Wikibooks nlwikibooks https://nl.wikibooks.org/wiki/Hoofdpagina MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Speciaal Overleg Gebruiker Overleg gebruiker Wikibooks Overleg Wikibooks Bestand Overleg bestand MediaWiki Overleg MediaWiki Sjabloon Overleg sjabloon Help Overleg help Categorie Overleg categorie Transwiki Overleg transwiki Wikijunior Overleg Wikijunior TimedText TimedText talk Module Overleg module Uitbreiding Overleg uitbreiding Uitbreidingsdefinitie Overleg uitbreidingsdefinitie 0 8099 363552 356306 2022-08-14T12:56:44Z 62.238.47.152 wikitext text/x-wiki Het Griekse alfabet bestaat uit 24 letters: {| class="wikitable" |+ '''Het Alfabet''' |----- ! width="60px" | Hoofdletter ! width="60px" | Kleine letter ! width="60px" | Naam ! width="60px" | Uitspraak |----- | Α || α || άλφα || alfa |----- | Β || β || βήτα || béta |----- | Γ || γ || γάμα || gamma |----- | Δ || δ || δέλτα || delta |----- | Ε || ε || έψιλον || epsilon |----- | Ζ || ζ || ζήτα || dzeta |----- | Η || η || ήτα || eta |----- | Θ || θ || θήτα || theta |----- | Ι || ι || γιώτα || iota |----- | Κ || κ || κάπα || kappa |----- | Λ || λ || λάμδα || lambda |----- | Μ || μ || μι || mu |----- | Ν || ν || νι || nu |----- | Ξ || ξ || ξι || ksi |----- | Ο || ο || όμικρον || omikron |----- | Π || π || πι || pi |----- | Ρ || ρ || ρο || rho |----- | Σ || σ, ς || σίγμα || sigma |----- | Τ || τ || ταυ || tau |----- | Υ || υ || ύψιλον || upsilon |----- | Φ || φ || φι || phi |----- | Χ || χ || χι || chi |----- | Ψ || ψ || ψι || psi |----- | Ω || ω || ωμέγα || omega |} De letter sigma verschilt naargelang de plaats in het woord: * σ wordt in het begin en in het midden van een woord gebruikt * ς op het einde van een woord De letter beta wordt uitgesproken als een zachte V. De combinatie mu en pi wordt uitgesproken als onze B (voorbeeld: MΠAP = BAR) De combinatie epsilon en upsilon wordt uitgesproken als EF (voorbeeld: Efcharistó = Bedankt, dank u wel) == Leestekens == Het Grieks kent twee in het latijnse schrift ongebruikelijke leestekens: * η άνω τελεία: Dit teken vervangt onze puntkomma en het ziet eruit als een punt, maar dan op de hoogte van de kleine letters (·) * το ερωτηματικό: Dit teken vervangt ons vraagteken en het ziet eruit als onze puntkomma (;) ---- >> [[Nieuwgrieks]] >> [[Nieuwgrieks/Alfabet|Alfabet]] {{sub}} 2hnzpl6sl524lm3lt9vp2rarbjix1z0 0 14043 363558 355794 2022-08-14T21:49:57Z 62.195.1.209 Informatie toegevoegd over vleermuizen https://nl.wikipedia.org/wiki/Vleermuizen wikitext text/x-wiki {{Leer jezelf ecologisch tuinieren|Afbeelding=Nymphalis_io_Luc_Viatour.jpg}} {{Groen}}<span style="font-size:10pt;">'''Weet je dat...'''</span> <span style="font-size:8pt;font-family:verdana;">De [[#Rups|rups]] van de [[#Dagpauwoog|dagpauwoog]] voornamelijk leeft van het eten van [[../Grote brandnetel|brandnetelblad]]? In mindere mate wordt ook de [[../Hop|hop]] verkozen. De vlinder komt vooral af op de [[../Vlinderstruik|vlinderstruik]].</span> <div style="text-align:right;"><span style="font-size: small;">''Dagpauwoog op bloemen van de [[../Laurierkers|laurierkers]].''</span> →</div>{{Einde}} == Inleiding == Er wordt veel gesproken over nuttige beestjes (een '''bij''' die het stuifmeel verspreidt, een '''vogel''' die insecten en slakken eet) en 'schadelijke' insecten. Maar ook die hebben een functie in het geheel van de kringloop. Daarom is hier geen onderscheid gemaakt, maar staat bij de beschrijvingen hoe je vogels '''lokt''' om de slakken en rupsen binnen de perken te houden en soms ook '''weert''' omdat je toch zelf ook wel een paar aardbeien wilt eten. Kijk bij de remedie tegen bijvoorbeeld insecten wel of het vermelde niet op de lijst 'slechte buren' bij het gewas staat waardoor de groei geremd wordt en dergelijke. ;Het (on)nut van insecten. [[Afbeelding:Hainich fg04.jpg|left|200px]] Insecten zijn er in alle vormen en maten, rond of langwerpig, kruipend of vliegend, en van goed gecamoufleerd tot felgekleurd. Er zijn ongeveer 5000 libellen, 20&nbsp;000 sprinkhanen, 170&nbsp;000 vlinders, 82&nbsp;000 wantsen, 120&nbsp;000 vliegen en 110&nbsp;000 bijen en wespensoorten. De kevers zijn de grootste groep met minstens 350&nbsp;000 soorten. Met name van de vliegen, de vliesvleugeligen en de vlinders zouden de werkelijke aantal soorten nog wel eens enorm veel hoger kunnen liggen. Sommige insecten leven grotendeels onder water en kunnen goed zwemmen of over het water lopen. Insecten komen overal ter wereld voor, behalve op open zee, en bewonen alle mogelijke [[wikt:niche|niches]] in de natuur. De meeste soorten insecten leven van planten, maar een groot aantal leeft van andere dieren, vaak andere insecten. De combinatie van hun enorme soortenaantal en grote vormenrijkdom zorgen ervoor dat de insecten een belangrijke schakel zijn in ieder ecosysteem, op mariene ecosystemen na. De insecteneters waartoe de [[#Muis|spitsmuizen]] en [[#Vleermuis|vleermuizen]] behoren zou bijvoorbeeld niet bestaan zonder insecten. Ook andere groepen dieren zoals [[#Reptiel|reptielen]], [[#Amfibie|amfibieën]] en insectenetende [[#Vogel|vogels]] zijn afhankelijk van insecten. Ook zijn veel soorten planten van insecten afhankelijk voor de bestuiving, niet alleen [[#Bij|bijen]] maar ook sommige [[#Kever|kevers]] en [[#Vlieg|vliegen]]. Ook mensen hebben gemak van insecten. Dankzij insecten zijn producten als honing, zijde en bijenwas beschikbaar en ook spelen insecten een rol in de bestuiving in de natuur. Zelfs voor de bestrijding van insecten worden andere soorten gebruikt, zoals [[#Sluipwesp|sluipwespen]] die [[#Rups|rupsen]] doden en een aantal [[#Lieveheersbeestje|lieveheersbeestjes]] die bekend staan om hun dieet van [[#Bladluis|bladluizen]]. Sommige insecten worden als schadelijk beschouwd omdat ze pijnlijk kunnen bijten of steken. De meeste schade ondervindt de mens echter van plantenetende insecten als luizen, [[#Rups|rupsen]], [[#Thrips|thripsen]] en andere zuigende en knagende insecten die hele oogsten kunnen ruïneren. Vaak zijn de larven of nimfen van insecten veel schadelijker omdat ze snel moeten groeien en daardoor zeer vraatzuchtig zijn, bovendien vinden ze in gecultiveerde tuinbouw hun ideale leefomgeving. [[#Boktor|Boktorren]] zijn een familie van kevers en meestal onschuldige insecten die leven van kleine hoeveelheden nectar of stuifmeel, ze zijn voornamelijk bezig met de voortplanting. De larven daarentegen kunnen grote schade toebrengen aan dode of levende bomen maar ook aan allerlei houten objecten als kunstwerken en met name steunbalken in oude gebouwen. Er zijn bepaalde insecten die soms een onvoorstelbare schade aan kunnen richten door te zwermen, een voorbeeld is de woestijnsprinkhaan. == Let op == Bij de preventieve en/of nabestrijding met andere gewassen kijk je even op de pagina's van de betreffende gewassen of het geen slechte buren zijn zodat bijvoorbeeld de groei belemmerd wordt. == Aaltje == {{Tuinbestrijding |plaatje= Soybean_cyst_nematode_and_egg_SEM.jpg |tekst= Een aaltje dat soja-bonen aantast (met ei). |omschrijving= Aaltjes zitten onder de grond en tasten de wortels aan. Er zijn ongeveer 2000 plantensoorten die aangetast kunnen worden. In Nederland zijn dit vaak de aardappel en de tomaat. Na infectie worden er gallen op de wortels gevormd, waarin de aaltjes leven en voedingsstoffen uit de plantencellen zuigen. (Zie ook [[w:Stengelaaltje]]). |schade= Afgestorven wortels en misvorming van de stengels, wortels en blad. |nut= |planten= [[../Aardappel|Aardappel]] [[w:Aardappelmoeheid|(aardappelmoeheid)]], [[../Aardbei|aardbei]], [[../Bladrammenas|bladrammenas]], [[../Mais|mais]], sierplanten (bijv. [[../Roos|roos]]), [[../Tomaat|tomaat]]. |vijand= |preventief= Pas combinatieteelt toe en laat geen onkruid woekeren. Zet [[../Afrikaantje|afrikaantjes]] en [[../Goudsbloem|goudsbloem]] als randbeplanting bij de kwetsbare planten. |bestrijding= |lokplant= Je kan ook [[../Bladrammenas|bladrammenas]] zaaien om de aaltjes weg te lokken. Door de wortels van de bladrammenas worden de larven uit de cysten gelokt, maar ze kunnen zich hierop niet vermeerderen. Hiervoor moet voor een goed resultaat wel in het voorjaar gezaaid worden, omdat in het najaar de bodemtemperatuur te laag is voor een goede lokking. |info wp= Wortelknobbelaaltje |info wb= |info wj= }} == Aardvlo == {{Tuinbestrijding |plaatje= Psylliodes.chalcomerus.-.lindsey.jpg |tekst= Aardvlo |omschrijving= Een aardvlo is geen vlo maar een 2 tot 3 millimeter lang klein kevertje dat echter grote sprongen kan maken doordat het bovenste deel van zijn achterste poten sterk gespierd en verdikt is. Veel soorten hebben een glanzende staalblauwe kleur of zijn zwart met gele strepen. In het begin van de zomer worden boven in de grond de eitjes gelegd. Na het uitkomen vreten de larven aan de plantenwortels, zonder echt schade te veroorzaken of ze kruipen omhoog en maken een 'mijn' in een blad om zich daarin vervolgens vol te eten aan het blad totdat ze groot genoeg zijn om te verpoppen. Hiervoor kruipen de larven weer onder de grond. De kever overwintert in volwassen vorm en veroorzaakt het volgende jaar de schade. Als de luchttemperatuur 18 °C is, komen ze tevoorschijn. Aardvlooien hebben een hekel aan vocht, de aantasting treedt vooral op onder droge omstandigheden, bij bieten van half april tot begin juli. |schade= Gaten in het blad. |nut= |planten= Kruisbloemen zoals [[../De moestuin#Kool|kool]], [[../Koolrabi|koolrabi]], [[../Radijs|radijs]], [[../Rammenas|rammenas]] en [[../Rode biet|rode biet]]. |vijand= |preventief= Houdt de grond vochtig. Aardvlooien vermeerderen zich bij droogte. Plant [[../Alsem|alsem]], [[../Ganzenbloem|chrysant]], [[../Pepermunt|pepermunt]], [[../De moestuin#Sla|sla]], [[../Tuinkers|tuinkers]], [[../Spinazie|spinazie]]. |bestrijding= Bij aantasting twee maal per week een aftreksel van [[../Alsem|alsem]]- of [[../Boerenwormkruid|boerenwormkruid]] spuiten. [[../Algemeen#Gesteentemeel|Gesteentemeel]] strooien. In geval van nood spuiten met [[../Algemeen#Spruzit|Spruzit]]. |lokplant= |info wp= Aardvlooien |info wb= |info wj= }} == Appelbloesemkever == {{Tuinbestrijding |plaatje= Anthonomus_pomorum_03.JPG |tekst= Appelbloesemkever (Anthonomus Pomorum) |omschrijving= |schade= |nut= |planten= |vijand= |preventief= |bestrijding= |lokplant= |info wp= |info wb= |info wj= }} == Appelspintkever == {{Tuinbestrijding |omschrijving= De walsvormige, zwarte kever is 3-4 mm lang. Het halsschild is groot en aan de voorkant vernauwt. De basis en de zijkanten zijn kantig gerand. Het halsschild bedekt van bovenaf gezien niet de kop. De voorkant van de kop van de mannelijke kever is plat en behaard, bij het vrouwtje is de voorkant gewelfd en kaal. Het anaalsterniet heeft bij het mannetje een dwarse deuk, bij het vrouwtje zit er een kleine lengte deuk (seksueel dimorfisme). De voorkant heeft geen lengtekiel. De donkerbruine dekschilden hebben twee roodbruine, soorten rijen met puntjes. De rijtjes liggen verder dan de grootte van de puntjes uit elkaar. De naadstrepen van de dekschilden zijn niet ingedrukt. Het achterlijf loopt vanaf het tweede sterniet tot aan het eind schuin omhoog. De schenen van de voorpoten zijn glad en hebben een haakvormige, kromme punt. De derde tarsus is tweedelig. |plaatje= 01f Scolytus mali Weibchen Imago 40fach von oben und rechts.jpg |tekst= Vrouwelijke appelspintkever |schade= De appelspintkever tast verzwakte bomen aan en komt vooral voor op peren (Pyrus) en Prunus-soorten, maar ook op lijsterbes (Sorbus), meidoorn (Crataegus), dwergmispels (Cotoneaster), haagbeuken (Carpinus) en soms ook op iep (Ulmus) en hazelaar (Corylus)-soorten. De kever leeft in de bast van de boom. In de bast zitten talrijke kleine gaatjes. Onder de bast bestaat het vraatbeeld van de kever uit een moedergang met door de larven gemaakte zijdelings weglopende zijgangen. Tijdens de rijpingsvreterij wordt van naburige gezonde bomen de okselknoppen weggevreten. |nut= <!-- als het (ook) een nuttig doel heeft (bijvoorbeeld vogels die schadelijke beestjes eten maar ook je bessen) --> |planten= [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Amerikaanse vogelkers|Amerikaanse vogelkers]] |vijand= <!-- de eventuele natuurlijke vijand van de probleem oorzaak --> |preventief= <!-- dat wat je kan doen om de schade te voorkomen --> |bestrijding= <!-- wat je kan doen ter bestrijding van de ziekte of plaag --> |lokplant= |info wp= Appelspintkever |info wb= <!