Wikipèdia ocwiki https://oc.wikipedia.org/wiki/Acu%C3%A8lh MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Mèdia Especial Discutir Utilizaire Discussion Utilizaire Wikipèdia Discussion Wikipèdia Fichièr Discussion Fichièr MediaWiki Discussion MediaWiki Modèl Discussion Modèl Ajuda Discussion Ajuda Categoria Discussion Categoria Portal Discussion Portal Projècte Discussion Projècte TimedText TimedText talk Mòdul Mòdul Discussió Gadget Discussion gadget Définition de gadget Discussion définition de gadget 0 39263 2321110 2319120 2022-08-01T11:38:52Z Orchendor 42610 /* Classificacion de Tholen */ wikitext text/x-wiki <!--Article redigit en provençau--> {{1000 fondamentals}} [[Imatge:Galileo Ida n Dactyl.jpg|thumb|200px|right|Asteroïde Ida e son satellit Dactyl]] Un '''asteroïde''' es un objècte solid, compausat majoritàriament de [[ròca]]s e de [[metal]]s, de talha pus pichona qu'una [[planeta]] e, qu'a la diferéncia d'una [[cometa]], vira a l'entorn dau [[Solelh|Soleu]] sus una [[orbita]] feblament [[ellipsa|elliptica]]. Son principalament concentrats entre leis orbitas de [[Mart (planeta)|Mart]] e de [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]]. Serián de rèstas dau disc protoplanetaris que mau capitèron de s'assemblar per formar una [[planeta]] en causa de l'influéncia gravitacionala de [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]]. == Orbitas e grops d'asteroïdes == Divèrsei grops d'asteroïdes diferents son coneguts dins lo [[Sistèma Solar]]. Lo principau es aqueu de la [[Cencha Principala]] onte se tròba la màger part deis asteroïdes. Dins aquò, aqueu grop es pas unic e d'autreis existisson, especialament leis asteroïdes troians de l'orbita de [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]] amb quauquei centenaus de còrs recensats, leis asteroïdes troians de [[Mart (planeta)|Mart]] o encara leis asteroïdes crosant l'orbita terrèstra. === Cencha Principala === La Cencha Principala tèn probablament de milions d'asteroïdes dont environ 200 an un diamètre superior a 200 quilomètres e entre 1,1 e 1,9 milions un diamètre pus grand qu'un quilomètre<ref name="Yeomans 2007">D. K. Yeomans, ''« JPL Small-Body Database Search Engine »'', NASA JPL, 26 d'abriu de 2007.</ref> <ref>European Space Agency (April 4, 2002). "New study reveals twice as many asteroids as previously believed". Press release. [http://www.spaceref.com/news/viewpr.html?pid=7925]</ref>. Representan la màger part deis asteroïdes coneguts. Aquelei còrs an una excentricitat inferiora a 0,4 amb una enclinasion mens auta que 30°. Son maximom de distribucion se situa per una excentricitat de 0,07 e una enclinason egala a 4°<ref name="Williams 2007">G. Williams, ''« Distribution of the Minor Planets »'', Minor Planets Center, 3 d'abriu de 2007.</ref>. Ansin, un asteroïde mejan de la [[Cencha Principala]] tèn una orbita quasi circulara. La [[Cencha Principala]] tèn divèrsei zonas diferentas desseparadas per de lacunas. Ansin, lo tèrme de « Cencha Principala » es sovent utilizat per designar especificament la region centrala onte la concentracion d'asteroïde es pus importanta. Es situada entre lei lacunas de Kirkwood, es a dire entre 2,06 e 3,27 UA a respèct dau [[Soleu]]. 93,4% deis asteroïdes recensats i orbitan. Lei lacunas principalas son situadas per lei resonàncias 3:1, 5:2, 7:3, e 2:1 amb l'orbita de [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]]. Ansin, i a ges d'asteroïde realizant dos torns dau [[Soleu]] durant una orbita de la [[Jupitèr (planeta)|planeta joviana]]. La [[massa]] deis objèctes de la Cencha Principala es estimada entre 3,0 e 3,6.10²¹, siá 0,04% de la massa [[Luna|lunara]]. [[(1) Cères|Cères]] representa 32% d'aquela massa, [[(4) Vesta|Vesta]] 9%, [[(2) Pallas|Pallas]] 7%, [[10 Igea|Hygiea]] 3%, [[(511) Davida|Davida]] 1,2%, [[(704) Interamnia|Interamnia]] 1,0% e [[(52) Euròpa|Euròpa]] 0,9%<ref name="Krasinsky 2002">Krasinsky, G. A. (July 2002). "Hidden Mass in the Asteroid Belt". Icarus 158 (1): 98–105. doi:10.1006/icar.2002.6837</ref> <ref name="Pitjeva 2004">Pitjeva, E. V. (2004). ''"Estimations of masses of the largest asteroids and the main asteroid belt from ranging to planets, Mars orbiters and landers"''. 35{{e}} "COSPAR Scientific Assembly". Paris, França. pp. 2014. [http://adsabs.harvard.edu/abs/2004cosp.meet.2014P]</ref>. === Asteroïdes troians de Jupitèr === [[File:Asteroïdes troians.png|thumb|Esquèma generau dau Sistèma Solar mostrant la cencha principala e leis asteroïdes troians de [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]].]] Leis asteroïdes troians de [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]] son d'asteroïdes orbitant vèrs lei ponchs de Lagrange L₄ e L₅ de [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]]. Lor nom vèn dei dos camps de la guèrra de l'epopèia d'[[Omèr]] entre lei Troians (ponch L₄) e lei Grècs (ponch L₅). Son orbita es situada entre 5,05 e 5,35 UA amb una enclinason importanta a respèct dau plan orbital de [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]]. Lo nombre d'asteroïdes d'aqueu tipe amb una talha superiora a un quilomètre es estimat entre 1 e 2 milions, siá un nombre similar a la Centura principala. Pasmens, coma leis asteroïdes troians de Jupitèr son fòrça sorns, lor deteccion es relativament dificila<ref>Hewitt, David C.; Trujillo, Chadwick A.; Luu, Jane X. (2000). "Population and size distribution of small Jovian Trojan asteroids". The Astronomical journal 120: 1140–7. doi:10.1086/301453</ref>. Ansin, solament {{formatnum:2603}} asteroïdes troians e {{formatnum:1473}} grècs èran coneguts en abriu de [[2010]]. === Autreis asteroïdes === D'autrei grops d'asteroïdes pus pichons existisson dins lo [[Sistèma Solar]]. Ansin, [[Mart (planeta)|Mart]] e [[Neptun (planeta)|Neptun]] tènon egalament deis asteroïdes troians dichs respectivament, e per analogia amb [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]], troians de [[Mart (planeta)|Mart]] e troians de [[Neptun (planeta)|Neptun]]. En revenge, [[Mercuri (planeta)|Mercuri]], [[Vènus (planeta)|Vènus]] e la [[Tèrra]] an ges d'asteroïde troian, probablament en causa de la proximitat dau [[Soleu]]. Es tanben lo cas per [[Saturne (planeta)|Saturne]] e per [[Uranus (planeta)|Uranus]] que subisson l'influéncia de la gravitat de [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]]. Certanei planetas tènon d'asteroïdes dins lor sistèma de satellits. Per exemple, [[Mart (planeta)|Mart]] tèn doas lunas fòrça pichonas irregularas e craterizadas que son probablament d'asteroïdes capturats per gravitat. [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]] a egalament un nombre important d'asteroïdes satellits. Enfin, [[Saturne (planeta)|Saturne]], [[Uranus (planeta)|Uranus]] e [[Neptun (planeta)|Neptun]] an tanben de còrs pichons e irregulars dins sei sistèmas mai l'origina d'aquelei còrs (asteroïdes, cometas...) es desconeguda. Enfin, un autre grop relativament important per leis astronòms es l'ensems deis asteroïdes crosant l'orbita terrèstra. Aqueu grop es particularament susvelhat en causa dau risque d'impacte amb la [[Tèrra]]. Tendriá entre 500 e {{formatnum:1000}} còrs d'un diamètre superior a un quilomètre. == Caracteristicas fisicas == === Talha === La talha deis objèctes de la Cencha Principala varia fòrtament de quasi {{formatnum:1000}} quilomètres per lo pus grand a quauquei mètres. Lo pus grand, [[(1) Cères|Cères]] a una forma esferica amb un diamètre d'environ {{formatnum:975}} km. Representa un tèrç de la massa de la [[Cencha Principala]] e es classat dins la categoria dei [[Planeta nana|planetas nanas]]. Dos autreis asteroïdes an tanben una forma esferica amb una estructura intèrna au mens parcialament diferenciada<ref>Schmidt, B.; Russell, C. T.; Bauer, J. M.; Li, J.; McFadden, L. A.; Mutchler, M.; Parker, J. W.; Rivkin, A. S.; Stern, S. A.; Thomas, P. C. (2007). "Hubble Space Telescope Observations of 2 Pallas". American Astronomical Society, DPS meeting #39 39: 485. [http://adsabs.harvard.edu/abs/2007DPS....39.3519S].</ref>. Dins aquò, sei formas son generalament pus pichonas e fòrça irregularas : {|class=wikitable align=center |+Nombre aproximatiu N d'asteroïdes amb un diamètre superior a D |- !D |100 m || 300 m || 500 m || 1&nbsp;km || 3&nbsp;km || 5&nbsp;km || 10&nbsp;km || 30&nbsp;km || 50&nbsp;km || 100&nbsp;km || 200&nbsp;km || 300&nbsp;km || 500&nbsp;km || 900&nbsp;km |- !N | ~{{formatnum:25000000}} || {{formatnum:4000000}} || {{formatnum:2000000}} || {{formatnum:750000}} || {{formatnum:200000}} || {{formatnum:90000}} || {{formatnum:10000}} || 1100 || 600 || 200 || 30 || 5 || 3 || 1 |} === Composicion === [[Fichièr:Cères - Estructura intèrna.png|thumb|Representacion de l'estructura intèrna de [[(1) Cères|Cères]].]] La composicion e l'estructura intèrna deis asteroïdes son mau conegudas e probablament fòrça variadas. [[(1) Cères|Cères]] tendriá un nuclèu rocassós cubèrt per una crosta de glaç e [[(4) Pallas|Pallas]] un nuclèu [[metal]]lic, un mantèu d'[[olivina]] e una crosta basaltica<ref>''steroid or Mini-Planet? Hubble Maps the Ancient Surface of Vesta'', 19 d'abriu de 1995, [http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/1995/20/image/]</ref>. Dins aquò, la màger part deis asteroïdes seriá facha de còrs non diferenciats. [[(10) Hygiea|Hygiea]] seriá lo pus grand d'aquela categoria. Enfin, un nombre important serián compausats d'un assemblatge de brigas feblament liats per gravitat. Certaneis asteroïdes presentan de traças de moleculas [[Quimia organica|organicas]] o d'[[aminoacid]]s. === Classificacion === Leis asteroïdes son generalament classats en foncion de dos paramètres principaus que son sei caracteristicas orbitalas e son espèctre. ==== Classificacion orbitala ==== La màger part deis asteroïdes son devesidas en grops e familhas en foncion de sei caracteristicas orbitalas que son fòrtament influenciadas per [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]]. Lei noms d'aqueleis ensems provènon generalament dau premier asteroïde de la categoria descubèrt. Lei grops son d'associacions relativament lascas mai lei familhas indican una origina comuna a partir d'un asteroïde pus ancian e desenant au mens parcialament destruch<ref>Zappalà, V. (1995). "Asteroid families: Search of a 12,487-asteroid sample using two different clustering techniques". Icarus 116: 291–314. doi:10.1006/icar.1995.1127</ref>. De mai, a l'ora d'ara, lei familhas conegudas son unicament situadas dins la [[Cencha Principala]] e aperaquí 30 a 35% deis asteroïdes fan partida d'una familha. Lei grops principaus son : {| border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF" |- align="center" bgcolor="#cccccc" ! Grop || [[Semiaxe major]]<br />(ua) || Excentricitat || Enclinason<br />(°) || Resonància || Remarcas |- align="right" | align="left" | [[Grop d'Hungaria|Hungaria]] || 1,78 - 2 || < 0,18 || 16 - 34 || 2:9 || align="left" | Dich segon [[(434) Hungaria]], situé juste à l'extérieur de l'orbite de Mars |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Grop de Phocea|Phocea]] || 2,25 - 2,5 || > 0,1 || 18 - 32 || 1:4 || align="left" | Dich segon [[(25) Phocea]] |- align="right" | align="left" | Centura principala I || 2,3 - 2,5 || || < 18 || || |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Grop d'Alinda|Alinda]] || 2,5 || 0,4 - 0,65 || || 1:3 || align="left" | Dich segon [[(887) Alinda]] |- align="right" | align="left" | [[Grop de Pallas|Pallas]] || 2,5 - 2,82 || || 33 - 38 || || align="left" | Dich segon [[(2) Pallas]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | Centura principala II || 2,5 - 2,706 || || < 33 || || |- align="right" | align="left" | Centura principala IIb || 2,706 - 2,82 || || < 33 || || |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | Centura principala IIIa || 2,82 - 3,03 || < 0,35 || < 30 || || |- align="right" | align="left" | [[Grop Griqua|Griqua]] || 3,1 - 3,27 || > 0,35 || || || align="left" | Orbitas fòrtament enclinadas. Un desenau d'objèctes solament son coneguts, [[(1362) Griqua]] e [[(8373) Stephengould]] essent lei pus grands |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | Centura principala IIIb || 3,03 - 3,27 || < 0,35 || < 30 || || |- align="right" | align="left" | [[Grop de Cybele|Cybele]] || 3,27 - 3,7 || < 0,3 || < 25 || 4:7 || align="left" | Dich segon [[(65) Cybele]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha d'Hilda|Hilda]] || 3,7 - 4,2 || > 0.07 || < 20 || 2:3 || align="left" | Dich segon [[(153) Hilda]] |- align="right" | align="left" | [[Grop Thulé|Thulé]] || || || || 3:4 || align="left" | Aqueu grop podriá tenir solament [[(279) Thulé]]. D'efèct, la zona entre 4,05 e 5,0 UA sembla vueja levat de [[(279) Thulé]] e de cinc còrs amb d'orbitas instablas. |} D'autra part, lei familhas principalas que se destrian a l'interior dei grops son : {| border="0" style="border: 1px solid #999; background-color:#FFFFFF" |- align="center" bgcolor="#cccccc" ! Familha || [[Semiaxe major]]<br />(ua) || Excentricitat || Enclinason<br />(°) || Nombre de<br />membres coneguts || Asteroïde d'origina |- align="right" | align="left" | [[Familha d'Adeona|Adeona]] || || || || 65 || [[(145) Adeona]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha d'Astrid|Astrid]] || || || || 10 || [[(1128) Astrid]] |- align="right" | align="left" | [[Familha de Bower|Bower]]<br />[[Famille d'Endimion|Endimion]] || || || || 10 - 15 || [[(1639) Bower]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha de Brasilia|Brasilia]] || || || || 14 || [[(293) Brasilia]] |- align="right" | align="left" | [[Familha de Cères|Cères]]<br />[[Famille de Minerve|Minerve]] || || || || 88 || [[(1) Cères]]<br />[[(93) Minerve]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha de Clòris|Clòris]] || || || || 24 || [[(410) Clòris]] |- align="right" | align="left" | [[Familha de Dora|Dora]] || || || || 78 || [[(668) Dora]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha d'Erigone|Erigone]] || || || || 45 || [[(163) Erigone]] |- align="right" | align="left" | [[Familha d'Eos|Eos]] || 2,99 - 3.03 || 0,01 - 0,13 || 8 - 12 || 480 || [[(221) Eos]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha d'Eunomie|Eunomie]] || 2,5 - 2,75 || 0,1 - 0,2 || 13 - 20 || 370 || [[(15) Eunomie]] |- align="right" | align="left" | [[Familha de Flore|Flore]]<br />[[Famille d'Ariadne|Ariadne]] || 2,1 - 2,3 || || < 11 || 590 || [[(8) Flore]]<br />[[(43) Ariane]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha d'Hygiea|Hygiea]] || || || || 150 || [[(10) Hygiea]] |- align="right" | align="left" | [[Familha de Karin|Karin]] || || || || 39 || [[(832) Karin]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha de Coronis|Coronis]] || 2,83 - 2,91 || < 0,11 || < 3,5 || 310 || [[(158) Coronis]] |- align="right" | align="left" | [[Familha de Lydia|Lydia]] || || || || 38 || [[(110) Lydia]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha de Maria|Maria]] || 2,5 - 2,706 || || 12 - 17 || 80 || [[(170) Maria]] |- align="right" | align="left" | [[Familha de Massalia|Massalia]] || || || || 47 || [[(20) Massalia]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha de Meliboea|Meliboea]] || || || || 15 || [[(137) Meliboea]] |- align="right" | align="left" | [[Familha de Merxia|Merxia]] || || || || 25 - 30 || [[(808) Merxia]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha de Misa|Misa]] || || || || 26 || [[(569) Misa]] |- align="right" | align="left" | [[Familha de Näema|Näema]] || || || || 6 o 7 || [[(845) Näema]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha de Némésis|Némésis]]<br />[[Familha de Concordia|Concordia]] || || || || 29 || [[(128) Némésis]]<br />[[(58) Concordia]] |- align="right" | align="left" | [[Familha de Nysa|Nysa]]<br />[[Famille d'Hertha|Hertha]] || 2,41 - 2,5 || 0,12 - 0.21 || 1,5 - 4,3 || 375 || [[(44) Nysa]]<br />[[(135) Hertha]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha de Rafita|Rafita]] || || || || 22 || [[(1644) Rafita]] |- align="right" | align="left" | [[Familha de Thémis|Thémis]] || 3,08 - 3,24|| 0,09 - 0,22 || < 3 || 535 || [[(24) Thémis]] |- {{linha grisa}} align="right" | align="left" | [[Familha de Veritas|Veritas]]<br />[[Famille d'Ondine|Ondine]] || || || || 29 || [[(490) Veritas]]<br />[[(92) Ondine]] |- align="right" | align="left" | [[Familha de Vesta|Vesta]] || || || || 235 || [[(4) Vesta]] |} ==== Classificacion espectrala ==== En [[1975]], leis astronòms Clark R. Chapman, David Morrison e Ben Zellner desvolopèron la premiera classificacion deis asteroïdes en foncion de la composicion supausada de la superficia<ref>Chapman, C. R. (1975). "Surface properties of asteroids: A synthesis of polarimetry, radiometry, and spectrophotometry". Icarus 25: 104–130. doi:10.1016/0019-1035(75)90191-8.</ref>. Aqueu sistèma tèn tres categorias : * la classa C per leis asteroïdes sorns e fachs de compausats carbonats. Representa 75% deis asteroïdes coneguts. * la classa S per leis objèctes fachs de silicats que son environ 17% dau totau. * la classa U per leis asteroïdes que fan pas partida dei categorias C o S. D'autrei classas existisson; foguèron creadas a mesura dei descubèrtas successivas mai, uei, s'utiliza doas classificacions principalas. La premiera es la classificacion Tholen basada sus l'estudi dei colors deis asteroïdes durant leis annadas 1980<ref>Tholen, D. J. (March 8–11, 1988). "Asteroid taxonomic classifications". Asteroids II; Proceedings of the Conference. Tucson, AZ: University of Arizona Press. pp. 1139–1150. [http://adsabs.harvard.edu/abs/1989aste.conf.1139T]</ref>. La segonda es lo sistèma SMASS (per l'anglés ''« Small Main-Belt Asteroid Spectroscopic Survey »'') qu'es una modificacion de la classificacion Tholen. Lei dos sistèmas tènon tres classas principalas que son lei classas C, S e X, amb lo tipe X que regropa leis asteroïdes metallics, e divèrsei classas menoras<ref>Bus, S. J. (2002). "Phase II of the Small Main-belt Asteroid Spectroscopy Survey: A feature-based taxonomy". Icarus 158: 146. doi:10.1006/icar.2002.6856</ref>. ===== Classificacion de Tholen ===== [[Fichièr:Meteorita - Meteorita metallica.png|thumb|[[Fotografia]] d'una meteorit metallic compausada de [[fèrre]] e de [[niquèl]] que dèu aver una composicion relativament similara a aquela de certaneis asteroïdes [[metal]]lics.]] La classificacion de Tholen tèn 14 classas d'asteroïdes : * Lo grop C que regropa leis asteroïdes amb una superficia facha de compausats [[carbòni|carbonats]] : ** Lo tipe B es una forma rara d'asteroïde principalament situada dins lei zonas exterioras de la Centura principala. Es dominat per la familha de [[(2) Vesta|Vesta]]. Lor albedo es generalament pus aut que lo rèsta deis asteroïdes de la classa C. De donadas espectroscopicas mòstran la preséncia de silicats, de [[mineraus]] idratats similars ais argielas, de sulfits, de [[polimèr]]s [[Quimia organica|organics]] e de magnetit. ** Lo tipe F es egalament fòrça rar. Dins aquò, aqueu tipe presenta pas de traças de [[minerau]]s idratats. ** Lo tipe G es gaire frequent mai es lo tipe de [[(1) Cères|Cères]]. Lor espèctre mòstra la preséncia de [[minerau]]s similars au [[mica]]. ** Lo tipe C es fòrça present puei que representa 75% deis asteroïdes coneguts. Lor composicion es pròcha dei meteorits dau tipe condrita e tèn de [[minerau]]s idratats. L'albedo deis asteroïdes d'aqueu tipe es fòrça sorn e situat entre 0,03 e 0,1. * Lo tipe S domina lei regions interioras de la Centura principala vèrs 2,2 UA e son relativament frequent dins lei zonas centralas a l'entorn de 3 UA. Representa 17% deis asteroïdes coneguts. An un albedo mejan entre 0,10 e 0,22 e certanei son donc de còps visibles dempuei la Tèrra amb un pòrtavista. Seis espèctres mòstran la preséncia de [[mineral]]s silicats. D'exemples son [[(3) Juno|Juno]] o [[(15) Eunomia]]. * Lo grop X : ** Lo tipe M an un albedo mejan entre 0,1 e 0,2. Lor composicion seriá parcialament metallica mai la preséncia de silicats o de minerals idratats es tanben senhalada<ref>A.S. Rivkin et al. (2000). "The nature of M-class asteroids from 3-micron observations". Icarus 145: 351. doi:10.1006/icar.2000.6354</ref> <ref>D.F. Lupishko et al. (1982). "UBV photometry of the M-type asteroids 16 Psyche and 22 Kalliope". Solar System Research 16: 75. [http://adsabs.harvard.edu/abs/1982AVest..16..101L]</ref>. Ansin, l'asteroïde [[(16) Psyche]] es dau tipe M e probablament metallic. En revenge, [[(21) Lutetia]], egalament dau tipe M es pas o gaire metallic segon lei mesuras de la sonda ''[[Rosetta]]''. ** Lo tipe E sembla identic au tipe M mai sei membres an un albedo pus important amb de valors superioras a 0,3. Aqueleis asteroïdes forman un grop important de la [[Cencha Principala]] dich [[grop d'Hungaria]]<ref>McSween, Harry Y. (1999). Meteorites and their parent planets. Cambridge, UK: Cambridge University Press. pp. 168. ISBN 0-521-58751-4. [http://books.google.com/?id=BtNJoP5HlU8C&pg=PA168&dq=%22E-type+asteroid%22+%22Hungaria+asteroids%22]</ref>. Autrament, lor nombre es puslèu feble. ** lo tipe F a un albedo fòrça sorn, totjorn inferior a 0,1. Leis asteroïdes d'aqueu tipe an una superficia que seriá roja e facha de [[molecula]]s [[Quimia organica|organicas]] dau tipe dau kerogèn<ref>De Pater, Imke; Lissauer, Jack Jonathan (2001). Planetary Sciences. Cambridge University Press. p. 353. ISBN 0-521-48219-4.