jpg|thumb|left|Telpochcalli Yancuic Mexico.]]
Yancuic Mexico quipiya caltlamachtiloyan tlen itocah temachtiloyan quipixtoc conemeh, oquichpilmeh huan cihuapilmeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamactiloyan quipiah [[Telpochcalli Yancuic Mexico]] ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl.
Nohquiah quipiya calnechicoltlamachtiltequitl, campa quinceliah tlen cehcanoc coneh ehuanih noponah quintlamacah huan cochih iztoqueh 56,000 telchpocah huan ponah inmaco iztoqueh ome tlamachtianih tlen quintlaliah ni conemeh. No quiya iztoque ome tlamachtianih. Noquia tlapalehuia ipan caltlamachtilnechicoltequitl.
==Tequinemiliztli==
===Tlatzohtzonaliztli===
Miaquintin [[cuicatlamatiliztli]] cah inin teucyotl Santa Fe iuhqui [[banda]], [[norteña]], [[balada]] ahnozo [[opera]].
===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli===
[[Image:Taospueblo.jpg|thumb|right|200px|[[Taos]].]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Taos]]
* 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Whitssands]]
== Momotlaliztli ==
[[Īxiptli:Santa Ana Star Center.jpg|thumb|right|200px|[[Santa Ana Star Center]] ompa [[Albuquerque]].]]
In momotlaliztli ipan teucyotl Bernalillo cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl.
Yancuic Mexico oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli.
==Tlaixcopinalli==
<gallery>
Īxiptli:SnowyAlbuquerqueDowntown.JPG|Albuquerque.
Īxiptli:Cathedral Basilica of St. Francis of Assisi - A - Stierch.jpg|Santa Fe.
Īxiptli:Las Cruces.jpg|Las Cruces.
Īxiptli:Foun wagon.jpg|Alamogordo.
</gallery>
== No xiquitta ==
* [[Yancuic España]]
* [[Mexico]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
==Tlahtolcaquiliztiloni==
{{Notetag/end}}
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|New Mexico}}
* [http://www.usa.gov/gobiernousa/Estatales_Locales/Nuevo_Mexico.shtml Gobierno de los EE.UU. Estado de Nuevo México] ({{es}})
* [http://www.state.nm.us Gobierno de Nuevo México] ({{en}})
{{Tlahtohcayotl in Cepanca}}
[[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Yancuic Mexico]]
h3xhczxq75dtnydid2rwjrbkqygjszi
504757
504756
2022-08-27T18:43:32Z
Koatochij
19758
/* Chanehmatiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Toquiliztequitl}}
{{Tlacatiyan ixeliuhca
| Tlacatiyan ixeliuhca = Tlahtohcayotl
| Tocaitl = Yancuic Mexico
| Chantocaitl = State of New Mexico<br />Estado de Nuevo México<br />Yootó Hahoodzo
| Pamitl = Flag of New Mexico.svg
| Chimalli = Seal of New Mexico.svg
| Tlalmachiyotl = New Mexico in United States.svg
| Lema =
| Tlacatiyan = {{USA/nhn}}
| Tecuacan = [[Santa Fe]]
| Hueyaltepetl = [[Albuquerque]]
| Ixtentli = 22,499.95
| Tlaixpayotl = 25
| Tlalticpac tliltetl = 19°21′15″N <br />99°37′51″O
| Tepenelihuahcapanca = [[Wheeler Peak]]
| Metros = 4,418
| Chanehqueh = 37,253,956
| CampaChanequeh = 1
| Pozahuacayotl = 663
| CampaDensidad = 11
| IDH = 0.958
| CampaIDH = 10
| PIB = 1.812.968
| PPC = 42,325
| Tlaquetzalli = [[6 ce metztli]] xiuhpan [[1912]]
| CampaCreacion = 31
| Tlahtolli = [[Caxtillantlahtolli]], [[inglatlahtolli]], [[navajotlahtolli]]
| Tetlanahuatiani = [[Michelle Lujan Grisham]]
| Teuctlahtoqueh = 3
| Tequichihuanimeh = 65
| Tlacatocaitl = Yancuic mexicatl
| Onohuayan = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|16]]
| Altepecalpolli = [[Tlahtohcayotl Mexihco ialtepecalpolhuan|125]]
| UTC = [[UTC]]-7
| USPS = NM
| CodigoISO = US-NM
| Matlatzalan = www.newmexico.gov
|}}
'''Yancuic Mexico'''<ref>Chimalpahin Cuauhtlehuanitzin yeh oquihcuilo iuhqui ''yancuic huehue mexico'' ipan ''Annals of his Time''.</ref>, nozo '''Tlahtohcayotl Yancuic Mexico''' (inglatlahtolli: ''State of New Mexico'' ihuan caxtillantlahtolli: ''Estado de Nuevo México''), inin tlahtohcayotl ipan [[Tlahtohcayotl in Cepanca]]. Cuaxochtia canahpa mictlampa tlahtocayotl [[Colorado]] huan [[Utah]], huitztlampa ica [[Texas]] huan [[Mexico]] ([[Chihuahua]] huan [[Sonora]]), icalaquiyampa [[Arizona]] huan iquizayampa [[Texas]] huan [[Oklahoma]]. [[Santa Fe]] altepetl itecuacan huan in hueyaltepetl [[Albuquerque]], occequin altepetl [[Las Cruces]] huan [[Gallup]].
== Tlaltocayotl ==
'''Mexico''' quitoznehqui ''Mexihtli'' ahnozo ''Mexihtin'' huan ''-co''. Quilmach ce [[Aztlan|aztecayaoquizqui]] in ompa [[Chicomoztoc]]. Nozo occequintin quihtoa "Mexihtli": "[[Metztli]]", "[[xictli]]" huan "-co".
Iachtopa occe tocaitl: "Provinicia de Nuevo México" (Tlahtohcanaltepetl Yancuic Mexico), huan "State of New México/Estado de Nuevo México" (Tlahtocayotl Yancuic Mexico) xihpan [[1912]]. Axcan Caxtillahtolli tlahcuiloa "Yancuic Mexihco" mah, [[inglatlahtolli|inglatlahtolcopa]] ''New Mexico'', in ''Nuevo México'' ipan [[Mexico]] nozo ''Nuevo Méjico'' in ompa [[España]].
==Huehcapatlahtoliztli==
Achcauhtlacah ihuicpa Yancuic Mexico catcah Anasazi macehualtlacah. In pohualxiuhpan XVI, ihcuac oquitlachiuh inic ce tenamiquiliztli ica europanecah, inin tlalli ochantilli catca icampa Pueblo (altepetl) macehuallacah.
Francisco Vásquez de Coronado oquitlacetili ce tlayehcoliztli ipan Cacquetlan, Yancuic Galicia itech 1540 ihuan 1542 ic xittontla chicome altepetl ihuicpa Cibola oquihto ipampa Cabeza de Vaca tlein oitta iahuicyaliz icampa Florida canahpa Mexihco. Coronado icel onamiqui xamixcalli ihuan tepitzin altepemaitl, zanno ocaltza canah Mexihco. Quintepan Juan de Oñate oaltepetlali inic ce altepetl ipan in axcan Yancuic Mexihco xiuhpan 1598 motenehua San Juan ipan Río Grande.
[[Īxiptli:Coronado-Remington.jpg|thumb|left|200px|Ce expedición de Vásquez de Coronado.]]
Achcauhtlacah nican ipan Santa Fe Analco catcah tehua macehuallacah in tlein otlaquetza Altepetl xiuhpan 1050 canapah 1150. Inic ce itoca Ogha Po'oge, ce tehualtepeticpac itech ixtlahuahcan.
In [[24 de junio]] xiuhpan [[1619]], caxtiltecatl [[Pedro de Peralta]], inic yei tepachoani, in onemic ce expedición, motenehua nican [[Yancuic Mexihco]] ihuan in [[20 de marzo]] xiuhpan [[1598]] oaci ompa in [[Atoyatl Sacramento]] ce achcauhtoca europatlacameh pampa axcan in Altepetl Santa Fe Analco.
Juan de Oñate ocueponi in hueyitlahtocac ohtli, in caxtiltecatl Oñate inic ce tepantlahtoani ihuicpa Hueyaltepetl Yancuic Mexico itech Yancuic España. In Acoma macehualtecah oquiatlacamachili itech teyouh tepachohuani Juan de Oñate, caxtiltecah ihuan mexicah.
Ipan [[1846]] xihuitl, Tlahtocayotl in Cepanca quinyaochihua ica ihuan Mexihco quintlatlalochtia [[Texas]], [[Yancuic Mexico]], [[California]] huan ohce Mexicotlahcotoncayotl.
Inin xiuhpan [[1945]], Tlacetililli Tlahtohcayotl Ixachitlan tlanelti iahuachuaz xittontlayonqui in ompa [[Alamogordo]], Yancuic Mexihco.
In nahuatiloyan otlachiuh Yancuic Mexihco tlahtocayotl tlapohualli 47 (ompohualli ihuan chicome) ihuicpa Tlahtocayotl in Cepanca in [[6 metztli enero]] 1912. In tlachihualiztli ihuic calnahuac tlahtohcayotl [[Arizona]] tlalli, in 14 metztli febrero 1912 otlachiuh 48 Tlahtohcayotl in Cepanca nican tlalpan.
==Tlalticpacmatiliztli==
{{Ancayotl
| Noroeste = [[Utah]]
| Norte = [[Colorado]]
| Noreste = [[Oklahoma]]
| Oeste = [[Arizona]]
| Centro = Mexico
| Este = [[Texas]]
| Suroeste = {{MEX/nhn}}
| Sur = {{MEX/nhn}}
| Sureste = [[Texas]]
}}
[[Īxiptli:National atlas new mexico cropped.png|thumb|right|200px|Itlalmachiyo Yancuic Mexihco.]]
Mictlampa tlahtocayotl [[Colorado]] (Tlalchichiltic), huitztlampa ica [[Texas]] huan [[Mexico]] ([[Chihuahua]] huan [[Sonora]]), icalaquiyampa [[Arizona]] ihuan iquizayampa [[Texas]] ihuan [[Oklahoma]]. [[Santa Fe Analco]] itecuacan, huan in hueyaltepetl [[Albuquerque]], occequin altepetl [[Las Cruces]] huan [[Gallup]].
===Yoliztli===
Yancuic Mexico iyoliz hueyi, quipia ohce yeyantli. Nican quipia hueyac tepehuahcan, quiyauhcuauhtlatli, huacqui teotlalli moihtoa ''Sierra Sangre de Cristo'', quipia atl ipampa atoyatl huan Malpaso atepantli. Ompa mictlampa ca ''Desierto de Chihuahua''.
No xiquitta tlahtocayotl Chihuahua quipia chichinimeh yolcameh in tlecuahutli, canauhtli, centzontlahtoleh, huexolotl, techalotl, cuetlachtli, ayotochtli, tepocolcoatl, miztli, tochtli, [[tlacuachin]], [[tlahcomiztli]] huan [[epatl]].
<div align=center>
<!-- galería de mapas -->
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=800px style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e
|colspan=8 style="background:#green; color:white; font-size:100%" align=center bgcolor="green"|'''Yoliztli itechcopa Yancuic Mexico'''
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Schwarzbär-Omega Park.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:MountainLion.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Tamiasciurus douglasii 000.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:American bison k5680-1.jpg|125px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Aquila chrysaetos Flickr.jpg|125px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Tliltlacamayeh]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Miztli]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Techalotl]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuacuauhxolotl]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cuauhtli]]
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Wild Turkey.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cobra cascavel 280707- 23 04 40s - 49 06 55w REFON (4)a.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Antilocapra americana.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Canis lupus baileyi running.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Desert Bighorn Sheep Joshua Tree 4.JPG|120px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Meleagris gallopavo]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Crotalus durissus]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Antilocapra americana]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Canis lupus baileyi]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Ovis canadensis]]
|-
|-
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Silver Maple Acer saccharinum Leaves 2598px.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Figa de moro 01.JPG|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Singapore Botanic Gardens Cactus Garden 2.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Cylindropuntia spinosior, with flower, Albuquerque.jpg|120px]]
|align=center valign=center bgcolor="white"|[[Īxiptli:Pinus ponderosa 9681.JPG|120px]]
|-
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Acer saccharinum]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Opuntia ficus-indica]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Echinocactus grusonii]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Cylindropuntia imbricata]]
|style="background:#e9e9e9;" align=center|[[Pinus ponderosa]]
|-
|}
</div>
==Teyacanaliztli==
{| class="wikitable"
|- align=center style="background:#d8edff"
!Tetlanahuatiani!!Cahuitl
|-
| Bill Richardson || 2003-2011
|-
| Susana Martínez || 2011-2018
|-
| Michelle Lujan Grisham || 2019
|}
==Tequitiliztli==
Yancuic Mexihco in inic ce tlachiuhqui ipan [[alfalfa|alfalfapixcayotl]]. Occequintin yancuic mexihcah hueyi tequipanolti in tlalpixcayotl itech [[cintli]], [[chilli]], [[xoconochtli]], [[nohpalli]], [[xonacatl]], [[limonxocotl]], nohuan [[pitzopixcayotl]], [[totolpixcayotl]], [[ichcapixcayotl]], [[cahuayohpixcayotl]], [[cuacuahuehpixcayotl]] inompan [[coyonimatiliztli]].
Nican itlachuhual in cualli chichihualatl ipan onohuayan, Yancuic Mexihco oncah establos ihuan industria chichihualoyan ipampa chichihualli, tlatetzauhtli, xocoqui ihuan chichihualalchiyatl, no iuhqui onca hueyi tiyaquiztli in jueves ihuan domingos.
In tomin motlacohua ipan nacamacoyan, pahcalli, amanamacoyan, tilmahnamacoyan, cacnamacoyan, tlaxcalnamacoyan, quilnamacoyan, texnamacoyan, tlacualcalli, ihuan occequintin establecimientos.
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:UnitedN157GJ-CRJ700-ABQ-May2017 (36776703665).jpg|200px|miniaturadeimagen|right|[[Hueyi Tepoztototiloyan Sunport]].]]
Ni tlahtohcayotl mocahuah ica 130 kilómetros itech TCA, ce achi quipiah ohtlihtetlahnemiliztli, quihtohuah quicualchichihuaceyah quitlaliceh chapohpotih ihquino cualli mocahuaz ayohcana timacehuaceh.
Albuquerque quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación. Ehcahuaznenqui, quipiya ce total itechpa 230,000 m² ohtli.
==Chanehmatiliztli==
[[File:Albuquerque and I-25.JPG|200px|miniaturadeimagen|right|[[Albuquerque]].]]
{| class="wikitable"
|-
!Tlapohualli !!Altepetl !!Chanehqueh (2020) !!Tecuyotl
|-
|1. || [[Albuquerque]] || 564 559 || [[Bernalillo tecuyotl|Bernalillo]]
|-
|2. || [[Las Cruces]] || 111 385 || [[Doña Ana tecuyotl|Doña Ana]]
|-
|3. || [[Rio Rancho]] || 104 026 || [[Sandovali tecuyotl|Sandoval]]
|-
|4. || [[Santa Fe (New Mexico)|Santa Fe]] || 87 505 || [[Santa Fe tecuyotl|Santa Fe]]
|-
|5. || [[Roswell]] || 48 422 || [[Chavesi tecuyotl|Chaves]]
|-
|6. || [[Farmington]] || 46 624 || [[San Juani tecuyotl, Yancuic Mexico|San Juan]]
|-
|7. || [[Hobbs]] || 40 508 || [[Lea tecuyotl|Lea]]
|-
|8. || [[Clovis]] || 38 567 || [[Curry tecuyotl|Curry]]
|-
|9. || [[Carlsbad (New Mexico)|Carlsbad]] || 32 238 || [[Eddy tecuyotl, Yancuic Mexico|Eddy]]
|-
|10. || [[Alamogordo]] || 30 898 || [[Otero tecuyotl|Otero]]
|}
Yancuic Mexico ce tlahtohcayotl icampa miac tlahtolli, in [[inglatlahtolli]], [[caxtillahtolli]] huan [[navahotlahtolli]] ca onemachti, mazqui in Constitución xiuhpampa 1912 omonequi ce itepacholiz ometlahtoltica, auh inin tlahtohcayotl ahmo quipiya nahuatiltlahtolli. Oc ihqui in Yancuic Mexico Constitución motenehua ome tlahtolcopa icampa ichanehhuan (Inglatlahtolli ihuan Caxtillahtolli) ica pehualiztli itechpahuic ixotia huan teixquetza itlamaniliz. In xihuitl 1995 Yancuic Mexico tenematilizcuini ce tlahtohcayotl cuicatl ometlahtoltica, quihtoznequi ''New Mexico - Mi Lindo Nuevo México'' (Yancuic Mexico – Nocuacualtzin Yancuic Mexico).
===Neltococayotl===
[[Īxiptli:Our Lady of Guadalupe Church 2.jpg|thumb|left|Iteopan Tonantzin Guadalupe.]]
Huehuemexihcatl neltococayotl poliuhqui cenca iciuhcac catca ipampa [[catolicismo romano]], macehualmeh ahmo oneltoqui mochololih canahpa ohuitepetitlan ihuan occequintin tlaihiyohuatilocqueh zanno ''Santo Oficio'' ([[Caxtillan Atlacayotl]]). Ihcuac caxtiltecah ompehua ma xicristiania canah macehualtzintzin zan motlamati Catolico teoneltococayotl quemeh cristianoyotl, matel in teopixqueh tlamatizqiazqueh tlein oyeyah occequin cristianomeh itoca ''lutero tlalnetoqui'' ihuan inglatlalpantlalnetoqui.
Axcan inonqueh calpolli itech '''judioyotl''' in sefarditlacameh, Huehuehcauh Santa Fe Analco ihuan '''cristianoyotl''' ihuicpa hueytlahtolamoxtli.
===Paccayeliztli===
Chinaco quipixcoc ce caltlapahtiquetl ica ce macehualtepahtiquetl, huan zan quemanticah yahui tlen tepahtiquet ihquino iztoqueh tomacehualpoyohuah axcanah cualli mopahtiah.
==Tlamachtiliztli==
[[File:Unm danesmithhall.jpg|thumb|left|Telpochcalli Yancuic Mexico.]]
Yancuic Mexico quipiya caltlamachtiloyan tlen itocah temachtiloyan quipixtoc conemeh, oquichpilmeh huan cihuapilmeh, huan cicuacemeh tlamachtiyanih huan ce tlamachtiltlayacanquetl, huan ni caltlamactiloyan quipiah [[Telpochcalli Yancuic Mexico]] ica yani molehuiya huan ihquinoh quicencahua cualli tlamachtiltequitl.
Nohquiah quipiya calnechicoltlamachtiltequitl, campa quinceliah tlen cehcanoc coneh ehuanih noponah quintlamacah huan cochih iztoqueh 56,000 telchpocah huan ponah inmaco iztoqueh ome tlamachtianih tlen quintlaliah ni conemeh. No quiya iztoque ome tlamachtianih. Noquia tlapalehuia ipan caltlamachtilnechicoltequitl.
==Tequinemiliztli==
===Tlatzohtzonaliztli===
Miaquintin [[cuicatlamatiliztli]] cah inin teucyotl Santa Fe iuhqui [[banda]], [[norteña]], [[balada]] ahnozo [[opera]].
===Huehuehtequiyotl itech tlacatlalticpactli===
[[Image:Taospueblo.jpg|thumb|right|200px|[[Taos]].]]