-- de naam voor meer info in Wikibooks, bijv. in [[Portaal:Huisdierengids|de huisdierengids]] --> |info wj= <!-- de naam voor info in Wikijunior, bijv. Kriebelbeestjes/Vlieg --> }} == Appelzaagwesp == {{Tuinbestrijding |plaatje= ImageNeeded.png |tekst= Foto gezocht |omschrijving= |schade= |nut= |planten= gevoelig |vijand= |preventief= vooraf |bestrijding= tijdens |lokplant= |info wp= |info wb= |info wj= }} == Aspergevlieg == {{Tuinbestrijding |plaatje= Sparrisflyga_ugglan.jpg |tekst= Aspergevlieg |omschrijving= De aspergevlieg legt in het voorjaar eitjes op de jonge net zichtbare kopjes van de asperge. De larven die uit de eitjes tevoorschijn komen eten verticale gangen en verpoppen in het stengeldeel onder de grond. Er kunnen bij een zware aantasting wel 3- 4 larven in een aspergestengel actief zijn. karakteristiek voor de aspergevlieg zijn de zigzag gestreepte vleugels, de vlieg is ongeveer 6 mm groot en is vooral waarneembaar op windstille avonden. Van deze vlieg komt maar een generatie per jaar voor, na eind juli is de aspergevlieg nauwelijks nog actief. |schade= De stengel van de asperge kan aangetast worden door de aspergevlieg (Platyparea poeciloptera), waardoor de stengels wat vergroeiïngen vertonen, geel kunnen verkleuren en zelfs af kunnen sterven. Controle of aspergevlieg de boosdoener is kan eenvoudig door afstervende stengels op verschillende plaatsen dwars door te snijden en te kijken of de typische vreetgangetjes van de larven te vinden zijn. |nut= |planten= [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Asperge|Asperge]]. |vijand= ? |preventief= ? |bestrijding= ? |lokplant= |info wp= Aspergevlieg |info wb= |info wj= }} == Bastaardrups == {{Tuinbestrijding |plaatje= Lindebladwesp_(Caliroa_annulipes)_op_zomereik_(Quercus_robur).jpg |tekst= Bastaardrups van lindebladwesp op zomereik |omschrijving= De bastaardrups is de larve van de plantenwespen (Symphyta), zoals de lindebladwesp, kruisbessenbladwesp en vruchtboombladwesp, en is geen echte rups. Er is tussen buik- en borstpoten slechts 1 segment pootloos in plaats van 2 segmenten bij de gewone rups. Er zijn dus drie paar borstpoten en zeven of acht paar achterlijfspoten aanwezig. De bastaardrups heeft een bolronde kop met een oog. |schade= Sommige jaren komen bastaardrupsen opzetten die de struiken volkomen kaalvreten. Meestal kiezen ze voor de [[../Kruisbes|kruisbes]]. In april leggen de '''bessenbladwespen''' witte eitjes op de nerven aan de onderzijde. De larven (3 mm) eten kleine gaatjes in het blad in het hart van de struik, je ziet ze dus vaak te laat. de snel groeiende larven verspreiden zich over de hele plant. |nut= |planten= Bessenstruiken, maar ook het blad van bomen. |vijand= [[#Vogel|Vogels]] |preventief= Er valt vooraf niet veel aan te doen. |bestrijding= Zodra je iets opmerkt spuiten met een krachtige waterstraal of leg papier onder de struik en schudt ze eruit. Helpt het niet dan bestrijden met basalt- of lavameel. |lokplant= |info wp= Bastaardrups |info wb= |info wj= Kriebelbeestjes/Rups }} == Bastaardsatijnvlinder == {{Tuinbestrijding |plaatje= Euproctis_chrysorrhoea-02_%28xndr%29.jpg |tekst= Rups van de bastaardsatijnvlinder. |omschrijving= De spanwijdte bedraagt tussen de 36 en 42 millimeter. De vlinder is sneeuwwit met een bruin achterlichaam. De rups is in het begin zeer klein (1 mm dik en 5 mm lang), pikzwart van kleur en lastig te zien. De haren van de rupsen irriteren sterk en kunnen dus beter niet worden aangeraakt. |schade= Vreetschade aan knoppen en blad. Spinsels aan het blad wemelend van de rupsen. |nut= |planten= [[../Appel|Appel]], [[../Kweepeer|kweepeer]] en [[../Pruim|pruim]]. |vijand= [[../Dieren#Sluipwesp|Sluipwespen]] en [[../Dieren#Vogels|vogels]]. |preventief= De meidoorn, die de vlinder aantrekt als afleiding planten. |bestrijding= Spinsels weghalen en de rupsen afschudden (natuurlijk niet vlak bij die fruitbomen want dan kruipen ze er weer in). Met een harde waterstraal de bomen afspuiten of met een zeep-spiritus oplossing bespuiten kan ook. Je kan ook de stam in herfst en voorjaar insmeren met [[../Prei|preicobact]]. |lokplant= Meidoorn. |info wp= Bastaardsatijnvlinder |info wb= |info wj= }} == Bessenglasvlinder == {{Tuinbestrijding |plaatje= Synanthedon_tipuliformis.jpg |tekst= Bessenglasvlinder. |omschrijving= De bessenglasvlinder (Synanthedon tipuliformis) is een insect uit de familie wesp- of glasvlinders (Sesiidae). De spanwijdte bedraagt 17 tot 20 millimeter. De waardplanten komen uit het geslacht Ribes, maar ook op wilde kardinaalsmuts. De rupsen leven van de bast en het hout van de planten. De soort overwintert als rups meestal in een tak. De vliegtijd is halverwege mei tot en met juli. |schade= Deze vlinder komt gelukkig niet zo vaak voor. Meer in het binnenland dan in de kuststreken. De metaalblauwe vlinder heeft een ivoorkleurige rups die gangen vreet in het merg van twijgen. De takken verwelken en soms gaat de hele struik eraan. |nut= |planten= Vooral bessenstruiken. |vijand= |preventief= Laat geen snoeistompjes staan. Daarin leggen de vlinders hun eitjes. |bestrijding= De struik terug snoeien tot op het niet aangetaste hout. Verbrand het aangetaste snoeihout. |lokplant= |info wp= Bessenglasvlinder |info wb= |info wj= }} == Bietenvlieg == {{Tuinbestrijding |plaatje= Spinach leafminer (adult).jpg |tekst= Bietenvlieg. |omschrijving= Een vlieg uit de familie van de Anthomyiidae (Bloemvliegen). |schade= Deze vlieg legt zijn larven in rode biet, spinazie of snijbiet, meestal rond de periode april-mei. |nut= |planten= [[../Rode biet|Rode biet]], [[../Snijbiet|Snijbiet]] en [[../Spinazie|Spinazie]]. |vijand= |preventief= Spuit over het jonge blad een [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Algemeen#Kruidenoplossing|kruidenoplossing]], dan lust de larve ze niet meer. |bestrijding= |lokplant= |info wp= Bietevlieg |info wb= |info wj= }} == Bladluis == {{Tuinbestrijding |plaatje= Bladluis_kerstroos.jpg |tekst= Bladluis op het blad van een kerstroos. |omschrijving= Bladluizen (Aphidoidea) zijn kleine plantenetende insecten, die zich met stekende en zuigende monddelen (stiletten) passief voeden met sappen uit het floëem (net als een aantal verwante superfamilies, zoals 'witte vlieg' bijvoorbeeld superfamilie Aleurodidae). Er zijn groene, witte, zwarte, gele, rode en paarse bladluizen. Uit de lichamen van sommige soorten worden zelfs knalrode pigmenten, zoals karmijn uit de cochenilleluis gewonnen. Het zachte, peervormige lichaam wordt meestal niet groter dan 5 mm. Aan het achterlijf bevinden zich twee buisvormige organen, waaruit een vloeistof kan worden afgescheiden. |schade= Bladluizen veroorzaken voornamelijk schade door virusoverdracht, maar ook kan de plant geel worden (chlorosis), groeistoornissen vertonen, verdrogen of zelfs afsterven (necrosis). Bovendien kan de honingdauw een voedingsbodem vormen voor schimmelgroei, die vanwege hun zwarte kleur, 'roetdauw' wordt genoemd. |nut= |planten= |vijand= Het [[#Lieveheersbeestje|lieveheersbeestje]] is een uitstekend biologische luisbestrijding. Verder de [[#Gaasvlieg|gaasvlies]], [[#Oorworm|oorwormen]], [[#Zweefvlieg|zweefvlieg]] en hun larven, de [[#Sluipwesp|sluipwesp]] en [[#Loopkever|loopkevers]]. |preventief= Plant de ''goede buren'', sommigen daarvan weren de bladluis, ze houden bijvoorbeeld niet van [[../Anijs|anijs]], [[../Dille|dille]] en [[../De moestuin#Ui|ui]]. |bestrijding= Bladluis kan je bestrijden door met een krachtige waterstraal te spuiten of spuit met een kruidenoplossing, bijvoorbeeld [[../Brandnetel|brandnetelgier]].<br> Ook kan je 1 kilo rabarberblad een half uur in 2,5 liter water koken en vermengen met 10 gram zachte zeep. Met dit mengsel spuiten. Let hierbij op dat gericht te doen want zeep doodt ook nuttige insecten. Bovendien is rabarberblad ook giftig voor mensen. |lokplant= |info wp= Bladluizen |info wb= |info wj= Kriebelbeestjes/Bladluis }} == Bloedluis == {{Tuinbestrijding |plaatje= Ladybird_aphid_7462.jpg |tekst= Wollige bloedluis. |omschrijving= De bloedluis is een ectoparasiet van vogels (waaronder pluimvee, waardoor de schade die de mijt oplevert voor de mens economisch van belang is). Ook kunnen ze voorkomen op huisdieren zoals katten, konijnen en knaagdieren zoals de hamster, muis of gerbil. De mijten voeden zich 's nachts met het bloed van rustende en slapende vogels. Overdag verbergen ze zich uit het zicht en licht waar ze paren en eieren leggen. Onder gunstige omstandigheden duurt de voortplantingscyclus 7 dagen en is een explosieve groei van de populatie in korte tijd mogelijk, wat een negatief effect heeft op de aangetaste vogelpopulatie. Bloedluizen kunnen tot 10 maanden overleven in een leeg vogelverblijf, vandaar dat het ontsmetten van dit soort hokken zorgvuldig dient te gebeuren. Het hok moet dusdanig ontworpen zijn dat er weinig plaatsen zijn waar de bloedluizen kunnen verblijven. Dermansyssus gallinae voedt zich ook met het bloed van zoogdieren, waaronder mensen. De mijten hebben echter vogelbloed nodig om zich voort te kunnen planten. |schade= Verspreid een schimmel die zorgt voor [[../Algemeen#Kanker|vruchtboomkanker]]. |nut= |planten= [[../Appel|Appelboom]]. Soms [[../De moestuin#Boon|boon]], [[../Broccoli|broccoli]], [[../Gladde iep|iep]], [[../Meidoorn|meidoorn]], [[../Peer|peer]], [[../Roos|roos]]. |vijand= [[#Sluipwesp|Sluipwespen]]. |preventief= Kies resistente soorten. Zaai [[../Oost-Indische kers|oost-indische kers]] onder vruchtbomen en naast broccoli. Naast de rozen [[../Lavendel|lavendel]] en bij de bonen [[../Bonenkruid|bonenkruid]]. |bestrijding= Borstel de schors af en snoei zieke takken. Spuit met een extract van [[../Blaasvaren|varens]] of een zeep-spiritus oplossing. |lokplant= |info wp= Bloedluis |info wb= |info wj= }} == Bonenkever == {{Tuinbestrijding |plaatje= Bonenkevertje_(1).jpg |tekst= Bonenkever. |omschrijving= De bonenkever (Bruchus rufimanus) is een keversoort uit de familie bladhaantjes (Chrysomelidae). |schade= |nut= |planten= [[../De moestuin#Boon|Bonen]]. |vijand= |preventief= Plant [[../Aardappel|aardappelen]] tussen de bonen. |bestrijding= Laat tijdens de vorst de bonen nog enkele dagen hangen. |lokplant= |info wp= Bonenkever |info wb= |info wj= Kriebelbeestjes/Bonenkever }} == Bonte bessenvlinder == {{Tuinbestrijding |plaatje= Caterpillar_Abraxas_grossulariata_01.jpg |tekst= Rups van de bonte bessenvlinder. |omschrijving= De bonte bessenvlinder (Abraxas grossulariata) of Harlekijn is een nachtvlinder uit de familie Geometridae, de spanners. De soort heeft een voorvleugellengte van 18 tot 25 millimeter. Als leefgebied geeft de vlinder de voorkeur aan vochtige bossen, houtwallen, tuinen en heide en is algemeen in Nederland en België. De vliegtijd is van mei tot en met augustus. Bij zonnig weer zijn ze waar te nemen rond kruisbessen- en frambozenstruiken. Op deze struiken leven ook de rupsen in grote aantallen, maar ook andere struiken en loofbomen worden als waardplanten gebruikt. Ze overwinteren er van augustus tot juni. De tot ruim drie centimeter lange rupsen worden ook wel gezien op [[../Kardinaalsmuts|kardinaalsmuts]], [[../Gewone vogelkers|vogelkers]] en [[../Hazelaar|hazelaar]]. Kenmerkend voor deze soort is dat alle stadia, zowel rups, pop als imago dezelfde waarschuwingskleuren hebben. Zij worden hierdoor niet door vogels gegeten. De bonte bessenvlinder lijkt qua uiterlijk en grootte enigszins op de [[#Brandnetelmot|brandnetelmot]], bij de laatste ontbreekt echter de gele vlekkenstreep over de vleugels. |schade= Vroeg in het voorjaar (april) vreten de rupsen van deze vlinder aan knoppen, blad en jonge vruchtjes. Bij een plaag vreten ze de hele takken kaal. De rupsen hebben een witte bovenkant met zwarte vierkanten en een gele buik, ze zien er opvallend hetzelfde uit als de vlinder. De jonge rups overwintert op de struik. Er is elk jaar maar een generatie. |nut= |planten= Bessenstruiken. |vijand= |preventief= |bestrijding= De rups kan alleen (bij ernstige aantasting) met een biologisch bestrijdingsmiddel worden bestreden. |lokplant= |info wp= Bonte bessenvlinder |info wb= |info wj= }} == Bij == {{Tuinbestrijding |plaatje= Bee_PD_foto_explained1.jpg |tekst= Honingbij |omschrijving= Er bestaan meer dan 300 soorten bijen, bruingestreept achterlijf, behaard lijf, kleiner dan hommel. |schade= Aan gewassen soms bladvraat, ook een nest kan op een ongelukkige plek zitten. Sommige