</ref> <ref>hrenfreund, Pascale (2004). International Space Science Institute. ed. Astrobiology: Future Perspectives. Springer Science & Business. p. 159. ISBN 1-4020-2304-9.</ref>. Aquelei son situats dins lei regions exterioras de la Centura principala. * lo tipe A es un tipe menor. Solament 17 còrs d'aquela classa son coneguts. Seis espèctres mòstran una preséncia importanta d'[[olivina]] e aqueleis asteroïdes serián de fragments dau mantèu d'un asteroïde diferenciat. Lo principau asteroïde d'aquela classa es [[(446) Aeternitas]] descubèrt en [[1899]]. * Lo tipe D es un tipe menor amb un albedo fòrça bas e la preséncia probabla de moleculas organicas e d'[[aiga]] dins sei jaç interiors. Podrián èsser d'objèctes capturats de la Centura de Kuiper<ref>William B. McKinnon, 2008, "On The Possibility Of Large KBOs Being Injected Into The Outer Asteroid Belt". American Astronomical Society, DPS meeting #40, #38.03</ref>. Son situats dins lei partidas exterioras de la Centura principala. * Lo tipe T es un tipe menor e fòrça rar present dins lei zonas interioras de la Centura principala. Sa natura es desconeguda. * Lo tipe Q es un tipe menor caracterizat per la preséncia d'[[olivina]] e de [[piroxèn]]. * Lo tipe R es un tipe menor amb un [[albedo]] moderadament lusent. Son espèctre mòstra la preséncia d'[[olivina]], de [[piroxèn]] e de [[plagiòclasi]]. * Lo tipe V es un tipe menor. Es dominat per lei còrs de la familha de [[(4) Vesta|Vesta]], l'asteroïde pus brilhant de la Centura principala. Son situats entre 2,18 UA e la lacuna de Kirkwood per la resonància 3:1 amb [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]] vèrs 2,50 UA. La màger part d'aquelei còrs serián de fragments de Vesta. D'efèct, Vesta tèn un cratèr d'impacte fòrça important a la superficia de son emisfèri sud<ref>S. J. Bus and R. P. Binzel (2002). "Phase II of the Small Main-belt Asteroid Spectroscopy Survey: A feature-based taxonomy". Icarus 158: 146. doi:10.1006/icar.2002.6856</ref>. De mai, levat de Vesta, lei membres d'aqueu grop an de talhas pichonas, rarament superioras a {{unitat|10|km}}. ===== Classificacion SMASS ===== Aquela classificacion tèn 24 tipes, relativament similars au sistèma Tholen : * Lo grop C regropa totjorn leis asteroïdes mostrant de compausats carbonats : ** Lo tipe B inclutz lei tipes B e F de la classificacion de Tholen. ** Lo tipe C es identic au sistèma de Tholen. ** Lei tipes Cg, Ch e Cgh semblan au tipe G de Tholen. ** Lo tipe Cb es una transicion entre lei tipes C e B. * Lo grop S regropa totjorn leis asteroïdes amb de silicats : ** Lo tipe A. ** Lo tipe Q. ** Lo tipe R. ** Lo tipe K es un tipe novèu amb un albedo fòrça feble. D'exemples son leis asteroïdes [[(181) Eucharis]] e [[(221) Eos]]. ** Lo tipe L es un tipe novèu. Un exemple es [[(83) Beatrix]]. ** Lo tipe S es similar au tipe S de Tholen. ** Lei tipes Sa, Sq, Sr, S e Sl son de tipes de transicion entre lo tipe S e lei tipes dau grop. * Lo grop X regropa leis asteroïdes metallics : ** Lo tipe X regropa lei tipes M, E e P de Tholen. ** Lei tipes Xe, Xc e Xk son de tipes de transicions. * Lei tipes T, D e V son identics a aquelei de la classificacion de Tholen. * Lo tipe Ld es un tipe novèu e pròche dau tipe L. D'exemples son [[(387) Aquitania]] e [[(980) Anacostia]]. * Lo tipe O es tanben un tipe novèu e menor. Un exemple es [[(3628) Boznemcová]]. == Formacion == Se supausa que la formacion de la Centura principala e deis asteroïdes es similara a l'ensems dau [[Sistèma Solar]] fins a la formacion de [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]]. D'efèct, la massa de la planeta giganta e sei resonàncias aurián causat l'eliminacion de 99% dei còrs de la Centura. De simulacions informaticas mòstran que la formacion deis asteroïdes pus grands que {{unitat|120|km}} se formèron durant aqueu periòde. Dos asteroïdes, [[(1) Cères|Cères]] e [[(4) Pallas|Pallas]] agantèron una talha sufisenta per aver una estructura intèrna diferenciada amb un nuclèu au mens parcialament metallic, un mantèu e una crosta<ref>Kerrod, Robin (2000). Asteroids, Comets, and Meteors. Lerner Publications Co.. ISBN 0-585-31763-1.</ref>. == Descubèrta, apelacions e exploracion == === Descubèrta === Lo premier asteroïde conegut foguèt descubèrt en [[1801]] per [[Giuseppe Piazzi]], director de l'observatòri de [[Palèrme]], durant una observacion dins la constellacion dau [[Taure (constellacion)|Taure]]. L'orbita foguèt calculada per [[Carl Friedrich Gauss]] e lei calculs placèron l'objècte novèu a una distància entre [[Mart (planeta)|Mart]] e [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]]. Piazzi nomèt sa descubèrta [[(1) Cères|Cères]]. Puei, entre [[1802]] e [[1807]], tres autrei còrs foguèron trobats e dichs [[(2) Pallas|Pallas]], [[(3) Juno|Juno]] e [[(4) Vesta|Vesta]]. Après, lei recèrcas foguèron abandonadas fins a la descubèrta de [[(5) Astraea|Astraea]] en [[1845]] per Karl Ludwig Hencke. En julhet de [[1868]], se conoissiá cent asteroïdes, mila en novembre de [[1921]] e {{formatnum:10000}} en octòbre de [[1989]]. === Apelacions e estatuts === {| class="wikitable" style="float: right; margin-right: 0px; margin-left: 1em;" |- ! Asteroïdes || Simbòl |- | [[(1) Cères|Cères]] || [[Fichièr:Ceres symbol (fixed width).svg|30x20px|Old planetary symbol of Ceres]] |- | [[(2) Pallas]] || [[Fichièr:Pallas symbol (fixed width).svg|30x20px|Old symbol of Pallas]] |- | [[(3) Juno]] || [[Fichièr:Juno symbol (fixed width).svg|30x20px|Old symbol of Juno]] |- | [[(4) Vesta]] || [[Fichièr:Vesta symbol (original, fixed width).svg|30x20px|Old symbol of Vesta]] [[Fichièr:Vesta symbol (fixed width).svg|30x20px|Modern astrological symbol of Vesta]] |- | [[(5) Astraea]] || [[Fichièr:Astraea symbol (fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(6) Hebe]] || [[Fichièr:Hebe symbol (fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(7) Iris]] || [[Fichièr:Iris symbol (fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(8) Flora]] || [[Fichièr:Flora symbol (Moskowitz).svg|30x20px]] |- | [[(9) Metis]] || [[Fichièr:Metis symbol (fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(10) Hygiea]] || [[Fichièr:Hygiea symbol (original, fixed width).svg|30x20px]] [[Fichièr:Hygiea symbol (astrological, fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(11) Parthenope]] || [[Fichièr:Parthenope symbol (fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(12) Victoria]] || [[Fichièr:Victoria symbol (fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(13) Egeria]] || [[Fichièr:Egeria symbol (fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(14) Irene]] || [[Fichièr:Irene symbol (fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(15) Eunomia]] || [[Fichièr:Eunomia symbol (fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(16) Psyche]] || [[Fichièr:Psyche symbol (elaborate, fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(28) Bellona]] || [[Fichièr:Bellona symbol (fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(35) Leukothea]] || [[Fichièr:Leukothea symbol (fixed width).svg|30x20px]] |- | [[(37) Fides]] || [[Fichièr:37 Fides symbol.svg|30x20px]] |- | [[(2060) Quiron]] || [[Fichièr:Chiron symbol.svg|30x20px]] |} Lei premiers asteroïdes foguèron considerats coma de [[planeta]]s e recebèt lo nom d'una divinitat de la [[mitologia]] grèga e un simbòl. En [[1851]], 14 asteroïdes tenguèron un simbòl. La notacion modèrna deis asteroïdes amb un sistèma de nombre foguèt creada en [[1854]] per [[Johann Franz Encke]]. En [[1867]], aquela classificacion foguèt estenduda per [[(1) Cères|Cères]] e leis autreis asteroïdes descubèrts entre [[1802]] e [[1807]]. Puei, solament quauqueis asteroïdes obtenguèron un simbòl. Lei quatre premiers asteroïdes descubèrts foguèron considerats coma de planetas fins ais annadas 1850. Puei, lo nombre important d'asteroïdes novèus mostrèt qu'aquelei còrs èran solament lei premiers elements d'una classa novèla d'objèctes dau [[Sistèma Solar]]. Fins a [[1977]], totei leis asteroïdes coneguts èran situats entre [[Mart (planeta)|Mart]] e [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]]. Dins aquò, la descubèrta de [[(2060) Quiron]], entre [[Saturne (planeta)|Saturne]] e [[Uranus (planeta)|Uranus]], un debat acomencèt a prepaus de la natura d'aquela classa d'objèctes. Foguèt egalament lo cas per leis objèctes situats après l'orbita de [[Neptun (planeta)|Neptun]]. Ansin, lo tèrme d'''asteroïdes'' es de còps utilizat per designar aquelei còrs. Pasmens, lei còrs dau tipe de [[(2060) Quiron|Quiron]] presentan divèrsei proprietats similaras ai [[cometa]]s. Son donc pas normalament d'asteroïdes e aquela apelacion es restacada ais objèctes dau [[Sistèma Solar]] intèrne. Enfin, en [[2006]], l'asteroïde [[(1) Cères|Cères]], pus grand objècte de la Centura principala, venguèt oficialament una planeta nana dau fach de sa talha e de sa forma esferica. D'autreis asteroïdes podrián tanben venir de planetas nanas quand lor forma serà precisada. === Exploracion === L'observacion deis asteroïdes dempuei la Tèrra es relativament malaisada en causa de l'alunchament e de la talha pichona dei butas. Ansin, leis informacions e leis observacions pus detalhadas s'obtengudas amb de sondas espacialas. La premiera fòto d'un asteroïde foguèt realizada per la sonda ''[[Mariner 9]]'' en [[1971]]. Observèt lei satellits de [[Mart (planeta)|Mart]], [[Fobos (satellit)|Fobos]] e [[Deimos (satellit)|Deimos]], que son probablament d'asteroïdes capturats per la gravitat de la planeta. Lei sondas ''[[Voyager 1]]'' e ''[[Voyager 2|2]]'' capitèron de fòtos similaras amb lei satellits dei planetas gigantas coma [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]]. La mission ''[[Galileo (sonda espaciala)|Galileo]]'', en transit per [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]], foguèt la premiera sonda que veguèt d'asteroïdes de la Centura principala en [[1991]] e [[1993]] amb lei susvoladas de [[(951) Gaspra]] e dau sistèma de [[(243) Ida]] e de son satellit Dactyl. Puei, en [[1997]] e [[2001]], una autra mission [[Estats Units d'America|estatsunidenca]], ''[[NEAR Shoemaker]]'', orbitèt a l'entorn de [[(253) Mathilde]] puei capitèt lo premier aterratge sus un asteroïde a la superficia de [[(433) Èros]]. Un autre aterratge foguèt capitat per la sonda japonesa ''[[Hayabusa]]'' sus l'asteroïde [[(25143) Itokawa]] en setembre de 2005 e de mòstras foguèron mandadas vèrs la Tèrra. Enfin, d'autreis asteroïdes foguèron observats per de sondas en transit. Ansin, l'ensems dei missions espacialas qu'observèron d'asteroïdes de la Centura principala son : * [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]] ''[[Galileo (sonda espaciala)|Galileo]]'', en transit per [[Jupitèr (planeta)|Jupitèr]] : susvoladas de [[(951) Gaspra]] ([[1991]]) e [[(243) Ida]] ([[1993]]). * [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]] ''[[NEAR Shoemaker]]'' : orbitas a l'entorn de [[(253) Mathilde]] ([[1997]]) puei aterratge sus [[(433) Èros]] ([[2000]]-[[2001]]). * [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]] ''[[Deep Space 1]]'' : susvolada de [[(9969) Braille]] ([[1999]]). * [[Fichièr:Flag of the United States.svg|25px]] ''[[Stardust]]'' : susvolada de [[(5535) Annefrank]] ([[2001]]). * [[Fichièr:Flag of Japan.svg|25px]] ''[[Hayabusa]]'' : observacions en orbita puei aterratge sus [[(25143) Itokawa]] ([[2005]]). * [[Fichièr:Flag of Europe.svg|25px]] ''[[Rosetta]]'' : susvoladas de [[(2867) Šteins]] ([[2008]]) e [[(21) Lutetia]] ([[2010]]). == Observacion == L'observacion deis asteroïdes dempuei la Tèrra es fòrça malaisada e mai lei telescòpis pus grands, coma lo [[telescòpi espacial Hubble]], veson un nombre feble de detalhs. Solament un asteroïde, [[(4) Vesta|Vesta]], es visible a l'uelh nus se lei condicions d'observacions son bònas. Ansin, la màger part deis esfòrç s'orientan vèrs la deteccion deis asteroïdes, especialament aquelei que son pròches de la Tèrra. Unei còla amb d'aparelhs automatics trabalhan donc a lor recensament. Lei principalas son <ref>''Minor Planet Discovery Sites'', 3 de decembre de [[2010]], [http://www.minorplanetcenter.org/iau/lists/MPDiscSites.html]</ref>: * la còla Lincoln Near-Earth Asteroid Research (LINEAR) qu'aviá descubèrt {{formatnum:118685}} asteroïdes en decembre de 2010. * la còla The Near-Earth Asteroid Tracking (NEAT). * la còla Spacewatch. * la còla Lowell Observatory Near-Earth-Object Search (LONEOS). * la còla Catalina Sky Survey (CSS). * la còla Campo Imperatore Near-Earth Objects Survey (CINEOS). * la còla Japanese Spaceguard Association. * la còla Asiago-DLR Asteroid Survey (ADAS). == Referéncias == <references/> {{SistèmaSolar}} [[Categoria:Asteroïde|*]] tiqjo1112weotq5sq00yqmd9f0stsfm 0 102123 2320897 2278269 2022-07-31T12:23:10Z Nicolas Eynaud 6858 wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == == Istòria == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] ==Veire tanben== * [[Ostau de Fòs]]. ==Liames extèrnes== ==Nòtas== {{reflist}} {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 61hi8iy37l56gzl1ggnwungke1ly2le 2320898 2320897 2022-07-31T12:23:58Z Nicolas Eynaud 6858 wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == == Istòria == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] dlz7s5kr5dn5oa86koi3w7f8pdpybrm 2320899 2320898 2022-07-31T12:24:32Z Nicolas Eynaud 6858 /* Geografia */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === === Organizacion generala de la vila === === Clima === === Demografia === == Istòria == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] pxtd3j9iw4cdnyy91464tyzmkwy53na 2320900 2320899 2022-07-31T12:25:34Z Nicolas Eynaud 6858 /* Istòria */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === === Organizacion generala de la vila === === Clima === === Demografia === == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 5uxyfoxii6hq0y78nuh3t4p534ivqjt 2320901 2320900 2022-07-31T12:25:46Z Nicolas Eynaud 6858 /* Fòs dempuei leis ans 2000 */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === === Organizacion generala de la vila === === Clima === === Demografia === == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] jdfa5d8u7nvvxvurdtw2gcnnyrcppfi 2320902 2320901 2022-07-31T12:26:53Z Nicolas Eynaud 6858 /* Geografia fisica e geologia */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. === Organizacion generala de la vila === === Clima === === Demografia === == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] c8ppma0bbz4pbnfow3f4vc0e0v6jkjd 2320903 2320902 2022-07-31T12:27:17Z Nicolas Eynaud 6858 /* Geografia fisica e geologia */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === === Clima === === Demografia === == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] r3yuz5y7u7tqa3pv43hn86yzaq9k1bo 2320904 2320903 2022-07-31T12:27:42Z Nicolas Eynaud 6858 /* Organizacion generala de la vila */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === === Demografia === == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 2qcbhdug8s9uivqxh3k7wuj1enwoq13 2320905 2320904 2022-07-31T12:27:53Z Nicolas Eynaud 6858 /* Clima */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. === Demografia === == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 1n60p6psbvt174c9qskyki3xjk7gkf9 2320906 2320905 2022-07-31T12:28:27Z Nicolas Eynaud 6858 /* Clima */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. === Demografia === == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 76u2br8ee6t0g45myg41e0yoxeeu7ci 2320907 2320906 2022-07-31T12:28:42Z Nicolas Eynaud 6858 /* Clima */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 5buu1ak0j6puxnpdq201aeuqegnnx1d 2320908 2320907 2022-07-31T12:28:57Z Nicolas Eynaud 6858 /* Demografia */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] qqtnodz9weqtza1tnsf0emjw0h12zr8 2320909 2320908 2022-07-31T12:29:06Z Nicolas Eynaud 6858 /* Demografia */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] r2r645zhokzb43ndnheaam343nxo9sr 2320910 2320909 2022-07-31T12:29:30Z Nicolas Eynaud 6858 /* De la Preïstòria a l'Antiquitat */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 91t31hqvucq19l1u4b5018rl4bvzvzv 2320911 2320910 2022-07-31T12:29:39Z Nicolas Eynaud 6858 /* De la Preïstòria a l'Antiquitat */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 9flqey3qvz93w396er6qaoj325xpay3 2320912 2320911 2022-07-31T12:29:50Z Nicolas Eynaud 6858 /* Lo periòde de l'Ostau de Fòs */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 2h1cnpcwz66r5bhyc6pgm9ei6zrbcpu 2320913 2320912 2022-07-31T12:30:07Z Nicolas Eynaud 6858 /* Lo periòde de l'Ostau de Fòs */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] j6n25v1s58z8eelv04ogl6fp5dod9pe 2320914 2320913 2022-07-31T12:30:38Z Nicolas Eynaud 6858 /* Lo periòde de l'Ostau de Fòs */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] n6waej77j2k6f6o2iialqz55uz4q41l 2320915 2320914 2022-07-31T12:30:46Z Nicolas Eynaud 6858 /* Lo periòde de l'Ostau de Fòs */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] le63cb91nehkl1mlkmzah511c4nmo7l 2320916 2320915 2022-07-31T12:30:59Z Nicolas Eynaud 6858 /* Lo periòde de l'Ostau de Fòs */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] eg9zchvk3dtqf3jbgwkiv0ethtljpur 2320917 2320916 2022-07-31T12:31:09Z Nicolas Eynaud 6858 /* Lo periòde de l'Ostau de Porcelet */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 8a7yik8p3f6ilxqj7f13r22y2wm2u2w 2320918 2320917 2022-07-31T12:31:36Z Nicolas Eynaud 6858 /* L'industrializacion dau sègle XIX */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] hlp9sg19uzttztf8iu9kj8jiffpm0zg 2320919 2320918 2022-07-31T12:31:44Z Nicolas Eynaud 6858 /* L'industrializacion dau sègle XIX */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] p0nidm6iqqr172qta27tr00zbuii33b 2320920 2320919 2022-07-31T12:31:54Z Nicolas Eynaud 6858 /* La creacion de la zòna industriala de Fòs */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] cq0vhclfgcq233b6hjmbdvrsrzt1oty 2320921 2320920 2022-07-31T12:32:02Z Nicolas Eynaud 6858 /* La creacion de la zòna industriala de Fòs */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] r9fko5ajc9fqyvxfss8xubn0kj14ymj 2320922 2320921 2022-07-31T12:32:10Z Nicolas Eynaud 6858 /* La creacion de la zòna industriala de Fòs */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] d5c305906tpuielaxvvmsmhji9pwyb5 2320923 2320922 2022-07-31T12:32:18Z Nicolas Eynaud 6858 /* Fòs dempuei leis ans 2000 */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] kq4ls5czae83daxj41my2ku8ovutrrz 2320924 2320923 2022-07-31T12:32:31Z Nicolas Eynaud 6858 /* Economia */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 63t3gk9mwm3hzl4ovivppyyglgchys0 2320925 2320924 2022-07-31T12:32:46Z Nicolas Eynaud 6858 /* Economia */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] aj9175wd2ehcucnpaabc6r76hvyz049 2320926 2320925 2022-07-31T12:32:59Z Nicolas Eynaud 6858 /* Lo Castèu de Fòs */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === [[Fichièr:Les étangs de Fos.jpg|thumb|right|Vista dau [[castèu de Fòs]] en [[2009]].]] {{veire|Castèu de Fòs}} Lo [[castèu de Fòs]] es un ensemble [[fortificacion|fortificat]] bastit au començament dau [[sègle X]], probablament per protegir lo [[litorau]] còntra leis incursions [[Sarrasins (pòble)|sarrasinas]] e susvelhar lo [[comèrci]] [[mar]]itim. Sa construccion foguèt inspirada per lei tecnicas [[Empèri Roman|romana]] coma l'indican lei muralhas drechas, lei [[torre]]s carradas e la talha dei pèiras. Modernizat e agrandit fins au sègle XIII, es un bòn exemple de l'[[arquitectura]] [[militar]]a [[art romanic|romanica]] [[provença]]la amb son organizacion a l'entorn de tres pòls principaus que son lo [[donjon]], la [[capèla]] e lei [[barri (arquitectura)|barris]]. Seis elements principaus ([[donjon]], [[barri (arquitectura)|barri]], portau fortificat, [[camin de ronda]]) son ben conservats. === Lei tradicions taurinas === === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] k0nh480fgjdiz18nnodcjpv3l8dygx6 2320927 2320926 2022-07-31T12:33:07Z Nicolas Eynaud 6858 /* Lei tradicions taurinas */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === [[Fichièr:Les étangs de Fos.jpg|thumb|right|Vista dau [[castèu de Fòs]] en [[2009]].]] {{veire|Castèu de Fòs}} Lo [[castèu de Fòs]] es un ensemble [[fortificacion|fortificat]] bastit au començament dau [[sègle X]], probablament per protegir lo [[litorau]] còntra leis incursions [[Sarrasins (pòble)|sarrasinas]] e susvelhar lo [[comèrci]] [[mar]]itim. Sa construccion foguèt inspirada per lei tecnicas [[Empèri Roman|romana]] coma l'indican lei muralhas drechas, lei [[torre]]s carradas e la talha dei pèiras. Modernizat e agrandit fins au sègle XIII, es un bòn exemple de l'[[arquitectura]] [[militar]]a [[art romanic|romanica]] [[provença]]la amb son organizacion a