* 1987 – '''<span style="color:#F4A460;">Tlachihualiztli</span>''' – [[Taos]]
* 1987 – '''<span style="color:#32CD32;">Yoliztli</span>''' – [[Whitssands]]
== Momotlaliztli ==
[[Īxiptli:Santa Ana Star Center.jpg|thumb|right|200px|[[Santa Ana Star Center]] ompa [[Albuquerque]].]]
In momotlaliztli ipan teucyotl Bernalillo cah ipampa xopatoltiliztli (ihuicpa in xiuhpohualli XX), chiquiuhpatoliztli, omemalacaztli, tenis, mapatoltiliztli, ihuan momotlacayotl itech tepozcuaitl.
Yancuic Mexico oquipiya cemanahuac tlamahuichihuanih ipan momotlalcayotl quemeh: xopatiliztli, mapatoltiliztli, hockey patines, amapatoltiliztli, acalpamitl, taekwondo, tenis, atletismo, triatlón, aquizaliztli, windsurf, golf, motociclismo, rally, ciclismo, ocachi axcan, Fórmula 1 ihuan quiquiuhpatoltiliztli.
==Tlaixcopinalli==
<gallery>
Īxiptli:SnowyAlbuquerqueDowntown.JPG|Albuquerque.
Īxiptli:Cathedral Basilica of St. Francis of Assisi - A - Stierch.jpg|Santa Fe.
Īxiptli:Las Cruces.jpg|Las Cruces.
Īxiptli:Foun wagon.jpg|Alamogordo.
</gallery>
== No xiquitta ==
* [[Yancuic España]]
* [[Mexico]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
==Tlahtolcaquiliztiloni==
{{Notetag/end}}
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|New Mexico}}
* [http://www.usa.gov/gobiernousa/Estatales_Locales/Nuevo_Mexico.shtml Gobierno de los EE.UU. Estado de Nuevo México] ({{es}})
* [http://www.state.nm.us Gobierno de Nuevo México] ({{en}})
{{Tlahtohcayotl in Cepanca}}
[[Neneuhcāyōtl:Hueyac tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Yancuic Mexico]]
nb2qsytzoob2owgqdwaagi2324juj00
Neicxitapayolhuiliztli
0
5050
504854
483242
2022-08-28T10:26:50Z
CommonsDelinker
179
Replacing Football_iu_1996.jpg with [[File:Football_in_Bloomington,_Indiana,_1996.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR2|Criterion 2]] (meaningless or ambiguous name)).
wikitext
text/x-wiki
[[Īxiptli:Football in Bloomington, Indiana, 1996.jpg|thumb|250px|right|Neicxitapayolhuiliztli.]]
'''Neicxitapayolhuiliztli''' ({{en2}}: ''Football'') itoca ce hueyi {{UKgent}}tl [[momotlaliztli]].
[[Neneuhcāyōtl:Momotlaliztli]]
5wia1ffnsbv1ae2jl551uog6thsbw4v
Africa
0
5793
504718
498036
2022-08-27T17:01:09Z
Koatochij
19758
/* Dependencias */
wikitext
text/x-wiki
{{Toquiliztequitl}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" class="bonita" style="margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5em; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;float: right"
|+ <big>'''Africa'''</big>
|-
| colspan="2" | [[Īxiptli:Africa (orthographic projection).svg|280px|center]]
|-
| style="font-weight: bold;"| [[Tlācatiyān]]
| 53
|-
| style="font-weight: bold;"| Extensión
| 30.272.922 [[kilómetro cuadrado|km²]]
|-
| style="font-weight: bold;"| [[Chānehqueh]]
| 910.844.133 hab.
|-
| style="font-weight: bold;"| [[densidad de población|Densidad]]
| 33,52 hab/km²
|-
| style="font-weight: bold;"|Organizaciones
| [[Tlacetilīztli Africatl]] (TA)
|}
'''Africa''' ca cē [[cemantoc tlālli]] īpan in [[Tlālticpactli]].
==Teyacanaliztli==
=== [[Africa]] ixeliuhca ===
{| class="wikitable sortable"
|-
! Tlalxeliuhcayotl
! Tecuacan
! Código
|-
| {{ZAF/nhn}}
| [[Pretoria]]
| ZAF
|-
| {{AGO/nhn}}
| [[Luanda]]
| AGO
|-
| {{DZA/nhn}}
| [[Argel]]
| DZA
|-
| {{BEN/nhn}}
| [[Porto Novo]]
| BEN
|-
| {{BWA/nhn}}
| [[Gaborone]]
| BWA
|-
| {{BFA/nhn}}
| [[Huagadugu]]
| BFA
|-
| {{BDI/nhn}}
| [[Buyumbura]]
| BDI
|-
| {{CPV/nhn}}
| [[Praia]]
| CPV
|-
| {{CMR/nhn}}
| [[Yaundé]]
| CMR
|-
| {{TCD/nhn}}
| [[Yamena]]
| TCD
|-
| {{COM/nhn}}
| [[Moroni]]
| COM
|-
| {{COG/nhn}}
| [[Brazzaville]]
| COG
|-
| {{CIV/nhn}}
| [[Yamusukro]]
| CVI
|-
| {{EGY/nhn}}
| [[El Cairo]]
| EGY
|-
| {{ERI/nhn}}
| [[Asmara]]
| ERI
|-
| {{ETH/nhn}}
| [[Adis Abeba]]
| ETH
|-
| {{GAB/nhn}}
| [[Libreville]]
| GAB
|-
| {{GMB/nhn}}
| [[Banyul]]
| GMB
|-
| {{GHA/nhn}}
| [[Accra]]
| GHA
|-
| {{GIN/nhn}}
| [[Conacri]]
| GIN
|-
| {{GNB/nhn}}
| [[Libreville]]
| GNB
|-
| {{GNQ/nhn}}
| [[Malabo]]
| GNQ
|-
| {{KEN/nhn}}
| [[Nairobi]]
| KEN
|-
| {{LSO/nhn}}
| [[Maseru]]
| LSO
|-
| {{LBR/nhn}}
| [[Monrovia]]
| LBR
|-
| {{LBY/nhn}}
| [[Tripoli]]
| LBY
|-
| {{MAD/nhn}}
| [[Antananarivo]]
| MAD
|-
| {{MWI/nhn}}
| [[Lilonhue]]
| MWI
|-
| {{MLI/nhn}}
| [[Bamako]]
| MLI
|-
| {{MAR/nhn}}
| [[Rabat]]
| MAR
|-
| {{MUS/nhn}}
| [[Port Louis]]
| MUS
|-
| {{MRT/nhn}}
| [[Nuakchot]]
| MRT
|-
| {{MOZ/nhn}}
| [[Maputo]]
| MOZ
|-
| {{NAM/nhn}}
| [[Windhoek]]
| NAM
|-
| {{NER/nhn}}
| [[Niamei]]
| NER
|-
| {{NGA/nhn}}
| [[Abuya]]
| NGA
|-
| {{CAF/nhn}}
| [[Bangui]]
| CAF
|-
| {{COD/nhn}}
| [[Kinxasa]]
| COD
|-
| {{RWA/nhn}}
| [[Kigali]]
| RWA
|-
| {{STP/nhn}}
| [[Santo Tomé]]
| STP
|-
| {{SEN/nhn}}
| [[Dakar]]
| SEN
|-
| {{SYC/nhn}}
| [[Victoria]]
| SYC
|-
| {{SLE/nhn}}
| [[Freetown]]
| SLE
|-
| {{SOM/nhn}}
| [[Mogadixu]]
| SOM
|-
| {{SDN/nhn}}
| [[Cartun]]
| SDN
|-
| {{SDS/nhn}}
| [[Yuba]]
| SDS
|-
| {{SWZ/nhn}}
| [[Mbabane]]
| SWZ
|-
| {{TZA/nhn}}
| [[Dodoma]]
| TZA
|-
| {{TGO/nhn}}
| [[Lomé]]
| TGO
|-
| {{TUN/nhn}}
| [[Altepetl Tunez]]
| TUN
|-
| {{UGA/nhn}}
| [[Kampala]]
| UGA
|-
| {{DJI/nhn}}
| [[Altepetl Yibuti]]
| DJI
|-
| {{ZMB/nhn}}
| [[Lusaka]]
| ZMB
|-
| {{ZWE/nhn}}
| [[Harare]]
| ZWE
|-
|}
=== [[Altepetlianca]] ipan Africa ===
{| class="wikitable sortable"
|-
! Tlalxeliuhcayotl
! Tecuacan
! Tlacatiyan
! Código
|-
| {{ESP-CAN/nhn}}
| [[Santa Cruz de Tenerife]]
| {{ESP/nhn}}
|
|-
| [[Melilla]]
| [[Nuuk]]
|
|
|-
| [[Mayotte]]
| [[]]
| {{FRA/nhn}}
|
|-
| [[Reunion]]
| [[]]
| {{UK/nhn}}
|
|-
|}
=== Dependencias ===
* [[Īxiptli:Flag of Spain.svg|20px]] [[España]]:
** [[Īxiptli:Flag of the Canary Islands.svg|20px]] [[Tlālhuāctli Canarias]]
** [[Ceuta]]
** [[Īxiptli:Flag of Melilla.svg|20px]] [[Melilla]]
** [[Alhucemas]]
** [[Chafarinas]]
** [[Peñón de Vélez de la Gomera]]
* [[Īxiptli:Flag of France.svg|20px]] [[Francia]]
** [[Mayotte]]
** [[Reunion]]
** [[Bassas da India]]
** [[Isla Europa|Europa]]
** [[Gloriosas]]
** [[Juan de Nova]]
** [[Tromelin]]
* [[Īxiptli:Flag_of_the_United_Kingdom.svg|20px]] [[Reino Unido]]
** [[Ascension]]
** [[Santa Elena]]
** territorio del [[Océano Atlantico]]
** [[Tristan da Cunha]]
=== Territorios no reconocidos ===
* [[República Árabe Saharaui Democrática]]
* [[Somalilandia]]
{{Tlalticpactli}}
[[Neneuhcāyōtl:Africa]]
9r8w36yoal9xpzan7cep4aqthx816cd
Nemachiyōtīlli:Mexico
10
6073
504787
504501
2022-08-27T18:57:47Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Navigation
|templateName = Mexico
|color = #ccccff
|header = {{MEXf}} [[Mexico]]
|body =
'''Tlahtohcayotl'''<br /> [[Aguascalientes (nhn)|Aguascalientes]] • [[Altepetl Mexico]] • [[Baja California]] • [[Baja California Sur]] • [[Campeche]] • [[Chihuahua]] • [[Chiyapah]] • [[Coliman]] • [[Cuahuillan]] • [[Tlahtohcayotl Durango|Durango]] • [[Guanajuato]] • [[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]] • [[Tlahtohcayotl Hidalgo|Hidalgo]] • [[Huaxyacac]] • [[Tlahtohcayotl Mexico|Mexico]] • [[Michhuahcan]] • [[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]] • [[Nayarit (nhn)|Nayarit]] • [[Puebla (nhn)|Puebla]] • [[Queretaro]] • [[Tlahtohcayotl Quintana Roo|Quintana Roo]] • [[San Luis Potosí (nhn)|San Luis Potosí]] • [[Sinaloa (nhn)|Sinaloa]] • [[Sonora (nhn)|Sonora]] • [[Tabasco]] • [[Tamaulipas]] • [[Tlaxcallah]] • [[Veracruz (nhn)|Veracruz]] • [[Xalixco]] • [[Yancuic León]] • [[Yucatan]] • [[Tlahtohcayotl Zacatecah|Zacatecah]]
<br/>
'''Hueyi altepetl'''<br /> [[Ehcatepec]] • [[Monterrey (nhn)|Monterrey]] • [[Atemaxac]] • [[Cuetlaxcoapan]] • [[Tollohcan]] • [[Tijuana]] • [[León, Guanajuato|León]] • [[Tlachco, Querétaro|Tlachco]] • [[Altepetl Juárez]] • [[Torreón]] • [[Tzapopan]] • [[Nezahualcoyotl, Mexico|Nezahualcoyotl]] • [[Mérida, Yucatan|Mérida]] • [[San Luis Potosí, San Luis Potosí|San Luis Potosí]] • [[Aguascalientes, Aguascalientes|Aguascalientes]] • [[Mexicali]] • [[Nauhcalpan]] • [[Saltillo (nhn)|Saltillo]] • [[Cuauhnahuac]] • [[Colhuahcan, Sinaloa|Colhuahcan]] • [[Morelia]] • [[Chihuahua, Chihuahua|Chihuahua]] • [[Pitic]] • [[Chalchiuhcuecan]] • [[Tlalnepantlah, Mexico|Tlalnepantlah]] • [[Acapolco]] • [[Tochtlah Gutiérrez]] • [[Durango, Durango|Durango]] • [[Tampico]] • [[Cancún]] • [[Irapuato]] • [[Villahermosa, Tabasco|Villahermosa]] • [[Tlalquipac]] • [[Xalapan, Veracruz|Xalapan]] • [[Reynosa]] • [[Pachyohcan]] • [[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]] • [[Tepic]] • [[Mazatlan, Sinaloa|Mazatlan]] • [[Altepetl Victoria]] • [[Cozcatlan, Coliman|Cozcatlan]] • [[La Paz, Baja California Sur|La Paz]] • [[Campeche, Campeche|Campeche]] • [[Chetumal]] • [[Zacatecah, Zacatecah|Zacatecah]] • [[Pachtitlan]] • [[Chilpantzinco]] • [[Tlaxcallah, Tlaxcallah|Tlaxcallah]] • [[Coliman, Coliman|Coliman]]
<br/>
'''Ocachi tlahcuilolli'''<br />[[Chanehmatiliztli ipan Mexico]] • [[Huehcapatlahtoliztli ipan Mexico]] • [[Ichimal Mexico]] • [[Ipan Mexico]] • [[Mexicah]] • [[Mexico tlahtocatlahtoani]] • [[Mexico peso]] • [[Mexico tlacatiyancuicatl]] • [[Momotlaliztli ipan Mexico]] • [[Tlacualiztli ipan Mexico]] • [[Tlahtolli ipan Mexico]] • [[Tlaixconaliztli ipan Mexico]]
<br/>
}}
deh2w3wrkot587061kho0swu93a6w3f
Español
0
7789
504807
425850
2022-08-27T19:44:16Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Caxtilahtolli]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Caxtilahtolli]]
b1dzfgr7jzs6plzabonyq2apivyjddw
Tlaxcala
0
8740
504749
404219
2022-08-27T18:26:08Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallah]]
5oq3hng8ci93ptka843oipd10wbvsnm
504860
504749
2022-08-28T10:48:28Z
EmausBot
3854
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallan]]
q9cycrlrdgargkqs92idkv7i65ix7gg
Tlanomitl Huēyātēnco
0
9978
504859
504681
2022-08-28T10:48:18Z
EmausBot
3854
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlanomihuēyātēnco]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlanomihuēyātēnco]]
m21rzd01xmr6b9uwg95n9v3hhn2egs6
Caxtilahtolli
0
10493
504803
500393
2022-08-27T19:42:21Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Caxtillahtolli]] a [[Caxtilahtolli]]
wikitext
text/x-wiki
{{Toquiliztequitl}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Tlahtolli
| tōcāitl = Caxtillahtolli / Españollahtolli
| nantlahtōmeh = ''español, castellano''
| īxiptli = [[Īxiptli:Hispanophone global world map language 2.svg|245px]]
| īxipmachiyōtl = In caxtillahtōlli īpan in Cemānāhuac
| motlahtoā_īpan = [[Mexico]], [[Colombia]], [[España]], [[Argentina]], [[Peru]], [[Belice]], [[Venezuela]], [[Chile]], [[Ecuador]], [[Cuauhtemallan]], [[Cuba]], [[Domingotlacatlahtohcayotl]], [[Bolivia]], [[Honduras]], [[Cozcatlan]], [[Uruguay]], [[Guinea Tlahcotlalticpac]], [[Nicanahuac]], [[Costa Rica]], [[Puerto Rico]], [[Paraguay]], [[Panama]]; [[Tlacetililli Tlahtohcayotl]], [[Filipinas]], [[Canada]], [[Marruecos]], [[Gibraltar]], [[Sahara iquizatlampa]] huan [[Andorra]].
| tlahtohmeh = 450,000,000 - 500,000,000
| h1 = -
| h2 = -
| tlatēctli = 2
| cenyeliztli = [[Indoeuropantlatōlli|Indoeuropanēcatl]]<br />
[[Italicotlahtōlli|Italico]]<br />
[[Romatlahtōlli]]<br />
[[Italo-cihuātlāmpatlahtōlli|Italo-cihuātlāmpa]]<br />
[[Gallo-ibericotlahtōlli]]<br />
[[Ibero-romatlahtōlli]]<br />
'''Caxtillahtolli'''
| tlahcuilōliztli = Latinotlahcuilōliztli
| oficial = [[Caxtillan]], [[America|Hispanoamerica]], [[Guinea Tlahcotlalticpac]], [[Filipinas]] huan [[Sahara Cihuatlampa]].
| agencia = [[ASALE]]
| 639-1 = es
| 639-2 = spa
|nantlahtōlli=indoeuropantlahtōlli}}
'''Caxtillahtolli''' nozo '''españollahtolli''', noihqui huehuehcauh '''caxtillantlahtolli'''<ref>In tlahtolli ''caxtillantlahtolli'' quihtoznequi ''lengua castellana'' nozo ''lengua española'' ipan Fray Alonso de Molina itlahtoltecpantiliz, yeh oquihcuilo ''caſtillãtlatolli.''</ref> huan '''españatlahtolli''' ({{es2}} ''español'' ahnozo ''castellano'') itoca ce [[tlahtolli]], [[achcauhtlahtolli]] ipan [[España]] huan ohcequin [[tlacatiyan]] itechpahuicpa [[Tlalticpactli]]. Ce [[romatlahtolli]] ipan [[Ibero-romatlahtōlli]] tlaolololli. Ocachi 450,000,000 - 500,000,000 tlacameh camacti inon tlahtolli tlanipa in [[chinatlahtolli]] huan inglestlahtolli.
== Tocayotl ==
In caxtillantlahtolli (castellano) itoca, itechpa ipan [[Caxtillah]] (Castilla) ipehualiz ca. Ipan [[nahuatlahtolli]] itechpa ocatca in inic ce tocaitl in [[Mexicatlahtocayotl|huehcauh mexicah]] ocaquih in caxtiltecah oquitocah in tlacameh huan intlahtōl ipan in tlapeuhtli cahuitl; huan ohce caxtiltecah iyuhqui [[Alonso de Molina|Fray Alonso de Molina]] iquihcuilo ''caſtillãtlatolli''.
Ipan caxtillantlahtolli in tocaitl ''español'' itech in [[Tlalyacatl Iberia]] latintocaitl ocatca ''Hispania'', omaca in tocaitl ''Hispaniolus'' no huel cualli ''Spaniolus'' in quihtoznequi ''hispaniatlahtolton''.
==Huehcapatlahtoliztli==
In caxtillāntlahtōlli ītlahtōllo ōpēhua īca in [[mācēhualli latintlahtōlli]] īpan in [[Roma Emperador ītlahtohcāyo]], īpēhualiz tlatēctli tlahco mictlāmpa [[Hispania]]. Zatepan in Roma Emperador ītlahtohcāyo īhuetziliz īpan in [[mācuīlpōhualxihuitl V]], in latintlahtōlli netlahtoā inōn cahuitl ōcatca in Hispania īcāhuilihtiuh īntzalan in [[Huehcāuh caxtillāntlahtōlli]], pēhualizlti in caxtillāntlahtōlli. Īca in musulmantlācah tlālpolōliztli canahpa in Iberia tlālyacatl, ōmotlahtoah [[romatlahtōlli]] ī''dialectos'' quitōca [[mozarabetlahtōlli]] īpan [[Al-Ándalus]]. Ihcuāc īpan in cristiano huēyitlahtohcāyōtl ōtlācatih miac romatlahtōlli ''dialectos'': catalantlahtōlli, aragontlahtōlli, asturialeontlahtōlli, galegoportugallahtōlli īhuān in caxtillāntlahtōlli.