mensen krijgen een allergische reactie van een steek en moeten direct naar een arts. De zijdebij kan schade aanbrengen aan zandsteen gemetselde muren. |nut= Bijen produceren honing en was, dat is echter niet hun belangrijkste taak. De bijen bestuiven de bloemen van alle planten die zij bezoeken. Daarom zien we vaak bij fruittelers bijenkasten. Doordat de bloemen bestoven worden, zullen er meer en betere vruchten aan de bomen groeien. Het bijzondere van de honingbij is dat zij plantvast is. Dat wil zeggen een bij vliegt altijd maar op één soort plant, pas als de bloemen van die plant geen honing meer geven zoekt zij een andere plant. Zet de kruiden dus in grote groepen bij elkaar. Op deze wijze ontstaat altijd een bestuiving met het stuifmeel van dezelfde soort plant. |planten= Bevrucht bijna alle fruitbomen, planten en bloemen. |vijand= Vogels. |preventief= Waar geen bloemen zijn, daar zijn ook weinig bijen. |bestrijding= Laat een imker het nest verwijderen, geen gif strooien! |lokplant= [[../Aardpeer|Aardpeer]], [[../Basilicum|basilicum]], [[../Bieslook|bieslook]], [[../Boerenwormkruid|boerenwormkruid]], [[../Bonenkruid|bonenkruid]], [[../Borago|borago]], [[../Bosandoorn|bosandoorn]], [[../Citroenmelisse|citroenmelisse]], [[../Damastbloem|damastbloem]], [[../Dille|dille]], [[../Dophei|dopheide]], [[../Dropplant|dropplant]], [[../Echte kervel|echte kervel]], [[../Ezelsoor|ezelsoor]], [[../Grootbloemige lavatera|grootbloemige lavatera]], [[../Guldenroede|guldenroede]], [[../Hondsdraf|hondsdraf]], [[../Hysop|hysop]],[[../Incarnaatklaver|incarnaatklaver]], [[../Kattenkruid|kattenkruid]], [[../Knoopkruid|knoopkruid]], [[../Koriander|koriander]], [[../Lavendel|lavendel]], [[../Longkruid|longkruid]], [[../Marjolein|marjolein]], [[../Munt|munt]], [[../Molsla|paardenbloem]], [[../Phacelia|phacelia]], [[../Ruig klokje|ruig klokje]], [[../Wilde marjolein|oregano]], [[../Rozemarijn|rozemarijn]], [[../Salie|salie]], [[../Sporkehout|sporkehout]], [[../Tijm|tijm]], [[../Welriekende lathyrus|welriekende lathyrus]] en [[../Zonnebloem|zonnebloem]]. |info wp= Honingbij |info wb= |info wj= Kriebelbeestjes/Bij }} === Bijenkast === Het meest eenvoudige is een 'bijenhotel'. Neem een blok hout (bijv. een stuk boomstam) en boor daar gaten in van 10 cm diep (niet door en door). Boor gaten met een dikte tussen 2 en 12 mm. Hang dit blok op een beschutte plek in een boom. Voor uitgebreide bijenklossen en bijenkorven zie [[w:Bijenkorf (voorwerp)|Bijenkorf]]. ==Brandnetelmot== {{Tuinbestrijding |omschrijving= De brandnetelmot of bonte brandnetelroller is een dagactieve nachtvlinder uit de familie Crambidae, de grasmotten. Met een spanwijdte van 24 tot 28 millimeter is het een vrij grote vlinder uit de familie van de lichtmotten. De vliegtijd van de brandnetelmot is juni en juli. De bonte brandnetelroller lijkt enigszins op de [[#Bonte bessenvlinder|bonte bessenvlinder]], deze laatste heeft echter een duidelijke gele vlekkenbaan over de vleugels. |plaatje= Eurrhypara hortulata-01 (xndr).jpg |tekst= Brandnetelmot |schade= <!-- een omschrijving van de waarneembare schade --> |nut= <!-- als het (ook) een nuttig doel heeft (bijvoorbeeld vogels die schadelijke beestjes eten maar ook je bessen) --> |planten= [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Andoorn|andoorn]] en [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Munt|munt]]. |vijand= <!-- de eventuele natuurlijke vijand van de probleem oorzaak --> |preventief= <!-- dat wat je kan doen om de schade te voorkomen --> |bestrijding= <!-- wat je kan doen ter bestrijding van de ziekte of plaag --> |lokplant= De waardplant voor de vlinder is voornamelijk de [[../Brandnetel|brandnetel]]. |info wp= Brandnetelmot |info wb= <!-- de naam voor meer info in Wikibooks, bijv. in [[Portaal:Huisdierengids|de huisdierengids]] --> |info wj= <!-- de naam voor info in Wikijunior, bijv. Kriebelbeestjes/Vlieg --> }} ==Cicaden== {{Tuinbestrijding |omschrijving= Veel soorten blijven erg klein en de cicaden zijn niet zo bekend als andere halfvleugeligen, zoals de bladluizen en de wantsen. Toch zijn de cicaden bij het grote publiek bekend door de op spuug gelijkende schuimnesten waarin de larvale stadia van een aantal soorten cicaden zich ontwikkelt. Dergelijke nesten worden wel koekoeksspuug genoemd en kunnen worden aangetroffen op verschillende wilde en gecultiveerde planten. Andere cicaden eten als larve van plantenwortels en leven ondergronds, ze zijn hierdoor moeilijk zichtbaar. |plaatje= Graphocephala coccinea 6.jpg |tekst= |schade= Naast de directe schade die veroorzaakt wordt door het zuigen van plantensappen kunnen cicaden ook plantenziektes verspreiden. Cicaden zijn verwant aan de plantenluizen en zijn in staat enkele honderden meters per dag af te leggen, van veld naar veld. Ook verspreiden ze stoffen die bladgroen afbreken en stoffen die het voedseltransport van een plant verhinderen. Cicaden zijn in de bloemen- en plantenteelt berucht om de schade die ze kunnen veroorzaken; meestal witte of bruine 'brandachtige plekjes', doordat de dieren het bladgroen uit het blad zuigen. |nut= <!-- als het (ook) een nuttig doel heeft (bijvoorbeeld vogels die schadelijke beestjes eten maar ook je bessen) --> |planten= De [[../Koekoeksbloem|koekoeksbloem]], een favoriete plant van veel schuimbeestjes, heeft hieraan zijn naam te danken en de [[../Pinksterbloem|pinksterbloem]] werd vroeger wel schuimkruid genoemd vanwege de voorkeur van de cicaden als voedselplant. |vijand= Ze vallen ten prooi aan onder andere kleine zoogdieren, vogels, reptielen en amfibieën. Ook vele ongewervelde dieren jagen op cicaden zoals spinnen, wantsen en sluipwespen. Sommige roofwantsen zuigen de nimfen uit door het schuim heen, en graafwespen zoeken gericht naar spuug en nemen de larve mee naar het hol voor het nageslacht. |preventief= De [[../Ganzenbloem|chrysant]] weert de cicade. |bestrijding= <!-- wat je kan doen ter bestrijding van de ziekte of plaag --> |lokplant= <!-- de naam van de plant om (vooral nuttige dieren) te lokken --> |info wp= Cicaden |info wb= <!-- de naam voor meer info in Wikibooks, bijv. in [[Portaal:Huisdierengids|de huisdierengids]] --> |info wj= <!-- de naam voor info in Wikijunior, bijv. Kriebelbeestjes/Vlieg --> }} == Coloradokever == {{Tuinbestrijding |plaatje= Colorado_potato_beetle.jpg |tekst= |omschrijving= De coloradokever behoort tot de familie van de bladhaantjes (Chrysomelidae) en is een gemakkelijk herkenbare zwart-geel gestreepte kever die oorspronkelijk afkomstig is uit zuidelijk Noord-Amerika, waarschijnlijk Mexico (niet Colorado). De kever is ongeveer 10 mm lang en 7 mm breed en geel/oranje met tien dikke bruine strepen in de lengte over zijn dekschilden. Op het kopschild zitten zwarte vlekken. Coloradokevers leggen gedurende twee tot drie weken hun eitjes op de onderkant van de bladeren. De eitjes zijn oranje-geel, ongeveer 1-2 mm lang. De eilegsels bestaan uit 15 tot 80 eitjes, die met de punt aan het blad gekleefd keurig naast elkaar staan. |schade= Het blad wordt tot op de stengel afgevreten. |nut= |planten= [[../Aardappel|Aardappel]], soms [[../Bilzekruid|bilzekruid]], [[../Tomaat|tomaat]] en [[../Wolfskers|wolfskers]] |vijand= |preventief= Plant bonen of erwten om coloradokever te weren. Ook [[../Dovenetel|dovenetel]] en [[../Mierikswortel|Mierikswortel]] weren de kever. Het blad met [[../Algemeen#Gesteentenmeel|gesteentenmeel]] bestuiven, [[../Brandnetel|brandnetelgier]] spuiten. |bestrijding= Kevers en larven vangen. Afhankelijk van de temperatuur komen de larven na 5 tot 21 dagen uit de eitjes. De jonge grijsachtige larven eten eerst de resten van de eischaal op en verkleuren na enkele dagen naar lichtrood, wat later overgaat in een donkerrode kleur. De larven hebben zoals alle keverlarven drie paar borstpoten. De kop van de larve heeft een duidelijke zwarte kleur. Op het dikke achterlijf zitten aan elke kant van het lijf twee rijen bruine vlekjes. Deze vlek zit op elk lichaamssegment rondom de ademshalingsopening (stigma). De larven vervellen in drie tot vijf weken drie keer. Na de laatste vervelling zijn ze oranje-rood gekleurd. Als ze genoeg gegeten hebben laten ze zich op de grond vallen en kruipen ze de grond in. Bij sterke aantasting spuiten met [[w:Spruzit|Spruzit]]. |lokplant= |info wp= Coloradokever |info wb= |info wj= }} == Engerling == {{Tuinbestrijding |plaatje= Engerling_Melolontha.jpg |tekst= |omschrijving= Een engerling heeft een karakteristiek uiterlijk; een duidelijk 'C'- vormig gekromd rups-achtig lichaam met een zakvormig verdikt achterlijf. De meeste soorten hebben een harde oranjebruine kop en de kleur van het lijf is geelwit. Aan de zijkanten zitten ademopeningen. De larve verblijft een of meerdere jaren in de grond alvorens zich te verpoppen. Engerlingen leven 3 jaar in de grond, het vierde jaar vliegt de [[#Meikever|meikever]] uit. |schade= Afgevreten wortels. Engerlingen vreten aan de ondergrondse delen van de grasplant. In de periode tussen juli en september kan de vraatschade zulke vormen aannemen dat hele delen van het gazon afsterven. Ook andere gewassen kunnen doodgaan ten gevolge van de schade die aan de wortels worden toegebracht. |nut= |planten= [[../Aardbei|Aardbei]], [[../Roos|roos]], [[../De moestuin#Sla|sla]] en gras. |vijand= [[#Egel|Egels]], [[#Spreeuw|spreeuwen]], [[#Mol|mollen]], [[#Mus|mussen]] en [[#Spitsmuis|spitsmuizen]]. |preventief= Plant [[../Knoflook|knoflook]]. Houd de grond los door te hakken. |bestrijding= Tuin spitten |lokplant= Gebruik [[../De moestuin#Sla|sla]] als lokplant. |info wp= Engerling |info wb= |info wj= }} == Erwtenpeulboorder == {{Tuinbestrijding |plaatje= 49.324 BF1257 Pea Moth, Cydia nigricana, larva. (2630688669).jpg |tekst= |omschrijving= De erwtenbladroller (Cydia nigricana) is een nachtvlinder uit de familie Tortricidae, de bladrollers. De spanwijdte van de vlinder bedraagt tussen de 12 en 16 millimeter. De soort overwintert als rups. Het diertje komt verspreid over Europa voor. |schade= De erwtenpeulboorder is de larve van de nachtvlinder en veroorzaakt vreetschade aan peulen en zaden. Deze larve kan de peulen aantasten door een gaatje in de peulwand te boren en vervolgens de erwten aan te tasten. |nut= |planten= [[../De moestuin#Boon|Bonen]] en [[../De moestuin#Erwt|erwten]] maar ook [[../Lathyrus|lathyrus]] en [[../Wikke|wikke]]. |vijand= |preventief= Vermijd de vliegtijd (mei-juni) door vroeg of laat te zaaien. Combinatieteelt met [[../Tomaat|tomaat]] wil ook wel helpen. Spuit met een [[../Algemeen#Kruidenoplossing|kruidenextract]] als de bloei van de erwt begint. |bestrijding= Strooi maerl bij de planten. Tegen het eind van de bloeitijd in de avond spuiten met Spruzit. |lokplant= |info wp= Erwtenpeulboorder |info wb= |info wj= }} == Frambozenkever == {{Tuinbestrijding |plaatje= Byturus_tomentosus01.jpg |tekst= De frambozenkever. |omschrijving= De lengte van de kever is ongeveer 5 millimeter, de kleur is lichtbruin. Opvallend is de lichte, sliertige beharing over het hele lichaam. De kop is wat omlaag gebogen, de tasters zijn 11-ledig en eindigen in een knotsvormige verdikking. De larve is rupsachtig van vorm en wit van kleur, heeft zes pootjes aan de voorzijde van het lichaam en donkere vlekken aan de bovenzijde. De larve wordt iets langer dan de kever: tot 7 mm. |schade= Eet bloemknoppen, blaadjes en stuifmeel. |nut= |planten= [[../Braam|Braam]], [[../Framboos|framboos]], [[../Loganbes|loganbes]]. De volwassen kever vreet aan de bloemknoppen, jonge blaadjes en stuifmeel van frambozen-, bramen- en loganbesplanten, vooral bij warmer weer als de planten in bloei staan. De larven eten de bloembodems van vruchten, waardoor deze ernstig aangetast raken. Na ongever 7 weken stopt de larve met eten en verpopt zich onder de grond. De pop overwintert om in de lente als kever weer tevoorschijn te komen. Er is één generatie per jaar. De kevers zijn van april tot augustus te zien; de larven tot in september. |vijand= |preventief= Leg kleine stukjes (10cm) van het eigen snoeihout binnen het wortelbereik van de planten. Geef ook goede compost. |bestrijding= |lokplant= |info wp= Frambozenkever |info wb= |info wj= }} == Fruitmot == {{Tuinbestrijding |plaatje= Cydia.pomonella.7162.jpg |tekst= Cydia pomonella |omschrijving= De fruitmot (Cydia pomonella), ook wel appelbladroller, is een nachtvlinder uit de familie Tortricidae, de bladrollers. De spanwijdte van de vlinder