l'entorn de tres pòls principaus que son lo [[donjon]], la [[capèla]] e lei [[barri (arquitectura)|barris]]. Seis elements principaus ([[donjon]], [[barri (arquitectura)|barri]], portau fortificat, [[camin de ronda]]) son ben conservats. === Lei tradicions taurinas === {{veire|Corsa camarguenca}} Coma la màger part dei vilas de [[Camarga]], Fòs a una [[tradicion]] taurina ben establida de [[corsa camarguenca]]. Dispausa ansin d'arenas onte son regularament organizats d'eveniments. La vila participa tanben a la proteccion dei [[tradicion]]s [[gardian]]as. === Espòrt === * [[Fòs Provença Basquet]] == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 4yc4qp50rxx4wwjr28ql99fugei3ii8 2320930 2320927 2022-07-31T12:40:30Z Nicolas Eynaud 6858 /* Espòrt */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === [[Fichièr:Les étangs de Fos.jpg|thumb|right|Vista dau [[castèu de Fòs]] en [[2009]].]] {{veire|Castèu de Fòs}} Lo [[castèu de Fòs]] es un ensemble [[fortificacion|fortificat]] bastit au començament dau [[sègle X]], probablament per protegir lo [[litorau]] còntra leis incursions [[Sarrasins (pòble)|sarrasinas]] e susvelhar lo [[comèrci]] [[mar]]itim. Sa construccion foguèt inspirada per lei tecnicas [[Empèri Roman|romana]] coma l'indican lei muralhas drechas, lei [[torre]]s carradas e la talha dei pèiras. Modernizat e agrandit fins au sègle XIII, es un bòn exemple de l'[[arquitectura]] [[militar]]a [[art romanic|romanica]] [[provença]]la amb son organizacion a l'entorn de tres pòls principaus que son lo [[donjon]], la [[capèla]] e lei [[barri (arquitectura)|barris]]. Seis elements principaus ([[donjon]], [[barri (arquitectura)|barri]], portau fortificat, [[camin de ronda]]) son ben conservats. === Lei tradicions taurinas === {{veire|Corsa camarguenca}} Coma la màger part dei vilas de [[Camarga]], Fòs a una [[tradicion]] taurina ben establida de [[corsa camarguenca]]. Dispausa ansin d'arenas onte son regularament organizats d'eveniments. La vila participa tanben a la proteccion dei [[tradicion]]s [[gardian]]as. === Espòrt === En [[espòrt]], lo club principau de Fòs es lo [[Fòs Provença Basquet]], creat en [[1972]], que jòga en Liga A ò Liga B dau [[Campionat de França de Basquetbòl]] dempuei [[2009]]. Son palmarès còmpta un títol de campion de Liga B obtengut en [[2021]] e divèrsei títols ganhats dins lei divisions inferioras. Dins leis espòrts locaus, Fòs a una escòla de [[corsa camarguenca]] e sa societat de [[targa provençala]] participa ai competicions dau Comitat de Provença. == Annèxas == === Liames intèrnes === === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] e9fie3q3cmyfj3wflzt6uasmrjrl2wv 2320931 2320930 2022-07-31T12:40:51Z Nicolas Eynaud 6858 /* Liames intèrnes */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === [[Fichièr:Les étangs de Fos.jpg|thumb|right|Vista dau [[castèu de Fòs]] en [[2009]].]] {{veire|Castèu de Fòs}} Lo [[castèu de Fòs]] es un ensemble [[fortificacion|fortificat]] bastit au començament dau [[sègle X]], probablament per protegir lo [[litorau]] còntra leis incursions [[Sarrasins (pòble)|sarrasinas]] e susvelhar lo [[comèrci]] [[mar]]itim. Sa construccion foguèt inspirada per lei tecnicas [[Empèri Roman|romana]] coma l'indican lei muralhas drechas, lei [[torre]]s carradas e la talha dei pèiras. Modernizat e agrandit fins au sègle XIII, es un bòn exemple de l'[[arquitectura]] [[militar]]a [[art romanic|romanica]] [[provença]]la amb son organizacion a l'entorn de tres pòls principaus que son lo [[donjon]], la [[capèla]] e lei [[barri (arquitectura)|barris]]. Seis elements principaus ([[donjon]], [[barri (arquitectura)|barri]], portau fortificat, [[camin de ronda]]) son ben conservats. === Lei tradicions taurinas === {{veire|Corsa camarguenca}} Coma la màger part dei vilas de [[Camarga]], Fòs a una [[tradicion]] taurina ben establida de [[corsa camarguenca]]. Dispausa ansin d'arenas onte son regularament organizats d'eveniments. La vila participa tanben a la proteccion dei [[tradicion]]s [[gardian]]as. === Espòrt === En [[espòrt]], lo club principau de Fòs es lo [[Fòs Provença Basquet]], creat en [[1972]], que jòga en Liga A ò Liga B dau [[Campionat de França de Basquetbòl]] dempuei [[2009]]. Son palmarès còmpta un títol de campion de Liga B obtengut en [[2021]] e divèrsei títols ganhats dins lei divisions inferioras. Dins leis espòrts locaus, Fòs a una escòla de [[corsa camarguenca]] e sa societat de [[targa provençala]] participa ai competicions dau Comitat de Provença. == Annèxas == === Liames intèrnes === * [[Canau de Marselha au Ròse]]. * [[Castèu de Fòs]]. * [[Ostau de Fòs]]. * [[Ostau de Porcelet]]. * [[Zòna industriala de Fòs]]. === Personalitats liadas a la comuna === === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 41h1xqo3c150qks3r5wu8ftclfmlaqr 2320932 2320931 2022-07-31T12:40:59Z Nicolas Eynaud 6858 /* Personalitats liadas a la comuna */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === [[Fichièr:Les étangs de Fos.jpg|thumb|right|Vista dau [[castèu de Fòs]] en [[2009]].]] {{veire|Castèu de Fòs}} Lo [[castèu de Fòs]] es un ensemble [[fortificacion|fortificat]] bastit au començament dau [[sègle X]], probablament per protegir lo [[litorau]] còntra leis incursions [[Sarrasins (pòble)|sarrasinas]] e susvelhar lo [[comèrci]] [[mar]]itim. Sa construccion foguèt inspirada per lei tecnicas [[Empèri Roman|romana]] coma l'indican lei muralhas drechas, lei [[torre]]s carradas e la talha dei pèiras. Modernizat e agrandit fins au sègle XIII, es un bòn exemple de l'[[arquitectura]] [[militar]]a [[art romanic|romanica]] [[provença]]la amb son organizacion a l'entorn de tres pòls principaus que son lo [[donjon]], la [[capèla]] e lei [[barri (arquitectura)|barris]]. Seis elements principaus ([[donjon]], [[barri (arquitectura)|barri]], portau fortificat, [[camin de ronda]]) son ben conservats. === Lei tradicions taurinas === {{veire|Corsa camarguenca}} Coma la màger part dei vilas de [[Camarga]], Fòs a una [[tradicion]] taurina ben establida de [[corsa camarguenca]]. Dispausa ansin d'arenas onte son regularament organizats d'eveniments. La vila participa tanben a la proteccion dei [[tradicion]]s [[gardian]]as. === Espòrt === En [[espòrt]], lo club principau de Fòs es lo [[Fòs Provença Basquet]], creat en [[1972]], que jòga en Liga A ò Liga B dau [[Campionat de França de Basquetbòl]] dempuei [[2009]]. Son palmarès còmpta un títol de campion de Liga B obtengut en [[2021]] e divèrsei títols ganhats dins lei divisions inferioras. Dins leis espòrts locaus, Fòs a una escòla de [[corsa camarguenca]] e sa societat de [[targa provençala]] participa ai competicions dau Comitat de Provença. == Annèxas == === Liames intèrnes === * [[Canau de Marselha au Ròse]]. * [[Castèu de Fòs]]. * [[Ostau de Fòs]]. * [[Ostau de Porcelet]]. * [[Zòna industriala de Fòs]]. === Personalitats liadas a la comuna === * [[Ponç de Fòs]]. * [[Ponç IV de Fòs]]. * [[René Raimondi|Raimondi (René)]]. === Bibliografia === === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 2fnctgpdefqedihoung3dpzy0vifbv1 2320933 2320932 2022-07-31T12:41:08Z Nicolas Eynaud 6858 /* Bibliografia */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. A Fòs l'es una part bèla deis instalacions portuària dau [[Grand Pòrt Maritim de Marselha|grand Pòrt Maritim de Marselha]], bastidas dins leis annadas 1970 per aculhir leis industrias petro-quimicas. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === [[Fichièr:Les étangs de Fos.jpg|thumb|right|Vista dau [[castèu de Fòs]] en [[2009]].]] {{veire|Castèu de Fòs}} Lo [[castèu de Fòs]] es un ensemble [[fortificacion|fortificat]] bastit au començament dau [[sègle X]], probablament per protegir lo [[litorau]] còntra leis incursions [[Sarrasins (pòble)|sarrasinas]] e susvelhar lo [[comèrci]] [[mar]]itim. Sa construccion foguèt inspirada per lei tecnicas [[Empèri Roman|romana]] coma l'indican lei muralhas drechas, lei [[torre]]s carradas e la talha dei pèiras. Modernizat e agrandit fins au sègle XIII, es un bòn exemple de l'[[arquitectura]] [[militar]]a [[art romanic|romanica]] [[provença]]la amb son organizacion a l'entorn de tres pòls principaus que son lo [[donjon]], la [[capèla]] e lei [[barri (arquitectura)|barris]]. Seis elements principaus ([[donjon]], [[barri (arquitectura)|barri]], portau fortificat, [[camin de ronda]]) son ben conservats. === Lei tradicions taurinas === {{veire|Corsa camarguenca}} Coma la màger part dei vilas de [[Camarga]], Fòs a una [[tradicion]] taurina ben establida de [[corsa camarguenca]]. Dispausa ansin d'arenas onte son regularament organizats d'eveniments. La vila participa tanben a la proteccion dei [[tradicion]]s [[gardian]]as. === Espòrt === En [[espòrt]], lo club principau de Fòs es lo [[Fòs Provença Basquet]], creat en [[1972]], que jòga en Liga A ò Liga B dau [[Campionat de França de Basquetbòl]] dempuei [[2009]]. Son palmarès còmpta un títol de campion de Liga B obtengut en [[2021]] e divèrsei títols ganhats dins lei divisions inferioras. Dins leis espòrts locaus, Fòs a una escòla de [[corsa camarguenca]] e sa societat de [[targa provençala]] participa ai competicions dau Comitat de Provença. == Annèxas == === Liames intèrnes === * [[Canau de Marselha au Ròse]]. * [[Castèu de Fòs]]. * [[Ostau de Fòs]]. * [[Ostau de Porcelet]]. * [[Zòna industriala de Fòs]]. === Personalitats liadas a la comuna === * [[Ponç de Fòs]]. * [[Ponç IV de Fòs]]. * [[René Raimondi|Raimondi (René)]]. === Bibliografia === * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Dossier complet - Commune de Fos-sur-Mer (13039)'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/2011101?geo=COM-13039#chiffre-cle-9]. * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Revenus et patrimoine des ménages - Édition 2021'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/5371235?sommaire=5371304]. * '''[[francés|(fr)]]''' Hubert Gay, ''Histoire de Fos-sur-Mer'', Edisud, 1977. * '''[[francés|(fr)]]''' Daniel Mouton, ''Mottes castrales en Provence. Les origines de la fortification privée au Moyen Âge'', Éditions de la Maison des sciences de l’homme, 2021. === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] ky5rmbtvzlswgt59weini92s8we86e7 2320937 2320933 2022-07-31T12:47:40Z Nicolas Eynaud 6858 wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. Durant l'[[Antiquitat]], un important [[pòrt]] i foguèt establit per lei [[Empèri Roman|Romans]]. Puei, durant l'[[Edat Mejana]], un fèu poderós se metèt en plaça a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu de la vila]]. Durant lei sègles XI e XII, lei [[Ostau de Fòs|senhors de Fòs]] luchèron per venir independents mai foguèron sistematicament batuts per lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] e seis aliats. Puei, a la fin dau sègle XIII ò au començament dau sègle XIV, l'[[Ostau de Fòs]] dispareguèt e la vila passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]]. Au sègle XVI, l'integracion de [[Provença]] dins lo [[França|Reiaume de França]] entraïnèt lo declin de la ciutat que venguèt un [[vilatge]] [[agricultura|agricòla]] isolat. Aquò durèt fins au començament de l'industrializacion de la region que cambièt totalament l'estructura sociala dau país amb la fondacion de la [[zòna industriala de Fòs]] dins leis [[ans 1960]]-[[ans 1970|1970]]. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === [[Fichièr:Les étangs de Fos.jpg|thumb|right|Vista dau [[castèu de Fòs]] en [[2009]].]] {{veire|Castèu de Fòs}} Lo [[castèu de Fòs]] es un ensemble [[fortificacion|fortificat]] bastit au començament dau [[sègle X]], probablament per protegir lo [[litorau]] còntra leis incursions [[Sarrasins (pòble)|sarrasinas]] e susvelhar lo [[comèrci]] [[mar]]itim. Sa construccion foguèt inspirada per lei tecnicas [[Empèri Roman|romana]] coma l'indican lei muralhas drechas, lei [[torre]]s carradas e la talha dei pèiras. Modernizat e agrandit fins au sègle XIII, es un bòn exemple de l'[[arquitectura]] [[militar]]a [[art romanic|romanica]] [[provença]]la amb son organizacion a l'entorn de tres pòls principaus que son lo [[donjon]], la [[capèla]] e lei [[barri (arquitectura)|barris]]. Seis elements principaus ([[donjon]], [[barri (arquitectura)|barri]], portau fortificat, [[camin de ronda]]) son ben conservats. === Lei tradicions taurinas === {{veire|Corsa camarguenca}} Coma la màger part dei vilas de [[Camarga]], Fòs a una [[tradicion]] taurina ben establida de [[corsa camarguenca]]. Dispausa ansin d'arenas onte son regularament organizats d'eveniments. La vila participa tanben a la proteccion dei [[tradicion]]s [[gardian]]as. === Espòrt === En [[espòrt]], lo club principau de Fòs es lo [[Fòs Provença Basquet]], creat en [[1972]], que jòga en Liga A ò Liga B dau [[Campionat de França de Basquetbòl]] dempuei [[2009]]. Son palmarès còmpta un títol de campion de Liga B obtengut en [[2021]] e divèrsei títols ganhats dins lei divisions inferioras. Dins leis espòrts locaus, Fòs a una escòla de [[corsa camarguenca]] e sa societat de [[targa provençala]] participa ai competicions dau Comitat de Provença. == Annèxas == === Liames intèrnes === * [[Canau de Marselha au Ròse]]. * [[Castèu de Fòs]]. * [[Ostau de Fòs]]. * [[Ostau de Porcelet]]. * [[Zòna industriala de Fòs]]. === Personalitats liadas a la comuna === * [[Ponç de Fòs]]. * [[Ponç IV de Fòs]]. * [[René Raimondi|Raimondi (René)]]. === Bibliografia === * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Dossier complet - Commune de Fos-sur-Mer (13039)'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/2011101?geo=COM-13039#chiffre-cle-9]. * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Revenus et patrimoine des ménages - Édition 2021'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/5371235?sommaire=5371304]. * '''[[francés|(fr)]]''' Hubert Gay, ''Histoire de Fos-sur-Mer'', Edisud, 1977. * '''[[francés|(fr)]]''' Daniel Mouton, ''Mottes castrales en Provence. Les origines de la fortification privée au Moyen Âge'', Éditions de la Maison des sciences de l’homme, 2021. === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] rwjrxtp2gnep92awyaoyyku7riik3j1 2320938 2320937 2022-07-31T12:51:17Z Nicolas Eynaud 6858 wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. Ocupa una partida dau [[litorau]] entre l'embocadura de [[Ròse]] e l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]], au nòrd dau [[Gòlf de Fòs]]. Durant l'[[Antiquitat]], un important [[pòrt]] i foguèt establit per lei [[Empèri Roman|Romans]]. Puei, durant l'[[Edat Mejana]], un fèu poderós se metèt en plaça a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu de la vila]]. Durant lei sègles XI e XII, lei [[Ostau de Fòs|senhors de Fòs]] luchèron per venir independents mai foguèron sistematicament batuts per lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] e seis aliats. Puei, a la fin dau sègle XIII ò au començament dau sègle XIV, l'[[Ostau de Fòs]] dispareguèt e la vila passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]]. Au sègle XVI, l'integracion de [[Provença]] dins lo [[França|Reiaume de França]] entraïnèt lo declin de la ciutat que venguèt un [[vilatge]] [[agricultura|agricòla]] isolat. Aquò durèt fins au començament de l'industrializacion de la region que cambièt totalament l'estructura sociala dau país amb la fondacion de la [[zòna industriala de Fòs]] dins leis [[ans 1960]]-[[ans 1970|1970]]. Uei, Fòs es un centre major de l'[[industria]] pesuca en [[Provença]]. La vila assosta tanben la màger part deis [[infrastructuras]] dau [[Grand Pòrt de Marselha]], especialament en matèria de transpòrt de bens, de [[minerau]]s, de [[cereala]]s e d'[[idrocarbur]]s. Pasmens, coma leis autrei vilas industrialas de la region, assaia de diversificar son [[economia]] gràcias au desvolopament dau [[torisme]]. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === [[Fichièr:Les étangs de Fos.jpg|thumb|right|Vista dau [[castèu de Fòs]] en [[2009]].]] {{veire|Castèu de Fòs}} Lo [[castèu de Fòs]] es un ensemble [[fortificacion|fortificat]] bastit au començament dau [[sègle X]], probablament per protegir lo [[litorau]] còntra leis incursions [[Sarrasins (pòble)|sarrasinas]] e susvelhar lo [[comèrci]] [[mar]]itim. Sa construccion foguèt inspirada per lei tecnicas [[Empèri Roman|romana]] coma l'indican lei muralhas drechas, lei [[torre]]s carradas e la talha dei pèiras. Modernizat e agrandit fins au sègle XIII, es un bòn exemple de l'[[arquitectura]] [[militar]]a [[art romanic|romanica]] [[provença]]la amb son organizacion a l'entorn de tres pòls principaus que son lo [[donjon]], la [[capèla]] e lei [[barri (arquitectura)|barris]]. Seis elements principaus ([[donjon]], [[barri (arquitectura)|barri]], portau fortificat, [[camin de ronda]]) son ben conservats. === Lei tradicions taurinas === {{veire|Corsa camarguenca}} Coma la màger part dei vilas de [[Camarga]], Fòs a una [[tradicion]] taurina ben establida de [[corsa camarguenca]]. Dispausa ansin d'arenas onte son regularament organizats d'eveniments. La vila participa tanben a la proteccion dei [[tradicion]]s [[gardian]]as. === Espòrt === En [[espòrt]], lo club principau de Fòs es lo [[Fòs Provença Basquet]], creat en [[1972]], que jòga en Liga A ò Liga B dau [[Campionat de França de Basquetbòl]] dempuei [[2009]]. Son palmarès còmpta un títol de campion de Liga B obtengut en [[2021]] e divèrsei títols ganhats dins lei divisions inferioras. Dins leis espòrts locaus, Fòs a una escòla de [[corsa camarguenca]] e sa societat de [[targa provençala]] participa ai competicions dau Comitat de Provença. == Annèxas == === Liames intèrnes === * [[Canau de Marselha au Ròse]]. * [[Castèu de Fòs]]. * [[Ostau de Fòs]]. * [[Ostau de Porcelet]]. * [[Zòna industriala de Fòs]]. === Personalitats liadas a la comuna === * [[Ponç de Fòs]]. * [[Ponç IV de Fòs]]. * [[René Raimondi|Raimondi (René)]]. === Bibliografia === * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Dossier complet - Commune de Fos-sur-Mer (13039)'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/2011101?geo=COM-13039#chiffre-cle-9]. * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Revenus et patrimoine des ménages - Édition 2021'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/5371235?sommaire=5371304]. * '''[[francés|(fr)]]''' Hubert Gay, ''Histoire de Fos-sur-Mer'', Edisud, 1977. * '''[[francés|(fr)]]''' Daniel Mouton, ''Mottes castrales en Provence. Les origines de la fortification privée au Moyen Âge'', Éditions de la Maison des sciences de l’homme, 2021. === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 85hpddojark5wslsrnqqc1mt2v4dx91 2320939 2320938 2022-07-31T12:52:13Z Nicolas Eynaud 6858 wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. Ocupa una partida dau [[litorau]] entre l'embocadura de [[Ròse]] e l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]], au nòrd dau [[Golf de Fòs]]. Durant l'[[Antiquitat]], un important [[pòrt]] i foguèt establit per lei [[Empèri Roman|Romans]]. Puei, durant l'[[Edat Mejana]], un fèu poderós se metèt en plaça a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu de la vila]]. Durant lei sègles XI e XII, lei [[Ostau de Fòs|senhors de Fòs]] luchèron per venir independents mai foguèron sistematicament batuts per lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] e seis aliats. Puei, a la fin dau sègle XIII ò au començament dau sègle XIV, l'[[Ostau de Fòs]] dispareguèt e la vila passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]]. Au sègle XVI, l'integracion de [[Provença]] dins lo [[França|Reiaume de França]] entraïnèt lo declin de la ciutat que venguèt un [[vilatge]] [[agricultura|agricòla]] isolat. Aquò durèt fins au començament de l'industrializacion de la region que cambièt totalament l'estructura sociala dau país amb la fondacion de la [[zòna industriala de Fòs]] dins leis [[ans 1960]]-[[ans 1970|1970]]. Uei, Fòs es un centre major de l'[[industria]] pesuca en [[Provença]]. La vila assosta tanben la màger part deis [[infrastructuras]] dau [[Grand Pòrt de Marselha]], especialament en matèria de transpòrt de bens, de [[minerau]]s, de [[cereala]]s e d'[[idrocarbur]]s. Pasmens, coma leis autrei vilas industrialas de la region, assaia de diversificar son [[economia]] gràcias au desvolopament dau [[torisme]]. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === [[Fichièr:Les étangs de Fos.jpg|thumb|right|Vista dau [[castèu de Fòs]] en [[2009]].]] {{veire|Castèu de Fòs}} Lo [[castèu de Fòs]] es un ensemble [[fortificacion|fortificat]] bastit au començament dau [[sègle X]], probablament per protegir lo [[litorau]] còntra leis incursions [[Sarrasins (pòble)|sarrasinas]] e susvelhar lo [[comèrci]] [[mar]]itim. Sa construccion foguèt inspirada per lei tecnicas [[Empèri Roman|romana]] coma l'indican lei muralhas drechas, lei [[torre]]s carradas e la talha dei pèiras. Modernizat e agrandit fins au sègle XIII, es un bòn exemple de l'[[arquitectura]] [[militar]]a [[art romanic|romanica]] [[provença]]la amb son organizacion a l'entorn de tres pòls principaus que son lo [[donjon]], la [[capèla]] e lei [[barri (arquitectura)|barris]]. Seis elements principaus ([[donjon]], [[barri (arquitectura)|barri]], portau fortificat, [[camin de ronda]]) son ben conservats. === Lei tradicions taurinas === {{veire|Corsa camarguenca}} Coma la màger part dei vilas de [[Camarga]], Fòs a una [[tradicion]] taurina ben establida de [[corsa camarguenca]]. Dispausa ansin d'arenas onte son regularament organizats d'eveniments. La vila participa tanben a la proteccion dei [[tradicion]]s [[gardian]]as. === Espòrt === En [[espòrt]], lo club principau de Fòs es lo [[Fòs Provença Basquet]], creat en [[1972]], que jòga en Liga A ò Liga B dau [[Campionat de França de Basquetbòl]] dempuei [[2009]]. Son palmarès còmpta un títol de campion de Liga B obtengut en [[2021]] e divèrsei títols ganhats dins lei divisions inferioras. Dins leis espòrts locaus, Fòs a una escòla de [[corsa camarguenca]] e sa societat de [[targa provençala]] participa ai competicions dau Comitat de Provença. == Annèxas == === Liames intèrnes === * [[Canau de Marselha au Ròse]]. * [[Castèu de Fòs]]. * [[Ostau de Fòs]]. * [[Ostau de Porcelet]]. * [[Zòna industriala de Fòs]]. === Personalitats liadas a la comuna === * [[Ponç de Fòs]]. * [[Ponç IV de Fòs]]. * [[René Raimondi|Raimondi (René)]]. === Bibliografia === * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Dossier complet - Commune de Fos-sur-Mer (13039)'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/2011101?geo=COM-13039#chiffre-cle-9]. * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Revenus et patrimoine des ménages - Édition 2021'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/5371235?sommaire=5371304]. * '''[[francés|(fr)]]''' Hubert Gay, ''Histoire de Fos-sur-Mer'', Edisud, 1977. * '''[[francés|(fr)]]''' Daniel Mouton, ''Mottes castrales en Provence. Les origines de la fortification privée au Moyen Âge'', Éditions de la Maison des sciences de l’homme, 2021. === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] 2hfam75h4abfvirzrb2axogzpteq4ez 2320940 2320939 2022-07-31T12:52:32Z Nicolas Eynaud 6858 /* Liames intèrnes */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. Ocupa una partida dau [[litorau]] entre l'embocadura de [[Ròse]] e l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]], au nòrd dau [[Golf de Fòs]]. Durant l'[[Antiquitat]], un important [[pòrt]] i foguèt establit per lei [[Empèri Roman|Romans]]. Puei, durant l'[[Edat Mejana]], un fèu poderós se metèt en plaça a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu de la vila]]. Durant lei sègles XI e XII, lei [[Ostau de Fòs|senhors de Fòs]] luchèron per venir independents mai foguèron sistematicament batuts per lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] e seis aliats. Puei, a la fin dau sègle XIII ò au començament dau sègle XIV, l'[[Ostau de Fòs]] dispareguèt e la vila passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]]. Au sègle XVI, l'integracion de [[Provença]] dins lo [[França|Reiaume de França]] entraïnèt lo declin de la ciutat que venguèt un [[vilatge]] [[agricultura|agricòla]] isolat. Aquò durèt fins au començament de l'industrializacion de la region que cambièt totalament l'estructura sociala dau país amb la fondacion de la [[zòna industriala de Fòs]] dins leis [[ans 1960]]-[[ans 1970|1970]]. Uei, Fòs es un centre major de l'[[industria]] pesuca en [[Provença]]. La vila assosta tanben la màger part deis [[infrastructuras]] dau [[Grand Pòrt de Marselha]], especialament en matèria de transpòrt de bens, de [[minerau]]s, de [[cereala]]s e d'[[idrocarbur]]s. Pasmens, coma leis autrei vilas industrialas de la region, assaia de diversificar son [[economia]] gràcias au desvolopament dau [[torisme]]. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === [[Fichièr:Les étangs de Fos.jpg|thumb|right|Vista dau [[castèu de Fòs]] en [[2009]].]] {{veire|Castèu de Fòs}} Lo [[castèu de Fòs]] es un ensemble [[fortificacion|fortificat]] bastit au començament dau [[sègle X]], probablament per protegir lo [[litorau]] còntra leis incursions [[Sarrasins (pòble)|sarrasinas]] e susvelhar lo [[comèrci]] [[mar]]itim. Sa construccion foguèt inspirada per lei tecnicas [[Empèri Roman|romana]] coma l'indican lei muralhas drechas, lei [[torre]]s carradas e la talha dei pèiras. Modernizat e agrandit fins au sègle XIII, es un bòn exemple de l'[[arquitectura]] [[militar]]a [[art romanic|romanica]] [[provença]]la amb son organizacion a l'entorn de tres pòls principaus que son lo [[donjon]], la [[capèla]] e lei [[barri (arquitectura)|barris]]. Seis elements principaus ([[donjon]], [[barri (arquitectura)|barri]], portau fortificat, [[camin de ronda]]) son ben conservats. === Lei tradicions taurinas === {{veire|Corsa camarguenca}} Coma la màger part dei vilas de [[Camarga]], Fòs a una [[tradicion]] taurina ben establida de [[corsa camarguenca]]. Dispausa ansin d'arenas onte son regularament organizats d'eveniments. La vila participa tanben a la proteccion dei [[tradicion]]s [[gardian]]as. === Espòrt === En [[espòrt]], lo club principau de Fòs es lo [[Fòs Provença Basquet]], creat en [[1972]], que jòga en Liga A ò Liga B dau [[Campionat de França de Basquetbòl]] dempuei [[2009]]. Son palmarès còmpta un títol de campion de Liga B obtengut en [[2021]] e divèrsei títols ganhats dins lei divisions inferioras. Dins leis espòrts locaus, Fòs a una escòla de [[corsa camarguenca]] e sa societat de [[targa provençala]] participa ai competicions dau Comitat de Provença. == Annèxas == === Liames intèrnes === * [[Canau de Marselha au Ròse]]. * [[Castèu de Fòs]]. * [[Golf de Fòs]]. * [[Ostau de Fòs]]. * [[Ostau de Porcelet]]. * [[Zòna industriala de Fòs]]. === Personalitats liadas a la comuna === * [[Ponç de Fòs]]. * [[Ponç IV de Fòs]]. * [[René Raimondi|Raimondi (René)]]. === Bibliografia === * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Dossier complet - Commune de Fos-sur-Mer (13039)'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/2011101?geo=COM-13039#chiffre-cle-9]. * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Revenus et patrimoine des ménages - Édition 2021'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/5371235?sommaire=5371304]. * '''[[francés|(fr)]]''' Hubert Gay, ''Histoire de Fos-sur-Mer'', Edisud, 1977. * '''[[francés|(fr)]]''' Daniel Mouton, ''Mottes castrales en Provence. Les origines de la fortification privée au Moyen Âge'', Éditions de la Maison des sciences de l’homme, 2021. === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] g1k7p2z2htkbksklnmj03xl2eq2km8w 2320941 2320940 2022-07-31T12:53:22Z Nicolas Eynaud 6858 /* Liames intèrnes */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. Ocupa una partida dau [[litorau]] entre l'embocadura de [[Ròse]] e l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]], au nòrd dau [[Golf de Fòs]]. Durant l'[[Antiquitat]], un important [[pòrt]] i foguèt establit per lei [[Empèri Roman|Romans]]. Puei, durant l'[[Edat Mejana]], un fèu poderós se metèt en plaça a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu de la vila]]. Durant lei sègles XI e XII, lei [[Ostau de Fòs|senhors de Fòs]] luchèron per venir independents mai foguèron sistematicament batuts per lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] e seis aliats. Puei, a la fin dau sègle XIII ò au començament dau sègle XIV, l'[[Ostau de Fòs]] dispareguèt e la vila passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]]. Au sègle XVI, l'integracion de [[Provença]] dins lo [[França|Reiaume de França]] entraïnèt lo declin de la ciutat que venguèt un [[vilatge]] [[agricultura|agricòla]] isolat. Aquò durèt fins au començament de l'industrializacion de la region que cambièt totalament l'estructura sociala dau país amb la fondacion de la [[zòna industriala de Fòs]] dins leis [[ans 1960]]-[[ans 1970|1970]]. Uei, Fòs es un centre major de l'[[industria]] pesuca en [[Provença]]. La vila assosta tanben la màger part deis [[infrastructuras]] dau [[Grand Pòrt de Marselha]], especialament en matèria de transpòrt de bens, de [[minerau]]s, de [[cereala]]s e d'[[idrocarbur]]s. Pasmens, coma leis autrei vilas industrialas de la region, assaia de diversificar son [[economia]] gràcias au desvolopament dau [[torisme]]. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === [[Fichièr:Les étangs de Fos.jpg|thumb|right|Vista dau [[castèu de Fòs]] en [[2009]].]] {{veire|Castèu de Fòs}} Lo [[castèu de Fòs]] es un ensemble [[fortificacion|fortificat]] bastit au començament dau [[sègle X]], probablament per protegir lo [[litorau]] còntra leis incursions [[Sarrasins (pòble)|sarrasinas]] e susvelhar lo [[comèrci]] [[mar]]itim. Sa construccion foguèt inspirada per lei tecnicas [[Empèri Roman|romana]] coma l'indican lei muralhas drechas, lei [[torre]]s carradas e la talha dei pèiras. Modernizat e agrandit fins au sègle XIII, es un bòn exemple de l'[[arquitectura]] [[militar]]a [[art romanic|romanica]] [[provença]]la amb son organizacion a l'entorn de tres pòls principaus que son lo [[donjon]], la [[capèla]] e lei [[barri (arquitectura)|barris]]. Seis elements principaus ([[donjon]], [[barri (arquitectura)|barri]], portau fortificat, [[camin de ronda]]) son ben conservats. === Lei tradicions taurinas === {{veire|Corsa camarguenca}} Coma la màger part dei vilas de [[Camarga]], Fòs a una [[tradicion]] taurina ben establida de [[corsa camarguenca]]. Dispausa ansin d'arenas onte son regularament organizats d'eveniments. La vila participa tanben a la proteccion dei [[tradicion]]s [[gardian]]as. === Espòrt === En [[espòrt]], lo club principau de Fòs es lo [[Fòs Provença Basquet]], creat en [[1972]], que jòga en Liga A ò Liga B dau [[Campionat de França de Basquetbòl]] dempuei [[2009]]. Son palmarès còmpta un títol de campion de Liga B obtengut en [[2021]] e divèrsei títols ganhats dins lei divisions inferioras. Dins leis espòrts locaus, Fòs a una escòla de [[corsa camarguenca]] e sa societat de [[targa provençala]] participa ai competicions dau Comitat de Provença. == Annèxas == === Liames intèrnes === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * [[Canau de Marselha au Ròse]]. * [[Castèu de Fòs]]. * [[Golf de Fòs]]. * [[Ostau de Fòs]]. * [[Ostau de Porcelet]]. * [[Zòna industriala de Fòs]]. </div> === Personalitats liadas a la comuna === * [[Ponç de Fòs]]. * [[Ponç IV de Fòs]]. * [[René Raimondi|Raimondi (René)]]. === Bibliografia === * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Dossier complet - Commune de Fos-sur-Mer (13039)'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/2011101?geo=COM-13039#chiffre-cle-9]. * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Revenus et patrimoine des ménages - Édition 2021'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/5371235?sommaire=5371304]. * '''[[francés|(fr)]]''' Hubert Gay, ''Histoire de Fos-sur-Mer'', Edisud, 1977. * '''[[francés|(fr)]]''' Daniel Mouton, ''Mottes castrales en Provence. Les origines de la fortification privée au Moyen Âge'', Éditions de la Maison des sciences de l’homme, 2021. === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] pdphitsjokxc69hm986lesjj9nyzc4j 2320942 2320941 2022-07-31T12:53:37Z Nicolas Eynaud 6858 /* Personalitats liadas a la comuna */ wikitext text/x-wiki {{omon|Fòs (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Fòs | nom2 = ''Fos-sur-Mer'' | imatge = Vue générale de Fos sur Mer by Mmalost.jpg|290px | descripcion = Vista de la vila de Fòs despuei lei barris de la vila vièlha. | lògo = cap|150px | escut = cap|60px | escais = | region ist = {{Provença}} | parçan = | arrondiment = [[arrondiment d'Istre|Istre]] | canton = [[canton d'Istre Sud|Istre Sud]] | insee = 13039 | sitweb = [http://www.fos-sur-mer.fr www.fos-sur-mer.fr] | cp = 13270 | cònsol = René Raimondi (PS) | mandat = [[2008]]-[[2014]] | gentilici = | latitud = 43.4402777778 | longitud = 4.94861111111 | alt mej = | alt mini = 0 | alt maxi = 39 | km² = 92.31 |}} '''Fòs''' (''Fos-sur-Mer'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departaments franceses|departament]] dei [[Bocas de Ròse]] e la [[regions francesas|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. Ocupa una partida dau [[litorau]] entre l'embocadura de [[Ròse]] e l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]], au nòrd dau [[Golf de Fòs]]. Durant l'[[Antiquitat]], un important [[pòrt]] i foguèt establit per lei [[Empèri Roman|Romans]]. Puei, durant l'[[Edat Mejana]], un fèu poderós se metèt en plaça a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu de la vila]]. Durant lei sègles XI e XII, lei [[Ostau de Fòs|senhors de Fòs]] luchèron per venir independents mai foguèron sistematicament batuts per lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] e seis aliats. Puei, a la fin dau sègle XIII ò au començament dau sègle XIV, l'[[Ostau de Fòs]] dispareguèt e la vila passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]]. Au sègle XVI, l'integracion de [[Provença]] dins lo [[França|Reiaume de França]] entraïnèt lo declin de la ciutat que venguèt un [[vilatge]] [[agricultura|agricòla]] isolat. Aquò durèt fins au començament de l'industrializacion de la region que cambièt totalament l'estructura sociala dau país amb la fondacion de la [[zòna industriala de Fòs]] dins leis [[ans 1960]]-[[ans 1970|1970]]. Uei, Fòs es un centre major de l'[[industria]] pesuca en [[Provença]]. La vila assosta tanben la màger part deis [[infrastructuras]] dau [[Grand Pòrt de Marselha]], especialament en matèria de transpòrt de bens, de [[minerau]]s, de [[cereala]]s e d'[[idrocarbur]]s. Pasmens, coma leis autrei vilas industrialas de la region, assaia de diversificar son [[economia]] gràcias au desvolopament dau [[torisme]]. == Geografia == === Geografia fisica e geologia === Lo territòri de Fòs s'estend sus una zòna situada entre lei [[palun]]s de [[Camarga]], lo plan eissuch de [[Crau]] e la [[Mar Mediterranèa]]. Lei zònas umidas n'ocupavan inicialament lei dos tèrç mai la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] entraïnèt la disparicion de certanei paluns. [[Crau]] ocupa lo nòrd dau territòri. La cima principala es aquela ocupada per lo [[Castèu de Fòs|castèu]]. Quauquei relèus [[Ròca|rocassós]] se tròban tanben a la periferia orientala dau territòri comunau au limit amb lo [[Pòrt de Boc]] e [[Sant Mitre dei Barris]]. A l'èst, se fau nòtar la preséncia de l'[[Estanh de Lavalduc]] qu'es l'endrech pus bas de [[Provença]] e d'[[Occitània]] amb una [[altitud]] mejana de -10 [[mètre|m]]. I a ges de [[riu]] important mai de circulacions d'[[aiga]] existisson entre plusors estanhs de la comuna e la [[mar]]. A temps passat, aquela umiditat importanta complicava fòrça la circulacion. Aqueu problema trobèt una solucion amb la construccion de rotas importantas coma la [[Rota Nacionala 568|RN 568]]. === Organizacion generala de la vila === La vila de Fòs se tròba principalament entre la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]], la [[Rota Nacionala 569|RN 569]], leis autors de l'[[Estanh de Lavalduc]] e l'[[Estanh de l'Estomac]]. Lo centre istoric, organizat a l'entorn dau [[Castèu de Fòs|castèu]], se situa au sud d'aquel ensemble. Lei quartiers pus modèrnes se son desvolopats vèrs lo nòrd. === Clima === Fòs a un [[clima]] [[clima mediterranèu|mediterranèu]] caracterizat per d'[[ivèrn]]s doç e d'[[estiu]]s cauds e eissuchs, localament influenciat per lo [[magistrau]] qu'es un [[vent]] freg e eissuch que bofa dempuei lo [[nòrd]]. Lei [[temperatura]]s i son donc doças amb de valors mejanas compresas entre 6,3 °C e 23,9 °C e un ensolelhament fòrça important<ref>L'estacion meteorologica de referéncia es aquela d'[[Istre]].</ref>. Lei [[precipitacion (meteorologia)|precipitacions]] son relativament feblas amb una valor mejana annuala de 606 mm. An generalament un caractèr chavanós. En causa de l'umiditat importanta e de l'influéncia dau [[vent]], lei vegetacions dominantas son bassas e tipicas dei zònas umidas mediterranèas ò de [[Crau]]. A l'èst, dins lei seuvas situadas a l'entorn deis estanhs de Castelhon, la [[garriga]] e la [[pineda]] predominan. === Demografia === Centre important durant l'[[Edat Mejana]], Fòs venguèt un [[vilatge]] isolat durant lei [[sègle]]s seguents en causa de sa situacion [[geografia|geografica]]. Ansin, en [[1793]], solament 550 abitants foguèron recensats. Après una baissa a 418 estatjants en [[1800]], la populacion aumentèt lentament per agantar {{formatnum:2869}} personas a la fin deis [[ans 1960]]. La creacion e la construccion de la [[zòna industriala de Fòs|zòna industriala]] transformèron la talha de Fòs que venguèt rapidament una vila mejana amb mai de {{formatnum:15000}} estatjants en [[2006]]. Dempuei aquela data, la demografia sembla s'estabilizar. La populacion de Fòs es principalament constituida d'obriers, de salariats e de retirats, çò que s'explica per sa posicion entre lei zònas industrialas dau sector. Sei revenguts medians èran leugierament superiors ai valors mejanas observadas dins lo rèsta de [[Provença]] e lo taus de [[pauretat]] èra de 10%. == Istòria == === De la Preïstòria a l'Antiquitat === [[Fichièr:Table-de-Peutinger-detail.jpg|thumb|right|Representacion dei ''[[Fossae Marianae]]'' sus la [[taula de Peutinger]].]] Segon lei conoissenças actualas, lo territòri de Fòs foguèt ocupat per de grops de caçaires cuelheires tre l'[[Epipaleolitic]] que s'installèron dins de [[balma|baumas]] dei relèus [[ròca|rocassós]] dau nòrd-èst. La màger part d'aquelei sostas a desenant disparegut en causa de l'[[erosion]] dei bauç e deis amainatjaments de la zòna. Pasmens, divèrsei campanhas de cavaments foguèron menadas dins lo sector per l'[[arqueologia|arquelòg]] [[Max Escalon de Fonton]] ([[1920]]-[[2013]]) dins leis [[ans 1970]]. Permetèron de descubrir quauquei vestigis e d'identificar un segond periòde d'ocupacion durant lo [[Mesolitic]]. Durant l'[[Antiquitat]], Fòs foguèt probablament un important [[pòrt]] [[Empèri Roman|roman]]. D'efiech, durant la conquista de la region vèrs [[-125|125 avC]], [[Caius Marius|Marius]] ordonèt a sei [[legion]]s de cavar un important [[canau]] fins a [[Arle]]. Dich ''[[Fossae Marianae]]'' èra considerada coma una infrastructura importanta sus la [[taula de Peutinger]], còpia medievala d'una carta romana. Dins aquò, pauc de vestigis son estats identificats per permetre de comprendre mielhs l'organizacion dau pòrt antic de Fòs. D'efiech, lei roïnas se tròban actualament dins la [[mar]]. === Lo periòde de l'Ostau de Fòs === [[Fichièr:Fos.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Fòs]].]] {{veire|Ostau de Fòs}} L'[[Ostau de Fòs]] dirigiguèt lo [[Castèu de Fòs|castèu]] dau [[sègle X]] au [[sègle XIII]]. Pasmens, lei condicions a l'origina de son aparicion son mau conegudas. Lo senhor [[Ponç de Fòs]] († [[1025]]) i tenguèt un ròtle major car recebèt la gàrdia dei ''castrum'' de Fòs e d'[[Ieras]] après sa participacion a l'expulsion dei [[Sarrasins (pòble)|Sarrasins]] installats en [[Var (departament)|Var]]. De liames [[familha|familhaus]] amb lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] ò lei [[Comtat de Provença|còmtes d'Arle]] son tanben sovent avançats coma un factor d'explicacion suplementari a aquela promoccion sociala. [[Ponç de Fòs|Ponç]] fondèt tanben l'[[Abadiá de Sant Gervai de Fòs]] en [[992]]<ref>Aquela fondacion aguèt probablament luòc per extension d'una [[glèisa]] citada dins un document de [[923]].