In caxtiltēcatl ''dialecto'' ōmopēhua īpan in ''condado'' [[Caxtillah]] (huitztlāmpa [[Cantabria]] īhuān mictlāmpa [[Burgos]]), īca [[vascotlahtōlli]] īhuān [[visigodo]] tlapēuhcāyōtl. In huehcāuh tlahcuilōlli īpan caxtillāntlahtōlli in [[Cartularios de Valpuesta]] cah, quimopiya īpan in Santa María de Valpuesta teōcalli, Burgos, cē tlahcuilōlli tlaolōlōlli in tlamachiyōtīlāmatl ōquihcuilo īpan in cahuitl iuhqui in [[mācuīlpōhualxihuitl IX]], tētepotztoca in [[Glosas Emilianenses]] in cahuitl in tlamiliztli in [[mācuīlpōhualxihuitl X]] ahnozo in pēhualiztli in [[mācuīlpōhualxihuitl XI]], quimopiya īpan in [[Monasterio de Yuso]], [[San Millán de la Cogolla]], [[La Rioja]].
In caxtillāntlahtōlli ōmani canahhpa huitztlāmpa in tlālyacatl cemanqui in [[tēpēhualiztli]] īhuān ic in caxtiltēcatl cristianohuēyitlahtohcāyōtl tlacetilia īhuān in īcāmpa ''dinastías'' tlacetilia (cetiliztli īca [[León]] īhuān [[Galixia]] īca [[Fernando III de Caxtillah]], in caxtillahcatl ''dinastía'' ītzintiliz īpan in [[Corona de Aragón]] īca [[Fernando I de Aragón]] ōquihuica canahpa in tlālyacatl tlamiliztli cetiliztli īca in [[Católico Huēyitlahtohqueh]]). Īpan in mācuīlpōhualxihuitl in caxtiltēcatl huēyitlahtohcāyōtl in cetiliztli, in [[Sevilla]] chāneh [[Antonio de Nebrija]] ōnēxtilia īpan [[Salamanca]] ī''[[Grammatica]]''. In inic cē tlahcuilōmatiliztli ītechpa in tlahtollapēuhcāyōtl<ref>''tlahtollapēuhcāyōtl'' quihtōznequi ''Gramática''.</ref>. In tlapēuhtli in [[Ānāhuac]] ōcatca ihcuāc in tlapēuhtli [[Granada]], ōman in caxtillāntlahtōlli ic in [[Ānāhuac]] [[cemantoc tlālli]].
In caxtillāntlahtōlli mochipa ōpiya ahmo neneuhqui tlahtōlli tēl ipiya in neneuhqui tlapēuhcāyōtl latincuātzonyōtl. In ahmo neneuhcayotl īpan in caxtillāntlahtōlli iuhqui occē tlahtōlli, in mātocaliztli īcā occē Ānāhuacatl tlahtōlli, in iuhqui in [[aimaratlahtōlli]], [[chibchatlahtōlli]], [[avañetlahtōlli]], [[mapuchetlahtōlli]], [[mayatlahtōlli]], [[nāhuatlahtōlli]], [[quechhuatlahtōlli]] īhuān [[tainotlahtōlli]] ōtlālia tlahtōlli īpan in caxtiltēcatl tlahtōlolōlōlli, cequi īpan cequi catyān īhuān occē īpan cemānāhuac tlatequitiliztli.
Īpan [[Caxtillān]], teōnantzin [[Nantzin Teresa de Ávila]] īhuān [[teōpixqui]] [[Juan de la Cruz]] ōāmatlacuiloh āmoxtli īca Caxtillahtōlli. Azozan [[Miguel de Cervantes]] ōāmatlacuiloh [[El Ingenioso Hidalgo Don Quixote de la Mancha]] quemeh inic cē āmoxtli īpampa Caxtillahtōlli.
[[Yancuīc Caxtillān]], [[Juana de Asbaje]] īhuān [[Juan Ruiz de Alarcón]] ōāmatlahcuiloh ocachi āmoxtli.
== Tlahtolcuepaliztli ==
{| class="wikitable" style="float:center; margin-left: 8px"
|-
!colspan="10" | '''Tlahtolcuepaliztli'''
|-
| [[Acatl]] || caña || [[Cozcacuauhtli]] || cóndor || [[Metztli]] || luna || [[Tepoztototl]] || avión || [[Ce]] || uno
|-
| [[Ahuacatl]] || aguacate, palta || [[Cuahuitl]] || árbol || [[Miquiztli]] || muerte || [[Tlacatl]] || hombre || [[Ome]] || dos
|-
| [[Atl]] || agua || [[Cuauhtli]] || águila || [[Nenetl]] || muñeca || [[Tlalli]] || tierra || [[Eyi]] || tres
|-
| [[Calli]] || casa, edificio || [[Ehcatl]] || aire, viento || [[Ocelotl]] || jaguar || [[Tletl]] || fuego || [[Nahui]] || cuetro
|-
| [[Chilli]] || chile, ají || [[Huehxolotl]] || pavo || [[Olin]] || terremoto || [[Tochtli]] || conejo || [[Macuilli]] || cinco
|-
| [[Cihuatl]] || mujer || [[Icpalli]] || silla || [[Ozomahtli]] || mono || [[Tonatiuh]] || sol || [[Chicuace]] || seis
|-
| [[Cintli]] || maíz || [[Itzcuintli]] || perro || [[Papalotl]] || mariposa || [[Tzopilotl]] || gallinazo || [[Chicome]] || siete
|-
| [[Cipactli]] || caimán, cocodrilo || [[Malinalli]] || zacatillo || [[Quiyahuitl]] || lluvia || [[Xochitl]] || flor || [[Chicueyi]] || ocho
|-
| [[Coatl]] || serpiente, víbora || [[Matzahtli]] || piña || [[Tecpatl]] || pedernal || [[Yolotl]] || corazón || [[Chicnahui]] || nueve
|-
| [[Cuetzpalin]] || lagarto || [[Mazatl]] || venado, ciervo || [[Teocalli]] || templo || [[Zacatl]] || pasto, paja || [[Mahtlactli]] || diez
|}
== Toquiliztequitl ==
<references/>
{{InterWiki|wikiname=Wikipedia|code=es|langname=Caxtillahtolcopa}}
[[Neneuhcāyōtl:Caxtillahtolli]]
t2dn59jjjmbaty5sqgzxo4np68is6mb
Tolan
0
10836
504790
504048
2022-08-27T19:36:05Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tollan]] a [[Tolan]]
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Tlahcuilolli-MEX}}
{{Toquiliztequitl}}
'''Tollan''' altepetl ipan [[Hidalgo]] tlahtocayotl.
== No xiquitta ==
* [[Hidalgo]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Hidalgo (nhn)]]
09ilfz2lgvzzxdoos8805xfzmyln6l5
Ilhuicaatl Artico
0
10944
504857
504679
2022-08-28T10:47:58Z
EmausBot
3854
Bot: corrección de redirección doble a [[Ártico ailhuicatl]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Ártico ailhuicatl]]
7ih7ykacuth2hiw8qwyd0x82sjhpwbe
Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan
14
12026
504781
494408
2022-08-27T18:52:18Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Commonscat|Tlaxcala}}
[[Neneuhcāyōtl:Tlahtocayotl ipan Mexihco]]
due0txmigel59mqv51lyxrgzgz4fja8
Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah
14
13616
504768
494385
2022-08-27T18:49:26Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallan]] a [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
[[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
5ndqa7qlpcvqho37a5zyb3cf9grw564
504770
504768
2022-08-27T18:49:35Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
[[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallah]]
drsusdzs1vpx2twm87u3k4bx5oyjlr8
504816
504770
2022-08-27T19:46:15Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
[[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcalah]]
1dcj477kr43wpivyfbq4btbgl14g37t
504830
504816
2022-08-27T19:53:33Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]] a [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
[[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcalah]]
1dcj477kr43wpivyfbq4btbgl14g37t
Tlaxcaltēcah
0
15250
504750
404218
2022-08-27T18:26:13Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallah]]
5oq3hng8ci93ptka843oipd10wbvsnm
504862
504750
2022-08-28T10:48:48Z
EmausBot
3854
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallan]]
q9cycrlrdgargkqs92idkv7i65ix7gg
Neneuhcāyōtl:Tlaxcaltecah
14
16902
504764
480852
2022-08-27T18:48:13Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{commonscat|People of Tlaxcala}}
[[Neneuhcāyōtl:Nahuah]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallah]]
[[Neneuhcāyōtl:Mexicah ipampa tlahtocayotl]]
5l3vtpael8e2kcx1yhzycl50dt4cyte
504827
504764
2022-08-27T19:52:23Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{commonscat|People of Tlaxcala}}
[[Neneuhcāyōtl:Nahuah]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcalah]]
[[Neneuhcāyōtl:Mexicah ipampa tlahtocayotl]]
8ik0n523bs9ze5wulyzszdped4wb1yx
Chilpantzinco
0
18246
504707
503506
2022-08-27T14:08:52Z
Koatochij
19758
/* Chanehmatiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Ahcopa}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}}
{{Tlani}}
{{Tlapehualiztli}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Chilpantzinco
| Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo
| Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Chilpancingo de los Bravo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-GRO/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]]
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]]
| Ancayotl =
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 274
| Chanehqueh = 658,609
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]]
| Tlacatocaitl = Chilpantzincatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan =
}}
'''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh.
==Tlalticpacmatiliztli==
== Chanehmatiliztli ==
Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 1 148 681
|-
| [[2010]]
| 1 300 983
|-
| [[2020]]
| 1 922 523
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Chilpantzinco altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Guerrero'', ''Universidad Politénica de Chilpancingo'', ''Instituto Tecnológico de Chilpancingo'', ''Universidad Tecnológica de Chilpancingo'', ce pani tlamachtiloyan itech Chilpancingo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Chilpantzinco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pleasant Hill, California|Pleasant Hill]]
|[[California]]
|{{USA/nhn}}
|2003
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Morelia]]
|[[Michhuahcan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]]
|[[Huaxyacac]]
|{{MEX/nhn}}
|2013
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhtlah, Morelos|Cuauhtlah]]
|[[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]]
|{{MEX/nhn}}
|2014
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Guerrero]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{wiktionary|Chilpantzinco}}
{{Commons|Category:Chilpancingo}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]]
36xdgmgo4sd3xvi9oc0q3egxpeyqhd1
504731
504707
2022-08-27T17:12:40Z
Koatochij
19758
/* Neteicniuhtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Ahcopa}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}}
{{Tlani}}
{{Tlapehualiztli}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Chilpantzinco
| Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo
| Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Chilpancingo de los Bravo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-GRO/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]]
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]]
| Ancayotl =
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 274
| Chanehqueh = 658,609
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]]
| Tlacatocaitl = Chilpantzincatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan =
}}
'''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh.
==Tlalticpacmatiliztli==
== Chanehmatiliztli ==
Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 1 148 681
|-
| [[2010]]
| 1 300 983
|-
| [[2020]]
| 1 922 523
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Chilpantzinco altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Guerrero'', ''Universidad Politénica de Chilpancingo'', ''Instituto Tecnológico de Chilpancingo'', ''Universidad Tecnológica de Chilpancingo'', ce pani tlamachtiloyan itech Chilpancingo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Chilpantzinco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pleasant Hill, California|Pleasant Hill]]
|[[California]]
|{{USA/nhn}}
|2003
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Morelia]]
|[[Michhuahcan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]]
|[[Huaxyacac]]
|{{MEX/nhn}}
|2013
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhtlah, Morelos|Cuauhtlah]]
|[[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]]
|{{MEX/nhn}}
|2014
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Guerrero]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{wiktionary|Chilpantzinco}}
{{Commons|Category:Chilpancingo}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]]
64z7d2gjfhh1dmic3qgfnsdg15184e7
504732
504731
2022-08-27T17:19:04Z
Koatochij
19758
/* Temachtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Ahcopa}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}}
{{Tlani}}
{{Tlapehualiztli}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Chilpantzinco
| Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo
| Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Chilpancingo de los Bravo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-GRO/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]]
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]]
| Ancayotl =
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 274
| Chanehqueh = 658,609
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]]
| Tlacatocaitl = Chilpantzincatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan =
}}
'''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh.
==Tlalticpacmatiliztli==
== Chanehmatiliztli ==
Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 1 148 681
|-
| [[2010]]
| 1 300 983
|-
| [[2020]]
| 1 922 523
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Museo Regional de Chilpancingo, Guerrero (33252251476).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Guerrero.]]
Chilpantzinco altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Guerrero'', ''Universidad Politénica de Chilpancingo'', ''Instituto Tecnológico de Chilpancingo'', ''Universidad Tecnológica de Chilpancingo'', ce pani tlamachtiloyan itech Chilpancingo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Chilpantzinco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pleasant Hill, California|Pleasant Hill]]
|[[California]]
|{{USA/nhn}}
|2003
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Morelia]]
|[[Michhuahcan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]]
|[[Huaxyacac]]
|{{MEX/nhn}}
|2013
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhtlah, Morelos|Cuauhtlah]]
|[[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]]
|{{MEX/nhn}}
|2014
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Guerrero]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{wiktionary|Chilpantzinco}}
{{Commons|Category:Chilpancingo}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]]
p8vmtfevv17jlygk8pdcjfrspl7qbsx
504733
504732
2022-08-27T17:19:30Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Ahcopa}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}}
{{Tlani}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Chilpantzinco
| Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo
| Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Chilpancingo de los Bravo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-GRO/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]]
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]]
| Ancayotl =
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 274
| Chanehqueh = 658,609
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]]
| Tlacatocaitl = Chilpantzincatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan =
}}
'''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh.
==Tlalticpacmatiliztli==
== Chanehmatiliztli ==
Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 1 148 681
|-
| [[2010]]
| 1 300 983
|-
| [[2020]]
| 1 922 523
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Museo Regional de Chilpancingo, Guerrero (33252251476).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Guerrero.]]
Chilpantzinco altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Guerrero'', ''Universidad Politénica de Chilpancingo'', ''Instituto Tecnológico de Chilpancingo'', ''Universidad Tecnológica de Chilpancingo'', ce pani tlamachtiloyan itech Chilpancingo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Chilpantzinco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pleasant Hill, California|Pleasant Hill]]
|[[California]]
|{{USA/nhn}}
|2003
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Morelia]]
|[[Michhuahcan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]]
|[[Huaxyacac]]
|{{MEX/nhn}}
|2013
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhtlah, Morelos|Cuauhtlah]]
|[[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]]
|{{MEX/nhn}}
|2014
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Guerrero]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{wiktionary|Chilpantzinco}}
{{Commons|Category:Chilpancingo}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]]
h42ewkki6a5wrriw4wz19qvnaqrx29c
504734
504733
2022-08-27T17:19:57Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Ahcopa}}
{{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{Tlani}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Chilpantzinco
| Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo
| Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Chilpancingo de los Bravo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-GRO/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]]
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]]
| Ancayotl =
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 274
| Chanehqueh = 658,609
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]]
| Tlacatocaitl = Chilpantzincatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan =
}}
'''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh.
==Tlalticpacmatiliztli==
== Chanehmatiliztli ==
Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 1 148 681
|-
| [[2010]]
| 1 300 983
|-
| [[2020]]
| 1 922 523
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Museo Regional de Chilpancingo, Guerrero (33252251476).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Guerrero.]]
Chilpantzinco altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Guerrero'', ''Universidad Politénica de Chilpancingo'', ''Instituto Tecnológico de Chilpancingo'', ''Universidad Tecnológica de Chilpancingo'', ce pani tlamachtiloyan itech Chilpancingo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Chilpantzinco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pleasant Hill, California|Pleasant Hill]]
|[[California]]
|{{USA/nhn}}
|2003
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Morelia]]
|[[Michhuahcan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]]
|[[Huaxyacac]]
|{{MEX/nhn}}
|2013
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhtlah, Morelos|Cuauhtlah]]
|[[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]]
|{{MEX/nhn}}
|2014
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Guerrero]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{wiktionary|Chilpantzinco}}
{{Commons|Category:Chilpancingo}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]]
9luv7asha8kzvvurwwk4ubvdhcj0icb
504735
504734
2022-08-27T17:23:08Z
Koatochij
19758
/* Tlalticpacmatiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Ahcopa}}
{{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{Tlani}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Chilpantzinco
| Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo
| Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Chilpancingo de los Bravo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-GRO/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]]
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]]
| Ancayotl =
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 274
| Chanehqueh = 658,609
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]]
| Tlacatocaitl = Chilpantzincatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan =
}}
'''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh.
==Tlalticpacmatiliztli==
Chilpantzinco ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Tzompanco, Guerrero|Tzompanco]], in huitztlampa ica [[Mazatlan, Guerrero|Mazatlan]], in tonalquizayampa ica [[Textlah]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Ahmoxilecan]].
== Chanehmatiliztli ==
Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 1 148 681
|-
| [[2010]]
| 1 300 983
|-
| [[2020]]
| 1 922 523
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Museo Regional de Chilpancingo, Guerrero (33252251476).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Guerrero.]]
Chilpantzinco altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Guerrero'', ''Universidad Politénica de Chilpancingo'', ''Instituto Tecnológico de Chilpancingo'', ''Universidad Tecnológica de Chilpancingo'', ce pani tlamachtiloyan itech Chilpancingo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Chilpantzinco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pleasant Hill, California|Pleasant Hill]]
|[[California]]
|{{USA/nhn}}
|2003
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Morelia]]
|[[Michhuahcan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]]
|[[Huaxyacac]]
|{{MEX/nhn}}
|2013
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhtlah, Morelos|Cuauhtlah]]
|[[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]]
|{{MEX/nhn}}
|2014
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Guerrero]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{wiktionary|Chilpantzinco}}
{{Commons|Category:Chilpancingo}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]]
e8hn2fy1z5qctsi54k1uzqrwlwe7z1b
504736
504735
2022-08-27T17:23:41Z
Koatochij
19758
/* Occe necuazaloliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Ahcopa}}
{{P2|[[Chilpancingo|NGU]]}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{Tlani}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Chilpantzinco
| Chantocaitl = Chilpancingo de los Bravo
| Tlaixcopinalli = ChilpancingoCollage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Chilpancingo de los Bravo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-GRO/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 = [[Onohuayan Centro|Centro]]
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Chilpantzinco altepetlahtohcan|Chilpantzinco]]
| Ancayotl =
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 274
| Chanehqueh = 658,609
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli = [[20 nahui metztli]], [[1970]]
| Tlacatocaitl = Chilpantzincatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan =
}}
'''Chilpantzinco''' (Caxtillahtolli; '''Chilpancingo'''). ce altepetl ipan [[Guerrero (tlahtocayotl)|Guerrero]] tlahtocayotl ipan Mexico. Chilpantzinco quipia 673 479 chanequeh.
==Tlalticpacmatiliztli==
Chilpantzinco ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Tzompanco, Guerrero|Tzompanco]], in huitztlampa ica [[Mazatlan, Guerrero|Mazatlan]], in tonalquizayampa ica [[Textlah]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Ahmoxilecan]].
== Chanehmatiliztli ==
Chilpantzinco quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 1 148 681
|-
| [[2010]]
| 1 300 983
|-
| [[2020]]
| 1 922 523
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Museo Regional de Chilpancingo, Guerrero (33252251476).jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Guerrero.]]