bedraagt tussen de 14 en 22 millimeter. De soort overwintert als rups en vliegt van mei tot halverwege augustus. |schade= Eerst kleine eitjes op de vrucht, dan maken de rupsen gangen in het vruchtvlees en het klokhuis. Je ziet uitwerpselen bij het gaatje. De vlinder kan zich ontwikkelen als plaaginsect in de fruitteelt. |nut= |planten= [[../Appel|Appel]], [[../Ficus|ficus]], [[../Kastanje|kastanje]], [[../Kweepeer|kweepeer]], [[../Meelbes|meelbes]], [[../Peer|peer]] en [[../Prunus|prunus]]. |vijand= [[#Vleermuis|Vleermuizen]], [[#Vogel|vogels]] en [[#Sluipwesp|sluipwespen]]. |preventief= Afgevallen fruit direct weghalen en het schors onderhouden. Maak kragen van karton om de stam op 20 cm boven de grond als val waar de rupsen in de winter onder kruipen zodat je ze kunt weghalen. |bestrijding= [[../Alsem|Alsem-]] of [[../Boerenwormkruid|boerenwormkruidthee]] spuiten. Spuiten met groene zeep oplossing. |lokplant= |info wp= Fruitmot |info wb= |info wj= }} == Fruitvlieg == {{Tuinbestrijding |plaatje= Drosophila melanogaster - side (aka).jpg |tekst= Drosophila melanogaster |omschrijving= Drosophila is een geslacht van kleine vliegjes dat meestal als 'fruitvliegjes' wordt aangeduid. Fruitvliegjes leggen hun eitjes op (over)rijp fruit, opdat larven genoeg te eten hebben. De vliegjes komen van buiten op het rijpe fruit af, maar zijn daarna moeilijk weer kwijt te raken. |schade= |nut= |planten= Fruitbomen. |vijand= |preventief= Plant [[../Citroenkruid|citroenkruid]] rond de stam. In huis komen wanneer fruit wordt bewaard al gauw fruitvliegjes voor, met name bij hogere temperaturen. Omdat deze zich razendsnel voortplanten moeten maatregelen genomen worden, zoals het opslaan van fruitafval in middelen die niet toegankelijk zijn voor de vliegjes (bijvoorbeeld goed dichtgedraaide plastic zakken). Ook fruit met rotte(nde) plekjes moet dan onbereikbaar gemaakt worden. |bestrijding= |lokplant= |info wp= Drosophila (dier) |info wb= |info wj= }} == Fruitspintmijt == Zie [[#Spint (mijt)|Spint (mijt)]] == Gans == {{Tuinbestrijding |plaatje=Bbb (316)1.jpg |tekst= Gans |omschrijving= Ganzen zijn grote, zwaargebouwde watervogels uit de familie Anatidae (zwanen, ganzen en eenden). Hierbinnen behoren ze tot de onderfamilie Anserinae (zwanen en ganzen). Ganzen zijn gespecialiseerd in het grazen en leven meer op het land dan andere Anatidae. Daarvoor hebben ze sterke, vrij lange poten, die midden onder het lichaam geplaatst zijn. Hierdoor kunnen ze goed lopen. In Europa leven twee geslachten: Anser (Grijze ganzen) en Branta (Zwart-witte ganzen). |schade= |nut= Ganzen zijn zeer waaks en kunnen lelijk met hun vleugels slaan. Bij naderend gevaar zullen ganzen luid gakken. Om deze reden werden ganzen vroeger als waakvogel gehouden. |planten= |vijand= |preventief= |bestrijding= |lokplant= |info wp= Gans |info wb= Huisdierengids gans |info wj= }} == Geit == {{Tuinbestrijding |plaatje= Nederlandse_Landgeit_geiten.jpg |tekst= Nederlandse landgeit. |omschrijving= |schade= Zij eet graag gras, kruiden, groenten, plantenscheuten, bladeren en boomschors. Dus je moet je (moes)tuin wel goed afschermen |nut= Voor mensen die allergisch zijn voor koeienmelk is geitenmelk meestal een goede vervanger. De melk bevat ongeveer hetzelfde vet- en eiwitgehalte als koeienmelk. Geitenmelk is lichter verteerbaar. Een geit geeft gemiddeld drie liter melk per dag. Slechts een beperkt aantal rassen wordt voor de wol gehouden, het bekendste is de Angorageit. |planten= |vijand= |preventief= |bestrijding= |lokplant= |info wp= Geit |info wb= Huisdierengids geit |info wj= }} == Haas == {{Tuinbestrijding |omschrijving= De haas is een grote haasachtige met een langwerpig lichaam, zeer lange oren en lange poten. De achterpoten zijn langer en krachtiger dan de voorpoten. Iedere poot heeft vijf tenen en behaarde zoolkussens. |plaatje= Haas-in-landschap.jpg |tekst= Haas. |schade= De haas leeft voornamelijk van grassen en kruiden als [[../Klaver|klaver]], kruisbloemigen en [[../Molsla|paardenbloemen]], aangevuld met knoppen, zaden, twijgen, wortels en landbouwgewassen als [[../Biet|bieten]], koolplanten, [[../Wortel|wortelen]] en granen. Daarnaast eet hij ook schors, paddenstoelen en vruchten als [[../Appel|appels]] en bessen. De haas heeft een voorkeur voor wilde kruiden boven gecultiveerde.[3] 's Zomers eet hij voornamelijk kruiden, wortels en scheuten, 's winters voornamelijk grassen, knollen, kool, knoppen, zaden en twijgen. In strenge winters eet hij tevens schors. Hierbij kunnen ze veel schade toebrengen aan jonge bomen. |nut= <!-- als het (ook) een nuttig doel heeft (bijvoorbeeld vogels die schadelijke beestjes eten maar ook je bessen) --> |planten= Zie schade. |vijand= Verschillende roofdieren. |preventief= Weren door [[../Kamille|kamille]] en/of [[../Ui|ui]]. |bestrijding= <!-- wat je kan doen ter bestrijding van de ziekte of plaag --> |lokplant= <!-- de naam van de plant om (vooral nuttige dieren) te lokken --> |info wp= Haas (dier) |info wb= <!-- de naam voor meer info in Wikibooks, bijv. in [[Portaal:Huisdierengids|de huisdierengids]] --> |info wj= <!-- de naam voor info in Wikijunior, bijv. Kriebelbeestjes/Vlieg --> }} == Hond == {{Tuinbestrijding |omschrijving= De hond (Canis lupus familiaris) is een gedomesticeerde ondersoort van de wolf. De hond is een roofdier uit de familie van de hondachtigen (Canidae). De hond komt op alle continenten voor, meestal in gezelschap van de mens. Al sinds duizenden jaren wordt de hond gebruikt voor bewakingstaken, bij de jacht, als herdershond en als trekdier. |plaatje= CPRileyFace.jpg |tekst= Golden retriever |schade= <!-- een omschrijving van de waarneembare schade --> |nut= <!-- als het (ook) een nuttig doel heeft (bijvoorbeeld vogels die schadelijke beestjes eten maar ook je bessen) --> |planten= |vijand= <!-- de eventuele natuurlijke vijand van de probleem oorzaak --> |preventief= Honden kunnen geweerd worden met [[../Wijnruit|wijnruit]]. |bestrijding= <!-- wat je kan doen ter bestrijding van de ziekte of plaag --> |lokplant= <!-- de naam van de plant om (vooral nuttige dieren) te lokken --> |info wp= Hond |info wb= Huisdierengids_hond |info wj= <!-- de naam voor info in Wikijunior, bijv. Kriebelbeestjes/Vlieg --> }} == Kakkerlak == {{Tuinbestrijding |omschrijving= De kakkerlakken (Blattodea) vormen een orde van insecten, die oppervlakkig enigszins lijken op kevers maar hiervan toch sterk verschillen, onder andere door het ontbreken van een volledige gedaanteverwisseling. Bidsprinkhanen en termieten zijn sterker verwant aan de kakkerlakken dan andere insectenorden. Er zijn 4690 soorten kakkerlakken beschreven, waarvan er ongeveer twintig wel eens als plaag kunnen voorkomen. In Nederland komen in huizen de Duitse en de Amerikaanse kakkerlak nog wel eens voor als plaag. |plaatje= Blaberus giganteus MHNT.jpg |tekst= Kakkerlak. |schade= De snelheid van ontwikkeling hangt af van de omgeving, vooral de temperatuur en het voedselaanbod: het voorkomen van kakkerlakken in een huis kan een teken zijn van te wensen overlatende hygiëne, zoals rondslingerende etensresten. Een vrouwelijke kakkerlak draagt ongeveer dertig kakkerlakken in een eipakket die na 3 à 5 weken van het lichaam worden afgezet. Hoewel kakkerlakken zelf voor de mens onschadelijk zijn, kunnen ze bacteriën en ziektes overbrengen door van voedsel te eten, er hun behoefte op te doen of eroverheen te lopen. |nut= <!-- als het (ook) een nuttig doel heeft (bijvoorbeeld vogels die schadelijke beestjes eten maar ook je bessen) --> |planten= |vijand= [[../Dieren#Kikker|Kikker]]. |preventief= <!-- dat wat je kan doen om de schade te voorkomen --> |bestrijding= Kakkerlakkenplagen in huis kunnen moeilijk te bestrijden zijn, omdat de kakkerlakken in spleten wegkruipen en verbazend goed tegen de meest gebruikte gifstoffen kunnen. Door massaal en preventief gebruik van bestrijdingsmiddelen treedt namelijk resistentie op. Een andere, zeer efficiënte en niet-giftige methode is de zogenaamde "Vegas roach trap". Deze bestaat eenvoudigweg uit een glazen pot met nauwere opening (bijvoorbeeld een groentepot), gedeeltelijk gevuld met koffiedik (en eventueel water) of bier. De buitenkant van de pot kan desnoods worden bedekt met ruw plakband, zodat de kakkerlakken makkelijker naar binnen kunnen klimmen. De "Vegas roach trap" is in zoverre insectvriendelijk, dat andere insecten niet aangetrokken worden. |lokplant= <!-- de naam van de plant om (vooral nuttige dieren) te lokken --> |info wp= Kakkerlak |info wb= <!-- de naam voor meer info in Wikibooks, bijv. in [[Portaal:Huisdierengids|de huisdierengids]] --> |info wj= <!-- de naam voor info in Wikijunior, bijv. Kriebelbeestjes/Vlieg --> }} == Kat == {{Tuinbestrijding |omschrijving= De kat of huiskat (Felis catus) is een van de oudste huisdieren van de mens. De gedomesticeerde kat behoort tot de familie der katachtigen (Felidae). De oude soortnaam was Felis domesticus, tegenwoordig is deze vervangen door Felis catus. In het Nederlands wordt ook het woord poes gebruikt, soms meer specifiek in het geval van een vrouwelijke kat. Eind 2009 waren in Nederland ongeveer 3,6 miljoen katten aanwezig. De neiging om langdurig met de gewonde prooi te spelen wordt bij alle katachtigen waargenomen, ook bij de gedomesticeerde kat. Het is een middel om de prooi onschadelijk te maken zonder zelf verwondingen op te lopen als deze zich door bijten verdedigt. |plaatje= Cat poster 2.jpg |tekst= Verschillende katten. |schade= Katten zijn vijanden van (kleine) vogels. |nut= Katten zijn nuttige beesten bij het bestrijden van muizen en ratten. |planten= |vijand= <!-- de eventuele natuurlijke vijand van de probleem oorzaak --> |preventief= |bestrijding= <!-- wat je kan doen ter bestrijding van de ziekte of plaag --> |lokplant= Om katten te lokken kan je [[../Valeriaan|valeriaan]] planten. |info wp= Kat (dier) |info wb= Huisdierengids kat |info wj= Katachtigen }} == Kersenvlieg == {{Tuinbestrijding |plaatje= Rhagoletis cerasi01.jpg |tekst= Kersenvlieg. |omschrijving= De europese kersenboorvlieg (Rhagoletis cerasi), ook wel simpelweg kersenvlieg genoemd, is een tweevleugelige uit de familie van de boorvliegen (Tephritidae). Het is een plaaginsect dat schade veroorzaakt in de kersenteelt. De soort komt voor in Europa. De europese kersenboorvlieg wordt 3,5 tot 5 millimeter lang. De vleugels hebben een opvallende zwarte tekening, bestaande uit drie dikke dwarslijnen waarvan de buitenste doorloopt langs de vleugelrand en een klein voor deze soort dwarsstreepje tegen de vleugelrand tussen de twee buitenste dikke dwarslijnen. Op het borststuk bevindt zich een opvallende oranjegele vlek. |schade= De soort vliegt van juni tot augustus. Het vrouwtje legt 50 tot 80 eitjes een voor een in bijna rijpe vruchten. Na 5 tot 12 dagen sluipt de made uit en eet van het vruchtvlees. Na 30 dagen is de made volgroeid en verpopt in de grond. De pop overwintert, soms 2 of 3 keer. |nut= |planten= Gebruikt de zure kers en zoete kers (zie [[../Kers|Kers]]) als waardplanten. In de teelt van deze soorten kan het insect een plaag zijn. Daarnaast is de soort ook voorkomend op de vruchten van de [[../Sneeuwbes|sneeuwbes]], de rode [[../Kamperfoelie|kamperfoelie]] en de tartaarse kamperfoelie. |vijand= |preventief= Twee keer per jaar spuiten met [[../Algemeen#Kruidenoplossing|kruidenoplossing]] en/of [[../Algemeen#Maerl|maerl]]. |bestrijding= |lokplant= |info wp= Europese kersenboorvlieg |info wb= |info wj= }} == Kever == {{Tuinbestrijding |omschrijving= <!-- hier wat algemene info over het beest of de plaag --> |plaatje= Chrysomelidae - Chrysolina americana.JPG |tekst= Kevers |schade= <!-- een omschrijving van de waarneembare schade --> |nut= <!-- als het (ook) een nuttig doel heeft (bijvoorbeeld vogels die schadelijke beestjes eten maar ook je bessen) --> |planten= |vijand= <!-- de eventuele natuurlijke vijand van de probleem oorzaak --> |preventief= <!-- dat wat je kan doen om de schade te voorkomen --> |bestrijding= <!-- wat je kan doen ter bestrijding van de ziekte of plaag --> |lokplant= <!-- de naam van de plant om (vooral nuttige dieren) te lokken --> |info wp= Kevers |info wb= <!-- de naam voor meer info in Wikibooks, bijv. in [[Portaal:Huisdierengids|de huisdierengids]] --> |info wj= <!