</ref>. Lo [[monastèri]] faguèt inicialament partida de l'esfèra d'influéncia de [[Abadiá Sant Victor de Marselha|Sant Victor]] avans de jónher l'[[Òrdre de Cluny]] en [[1081]]. Dins aquò, en causa de l'alunchament amb lo rèsta de l'Òrdre, aquela tutèla durèt mens de 80 ans. Ansin, en [[1223]], après un òrdre donat per lo [[papa]] [[Innocenci III]] ([[1198]]-[[1216]]), Sant Gervai passèt sota lo contraròtle deis [[Arquevescat|arquevesques d'Arle]]. Durant lo [[sègle XI]], sostenguts per lei revenguts eissits de la produccion de [[sal alimentària|sau]], lei senhors de Fòs assaièron de transformar sei [[feudalitat|fèus]] en [[alòdi]]s. Aquò entraïnèt plusors guèrras còntra lei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] ò còntra lei [[Vescomtat de Marselha|vescòmtes de Marselha]] (encargats de sometre lei Fòs). Lei Fòs enregistrèron quauquei succès coma la [[mòrt]] dau còmte [[Guilhem II de Provença|Guilhem II]] durant un assaut còntra lor castèu en [[1018]] ò la conquista de l'intrada de l'[[Estanh de Bèrra]] en [[1070]]. Pasmens, lo castèu foguèt ocupat mai d'un còp per seis adversaris e la region de Fòs foguèt regularament destrucha per d'incursions en provenància de [[Marselha]] ò, pus rarament, dei [[Lei Bauç|Bauç]]. Lei Fòs integrèron donc pauc a pauc lo jòc politic dau Comtat en cambi de pòstes importants coma aqueu d'evesque d'Ais. En [[1093]], la mòrt sensa eiretier dirècte dau còmte [[Bertrand Ièr de Provença|Bertrand I{{èr}}]] entraïnèt una crisi novèla dins lo Comtat. Lei Fòs aprofichèron la situacion per assaiar tornarmai d'obtenir mai d'autonòmia. Per aquò, jurèron fidelitat ai [[Comtat de Tolosa|còmtes de Tolosa]]. Ansin, [[Ponç IV de Fòs]] participèt a la [[Premiera Crosada]] dins l'armada [[Tolosa|tolosenca]]. Pasmens, aqueu periòde durèt gaire car [[Ramon Berenguièr III de Barcelona]] restaurèt la senhoriá dei còmtes de Provença en [[1116]] après la presa dau castèu de Fòs. L'Ostau de Fòs demorèt una familha importanta de la [[noblesa]] [[provença]]la durant lo sègles XII. Son declin comencèt a la fin d'aqueu periòde amb la venda progressiva de sei drechs senhoriaus. En [[1216]], una partida dei senhoriás d'[[Ieras]] e de [[Bregançon]] foguèt venduda a [[Marselha]]. Puei, una partida de la senhoriá de Fòs ela meteissa foguèt cedida a l'[[Ostau dei Porcelets]] e a l'[[Arquevescat d'Arle]] en [[1235]]. En [[1257]], lei Fòs deguèron restituir [[Ieras]] après una demanda dei [[Comtat de Provença|còmtes de Provença]] en cambi de 22 [[vila]]s e [[vilatge]]s a l'entorn de [[Bòrmas]], [[Peirafuec]] e [[Colobrieras]]. La [[familha]] i formèt un fèu novèu e o gardèt fins a la [[mòrt]] sensa eiretier de [[Rossolin V de Fòs]]. Enfin, la branca demorada a Fòs dispareguèt dins lo corrent dau [[sègle XIV]]. === Lo periòde de l'Ostau de Porcelet === [[Fichièr:Porcellets.svg|thumb|right|Reconstitucion modèrna dau blason de l'[[Ostau de Porcelet]].]] {{veire|Ostau de Porcelet}} Après la disparicion de l'[[Ostau de Fòs]], lo fèu passèt sota lo contraròtle de l'[[Ostau de Porcelet]] que lo gardèt fins a la [[Revolucion Francesa]]. Aqueu lòng periòde de dominacion es a l'origina dau blason actuau de la vila. Lo fèu gardèt una certana importància fins a l'integracion de [[Provença]] au sen de [[França]] a la fin dau sègle XV. Dins aquò, après aquela data, declinèt lentament en causa de son isolament. Lo recensament de [[1793]] mòstra l'amplor d'aqueu declin en comparason amb lei centres vesins : 550 estatjants a Fòs còntra {{formatnum:6700}} au [[Lo Martegue|Martegue]], {{formatnum:2100}} a [[Istre]] ò {{formatnum:1000}} a [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]]. === Lo periòde industriau === ==== L'industrializacion dau sègle XIX ==== L'industrializacion de la region de Fòs comencèt durant lo sègle XIX en despiech de l'oposicion dei populacions localas. Fòs foguèt ansin chausida per i construrre una partida de l'usina de [[soda]] de Plan d'Arenc, installada a proximitat de l'[[Estanh de Lavalduc]]. Aquò entraïnèt de modificacions importantas dins l'[[ecosistèma]] de l'Estanh, agravadas en [[1821]] per una ''salivada'', es a dire un [[tsunami]] que portèt de quantitats importantas de sau dins l'[[aiga]]. Pasmens, aquela usina suscitèt subretot d'oposicions de part deis abitants de [[Sant Mitre dei Barris|Sant Mitre]], autors de plusors revòutas entre [[1828]] e [[1846]]. Durant lo rèsta dau sègle, maugrat plusors projèctes, Fòs veguèt pauc d'implantacions industrialas novèlas sus son territòri. [[Lo Martegue]] e la region de l'embocadura de [[Ròse]] foguèron privilegiats. Dins aquò, aquelei transformacions permetèron de melhorar leis aisses de circulacion e la vila veguèt sa populacion aumentar lentament. Passèt lo milier d'abitants durant la premiera mitat deis [[ans 1830]]. Pasmens, una partida d'aqueu desvolopament èra la consequéncia de l'extension dau [[Lo Pòrt de Boc|Pòrt de Boc]]. En [[1866]], l'endrech venguèt una comuna independenta e Fòs perdiguèt aperaquí la mitat de seis estatjants ({{formatnum:2218}} en [[1861]], {{formatnum:1170}} en [[1866]]). Puei, fins a la [[Segonda Guèrra Mondiala]], lo nombre d'abitants varièt entre 900 e {{formatnum:1600}}. L'[[agricultura]] e la [[pesca]] demorèron la basa de l'[[economia]] locala. La construccion, lòng dau litorau, dau [[canau de Marselha au Ròse]] durant la premiera partida dau sègle XX cambièt pas aquela situacion. ==== La creacion de la zòna industriala de Fòs ==== {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Dins leis ans [[Ans 1950|1950]]-[[Ans 1960|1960]], la creissença economica de [[França]] e la volontat de desvolopar mai [[Provença]] menèt lo [[govèrn]] dau [[Charles de Gaulle|generau de Gaulle]] a imaginar la creacion d'una zòna industriala dedicada a la [[petroquimia]] e a la [[siderurgia]] dins la region de [[Marselha]]. Fòs foguèt chausit coma luòc d'aquela implantacion, tornarmai còntra l'avejaire deis abitants. La crisi de la [[siderurgia]] [[Lorena|lorenca]] favorizèt lo projècte car permetiá de limitar lei pèrdas d'emplecs en deslocalizant una partida de l'activitat en [[França]]. Comencèt alora la construccion de l'usina [[Solmer]] que foguèt inaugurada en [[1974]]. Aqueu chantier entraïnèt una transformacion radicala de la demografia locala amb l'arribada d'obriers venguts de [[Magrèb]] e de [[Lorena]]. Divèrsei [[grèva]]s foguèron organizadas durant la construccion per empachar la privatizacion dau [[pòrt]] [[minerau|mineralier]] ò còntra lei condicions de trabalh. Lei crisis petrolieras deis [[ans 1970]] entraïnèron una reduccion deis ambicions dau projècte mai Fòs venguèt lo centre d'una zòna industriala majora centrada sus la [[Solmer]] e sus la rafinariá de [[petròli]] [[ExxonMobil|Exxon]] (mesa en servici en [[1965]]). La populacion passèt de {{formatnum:2869}} abitants en [[1968]] a {{formatnum:15734}} en [[1999]]. Pasmens, en causa de la manca de plaça, fòrça trabalhaires de la zòna industriala s'installèron dins d'autrei comunas. ==== Fòs dempuei leis ans 2000 ==== Dempuei leis [[ans 2000]], Fòs conoís una estabilizacion de sa populacion, coma lei vilas vesinas. La zòna industriala demòra lo centre de l'[[economia]] locala. Gràcias a son accès dirècte a la [[mar]], sembla pas conéisser lei problemas financiers dei zònas vesinas coma aquelei de [[Bèrra (Bocas de Ròse)|Bèrra]] ò de [[la Meda]]. De mai, aquel accès favoriza l'implantacion d'agents economics novèus, generalament dins lo sector de la logistica e dau transpòrt. Pasmens, en causa dau declin pus generau de l'[[industria]] [[Provença|provençala]], la vila assaia de trobar de fònts d'activitats alternativas. Lo [[torisme]], gràcias ai [[plaja]]s e au [[clima]] locaus, son la pista principala de diversificacion. == Economia == [[Fichièr:Lo Martegue - Esquèma simplificat de l'economia locala.png|thumb|right|Esquèma simplificat de l'economia de la region de Fòs.]] {{veire|Zòna industriala de Fòs}} Amb mai de {{formatnum:8000}} emplecs dirèctes en [[2019]], la [[zòna industriala de Fòs]] es un centre major de l'[[industria]] [[Provença|provençala]]. Seis activitats principalas èran la [[siderurgia]], la [[petroquimia]], l'[[industria quimica]] e la [[logistica]]. Lo pòrt de Fòs ocupava una plaça centrala dins l'activitat dau [[Grand Pòrt de Marselha]] car assosta la màger part deis operacions de transpòrts de bens, de [[minerau]]s e d'[[idrocarbur]]s ([[petròli]] e [[gas naturau|gas]]). En mai d'aquò, l'endrech es utilizat per l'estocatge de [[petròli]] gràcias au complèx de la [[Societat de l'Oleoducte Sud-Europèu]] (SPSE<ref>Societé du Pipeline Sud-Européen en [[francés]].</ref>). == Cultura == === Lo Castèu de Fòs === [[Fichièr:Les étangs de Fos.jpg|thumb|right|Vista dau [[castèu de Fòs]] en [[2009]].]] {{veire|Castèu de Fòs}} Lo [[castèu de Fòs]] es un ensemble [[fortificacion|fortificat]] bastit au començament dau [[sègle X]], probablament per protegir lo [[litorau]] còntra leis incursions [[Sarrasins (pòble)|sarrasinas]] e susvelhar lo [[comèrci]] [[mar]]itim. Sa construccion foguèt inspirada per lei tecnicas [[Empèri Roman|romana]] coma l'indican lei muralhas drechas, lei [[torre]]s carradas e la talha dei pèiras. Modernizat e agrandit fins au sègle XIII, es un bòn exemple de l'[[arquitectura]] [[militar]]a [[art romanic|romanica]] [[provença]]la amb son organizacion a l'entorn de tres pòls principaus que son lo [[donjon]], la [[capèla]] e lei [[barri (arquitectura)|barris]]. Seis elements principaus ([[donjon]], [[barri (arquitectura)|barri]], portau fortificat, [[camin de ronda]]) son ben conservats. === Lei tradicions taurinas === {{veire|Corsa camarguenca}} Coma la màger part dei vilas de [[Camarga]], Fòs a una [[tradicion]] taurina ben establida de [[corsa camarguenca]]. Dispausa ansin d'arenas onte son regularament organizats d'eveniments. La vila participa tanben a la proteccion dei [[tradicion]]s [[gardian]]as. === Espòrt === En [[espòrt]], lo club principau de Fòs es lo [[Fòs Provença Basquet]], creat en [[1972]], que jòga en Liga A ò Liga B dau [[Campionat de França de Basquetbòl]] dempuei [[2009]]. Son palmarès còmpta un títol de campion de Liga B obtengut en [[2021]] e divèrsei títols ganhats dins lei divisions inferioras. Dins leis espòrts locaus, Fòs a una escòla de [[corsa camarguenca]] e sa societat de [[targa provençala]] participa ai competicions dau Comitat de Provença. == Annèxas == === Liames intèrnes === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * [[Canau de Marselha au Ròse]]. * [[Castèu de Fòs]]. * [[Golf de Fòs]]. * [[Ostau de Fòs]]. * [[Ostau de Porcelet]]. * [[Zòna industriala de Fòs]]. </div> === Personalitats liadas a la comuna === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * [[Ponç de Fòs]]. * [[Ponç IV de Fòs]]. * [[René Raimondi|Raimondi (René)]]. </div> === Bibliografia === * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Dossier complet - Commune de Fos-sur-Mer (13039)'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/2011101?geo=COM-13039#chiffre-cle-9]. * '''[[francés|(fr)]]''' INSEE, ''Revenus et patrimoine des ménages - Édition 2021'', consultat lo 30 de julhet de 2022, [https://www.insee.fr/fr/statistiques/5371235?sommaire=5371304]. * '''[[francés|(fr)]]''' Hubert Gay, ''Histoire de Fos-sur-Mer'', Edisud, 1977. * '''[[francés|(fr)]]''' Daniel Mouton, ''Mottes castrales en Provence. Les origines de la fortification privée au Moyen Âge'', Éditions de la Maison des sciences de l’homme, 2021. === Nòtas e referéncias === <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de| insee = 13039}} [[Categoria:Comuna de Provença]] [[Categoria:Comuna dei Bocas de Ròse]] solx3co5vx0j6net2pik2jlyblq3u6r 0 104408 2321064 2250682 2022-08-01T08:57:55Z 77.152.53.218 toponimia, etc wikitext text/x-wiki {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Nulh | nom2 = ''Neuilh'' | imatge = Neuilh (Hautes-Pyrénées) 1.jpg | descripcion = Vista de Nulh. | lògo = cap | escut = Blason ville fr Neuilh (65).svg | escais = | region = {{Occitània (Region)}} | ist = {{Gasconha}} <br/> {{Bigòrra}} | parçan = | arrondiment = [[Arrondiment de Banhèras de Bigòrra|Banhèras de Bigòrra]] | canton = Era Hauta Bigòrra ([[Canton de Banhèras de Bigòrra|Banhèras de Bigòrra]] abans 2015) | intercom = [[Comunautat de comunas dera Hauta Bigòrra|CC dera Hauta Bigòrra]] | cp = 65200 | insee = 65328 | cònsol = Gérard Menvielle | mandat = [[2020]]-[[2026]] | gentilici = | latitud = 43.0781 | longitud = 0.0736 | alt mej = | alt mini = 474 | alt maxi = 860 | km² = 2.39 |}} '''Nulh''' (''Neuilh'' en [[francés]]) qu'ei ua [[comuna francesa|comuna]] d'[[Occitània]], en [[Gasconha]] e [[Bigòrra]]. Qu'ei administrada peth [[departament francés|departament]] deths [[Hauts Pirenèus]] dera [[region francesa|region]] d'{{Ocreg}}, ancianament de [[Mieidia-Pirenèus]]. ==Geografia== [[Imatge:Map commune FR insee code 65328.png|vignette|upright=1.8|centre|Comunas a l'entorn.]] ==Toponimia== Era prononciacion qu'ei [nuly] (grafia fonetica deths autors). Eras fòrmas ancianas que son : ''Al Casterar de Nulh'' ath sègle XII o XIII, ''De Nulh'' en 1313, 1326 e 1384, ''De Nuillo'', en latin, en 1342, ''Nulh'' en 1429, ''Nulh'' en 1760, ''Neuilh'' (mapa de Cassini, ara fin deth sègle XVIII)<ref name = glb>Michel Grosclaude et Jean-François Le Nail, ''Dictionnaire toponymique des communes des Hautes-Pyrénées intégrant les travaux de Jacques Boisgontier'', Conseil Général des Hautes-Pyrénées, 2000 https://www.archivesenligne65.fr/article.php?laref=1151&titre=neuilh</ref>. Segon [[Albèrt Dauzat|Dauzat]], ''Nulh'' que vien benlhèu deth gallic ''novio ialo'', « clarèra navèra », donc vilatge navèth, segon [[Xavier Delamarre|Delamarre]]<ref>Albert Dauzat, Charles Rostaing, ''Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France'', Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 494, a ''Neuil''</ref>{{,}}<ref>Xavier Delamarre, ''Noms de lieux celtiques de l'Europe ancienne'', ed. Errance, 2012, p. 162 e 207</ref>. Segon R. Aymard, eth nom qu'ei escur<ref name = glb/>. [[Miquèu Grosclaude]], [pr'amor de era soa he en l'inexisténcia deth celtic dens era Gasconha prigonda], qu'arrefusa era proposicion de Dauzat. Que prepausa ''*nuculum'', inatestat, « petit noguèr », ath sens de « nogareda ». Segon eth, ''nucula'', « petita notz », qu'ei atestat dens Plini e eth mot ''nux''/''nucem'', « notz » qu'ei atestat tanben ath sens de « noguèr » dens Plini, [[Tit Livi|Titus Livi]] e [[Virgili]]<ref name = glb/>. Complicat e dobtós... == Istòria == {{...}} == Administracion == {{ElegitDebuta|insee= 65328 |Títol= Lista deus cònsols successius}} {{Elegit |Debuta= març de [[1983]] |Fin= [[2026]] |Identitat=Gérard Menvielle |Partit=divèrs esquèrra |Qualitat= }} {{Elegit |Debuta= |Fin= 1983 |Identitat= |Partit= |Qualitat= }} {{ElegitDonadas}} {{ElegitFin}} == Demografia == {{Demografia |insee= 65328 |1793= |1800= |1806= |1821= |1831= |1836= |1841=285 |1846=289 |1851=296 |1856= |1861= |1866= |1872= |1876=226 |1881= |1886= |1891= |1896= |1901= |1906= |1911=163 |1921= |1926= |1931= |1936= |1946= |1954= |1962= 101 |1968= 76 |1975= 64 |1982= 57 |1990= 56 |1999= 76 |2006=98 |2007= |2008= |2009= |cassini= |senscomptesdobles=1962}} * En {{popfr65|0}} era populacion qu'èra de {{popfr65|328}} abitants e era densitat qu'èra de {{formatnum:{{#expr:({{popfr65|328}}/2.39) round 2}}}} ab/km². ==Lòcs e monuments== ==Personalitats ligadas dab era comuna== ==Véder tanben== * [[Comunas deths Hauts Pirenèus]] ==Ligams extèrnes== ==Nòtas== <references/> {{Portal Gasconha}} {{Comunas deths Hauts Pirenèus}} [[Categoria:Comuna deths Hauts Pirenèus]] [[Categoria:Comuna de Gasconha]] [[Categoria:Comuna de Bigòrra]] 6yyzg65priu19vdkmeg0wjcf7pa9pky 0 104411 2320995 2250681 2022-07-31T23:58:11Z 77.152.53.218 toponimia, etc wikitext text/x-wiki {{omon|Montgalhard (omonimia)}} {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Montgalhard | nom2 = ''Montgaillard'' | imatge = Pont_du_Diable_(Montgaillard,_Hautes-Pyrénées,_France).JPG | descripcion = Eth pont deth Diable. | lògo = cap | escut = Blason ville fr Montgaillard (65).svg | escais = Eths truca-taulèrs, eths cagòts | region = {{Occitània (Region)}} | ist = {{Gasconha}} <br/> {{Bigòrra}} | parçan = | arrondiment = [[Arrondiment de Banhèras de Bigòrra|Banhèras de Bigòrra]] | canton = Era Hauta Bigòrra ([[Canton de Banhèras de Bigòrra|Banhèras de Bigòrra]] abans 2015) | intercom = [[Comunautat de comunas dera Hauta Bigòrra|CC dera Hauta Bigòrra]] | cp = 65200 | insee = 65320 | cònsol = Dominique Pujol | mandat = [[2020]]-[[2026]] | gentilici = | longitud = 0.1089 | latitud = 43.1256 | alt mej = | alt mini = 419 | alt maxi = 602 | km² = 9.64 |}} '''Montgalhard''' (''Montgaillard'' en [[francés]]) qu'ei ua [[comuna francesa|comuna]] [[Gasconha|gascona]] de [[Bigòrra]] situada en [[departaments franceses|departament]] deths [[Hauts Pirenèus]] dera [[region francesa|region]] administrativa d'{{Ocreg}}, <small>ancianament de [[Mieidia-Pirenèus]]</small>. ==Geografia== [[Imatge:Map commune FR insee code 65320.png|vignette|upright=1.8|centre|Comunas a l'entorn.]] ==Toponimia== Era prononciacion qu'ei [mounga'lyar] (grafia fonetica deths autors). Eras fòrmas ancianas que son : ''de Monte Gailhardo'', en latin, en 1285, ''Mongailhard'' en 1285, ''de Monte Galhardo'', en latin, en 1300, 1313, 1379, ''Mongalhart'' en 1344 e 1384, ''Mont Galhart'', ''Montgalhart'' en 1429, ''Mongaillard'' (mapa de Cassini, ara fin deth sègle XVIII)<ref name = glb>Michel Grosclaude et Jean-François Le Nail, ''Dictionnaire toponymique des communes des Hautes-Pyrénées intégrant les travaux de Jacques Boisgontier'', Conseil Général des Hautes-Pyrénées, 2000 https://www.archivesenligne65.fr/article.php?laref=1142&titre=montgaillard</ref>. [[Albèrt Dauzat|Dauzat]] e Rostaing, en mei deth mot ''mont'', que donan ath adjectiu ''galhard'', en « ancian provençau », un sens de « solide, valent », per era soa valor militara<ref>Albert Dauzat, Charles Rostaing, ''Dictionnaire étymologique des Noms de Lieux en France'', Librairie Guénégaud, reedicion 1984, p. 473</ref>. [[Ernèst Negre|Negre]], citat per M. Grosclaude, que horneish era valor de « gai, valent, excellent, hòrt »<ref name = glb/>. Segon [[Miquèu Grosclaude]], eth nom qu'ei format deu gascon ''mont'' e ''galhard'', « hòrt, solide, valent ». Eth nom que vanta era valor militara deth castèth<ref name = glb/>. ==Istòria== ==Administracion== {{ElegitDebuta|insee= 65320 |Títol= Lista deths cònsols successius}} {{Elegit |Debuta=[[2020]] |Fin= [[2026]] |Identitat=Dominique Pujol |Partit= |Qualitat= }} {{Elegit |Debuta=[[2014]] |Fin= 2020 |Identitat=Patrick Bornuat |Partit= |Qualitat= }} {{Elegit |Debuta=març de [[2008]] |Fin= 2014 |Identitat= Jean-Paul Barthe|Partit= |Qualitat= }} {{Elegit |Debuta= març de [[2001]] |Fin= 2008 |Identitat=Louis Baget |Partit= |Qualitat= }} {{Elegit |Debuta= |Fin= 2001 |Identitat= |Partit= |Qualitat= }} {{ElegitDonadas}} {{ElegitFin}} ==Demografia== {{Demografia |insee= 65320 |1793= |1800= |1806= |1821= |1831= |1836= |1841=1089 |1846=1149 |1851=1171 |1856= |1861= |1866= |1872= |1876=1054 |1881= |1886= |1891= |1896= |1901= |1906= |1911=780 |1921= |1926= |1931= |1936= |1946= |1954= |1962= 614 |1968= 629 |1975= 628 |1982= 695 |1990= 737 |1999= 724 |2006=723 |2007= |2008= |2009= |cassini= |senscomptesdobles=1962}} * En {{popfr65|0}} era populacion qu'èra de {{popfr65|320}} abitants e era densitat qu'èra de {{formatnum:{{#expr:({{popfr65|320}}/9.64) round 2}}}} ab/km². ==Lòcs e monuments== ==Personalitats ligadas dab era comuna== ==Véder tanben== * [[Comunas deths Hauts Pirenèus]] ==Ligams extèrnes== ==Nòtas== <references/> {{Portal Gasconha}} {{Comunas deths Hauts Pirenèus}} [[Categoria:Comuna deths Hauts Pirenèus]] [[Categoria:Comuna de Gasconha]] [[Categoria:Comuna de Bigòrra]] f9hxhpyrgm35xi7iwr06ero1p451xvq 0 104414 2320994 2250725 2022-07-31T23:26:23Z 77.152.53.218 toponimia, etc wikitext text/x-wiki {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Merlhèu | nom2 = ''Mérilheu'' | imatge = Mérilheu_(Hautes-Pyrénées)_1.jpg | descripcion = Vista de Merlhèu. | lògo = cap | escut = Blason ville fr Mérilheu (65).svg | escais = Eras castanhas; eths leitassèrs | region = {{Occitània (Region)}} | ist = {{Gasconha}} <br/> {{Bigòrra}} | parçan = | arrondiment = [[Arrondiment de Banhèras de Bigòrra|Banhèras de Bigòrra]] | canton = Era Vath d'Arròs e eras Baïsas ([[Canton de Banhèras de Bigòrra|Banhèras de Bigòrra]] abans 2015) | intercom = [[Comunautat de comunas dera Hauta Bigòrra|CC dera Hauta Bigòrra]] | cp = 65200 | insee = 65310 | cònsol = Michel Manse | mandat = [[2020]]-[[2026]] | gentilici = | longitud = 0.1761 | latitud = 43.095 | alt mej = | alt mini = 449 | alt maxi = 626 | km² = 3.38 |}} '''Merlhèu''' (''Mérilheu'' en [[francés]]) qu'ei ua [[comuna francesa|comuna]] [[Gasconha|gascona]] de [[Bigòrra]], situada en [[departaments franceses|departament]] deths [[Hauts Pirenèus]] dera [[region francesa|region]] administrativa d'{{Ocreg}}, <small>ancianament de [[Miègjorn-Pirenèus]]</small>. ==Geografia== [[Imatge:Map commune FR insee code 65310.png|vignette|upright=1.8|centre|Comunas a l'entorn.]] ==Toponimia== Era prononciacion qu'ei mér'liyèw] (grafia fonetica deths autors). Eras fòrmas ancianas que son : ''Merlheu'' en 1429, ''Merlheu'' en 1737 e 1760, ''Merléou'' en 1768, ''Merilheu'' (mapa de Cassini, ara fin deth sègle XVIII), ''Merlheu'' en 1790, ''Mereilheu'' en 1790, ''Merlheu'' en 1806<ref name = glb>Michel Grosclaude et Jean-François Le Nail, ''Dictionnaire toponymique des communes des Hautes-Pyrénées intégrant les travaux de Jacques Boisgontier'', Conseil Général des Hautes-Pyrénées, 2000 https://www.archivesenligne65.fr/article.php?laref=1132&titre=merilheu</ref>. Segon [[Simin Palay|Palay]], ''Merilhèu'' que seré un nom de persona qui vieneré deth nom de l'(es)merilhon , « sòrta de petit faucon », ath sens figurat, « persona viva, escarrabelhada »; Palay qu'ajusta lo nom qu'a benlhèu eth sens d'« ensorelhat » R. Aymard qu'accèpta era prumèra partida dera explicacion de Palay en precisant era posicion sus un mus, donc un nom qui seré d'origina feodau<ref name = glb/>. Segon [[Miquèu Grosclaude]], era varianta ''merilhèu'' per eth nom deth merilhon qu'ei benlhèu inventada per Palay; de mei, la segonda sillaba dab -ri- qu'apareish sonque ath sègle XVIII; Grosclaude que pensa tanben a ''mèrla'', varianta de ''marla''; lo sens que seré donc ''marlós''; mes lo sufixe que pausa problèma alavetz : com explicar ''merlhèu'' e non pas ''merlèu'' ? Eth nom que demòra escur<ref name = glb/>. ==Istòria== ==Administracion== {{ElegitDebuta|insee= 65310 |Títol= Lista deths cònsols successius}} {{Elegit |Debuta= octobre de [[2020]] |Fin= [[2026]] |Identitat=Michel Manse |Partit= |Qualitat= }} {{Elegit |Debuta=març de [[1977]] |Fin=agost de 2020 |Identitat= André Dubeau|Partit= |Qualitat= }} {{Elegit |Debuta= |Fin= 1977 |Identitat= |Partit= |Qualitat= }} {{ElegitDonadas}} {{ElegitFin}} ==Demografia== {{Demografia |insee= 65310 |1793= |1800= |1806= |1821= |1831= |1836= |1841=426 |1846=454 |1851=483 |1856= |1861= |1866= |1872= |1876=442 |1881= |1886= |1891= |1896= |1901= |1906= |1911=321 |1921= |1926= |1931= |1936= |1946= |1954= |1962= 242 |1968= 238 |1975= 233 |1982= 240 |1990= 255 |1999= 252 |2005=246 |2006= |2007= |2008= |2009= |max=400 |cassini= |senscomptesdobles=1962}} * En {{popfr65|0}} era populacion qu'èra de {{popfr65|310}} abitants e era densitat qu'èra de {{formatnum:{{#expr:({{popfr65|310}}/3.38) round 2}}}} ab/km². ==Lòcs e monuments== ==Personalitats ligadas dab era comuna== ==Véder tanben== * [[Comunas deths Hauts Pirenèus]] ==Ligams extèrnes== ==Nòtas== <references/> {{Portal Gasconha}} {{Comunas deths Hauts Pirenèus}} [[Categoria:Comuna deths Hauts Pirenèus]] [[Categoria:Comuna de Gasconha]] [[Categoria:Comuna de Bigòrra]] ohppeofhk9dlgijqy74fyj1cdxuxjbf 0 113881 2320957 2320846 2022-07-31T13:48:29Z 77.152.53.218 restabliment de l'administracion comunala e de la mapa de las comunas vesinas vandalizadas wikitext text/x-wiki {{Infobox vila occitana | carta = oc | nom = Trigança | nom2 = ''Trigance'' | imatge = Trigance - Vue d'ensemble -1.JPG | descripcion = Lo vilatge de Trigança dominat per lo castèu. | lògo = | escut = Blason_ville_fr_Trigance_(Var).svg | escais = | ist = {{Provença}} | parçan = | region = [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]] | departament = {{Var}} | arrondiment = [[Arrondiment de Draguinhan|Draguinhan]] | canton = [[Flaiòsc]] ([[Canton de Comps d'Artubi|Comps d'Artubi]] avans 2015) | intercom = [[Comunautat de comunas de Lacs e Gòrgas de Verdon|CC de Lacs e Gòrgas de Verdon]] | insee = 83142 | cp = 83840 | cònsol = Stéphane Laval | mandat = [[2020]]-[[2026]] | gentilici = | latitud = 43.7619 | longitud = 6.4447 | alt mini = 630 | alt mej = | alt maxi = 1270 | km² = 60.6 |}} '''Trigança''' (''Trigance'' en [[francés]]) es una [[comuna francesa|comuna]] [[Provença|provençala]] situada dins lo [[departament francés|departament]] de [[Var (departament)|Var]] e la [[region francesa|region]] de [[Provença-Aups-Còsta d'Azur]]. ==Geografia== Situat dins la vau de [[Jabron (Var)|Jabron]], Trigança es un vilatge rurau que joís d'un [[clima mediterranèu]] moderat per l'altitud car lo territòri comunau si tròba entre 630 e {{formatnum:1270}} m au dessüs dau nivèu de la mar. Lo borg istoric presenta un abitat concentrat mai existís fòrça ostaus e tenements isolats. Mai de la mitat dau territòri comunau es cubèrt per de [[selva|seuvas]] e lei zònas agricòlas o urbanizadas representan mens de 6% de l'utilizacion dei sòus. [[Imatge:Map commune FR insee code 83142.png|vignette|upright=1.8|centre|Comunas a l'entorn.]] ==Istòria== La preséncia de l'èsser uman sus lo territòri de Trigança es atestada dempuei l'[[Edat dau Fèrre]]. Pasmens, fins a l'[[Edat Mejana]], lei vestigis son rars. La premiera mencion dau vilatge data de 814 dins un document recensant lei possessions de l'[[Abadiá Sant Victor de Marselha|Abadiá Sant Victor]]. Après aquela epòca, un castèu foguèt bastit sus una cima situada a {{formatnum:1213}} m d'altitud. En 1252, lo [[Comtat de Provença|còmte de Provença]] i aviá de drechs. Au sègle XIV, la senhoriá foguèt atribuida a [[Joan de Raimondis]]. Puei, foguèt venduda a divèrseis ostaus de la region. Pasmens, lo castèu gardèt una certana importància car foguèt ocupat en 1746 per l'armada austriana qu'ataquèt [[Provença]] durant la [[Guèrra de Succession d'Àustria]]. Durant la [[Revolucion Francesa|Revolucion]], la premiera enquista demografica recensèt 701 abitants. Aqueu nombre agantèt un maximom de 816 en 1821 avans de declinar en causa de l'[[exòdi rurau]]. La populacion demeniguèt fins a 100 estatjants en 1960. Dempuei aquela data, es en leugiera aumentacion amb 203 abitants recensats en 2019. Dins aquò, lo vilatge es totjorn menaçat de desertificacion en causa de son isolament. ==Administracion== {{ElegitDebuta|insee= 83142 |Títol= Lista dei cònsols successius}} {{Elegit |Debuta= mai de [[2020]] |Fin= [[2026]] |Identitat= Stéphane Laval|Partit= |Qualitat= }} {{Elegit |Debuta= junh de [[1995]] |Fin= [[2020]] |Identitat= Bernard Clap|Partit= [[PS]] puèi divèrs senèstra |Qualitat= ostalier restaurator }} {{Elegit |Debuta= |Fin= 1995 |Identitat= |Partit= |Qualitat= }} {{ElegitDonadas}} {{ElegitFin}} ==Demografia== {{Demografia |insee= 83142 |1793= |1800= |1806= |1821= |1831= |1836= |1841=583 |1846=621 |1851=635 |1856= |1861= |1866= |1872= |1876=470 |1881= |1886= |1891= |1896= |1901= |1906= |1911=328 |1921= |1926= |1931= |1936= |1946= |1954= |1962=106 |1968=100 |1975=107 |1982=122 |1990=120 |1999=150 |2004= |2005= |2006=158 |2007= |2008= |2009= |cassini= |senscomptesdobles=1962}} * En {{popfr83|0}} la populacion èra de {{popfr83|142}} abitants. ==Lòcs e monuments== Lo patrimòni culturau dau vilatge illustra son istòria. Son element pus important es lo [[castèu de Trigança]], un [[castèl|castèu]] [[Edat Mejana|medievau]] dau sègle XII que foguèt restaurat dins leis ans 1960-1970. Leis autrei monuments de remarca son d'edificis religiós, de [[lavador]]s, de [[pònt]]s vièlhs e de fònts publicas. <gallery mode="packed"> Vue Trigance.JPG|<center>Vista dau vilatge</center> Trigance - Eglise Saint Michel.JPG|<center>Glèisa de Sant Miquèu</center> Trigance - Chapelle Saint-Roch -1.JPG|<center>Capèla de Sant Ròc</center> France PACA 83 Trigance 02.jpg|<center>[[Castèu de Trigança]]</center> </gallery> == Personalitats liadas amb la comuna == * [[Joan de Raimondis]]. == Veire tanben == * [[Comunas de Var]]. == Nòtas e referéncias == <references/> {{Portal Provença}} {{Comunas de Var}} [[Categoria:Comuna de Var]] [[Categoria:Comuna de Provença]] st7p3kn2ln0eyfwa0pjs95jcnweov1z 0 135287 2321112 2302600 2022-08-01T11:58:05Z Orchendor 42610 wikitext text/x-wiki [[File:Vesta full mosaic.jpg|thumb|right|250px|(4) Vesta]] '''(4) Vesta''' (simbòl: [[file:Vesta symbol (bold).svg|16px|⚶]]), es un dels pus gròsses [[asteroïde]]s del [[Sistèma Solar]], amb un [[diamètre]] de 525 km. Foguèt descobèrt per [[Heinrich Olbers]] dins la [[Cencha d'asteroïdes]] lo [[29 de març]] de [[1807]], que lo nomenèt aital en foncion de [[Vesta (mitologia)|Vesta]], la divessa de la lar de la [[mitologia romana]]. == Istòria == Vesta es lo darrier dei quatre [[asteroïde]]s descubèrts au començament dau sègle XIX amb [[Ceres (planeta nan)|Ceres]], [[(2) Pallas|Pallas]] e [[(3) Junon|Junon]]. Sa descubèrta foguèt l'òbra de l'astronòm alemand [[Heinrich Olbers]] (1758-1840) que l'identifiquèt lo 29 de març de 1807 dins la [[constellacion]] de la [[Verge (constellacion)|Verge]]<ref>W. T. Lynn, « The discovery of Vesta », ''The Observatory'', vol. 30, febrier de 1907, pp. 103–105.</ref>. Coma èra ja l'autor de la descubèrta de [[(2) Pallas|Pallas]], Olbers laissèt au matematician [[Carl Friedrich Gauss]] (1777-1855) l'onor de chausir lo nom de l'objècte<ref>Lutz D. Schmadel, ''Dictionary of Minor Planet Names: Prepared on Behalf of Commission 20 Under the Auspices of the International Astronomical Union'', Springer, 2003, p. 15.</ref>. ===Referéncias=== <references /> [[Categoria:Asteroïde de la cencha principala|Vesta]] hm5trsi7bixzbxp06w67ooizk8vf4vb 0 170816 2320993 2316723 2022-07-31T18:24:10Z Raphael1256 33805 wikitext text/x-wiki [[Fichièr:Bordeaux - Gare Saint-Jean 1.jpg|vinheta|Los cais de l'[[estacion de Bordèu Sent Joan]].]] Una '''estacion ferroviària''' es lo luòc d'arrèst dels [[Tren|trens]]. == Definicion administrativa d'una gara == === França === Una gara es designat per la [[SNCF]] coma un luòc amb un agulhaire, gerissent la circulacion dels trens. == Istòria == A l'origina, al temps de la creacion dels camins de fèrres, ''embarcadors'' èra l'apellacion de las primièras garas. == Notas e referéncias == <references /> == Vejatz tanben == {{Sisterlinks|commons=Category:Train stations}} === Articles ligats === * [[Tren]] [[Categoria:Gara|*]] 4ii0cba7bflco62u18al4lq3zd5hy36 0 170868 2320988 2122298 2022-07-31T18:19:56Z Raphael1256 33805 Raphael1256 a desplaçat la pagina [[Gara de Longatges Noèr]] cap a [[Estacion de Longatges Noèr]] wikitext text/x-wiki [[Fichièr:Gare de Longages - Noé.jpg|drecha|sens_quadre]] La '''gara de Longatges Noèr''' es una [[gara ferroviària]] de la [[linha de Tolosa a Baiona]], situada sul territòri de la comuna de [[Longatges]] e a proximitat de [[Noèr]], dins lo departament de la [[Nauta Garona]]. Foguèt mesa en servici en 1862 per la [[Companhiá dels Camins de fèrre del Miègjorn]]. Es una gara de la [[SNCF]], desservida per de trens [[TER d'Occitània]]. == Situacion ferroviària == Establida a 196 mètres d'altitud, la gara es situada al punt quilometric (PK) 34,176 de la [[linha de Tolosa a Baiona]], entre la [[gara del Haugar]] e la [[gara de Carbona]]. == Vejatz tanben == === Ligams extèrnes === * [https://www.ter.sncf.com/occitanie/gares/87611053/Longages-Noé La gara] sul sit dels [[TER d'Occitània|TER d'Occitanià]] [[Categoria:Linha de Tolosa a Baiona]] [[Categoria:Gara de Nauta Garona]] {{DEFAULTSORT:Longatges}} imadmzwi3whiut3rz8h1450llwt7d65 2320990 2320988 2022-07-31T18:20:32Z Raphael1256 33805 wikitext text/x-wiki [[Fichièr:Gare de Longages - Noé.jpg|drecha|sens_quadre]] L''''estacion de Longatges Noèr''' es una [[gara ferroviària]] de la [[linha de Tolosa a Baiona]], situada sul territòri de la comuna de [[Longatges]] e a proximitat de [[Noèr]], au departament de la [[Nauta Garona]]. Foguèt mesa en servici en 1862 per la [[Companhiá dels Camins de fèrre del Miègjorn]]. Es una gara de la [[SNCF]], desservida per de trens [[TER d'Occitània]]. == Situacion ferroviària == Establida a 196 mètres d'altitud, la gara es situada al punt quilometric (PK) 34,176 de la [[linha de Tolosa a Baiona]], entre la [[gara del Haugar]] e la [[gara de Carbona]]. == Vejatz tanben == === Ligams extèrnes === * [https://www.ter.sncf.com/occitanie/gares/87611053/Longages-Noé La gara] sul sit dels [[TER d'Occitània|TER d'Occitanià]] [[Categoria:Linha de Tolosa a Baiona]] [[Categoria:Gara de Nauta Garona]] {{DEFAULTSORT:Longatges}} ikobzt4j2spkm21sbo29noldfrhf2v1 2320991 2320990 2022-07-31T18:23:15Z Raphael1256 33805 wikitext text/x-wiki [[Fichièr:Gare de Longages - Noé.jpg|drecha|sens_quadre]] L''''estacion de Longatges Noèr''' es una [[Estacion ferroviària]] de la [[linha de Tolosa a Baiona]], situada sul territòri de la comuna de [[Longatges]] e a proximitat de [[Noèr]], au departament de la [[Nauta Garona]]. Foguèt mesa en servici en 1862 per la [[Companhiá dels Camins de fèrre del Miègjorn]]. Es una gara de la [[SNCF]], desservida per de trens [[TER d'Occitània]]. == Situacion ferroviària == Establida a 196 mètres d'altitud, la gara es situada al punt quilometric (PK) 34,176 de la [[linha de Tolosa a Baiona]], entre la [[gara del Haugar]] e la [[gara de Carbona]]. == Vejatz tanben == === Ligams extèrnes === * [https://www.ter.sncf.com/occitanie/gares/87611053/Longages-Noé La gara] sul sit dels [[TER d'Occitània|TER d'Occitanià]] [[Categoria:Linha de Tolosa a Baiona]] [[Categoria:Gara de Nauta Garona]] {{DEFAULTSORT:Longatges}} g8cxoutb7p66lw5mpk4q87w141qtrap 2320992 2320991 2022-07-31T18:23:29Z Raphael1256 33805 wikitext text/x-wiki [[Fichièr:Gare de Longages - Noé.jpg|drecha|sens_quadre]] L''''estacion de Longatges Noèr''' es una [[estacion ferroviària]] de la [[linha de Tolosa a Baiona]], situada sul territòri de la comuna de [[Longatges]] e a proximitat de [[Noèr]], au departament de la [[Nauta Garona]]. Foguèt mesa en servici en 1862 per la [[Companhiá dels Camins de fèrre del Miègjorn]]. Es una gara de la [[SNCF]], desservida per de trens [[TER d'Occitània]]. == Situacion ferroviària == Establida a 196 mètres d'altitud, la gara es situada al punt quilometric (PK) 34,176 de la [[linha de Tolosa a Baiona]], entre la [[gara del Haugar]] e la [[gara de Carbona]]. == Vejatz tanben == === Ligams extèrnes === * [https://www.ter.sncf.com/occitanie/gares/87611053/Longages-Noé La gara] sul sit dels [[TER d'Occitània|TER d'Occitanià]] [[Categoria:Linha de Tolosa a Baiona]] [[Categoria:Gara de Nauta Garona]] {{DEFAULTSORT:Longatges}} tvfqr0fh9gfqwec5ly0pz9oeyibzjmx 0 180929 2321111 2309325 2022-08-01T11:42:09Z Orchendor 42610 /* Sciéncias e tecnicas */ wikitext text/x-wiki <center>[[Ans 1810|../..]] | [[Ans 1820]] | [[Ans 1830]] | [[Ans 1840]] | ''' Ans 1850''' | [[Ans 1860]] | [[Ans 1870]] | [[Ans 1880]] | [[Ans 1890|../..]]</center> == Istòria == {{veire|Revòuta Taiping}} '''1851''' : començament de la [[Revòuta Taiping]] amb la presa de la vila fortificada de [[Yong'an]]. Dins lo nòrd dau país, començament de la [[Revòuta dei Nian]] après una venguda deis aigas catastroficas dau [[Fluvi Jaune]]. <br/> '''1852''' : en [[França]], un referendum restaurèt l'Empèri sota la direccion de [[Napoleon III]]. <br/> '''1852''' : perseguida dei debats e dei luchas regardant l'abolicion ò lo mantenement de l'[[esclavatge]] amb la publicacion dau roman ''Uncle Tom's Cabin'' de la jornalista e escribana [[Harriet Beecher Stowe]] ([[1811]]-[[1896]])<ref>'''[[francés|(fr)]]''' André Kaspi, ''Les Américains. Tome 1 : Naissance et essor des Etats-Units 1607-1945'', Seuil, 1986, p. 156</ref>. Succès major, lo libre agravèt lei tensions entre lei dos camps e aguèt un ròtle important dins lei progrès de l'abolicionisme entre lei populacions dau nòrd deis [[Estats Units d'America]]. <br/> '''1853''' : conclusion de la [[Crompa Gadsden]] amb [[Mexic]]. Permetèt l'annexion d'un territòri d'aperaquí {{formatnum:77000}} km² dau [[nòrd]] [[mexic]]an en cambi de 10 milions de [[dolar]]s. Aquò deviá permetre de bastir un [[camin de fèrre]] transcontinentau mai lo projècte mau capitèt. Lo territòri novèu foguèt integrat au sen de [[Nòu Mexic]] (après la Guèrra de Secession, una partida foguèt cedida a [[Arizòna]]). <br/> '''1853''' : progrès de la [[Revòuta Taiping]] après la conquista de [[Nanquin]] (19 de març) que venguèt la capitala de l'insureccion. En revènge, una ofensiva dei rebèls en direccion de [[Pequin]] mau capitèt a la fin de l'annada maugrat l'ocupacion de [[Tianjin]] (30 d'octòbre). <br/> '''1853-1854''' : en [[Japon]], arribada d'una flòta [[USA|estatsunidenca]] cargada de fòrçar lo país a abandonar sa politica isolacionista. En parallèl, mòrt dau shogun [[Tokugawa Ieyoshi]] que foguèt remplaçat per [[Tokugawa Iesada]]. Dins lei fachs, sei conselhiers assegurèron la gestion de l'Estat. Lei Japonés foguèron obligadas de signar la [[Convencion de Kanagawa]] que durbiguèt lei [[pòrt]]s de [[Shimoda]] e de [[Hakodate]] ais [[USA|Estatsunidencs]]. [[França]], lo [[Reialme Unit|Reiaume Unit]], [[Russia]] e lei [[Païses Basses|País Bas]] impausèron rapidament de tractats similars. Aquò marquèt la fin de l'isolacionisme [[japon]]és. L'efiech sus lo prestigi dau Shogunat foguèt catastrofica e aquela umiliacion aguèt un ròtle important sus la restauracion dau poder de l'emperaire (→ [[1867]]). <br/> [[Fichièr:James Robertson (British - Sailor's Battery - Google Art Project.jpg|thumb|right|[[Fotografia]] d'una posicion d'[[artilhariá]] britanica durant la [[Guèrra de Crimèa]].]] {{veire|Guèrra de Crimèa}} '''1853-1856''' : [[guèrra de Crimèa]] entre [[Russia]] e una aliança gropant l'[[Empèri Otoman]], [[França]] e lo [[Reialme Unit|Reiaume Unit]]. Entraïnada per lei menaçadas russas en direccion de l'[[Empèri Otoman]], s'acabèt per una victòria aliada que permetèt d'empedir tota expansion russa vèrs lo sud. Pasmens, leis Otomans deguèron acceptar de laissar una autonòmia larga ai principats de [[Valaquia]] e de [[Moldàvia (region)|Moldàvia]]. <br/> '''1854''' : en [[Etiopia]], raprochament de [[Tewodros II|Kassa Hailu]] amb l'[[abuna]] [[Selama]] que l'ajudèt per reglar la crisi teologica que tocava la [[Glèisa Ortodòxa Etiopiana|Glèisa Etiopiana]] dempuei de decennis. La doctrina ''sost lidet'' foguèt condamnada e la teoria ''tewahedo'' foguèt oficialament adoptada per la totalitat de la Glèisa. Aquò permetèt a Kassa de ganhar lo sostèn de l'abuna dins sei projèctes de coronament. <br/> '''1854''' : importants combats entre leis armadas Taiping e [[Dinastia Qing|Qing]] a l'entorn de [[Changsha]] e de [[Wuhan]]. <br/> '''1854''' : en [[Japon]], [[tèrratrem]] dins la region de [[Tokai]] ({{formatnum:10000}} mòrts). <br/> '''1855''' : en [[Etiopia]], la [[batalha de Deresge]] permetèt a [[Tewodros II|Kassa Hailu]] de venir negus sota lo nom de [[Tewodros II]]. Aquò marquèt la fin dau [[Temps dei Princes]] e la restauracion d'un poder centrau fòrt per lo premier còp dempuei [[1768]]-[[1769]]. Lo sobeiran novèu poguèt ansin aisament conquistar [[Choa]]. <br/> '''1855''' : après l'umiliacion de [[1854]], [[Japon]] adoptèt una politica de modernizacion. De comandas foguèron passadas per construrre de [[naviri]]s de guèrra modèrnes e una escòla militara organizada segon lo modèl occidentau. Japon recebèt ansin son premier naviri de vapor dins lo corrent de l'annada, lo ''[[Kanko Maru]]'', e o destinèt a l'entraïnament de sa futura marina. L'estudi dei [[sciéncia]]s occidentalas (''[[Rangaku]]''), qu'èra limitat, foguèt d'ara endavant fòrça encoratjat. <br/> '''1856''' : adopcion d'una politica de modernizacion per lo [[negus]] [[Tewodros II]] que favorizèt l'introduccion de [[tecnologia]]s europèas. <br/> '''1856''' : començament de la [[Segonda Guèrra de l'òpi]] entre una aliança francobritanica e [[Republica Populara de China|China]]. Aquò permetèt ai Taiping de subreviure maugrat plusors desfachas còntra lei tropas imperialas. <br/> '''1856''' : en [[Yunnan]], [[Revòuta dei Panthay]] que capitèt de conquistar la vila de Dali ont un sultanat foguèt proclamat. <br/> '''1857''' : dins l'encastre dau debat sus l'abolicion de l'[[esclavatge]], publicacion d'un libre titulat ''Cannibals All! or Slaves Without Masters'' per [[George Fitzhugh]] ([[1806]]-[[1881]]). Fòrça [[racisme|racista]], aquela òbra es un deis argumentaris pus detalhats dei partisans de l'[[esclavatge]]. Premier, denoncia la manca d'umanitat dau sistèma capitalista deis estats dau nòrd, compres lei condicions fòrças duras dau trabalh dei fremas e deis enfants. Puei, après una comparason amb lei condicions de vida deis esclaus depintadas coma melhoras (proteccion per lo mèstre de la naissença a la mòrt), denoncièt l'ipocrisia dau nòrd e concluguèt sus l'aspèct pus uman de l'esclavatge<ref>'''[[francés|(fr)]]''' André Kaspi, ''Les Américains. Tome 1 : Naissance et essor des Etats-Units 1607-1945'', Seuil, 1986, p. 160.</ref>. Aquò suscitèt una colèra importanta au sen de l'elèit intellectuala dau Nòrd. <br/> '''1857''' : simbòl de son cambiament totau de [[diplomacia|politica estrangiera]], [[Japon]] recebèt son premier naviri d'eliça bastit per lei [[Païses Basses|Neerlandés]]. <br/> '''1858''' : en [[Mexic]], insureccion dei conservadors entraïnada per la politica anticlericala dau govèrn. Leis insurgents capitèron de conquistar la [[capitala]] e lo centre dau país. Lo [[govèrn]] legau — liberau — se retirèt a [[Veracruz]]. <br/> '''1858''' : fin de la premiera fasa de la [[Segonda Guèrra de l'òpi]] amb la signatura dau [[tractat de Tianjin]] entre [[Republica Populara de China|China]], lo [[Reialme Unit|Reiaume Unit]], [[França]], [[Russia]] e leis [[Estats Units d'America]]. Marquèt una dubertura suplementària de China au comèrci internacionau. Pasmens, lo govèrn imperiau refusèt d'o ratificar e la guèrra contunièt. <br/> '''1858''' : en [[Japon]], aparicion d'una epidemia de [[colerà]] que tuèt de centenaus de miliers d'abitants. En parallèl, de negociacions amb leis [[USA|Estatsunidencs]] permetèron la signatura dau [[Tractat Harris|Tractat d'Amistat e de Comèrci]]. Èra un [[tractat inegau]] que durbiguèt cinc [[pòrt]]s ais estrangiers e li donavan divèrsei privilègis coma un estatut d'[[extraterritorialitat]]. Après la desfacha [[Republica Populara de China|chinesa]] a l'eissida de la [[Segonda Guèrra de l'òpi]], [[Japon]] signèt tanben rapidement de tractats similars amb lei poissanças [[Euròpa|europèas]] e lei [[Païses Basses|País Bas]] per defugir una guèrra. Au sen de la societat japonesa, dos camps se formèron e s'opausèron entre lei partisans de la dubertura e seis adversaris. <br/> '''1859''' : perseguida de la guèrra civila entre conservadors e liberaus. Retirat en [[Veracruz]], lo govèrn liberau de [[Benito Juárez]] decidèt de nacionalizar lei bens de la [[Glèisa Catolica Romana|Glèisa]]. Aquò agravèt lo conflicte e foguèt una causa de l'invasion [[França|francesa]] de [[1862]]-[[1863]]. <br/> '''1859''' : publicacion de la ''[[Critica de l'economia politica]]'' dau [[filosofia|filosòf]] [[Alemanha|alemand]] [[Karl Marx]] ([[1818]]-[[1883]]). Sustot dirigit còntra la pensada de [[Pierre-Joseph Proudhon|Proudhon]] ([[1809]]-[[1865]]), aquel obratge li permetèt de definir lei concèptes de valor d'usatge e de valor de cambi d'un ben. I presentèt pereu lo caractèr sociau, istoric e non naturau de la produccion [[capitalisme|capitalista]]. == Cultura == '''1853''' : fin de la bastida dau [[Palais de Dolmabahçe]] a [[Istambul]]. Mesclèt divèrseis estiles d'origina [[Euròpa|europèa]] (barròc, rococò e neoclassic) amb de trachs [[islam]]ics e venguèt lo centre administratiu principau de l'[[Empèri Otoman]] fins a [[1922]]. == Sciéncias e tecnicas == '''1851''' : invencion d'una [[ròda]] novèla per lei [[molin d'aiga|molins d'aiga]] per l'[[engenhariá|engenhaire]] [[França|francés]] [[Alphonse Sagebien]] ([[1807]]-[[1892]]). Permetèt d'aumentar d'un biais important lo rendement mai aqueu sistèma — e tota la tecnologia dei molins d'aiga — foguèt lèu suplantat per l'eficacitat dei [[turbina]]s. <br/> '''1851''' : lo [[França|Francés]] [[Gustave Le Gray]] ([[1820]]-[[1884]]) e lo [[Reialme Unit|Britanic]] [[Frederick Scott Archer]] ([[1813]]-[[1857]]) desvolopèron d'un biais independent un procès fotografic, dich [[collodion umid]], qu'anava s'impausar fins ais ans 1870. A respècte dei sistèmas precedents, utilizava una solucion de [[nitrocellulòsa]], d'[[alcoòl]] e d'[[etèr]] per melhorar la fixacion de l'imatge au supòrt. La qualitat de l'imatge èra tanben superiora. En revènge, la tecnica necessitava tractament rapide per revelar l'imatge e la [[nitrocellulòsa]] es una substància perilhosa en causa de son caractèr fòrça inflamable. Tres variantas d'aquela tecnica apareguèt : l'[[ambrotupe]] (un imatge positiu sus una placa de veire), lo [[ferrotipe]] ò [[tintipe]] (un imatge positiu sus una placa de metau) e un metòde basat sus un imatge negatiu sus una vitra. <br/> '''1852''' : premiera enonciacion dau premier e dau segond principis de la [[termodinamica]] per [[William Thomson, Lord Kelvin|William Thomson (lord Kelvin)]]. <br/> '''1853''' : premiera definicion de l'[[energina potenciala]]. Foguèt exprimida per [[William Rankine]] ([[1820]]-[[1872]]) en [[1853]]<ref>'''[[anglés|(en)]]''' Crosbie Smith, ''The Science of Energy – a Cultural History of Energy Physics in Victorian Britain'', The University of Chicago Press, 1998.