Chilpantzinco altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Guerrero'', ''Universidad Politénica de Chilpancingo'', ''Instituto Tecnológico de Chilpancingo'', ''Universidad Tecnológica de Chilpancingo'', ce pani tlamachtiloyan itech Chilpancingo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Chilpantzinco altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pleasant Hill, California|Pleasant Hill]]
|[[California]]
|{{USA/nhn}}
|2003
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Morelia]]
|[[Michhuahcan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Huaxyacac, Huaxyacac|Huaxyacac]]
|[[Huaxyacac]]
|{{MEX/nhn}}
|2013
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuauhtlah, Morelos|Cuauhtlah]]
|[[Tlahtohcayotl Morelos|Morelos]]
|{{MEX/nhn}}
|2014
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Guerrero]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Chilpancingo}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Guerrero]]
9m3ugxwqw6ssjaudp26u90pm9cnxhry
Caxtila
0
19453
504855
504677
2022-08-28T10:47:38Z
EmausBot
3854
Bot: corrección de redirección doble a [[Caxtillan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Caxtillan]]
i915kgedpt4mz3iwrhs01x16dw4o75f
Ixtenco
0
20110
504776
501605
2022-08-27T18:51:09Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Tlahcuilolli-MEX}}
{{Toquiliztequitl}}
'''Ixtenco''' ce altepecalpolli in ompa [[Tlaxcallah]].
== Tlahtolcaquiliztiloni ==
<references/>
{{Tlaxcallah}}
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallah]]
k6gj4x8dl5vb75nu6qjznmk6y9qetiu
504822
504776
2022-08-27T19:50:10Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Tlahcuilolli-MEX}}
{{Toquiliztequitl}}
'''Ixtenco''' ce altepetl in ompa [[Tlaxcalah]].
== Tlahtolcaquiliztiloni ==
<references/>
{{Tlaxcalah}}
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcalah]]
c789hl3w25jtor5zdvympv5u28hwd3c
Tlaxcala de Xicohténcatl
0
20127
504745
488534
2022-08-27T18:24:01Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallah, Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallah, Tlaxcallah]]
dhcjlf9jssh0u9xapu3ioan2cuivdlg
Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcalah
0
22238
504761
502144
2022-08-27T18:47:30Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallan]] a [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
[[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|thumb|Itlahcamiquiliztli īpan Cholōllān, Tlaxcallān āmoxtli]]
In '''Historia de Tlaxcala''' ([[Caxtillāntlahtōlli|caxtillāntlahtōlcopa]] '''''In Tlaxcallān ītlahtōllō'''''), ītōca cē āmoxtli ōihcuiloh pampa [[Diego Muñoz Camargo]] īpan 1585.
==Centlamantiqueh==
*'''''Descripción de la ciudad y provincia de Tlaxcala'''''
*'''''Calendario tlaxcalteca''''' (''Tlaxcallān xiuhpōhualli'')
*'''''Códice de tlaxcala''''' (''Tlaxcallān āmoxtli'')
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
scp1gk4duscbj0j4e7r1kdgq6rj380q
504763
504761
2022-08-27T18:47:39Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
[[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|thumb|Itlahcamiquiliztli īpan Cholōllān, Tlaxcallān āmoxtli]]
In '''Historia de Tlaxcala''' ([[Caxtillāntlahtōlli|caxtillāntlahtōlcopa]] '''''In Tlaxcallān ītlahtōllō'''''), ītōca cē āmoxtli ōihcuiloh pampa [[Diego Muñoz Camargo]] īpan 1585.
==Centlamantiqueh==
*'''''Descripción de la ciudad y provincia de Tlaxcala'''''
*'''''Calendario tlaxcalteca''''' (''Tlaxcallān xiuhpōhualli'')
*'''''Códice de tlaxcala''''' (''Tlaxcallān āmoxtli'')
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallah]]
h5j4pdrcklm5ka8gqxy0xxo1oe92dzo
504801
504763
2022-08-27T19:40:17Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallah]] a [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
[[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|thumb|Itlahcamiquiliztli īpan Cholōllān, Tlaxcallān āmoxtli]]
In '''Historia de Tlaxcala''' ([[Caxtillāntlahtōlli|caxtillāntlahtōlcopa]] '''''In Tlaxcallān ītlahtōllō'''''), ītōca cē āmoxtli ōihcuiloh pampa [[Diego Muñoz Camargo]] īpan 1585.
==Centlamantiqueh==
*'''''Descripción de la ciudad y provincia de Tlaxcala'''''
*'''''Calendario tlaxcalteca''''' (''Tlaxcallān xiuhpōhualli'')
*'''''Códice de tlaxcala''''' (''Tlaxcallān āmoxtli'')
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallah]]
h5j4pdrcklm5ka8gqxy0xxo1oe92dzo
504812
504801
2022-08-27T19:44:53Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
[[Īxiptli:Matanza de Cholula - Lienzo de Tlaxcala.jpg|thumb|Itlahcamiquiliztli īpan Cholōllān, Tlaxcallān āmoxtli]]
In '''Historia de Tlaxcala''' ([[Caxtillāntlahtōlli|caxtillāntlahtōlcopa]] '''''In Tlaxcallān ītlahtōllō'''''), ītōca cē āmoxtli ōihcuiloh pampa [[Diego Muñoz Camargo]] īpan 1585.
==Centlamantiqueh==
*'''''Descripción de la ciudad y provincia de Tlaxcala'''''
*'''''Calendario tlaxcalteca''''' (''Tlaxcallān xiuhpōhualli'')
*'''''Códice de tlaxcala''''' (''Tlaxcallān āmoxtli'')
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcalah]]
2mb2h2kvznqq90ov4mayfyrbklbay8d
Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah
0
24695
504765
500146
2022-08-27T18:48:48Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
[[Īxiptli:MunicipiosdeTlaxcalaNum.png|center|800px]]
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=100% style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%"
|colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Tlaxcallān īāltepēcalpōlhuān'''
|-
! style="background:#e8e8e8;" | '''Clave'''
! style="background:#e8e8e8;" | '''Tōcāitl'''
! style="background:#e8e8e8;" | '''Altepecalpolli icua'''
! style="background:#e8e8e8;" | '''Āltepētl'''
|-
|001
|[[Āmaxac Guerrero]]
|Āmaxac Guerrero
|9875
|-
|002
|[[Apetatitlan|Āpetatitlān Antonio Carvajal]]
|Āpetatitlān Antonio Carvajal
|13 361
|-
|003
|[[Atlanihuictepēc|Ātlanihuictepēc]]
|Ātlanihuictepēc
|6018
|-
|004
|[[Āltzayāncān]]
|Āltzayāncān
|15 935
|-
|005
|[[Āpitzauhco (āltepēcalpōlli)|Āpitzauhco]]
|[[Āpitzauhco|Āltepētl Āpitzauhco]]
|76 492
|-
|006
|[[Calpōlāpan (āltepēcalpōlli)|Calpōlāpan]]
|[[Calpōlāpan]]
|44 807
|-
|007
|[[El Carmen Tequixquitlah]]
|[[El Carmen Tequixquitlah]]
|15 368
|-
|008
|[[Cuapiaxtla|Cuauhpiyaztlān]]
|Cuauhpiyaztlān
|13 671
|-
|009
|[[Cuaxomulco|Cuauhxomolco]]
|Cuauhxomolco
|5066
|-
|010
|[[Chiyauhtēmpan]]
|[[Santa Ana Chiyauhtēmpan]]
|66 149
|-
|011
|[[Muñoz de Domingo Arenas]]
|Muñoz
|4285
|-
|012
|[[Españita]]
|[[Ātzatzacuallān]]
|8399
|-
|013
|[[Huamantla|Cuauhmantlān]]
|Cuauhmantlān
|13 879
|-
|014
|[[Hueyotlipan|Huēyohtlipan]]
|Huēyohtlipan
|35 162
|-
|015
|[[Ixtacuixtla|Iztāquīxtlān Mariano Matamoros]]
|Āltepēmāitl Mariano Matamoros
|6791
|-
|016
|[[Ixtenco|Īxtēnco]]
|Īxtēnco
|9740
|-
|017
|[[Mazatecochco|Mazātecochco José María Morelos]]
|Mazātecochco
|9740
|-
|018
|[[Contla|Contlah Juan Cuamatzi]]
|Contlah
|35 084
|-
|019
|[[Tepetitla|Tepētitlān Lardizábal]]
|Tepētitlān
|18 725
|-
|020
|[[Sanctórum de Lázaro Cárdenas]]
|[[Sanctórum]]
|8474
|-
|021
|[[Nanacamīlpan Mariano Arista]]
|[[Āltepētl Nanacamīlpan]]
|16 640
|-
|022
|[[Ācualmanallān Miguel Hidalgo]]
|[[Ācualmanallān]]
|5711
|-
|023
|[[Nativitas]]
|Nativitas
|23 621
|-
|024
|[[Panotlah (altepecalpolli)|Panōtlah]]
|Panōtlah
|25 128
|-
|025
|[[San Pablo del Monte]]
|San Pablo del Monte
|69 615
|-
|026
|[[Santa Cruz Tlaxcala|Santa Cruz Tlaxcallān]]
|Santa Cruz Tlaxcallān
|17 968
|-
|027
|[[Tenāntzinco (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tenāntzinco]]
| Tenāntzinco
|11 763
|-
|028
|[[Teolocholco|Teōlōcholohco]]
|Teōlōcholohco
|21 671
|-
|029
|[[Tepeyanco|Tepēyanco]]
| Tepēyanco
|11 048
|-
|030
|[[Terrenate|Terrenātex]]
|Terrenātex
|13 775
|-
|031
|[[Tetlah de la Solidaridad (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tetlah de la Solidaridad]]
|[[Tetla|Tetlah]]
|28 760
|-
|032
|[[Tetlātlāuhcān (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tetlātlāuhcān]]
|[[Tetlahuca|Tetlātlāuhcān]]
|12 410
|-
|033
|[[Tlaxcallān (āltepēcalpōlli)|Tlaxcallān]]
|[[Tlaxcallān Xīcohtēncatl]]
|89 795
|-
|034
|[[Tlachco (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tlachco]]
|[[Tlachco]]
|39 939
|-
|035
|[[Tocatlān (āltepēcalpōlli)|Tocatlān]]
|[[Tocatlān]]
|5589
|-
|036
|[[Totolac (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tōtōlāc]]
|[[Tōtōlāc]]
|20 625
|-
|037
|[[Cītlaltepēc Trinidad Sánchez Santos]]
|[[Cītlaltepēc]]
|8224
|-
|038
|[[Tzompāntepēc (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tzompāntepēc]]
|[[Tzompāntepēc]]
|14 611
|-
|039
|[[Xālōztōc]]
|[[San Cosme Xālōztōc]]
|21 769
|-
|040
|[[Xāltocān (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Xāltocah]]
|[[Xāltocah]]
|9777
|-
|041
|[[Pāpalōtlān (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Pāpalōtlān Xīcohtēncatl]]
|[[Pāpalōtlān]]
|26 997
|-
|042
|[[Xīcohtzinco (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Xīcohtzinco]]
|[[Xīcohtzinco]]
|12 255
|-
|043
|[[Yauhquemecan|Yauhquemēhcān]]
|[[San Dionisio Yauhquemecan|San Dionisio Yauhquemēhcān]]
|33 081
|-
|044
|[[Zacatlāltelco (āltepēcalpōlli)|Zacatlāltelco]]
|[[Zacatlāltelco]]
|38 654
|-
|045
|[[Benito Juárez (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Benito Juárez]]
|[[Benito Juárez (Tlaxcallān)|Benito Juárez]]
|5687
|-
|046
|[[Emiliano Zapata (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Emiliano Zapata]]
|[[Emiliano Zapata (Tlaxcallān)|Emiliano Zapata]]
|4146
|-
|047
|[[Lázaro Cárdenas (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Lázaro Cárdenas]]
|[[Lázaro Cárdenas (Tlaxcallān)|Lázaro Cárdenas]]
|2769
|-
|048
|[[La Magdalena Tlaltelulco|La Magdalena Tlāltelolco]]
|[[La Magdalena Tlaltelulco|La Magdalena Tlāltelolco]]
|16 834
|-
|049
|[[Texoloc|San Damián Texōlōc]]
|[[Texoloc|San Damián Texōlōc]]
|5064
|-
|050
|[[Tetlanochan|San Francisco Tētlahnōchcān]]
|[[Tetlanochan|San Francisco Tētlahnōchcān]]
|9880
|-
|051
|[[San Jerónimo Zacualpan|San Jerónimo Tzacualpan]]
|[[San Jerónimo Zacualpan|San Jerónimo Tzacualpan]]
|3581
|-
|052
|[[San José Teacalco|San José Teācalco]]
|[[San José Teacalco|San José Teācalco]]
|5660
|-
|053
|[[San José Huactzinco]]
|[[San José Huactzinco]]
|6821
|-
|054
|[[San Lorenzo Axocomanitla|San Lorenzo Āxōcomanitlah]]
|[[San Lorenzo Axocomanitla|San Lorenzo Āxōcomanitlah]]
|5045
|-
|055
|[[San Lucas Tecopilco|San Lucas Tecopilco]]
|[[San Lucas Tecopilco|San Lucas Tecopilco]]
|2833
|-
|056
|[[Santa Ana Nopalucan|San Ana Nohpallohcān]]
|[[Santa Ana Nopalucan|San Ana Nohpallohcān]]
|6857
|-
|057
|[[Santa Apolonia Teacalco|Santa Apolonia Teācalco]]
|[[Santa Apolonia Teacalco|Santa Apolonia Teācalco]]
|4349
|-
|058
|[[Santa Catarina Ayometla|Santa Catarina Āyohmetlān]]
|[[Santa Catarina Ayometla|Santa Catarina Āyohmetlān]]
|7992
|-
|059
|[[Santa Ana Quilehtla|Santa Ana Quilitlah]]
|[[Santa Ana Quilehtla|Santa Ana Quilitlah]]
|6296
|-
|060
|[[Santa Isabel Xiloxoxtla|Santa Isabel Xīlōxoxtlah]]
|[[Santa Isabel Xiloxoxtla|Santa Isabel Xīlōxoxtlah]]
|4436
|}
[[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Mexico|Tlaxcallah]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah| ]]
n4yx96sagxah04f0ivkz41n2hnsk20j
504766
504765
2022-08-27T18:48:59Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallan]] a [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
[[Īxiptli:MunicipiosdeTlaxcalaNum.png|center|800px]]
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=100% style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%"
|colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Tlaxcallān īāltepēcalpōlhuān'''
|-
! style="background:#e8e8e8;" | '''Clave'''
! style="background:#e8e8e8;" | '''Tōcāitl'''
! style="background:#e8e8e8;" | '''Altepecalpolli icua'''
! style="background:#e8e8e8;" | '''Āltepētl'''
|-
|001
|[[Āmaxac Guerrero]]
|Āmaxac Guerrero
|9875
|-
|002
|[[Apetatitlan|Āpetatitlān Antonio Carvajal]]
|Āpetatitlān Antonio Carvajal
|13 361
|-
|003
|[[Atlanihuictepēc|Ātlanihuictepēc]]
|Ātlanihuictepēc
|6018
|-
|004
|[[Āltzayāncān]]
|Āltzayāncān
|15 935
|-
|005
|[[Āpitzauhco (āltepēcalpōlli)|Āpitzauhco]]
|[[Āpitzauhco|Āltepētl Āpitzauhco]]
|76 492
|-
|006
|[[Calpōlāpan (āltepēcalpōlli)|Calpōlāpan]]
|[[Calpōlāpan]]
|44 807
|-
|007
|[[El Carmen Tequixquitlah]]
|[[El Carmen Tequixquitlah]]
|15 368
|-
|008
|[[Cuapiaxtla|Cuauhpiyaztlān]]
|Cuauhpiyaztlān
|13 671
|-
|009
|[[Cuaxomulco|Cuauhxomolco]]
|Cuauhxomolco
|5066
|-
|010
|[[Chiyauhtēmpan]]
|[[Santa Ana Chiyauhtēmpan]]
|66 149
|-
|011
|[[Muñoz de Domingo Arenas]]
|Muñoz
|4285
|-
|012
|[[Españita]]
|[[Ātzatzacuallān]]
|8399
|-
|013
|[[Huamantla|Cuauhmantlān]]
|Cuauhmantlān
|13 879
|-
|014
|[[Hueyotlipan|Huēyohtlipan]]
|Huēyohtlipan
|35 162
|-
|015
|[[Ixtacuixtla|Iztāquīxtlān Mariano Matamoros]]
|Āltepēmāitl Mariano Matamoros
|6791
|-
|016
|[[Ixtenco|Īxtēnco]]
|Īxtēnco
|9740
|-
|017
|[[Mazatecochco|Mazātecochco José María Morelos]]
|Mazātecochco
|9740
|-
|018
|[[Contla|Contlah Juan Cuamatzi]]
|Contlah
|35 084
|-
|019
|[[Tepetitla|Tepētitlān Lardizábal]]
|Tepētitlān
|18 725
|-
|020
|[[Sanctórum de Lázaro Cárdenas]]
|[[Sanctórum]]
|8474
|-
|021
|[[Nanacamīlpan Mariano Arista]]
|[[Āltepētl Nanacamīlpan]]
|16 640
|-
|022
|[[Ācualmanallān Miguel Hidalgo]]
|[[Ācualmanallān]]
|5711
|-
|023
|[[Nativitas]]
|Nativitas
|23 621
|-
|024
|[[Panotlah (altepecalpolli)|Panōtlah]]
|Panōtlah
|25 128
|-
|025
|[[San Pablo del Monte]]
|San Pablo del Monte
|69 615
|-
|026
|[[Santa Cruz Tlaxcala|Santa Cruz Tlaxcallān]]
|Santa Cruz Tlaxcallān
|17 968
|-
|027
|[[Tenāntzinco (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tenāntzinco]]
| Tenāntzinco
|11 763
|-
|028
|[[Teolocholco|Teōlōcholohco]]
|Teōlōcholohco
|21 671
|-
|029
|[[Tepeyanco|Tepēyanco]]
| Tepēyanco
|11 048
|-
|030
|[[Terrenate|Terrenātex]]
|Terrenātex
|13 775
|-
|031
|[[Tetlah de la Solidaridad (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tetlah de la Solidaridad]]
|[[Tetla|Tetlah]]
|28 760
|-
|032
|[[Tetlātlāuhcān (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tetlātlāuhcān]]
|[[Tetlahuca|Tetlātlāuhcān]]
|12 410
|-
|033
|[[Tlaxcallān (āltepēcalpōlli)|Tlaxcallān]]
|[[Tlaxcallān Xīcohtēncatl]]
|89 795
|-
|034
|[[Tlachco (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tlachco]]
|[[Tlachco]]
|39 939
|-
|035
|[[Tocatlān (āltepēcalpōlli)|Tocatlān]]
|[[Tocatlān]]
|5589
|-
|036
|[[Totolac (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tōtōlāc]]
|[[Tōtōlāc]]
|20 625
|-
|037
|[[Cītlaltepēc Trinidad Sánchez Santos]]
|[[Cītlaltepēc]]
|8224
|-
|038
|[[Tzompāntepēc (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tzompāntepēc]]
|[[Tzompāntepēc]]
|14 611
|-
|039
|[[Xālōztōc]]
|[[San Cosme Xālōztōc]]
|21 769
|-
|040
|[[Xāltocān (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Xāltocah]]
|[[Xāltocah]]
|9777
|-
|041