-- de naam voor info in Wikijunior, bijv. Kriebelbeestjes/Vlieg --> }} == Kikker == {{Tuinbestrijding |plaatje=Bgbo frosch ies.jpg |tekst= Bruine kikker. |omschrijving= Kikkers (Anura) zijn een van de drie groepen van amfibieën, naast de salamanders (Caudata) en de wormsalamanders (Gymnophiona). Kikkers zijn ook de grootste groep; van de ongeveer 7150 soorten amfibieën behoort ruim 88% tot de kikkers. Er zijn tegenwoordig ongeveer 6300 verschillende soorten beschreven. Kikkers hebben een vrijwel wereldwijde verspreiding en leven in uiteenlopende habitats. |schade= |nut= Kikkers eten veel plaaginsecten als vliegen en muggen, krekels, slakken en kakkerlakken en ruimen grote hoeveelheden insecten op. |planten= |vijand= Reigers en slangen. |preventief= Als je geen kikkers in de tuin wilt (hoezo niet?) zorgen dat er geen rommelhoekjes of struiken zijn. |bestrijding= |lokplant= Struiken. |info wp= Kikkers |info wb= |info wj= }} == Kip == {{Tuinbestrijding |plaatje= Mother_hen_with_chicks.jpg |tekst= Hen met kuikens. |omschrijving= De kip (Gallus gallus domesticus) is een zeer bekende gedomesticeerde vogel uit de familie van de fazantachtigen (Phasianidae) die weer behoort tot de orde Hoendervogels (Galliformes). De kip is de meest voorkomende vogelsoort ter wereld. Met 52 miljard kippen zijn er ruim 7 kippen voor elke mens. |schade= Kippen kunnen in de (moes)tuin veel schade aanrichten. Op zoek naar voedsel woelen ze de grond om zodat jonge planten vernield worden. |nut= Kippen eten ook slakken. |planten= |vijand= |preventief= |bestrijding= |lokplant= |info wp= Kip (vogel) |info wb= Huisdierengids kip |info wj= }} == Klerenmot == {{Tuinbestrijding |plaatje= Tineola.bisselliella.7218.jpg |tekst= Imago. |omschrijving= Van nature leeft de rups van de kleermot in oude vogelnesten en holen van zoogdieren, of wespennesten. De rupsen leven ook binnenshuis en eten van verschillende soorten organische materialen zoals wol en haar, bont, leer, en veren, zijde, maar ook katoen en linnen. Het vrouwtje legt 50-90 eieren, meestal op de plaats waar ze zelf is uitgekomen. |schade= De rupsen leven ook binnenshuis en eten van verschillende soorten organische materialen zoals wol en haar, bont, leer, en veren, zijde, maar ook katoen en linnen. |nut= |planten= |vijand= |preventief= Leg [[../Echte lavendel|echte lavendel]] tussen genoemde materialen. |bestrijding= |lokplant= |info wp= Klerenmot |info wb= |info wj= }} == Konijn == {{Tuinbestrijding |omschrijving= Het konijn (Oryctolagus cuniculus) is een zoogdier, behorende tot de orde der haasachtigen (Lagomorpha). Het is de enige soort uit het geslacht Oryctolagus. Het konijn wordt veelvuldig gehouden als huisdier. Konijnen zijn heel kwetsbaar voor ziekten en dan vooral voor myxomatose en rabbit haemorrhagic disease (RHD), twee virusziekten. |plaatje= Oryctolagus cuniculus Tasmania 2.jpg |tekst= Europees konijn |schade= Het konijn leeft van plantaardig voedsel. Zij zullen daarom uit de (moes/sier)tuin moeten worden geweerd. |nut= <!-- als het (ook) een nuttig doel heeft (bijvoorbeeld vogels die schadelijke beestjes eten maar ook je bessen) --> |planten= Het konijn leeft van een grote variatie aan plantaardig voedsel: grassen, kruiden, loten, knollen, bast en akkergewassen als graan en kool. |vijand= Vossen. |preventief= Konijnen houden niet van [[../Echte kamille|kamille]] en [[../Ui|uien]]. |bestrijding= <!-- wat je kan doen ter bestrijding van de ziekte of plaag --> |lokplant= <!-- de naam van de plant om (vooral nuttige dieren) te lokken --> |info wp= Konijn |info wb= <!-- de naam voor meer info in Wikibooks, bijv. in [[Portaal:Huisdierengids|de huisdierengids]] --> |info wj= <!-- de naam voor info in Wikijunior, bijv. Kriebelbeestjes/Vlieg --> }} == Koolrups == {{Tuinbestrijding |omschrijving= De koolrups komt uit het eitje van het koolwitje. De rupsen kunnen een ware plaag vormen bij de teelt van kool. De rups weert zich tegen vijanden door uit de koolplanten zwavel in zijn lichaam op te slaan in de vorm van glucosinolaten. Deze verbindingen zijn niet schadelijk voor de plant, maar veranderen in vervelende en/of gevaarlijke vluchtige stoffen als een rups aan de plant eet. |plaatje= Pieris brassicae caterpillar.jpg |tekst= Koolrups. |schade= In korte tijd kunnen ze door hun vraat veel schade toebrengen aan koolplanten. |nut= <!-- als het (ook) een nuttig doel heeft (bijvoorbeeld vogels die schadelijke beestjes eten maar ook je bessen) --> |planten= De vlinder legt zijn eitjes in groepjes op de onderkant van de bladeren van onder andere kruisbloemigen zoals [[../Boerenkool|boerenkool]] en [[../Spruitkool|spruitkool]]. |vijand= <!-- de eventuele natuurlijke vijand van de probleem oorzaak --> |preventief= Gemaaid gras weert de koolrups. |bestrijding= De rupsen kunnen geparasiteerd worden door de sluipwesp Apanteles glomeratus, die haar eitjes in de rups afzet, waardoor het nageslacht verzekerd is van een flink lunchpakket. De larven eten de rups van binnenuit op. Een ander, minuscuul sluipwespje (de slechts 0,5 mm kleine Trichogramma brassicae) herkent een geurstof die mannetjes van het koolwitje op zojuist bevruchte vrouwtjes achterlaten en lift dan op de vrouwtjesvlinder mee totdat deze haar eitjes legt. Vervolgens stapt het wespje af en legt haar eigen eitjes weer in die van de vlinder. Na circa tien dagen komen in plaats van kleine rupsjes dan nieuwe sluipwespjes uit de eitjes gekropen. Dit gegeven biedt ook perspectieven voor biologische bestrijding van de rupsen. |lokplant= <!-- de naam van de plant om (vooral nuttige dieren) te lokken --> |info wp= Koolrups |info wb= <!-- de naam voor meer info in Wikibooks, bijv. in [[Portaal:Huisdierengids|de huisdierengids]] --> |info wj= <!-- de naam voor info in Wikijunior, bijv. Kriebelbeestjes/Vlieg --> }} == Koolvlieg == {{Tuinbestrijding |plaatje= Koolvlieg_bloemkool.jpg |tekst= Maden van de koolvlieg op de bloemkoolhals. |omschrijving= De koolvliegen (Delia radicum synoniemen Delia brassicae, Chortophila brassicae en Delia floralis komen voor op kruisbloemigen die mosterdolie of mosterdolieglucoside bevatten. De koolvlieg komt van nature voor in Europa. De koolvlieg Delia radicum lijkt op de huisvlieg, is 4-7 mm lang en heeft een licht- tot donkergrijze kleur. |schade= Vreetschade van de maden aan wortels en stengelhals. Het blad wordt slap en sterft af. De koolvlieg overleeft de winter als pop in de grond. De pop is vier tot acht mm lang, glad, ellipsvormig en geel tot kastanjebruin van kleur. Als de bodemtemperatuur in het voorjaar op 5 tot 8 cm diepte een temperatuur van ongeveer 15°C heeft bereikt kruipen de vliegen uit de pop. Meestal is dit omstreeks half april. Drie tot zeven dagen later begint de eiafzetting en kan drie tot vijf weken (tot eind mei) doorgaan. Een eitje is 1 mm groot en worden per stuk of in groepjes van 2 tot 30 eitjes afgezet. De made ontwikkelt zich in 15 tot 37 dagen, waarna deze zich gaat verpoppen. Bij de tweede en derde vlucht is de periode van eiafzetting langer (eind juni – begin oktober) en worden er minder eitjes afgezet. De tweede vlucht is van eind juni tot begin juli en de derde vanaf augustus. |nut= |planten= [[../De moestuin#Kool|Kool]], [[../Radijs|radijs]] en [[../Rammanas|rammanas]]. |vijand= |preventief= Plant kool buiten de vluchttijd van de koolvlieg (eind april tot begin mei. Zet jonge planten diep in de aarde en plant [[../Tomaat|tomaat]] in de buurt. De koolvlieg kan bestreden worden door koolkragen of insectengaas te gebruiken. Koolkragen zijn te maken door ronde stukken uit oude autobinnenbanden te knippen en op de grond rond de stengel vast te maken. Leg stukjes rabarbersteel bij de kwetsbare planten.<br> Ook kan je de stengel insmeren met [[Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren/Algemeen#Kruidenoplossing|kruidengier]], bestrooien met [[Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren/Algemeen#Gesteentenmeel|gesteentenmeel]] of as. Verbrand de aangetaste planten. |bestrijding= Spuit met een zeep-spiritus oplossing en strooi Maërl. |lokplant= |info wp= Koolvlieg |info wb= |info wj= }} == Koolwitje == {{Tuinbestrijding |plaatje= Lepidoptera_2005_spring_002.jpg |tekst= Klein geaderd witje. |omschrijving= Het groot koolwitje (''Pieris brassicae'') is een dagvlinder uit de familie Pieridae, de witjes en heeft een spanwijdte 60-70 millimeter. De generaties verschillen van elkaar doordat de eerste generatie vrouwtjes twee duidelijk zwarte stippen heeft, terwijl die bij de tweede generatie zijn versmolten tot een zwarte band op de voorvleugel. De mannetjes van de eerste generatie hebben een donkere vleugeltip en twee grijze stippen en bij de tweede generatie zijn die twee stippen zwart. Het klein koolwitje of knollenwitje (''Pieris rapae'') is een dagvlinder uit de familie witjes (Pieridae) en is te herkennen aan bijna geheel witte vleugels met een paar zwarte vlekken en op de aderen groene bestuiving. Verder bezoekt de tuin nog het klein geaderd witje (''Pieris napi''). Deze heeft een scherpe zwarte tekening op en om de vleugeladers en legt eitjes het liefst op wilde kruisbloemigen in plaats van koolplanten. |schade= Het groot koolwitje legt eitjes in hoopjes bij elkaar. Er komen tientallen rupsen uit. Blad wordt door de rupsen tot op de nerf opgevreten. Het klein kool witje legt evenveel eitjes, maar slecht 1 per plant en zal dus meer planten aantasten. |nut= |planten= [[../De moestuin#Kool|Kool]], [[../Mierik|mierikswortel]] en [[../Radijs|radijs]]. |vijand= [[#Sluipwesp|Sluipwespen]], [[#Lieveheersbeestje|lieveheersbeestjes]] en [[#Hooiwagen|hooiwagens]]. |preventief= Combinatieteelt van kool met [[../Bijvoet|bijvoet]], [[../Brandnetel|brandnetel]], [[../Dille|dille]], [[../Citroenkruid|citroenkruid]], [[../Pepermunt|pepermunt]], [[../Rozemarijn|rozemarijn]], [[../Salie|salie]], [[../Selderie|selderie]], [[../Spinazie|spinazie]], [[../Tomaat|tomaat]], [[../Tijm|tijm]]. Bodem bedekken met [[../Wilde liguster|ligustertakken]]. |bestrijding= [[../Alsem|Alsemthee]] en [[../Tomaat|tomatenbladaftreksel]] spuiten. Rupsen vangen. Eventueel zeep-spiritusoplossing spuiten. |lokplant= [[../Brandnetel|Brandnetel]], [[../Herderstasje|herderstasje]], [[../Judaspenning|judaspenning]]|, [[../Melde|melde]] en [[../Pinksterbloem|pinksterbloem]]. |info wp= Koolwitje |info wb= |info wj= }} == Libel == {{Tuinbestrijding |omschrijving= <!-- hier wat algemene info over het beest of de plaag --> |plaatje= Orthetrum cancellatum.jpg |tekst= Gewone oeverlibel |schade= |nut= |planten= <!-- namen van de kwetsbare gewassen --> |vijand= |preventief= |bestrijding= |lokplant= <!-- de naam van de plant om (vooral nuttige dieren) te lokken --> |info wp= Echte libellen |info wb= <!