</ref>. <br/> '''1854''' : publicacion deis observacions dau mètge [[Escòcia|escocés]] [[James Young Simpson]] ([[1811]]-[[1870]]) regardant lo [[tetanòs]]. Per lo premier còp, establiguèron un liame entre la [[malautiá]] e una plaga (→ [[1884]]). <br/> '''1854''' : l'astronòm [[Johann Franz Encke]] (1791-1865), director de l'observatòri de Berlin, definís lo sistèma de notacion modèrne deis [[asteroïde]]s. <br/> '''1855''' : publicacion de l'obratge de l'engenhaire [[USA|estatsunidenc]] [[James Bichens Francis]] ([[1815]]-[[1892]]) sus lei [[turbina]]s [[Benoît Fourneyron|Fourneyron]]. La turbina Francis èra un melhorament important (rendement pus important, talha pus febla) e se generalizèt pauc a pauc ais Estats Units (annadas 1870) e en [[Euròpa]] (annadas 1900). <br/> '''1855''' : publicacion de la [[lèi de Fick]] permetent de liar flux e [[gradient]] de concentracion d'una espècia quimica diluïda per lo [[Fisiologia|fisiologista]] [[Alemanha|alemand]] [[Adolf Fick]] ([[1829]]-[[1901]]). <br/> '''1855''' : depaus d'un brevet per lo [[procès Bessemer]] (→ [[1864]] e [[1877]]). Permetiá l'afinatge de la [[fonda]] bruta e de fabricar un [[acièr|acier]] pauc costós. Perfeccionat mai d'un còp, revolucionèt la [[siderurgia]], permetèt d'aumentar la produccion d'[[acièr|acier]] e entraïnèt l'aparicion de la siderurgia industriala. Son principi èra d'utilizar un flux d'èr per eliminar leis impuretats contengudas dins la fonda. Tecnologicament passat a partir dau començament dau sègle XX, demorèt utilizat fins ais [[ans 1960]]. <br/> [[Fichièr:Seismographic world map 1858.png|thumb|right|Carta de la sismicitat mondiala realizada en [[1858]] per [[Robert Mallet]].]] '''1857-1858''' : publicacion dei premierei cartas de sismicitat per [[Robert Mallet]] ([[1810]]-[[1881]])<ref>'''[[francés|(fr)]]''' Charles Pomerol, Yves Lagabrielle, Maurice Renard e Stéphane Guillot, ''Éléments de géologie'', Dunod, 2011, p. 212.</ref>. <br/> '''1858''' : publicacion dau matematician [[Reialme Unit|britanic]] [[Arthur Cayley]] ([[1821]]-[[1895]]) qu'utilizèt per lo premier còp de [[matriça]]s. <br/> '''1859''' : per assaiar d'explicar lo movement particular de la planeta [[Mercuri (planeta)|Mercuri]], l'astronòm [[Urbain Le Verrier]] prepausèt l'existéncia d'una planeta de descubrir, dicha [[Vulcan (planeta)|Vulcan]], entre [[Mercuri (planeta)|Mercuri]] e lo [[Soleu]]. Pasmens, lei campanhas de recèrca donèron ges de resultat (→ [[1916]]). == Decès == <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * [[Amedeo Avogadro]], [[quimia|quimista]] [[Itàlia|Italian]]. * [[Honoré de Balzac]], [[literatura|escrivan]] [[França|francés]]. * [[Francis Beaufort]], amirau [[Reialme Unit|britanic]]. * [[Fabian Gottlieb von Bellingshausen]], explorator e [[amirau]] [[Russia|rus]]. * [[Frederick Catherwood]], dessenhaire [[Anglatèrra|anglés]]. * [[Louis Daguerre]], inventor [[França|francés]]. * [[Anton Diabelli]], compositor [[Àustria|austrian]]. * [[German Encòntra]], escrivan [[Occitània|occitan]]. * [[Almeida Garret]], escrivan [[Portugal|portugués]]. * [[Louis Joseph Gay-Lussac]], [[quimia|quimista]] e [[fisica|fisician]] [[França|francés]]. * [[Alexander von Humboldt]], [[Naturalisme|naturalista]] [[Alemanha|alemand]]. * [[Kamehameha III]], rèi d'[[Hawaii]]. * [[Søren Kierkegaard]], [[filosofia|filosòf]] [[Danemarc|danés]]. * [[Georg Simon Ohm]], [[fisica|fisician]] [[Alemanha|alemand]]. * [[Christian Orsted]], sabent [[Danemarc|danés]]. * [[Robert Peel]], Premier Ministre dau [[Reiaume Unit]]. * [[Maria II de Portugal|Maria II]], rèina de [[Portugal|Portugau]]. * [[Matthew Perry]], [[comodòr]] [[USA|estatsunidenc]]. * [[Thomas de Quincey]], escrivan [[Anglatèrra|anglés]]. * [[Frederick John Robinson]], Premier Ministre dau [[Reiaume Unit]]. * [[Augustin François César Prouvençal de Saint-Hilaire|Augustin de Saint-Hilaire]], [[Naturalisme|naturalista]] e explorator [[França|francés]]. * [[John Lloyd Stephens]], explorator [[USA|estatsunidenc]]. * [[Zachary Taylor]], president [[USA|estatsunidenc]]. * [[Louis Jacques Thénard]], quimista [[França|francés]]. * [[Alexis de Tocqueville]], [[istòria|istorian]] [[França|francés]]. * [[Tokugawa Ieyoshi]], [[shogun]] de [[Japon]]. </div> == Liames intèrnes == == Bibliografia == == Nòtas e referéncias == <references/> kiqjnm3lemqc8q3b7j3ogx55bnjs7oj 4 182811 2321099 2303239 2022-08-01T09:54:12Z Orchendor 42610 /* Astronomia estellara */ wikitext text/x-wiki == Biografias == === Comedians === ==== Cinèma mut ==== ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lilian Gish]] # [[Buster Keaton]] # [[Harold Lloyd]] # [[Mary Pickford]] # [[Gloria Swanson]] </div> ===== Euròpa ===== # [[Asta Nielsen]] ==== Periòde contemporanèu ==== ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fred Astaire]] # [[Humphrey Bogart]] # [[Marlon Brando]] # [[James Cagney]] # [[Charlie Chaplin]] # [[Claudette Colbert]] # [[Gary Cooper]] # [[Joan Crawford]] # [[Bette Davis]] # [[Robert De Niro]] # [[James Dean]] # [[Henry Fonda]] # [[Jane Fonda]] # [[Clark Gable]] # [[Judy Garland]] # [[Whoopi Goldberg]] # [[Cary Grant]] # [[Tom Hanks]] # [[Katharine Hepburn]] # [[Gene Kelly]] # [[Grace Kelly]] # [[Marilyn Monroe]] # [[Marx Brothers]] # [[Jack Nicholson]] # [[Gregory Peck]] # [[Barbara Stanwyck]] # [[James Stewart]] # [[Meryl Streep]] # [[Elizabeth Taylor]] # [[Shirley Temple]] # [[Spencer Tracy]] # [[John Wayne]] # [[Mae West]] # [[Robin Williams]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bruce Lee]] # [[Amitabh Bachchan]] # [[Pran]] # [[Toshiro Mifune]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Brigitte Bardot]] # [[Jean-Paul Belmondo]] # [[Sarah Bernhardt]] # [[Alain Delon]] # [[Fernandel]] # [[Louis de Funès]] # [[Jean Gabin]] # [[Jean Marais]] # [[Gérard Philipe]] # [[Richard Burton]] # [[Michael Caine]] # [[Sean Connery]] # [[Daniel Day-Lewis]] # [[Audrey Hepburn]] # [[Anthony Hopkins]] # [[Edmund Kean]] # [[Vivien Leigh]] # [[Laurence Olivier]] # [[Peter O'Toole]] # [[Peter Sellers]] # [[Adriano Celentano]] # [[Gina Lollobrigida]] # [[Sophia Loren]] # [[Marcello Mastroianni]] # [[Ingrid Bergman]] # [[Greta Garbo]] # [[Armen Dzhigarkhanyan]] # [[Yevgeny Leonov]] # [[Innokenty Smoktunovsky]] # [[Mikhail Ulyanov]] # [[Marlene Dietrich]] # [[Maximilian Schell]] </div> ==== Teatre e cant ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Alvin Ailey]] # [[Marian Anderson]] # [[Frederick Ashton]] # [[Mikhail Baryshnikov]]* # [[Maurice Béjart]] # [[Carlo Blasis]] # [[Andrea Bocelli]] # [[Erik Bruhn]] # [[George Carlin]] # [[Enrico Caruso]] # [[Cyd Charisse]] # [[Boris Christoff]] # [[David Copperfield]] # [[Plácido Domingo]] # [[Isadora Duncan]] # [[Fanny Elssler]] # [[Michel Fokine]] # [[Margot Fonteyn]] # [[Gregory Hines]] # [[Harry Houdini]] # [[Tamara Karsavina]] # [[Rudolf von Laban]] # [[Jenny Lind]] # [[Vaslav Nijinsky]] # [[Birgit Nilsson]] # [[Rudolf Nureyev]] # [[Luciano Pavarotti]] # [[Anna Pavlova]] # [[Marius Petipa]]* # [[Leontyne Price]]* # [[Jerome Robbins]] # [[Renata Scotto]] # [[Beverly Sills]] # [[Marie Taglioni]] # [[Maria Tallchief]] </div> === Artistas === ==== Pintres ==== ===== Antiquitat ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fidias]] # [[Vitruvi]] </div> ===== Edat Mejana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Hieronymus Bosch]] # [[Jan van Eyck]] # [[Giotto]] # [[Andrei Rublev]] </div> ===== Renaissença e periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[El Greco]] # [[Jacques-Louis David]] # [[Eugène Delacroix]] # [[François Mansart]] # [[Nicolas Poussin]] # [[Albrecht Dürer]] # [[Caspar David Friedrich]] # [[Hans Holbein the Younger]] # [[Karl Friedrich Schinkel]] # [[Borromini]] # [[Caravaggio]] # [[Bernini]] # [[Giovanni Bellini]] # [[Sandro Botticelli]] # [[Bramante]] # [[Canaletto]] # [[Piero della Francesca]] # [[Andrea Mantegna]] # [[Masaccio]] # [[Michelangelo]] # [[Palladio]] # [[Raphael]] # [[Andrea del Sarto]] # [[Tintoretto]] # [[Titian]] # [[Paolo Veronese]] # [[Leonardo da Vinci]] # [[Anthony van Dyck]] # [[Peter Paul Rubens]] # [[Rembrandt]] # [[Johannes Vermeer]] # [[Jusepe de Ribera]] # [[Diego Velázquez]] </div> ===== Periòde contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Marc Chagall]] # [[Marcel Duchamp]] # [[René Magritte]] # [[Frida Kahlo]] # [[Mary Cassatt]] # [[Georgia O'Keeffe]] # [[Jackson Pollock]] # [[Mark Rothko]] # [[Andy Warhol]] # [[Grant Wood]] # [[Paul Klee]] # [[Gustav Klimt]] # [[Edvard Munch]] # [[Victor Vasarely]] # [[Jean Auguste Dominique Ingres]] # [[Marie-Antoine Carême]] # [[Pau Cesana]] # [[Edgar Degas]] # [[Paul Gauguin]] # [[Édouard Manet]] # [[Henri Matisse]] # [[Claude Monet]] # [[Pierre-Auguste Renoir]] # [[Henri Rousseau]] # [[Enric de Tolosa-Lautrèc]] # [[Georges Seurat]] # [[Francis Bacon (artista)]] # [[William Hogarth]] # [[J. M. W. Turner]] # [[M. C. Escher]] # [[Vincent van Gogh]] # [[Piet Mondrian]] # [[Wassily Kandinsky]] # [[Kazimir Malevich]] # [[Ilya Repin]] # [[Nicholas Roerich]] # [[Salvador Dalí]] # [[Francisco Goya]] # [[Joan Miró]] # [[Pablo Picasso]] </div> === Escultors === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Auguste Rodin]] # [[Donatello]] </div> ==== Arquitèctes ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Imhotep]] # [[Oscar Niemeyer]] # [[Walter Burley Griffin]] # [[William Le Baron Jenney]] # [[Frank Gehry]] # [[Frank Lloyd Wright]] # [[Richard Meier]] # [[Louis Sullivan]] # [[I. M. Pei]] # [[Mimar Sinan]] # [[Kenzo Tange]] # [[Alvar Aalto]] # [[Le Corbusier]] # [[Gaudí]] # [[Victor Horta]] # [[Inigo Jones]] # [[Richard Neutra]] # [[Renzo Piano]] # [[Christopher Wren]] # [[Günter Behnisch]] # [[Peter Behrens]] # [[Walter Gropius]] # [[Erich Mendelsohn]] # [[Frei Otto]] # [[Ludwig Mies van der Rohe]] # [[Hans Scharoun]] # [[Shitao]] # [[Raja Ravi Varma]] # [[Hiroshige]] # [[Hokusai]] # [[Sesshu Toyo]] </div> ==== Escrivans ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abu Nuwas]] # [[Adam Mickiewicz]] # [[Alexander Pushkin]] # [[Alejo Carpentier]] # [[Alexandre Dumas]] # [[Alice Walker]] # [[Allen Ginsberg]] # [[Amir Khusrow]] # [[Anton Chekhov]] # [[Arthur Rimbaud]] # [[Fraires Grimm]] # [[Carl Sandburg]] # [[Charles Dickens]] # [[Ciceron]] # [[Dashiell Hammett]] # [[Douglas Adams]] # [[Du Fu]] # [[Edgar Allan Poe]] # [[Eino Leino]] # [[Emily Dickinson]] # [[Erich Maria Remarque]] # [[Ernest Hemingway]] # [[F. Scott Fitzgerald]] # [[Franz Kafka]] # [[Fiodor Dostoievskii]] # [[John Donne]] # [[Gabriel García Márquez]] # [[Geoffrey Chaucer]] # [[George Bernard Shaw]] # [[George Orwell]] # [[Ghalib]] # [[H. G. Wells]] # [[Hans Christian Andersen]] # [[Harold Pinter]] # [[Heinrich Heine]] # [[Henrik Ibsen]] # [[Henry James]] # [[Henry Miller]] # [[Hermann Hesse]] # [[Hildegard de Bingen]] # [[Ilf e Petrov]] # [[Isaac Asimov]] # [[Ivan Vazov]] # [[J. R. R. Tolkien]] # [[Jack Kerouac]] # [[Jack London]] # [[Rumi]] # [[James Joyce]] # [[Jane Austen]] # [[Jerome K. Jerome]] # [[Johann Wolfgang von Goethe]] # [[John Steinbeck]] # [[John Updike]] # [[Jonathan Swift]] # [[Jorge Luis Borges]] # [[José Martí]] # [[José Saramago]] # [[Jules Verne]] # [[Kālidāsa]] # [[Langston Hughes]] # [[Leon Tolstoi]] # [[Lewis Carroll]] # [[Li Bai]] # [[Lord Byron]] # [[Marcel Proust]] # [[Mark Twain]] # [[Mario Vargas Llosa]] # [[Matsuo Bashō]] # [[Maxim Gorki]] # [[Miguel de Cervantes]] # [[Mikhail Bulgakov]] # [[Molière]] # [[Murasaki Shikibu]] # [[Naguib Mahfouz]] # [[Nathaniel Hawthorne]] # [[Nikolai Gogol]] # [[Nikos Kazantzakis]] # [[Olaf Stapledon]] # [[Omar Khayyám]] # [[Pablo Neruda]] # [[Petrarch]] # [[Philip K. Dick]] # [[Rabindranath Tagore]] # [[Rainer Maria Rilke]] # [[Gabriele D’Annunzio]] # [[Brontë family]] # [[Robert A. Heinlein]] # [[Saadi Shirazi]] # [[Salman Rushdie]] # [[Safo]] # [[Saul Bellow]] # [[Thomas Hardy]] # [[Thomas Mann]] # [[Thomas Pynchon]] # [[Toni Morrison]] # [[Truman Capote]] # [[Umberto Eco]] # [[Victor Hugo]] # [[Yasunari Kawabata]] # [[Yukio Mishima]] </div> ===== Antiquitat ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Qu Yuan]] # [[Aesop]] # [[Menander]] # [[Aeschylus]] # [[Aristofanes]] # [[Euripides]] # [[Hafez]] # [[Omèr]] # [[Oraci]] # [[Ovidi]] # [[Plutarch]] # [[Sofòcles]] # [[Virgili]] # [[Plini l'Ancian]] </div> ===== Edat Mejana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Dante Alighieri]] # [[Ferdowsi]] # [[Jami]] # [[Kabir]] # [[Nizami Ganjavi]] # [[Rudaki]] # [[Giovanni Boccaccio]] # [[Ali-Shir Nava'i]] # [[William Shakespeare]] # [[Chrétien de Troyes]] # [[Christine de Pizan]] # [[François Villon]] </div> ===== Renaissença ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fuzûlî]] # [[Tulsidas]] # [[Pedro Calderón de la Barca]] # [[Luís de Camões]] # [[Pierre Corneille]] # [[Daniel Defoe]] # [[Gavrila Derzhavin]] # [[John Dryden]] # [[Samuel Johnson]] # [[John Milton]] # [[Michel de Montaigne]] # [[François Rabelais]] # [[Jean Racine]] # [[Lope de Vega]] </div> ===== Periòde contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Chinua Achebe]] # [[Samuel Beckett]] # [[William Blake]] # [[Bertolt Brecht]] # [[Ray Bradbury]] # [[Raymond Chandler]] # [[Agatha Christie]] # [[Arthur C. Clarke]] # [[Arthur Conan Doyle]] # [[Roald Dahl]] # [[Robert Frost]] # [[Aldous Huxley]] # [[Rudyard Kipling]] # [[Astrid Lindgren]] # [[Guy de Maupassant]] # [[Arthur Miller]] # [[Vladimir Nabokov]] # [[J. K. Rowling]] # [[Mary Shelley]] # [[Wole Soyinka]] # [[Robert Louis Stevenson]] # [[Walt Whitman]] # [[Oscar Wilde]] # [[Mary Wollstonecraft]] # [[Virginia Woolf]] # [[W. B. Yeats]] # [[Ngũgĩ wa Thiong'o]] # [[J. M. Coetzee]] # [[Nadine Gordimer]] # [[Margaret Atwood]] # [[Pearl S. Buck]] # [[Washington Irving]] # [[Jaroslav Hašek]] # [[T. S. Eliot]] # [[Mihai Eminescu]] # [[William Faulkner]] # [[Ken Kesey]] # [[Guillaume Apollinaire]] # [[Constantine P. Cavafy]] # [[Stendhal]] # [[William Golding]] # [[Stephen King]] # [[Ursula K. Le Guin]] # [[Sinclair Lewis]] # [[Herman Melville]] # [[Margaret Mitchell]] # [[Mario Puzo]] # [[Ezra Pound]] # [[J. D. Salinger]] # [[Isaac Bashevis Singer]] # [[Harriet Beecher Stowe]] # [[Kurt Vonnegut]] # [[William Carlos Williams]] # [[Jorge Amado]] # [[Chinghiz Aitmatov]] # [[Muhammad Iqbal]] # [[Haruki Murakami]] # [[Kenzaburō Ōe]] # [[Orhan Pamuk]] # [[Lu Xun]] # [[Kahlil Gibran]] # [[France Prešeren]] # [[Ismail Kadare]] # [[Joseph Conrad]] # [[Sándor Petőfi]] # [[Henryk Sienkiewicz]] # [[Taras Shevchenko]] # [[Anna Akhmatova]] # [[Joseph Brodsky]] # [[Ivan Bunin]] # [[Nikolay Karamzin]] # [[Mikhail Lermontov]] # [[Vladimir Mayakovsky]] # [[Nikolay Nekrasov]] # [[Boris Pasternak]] # [[Aleksandr Solzhenitsyn]] # [[Aleksey Nikolayevich Tolstoy]] # [[Ivan Turgenev]] # [[Honoré de Balzac]] # [[Charles Baudelaire]] # [[Karen Blixen]] # [[Gustave Flaubert]] # [[Anne Frank]] # [[Federico García Lorca]] # [[André Gide]] # [[Knut Hamsun]] # [[Eugène Ionesco]] # [[Selma Lagerlöf]] # [[Luigi Pirandello]] # [[Friedrich Schiller]] # [[August Strindberg]] # [[Tristan Tzara]] # [[Émile Zola]] # [[Kingsley Amis]] # [[W. H. Auden]] # [[Enid Blyton]] # [[Anthony Burgess]] # [[Robert Graves]] # [[John Keats]] # [[C. S. Lewis]] # [[Alan Moore]] # [[Walter Scott]] # [[John Millington Synge]] # [[William Wordsworth]] # [[Samuel Taylor Coleridge]] # [[Percy Bysshe Shelley]] </div> === Musicians === ==== Compositors ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Gustav Holst]] # [[Jon Lord]] # [[Alan Parsons]] # [[Pancho Vladigerov]] # [[Richard Strauss]] </div> ===== Edat Mejana e Renaissença ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Guillaume Dufay]] # [[Giovanni da Palestrina]] </div> ===== Periòde Barròc ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Johann Sebastian Bach]] # [[George Frideric Handel]] # [[Claudio Monteverdi]] # [[Antonio Vivaldi]] </div> ===== Periòde Classic ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Joseph Haydn]] # [[Wolfgang Amadeus Mozart]] </div> ===== Periòde Romantic ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mily Balakirev]] # [[Ludwig van Beethoven]] # [[Hector Berlioz]] # [[Georges Bizet]] # [[Alexander Borodin]] # [[Johannes Brahms]] # [[Anton Bruckner]] # [[Frédéric Chopin]] # [[César Cui]] # [[Antonín Dvořák]] # [[Edvard Grieg]] # [[Franz Liszt]] # [[Gustav Mahler]] # [[Felix Mendelssohn]] # [[Modest Mussorgsky]] # [[Nikolai Rimsky-Korsakov]] # [[Gioachino Rossini]] # [[Franz Schubert]] # [[Robert Schumann]] # [[Bedřich Smetana]] # [[Johann Strauss]] # [[Gilbert and Sullivan]] # [[Pyotr Ilyich Tchaikovsky]] # [[Giuseppe Verdi]] # [[Richard Wagner]] </div> ===== Sègle XX ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Kaikhosru Shapurji Sorabji]] # [[Béla Bartók]] # [[Claude Debussy]] # [[Joe Hisaishi]] # [[Sergei Prokofiev]] # [[Giacomo Puccini]] # [[Maurice Ravel]] # [[Arnold Schoenberg]] # [[Dmitri Shostakovich]] # [[Jean Sibelius]] # [[Igor Stravinsky]] </div> ==== Musicians ==== ===== Caps d'orquèstra ===== # [[Leonard Bernstein]] ===== Cantaires ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Umm Kulthum]] # [[Vladimir Vysotsky]] </div> ===== Violonista ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Yo-Yo Ma]] # [[Niccolò Paganini]] </div> ===== Musica non occidentala ===== # [[Ravi Shankar]] ===== Folk e musica populara ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[ABBA]] # [[Mariah Carey]] # [[Cher]] # [[David Coverdale]] # [[Doris Day]] # [[Bruce Dickinson]] # [[Ronnie James Dio]] # [[Celine Dion]] # [[Michael Jackson]] # [[Elton John]] # [[Madonna]] # [[Bob Marley]] # [[Dean Martin]] # [[Liza Minnelli]] # [[Joni Mitchell]] # [[Frank Sinatra]] # [[Barbra Streisand]] # [[Stevie Wonder]] </div> ===== Folk e country americana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Johnny Cash]] # [[Bing Crosby]] # [[Faith Hill]] # [[George Jones]] # [[Peter, Paul and Mary]] # [[Reba McEntire]] # [[Dolly Parton]] # [[Hank Williams]] </div> ===== Blues e soul ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ray Charle]] # [[Aretha Franklin]] # [[B.B. King]] </div> ===== Compositors de cançon ===== # [[Vangelis]] ===== Musica de film ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jerry Goldsmith]] # [[Henry Mancini]] # [[Ennio Morricone]] # [[Richard Rodgers]] # [[Miklós Rózsa]] # [[Max Steiner]] # [[John Williams]] </div> ===== Funk ===== # [[James Brown]] ===== Guitaristas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[John Lee Hooker]] # [[Stevie Ray Vaughan]] </div> ===== Hip-hop e rap ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Eminem]] # [[Dr. Dre]] # [[Tupac Shakur]] </div> ===== Jazz ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Louis Armstrong]] # [[Miles Davis]] # [[George Gershwin]] # [[Antônio Carlos Jobim]] # [[Glenn Miller]] </div> ===== Comèdia musicala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Irving Berlin]] # [[Jerome Kern]] # [[Cole Porter]] # [[Andrew Lloyd Webber]] </div> ===== Cantaires non anglofòns ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Édith Piaf]] # [[Lata Mangeshkar]] # [[Alla Pugacheva]] # [[Mohammed