|[[Pāpalōtlān (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Pāpalōtlān Xīcohtēncatl]]
|[[Pāpalōtlān]]
|26 997
|-
|042
|[[Xīcohtzinco (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Xīcohtzinco]]
|[[Xīcohtzinco]]
|12 255
|-
|043
|[[Yauhquemecan|Yauhquemēhcān]]
|[[San Dionisio Yauhquemecan|San Dionisio Yauhquemēhcān]]
|33 081
|-
|044
|[[Zacatlāltelco (āltepēcalpōlli)|Zacatlāltelco]]
|[[Zacatlāltelco]]
|38 654
|-
|045
|[[Benito Juárez (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Benito Juárez]]
|[[Benito Juárez (Tlaxcallān)|Benito Juárez]]
|5687
|-
|046
|[[Emiliano Zapata (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Emiliano Zapata]]
|[[Emiliano Zapata (Tlaxcallān)|Emiliano Zapata]]
|4146
|-
|047
|[[Lázaro Cárdenas (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Lázaro Cárdenas]]
|[[Lázaro Cárdenas (Tlaxcallān)|Lázaro Cárdenas]]
|2769
|-
|048
|[[La Magdalena Tlaltelulco|La Magdalena Tlāltelolco]]
|[[La Magdalena Tlaltelulco|La Magdalena Tlāltelolco]]
|16 834
|-
|049
|[[Texoloc|San Damián Texōlōc]]
|[[Texoloc|San Damián Texōlōc]]
|5064
|-
|050
|[[Tetlanochan|San Francisco Tētlahnōchcān]]
|[[Tetlanochan|San Francisco Tētlahnōchcān]]
|9880
|-
|051
|[[San Jerónimo Zacualpan|San Jerónimo Tzacualpan]]
|[[San Jerónimo Zacualpan|San Jerónimo Tzacualpan]]
|3581
|-
|052
|[[San José Teacalco|San José Teācalco]]
|[[San José Teacalco|San José Teācalco]]
|5660
|-
|053
|[[San José Huactzinco]]
|[[San José Huactzinco]]
|6821
|-
|054
|[[San Lorenzo Axocomanitla|San Lorenzo Āxōcomanitlah]]
|[[San Lorenzo Axocomanitla|San Lorenzo Āxōcomanitlah]]
|5045
|-
|055
|[[San Lucas Tecopilco|San Lucas Tecopilco]]
|[[San Lucas Tecopilco|San Lucas Tecopilco]]
|2833
|-
|056
|[[Santa Ana Nopalucan|San Ana Nohpallohcān]]
|[[Santa Ana Nopalucan|San Ana Nohpallohcān]]
|6857
|-
|057
|[[Santa Apolonia Teacalco|Santa Apolonia Teācalco]]
|[[Santa Apolonia Teacalco|Santa Apolonia Teācalco]]
|4349
|-
|058
|[[Santa Catarina Ayometla|Santa Catarina Āyohmetlān]]
|[[Santa Catarina Ayometla|Santa Catarina Āyohmetlān]]
|7992
|-
|059
|[[Santa Ana Quilehtla|Santa Ana Quilitlah]]
|[[Santa Ana Quilehtla|Santa Ana Quilitlah]]
|6296
|-
|060
|[[Santa Isabel Xiloxoxtla|Santa Isabel Xīlōxoxtlah]]
|[[Santa Isabel Xiloxoxtla|Santa Isabel Xīlōxoxtlah]]
|4436
|}
[[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Mexico|Tlaxcallah]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah| ]]
n4yx96sagxah04f0ivkz41n2hnsk20j
504813
504766
2022-08-27T19:45:17Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]] a [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
[[Īxiptli:MunicipiosdeTlaxcalaNum.png|center|800px]]
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=100% style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%"
|colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Tlaxcallān īāltepēcalpōlhuān'''
|-
! style="background:#e8e8e8;" | '''Clave'''
! style="background:#e8e8e8;" | '''Tōcāitl'''
! style="background:#e8e8e8;" | '''Altepecalpolli icua'''
! style="background:#e8e8e8;" | '''Āltepētl'''
|-
|001
|[[Āmaxac Guerrero]]
|Āmaxac Guerrero
|9875
|-
|002
|[[Apetatitlan|Āpetatitlān Antonio Carvajal]]
|Āpetatitlān Antonio Carvajal
|13 361
|-
|003
|[[Atlanihuictepēc|Ātlanihuictepēc]]
|Ātlanihuictepēc
|6018
|-
|004
|[[Āltzayāncān]]
|Āltzayāncān
|15 935
|-
|005
|[[Āpitzauhco (āltepēcalpōlli)|Āpitzauhco]]
|[[Āpitzauhco|Āltepētl Āpitzauhco]]
|76 492
|-
|006
|[[Calpōlāpan (āltepēcalpōlli)|Calpōlāpan]]
|[[Calpōlāpan]]
|44 807
|-
|007
|[[El Carmen Tequixquitlah]]
|[[El Carmen Tequixquitlah]]
|15 368
|-
|008
|[[Cuapiaxtla|Cuauhpiyaztlān]]
|Cuauhpiyaztlān
|13 671
|-
|009
|[[Cuaxomulco|Cuauhxomolco]]
|Cuauhxomolco
|5066
|-
|010
|[[Chiyauhtēmpan]]
|[[Santa Ana Chiyauhtēmpan]]
|66 149
|-
|011
|[[Muñoz de Domingo Arenas]]
|Muñoz
|4285
|-
|012
|[[Españita]]
|[[Ātzatzacuallān]]
|8399
|-
|013
|[[Huamantla|Cuauhmantlān]]
|Cuauhmantlān
|13 879
|-
|014
|[[Hueyotlipan|Huēyohtlipan]]
|Huēyohtlipan
|35 162
|-
|015
|[[Ixtacuixtla|Iztāquīxtlān Mariano Matamoros]]
|Āltepēmāitl Mariano Matamoros
|6791
|-
|016
|[[Ixtenco|Īxtēnco]]
|Īxtēnco
|9740
|-
|017
|[[Mazatecochco|Mazātecochco José María Morelos]]
|Mazātecochco
|9740
|-
|018
|[[Contla|Contlah Juan Cuamatzi]]
|Contlah
|35 084
|-
|019
|[[Tepetitla|Tepētitlān Lardizábal]]
|Tepētitlān
|18 725
|-
|020
|[[Sanctórum de Lázaro Cárdenas]]
|[[Sanctórum]]
|8474
|-
|021
|[[Nanacamīlpan Mariano Arista]]
|[[Āltepētl Nanacamīlpan]]
|16 640
|-
|022
|[[Ācualmanallān Miguel Hidalgo]]
|[[Ācualmanallān]]
|5711
|-
|023
|[[Nativitas]]
|Nativitas
|23 621
|-
|024
|[[Panotlah (altepecalpolli)|Panōtlah]]
|Panōtlah
|25 128
|-
|025
|[[San Pablo del Monte]]
|San Pablo del Monte
|69 615
|-
|026
|[[Santa Cruz Tlaxcala|Santa Cruz Tlaxcallān]]
|Santa Cruz Tlaxcallān
|17 968
|-
|027
|[[Tenāntzinco (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tenāntzinco]]
| Tenāntzinco
|11 763
|-
|028
|[[Teolocholco|Teōlōcholohco]]
|Teōlōcholohco
|21 671
|-
|029
|[[Tepeyanco|Tepēyanco]]
| Tepēyanco
|11 048
|-
|030
|[[Terrenate|Terrenātex]]
|Terrenātex
|13 775
|-
|031
|[[Tetlah de la Solidaridad (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tetlah de la Solidaridad]]
|[[Tetla|Tetlah]]
|28 760
|-
|032
|[[Tetlātlāuhcān (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tetlātlāuhcān]]
|[[Tetlahuca|Tetlātlāuhcān]]
|12 410
|-
|033
|[[Tlaxcallān (āltepēcalpōlli)|Tlaxcallān]]
|[[Tlaxcallān Xīcohtēncatl]]
|89 795
|-
|034
|[[Tlachco (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tlachco]]
|[[Tlachco]]
|39 939
|-
|035
|[[Tocatlān (āltepēcalpōlli)|Tocatlān]]
|[[Tocatlān]]
|5589
|-
|036
|[[Totolac (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tōtōlāc]]
|[[Tōtōlāc]]
|20 625
|-
|037
|[[Cītlaltepēc Trinidad Sánchez Santos]]
|[[Cītlaltepēc]]
|8224
|-
|038
|[[Tzompāntepēc (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tzompāntepēc]]
|[[Tzompāntepēc]]
|14 611
|-
|039
|[[Xālōztōc]]
|[[San Cosme Xālōztōc]]
|21 769
|-
|040
|[[Xāltocān (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Xāltocah]]
|[[Xāltocah]]
|9777
|-
|041
|[[Pāpalōtlān (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Pāpalōtlān Xīcohtēncatl]]
|[[Pāpalōtlān]]
|26 997
|-
|042
|[[Xīcohtzinco (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Xīcohtzinco]]
|[[Xīcohtzinco]]
|12 255
|-
|043
|[[Yauhquemecan|Yauhquemēhcān]]
|[[San Dionisio Yauhquemecan|San Dionisio Yauhquemēhcān]]
|33 081
|-
|044
|[[Zacatlāltelco (āltepēcalpōlli)|Zacatlāltelco]]
|[[Zacatlāltelco]]
|38 654
|-
|045
|[[Benito Juárez (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Benito Juárez]]
|[[Benito Juárez (Tlaxcallān)|Benito Juárez]]
|5687
|-
|046
|[[Emiliano Zapata (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Emiliano Zapata]]
|[[Emiliano Zapata (Tlaxcallān)|Emiliano Zapata]]
|4146
|-
|047
|[[Lázaro Cárdenas (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Lázaro Cárdenas]]
|[[Lázaro Cárdenas (Tlaxcallān)|Lázaro Cárdenas]]
|2769
|-
|048
|[[La Magdalena Tlaltelulco|La Magdalena Tlāltelolco]]
|[[La Magdalena Tlaltelulco|La Magdalena Tlāltelolco]]
|16 834
|-
|049
|[[Texoloc|San Damián Texōlōc]]
|[[Texoloc|San Damián Texōlōc]]
|5064
|-
|050
|[[Tetlanochan|San Francisco Tētlahnōchcān]]
|[[Tetlanochan|San Francisco Tētlahnōchcān]]
|9880
|-
|051
|[[San Jerónimo Zacualpan|San Jerónimo Tzacualpan]]
|[[San Jerónimo Zacualpan|San Jerónimo Tzacualpan]]
|3581
|-
|052
|[[San José Teacalco|San José Teācalco]]
|[[San José Teacalco|San José Teācalco]]
|5660
|-
|053
|[[San José Huactzinco]]
|[[San José Huactzinco]]
|6821
|-
|054
|[[San Lorenzo Axocomanitla|San Lorenzo Āxōcomanitlah]]
|[[San Lorenzo Axocomanitla|San Lorenzo Āxōcomanitlah]]
|5045
|-
|055
|[[San Lucas Tecopilco|San Lucas Tecopilco]]
|[[San Lucas Tecopilco|San Lucas Tecopilco]]
|2833
|-
|056
|[[Santa Ana Nopalucan|San Ana Nohpallohcān]]
|[[Santa Ana Nopalucan|San Ana Nohpallohcān]]
|6857
|-
|057
|[[Santa Apolonia Teacalco|Santa Apolonia Teācalco]]
|[[Santa Apolonia Teacalco|Santa Apolonia Teācalco]]
|4349
|-
|058
|[[Santa Catarina Ayometla|Santa Catarina Āyohmetlān]]
|[[Santa Catarina Ayometla|Santa Catarina Āyohmetlān]]
|7992
|-
|059
|[[Santa Ana Quilehtla|Santa Ana Quilitlah]]
|[[Santa Ana Quilehtla|Santa Ana Quilitlah]]
|6296
|-
|060
|[[Santa Isabel Xiloxoxtla|Santa Isabel Xīlōxoxtlah]]
|[[Santa Isabel Xiloxoxtla|Santa Isabel Xīlōxoxtlah]]
|4436
|}
[[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Mexico|Tlaxcallah]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah| ]]
n4yx96sagxah04f0ivkz41n2hnsk20j
504815
504813
2022-08-27T19:45:36Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
[[Īxiptli:MunicipiosdeTlaxcalaNum.png|center|800px]]
{| class="toc" cellpadding=0 cellspacing=2 width=100% style="float:center; margin: 0.5em 0.5em 0.5em 1em; padding: 0.5e text-align:left;clear:all; margin-left:3px; font-size:90%"
|colspan=4 style="background:#black; color:white;" align=center bgcolor="black"|'''Tlaxcallān īāltepēcalpōlhuān'''
|-
! style="background:#e8e8e8;" | '''Clave'''
! style="background:#e8e8e8;" | '''Tōcāitl'''
! style="background:#e8e8e8;" | '''Altepecalpolli icua'''
! style="background:#e8e8e8;" | '''Āltepētl'''
|-
|001
|[[Āmaxac Guerrero]]
|Āmaxac Guerrero
|9875
|-
|002
|[[Apetatitlan|Āpetatitlān Antonio Carvajal]]
|Āpetatitlān Antonio Carvajal
|13 361
|-
|003
|[[Atlanihuictepēc|Ātlanihuictepēc]]
|Ātlanihuictepēc
|6018
|-
|004
|[[Āltzayāncān]]
|Āltzayāncān
|15 935
|-
|005
|[[Āpitzauhco (āltepēcalpōlli)|Āpitzauhco]]
|[[Āpitzauhco|Āltepētl Āpitzauhco]]
|76 492
|-
|006
|[[Calpōlāpan (āltepēcalpōlli)|Calpōlāpan]]
|[[Calpōlāpan]]
|44 807
|-
|007
|[[El Carmen Tequixquitlah]]
|[[El Carmen Tequixquitlah]]
|15 368
|-
|008
|[[Cuapiaxtla|Cuauhpiyaztlān]]
|Cuauhpiyaztlān
|13 671
|-
|009
|[[Cuaxomulco|Cuauhxomolco]]
|Cuauhxomolco
|5066
|-
|010
|[[Chiyauhtēmpan]]
|[[Santa Ana Chiyauhtēmpan]]
|66 149
|-
|011
|[[Muñoz de Domingo Arenas]]
|Muñoz
|4285
|-
|012
|[[Españita]]
|[[Ātzatzacuallān]]
|8399
|-
|013
|[[Huamantla|Cuauhmantlān]]
|Cuauhmantlān
|13 879
|-
|014
|[[Hueyotlipan|Huēyohtlipan]]
|Huēyohtlipan
|35 162
|-
|015
|[[Ixtacuixtla|Iztāquīxtlān Mariano Matamoros]]
|Āltepēmāitl Mariano Matamoros
|6791
|-
|016
|[[Ixtenco|Īxtēnco]]
|Īxtēnco
|9740
|-
|017
|[[Mazatecochco|Mazātecochco José María Morelos]]
|Mazātecochco
|9740
|-
|018
|[[Contla|Contlah Juan Cuamatzi]]
|Contlah
|35 084
|-
|019
|[[Tepetitla|Tepētitlān Lardizábal]]
|Tepētitlān
|18 725
|-
|020
|[[Sanctórum de Lázaro Cárdenas]]
|[[Sanctórum]]
|8474
|-
|021
|[[Nanacamīlpan Mariano Arista]]
|[[Āltepētl Nanacamīlpan]]
|16 640
|-
|022
|[[Ācualmanallān Miguel Hidalgo]]
|[[Ācualmanallān]]
|5711
|-
|023
|[[Nativitas]]
|Nativitas
|23 621
|-
|024
|[[Panotlah (altepecalpolli)|Panōtlah]]
|Panōtlah
|25 128
|-
|025
|[[San Pablo del Monte]]
|San Pablo del Monte
|69 615
|-
|026
|[[Santa Cruz Tlaxcala|Santa Cruz Tlaxcallān]]
|Santa Cruz Tlaxcallān
|17 968
|-
|027
|[[Tenāntzinco (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tenāntzinco]]
| Tenāntzinco
|11 763
|-
|028
|[[Teolocholco|Teōlōcholohco]]
|Teōlōcholohco
|21 671
|-
|029
|[[Tepeyanco|Tepēyanco]]
| Tepēyanco
|11 048
|-
|030
|[[Terrenate|Terrenātex]]
|Terrenātex
|13 775
|-
|031
|[[Tetlah de la Solidaridad (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tetlah de la Solidaridad]]
|[[Tetla|Tetlah]]
|28 760
|-
|032
|[[Tetlātlāuhcān (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tetlātlāuhcān]]
|[[Tetlahuca|Tetlātlāuhcān]]
|12 410
|-
|033
|[[Tlaxcallān (āltepēcalpōlli)|Tlaxcallān]]
|[[Tlaxcallān Xīcohtēncatl]]
|89 795
|-
|034
|[[Tlachco (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tlachco]]
|[[Tlachco]]
|39 939
|-
|035
|[[Tocatlān (āltepēcalpōlli)|Tocatlān]]
|[[Tocatlān]]
|5589
|-
|036
|[[Totolac (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tōtōlāc]]
|[[Tōtōlāc]]
|20 625
|-
|037
|[[Cītlaltepēc Trinidad Sánchez Santos]]
|[[Cītlaltepēc]]
|8224
|-
|038
|[[Tzompāntepēc (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Tzompāntepēc]]
|[[Tzompāntepēc]]
|14 611
|-
|039
|[[Xālōztōc]]
|[[San Cosme Xālōztōc]]
|21 769
|-
|040
|[[Xāltocān (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Xāltocah]]
|[[Xāltocah]]
|9777
|-
|041
|[[Pāpalōtlān (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Pāpalōtlān Xīcohtēncatl]]
|[[Pāpalōtlān]]
|26 997
|-
|042
|[[Xīcohtzinco (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Xīcohtzinco]]
|[[Xīcohtzinco]]
|12 255
|-
|043
|[[Yauhquemecan|Yauhquemēhcān]]
|[[San Dionisio Yauhquemecan|San Dionisio Yauhquemēhcān]]
|33 081
|-
|044
|[[Zacatlāltelco (āltepēcalpōlli)|Zacatlāltelco]]
|[[Zacatlāltelco]]
|38 654
|-
|045
|[[Benito Juárez (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Benito Juárez]]
|[[Benito Juárez (Tlaxcallān)|Benito Juárez]]
|5687
|-
|046
|[[Emiliano Zapata (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Emiliano Zapata]]
|[[Emiliano Zapata (Tlaxcallān)|Emiliano Zapata]]
|4146
|-
|047
|[[Lázaro Cárdenas (Tlaxcallān īāltepēcalpōl)|Lázaro Cárdenas]]
|[[Lázaro Cárdenas (Tlaxcallān)|Lázaro Cárdenas]]
|2769
|-
|048
|[[La Magdalena Tlaltelulco|La Magdalena Tlāltelolco]]
|[[La Magdalena Tlaltelulco|La Magdalena Tlāltelolco]]
|16 834
|-
|049
|[[Texoloc|San Damián Texōlōc]]
|[[Texoloc|San Damián Texōlōc]]
|5064
|-
|050
|[[Tetlanochan|San Francisco Tētlahnōchcān]]
|[[Tetlanochan|San Francisco Tētlahnōchcān]]
|9880
|-
|051
|[[San Jerónimo Zacualpan|San Jerónimo Tzacualpan]]
|[[San Jerónimo Zacualpan|San Jerónimo Tzacualpan]]
|3581
|-
|052
|[[San José Teacalco|San José Teācalco]]
|[[San José Teacalco|San José Teācalco]]
|5660
|-
|053
|[[San José Huactzinco]]
|[[San José Huactzinco]]
|6821
|-
|054
|[[San Lorenzo Axocomanitla|San Lorenzo Āxōcomanitlah]]
|[[San Lorenzo Axocomanitla|San Lorenzo Āxōcomanitlah]]
|5045
|-
|055
|[[San Lucas Tecopilco|San Lucas Tecopilco]]
|[[San Lucas Tecopilco|San Lucas Tecopilco]]
|2833
|-
|056
|[[Santa Ana Nopalucan|San Ana Nohpallohcān]]
|[[Santa Ana Nopalucan|San Ana Nohpallohcān]]
|6857
|-
|057
|[[Santa Apolonia Teacalco|Santa Apolonia Teācalco]]
|[[Santa Apolonia Teacalco|Santa Apolonia Teācalco]]
|4349
|-
|058
|[[Santa Catarina Ayometla|Santa Catarina Āyohmetlān]]
|[[Santa Catarina Ayometla|Santa Catarina Āyohmetlān]]
|7992
|-
|059
|[[Santa Ana Quilehtla|Santa Ana Quilitlah]]
|[[Santa Ana Quilehtla|Santa Ana Quilitlah]]
|6296
|-
|060
|[[Santa Isabel Xiloxoxtla|Santa Isabel Xīlōxoxtlah]]
|[[Santa Isabel Xiloxoxtla|Santa Isabel Xīlōxoxtlah]]
|4436
|}
[[Neneuhcāyōtl:Quiyotqui tlahcuilolli]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Mexico|Tlaxcalah]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah| ]]
460ipqqyb0zl3yktl8g37cn14vc488t
Panotlah
0
24698
504779
501606
2022-08-27T18:51:28Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Tlahcuilolli-MEX}}
{{Toquiliztequitl}}
'''Panotlah''' ce altepecalpolli in ompa [[Tlaxcallah]].