-- de naam voor meer info in Wikibooks, bijv. in [[Portaal:Huisdierengids|de huisdierengids]] --> |info wj= Kriebelbeestjes/Libel }} == Lieveheersbeestje == {{Tuinbestrijding |plaatje= Ladybird.jpg |tekst= |omschrijving= |schade= |nut= Bestrijding van luis. Alle lieveheersbeestjes zijn in België beschermd bij Koninklijk Besluit van 22-9-1980. Dit betekent dat het verboden is om ze te doden, te bejagen, te vangen of in gevangenschap te houden, ongeacht het ontwikkelingsstadium; hun woon- of schuilplaats te beschadigen of met opzet te verstoren of ze levend of dood, onder welke vorm ook, te vervoeren, te verhandelen of kosteloos of tegen betaling af te staan. |planten= |vijand= |preventief= |bestrijding= |lokplant= |info wp= Lieveheersbeestje |info wb= |info wj= }} == Loopkever == {{Tuinbestrijding |plaatje= Carabus auratus.jpg |tekst= Gouden loopkever |omschrijving= |schade= |nut= Enkele soorten voeden zich met graszaden, maar de meeste zijn carnivoor en voeden zich met larven, slakjes, wormen, spinnen en andere insecten, voor een belangrijk deel aan de wortels knagende plaaginsecten. |planten= |vijand= Grotere spinnen en loopkevers, spitsmuizen, egels, hagedissen en insectenetende vogels. |preventief= |bestrijding= |lokplant= |info wp= Loopkevers |info wb= |info wj= }} == Meikever == {{Tuinbestrijding |plaatje= Maybug.jpg |tekst= Meikever. |omschrijving= |schade= Eten van jong boomblad. Zie verder [[#Engerling|engerling]]. |nut= |planten= |vijand= |preventief= |bestrijding= |lokplant= |info wp= Meikever |info wb= |info wj= }} == Mier == {{Tuinbestrijding |plaatje= Lasius.flavus.jpg |tekst= Mier |omschrijving= |schade= Afgebeten wortels en stengels. Opgegraven zaad. Helpen van [[#Bladluis|bladluizen]] in ruil voor ''melk'' (een zoete honingdauw). |nut= Alleen als mieren een plaag gaan vormen, ga je ze bestrijden. Mieren hebben ook een nuttige functie doordat ze soms schimmels eten. |planten= [[../Roos|Roos]]. |vijand= |preventief= Mieren hebben een hekel aan [[../Boerenwormkruid|boerenwormkruid]], [[../Goudsbloem|goudsbloem]], [[../Lavendel|lavendel]], [[../Marjolein|marjolein]] en [[../Tijm|tijm]]. Ook kan je de bodem [[../De basis#Mulchen|mulchen]] met [[../Tomaat|tomatenblad]], [[../Varen|varens]], [[../Veldsla|veldsla]]. Plant lavendel bij de rozen. |bestrijding= [[../Algemeen#Kruidenoplossing|Plantengier]] spuiten. |lokplant= |info wp= Mieren |info wb= |info wj= }} == Miljoenpoot == {{Tuinbestrijding |plaatje= Millipede.jpg |tekst= |omschrijving= |schade= Vraat aan planten en vruchten. |nut= Miljoenpoten spelen een belangrijke rol in een ecosysteem door het opruimen van grote hoeveelheden dood plantaardig materiaal. |planten= [[../Aardbei|Aardbei]], bloemen en [[../Komkommer|komkommer]]. |vijand= [[../Dieren#Egel|Egel]], kevers, [[../Dieren#Kikker|kikkers]], [[../Dieren#Mol|mollen]] en [[../Dieren#Vogel|vogels]]. |preventief= Bij langdurig nat weer kan een schadelijke vermeerdering optreden van miljoenpoten. Stuif gesteentenmeel op de planten. |bestrijding= Met halve aardappels of omgekeerde bloempotten kan je ze vangen en ergens loslaten waar ze geen kwaad kunnen doen. |lokplant= |info wp= Miljoenpoot |info wb= |info wj= }} == Mol == {{Tuinbestrijding |plaatje= Talpa europaea MHNT.jpg |tekst= Mol |omschrijving= De lichaamslengte van een mol varieert van 11 tot 16 cm en het gewicht ligt tussen de 30 en 130 gram. Het wijfje is iets kleiner dan het mannetje. De mol heeft een korte zwartfluwelen vacht waarmee hij, dankzij een speciale plaatsing van de haren in de huid, even gemakkelijk voor- als achterwaarts door de gangen kan bewegen. Bij de meeste zoogdieren zijn de haren in een bepaalde richting geplaatst, meestal naar achteren, maar bij de mol kunnen de haren in de huidaanhechting kantelen, zodat ze niet blijven steken in de gangwanden als de mol achteruit krabbelt. Kenmerkend voor de mol zijn de tot grote graafhanden omgevormde voorpoten, met elk vijf vingers met puntige nagels en een duimpje, waarmee het dier de ondergrondse gangen graaft. Er worden zowel oppervlakkige gangen (de jaaggangen of mollenritten) als dieper gelegen gangen gegraven (tot op een diepte van 120 cm). De mol heeft kleine, slecht ontwikkelde ogen met een diameter van slechts één millimeter; hij is echter niet blind. Zijn belangrijkste zintuig is zijn spitse roze snuit die gevoelige snorharen en tastzenuwen bevat. Zijn kleine staartje (20-40 mm) wijst altijd omhoog. De mol is ook een goede zwemmer. Hij is zowel overdag als 's nachts actief. |schade= |nut= [[../Dieren#Regenworm|Regenwormen]] zijn het belangrijkste voedsel van de mol. Daarnaast eet hij bijna alle andere dieren die hij in zijn gangen aantreft. [[../Dieren#Engerling|Engerlingen]], maden en andere insectenlarven, [[../Dieren#Duizendpoot|duizend-]] & [[../Dieren#Miljoenpoot|miljoenpoten]], [[../Dieren#Slak|naaktslakken]] en andere weekdieren, enzovoort. Soms grijpt hij ook een gewerveld dier, zoals een [[../Dieren#Kikker|kikker]]. De mol moet per dag 40 tot 50 gram aan voedsel binnenkrijgen. In de herfst en winter legt hij voedselvoorraden aan. Daarvoor bijt hij de kop van regenwormen af, zodat ze verlamd raken. De mol verlaat zelden zijn gangenstelsel. Alleen om een nieuw territorium te zoeken, en een enkele keer om bovengronds insecten te vangen. |planten= |vijand= Onder de grond heeft de mol geen natuurlijke vijanden, alleen zijn eigen soortgenoten. Boven de grond wordt de mol bejaagd door onder andere de uil, de buizerd, de blauwe reiger, de ooievaar, de wezel, de hermelijn en de vos. Andere doodsoorzaken zijn honger door droogte en verdrinking door overstromingen. |preventief= [[../Keizerskroon|Keizerskroon]] planten (ruikt naar vossen. |bestrijding= Halfgekookte ui met water over de molshoop of in de gang gieten (alleen bij overlast, mollen horen thuis in de bio/eko tuin). |lokplant= |info wp= Mol |info wb= |info wj= }} == Muis == {{Tuinbestrijding |plaatje= R%C3%B6telmaus.jpg |tekst= Rosse woelmuis. |omschrijving= |schade= De rosse woelmuizen eten plantaardig voedsel als zachte zaden, vlezige vruchten, bladeren, kruiden en boomschors (tot op vijf meter hoogte), aangevuld met paddenstoelen, mossen, wortels, knoppen en gras. Verder wormen en die zijn weer nuttig voor de tuin. |nut= Nuttig zijn ze ook want ook insecten en slakken staan op de menulijst. |planten= |vijand= [[../Dieren#Uil|Uil]], [[../Dieren#Vos|vos]] en [[../Dieren#Wezel|wezel]]. |preventief= Leg gedroogde stukjes [[../Zonnebloem|zonnebloem]] voor de bloei in het muizengat. Plant [[../Klaver|witte klaver]] om bomen en [[../Keizerskroon|keizerskroon]] of [[../Wolfsmelk|wolfsmelk]] als randbeplanting. Muizen houden ook niet van [[../Knoflook|knoflook]], [[../Narcis|narcis]] en [[../Hondstong|hondstong]]. Plant [[../Narcis|narcissen]] rond (fruit)bomen. |bestrijding= Het is de vraag of je deze leuke beestjes moet bestrijden zolang het geen plaag is. |lokplant= |info wp= Rosse woelmuis |info wb= |info wj= }} == Pad == {{Tuinbestrijding |plaatje= Bufo_bufo_03-clean.jpg |tekst= Gewone pad. |omschrijving= |schade= |nut= Padden eten slakken. |planten= |vijand= |preventief= |bestrijding= |lokplant= |info wp= Gewone pad |info wb= |info wj= Pad }} === Paddenpoel === == Perzikbladwesp == {{Tuinbestrijding |plaatje= ImageNeeded.png |tekst= Foto gezocht |omschrijving= |schade= |nut= |planten= gevoelig |vijand= |preventief= vooraf |bestrijding= tijdens |lokplant= |info wp= |info wb= |info wj= }} == Pissebed == {{Tuinbestrijding |plaatje= Woodlice_in_tree_bark.jpg |tekst= Pissebedden. |omschrijving= |schade= Afgeknaagde kiemplanten en vreetgaten in blad, stengel en wortels van planten. |nut= |planten= Kiemend zaad. |vijand= [[../Dieren#Spitsmuis|Spitsmuis]]. |preventief= Laat geen rottende delen liggen en verstuif [[../De basis#Gesteentenmeel|gesteentenmeel]]. |bestrijding= Je kan vallen uitzetten van uitgeholde aardappels en vochtige jute zakken. |lokplant= |info wp= Landpissebedden |info wb= |info wj= Pissebed }} == Pompoenkever == {{Tuinbestrijding |plaatje=ImageNeeded.png |tekst= |omschrijving= |schade= |nut= |planten= |vijand= |preventief= Plant [[../Oost-Indische kers|oost-Indische kers]] bij [[../Pompoen|pompoen]]. |bestrijding= |lokplant= [[../Pompoen|Pompoen]]. |info wp= |info wb= |info wj= }} == Preimot == {{Tuinbestrijding |plaatje= Acrolepia.assectella.mounted.jpg |tekst= |omschrijving= Een nachtvlindertje, dat ook eitjes afzet op de [[../Prei|prei]] en waarvan de larven zich in de prei vreten. De larven vreten aan het binnenste blad, terwijl ze de bladhuid ongemoeid laten. Je ziet dan 'vensters' in het blad, waarin de larven zich bewegen. Later worden dat witte strepen, die kunnen gaan scheuren en het blad een rafelig uiterlijk geven. |schade= Aan het blad zijn sporen van vraat te zien en er zijn gangen in de plant. De hartbladeren sterven af. |nut= |planten= [[../Prei|Prei]] en [[../De moestuin#Ui|ui]]. |vijand= |preventief= Combinatieteelt met [[../Selderie|selderie]] en [[../De moestuin#Wortel|wortel]]. Gieten met [[Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren/Algemeen#Kruidenoplossing|heermoesgier]] bij de planten. |bestrijding= Het zieke blad afsnijden. Spuiten met [[Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren/Algemeen#Kruidenoplossing|heermoesgier]]. Ter bestrijding is ook insectengaas effectief. De eitjes worden voornamelijk op het bovenste blad afgezet. |lokplant= |info wp= Preimot |info wb= |info wj= }} == Preivlieg == Preivlieg veroorzaakt knobbeltjes op de steel van de prei, verwijder de aangetaste planten en vernietig ze. == Pruimenmot == {{Tuinbestrijding |plaatje= Grapholita_funebrana_FvL.jpg |tekst= |omschrijving= |schade= Gaatjes in het vel van de pruim en vreetsporen binnenin. Verder uitwerpselen in de gangen en pruimen die afvallen. |nut= |planten= [[../Pruim|Pruim]]. |vijand= [[../Dieren#Vogel|vogels]]. |preventief= Zieke vruchten oprapen en verwijderen. |bestrijding= |lokplant= |info wp= Pruimenmot |info wb= |info wj= }} == Regenworm == {{Tuinbestrijding |plaatje=Earthworm_02.jpg |tekst= Regenworm |omschrijving= |schade= |nut= |planten= gevoelig |vijand= |preventief= vooraf |bestrijding= tijdens |lokplant= |info wp= |info wb= |info wj= }} == Ritnaald == {{Tuinbestrijding |plaatje= Ritnaald_bovenaanzicht.jpg |tekst= Het bovenaanzicht van een Ritnaald. |omschrijving= |schade= Afgevreten wortels en jonge planten. In [[../Aardappel|aardappel]] en [[../De moestuin#Wortel|wortel]] zichtbare gaten. |nut= |planten= [[../Aardappel|Aardappel]], [[../De moestuin#Sla|sla]]. |vijand= [[../Dieren#Loopkever|Loopkever]], [[../Dieren#Mol|mol]], [[../Dieren#Pad|pad]], [[../Dieren#Spitsmuis|spitsmuis]] en [[../Dieren#Vogel|vogels]]. |preventief= Houd de grond goed los. |bestrijding= Vallen maken van halve aardappel of wortel. Gebruik sla als lokplant die je, als ze verwelkt, voorzichtig uitgraaft en de ritnaalden vangt en aan de vogels voert. |lokplant= |info wp= Ritnaald |info wb= |info wj= }} == Rozemarijngoudhaantje == {{Tuinbestrijding |plaatje= Chrysomelidae - Chrysolina americana.JPG |tekst= Rozemarijngoudhaantje |omschrijving= Het rozemarijngoudhaantje (Chrysolina americana) is een keversoort uit de familie bladhaantjes (Chrysomelidae). De soort komt in Nederland en België voor als exoot en is oorspronkelijk afkomstig uit Zuid-Europa. Het dier is overdag actief en kan tot acht millimeter groot worden. Opvallend zijn de kleurrijke en glimmende dekschilden. Hieronder liggen de vleugels, maar deze zijn te kort om mee te kunnen vliegen. De antennes bestaan uit elf geledingen. Bij gevaar gedraagt het rozemarijngoudhaantje zich alsof het dood is en trekt het de pootjes en antennes in. Ei-afzet begint vaak aan het eind van de zomer. De eitjes zijn ongeveer twee millimeter en langwerpig; ze worden aan de onderkant van de bladeren afgezet. De larven komen ongeveer tien dagen na de ei afzet uit. Afhankelijk van de temperatuur voeden de larven zich gedurende een paar weken, waarna ze zich op de grond laten vallen om te verpoppen. De larven zijn grijzig wit met vijf donkere strepen in de lengte; ze zijn vijf tot acht millimeter lang. |schade= De larve is grijszwart en voedt zich met de bladeren van genoemde planten. De schade is te herkennen aan de vraat aan de toppen van de planten, die dan bruin worden. |nut= <!-- als het (ook) een nuttig doel heeft (bijvoorbeeld vogels die schadelijke beestjes eten maar ook je bessen) --> |planten= [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Rozemarijn|Rozemarijn]], [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Lavendel|Lavendel]], [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Tijm|Tijm]] en [[Leer jezelf ecologisch tuinieren/Salie|Salie]]. |vijand= Zover bekend hebben rozemarijngoudhaantjes nog geen natuurlijke vijanden in Nederland. |preventief= <!-- dat wat je kan doen om de schade te voorkomen --> |bestrijding= <!-- wat je kan doen ter bestrijding van de ziekte of plaag --> |lokplant= <!-- de naam van de plant om (vooral nuttige dieren) te lokken --> |info wp= Rozemarijngoudhaantje |info wb= <!-- de naam voor meer info in Wikibooks, bijv. in [[Portaal:Huisdierengids|de huisdierengids]] --> |info wj= <!-- de naam voor info in Wikijunior, bijv. Kriebelbeestjes/Vlieg --> }} == Rups == {{Tuinbestrijding |plaatje= Koningspage_rups12.jpg |tekst= Bij aanraking van de koningspagerups verschijnen als afweermeganisme de twee oranje hoorntjes. |omschrijving= |schade= |nut= |planten= Veel planten zijn gevoelig voor rupsenvraat. |vijand= [[../Dieren#Vogel|Vogels]]. |preventief= Twee keer per jaar spuiten met [[../Algemeen#Kruidenoplossing|kruidenoplossing]] en/of [[../Algemeen#Maerl|maerl]]. |bestrijding= Vogels lokken. |lokplant= Veel rupsen hebben een favoriete plant. Zo laat wat [[../Brandnetel|brandnetels]] staan om het [[../Dieren#Koolwitje|koolwitje]] weg te lokken van je koolgewassen. |info wp= Rups |info wb= |info wj= }} == Schaap == {{Tuinbestrijding |plaatje= Schaap50%25st.jpg |tekst= Grazend schaap. |omschrijving= Het schaap (Ovis aries) is een evenhoevig zoogdier, dat door de mens is gedomesticeerd om onder andere wol te leveren. Het is een herkauwer, nauw verwant met de geit. De soort behoort tot het geslacht Ovis, waar ook de moeflon en het dikhoornschaap toe behoren. Het mannetje wordt ram genoemd, het vrouwtje is een ooi en het jong een lam. Een schaap is bij uitstek een kuddedier en kan slecht tegen alleen zijn. |schade= |nut= |planten= |vijand= |preventief= |bestrijding= |lokplant= |info wp= Schaap_(dier) |info wb= Portaal:Huisdierengids |info wj= }} == Schildluis == {{Tuinbestrijding |plaatje= Wollige_dopluis_moerbei.jpg |tekst= Wollig dopluis in een moerbei. Één van de 7000 soorten schildluizen. |omschrijving= |schade= Er blijven korsten van harde schildjes van de luis op de takken en stammen achter. Verder is er zuigschade. |nut= |planten= [[../De moestuin#Vruchtbomen en struiken|Vruchtbomen]] vooral [[../Appel|appel]], [[../Peer|peer]] en [[../Perzik|perzik]]. Verder [[../Roos|roos]]. |vijand= |preventief= Stammen insmeren met Preicobact. |bestrijding= Stammen afborstelen. |lokplant= |info wp= Schildluizen |info wb= |info wj= }} == Slak == {{Tuinbestrijding |plaatje= Helix.JPG |tekst= Segrijnslak. |omschrijving= |schade= Het menu bestaat voornamelijk uit jonge, groene planten of scheuten, wat schade veroorzaakt aan planten. |nut= Veel soorten (zoals huisjesslakken behalve enkele grotere zoals de segrijnslak) zijn belangrijke opruimers die ten onrechte als schadelijk worden gezien. |planten= Alle jonge planten. |vijand= [[../Dieren#Vogel|Vogels]] (merels en lijsters), kippen, egels, kikkers en padden. |preventief= Slakken houden niet van dennennaalden, houtskool, fijngemaakte schelpen en eierschalen, grind, zaagsel, hulstblad, koffiedik, rottend eikenblad en eikenschors. Strooi die tussen je dierbare plantjes. Afwerende planten zijn verder [[../Alsem|alsem]] (theeaftreksel van blad en knoppen), [[../Hysop|hysop]], [[../Knoflook|knoflook]], [[../Gele mosterd|mosterd]], [[../Heermoes|heermoes]] (1kopje verse gehakt blad op 1 ltr water, 20 min. koken, zeven en spuiten), [[../Oost-Indische kers|oost-indische kers]], [[../Salie|salie]], [[../Tomaat|tomaat]], [[../Tijm|tijm]], [[../De moestuin#Ui|ui]]. |bestrijding= Graaf een conservenblikje met een bodem bier in de grond, de slak wordt daardoor aangetrokken, valt erin en verdrinkt. Dierenvrienden kunnen merels en andere slakkenetende vogels (vooral Franse ;-) lokken. Regelmatig schoffelen helpt ook. Slakken houden niet van losse, droge grond. Geen zout gebruiken, dat is ook slecht voor de planten. |lokplant= |info wp= Slak |info wb= |info wj= }} == Spint (mijt) == {{Tuinbestrijding |plaatje= Spint_%28Tetranychus_urticae%29_op_paprika.jpg |tekst= |omschrijving= |schade= Bij 'Rode spint' zijn onder tegen het blad mijtenkolonies te zien en treedt een bruinachtige verkleurig op, het weefsel valt weg en het blad valt af. Bij gewone spintmijt zijn er kleine witte vlekken en fijn spinsel aan de onderzijde van het blad. Bij aardbei is een misvorming van het blad, bloemen en knoppen te zien. |nut= |planten= [[../Aardbei|Aardbei]], [[../De moestuin#Boon|boon]], [[../Chrysanten|chrysanten]], [[../Hennep|hennep]], [[../Hortensia|hortensia]], [[../Komkommer|komkommer]], [[../Paprika|paprika]], [[../Passiebloem|passiebloem]], [[../Pompoen|pompoen]], [[../De moestuin#Vruchtbomen en struiken|vruchtbomen]] en kasculturen. |vijand= [[../Dieren#Roofmijt|Roofmijt]] en [[../Dieren#Roofwants|roofwants]]. |preventief= Alle biologische verzorging helpt preventief. Geef [[../De basis#Compost|compost]] en [[../De basis#Gesteentenmeel|gesteentenmeel]]. Een [[Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren/Algemeen#Kruidenoplossing|kruidenoplossing]] van brandnetel en heermoes helpt ook evenals [[../De basis#Mulchen|mulchen]]. Aardbei in mengteelt met ui en knoflook. Kassen luchten, ook 'koude' kassen of bakken moeten af en toe gelucht worden. |bestrijding= Zieke plantdelen vernietig je. Spuit met een koude watrestraal in de zon de aangetaste plant af en behandel daarna met de [[Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren/Algemeen#Kruidenoplossing|kruidenoplossing]]. Indien ernstig kan ook een [[Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren/Algemeen#Zeep-spiritus oplossing|Zeep-spiritus oplossing]] worden gespoten. |lokplant= |info wp= Spint (mijt) |info wb= |info wj= }} == Thrips == {{Tuinbestrijding |plaatje= Thysanoptera.jpg |tekst= Een paar van de 5000 soorten. |omschrijving= |schade= Lichte vlekken op het blad, onderkant ziet er vies uit. Tripsen voeden zich met sappen uit cellen van verscheidene soorten planten en dieren door gaatjes in de cel te prikken en de inhoud op te zuigen. |nut= Andere soorten tripsen voeden zich met sappen uit andere insecten of mijten en worden nuttig bevonden. |planten= [[../De moestuin#Erwt|Erwt]] en [[../De moestuin#Ui|ui]]. Vooral bij warm weer. |vijand= |preventief= Zorg voor [[../De moestuin#Teeltwisseling|teeltwisseling]] en luchtige standplaatsen. Houd de gewassen gelijkmatig vochtig en zaai vroeg in het jaar. |bestrijding= |lokplant= |info wp= Tripsen |info wb= |info wj= }} == Uienvlieg == {{Tuinbestrijding |plaatje= Uienvlieg_maden.jpg |tekst= Maden van de uienvlieg. |omschrijving= |schade= De maden vreten de bollen en het blad van binnenuit aan waarna rotting volgt. |nut= |planten= [[../Knoflook|Knoflook]], [[../Prei|prei]] en [[../De moestuin#Ui|ui]]. |vijand= |preventief= Cominatieteelt met [[../De moestuin#Wortel|wortel]]. Vermijd gebruik van stinkende mest. Vermijd zaai tijdens de vlucht van de vlieg (april/mei). |bestrijding= Stuif [[../De basis#Gesteentenmeel|gesteentenmeel]] over de pootuitjes en gebruik [[Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren/Algemeen#Kruidenoplossing|kruidenthee]] van [[../Alsem|alsem]] en [[../Boerenwormkruid|boerenwormkruid]]. Aangetaste planten verbranden. |lokplant= |info wp= Uienvlieg |info wb= |info wj= }} == Valse meeldauw == Zie [[#Meeldauw|Meeldauw]] == Veenmol == {{Tuinbestrijding |plaatje= Maulwurfsgrille_Gryllotalpidae_20050921.JPG |tekst= Veenmol. |omschrijving= |schade= Afgevreten wortels en knollen. |nut= Soms ook nuttig, eet andere insecten, maar ook de wormen. |planten= Vooral jonge zaaisels in de bak of kas. |vijand= [[../Dieren#Merel|Merel]], [[../Dieren#Mol|mol]], [[../Dieren#Spitsmuis|spitsmuis]], [[../Dieren#Spreeuw|spreeuw]]. |preventief= Gangen opgraven en de nesten vernielen om plagen te voorkomen. Een glas ingraven tot de rand helpt om ze te vangen. Ze vallen er in en kunnen er niet meer uit klimmen. |bestrijding= |lokplant= |info wp= Veenmol |info wb= |info wj= }} == Vleermuis == {{Tuinbestrijding |plaatje= Myotis daubentonii.jpg |tekst= Myotis daubentonii.jpg |omschrijving= De watervleermuis en de meervleermuis zijn vooral algemeen bekend in Nederland |schade= |nut= eet insecten als muggen, kevers, motten |planten= gevoelig |vijand= |preventief= vooraf |bestrijding= tijdens 'x' ''' Beschermd diersoort''' in heel Nederland en België, niet verstoren, zieke melden bij een vleermuisopvangcentrum, dode bij een onderzoekscentrum, niet met handen aanraken vanwege virussen, slapende vleermuizen laten zitten |lokplant= |info wp= |info wb= |info wj= }} == Vlieg == {{Tuinbestrijding |plaatje= Vlieg_op_camelia_normaal.jpg |tekst= Vlieg. |omschrijving= |schade= |nut= |planten= |vijand= |preventief= Plant [[../Basilicum|basilicum]], [[../Boerenwormkruid|boerenwormkruid]], [[../Zegekruid|zegekruid]] en notenbomen om vliegen te weren. Vooral een [[../Walnoot|walnoot]] bij het terras is aan te bevelen. Ook (takken van) [[../Vlier|vlier]] helpt vliegen verdrijven. |bestrijding= |lokplant= |info wp= Vlieg |info wb= |info wj= Kriebelbeestjes/Vlieg }} == Vlinder == {{Tuinbestrijding |plaatje= Anthocharis euphenoides f1.jpg |tekst= Geel oranjetipje |omschrijving= Vlinders hebben vrijwel alle dezelfde lichaamsbouw maar kennen een grote variatie in de vorm en grootte van de vleugels, ook de vleugelkleuren en -patronen verschillen vaak per soort. De rupsen kennen eveneens een enorme diversiteit aan vormen en zijn vaak goed van elkaar te onderscheiden. Veel vlinders zijn gemakkelijk als zodanig te herkennen maar er zijn uitzonderingen. Zo zijn er ongevleugelde soorten en zijn er soorten die niet beschikken over de voor vlinders zo kenmerkende roltong. [[w:Vlinders|Hier]] vind je meer informatie over vlinders of hier [https://www.uwtuinvolvlinders.nl Vlindertuin] Informatie over hoe een Nederlandse tuin aantrekkelijk kan worden gemaakt voor vlinders. |schade= Alleen als rups kan de vlinder soms (grote) schade aanrichten. |nut= Vlinders zorgen voor bestuiving. |planten= Veel planten (bloemen} lokken door de aanwezige nectar een veelheid aan vlinders. |vijand= Zie [[w:Vlinders#Vijanden_en_verdediging|vijanden]] op Wikipedia. |preventief= |bestrijding= |lokplant= [[../Gele mosterd|Gele mosterd]] |info wp= Vlinders |info wb= |info wj= }} == Vruchtbladroller == {{Tuinbestrijding |plaatje= ImageNeeded.png |tekst= Foto gezocht |omschrijving= |schade= |nut= |planten= gevoelig |vijand= |preventief= vooraf |bestrijding= tijdens |lokplant= |info wp= |info wb= |info wj= }} == Vogel == {{Tuinbestrijding |plaatje= Nieuwsgierige_mus.jpg |tekst= Een nieuwsgierige huismus. |omschrijving= |schade= In sommige periodes zijn vogels lastig omdat de vruchten opeten die we eigenlijk voor onszelf bestemd hebben. |nut= Vogels zijn leuk om naar te kijken, we genieten van hun zang, ze vespreiden (soms over grote afstand) zaden en veel vogels eten een enorme hoeveelheid (schadelijke en hinderlijke) insecten en andere beesten. Je lokt ze dus door te zorgen dat ze kunnen nestelen. Maak onderkomens zoals [[Handige Harry/Vogelhuisje maken|vogelhuisjes]]. |planten= Vooral gewassen met zacht, rijp fruit (kersen, bessen, druiven, e.d.) zijn het doelwit. |vijand= |preventief= Lang voordat de vruchten rijp zijn kan je stukjes aluminiumfolie, trildraad of zwarte garendraden in de struiken hangen. Vogelnetten helpen het best, maar deze zijn helaas moeilijk bij bomen als bijvoorbeeld de kersenboom. Voor [[../Aardbei|aardbeien]] en [[../Aalbes|bessen]] kun je het beste een soort kooi maken. Span de netten strak over een houten geraamte zodat de vogels niet verstrikt raken. Vooral zwarte of groene netten zijn af te raden, blauwe zijn beter omdat de vogels dat vanuit de lucht aanzien voor water en dus niet zullen landen (en nu maar hopen dat de reiger niet op je aardbeiennetje land.<br> Kattekruid lokt katten wat ook vogels afschrikt al wordt er dan soms wel een gegrepen. |bestrijding= Vogels bestrijd je natuurlijk niet. |lokplant= |info wp= Vogels |info wb= |info wj= }} == Wesp == {{Tuinbestrijding |omschrijving= <!-- hier wat algemene info over het beest of de plaag --> |plaatje= Dolichovespula media, middelste wesp.jpg |tekst= Middelste wesp |schade= |nut= Bestuiving |planten= |vijand= |preventief= |bestrijding= |lokplant= Paarse wespenorchis |info wp= Wespen |info wb= <!-- de naam voor meer info in Wikibooks, bijv. in [[Portaal:Huisdierengids|de huisdierengids]] --> |info wj= <!