==Tlalticpacmatiliztli==
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallah]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallah]]
fhspqovfiy245e9m2gxq7mi97fthnbw
504823
504779
2022-08-27T19:50:37Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Tlahcuilolli-MEX}}
{{Toquiliztequitl}}
'''Panotlah''' ce altepecalpolli in ompa [[Tlaxcalah]].
==Tlalticpacmatiliztli==
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcalah]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcalah]]
210htjors6fh6dbnwld4f63z1gzye11
Caxtillāntlahtōlli
0
26658
504808
425857
2022-08-27T19:44:21Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Caxtilahtolli]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Caxtilahtolli]]
b1dzfgr7jzs6plzabonyq2apivyjddw
Neneuhcāyōtl:Tlaxcallān īāltepēcalpōlhuān
14
28091
504777
495989
2022-08-27T18:51:16Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]]
bxk3b2essjgcdcipyjsmum77668q9ap
504836
504777
2022-08-27T19:57:21Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
7qt0xyuv5j40qzrvwo7pgh36cismaru
Tlaxcallān īāltepēcalpōlhuān
0
30393
504774
495961
2022-08-27T18:50:45Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]]
0dkb4yrrgk6t84sv0gagnunikpr1f0h
504817
504774
2022-08-27T19:47:16Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
14dqewrg0mgkaphc86a7przj49im8xb
Coliman, Coliman
0
30424
504709
503512
2022-08-27T14:15:04Z
Koatochij
19758
/* Chanehmatiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Toquiliztequitl}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Coliman
| Chantocaitl = Ciudad de Colima
| Tlaixcopinalli = Edificio de Gobierno y Basílica Menor Catedral de Colima, Colima.JPG
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Colima, Colima.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-COL/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Coliman altepetlahtohcan|Coliman]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Colimanecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.colima.gob.mx/
}}
'''Coliman''' ce altepetl ipan tlahtohcayotl [[Coliman]] ipan [[Mexico]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Coliman ce altepetl ipan Centro in ompa Coliman tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[El Trapiche]], in huitztlampa ica [[Lóma de Fátima]], in tonatih iquizayampa ica [[Cardona]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Villa de Álvarez]].
== Chanehmatiliztli ==
Coliman quipiya 1,922,523 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 1 148 681
|-
| [[2010]]
| 1 300 983
|-
| [[2020]]
| 1 922 523
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Coliman altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Colima'', ''Universidad Politénica de Colima'', ''Instituto Tecnológico de Colima'', ''Universidad Tecnológica de Colima'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 90,02 % chanehqueh.
== No xiquitta ==
* [[Coliman altepetlahtohcan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Colima City}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Coliman]]
he4u99h0gr5v6nr6ai9n273kcvev64y
Ilhuicaatl Índico
0
32352
504858
504680
2022-08-28T10:48:08Z
EmausBot
3854
Bot: corrección de redirección doble a [[Índico ailhuicatl]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Índico ailhuicatl]]
i1fg8l93olm374o0d3qeqnq0tf0rlmu
Ilhuicaatl Antártico
0
32356
504856
504678
2022-08-28T10:47:48Z
EmausBot
3854
Bot: corrección de redirección doble a [[Antártico ailhuicatl]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Antártico ailhuicatl]]
0ripujnirpjkpaarj94rznjse8yujrp
Kaxtiltlahtolli
0
32886
504809
465790
2022-08-27T19:44:26Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Caxtilahtolli]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Caxtilahtolli]]
b1dzfgr7jzs6plzabonyq2apivyjddw
Tlaxkaltekah
0
32907
504751
465811
2022-08-27T18:26:18Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallah]]
5oq3hng8ci93ptka843oipd10wbvsnm
504863
504751
2022-08-28T10:48:58Z
EmausBot
3854
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallan]]
q9cycrlrdgargkqs92idkv7i65ix7gg
Tlaxkallan
0
32939
504758
504589
2022-08-27T18:45:07Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2_NCI2=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcallah|NCI_name=Tlaxcallan}}
{{Tlahkwilolli-MEX}}
{{Tlatilantli|Tocaitl=Tlaxkallan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX/nhe}}|Chimalli=Coat of arms of Tlaxcala.svg|Pamitl=Flag of Tlaxcala.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos= • Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]], [[Nawatlahtolli|mexkatl]] wan [[Otontlahtolli|otomitl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PRI logo (Mexico).svg|20px]] Lorena Cuéllar Cisneros|Ixeliuhca=38 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Xalixko imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:EscudodeTlaxcala.png|20px]] [[Tlaxkallan altepetl]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.tlaxcala.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-TLX|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Tlaxcala|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Tlaxkaltekatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}}
'''Tlaxcallan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Tlaxkallan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''tlaxkalli''.</small></ref> ({{IPA|ʃaliːˈʃkoˀ|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''TLaxcala'') —weyak itokah '''Tlatilantli Hidalgo'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Tlaxcala'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Tlaxkallan altepetl]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]].
== Tlaltokayotl ==
== Nemiliskayotl ==
== Tlanawatihkayotl ==
{| class="wikitable"
|- align=center style="background:#d8edff"
!Tlayekanketl!!Kawitl
|-
| Lorena Cuéllar Cisneros || 2017-2023
|}
== No xikitta ==
== Tlahtoltlahkwilolli ==
{{Notetag/end}}
== Amoxtemolistli ==
<references />
== Seyok tlanechikolistli ==
{{Mexko}}
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxkallan]]
0jg9rrhwutjheihkv56kkizyej70jmv
504849
504758
2022-08-27T20:11:19Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE1_NCH2_NHN2_NCI2=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcalah|NCI_name=Tlaxcallan}}
{{Tlahkwilolli-MEX}}
{{Tlatilantli|Tocaitl=Tlaxkallan|Tlahtolli=|Lema=''Plus Ultra''<br />([[latintlahtolli|latin]], «Achiyok nepa»).|Tlacatiyan={{MEX/nhe}}|Chimalli=Coat of arms of Tlaxcala.svg|Pamitl=Flag of Tlaxcala.svg|Hueyaltepetl=|fundación_hitos= • Tsintilistli|Occe_tlahtolli=[[Kastiahtlahtolli|Kastiah]], [[Nawatlahtolli|mexkatl]] wan [[Otontlahtolli|otomitl]]|Tlacatiyan ixeliuhca=|Tepachoani=[[Īxiptli:PRI logo (Mexico).svg|20px]] Lorena Cuéllar Cisneros|Ixeliuhca=38 [[altepetlalli]]|tzintiliztli=Pewalistli|fundación_fechas=<br/>25 tlen [[honioh]], [[1824]].|Matlatzalantocaitl=Xalixko imatlatsalan|Estado=Kena|Tlalmachiyotl=Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg|Tecuacan=[[Īxiptli:EscudodeTlaxcala.png|20px]] [[Tlaxkallan altepetl]]|Tlalticpac tliltetl=27°18′08″ M,<br />102°02′41″ S|Tepenelihuahcapanca=Tepetl San Rafael|Matlatzalan=http://www.tlaxcala.gob.mx/|CP=25|Teuctlahtoqueh=3|ISO=MX-TLX|UTC=[[UTC-6]]|Metros=3 715|Huehcapancayotl=1307|Chantocaitl=Estado de Tlaxcala|PPC=28 888|PIB=90 905|IDH=0.800 (7º tlen 32)|Tlacatocaitl=Tlaxkaltekatl, -h|Pozahuacayotl=20.76|Chanehqueh=3 146 771|Ixtentli=151 571|Tlahtolli_amo=Amo}}
'''Tlaxcallan'''<ref group="tyml."><small>Nohkiya weli moihkwiloa '''''Tlaxkallan''''' pampa sekin masewalmeh kineltokah itokah wallaw tlen ''tlaxkalli''.</small></ref> ({{IPA|ʃaliːˈʃkoˀ|{{IPA/Nawatl}}}}) (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''TLaxcala'') —weyak itokah '''Tlatilantli Hidalgo'''— (ika [[Kastiahtlahtolli|kastiah]], ''Estado Libre y Soberano de Tlaxcala'') eli [[tlatilantli]] tlen kaxtolli wan se inintsalan ome kaxtolli wan se katli, wanya [[Altepetl Mexko]], mosetilihtokeh [[Mexko|Mexko Tlalli]]. ''Gobiernoh tlen Mexko''. [[Ikwa altepetl]] itokah [[Tlaxkallan altepetl]]. Moxelohtok ika ome kaxtolli wan chikweyi [[altepetlalli]].
== Tlaltokayotl ==
== Nemiliskayotl ==
== Tlanawatihkayotl ==
{| class="wikitable"
|- align=center style="background:#d8edff"
!Tlayekanketl!!Kawitl
|-
| Lorena Cuéllar Cisneros || 2017-2023
|}
== No xikitta ==
== Tlahtoltlahkwilolli ==
{{Notetag/end}}
== Amoxtemolistli ==
<references />
== Seyok tlanechikolistli ==
{{Mexko}}
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxkallan]]
nspyuquovs7sr7vn9dr1ydsxusnf9do
Tlaxkaltekameh
0
33065
504752
467719
2022-08-27T18:26:23Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallah]]
5oq3hng8ci93ptka843oipd10wbvsnm
504865
504752
2022-08-28T10:49:18Z
EmausBot
3854
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallan]]
q9cycrlrdgargkqs92idkv7i65ix7gg
Tlaxkaltekahmeh
0
33075
504753
467746
2022-08-27T18:26:28Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallah]]
5oq3hng8ci93ptka843oipd10wbvsnm
504864
504753
2022-08-28T10:49:08Z
EmausBot
3854
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallan]]
q9cycrlrdgargkqs92idkv7i65ix7gg
Kastiah
0
33302
504810
469472
2022-08-27T19:44:31Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Caxtilahtolli]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Caxtilahtolli]]
b1dzfgr7jzs6plzabonyq2apivyjddw
Kastiahtlahtolli
0
33314
504811
469578
2022-08-27T19:44:36Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Caxtilahtolli]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Caxtilahtolli]]
b1dzfgr7jzs6plzabonyq2apivyjddw
Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan
14
34112
504786
478183
2022-08-27T18:55:15Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Mexihco]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
7mzppy1c85xis3gy934y7spndnbbiys
Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan ialtepecalpolhuan
14
34133
504778
495988
2022-08-27T18:51:21Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]]
bxk3b2essjgcdcipyjsmum77668q9ap
504837
504778
2022-08-27T19:57:26Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
7qt0xyuv5j40qzrvwo7pgh36cismaru
Tlaxcalah, Tlaxcalah
0
35002
504706
504692
2022-08-27T14:06:36Z
Koatochij
19758
/* Temachtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallan altepetlahtohcan|Tlaxcallan]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Tlaxcallan Xihcotencatl''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] ipan [[Mexico]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallan altepecalpolli]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
8gwnu8dd280nbv0x7c5on2679wva3q4
504714
504706
2022-08-27T14:54:40Z
Koatochij
19758
/* No xiquitta */
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallan altepetlahtohcan|Tlaxcallan]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Tlaxcallan Xihcotencatl''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] ipan [[Mexico]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
37chlzslj2jx4caa6u88i5w01eprpcb
504715
504714
2022-08-27T16:55:30Z
Koatochij
19758
/* Chanehmatiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallan altepetlahtohcan|Tlaxcallan]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Tlaxcallan Xihcotencatl''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] ipan [[Mexico]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Tlaxcallan ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Totolac]], in huitztlampa ica [[Axocomanitlan]], in tonalquizayampa ica [[Chiauhtempan]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Panotlah]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
lhf572xgzk2xa0hau81fcv5qquxsmrv
504717
504715
2022-08-27T16:59:44Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallan altepetlahtohcan|Tlaxcallan]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Tlaxcallan Xihcotencatl''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] ipan [[Mexico]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Tlaxcallan ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Totolac]], in huitztlampa ica [[Axocomanitlan]], in tonalquizayampa ica [[Chiauhtempan]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Panotlah]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Tlaxcallan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Sale]]
|[[sALE]]
|{{MAR/nhn}}
|1998
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuetlaxcoapan]]
|[[Puebla]]
|{{MEX/nhn}}
|2013
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
hckor37ytshvyprgwmqvj53guuzd6xn
504723
504717
2022-08-27T17:04:09Z
Koatochij
19758
/* Neteicniuhtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallan altepetlahtohcan|Tlaxcallan]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Tlaxcallan Xihcotencatl''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] ipan [[Mexico]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Tlaxcallan ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Totolac]], in huitztlampa ica [[Axocomanitlan]], in tonalquizayampa ica [[Chiauhtempan]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Panotlah]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Tlaxcallan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Sale]]
|[[Sale]]
|{{MAR/nhn}}
|1998
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]]
|[[Navarra]]
|{{ESP/nhn}}
|1998
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuetlaxcoapan]]
|[[Puebla]]
|{{MEX/nhn}}
|2013
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
c5bm9vxr5yykg4a3o33rik9qfp1i0mp
504724
504723
2022-08-27T17:05:04Z
Koatochij
19758
/* Neteicniuhtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallan altepetlahtohcan|Tlaxcallan]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Tlaxcallan Xihcotencatl''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] ipan [[Mexico]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Tlaxcallan ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Totolac]], in huitztlampa ica [[Axocomanitlan]], in tonalquizayampa ica [[Chiauhtempan]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Panotlah]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Tlaxcallan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Sale]]
|[[Sale]]
|{{MAR/nhn}}
|1999
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]]
|[[Navarra]]
|{{ESP/nhn}}
|2000
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2003
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Cuetlaxcoapan]]
|[[Puebla]]
|{{MEX/nhn}}
|2008
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
codyhc23jgbclg9mpkszpb6zhpwtpm0
504730
504724
2022-08-27T17:11:43Z
Koatochij
19758
/* Neteicniuhtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallan altepetlahtohcan|Tlaxcallan]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Tlaxcallan Xihcotencatl''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] ipan [[Mexico]].
==Tlalticpacmatiliztli==
Tlaxcallan ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Totolac]], in huitztlampa ica [[Axocomanitlan]], in tonalquizayampa ica [[Chiauhtempan]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Panotlah]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Tlaxcallan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Sale]]
|[[Sale]]
|{{MAR/nhn}}
|1999
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]]
|[[Navarra]]
|{{ESP/nhn}}
|2000
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2009
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Chilpantzinco]]
|[[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
2zadqb6e7u3h1n59jbkid3vzbgk44qw
504740
504730
2022-08-27T18:21:47Z
Koatochij
19758
/* Tlalticpacmatiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallan altepetlahtohcan|Tlaxcallan]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Tlaxcallan Xihcotencatl''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] ipan [[Mexico]].
== Tlaltocayotl ==
[[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|130px|left|Huexotlah ichimal.]]
Zan niman ipampa inon altepetl ompa Tlaxcallah, motoca «Tlaxcallan» ompa inauatlahtol huehuehcauh, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tlaxcala de Xicohtencatl''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tlaxcallan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tlaxcalli]], ce pantzin tlachiuh ica [[cintli]], nican inelhuayo pehua ica tlaxcal- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
Occe macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl huan ce chichiltic nelhuayotl.
==Tlalticpacmatiliztli==
Tlaxcallan ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Totolac]], in huitztlampa ica [[Axocomanitlan]], in tonalquizayampa ica [[Chiauhtempan]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Panotlah]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Tlaxcallan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Sale]]
|[[Sale]]
|{{MAR/nhn}}
|1999
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]]
|[[Navarra]]
|{{ESP/nhn}}
|2000
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2009
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Chilpantzinco]]
|[[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
lmubujvvx7dcfywk8f2ry5jtw5arwyf
504741
504740
2022-08-27T18:22:12Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tlaxcallan, Tlaxcallan]] a [[Tlaxcallah, Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcallan
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallan altepetlahtohcan|Tlaxcallan]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Tlaxcallan Xihcotencatl''' ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallan]] ipan [[Mexico]].
== Tlaltocayotl ==
[[File:Coat of arms of Huejutla de Reyes.svg|thumb|130px|left|Huexotlah ichimal.]]
Zan niman ipampa inon altepetl ompa Tlaxcallah, motoca «Tlaxcallan» ompa inauatlahtol huehuehcauh, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tlaxcala de Xicohtencatl''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tlaxcallan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tlaxcalli]], ce pantzin tlachiuh ica [[cintli]], nican inelhuayo pehua ica tlaxcal- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
Occe macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl huan ce chichiltic nelhuayotl.
==Tlalticpacmatiliztli==
Tlaxcallan ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Totolac]], in huitztlampa ica [[Axocomanitlan]], in tonalquizayampa ica [[Chiauhtempan]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Panotlah]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallan quipia 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallan altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Tlaxcallan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Sale]]
|[[Sale]]
|{{MAR/nhn}}
|1999
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]]
|[[Navarra]]
|{{ESP/nhn}}
|2000
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2009
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Chilpantzinco]]
|[[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
lmubujvvx7dcfywk8f2ry5jtw5arwyf
504747
504741
2022-08-27T18:24:55Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcallah
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallah altepetlahtohcan|Tlaxcallah]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Altepetl Tlaxcallah''' nozo '''Tlaxcallah Xicohtencatl''', ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallah]] ipan [[Mexico]].
== Tlaltocayotl ==
[[File:|thumb|130px|left|Tlaxcallah ichimal.]]
Zan niman ipampa inon altepetl ompa Tlaxcallah, motoca «Tlaxcallan» ompa inauatlahtol huehuehcauh, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tlaxcala de Xicohtencatl''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tlaxcallan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tlaxcalli]], ce pantzin tlachiuh ica [[cintli]], nican inelhuayo pehua ica tlaxcal- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
Occe macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl huan ce chichiltic nelhuayotl.
==Tlalticpacmatiliztli==
Tlaxcallah ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Totolac]], in huitztlampa ica [[Axocomanitlan]], in tonalquizayampa ica [[Chiauhtempan]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Panotlah]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallah quipiya 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallah altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Tlaxcallan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Sale]]
|[[Sale]]
|{{MAR/nhn}}
|1999
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]]
|[[Navarra]]
|{{ESP/nhn}}
|2000
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2009
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Chilpantzinco]]
|[[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
mfyyx3tvf74db1dh3ilfd3tjjx02tqu
504780
504747
2022-08-27T18:51:53Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcallah
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallah altepetlahtohcan|Tlaxcallah]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Altepetl Tlaxcallah''' nozo '''Tlaxcallah Xicohtencatl''', ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallah]] ipan [[Mexico]].
== Tlaltocayotl ==
[[File:|thumb|130px|left|Tlaxcallah ichimal.]]
Zan niman ipampa inon altepetl ompa Tlaxcallah, motoca «Tlaxcallan» ompa inauatlahtol huehuehcauh, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tlaxcala de Xicohtencatl''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tlaxcallan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tlaxcalli]], ce pantzin tlachiuh ica [[cintli]], nican inelhuayo pehua ica tlaxcal- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
Occe macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl huan ce chichiltic nelhuayotl.
==Tlalticpacmatiliztli==
Tlaxcallah ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Totolac]], in huitztlampa ica [[Axocomanitlan]], in tonalquizayampa ica [[Chiauhtempan]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Panotlah]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallah quipiya 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallah altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Tlaxcallan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Sale]]
|[[Sale]]
|{{MAR/nhn}}
|1999
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]]
|[[Navarra]]
|{{ESP/nhn}}
|2000
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2009
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Chilpantzinco]]
|[[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallah]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallah]]
1hf2gx0whyup1ne4d56go1agd47wefa
504792
504780
2022-08-27T19:36:50Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tlaxcallah, Tlaxcallah]] a [[Tlaxcalah, Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcallah
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallah altepetlahtohcan|Tlaxcallah]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Altepetl Tlaxcallah''' nozo '''Tlaxcallah Xicohtencatl''', ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcallah]] ipan [[Mexico]].
== Tlaltocayotl ==
[[File:|thumb|130px|left|Tlaxcallah ichimal.]]
Zan niman ipampa inon altepetl ompa Tlaxcallah, motoca «Tlaxcallan» ompa inauatlahtol huehuehcauh, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tlaxcala de Xicohtencatl''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tlaxcallan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tlaxcalli]], ce pantzin tlachiuh ica [[cintli]], nican inelhuayo pehua ica tlaxcal- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
Occe macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl huan ce chichiltic nelhuayotl.
==Tlalticpacmatiliztli==
Tlaxcallah ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Totolac]], in huitztlampa ica [[Axocomanitlan]], in tonalquizayampa ica [[Chiauhtempan]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Panotlah]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallah quipiya 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallah altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Tlaxcallan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Sale]]
|[[Sale]]
|{{MAR/nhn}}
|1999
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]]
|[[Navarra]]
|{{ESP/nhn}}
|2000
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2009
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Chilpantzinco]]
|[[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallah]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallah]]
1hf2gx0whyup1ne4d56go1agd47wefa
504820
504792
2022-08-27T19:48:34Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Tlaxcalah
| Chantocaitl = Tlaxcala de Xicohténcatl
| Tlaixcopinalli = Tlaxcala1.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = EscudodeTlaxcala.png
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-TLX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Tlaxcallah altepetlahtohcan|Tlaxcallah]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 250,141
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtilahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Tlaxcaltecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.tlaxcala.gob.mx/
}}
'''Altepetl Tlaxcalah''' nozo '''Tlaxcalah Xicohtencatl''', ce altepetl ipan tlahtocayotl [[Tlaxcalah]] ipan [[Mexico]].
== Tlaltocayotl ==
[[File:|thumb|130px|left|Tlaxcallah ichimal.]]
Zan niman ipampa inon altepetl ompa Tlaxcallah, motoca «Tlaxcallan» ompa inauatlahtol huehuehcauh, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Tlaxcala de Xicohtencatl''. Huehuecauhtica ipan nahuatlahtolli Tlaxcallan quiza ipan: nahuatlahtocopa [[tlaxcalli]], ce pantzin tlachiuh ica [[cintli]], nican inelhuayo pehua ica tlaxcal- huan in tlahtolli ''tlah'' tlen ipehualiz -tlah huala itzatlan neh tlalli.<ref>[http://intranet.e-hidalgo.gob.mx/enciclomuni/municipios/13028a.htm ''Enciclopedia de los municipios de México'', Hidalgo tlahtohcayotl, Huejutla de Reyes; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
Occe macehuallahtolli Huexotlah ihcuiloa ipampa Tlahco Cuextecapan nahuatlahtolli, motoca ''Uexotlaj'' nozo ''Uexotaj'' huan icalaquiyan Cuextecapan nahuatlahtolli ompa Veracruz Cuextecapan, motoca ''Wexotlah''. Altepetlahtohcan cah omachiyotilo ica ce huexotl ica nahui macuahuitl huan ce chichiltic nelhuayotl.
==Tlalticpacmatiliztli==
Tlaxcallah ce altepetl ipan tlahcopampa in ompa Tlaxcallan tlahtohcayotl, ce onohuayan xoxohuic huan atlic. Inin altepetl cah ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Totolac]], in huitztlampa ica [[Axocomanitlan]], in tonalquizayampa ica [[Chiauhtempan]], ihuan in tonalcalaquiyampa ica [[Panotlah]].
== Chanehmatiliztli ==
Tlaxcallah quipiya 223 876 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 435,125
|-
| [[2010]]
| 489 333
|-
| [[2020]]
| 223 876
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Tlaxcallah altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Tlaxcala'', ''Universidad Politénica de Tlaxcala'', ''Instituto Tecnológico de Tlaxcala'', ''Universidad Tecnológica de Tlaxcala'', ce pani tlamachtiloyan itech Tlaxcallan altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 94,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Tlaxcallan altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Sale]]
|[[Sale]]
|{{MAR/nhn}}
|1999
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Pamplona]]
|[[Navarra]]
|{{ESP/nhn}}
|2000
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Saltillo (nhn)|Saltillo]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2009
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Chilpantzinco]]
|[[Tlahtohcayotl Guerrero|Guerrero]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallah]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{commonscat|Tlaxcala de Xicohténcatl}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcalah]]
hg5uon6ac6ti7agu7scprn2c524t2le
Tlaxcallan Xicohtencatl
0
35006
504746
488532
2022-08-27T18:24:06Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlaxcallah, Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallah, Tlaxcallah]]
dhcjlf9jssh0u9xapu3ioan2cuivdlg
Saltillo (nhn)
0
35718
504708
503479
2022-08-27T14:13:46Z
Koatochij
19758
/* Chanehmatiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}}
{{Ahcopa}}
{{P2|[[Saltillo|NHE]]}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{Tlani}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Saltillo
| Chantocaitl = Santiago de Saltillo
| Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Saltillo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-COA/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 864,431
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Saltillotecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/
}}
'''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan.
== Tlaltocayotl ==
Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''.
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ramos Arizpe]], in huitztlampa ica [[Ejido Angostura]], in tonatih iquizayampa ica [[Arteaga]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Palma Gorda]].
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:Aeropuerto Internacional Plan de Guadalupe, March 2015.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe|Hueyi Tepoztototlatiloyan Saltillo]].]]
Saltillo altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe]], in ompa [[Ramos Arispe altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli.
== Chanehmatiliztli ==
Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 562 587
|-
| [[2010]]
| 709 671
|-
| [[2020]]
| 864 431
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Saltillo altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Coahuila'', ''Universidad Politénica de Saltillo'', ''Instituto Tecnológico de Saltillo'', ''Universidad Tecnológica de Saltillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Saltillo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
León altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]]
|[[Nebraska]]
|{{USA/nhn}}
|1998
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]]
|[[San José]]
|{{CRI/nhn}}
|2013
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Cuahuillan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]]
[[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]]
thbadlsxjribuhpxlfjmc22xsf2lqpn
504716
504708
2022-08-27T16:57:36Z
Koatochij
19758
/* Neteicniuhtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}}
{{Ahcopa}}
{{P2|[[Saltillo|NHE]]}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{Tlani}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Saltillo
| Chantocaitl = Santiago de Saltillo
| Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Saltillo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-COA/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 864,431
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Saltillotecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/
}}
'''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan.
== Tlaltocayotl ==
Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''.
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ramos Arizpe]], in huitztlampa ica [[Ejido Angostura]], in tonatih iquizayampa ica [[Arteaga]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Palma Gorda]].
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:Aeropuerto Internacional Plan de Guadalupe, March 2015.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe|Hueyi Tepoztototlatiloyan Saltillo]].]]
Saltillo altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe]], in ompa [[Ramos Arispe altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli.
== Chanehmatiliztli ==
Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 562 587
|-
| [[2010]]
| 709 671
|-
| [[2020]]
| 864 431
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Saltillo altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Coahuila'', ''Universidad Politénica de Saltillo'', ''Instituto Tecnológico de Saltillo'', ''Universidad Tecnológica de Saltillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Saltillo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Saltillo altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]]
|[[Nebraska]]
|{{USA/nhn}}
|1998
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]]
|[[San José]]
|{{CRI/nhn}}
|2013
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Cuahuillan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]]
[[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]]
9du34m4eilzitrkb1ec4g72rkdsr3pb
504725
504716
2022-08-27T17:06:39Z
Koatochij
19758
/* Neteicniuhtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}}
{{Ahcopa}}
{{P2|[[Saltillo|NHE]]}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{Tlani}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Saltillo
| Chantocaitl = Santiago de Saltillo
| Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Saltillo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-COA/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 864,431
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Saltillotecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/
}}
'''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan.
== Tlaltocayotl ==
Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''.
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ramos Arizpe]], in huitztlampa ica [[Ejido Angostura]], in tonatih iquizayampa ica [[Arteaga]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Palma Gorda]].
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:Aeropuerto Internacional Plan de Guadalupe, March 2015.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe|Hueyi Tepoztototlatiloyan Saltillo]].]]
Saltillo altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe]], in ompa [[Ramos Arispe altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli.
== Chanehmatiliztli ==
Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 562 587
|-
| [[2010]]
| 709 671
|-
| [[2020]]
| 864 431
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Saltillo altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Coahuila'', ''Universidad Politénica de Saltillo'', ''Instituto Tecnológico de Saltillo'', ''Universidad Tecnológica de Saltillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Saltillo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Saltillo altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]]
|[[Nebraska]]
|{{USA/nhn}}
|1998
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]]
|[[San José]]
|{{CRI/nhn}}
|2013
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Cuahuillan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]]
[[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]]
jnd70l07pa0o7bf0pvirvxdoqqsds8k
504737
504725
2022-08-27T17:25:29Z
Koatochij
19758
/* Occe necuazaloliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}}
{{Ahcopa}}
{{P2|[[Saltillo|NHE]]}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{Tlani}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Saltillo
| Chantocaitl = Santiago de Saltillo
| Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Saltillo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-COA/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 864,431
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Saltillotecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/
}}
'''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan.
== Tlaltocayotl ==
Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''.
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ramos Arizpe]], in huitztlampa ica [[Ejido Angostura]], in tonatih iquizayampa ica [[Arteaga]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Palma Gorda]].
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:Aeropuerto Internacional Plan de Guadalupe, March 2015.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe|Hueyi Tepoztototlatiloyan Saltillo]].]]
Saltillo altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe]], in ompa [[Ramos Arispe altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli.
== Chanehmatiliztli ==
Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 562 587
|-
| [[2010]]
| 709 671
|-
| [[2020]]
| 864 431
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Rectoría de la Universidad Autónoma de Tlaxcala.jpg|thumb|200px|izquierda|Universidad Autónoma de Tlaxcala.]]
Saltillo altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Coahuila'', ''Universidad Politénica de Saltillo'', ''Instituto Tecnológico de Saltillo'', ''Universidad Tecnológica de Saltillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Saltillo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Saltillo altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]]
|[[Nebraska]]
|{{USA/nhn}}
|1998
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]]
|[[San José]]
|{{CRI/nhn}}
|2013
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Cuahuillan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Saltillo}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]]
[[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]]
tkucelpzg3qru02jnnn4q6njnvk3ek2
504738
504737
2022-08-27T17:27:01Z
Koatochij
19758
/* Temachtiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}}
{{Ahcopa}}
{{P2|[[Saltillo|NHE]]}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{Tlani}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Saltillo
| Chantocaitl = Santiago de Saltillo
| Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Saltillo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-COA/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 864,431
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Saltillotecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/
}}
'''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan.
== Tlaltocayotl ==
Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''.
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ramos Arizpe]], in huitztlampa ica [[Ejido Angostura]], in tonatih iquizayampa ica [[Arteaga]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Palma Gorda]].
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:Aeropuerto Internacional Plan de Guadalupe, March 2015.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe|Hueyi Tepoztototlatiloyan Saltillo]].]]
Saltillo altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe]], in ompa [[Ramos Arispe altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli.
== Chanehmatiliztli ==
Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 562 587
|-
| [[2010]]
| 709 671
|-
| [[2020]]
| 864 431
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Instituto Tecnológico de Saltillo.jpg|thumb|200px|izquierda|Instituto Tecnológico de Saltillo.]]
Saltillo altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Coahuila'', ''Universidad Politénica de Saltillo'', ''Instituto Tecnológico de Saltillo'', ''Universidad Tecnológica de Saltillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Saltillo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Saltillo altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]]
|[[Nebraska]]
|{{USA/nhn}}
|1998
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]]
|[[San José]]
|{{CRI/nhn}}
|2013
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Cuahuillan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Saltillo}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]]
[[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]]
a0hzqr1jwvv4luxvgt9n99g86b9h1mv
504739
504738
2022-08-27T17:27:26Z
Koatochij
19758
/* Tlalticpacmatiliztli */
wikitext
text/x-wiki
{{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}}
{{Ahcopa}}
{{P2|[[Saltillo|NHE]]}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{Tlani}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Saltillo
| Chantocaitl = Santiago de Saltillo
| Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Saltillo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-COA/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 864,431
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Saltillotecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/
}}
'''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan.
== Tlaltocayotl ==
Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''.
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ramos Arizpe]], in huitztlampa ica [[Ejido Angostura]], in tonalquizayampa ica [[Arteaga]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Palma Gorda]].
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:Aeropuerto Internacional Plan de Guadalupe, March 2015.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe|Hueyi Tepoztototlatiloyan Saltillo]].]]
Saltillo altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe]], in ompa [[Ramos Arispe altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli.
== Chanehmatiliztli ==
Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 562 587
|-
| [[2010]]
| 709 671
|-
| [[2020]]
| 864 431
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Instituto Tecnológico de Saltillo.jpg|thumb|200px|izquierda|Instituto Tecnológico de Saltillo.]]
Saltillo altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Coahuila'', ''Universidad Politénica de Saltillo'', ''Instituto Tecnológico de Saltillo'', ''Universidad Tecnológica de Saltillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Saltillo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Saltillo altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]]
|[[Nebraska]]
|{{USA/nhn}}
|1998
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]]
|[[San José]]
|{{CRI/nhn}}
|2013
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Cuahuillan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Saltillo}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]]
[[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]]
2x6jxzpuxglusqeutbnzmu938i4r89b
504853
504739
2022-08-27T21:02:32Z
Koatochij
19758
/* Tlaltocayotl */
wikitext
text/x-wiki
{{DISPLAYTITLE:Saltillo <sup><small>(nhn)</small></sup>}}
{{Ahcopa}}
{{P2|[[Saltillo|NHE]]}}
{{P1|[[{{PAGENAME}}|NHN]]}}
{{Tlani}}
{{Tepitzin tlahcuilolli}}
{{Altepetl
| Altepetl = Altepetl
| Tlacatiyan ixeliuhca = Altepetl
| Tocaitl = Saltillo
| Chantocaitl = Santiago de Saltillo
| Tlaixcopinalli = Saltillo montage.jpg
| Tlalmachiyotl =
| Chimalli = Escudo de Saltillo.svg
| Pamitl =
| Tlacatiyan = {{MEX/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca1 = Tlahtohcayotl
| Xeliuhca1 = {{MX-COA/nhn}}
| Tlacatiyan_ixeliuhca2 = Onohuayan
| Xeliuhca2 =
| Tlacatiyan_ixeliuhca3 = Altepetlahtohcan
| Xeliuhca3 = [[Saltillo altepetlahtohcan|Saltillo]]
| Ancayotl = 99° 40′ 58″ M, 120° 21′ 22″ I
| Ixtentli = 6.2 km<sup>2</sup>
| Huehcapancayotl =
| Metros = 0 - 31
| Chanehqueh = 864,431
| Pozahuacayotl =
| Tlahtolli = [[Caxtillahtolli]]
| Tlalticpac tliltetl =
| Tlacapohualtextli =
| Altepetzintiliztli =
| Tlacatocaitl = Saltillotecatl
| Altepetequihuah =
| UTC = [[UTC-6]]
| USPS =
| CodigoISO =
| CP =
| CT =
| Lada =
| Nenecuilhuaztli =
| Matlatzalan = http://www.saltillo.gob.mx/
}}
'''Saltillo''' ce altepetl in ompa Cuahuillan.
== Tlaltocayotl ==
Ce tlatoliztli quihtoa, itechpahuicpa ''Saltillo'', ce tlahtolli caxtillahtoltica. Zan niman ipampa inon altepetl ompa Cuahuillan, motoca «Saltillo» ompa icaxtillantlahtol, ihtoca caxtillantlahtolcopa ''Salto pequeño''. Huehuecauhtica ipan caxtillantlahtolli ''Saltillo'' quiza ipan: caxtillantlahtocopa ''tepitzin [[atemoctli]]''.
Itoca ipampa [[Alberto del Canto]], in ''Altepetl Santiago de Saltillo'' (caxtillahtolcopa; ''Villa de Santiago de Saltillo'') ipampa miac portugaltecah huan caxtiltecah chantiah ipan ''Ojo de Agua'' ([[ameyalli]]). In tocayotl cahca homenaje canah ''Santísimo Cristo del Ojo de Agua''.
==Tlalticpacmatiliztli==
Inin altepetl ca ancayotl cuaxochtia in altepetl mictlampa ica [[Ramos Arizpe]], in huitztlampa ica [[Ejido Angostura]], in tonalquizayampa ica [[Arteaga]], ihuan in tonatih icalaquitlampa ica [[Palma Gorda]].
==Tlanonotzaliztli huan huaznenqui==
[[File:Aeropuerto Internacional Plan de Guadalupe, March 2015.jpg|220px|miniaturadeimagen|left|[[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe|Hueyi Tepoztototlatiloyan Saltillo]].]]
Saltillo altepetl quipiya 867.5 tepozcoaohtli en operación, in [[Hueyi Tepoztototlatiloyan Plan de Guadalupe]], in ompa [[Ramos Arispe altepetlahtohcan]]. Ehcahuaznenqui, quipiya ce mochi itechpa 230,000 m² ohtli.
== Chanehmatiliztli ==
Saltillo quipia 864,431 chanehqueh (Censo INEGI xihuitl 2020).<ref>[https://mexico.pueblosamerica.com/i/saltillo/ ''Pueblos de América'', Cuahuillan tlahtohcayotl, Saltillo altepetlahtohcan; 24 metztli julio itech 2022 xiuitl.] {{Spa/nhn}}</ref>
{| class="wikitable"
|-
! Xihuitl
! Chanehqueh
|-
| [[2000]]
| 562 587
|-
| [[2010]]
| 709 671
|-
| [[2020]]
| 864 431
|-
|}
==Temachtiliztli==
[[File:Instituto Tecnológico de Saltillo.jpg|thumb|200px|izquierda|Instituto Tecnológico de Saltillo.]]