-- de naam voor info in Wikijunior, bijv. Kriebelbeestjes/Vlieg --> }} == Wittevlieg == {{Tuinbestrijding |plaatje= Weisse-Fliege.jpg |tekst= Witte vlieg aan de onderzijde van een blad. |omschrijving= |schade= Zuigvlekken aan het blad en roetdauw door afscheiding. Waar te nemen door kolonies witte, gevleugelde insecten aan de onderzijde van het blad. |nut= |planten= Vooral in de bak of kas bij [[../Tomaat|tomaten]] en [[../Komkommer|komkommer]], buiten op [[../De moestuin#Kool|kool]]. |vijand= [[../Dieren#Sluipwesp|Sluipwesp]]. |preventief= De bak en kas regelmatig goed luchten. Zaai [[../Afrikaantje|afrikaantjes]]. |bestrijding= Spuiten met [[Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren/Algemeen#Kruidenoplossing|brandnetelaftreksel]] en koud water. |lokplant= |info wp= Witte vlieg |info wb= |info wj= }} == Woelrat == {{Tuinbestrijding |plaatje= Arvicola_terrestris.jpg |tekst= Woelrat. |omschrijving= |schade= |nut= |planten= |vijand= |preventief= Plant [[../Narcis|narcissen]] rond (fruit)bomen. |bestrijding= |lokplant= |info wp= Woelrat |info wb= |info wj= }} == Wolluis == {{Tuinbestrijding |plaatje= Schmierlaeuse.uellue.jpg |tekst= Wolluis op een cactus. |omschrijving= |schade= Planten groeien niet, blad wordt geel en valt af. |nut= |planten= Bijna alle planten. |vijand= |preventief= Lok [[../Dieren#Lieveheersbeestje|lieveheersbeestje]] en [[../Dieren#Sluipwesp|sluipwesp]]. Laat [[../Oostindische kers|oostindische kers]] tegen de stam van een boom opklimmen. |bestrijding= |lokplant= |info wp= Wolluis |info wb= |info wj= }} == Wortelvlieg == {{Tuinbestrijding |plaatje= ImageNeeded.png |tekst= Wortelvlieg. |omschrijving= |schade= Roodbruine vraatgangen in wortels die gaan stinken terwijl het blad verkleurt en afsterft. |nut= |planten= Vooral [[../De moestuin#Wortel|wortels]] en soms ook [[../Dille|dille]], [[../Karwij|karwij]], [[../Kervel|kervel]], [[../Peterselie|peterselie]], [[../Selderie|selderie]]. |vijand= |preventief= Zorg voor cominatie met [[../De moestuin#Ui|ui]] en een winderige open plek. Gebruik geen stalmest en zaai vroeg. Ook [[../Salie|salie]] weert de wortelvlieg. |bestrijding= Je kan sterk ruikende kruiden zoals [[../Boerenwormkruid|boerenwormkruid]], [[../Dille|dille]] of [[../Lavendel|lavendel]] tussen de rijen leggen. Verder begieten met een [[Leer_jezelf_ecologisch_tuinieren/Algemeen#Kruidenoplossing|kruidenaftreksel]] van knoflook en uienschillen. |lokplant= |info wp= Wortelvlieg |info wb= |info wj= }} == Zwarte luis == {{Tuinbestrijding |plaatje= Aphis fabae Scopoli RH (13).jpg |tekst= Zwarte luis op Bunium bulbocastanum |omschrijving= |schade= |nut= |planten= [[../Gewone goudsbloem|Gewone goudsbloem]] |vijand= |preventief= vooraf |bestrijding= tijdens |lokplant= |info wp= Zwarte luis |info wb= |info wj= }} {{Sub}} 7vj89ds0uuz1ezs0rrode852lqwbyb4 0 16753 363557 358811 2022-08-14T20:01:11Z AnRo0002 12752 ([[c:GR|GR]]) [[c:COM:FR|File renamed]]: [[File:20131017Vogelknoeterich Reilingen7.jpg]] → [[File:20131017Polygonum aviculare7.jpg]] wikitext text/x-wiki __NOTOC__ __NOEDITSECTION__ {{Leer jezelf ecologisch tuinieren|Afbeelding=Polygonum aviculare (4985273186).jpg}} {{Tuinkalender-Tabelkop| |plaatje1= 357 Polygonum heterophyllum.jpg |plaatje2= 20141101Polygonum aviculare1.jpg |plaatje3= 20141101Polygonum aviculare3.jpg |plaatje4= 20131022Polygonum aviculare2.jpg |plaatje5= 20131017Polygonum aviculare7.jpg |divers= Het is een liggende of rechtopstijgende plant. |familie= Duizendknoop |latijn= Polygonaceae |geslacht= Varkensgras |soort= Polygonum aviculare |nlnaam= <!-- NLsoortnaam als in woordenboek voorkomt (kleine letters)--> |geschikt= <!-- Hier bijv. stinsenplant, bodembedekker, snijbloem --> |roodlijst= <!-- Vul in 'ja' als het gewas op de rode lijst staat --> |beschermd= <!-- Vul in 'ja' als het gewas op de lijst staat van de beschermde gewassen --> |wortel= De wortel is een penwortel. |stengel= <!-- Idem over de stengel --> |blad= De bladscheden zijn zilverig en schijnen door. Het blauwgroene, 5-38 mm lange en 1,5-8 mm brede blad is ellipitisch en nagenoeg ongesteeld. De bladeren aan de hoofdstengel zijn iets groter dan de bladeren die aan de zijstengels groeien. |groenblijvend= <!--Vul in 'ja' als de plant winterhard/groenblijvend is --> |bloei= Mei tot november. |kleur= De bloempjes zijn roze of wit en hebben een doorsnede van circa 3 mm. Eén tot zes bloemen zitten bij elkaar in de bladoksels. |vrucht= Gewoon varkensgras heeft dofbruine, driehoekige, 3 mm lange en 1,5 mm brede dopvruchten. Deze zitten verborgen in het blijvende bloemdek. |hoog= 200 |grond1= <!-- Voorkeur van de grondsoort waarin de plant het best groeit --> |compost1= <!-- Hoeveelheid compost die bij grond1 moet worden toegevoegd: veel/matig/geen --> |kali1= <!-- Idem voor de hoeveelheid kali: veel/matig/geen --> |grond2= <!-- Hier de grondsoort waarin de plant verder ook groeit --> |compost2= <!-- Zie compost1 --> |kali2= <!-- Zie kali1 --> |zon= <!-- Wis de symbolen die niet van toepassing zijn: <span style="color:orange;">●</span> Volle zon <span style="font-size: small;">◔</span> Licht beschaduwd <span style="font-size: small;">◑</span> Halfschaduw <span style="font-size: small;">◕</span> Zwaar beschaduwd ● Schaduw --> |water= <!-- Wis de symbolen die niet van toepassing zijn: '''<span style="font-size:small; color:blue;">≋</span>''' Zeer nat (waterplanten) <span style="font-size:small; color:blue;">≈</span> Nat (oevers, moerassen) <span style="font-size:small; color:blue;">'''∼'''</span> Vochtig/Normaal <span style="font-size: small;">≁</span> Vrij droog <span style="font-size: small;">–</span> Droog (rotstuinen) --> |goede buren= <!-- Gewassen die de (groei van de) plant ondersteunen of mooi staan bij elkaar --> |slechte buren= <!-- Gewassen die de (groei van de) plant belemmeren --> |weert= <!-- Dieren of ziektes die de door de plant worden geweerd --> |lokt= <!-- Dieren of ziektes die door de plant worden gelokt --> |keuken= <!--Omschrijving waar de plant eventueel voor wordt gebruikt (niet alleen in de keuken) --> |kookboek= <!-- Naam van de plant (hoofdletter) voor een eventuele link naar recepten in het kookboek --> |genees= <!-- Omschrijving van de event. geneeskracht van de plant. Er komt automatisch te staan 'Wordt als geneeskrachtig gezien bij' vul dit verder aan --> |waarschuwing= <!-- Omschrijving van bijvoorbeeld de giftigheid van de plant --> |zaaimaand= |zaaiomschrijf= <!-- Maand(en) waarin gezaaid wordt en een omschrijving daarvan --> |kk= <!-- Kiemkracht --> |kt= <!-- Kiemtijd --> |lt= <!-- Leeftijd --> |zd= <!-- Zaaidiepte --> |plantmaand= |plantomschrijf= <!-- (uit/ver)plant maand(en) en omschrijving --> |pa= <!-- Plantafstand --> |ra= <!-- Rijafstand --> |verzorgmaand= |verzorgomschrijf= <!-- Maand(en) van verzorging en omschrijving --> |oogstmaand= |oogstomschrijf= <!-- Maand(en) van het oogsten en omschrijving (ook hoe te bewaren) --> |vermeermaand= |vermeeromschrijf= <!-- Maand(en) voor het vermeerderen van de plant en de omschrijving --> |vw= <!-- Vermeerderwijze (S=scheuren/Z=zaaien/E=enten/enz.) --> }} o7m99v2l64n9c1vmd8o5r4wchyytcjd 0 41359 363554 363512 2022-08-14T15:12:23Z De Wikischim 5499 Enkele aanpassingen wikitext text/x-wiki {{Receptmetafbeelding| |Naam = Appelbeignet |Afbeelding = |Categorie = Feestdagrecept |Porties = 4 personen |Energie = |Tijd = 20-30 minuten (voorbereiding); 20 minuten (bakken) |Stippen = 2 |Moeilijkheid = }} '''Appelbeignets''' worden traditioneel vaak gebakken met oud-en-nieuw, meestal in combinatie met [[Kookboek/Oliebollen|oliebollen]]. == Ingrediënten == * ±8 [[Kookboek/Appel#Goudreinette|goudreinetten]] * 500 gram {{kb|p=bakmeel|zelfrijzend bakmeel}} * een snufje [[Kookboek/Zout|zout]] * 1 theelepel [[Kookboek/Kaneel|kaneel]] * 1 {{kb|ei}} * ½ liter [[Kookboek/Melk|melk]] * [[Kookboek/Olie|Olie of frituurvet]] == Bereiding == * Meng bakmeel, zout en kaneel door elkaar. * Kluts erna het ei erdoorheen. * Voeg heel geleidelijk zoveel melk toe dat een papje ontstaat dat een beetje draden trekt: het moet het midden houden tussen pannenkoekbeslag en gesmolten (fondue‑)kaas. * Schil de goudrenetten en haal de klokhuizen eruit. Snijd ze voorzichtig tot plakken van ±1 cm. dik. * Dompel deze in het beslag totdat ze helemaal omhuld zijn. * Vis ze daarna uit het beslag (met een mes door het hart van de plak heen) en laat kort uitdruipen, maar wel zo dat er geen appel te zien is. * Frituur ze tot ze een knapperig goudbruin korstje hebben. Let op: het kan flink spatten, met name op het moment dat een beignet in het vet wordt gedaan. == Tip == * Als je ook oliebollen bakt: doe dan eerst de oliebollen en pas daarna de appelbeignets, omdat die een minder diepe laag olie nodig hebben. * In plaats van appels kunnen ook andere vruchten gefrituurd worden, bijvoorbeeld stukjes banaan of plakjes ananas. Gebruik geen citrusvruchten, want die worden bitter door het frituren. == Tenslotte == Soms worden appelbeignets foutief '[[Kookboek/Appelflap|appelflappen]]' genoemd, maar dat is een heel ander gerecht. [[Categorie:Nederlandse keuken]] [[Categorie:Vegetarisch recept]] [[Categorie:Cake, gebak en taart]] tgjykgm7qpdflwnzqjnhgygnym3f1hs 363555 363554 2022-08-14T15:14:17Z De Wikischim 5499 /* Tenslotte */ Iets andere woordkeus wikitext text/x-wiki {{Receptmetafbeelding| |Naam = Appelbeignet |Afbeelding = |Categorie = Feestdagrecept |Porties = 4 personen |Energie = |Tijd = 20-30 minuten (voorbereiding); 20 minuten (bakken) |Stippen = 2 |Moeilijkheid = }} '''Appelbeignets''' worden traditioneel vaak gebakken met oud-en-nieuw, meestal in combinatie met [[Kookboek/Oliebollen|oliebollen]]. == Ingrediënten == * ±8 [[Kookboek/Appel#Goudreinette|goudreinetten]] * 500 gram {{kb|p=bakmeel|zelfrijzend bakmeel}} * een snufje [[Kookboek/Zout|zout]] * 1 theelepel [[Kookboek/Kaneel|kaneel]] * 1 {{kb|ei}} * ½ liter [[Kookboek/Melk|melk]] * [[Kookboek/Olie|Olie of frituurvet]] == Bereiding == * Meng bakmeel, zout en kaneel door elkaar. * Kluts erna het ei erdoorheen. * Voeg heel geleidelijk zoveel melk toe dat een papje ontstaat dat een beetje draden trekt: het moet het midden houden tussen pannenkoekbeslag en gesmolten (fondue‑)kaas. * Schil de goudrenetten en haal de klokhuizen eruit. Snijd ze voorzichtig tot plakken van ±1 cm. dik. * Dompel deze in het beslag totdat ze helemaal omhuld zijn. * Vis ze daarna uit het beslag (met een mes door het hart van de plak heen) en laat kort uitdruipen, maar wel zo dat er geen appel te zien is. * Frituur ze tot ze een knapperig goudbruin korstje hebben. Let op: het kan flink spatten, met name op het moment dat een beignet in het vet wordt gedaan. == Tip == * Als je ook oliebollen bakt: doe dan eerst de oliebollen en pas daarna de appelbeignets, omdat die een minder diepe laag olie nodig hebben. * In plaats van appels kunnen ook andere vruchten gefrituurd worden, bijvoorbeeld stukjes banaan of plakjes ananas. Gebruik geen citrusvruchten, want die worden bitter door het frituren. == Tenslotte == Soms worden appelbeignets foutief '[[Kookboek/Appelflap|appelflappen]]' genoemd, maar dat is een heel ander soort lekkernij. [[Categorie:Nederlandse keuken]] [[Categorie:Vegetarisch recept]] [[Categorie:Cake, gebak en taart]] 86ocjp0m0i0n1tj11wrw59n92domjep 363556 363555 2022-08-14T15:33:07Z Erik Wannee 6996 + afbeelding wikitext text/x-wiki {{Receptmetafbeelding| |Naam = Appelbeignet |Afbeelding = [[Bestand:Appelbeignets.jpg|300px|Appelbeignets]] |Categorie = Feestdagrecept |Porties = 4 personen |Energie = |Tijd = 20-30 minuten (voorbereiding); 20 minuten (bakken) |Stippen = 2 |Moeilijkheid = }} '''Appelbeignets''' worden traditioneel vaak gebakken met oud-en-nieuw, meestal in combinatie met [[Kookboek/Oliebollen|oliebollen]]. == Ingrediënten == * ±8 [[Kookboek/Appel#Goudreinette|goudreinetten]] * 500 gram {{kb|p=bakmeel|zelfrijzend bakmeel}} * een snufje [[Kookboek/Zout|zout]] * 1 theelepel [[Kookboek/Kaneel|kaneel]] * 1 {{kb|ei}} * ½ liter [[Kookboek/Melk|melk]] * [[Kookboek/Olie|Olie of frituurvet]] == Bereiding == * Meng bakmeel, zout en kaneel door elkaar. * Kluts erna het ei erdoorheen. * Voeg heel geleidelijk zoveel melk toe dat een papje ontstaat dat een beetje draden trekt: het moet het midden houden tussen pannenkoekbeslag en gesmolten (fondue‑)kaas. * Schil de goudrenetten en haal de klokhuizen eruit. Snijd ze voorzichtig tot plakken van ±1 cm. dik. * Dompel deze in het beslag totdat ze helemaal omhuld zijn. * Vis ze daarna uit het beslag (met een mes door het hart van de plak heen) en laat kort uitdruipen, maar wel zo dat er geen appel te zien is. * Frituur ze tot ze een knapperig goudbruin korstje hebben. Let op: het kan flink spatten, met name op het moment dat een beignet in het vet wordt gedaan. == Tip == * Als je ook oliebollen bakt: doe dan eerst de oliebollen en pas daarna de appelbeignets, omdat die een minder diepe laag olie nodig hebben. * In plaats van appels kunnen ook andere vruchten gefrituurd worden, bijvoorbeeld stukjes banaan of plakjes ananas. Gebruik geen citrusvruchten, want die worden bitter door het frituren. == Tenslotte == Soms worden appelbeignets foutief '[[Kookboek/Appelflap|appelflappen]]' genoemd, maar dat is een heel ander soort lekkernij. [[Categorie:Nederlandse keuken]] [[Categorie:Vegetarisch recept]] [[Categorie:Cake, gebak en taart]] 2lns7ntqci705t5xyiwd5tv9x78hgmd 3 41372 363553 2022-08-14T15:08:29Z De Wikischim 5499 Nieuwe pagina aangemaakt met '{{welkom}} Hallo, en welkom – nu ook – hier. Ikzelf ben nogal onregelmatig actief hier op Wikibooks dus kan je wellicht niet echt goed coachen, anderen misschien wel. Succes en groet, ~~~~' wikitext text/x-wiki {{welkom}} Hallo, en welkom – nu ook – hier. Ikzelf ben nogal onregelmatig actief hier op Wikibooks dus kan je wellicht niet echt goed coachen, anderen misschien wel. Succes en groet, [[Gebruiker:De Wikischim|De Wikischim]] ([[Overleg gebruiker:De Wikischim|overleg]]) 14 aug 2022 17:08 (CEST) lqix1d8nicyzxf4jlckfmj0sgiwhyhk