Saltillo altepetl quipiya ipan ahcopa tlamachtiloyan, canahpa hueyi tepochcalli tlen itocah ''Universidad Autónoma de Coahuila'', ''Universidad Politénica de Saltillo'', ''Instituto Tecnológico de Saltillo'', ''Universidad Tecnológica de Saltillo'', ce pani tlamachtiloyan itech Saltillo altepeticpac.
In altepetl nican quipiya ipan temachtiliztli coconeh xochitlah, inic ce tlamachtiliyan, inic ome tlamachtiloyan, bachillerato, tepochcaltlamachtiloyan huan Hueyi tepochcalli, noihqui in ''Escuela Secundaria'', noyuhqui quipiya in conemeh; pipilton huan cihuapiltin temachtiah ica 97,44 % chanehqueh.
== Neteicniuhtiliztli ==
Saltillo altepetl ca icniuhcayotl ica ininqueh altepemeh.
<center>
{| class="wikitable" style="text-align:center; background:white; width:55%;"
|- style="color:white;"
!style="background:#659ec7;"|Altepetl
!style="background:#659ec7;"|Xeliuhcayotl
!style="background:#659ec7;"|Tlacatiyan
!style="background:#659ec7;"|Xihuitl
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Lansing]]
|[[Nebraska]]
|{{USA/nhn}}
|1998
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Tlaxcallan, Tlaxcallan|Tlaxcallan]]
|[[Tlaxcallan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[Torreón]]
|[[Cuahuillan]]
|{{MEX/nhn}}
|2010
|-
!style="background:lemonchiffon;"|[[San José, Costa Rica|San José]]
|[[San José]]
|{{CRI/nhn}}
|2013
|}
</center>
== No xiquitta ==
* [[Cuahuillan]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
== Occe necuazaloliztli ==
{{Commons|Category:Saltillo}}
{{Mexico}}
[[Neneuhcāyōtl:Tecuacan ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Cuahuillan]]
[[Neneuhcāyōtl:Caxtillaltocayotl]]
tl2mq0c7xql047n8obye7ww1mrshxfg
Nemachiyōtīlli:Tlalticpactli
10
35770
504719
497810
2022-08-27T17:01:50Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Navigation
|templateName = America
|color = #ccccff
|header = [[Tlalticpactli]]
|body =
'''Cemantoc tlalli'''<br />[[Africa]] • [[America]] • [[Asia]] • [[Europa]] • [[Oceania]] • [[Antartida]]
<br />
'''Ailhuicatl'''<br /> [[Ártico ailhuicatl]] • [[Antártico ailhuicatl]] • [[Atlántico ailhuicatl]] • [[Indíco ailhuicatl]] • [[Pacífico ailhuicatl]]
<br />
}}<noinclude>
</noinclude>
37yui7ukzw6a1zzr5ygbmm0zu81mf3m
Tlachco, Tlaxcalah
0
35775
504771
501607
2022-08-27T18:50:02Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tlachco, Tlaxcallan]] a [[Tlachco, Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Tlahcuilolli-MEX}}
{{Toquiliztequitl}}
'''Tlachco''' ce altepetl ipan [[Tlaxcallan]].
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
ol0upoi46x4kv0n8782bikuvk5ziv01
504773
504771
2022-08-27T18:50:15Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Tlahcuilolli-MEX}}
{{Toquiliztequitl}}
'''Tlachco''' ce altepetl ipan [[Tlaxcallah]].
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallah]]
3r9tnxvxqyfu4rh0s9cfezyymcyf4lo
504796
504773
2022-08-27T19:37:48Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tlachco, Tlaxcallah]] a [[Tlachco, Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Tlahcuilolli-MEX}}
{{Toquiliztequitl}}
'''Tlachco''' ce altepetl ipan [[Tlaxcallah]].
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallah]]
3r9tnxvxqyfu4rh0s9cfezyymcyf4lo
504819
504796
2022-08-27T19:47:34Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Tlahcuilolli-MEX}}
{{Toquiliztequitl}}
'''Tlachco''' ce altepetl ipan [[Tlaxcalah]].
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcalah]]
ghzb7qyerrxap4laevhkftrjjj3cip4
Cuauhtotoatlan
0
35987
504775
502141
2022-08-27T18:50:45Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Tlahcuilolli-MEX}}
{{Toquiliztequitl}}
'''Cuauhtotoatlan''' ce altepecalpolli in ompa [[Tlaxcallah]].
==Tlalticpacmatiliztli==
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcallah]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallah]]
enanunsjflxetyimvfj4sp6r3owlqsa
504821
504775
2022-08-27T19:49:42Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tlapehualiztli}}
{{Tlahcuilolli-MEX}}
{{Toquiliztequitl}}
'''Cuauhtotoatlan''' ce altepetl in ompa [[Tlaxcalah]].
==Tlalticpacmatiliztli==
== No xiquitta ==
* [[Tlaxcalah]]
== Toquiliztequitl ==
<references/>
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcalah]]
gfbtwyhejsx4917ou1ocxxhukh4levj
Nemachiyōtīlli:MAR/nhn
10
36172
504720
2022-08-27T17:02:56Z
Koatochij
19758
Yancuīc zāzanilli: [[File:Flag of Marrocco.svg|20px|border]] [[Marruecos]]
wikitext
text/x-wiki
[[File:Flag of Marrocco.svg|20px|border]] [[Marruecos]]
d85c9z24ca86i5t0pp2duuyfcsouzaw
504721
504720
2022-08-27T17:03:03Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
[[File:Flag of Marocco.svg|20px|border]] [[Marruecos]]
rofdkwgetzeovjbvk9b6k8fdy3sah2f
504722
504721
2022-08-27T17:03:11Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
[[File:Flag of Morocco.svg|20px|border]] [[Marruecos]]
3bw71gpxh8nnes4r15u8ebt6zi01rtx
Tlaxcallan, Tlaxcallan
0
36173
504742
2022-08-27T18:22:12Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tlaxcallan, Tlaxcallan]] a [[Tlaxcallah, Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallah, Tlaxcallah]]
dhcjlf9jssh0u9xapu3ioan2cuivdlg
Tlaxcallan
0
36174
504744
2022-08-27T18:22:47Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tlaxcallan]] a [[Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallah]]
5oq3hng8ci93ptka843oipd10wbvsnm
504842
504744
2022-08-27T20:02:46Z
Koatochij
19758
Se eliminó la redirección hacia [[Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
{{Tecpantlahtolli}}
[[File:Michoacan in Mexico (location map scheme).svg|thumb|200px|Tlaxcallan.]]
Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan [[Mexihco]], itoca caxtillantlahtoltica; ''Tlaxcala''.
==Oc no xiquitta==
==Neltlahtoliztli==
<references/>
==Tlahtolcaquiliztiloni==
{{Notetag/end}}
=={{Links}}==
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
gshdkaln1bepcqridqoiap1s4bw3njw
504848
504842
2022-08-27T20:07:16Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Tecpantlahtolli}}
[[File:Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg|thumb|200px|Tlaxcallan.]]
Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan [[Mexihco]], itoca caxtillantlahtoltica; ''Tlaxcala''.
==Oc no xiquitta==
==Neltlahtoliztli==
<references/>
==Tlahtolcaquiliztiloni==
{{Notetag/end}}
=={{Links}}==
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
l617mh1yeofy4221c43g10as659o6mb
504851
504848
2022-08-27T20:12:43Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH2_NHN2_NCI1=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcalah|NCI_name=Tlaxcallan}}
{{Tecpantlahtolli}}
[[File:Tlaxcala in Mexico (location map scheme).svg|thumb|200px|Tlaxcallan.]]
Tlaxcallan ce tlahtocayotl ipan [[Mexihco]], itoca caxtillantlahtoltica; ''Tlaxcala''.
==Oc no xiquitta==
==Neltlahtoliztli==
<references/>
==Tlahtolcaquiliztiloni==
{{Notetag/end}}
=={{Links}}==
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
7w0xks73o0dj54bkyjc5nw6fe6gy864
Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallan
0
36175
504762
2022-08-27T18:47:30Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallan]] a [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallah]]
a8sv7d2eub56kj1ouvadqnkw9hhhm6y
504805
504762
2022-08-27T19:42:26Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcalah]]
no8lfw0jy5st5g2novliye1i17nmfmm
Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallan
0
36176
504767
2022-08-27T18:48:59Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallan]] a [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]]
0dkb4yrrgk6t84sv0gagnunikpr1f0h
504818
504767
2022-08-27T19:47:21Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
14dqewrg0mgkaphc86a7przj49im8xb
504834
504818
2022-08-27T19:56:36Z
Koatochij
19758
Se cambió el destino de la redirección de [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]] a [[Alcadeyotl ipan Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Alcadeyotl ipan Tlaxcallan]]
ppv8s8vsebzf5tv3s06nzo6e7dxyn58
Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallan
14
36177
504769
2022-08-27T18:49:26Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallan]] a [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]]
bxk3b2essjgcdcipyjsmum77668q9ap
504839
504769
2022-08-27T19:57:31Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
7qt0xyuv5j40qzrvwo7pgh36cismaru
Tlachco, Tlaxcallan
0
36178
504772
2022-08-27T18:50:02Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tlachco, Tlaxcallan]] a [[Tlachco, Tlaxcallah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlachco, Tlaxcallah]]
nnm0s2zcgqjnf9fox07jxrcwm77bcxw
504800
504772
2022-08-27T19:39:47Z
Xqbot
1575
Bot: corrección de redirección doble a [[Tlachco, Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlachco, Tlaxcalah]]
h3lv5jdi8sq565e2uu77ytc6jythwwy
Neneuhcāyōtl:Tlaxcalah
14
36179
504782
2022-08-27T18:53:23Z
Koatochij
19758
Yancuīc zāzanilli: {{Commonscat|Tlaxcala}} [[Neneuhcāyōtl:Tlahtocayotl ipan Mexico]]
wikitext
text/x-wiki
{{Commonscat|Tlaxcala}}
[[Neneuhcāyōtl:Tlahtocayotl ipan Mexico]]
bsvlfi1sxoh4zvwkbhnm6iphtpy6rhc
504783
504782
2022-08-27T18:53:35Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Commonscat|Tlaxcala}}
[[Neneuhcāyōtl:Tlahtohcayotl ipan Mexico]]
gcqvc9tfega46htd6hrnsu2q8u6138i
504828
504783
2022-08-27T19:53:14Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallah]] a [[Neneuhcāyōtl:Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
{{Commonscat|Tlaxcala}}
[[Neneuhcāyōtl:Tlahtohcayotl ipan Mexico]]
gcqvc9tfega46htd6hrnsu2q8u6138i
Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcalah
14
36180
504784
2022-08-27T18:54:34Z
Koatochij
19758
Yancuīc zāzanilli: [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Mexico]] [[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
dla933hyekhv7c6pc2vrsp2gjardts8
504785
504784
2022-08-27T18:54:54Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallah]]
biehmt4jhnuexola9oimb2u1v6kb7au
504824
504785
2022-08-27T19:51:02Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcalah]]
66ob3bcdu8an00i7slpmosk3jz0paup
504825
504824
2022-08-27T19:51:20Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallah]] a [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
[[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Mexico]]
[[Neneuhcāyōtl:Tlaxcalah]]
66ob3bcdu8an00i7slpmosk3jz0paup
Tlaxkala
0
36181
504788
2022-08-27T18:59:16Z
Koatochij
19758
Yancuīc zāzanilli: '''Tlaxkala''' nos '''Coahuila Tlatokajyotl''' (kaxtiyatlajtoli: ''Estado de Tlaxcala'') se tlatokajyotl ipan [[Mexko (nch)|Mexko]] tlali. Kipia 38 altepetlalimej, itstosej ipan ni ikua Saltillo altepetl. Ipan iuetiska tonati Pacífico ueyatl tlatokajyotl, ika uajkapa Baja California Sur tlatokajyotl, ika ineska tonati Cortés ueyatl; uan tlatsintla Pacífico ueyatl tlatokajyotl. ==Nelkamanali== <references/> [[Category:Tlatokajyotl ipan Mexko]]
wikitext
text/x-wiki
'''Tlaxkala''' nos '''Coahuila Tlatokajyotl''' (kaxtiyatlajtoli: ''Estado de Tlaxcala'') se tlatokajyotl ipan [[Mexko (nch)|Mexko]] tlali. Kipia 38 altepetlalimej, itstosej ipan ni ikua Saltillo altepetl. Ipan iuetiska tonati Pacífico ueyatl tlatokajyotl, ika uajkapa Baja California Sur tlatokajyotl, ika ineska tonati Cortés ueyatl; uan tlatsintla Pacífico ueyatl tlatokajyotl.
==Nelkamanali==
<references/>
[[Category:Tlatokajyotl ipan Mexko]]
1kc45e7alom8xjc7g52a88uz2n1jwg2
504789
504788
2022-08-27T19:00:06Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHN2_NCI2=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcallah|NCI_name=Tlaxcallan}}
'''Tlaxkala''' nos '''Coahuila Tlatokajyotl''' (kaxtiyatlajtoli: ''Estado de Tlaxcala'') se tlatokajyotl ipan [[Mexko (nch)|Mexko]] tlali. Kipia 38 altepetlalimej, itstosej ipan ni ikua Saltillo altepetl. Ipan iuetiska tonati Pacífico ueyatl tlatokajyotl, ika uajkapa Baja California Sur tlatokajyotl, ika ineska tonati Cortés ueyatl; uan tlatsintla Pacífico ueyatl tlatokajyotl.
==Nelkamanali==
<references/>
[[Category:Tlatokajyotl ipan Mexko]]
5rysk58le6xnekflvkgmdf970iyese9
504850
504789
2022-08-27T20:11:29Z
Koatochij
19758
wikitext
text/x-wiki
{{Kalpoltlahtolli|NHE2_NCH1_NHN2_NCI2=Kena|NHE_name=Tlaxkallan|NCH_name=Tlaxkala|NHN_name=Tlaxcalah|NCI_name=Tlaxcallan}}
'''Tlaxkala''' nos '''Coahuila Tlatokajyotl''' (kaxtiyatlajtoli: ''Estado de Tlaxcala'') se tlatokajyotl ipan [[Mexko (nch)|Mexko]] tlali. Kipia 38 altepetlalimej, itstosej ipan ni ikua Saltillo altepetl. Ipan iuetiska tonati Pacífico ueyatl tlatokajyotl, ika uajkapa Baja California Sur tlatokajyotl, ika ineska tonati Cortés ueyatl; uan tlatsintla Pacífico ueyatl tlatokajyotl.
==Nelkamanali==
<references/>
[[Category:Tlatokajyotl ipan Mexko]]
rz69wn89vwc197cf977h8sb0gt77hsh
Tollan
0
36182
504791
2022-08-27T19:36:05Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tollan]] a [[Tolan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tolan]]
8ku9ig9j9e1equhbgkjhb08sgz8wvls
Tlaxcallah, Tlaxcallah
0
36183
504793
2022-08-27T19:36:50Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tlaxcallah, Tlaxcallah]] a [[Tlaxcalah, Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcalah, Tlaxcalah]]
k7zplsnkw5dd88flw4ne1puxztqgs4k
504799
504793
2022-08-27T19:39:22Z
Koatochij
19758
Se cambió el destino de la redirección de [[Tlaxcalah, Tlaxcalah]] a [[Tlaxcallan, Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallan, Tlaxcallan]]
6ap2089v96w3ebjv4aud5zoemgx562o
504845
504799
2022-08-27T20:04:59Z
Koatochij
19758
Se eliminó la redirección hacia [[Tlaxcallan, Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
{{delete}}
35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6
Tlaxcallah
0
36184
504795
2022-08-27T19:37:18Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tlaxcallah]] a [[Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcalah]]
hl2cx5xfq2vcoz2x2cyd8yxtix3m4ab
504798
504795
2022-08-27T19:38:42Z
Koatochij
19758
Se cambió el destino de la redirección de [[Tlaxcalah]] a [[Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlaxcallan]]
q9cycrlrdgargkqs92idkv7i65ix7gg
Tlachco, Tlaxcallah
0
36185
504797
2022-08-27T19:37:48Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Tlachco, Tlaxcallah]] a [[Tlachco, Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Tlachco, Tlaxcalah]]
h3lv5jdi8sq565e2uu77ytc6jythwwy
504844
504797
2022-08-27T20:04:27Z
Koatochij
19758
Se eliminó la redirección hacia [[Tlachco, Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
{{delete}}
35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6
Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallah
0
36186
504802
2022-08-27T19:40:17Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcallah]] a [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcalah]]
no8lfw0jy5st5g2novliye1i17nmfmm
504833
504802
2022-08-27T19:56:00Z
Koatochij
19758
Se eliminó la redirección hacia [[Huehcapatlahtoliztli ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
{{delete}}
35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6
Caxtillahtolli
0
36187
504804
2022-08-27T19:42:21Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Caxtillahtolli]] a [[Caxtilahtolli]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Caxtilahtolli]]
b1dzfgr7jzs6plzabonyq2apivyjddw
504835
504804
2022-08-27T19:57:16Z
Koatochij
19758
Se cambió el destino de la redirección de [[Caxtilahtolli]] a [[Caxtilantlahtolli]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Caxtilantlahtolli]]
ccshp4l8e4qqglj1j5721n7m749hple
504838
504835
2022-08-27T19:57:27Z
Koatochij
19758
Se cambió el destino de la redirección de [[Caxtilantlahtolli]] a [[Caxtillantlahtolli]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Caxtillantlahtolli]]
96wgf8a7a0mj005lxmz29dxnxpe8ouv
Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah
0
36188
504814
2022-08-27T19:45:17Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]] a [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
14dqewrg0mgkaphc86a7przj49im8xb
504843
504814
2022-08-27T20:03:57Z
Koatochij
19758
Se eliminó la redirección hacia [[Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
{{delete}}
35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6
Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallah
14
36189
504826
2022-08-27T19:51:20Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallah]] a [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcalah]]
7jhsw8frpptyhq3rli1e9w0ua0et5mt
504832
504826
2022-08-27T19:55:13Z
Koatochij
19758
Se cambió el destino de la redirección de [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcalah]] a [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
9f22vejtavzm6n85bjuhrk1ehqlnpsn
504847
504832
2022-08-27T20:05:51Z
Koatochij
19758
Se eliminó la redirección hacia [[Neneuhcāyōtl:Altepetl ipan Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
{{delete}}
35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6
Neneuhcāyōtl:Tlaxcallah
14
36190
504829
2022-08-27T19:53:14Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallah]] a [[Neneuhcāyōtl:Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Tlaxcalah]]
9asitoac915n41hhq5u15n0hjozbdx1
504840
504829
2022-08-27T19:59:06Z
Koatochij
19758
Se cambió el destino de la redirección de [[Neneuhcāyōtl:Tlaxcalah]] a [[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
n515vzmyh6kxyb3pog1w637m28rryxn
504846
504840
2022-08-27T20:05:33Z
Koatochij
19758
Se eliminó la redirección hacia [[Neneuhcāyōtl:Tlaxcallan]]
wikitext
text/x-wiki
{{delete}}
35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6
Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah
14
36191
504831
2022-08-27T19:53:33Z
Koatochij
19758
Koatochij trasladó la página [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcallah]] a [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECCIÓN [[:Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
7qt0xyuv5j40qzrvwo7pgh36cismaru
504841
504831
2022-08-27T20:00:09Z
Koatochij
19758
Se eliminó la redirección hacia [[Neneuhcāyōtl:Altepetlahtohcan ipan Tlaxcalah]]
wikitext
text/x-wiki
{{delete}}
35r2j9t4ectnt1cmb7mlgcqvwz6h5k6