Rafi]] # [[Zhu Xuan]] </div> ===== Rock ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[AC/DC]] # [[John Barry]] # [[The Beatles]] ## [[John Lennon]] ## [[Paul McCartney]] # [[Chuck Berry]] # [[David Bowie]] # [[Eric Clapton]] # [[Joe Cocker]] # [[Phil Collins]] # [[Alice Cooper]] # [[Deep Purple]] # [[The Doors]] # [[Bob Dylan]] # [[Peter Gabriel]] # [[Simon & Garfunkel]] # [[Jimi Hendrix]] # [[Janis Joplin]] # [[Metallica]] # [[Gary Moore]] # [[Nirvana]] # [[Ozzy Osbourne]] # [[Pink Floyd]] ## [[Roger Waters]] # [[Elvis Presley]] # [[Queen]] ## [[Freddie Mercury]] # [[Linda Ronstadt]] # [[Black Sabbath]] # [[Bruce Springsteen]] # [[The Rolling Stones]] ## [[Keith Richards]] ## [[Mick Jagger]] # [[Tina Turner]] # [[U2]] # [[Frank Zappa]] # [[Led Zeppelin]] </div> === Criminaus === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Billy the Kid]] # [[Jack l'Esventraire]] # [[Al Capone]] # [[Pablo Escobar]] </div> === Productors, realizators e scenaristas === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Woody Allen]] # [[Pedro Almodóvar]] # [[Robert Altman]] # [[Michelangelo Antonioni]] # [[Ingmar Bergman]] # [[Bernardo Bertolucci]] # [[Luis Buñuel]] # [[Ken Burns]] # [[James Cameron]] # [[Frank Capra]] # [[Jean Cocteau]] # [[Clint Eastwood]] # [[Francis Ford Coppola]] # [[George Cukor]] # [[Walt Disney]] # [[Carl Theodor Dreyer]] # [[Sergei Eisenstein]] # [[Rainer Werner Fassbinder]] # [[Federico Fellini]] # [[John Ford]] # [[Miloš Forman]] # [[Bob Fosse]] # [[Jean-Luc Godard]] # [[Samuel Goldwyn]] # [[Terry Gilliam]] # [[D. W. Griffith]] # [[Alfred Hitchcock]] # [[John Huston]] # [[Elia Kazan]] # [[Raj Kapoor]] # [[Takeshi Kitano]] # [[Stanley Kubrick]] # [[Akira Kurosawa]] # [[Fritz Lang]] # [[David Lean]] # [[Ang Lee]] # [[Frank Lloyd]] # [[George Lucas]] # [[Sidney Lumet]] # [[Auguste e Louis Lumière]] # [[Joseph L. Mankiewicz]] # [[Frances Marion]] # [[Georges Méliès]] # [[Nikita Mikhalkov]] # [[Alan Parker]] # [[Roman Polanski]] # [[Sydney Pollack]] # [[Carlo Ponti]] # [[Leni Riefenstahl]] # [[Satyajit Ray]] # [[Jean Renoir]] # [[Carlos Saura]] # [[Martin Scorsese]] # [[David O. Selznick]] # [[Mack Sennett]] # [[Vittorio De Sica]] # [[Aaron Sorkin]] # [[Steven Spielberg]] # [[Constantin Stanislavski]] # [[Oliver Stone]] # [[Quentin Tarantino]] # [[Andrei Tarkovsky]] # [[Irving Thalberg]] # [[Giuseppe Tornatore]] # [[François Truffaut]] # [[Lars von Trier]] # [[Luchino Visconti]] # [[Dziga Vertov]] # [[Hal B. Wallis]] # [[Wim Wenders]] # [[Orson Welles]] # [[Billy Wilder]] # [[Robert Wise]] # [[William Wyler]] # [[Darryl F. Zanuck]] # [[Robert Zemeckis]] # [[Zhang Yimou]] </div> === Òmes d'afaires === ==== Antiquitat ==== # [[Marcus Licinius Crassus]] ==== Edat Mejana ==== # [[Lorenzo de' Medici]] ==== Revolucion Industriala ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Samuel Crompton]] # [[Thomas Newcomen]] # [[John Jacob Astor]] # [[Jamsetji Tata]] </div> ===== Estats Units d'America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Andrew Carnegie]] # [[P. T. Barnum]] # [[James Buchanan Duke]] # [[Warren Buffett]] # [[Henry Ford]] # [[Meyer Guggenheim]] # [[Howard Hughes]] # [[J. P. Morgan]] # [[J. Paul Getty]] # [[William Randolph Hearst]] # [[John D. Rockefeller]] # [[Leland Stanford]] # [[Cornelius Vanderbilt]] # [[Madam C. J. Walker]] # [[George Westinghouse]] </div> ==== Periòde contemporanèu ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Coco Chanel]] # [[Alan Sugar]] # [[Dhirubhai Ambani]] # [[Muhammad Yunus]] # [[Enzo Ferrari]] # [[Mukesh Ambani]] # [[Carlos Slim]] # [[Sergey Brin]] # [[Richard Branson]] </div> ===== Estats Units d'America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ray Kroc]] # [[Sam Walton]] # [[Bill Gates]] # [[Steve Jobs]] # [[Rupert Murdoch]] # [[Elon Musk]] # [[Larry Page]] # [[Ted Turner]] # [[Oprah Winfrey]] # [[Mark Zuckerberg]] </div> === Explorators === ==== Antiquitat e Edat Mejana ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ibn Battuta]] # [[Leif Ericson]] </div> ==== Edat dei Descubèrtas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Willem Barentsz]] # [[John Cabot]] # [[Pedro Álvares Cabral]] # [[Jacques Cartier]] # [[Cristòl Colomb]] # [[Hernán Cortés]] # [[Francis Drake]] # [[Juan Sebastián Elcano]] # [[Vasco da Gama]] # [[Ferrand Magellan]] # [[Ponce de Leon]] # [[Francisco Pizarro]] # [[Marco Polo]] # [[Hernando de Soto]] # [[Abel Tasman]] # [[Amerigo Vespucci]] # [[Zheng He]] </div> ==== Sègle XVIII e XIX ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Vitus Bering]] # [[James Cook]] # [[Alexander von Humboldt]] # [[David Livingstone]] # [[Henry Morton Stanley]] </div> ==== Sègle XX ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Roald Amundsen]] # [[Neil Armstrong]] # [[Iurii Gagarin]] # [[John Glenn]] # [[Edmund Hillary]] # [[Tenzing Norgay]] </div> === Filosòfs, istorians e òme politic === ==== Filosòfs ==== ===== Antiquitat ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aristòtel]] # [[Agustin d'Ipòna]] # [[Confucius]] # [[Democrita]] # [[Diogenes de Sinòpe]] # [[Epicur]] # [[Gorgias]] # [[Han Fei]] # [[Eraclita]] # [[Laozi]] # [[Li Si]] # [[Mencius]] # [[Parmenid]] # [[Platon]] # [[Plotinus]] # [[Senèca lo Jove]] # [[Shang Yang]] # [[Socrates]] # [[Tales de Milet]] # [[Xunzi]] # [[Zenon de Cition]] # [[Zenon d'Elèa]] # [[Zhuangzi]] </div> ===== Edat Mejana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Peter Abelard]] # [[Averroès]] # [[Boethius]] # [[Francis Bacon]] # [[Giordano Bruno]] # [[Hasdai Crescas]] # [[Duns Scotus]] # [[Maimonides]] # [[Nicolau de Cusa]] # [[Tomàs d'Aquin]] # [[Wang Yangming]] # [[William d'Ockham]] # [[Zhu Xi]] </div> ===== Periòde Modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[George Berkeley]] # [[Johan Amos Comenius]] # [[René Descartes]] # [[Denis Diderot]] # [[Friedrich Engels]] # [[Desiderius Erasmus]] # [[Hugo Grotius]] # [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]] # [[Thomas Hobbes]] # [[David Hume]] # [[William James]] # [[Immanuel Kant]] # [[Søren Kierkegaard]] # [[Gotthold Ephraim Lessing]] # [[John Locke]] # [[John Stuart Mill]] # [[Montesquieu]] # [[Friedrich Nietzsche]] # [[Jean-Jacques Rousseau]] # [[Max Scheler]] # [[Friedrich Schleiermacher]] # [[Arthur Schopenhauer]] # [[Herbert Spencer]] # [[Baruch Spinoza]] # [[Emanuel Swedenborg]] # [[Voltaire]] </div> ===== Periòde contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Theodor W. Adorno]] # [[Raymond Aron]] # [[Mikhail Bakunin]] # [[Simone de Beauvoir]] # [[Henri Bergson]] # [[Isaiah Berlin]] # [[Martin Buber]] # [[Albert Camus]] # [[Ernst Cassirer]] # [[Benedetto Croce]] # [[Gilles Deleuze]] # [[Jacques Derrida]] # [[John Dewey]] # [[Ralph Waldo Emerson]] # [[Ludwig Feuerbach]] # [[Johann Gottlieb Fichte]] # [[Gottlob Frege]] # [[Yan Fu]] # [[Hans-Georg Gadamer]] # [[Jürgen Habermas]] # [[Martin Heidegger]] # [[Edmund Husserl]] # [[Thomas Kuhn]] # [[Imre Lakatos]] # [[Marshall McLuhan]] # [[Maurice Merleau-Ponty]] # [[Maria Montessori]] # [[Karl Popper]] # [[Pierre-Joseph Proudhon]] # [[John Rawls]] # [[Bertrand Russell]] # [[Jean-Paul Sartre]] # [[Henry David Thoreau]] # [[Alexis de Tocqueville]] # [[Miguel de Unamuno]] # [[Alfred North Whitehead]] # [[Ludwig Wittgenstein]] # [[Kang Youwei]] </div> ==== Istorians ==== ===== Antiquitat ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Eusèbi]] # [[Eròdot]] # [[Tit Livi]] # [[Ammianus Marcellinus]] # [[Tacit]] # [[Tucidides]] # [[Sima Qian]] # [[Xenefont]] </div> ===== Edat Mejana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Beda]] # [[Ibn Khaldun]] # [[Rashid-al-Din Hamadani]] </div> ===== Periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Edward Gibbon]] # [[Leopold von Ranke]] # [[Adolphe Thiers]] </div> ===== Periòde contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fernand Braudel]] # [[Michel Foucault]] # [[Christopher Hill]] # [[Theodor Mommsen]] # [[A. J. P. Taylor]] # [[Barbara W. Tuchman]] # [[Frederick Jackson Turner]] </div> ==== Economistas ==== ===== Periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Thomas Robert Malthus]] # [[François Quesnay]] # [[David Ricardo]] # [[Adam Smith]] </div> ===== Periòde contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Milton Friedman]] # [[Hermann Heinrich Gossen]] # [[John Maynard Keynes]] # [[Peter Kropotkin]] # [[Paul Krugman]] # [[Gunnar Myrdal]] # [[John Forbes Nash Jr]] # [[Bertil Ohlin]] # [[Karl Polanyi]] # [[Paul Samuelson]] # [[Joseph Schumpeter]] # [[William Vickrey]] </div> ==== Lingüists ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mesrop Mashtots]] # [[Pāṇini]] # [[Mikhail Bakhtin]] # [[Noam Chomsky]] # [[Roman Jakobson]] # [[Ferdinand de Saussure]] # [[Roland Barthes]] </div> ==== Sociològs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pierre Bourdieu]] # [[Auguste Comte]] # [[Émile Durkheim]] # [[Norbert Elias]] # [[Anthony Giddens]] # [[Erving Goffman]] # [[Bruno Latour]] # [[Niklas Luhmann]] # [[Robert K. Merton]] # [[Talcott Parsons]] # [[Pitirim Sorokin]] # [[Max Weber]] # [[C. Wright Mills]] </div> ==== Escrivans politics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Chanakya]] # [[Nicolau Maquiavèl]] # [[Thomas More]] # [[Tommaso Campanella]] # [[Edmund Burke]] # [[Judith Butler]] # [[Antonio Gramsci]] # [[Thomas Paine]] # [[Rosa Luxemburg]] # [[Karl Marx]] # [[Hans Morgenthau]] # [[Hannah Arendt]] </div> ==== Psicològs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Alfred Adler]] # [[Gordon Allport]] # [[Albert Bandura]] # [[Raymond Cattell]] # [[Hans Eysenck]] # [[Albert Ellis]] # [[Erik Erikson]] # [[Gustav Fechner]] # [[Leon Festinger]] # [[Sigmund Freud]] # [[Erich Fromm]] # [[Jane Goodall]] # [[Donald O. Hebb]] # [[Hermann von Helmholtz]] # [[Karl Jaspers]] # [[Carl Jung]] # [[Kurt Lewin]] # [[Abraham Maslow]] # [[David McClelland]] # [[George Armitage Miller]] # [[Ivan Pavlov]] # [[Jean Piaget]] # [[Carl Rogers]] # [[Otto Rank]] # [[Stanley Schachter]] # [[B. F. Skinner]] # [[Benjamin Spock]] # [[Edward Thorndike]] # [[John B. Watson]] # [[Wilhelm Wundt]] # [[Lev Vygotsky]] </div> ==== Antropològs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Claude Lévi-Strauss]] # [[Margaret Mead]] </div> ==== Critics e istorians de l'art ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Walter Benjamin]] # [[Clement Greenberg]] # [[Erwin Panofsky]] # [[Edward Said]] </div> === Figuras religiosas === ==== Religions abraamicas ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abraam]] # [[Adam]] # [[Danièu (profèta)]] # [[Dàvid]] # [[Elijah]] # [[Ezra]] # [[Gabrièu (arcange)]] # [[Isaiah]] # [[Jacòb]] # [[Josèpa]] # [[Moïses]] # [[Noah]] # [[Solomon]] </div> ===== Cristianisme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Maria (maire de Jèsus)]] # [[Jèsus de Nazaret]] # [[Joan l'Apostòl]] # [[Joan lo Baptista]] # [[Pau l'Apostòl]] # [[Sant Pèire]] </div> ====== Antiquitat ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Arius]] # [[Anastasi d'Alexàndria]] # [[Basili de Cesarèa]] # [[Joan Crisòstom]] # [[Clamenç d'Alexàndria]] # [[Ciril d'Alexàndria]] # [[Joan de Damasc]] # [[Sants Ciril e Metòde]] # [[Gregòri de Nazianz]] # [[Nestòri]] # [[Sant Nicolau]] # [[Nikon (patriarca)]] # [[Gregòri de Nissa]] # [[Origèn]] </div> ====== Papas ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Clamenç Ièr]] # [[Gregòri Ièr]] # [[Joan XXIII]] # [[Leon Ièr]] # [[Pau VI]] # [[Piu IX]] </div> ===== Protestantisme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jacobus Arminius]] # [[Karl Barth]] # [[Dietrich Bonhoeffer]] # [[Joan Calvin]] # [[Thomas Cranmer]] # [[Mary Baker Eddy]] # [[Billy Graham]] # [[John Knox]] # [[Philipp Melanchthon]] # [[Menno Simons]] # [[Joseph Smith]] # [[Charles Spurgeon]] # [[John Wesley]] # [[Huldrych Zwingli]] </div> ===== Catolicisme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ambròsi]] # [[Francés d'Assisi]] # [[Bonaventura de Bagnoregio]] # [[Columba d'Iona]] # [[Joan de la Crotz]] # [[Sant Jòrdi]] # [[Joan Hus]] # [[Irenaeus]] # [[Sant Jiròni]] # [[Ignasi de Loyola]] # [[Benedicta de Nursia]] # [[Tertullian]] # [[Tomás de Torquemada]] # [[John Wycliffe]] # [[Francis Xavier]] </div> ===== Islam ===== ====== Articles de basa ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fatima]] # [[Maomet]] </div> ====== Chiisme ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ali]] # [[Hussein ibn Ali]] # [[Ja'far al-Sadiq]] </div> ====== Sunisme ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Muhammad al-Bukhari]] # [[Muslim ibn al-Hajjaj]] # [[Al-Nawawi]] # [[Al-Shafi'i]] # [[Malik ibn Anas]] # [[Ahmad ibn Hanbal]] # [[Abu Ḥanifa]] # [[Ibn Taymiyyah]] </div> ===== Judaïsme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Maharal]] # [[Gaon de Vila]] # [[Akiva ben Josèu]] # [[Rashi]] # [[Baal Shem Tov]] </div> ===== Divèrs ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Al-Ghazali]] # [[Ibn Arabi]] </div> ==== Bodisme ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Boda]] # [[Thich Nhat Hanh]] # [[Tenzin Gyatso]] # [[Nagarjuna]] # [[Padmasambhava]] </div> ===== Bodisme chinés ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bodhidharma]] # [[Huineng]] # [[Huiyuan (bodisme)]] # [[Kumarajiva]] # [[Zhiyi]] </div> ===== Bodisme indian ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ananda]] # [[Maudgalyayana]] # [[Sariputta]] # [[Vasubandhu]] </div> ===== Bodisme japonés ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Dogen]] # [[Kukai]] </div> ==== Indoïsme ==== ===== Antiquitat ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Kanada]] # [[Kapila]] # [[Patanjali]] # [[Valmiki]] # [[Vyasa]] </div> ===== Edat Mejana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Basava]] # [[Kumarila Bhaṭṭa]] # [[Gaudapada]] # [[Madhvacharya]] # [[Chaitanya Mahaprabhu]] # [[Ramanuja]] # [[Adi Shankara]] </div> ===== Periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sri Aurobindo]] # [[Ramana Maharshi]] # [[A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada]] # [[Ramakrishna]] # [[Swami Vivekananda]] # [[Paramahansa Yogananda]] </div> ==== Autrei religions ==== ===== Bahá'í ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Báb]] # [[Bahá'u'lláh]] </div> ===== Sikhisme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Guru Nanak]] # [[Guru Gobind Singh]] </div> ===== Zoroastrisme ===== # [[Zaratostra]] ==== Mistics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Nostradamus]] # [[Grigori Rasputin]] </div> === Caps politics === ==== Antiquitat ==== ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cir II lo Gran]] # [[Semiramis]] # [[Qin Shi Huang]] # [[Sun Tsu]] # [[Ashoka]] # [[Chandragupta Maurya]] # [[Cresus]] # [[Hammurabi]] # [[Mitridat VI de Pont]] # [[Reina de Saba]] # [[Darius Ièr]] # [[Han Gaozu]] </div> ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Akhenaton]] # [[Cleopatra VII]] # [[Djòser]] # [[Hatshepsut]] # [[Nefertiti]] # [[Ptahhotep]] # [[Ptolemèu Ièr Soter]] # [[Ramsès II]] # [[Djehotimes III]] # [[Totankhamòn]] # [[Seti Ièr]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Antonin lo Piós]] # [[August]] # [[Caligula]] # [[Constantin Ièr]] # [[Domician]] # [[Juli Cesar]] # [[Marc Aurèli]] # [[Neron]] # [[Teodòsi I]] # [[Tibèri]] # [[Trajan]] # [[Atila]] # [[Pirrus d'Epira]] # [[Seleuc Ièr Nicator]] # [[Alexandre lo Grand]] # [[Felip II de Macedònia]] # [[Alcibiades]] # [[Demostèn]] # [[Pericles]] # [[Solon]] # [[Alaric Ièr]] # [[Arminius]] # [[Bodicca]] # [[Vercingetorix]] # [[Annibal Barca]] </div> ==== Edat Mejana ==== ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abu Bakr]] # [[Harun al-Rashid]] # [[Muawiyah Ièr]] # [[Umar]] # [[Uthman ibn Affan]] # [[Batu Khan]] # [[Ulaga Khan]] # [[Timur]] # [[Ulugh Beg]] # [[Kubilai]] # [[Genghis Khan]] # [[Ogodei]] # [[Mehmet II]] # [[Osman Ièr]] # [[Saladin]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Basili II (emperaire bizantin)]] # [[Eraclius]] # [[Justinian Ièr]] # [[Leon III l'Isaurian]] # [[Manuèl Ièr Comnèn]] # [[Mathias Corvin]] # [[Simeon Ièr de Bulgaria]] # [[Estève Ièr d'Ongria]] # [[Vlad III Tepes]] # [[Alfrèd lo Grand]] # [[Atelstan]] # [[Edoard Ièr d'Anglatèrra]] # [[Edoard III d'Anglatèrra]] # [[Enric II d'Anglatèrra]] # [[Enric V d'Anglatèrra]] # [[Joan d'Anglatèrra]] # [[Ricard Ièr d'Anglatèrra]] # [[Guilhèm Ièr d'Anglatèrra]] # [[Carlesmanhe]] # [[Clotari Ièr]] # [[Clodovèu Ièr]] # [[Loís lo Piós]] # [[Loís XI de França]] # [[Felipe II de França]] # [[Felipe IV de França]] # [[Arnulf de Carintia]] # [[Carles lo Gròs]] # [[Enric Ièr de Germania]] # [[Carles IV (emperaire germanic)]] # [[Carles lo Calvet]] # [[Frederic Ièr (emperaire germanic)]] # [[Frederic II (emperaire germanic)]] # [[Enric IV (emperaire germanic)]] # [[Oton Ièr (emperaire germanic)]] # [[Sigismond (emperaire germanic)]] # [[Girolamo Savonarola]] # [[Lucrezia Borgia]] # [[Alexandre VI (papa)]] # [[Bonifaci VIII]] # [[Gregòri VII]] # [[Innocenci III]] # [[Boleslaw Ièr de Polonha]] # [[Jogaila]] # [[Mieszko Ièr de Polonha]] # [[Alexandre Nevski]] # [[Ivan III de Russia]] # [[Sviatoslav Ièr de Kiev]] # [[Vladimir lo Grand]] # [[Teodòric lo Grand]] # [[Anfons Ièr de Portugau]] # [[Cnut lo Grand]] # [[Ferrand II d'Aragon]] # [[Enric lo Navegaire]] # [[Isabèla Ièra de Castelha]] # [[Lotari Ièr]] </div> ==== Periòde modèrne ==== ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atahualpa]] # [[Moctezuma II]] # [[Sitting Bull]] # [[Alexander Hamilton]] # [[George Washington]] # [[James Madison]] # [[John Adams]] # [[Thomas Jefferson]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abbas Ièr de Pèrsia]] # [[Babur]] # [[Humayun]] # [[Oda Nobunaga]] # [[Tokugawa Ieyasu]] # [[Toyotomi Hideyoshi]] # [[Akbar]] # [[Aurangzeb]] # [[Shah Jahan]] # [[Mehmet IV]] # [[Selim Ièr]] # [[Hurrem Sultan]] # [[Soliman lo Magnific]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Carles Ièr d'Anglatèrra]] # [[Elisabèta Ièra d'Anglatèrra]] # [[Enric VIII d'Anglatèrra]] # [[Jòrdi III d'Anglatèrra]] # [[James VI e I]] # [[Maria Ièra d'Anglatèrra]] # [[Maria Stuart]] # [[Guilhèm III d'Anglatèrra]] # [[William Pitt lo Jove]] # [[Marie Antoinette]] # [[Cardenau Mazarin]] # [[Cardenau Richelieu]] # [[Catherine de' Medici]] # [[Francés Ièr de França]] # [[Enric IV de França]] # [[Loís XIV de França]] # [[Loís XV de França]] # [[Loís XVI de França]] # [[Carles V (emperaire germanic)]] # [[Ferdinand Ièr (emperaire germanic)]] # [[Josèu II (emperaire germanic)]] # [[Leopold Ièr (emperaire germanic)]] # [[Maria Teresa]] # [[Maximilian Ièr (emperaire germanic)]] # [[Clemenç VII]] # [[Juli II]] # [[Joan III Sobieski]] # [[Sigismond III Vasa]] # [[Catarina la Granda]] # [[Elisabèta de Russia]] # [[Ivan IV de Russia]] # [[Pèire Ièr de Russia]] # [[Carles XII de Suècia]] # [[Cristian IV de Danemarc]] # [[Frederic II de Prússia]] # [[Felipe II d'Espanha]] # [[Felipe V d'Espanha]] # [[Guilhèm Ièr d'Aurenja-Nassau]] # [[Bohdan Khmelnytsky]] # [[Ivan Mazepa]] </div> ==== Periòde contemporanèu ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Haile Selassie Ièr]] # [[Idi Amin]] # [[Julius Nyerere]] # [[Abdelkader El Djezairi]] # [[Anwar Sadat]] # [[Gamal Abdel Nasser]] # [[Moammar al-Gaddafi]] # [[Muhammad Ali d'Egipte]] # [[Cecil Rhodes]] # [[Hastings Banda]] # [[Mobutu Sese Seko]] # [[Nelson Mandela]] # [[Robert Mugabe]] # [[Shaka]] # [[Kofi Annan]] # [[Kwame Nkrumah]] # [[Léopold Sédar Senghor]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pèire Ièr de Brasil]] # [[Pèire II de Brasil]] # [[Pierre Trudeau]] # [[Daniel Ortega]] # [[Fidel Castro]] # [[Benito Juárez]] # [[Porfirio Díaz]] # [[Alfredo Stroessner]] # [[Augusto Pinochet]] # [[Eva Perón]] # [[Hugo Chávez]] # [[José de San Martín]] # [[Salvador Allende]] # [[Simón Bolívar]] # [[George W. Bush]] # [[Dwight D. Eisenhower]] # [[Andrew Jackson]] # [[Lyndon B. Johnson]] # [[John F. Kennedy]] # [[Abraham Lincoln]] # [[Douglas MacArthur]] # [[Richard Nixon]] # [[Barack Obama]] # [[James K. Polk]] # [[Ronald Reagan]] # [[Eleanor Roosevelt]] # [[Franklin D. Roosevelt]] # [[Theodore Roosevelt]] # [[Harry S. Truman]] # [[Woodrow Wilson]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cixi]] # [[Zhu Enlai]] # [[Hu Jintao]] # [[Chiang Kai-shek]] # [[Puyi]] # [[Deng Xiaoping]] # [[Sun Yat-sen]] # [[Mao Zedong]] # [[Park Chung-hee]] # [[Hirohito]] # [[Kim Il-sung]] # [[Meiji]] # [[Eisaku Sato]] # [[Heydar Aliyev]] # [[Nursultan Nazarbayev]] # [[Saparmurat Niyazov]] # [[Mohammad Reza Pahlavi]] # [[Indira Gandhi]] # [[Jawaharlal Nehru]] # [[Vallabhbhai Patel]] # [[Bangabandhu Sheikh Mujibar Rahman]] # [[Corazon Aquino]] # [[Ferdinand Marcos]] # [[Ho Chi Minh]] # [[Mahathir Mohamad]] # [[Pol Pot]] # [[Suharto]] # [[Sukarno]] # [[Lee Kuan Yew]] # [[Benazir Bhutto]] # [[Muhammad Ali Jinnah]] # [[Mustafa Kemal Atatürk]] # [[David Ben-Gurion]] # [[Abdul Hamid II]] # [[Saddam Hussein]] # [[Mahmud II]] # [[Golda Meir]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Francés Ferdinand d'Àustria]] # [[Francés II (emperaire germanic)]] # [[Fracés Josèu Ièr d'Àustria]] # [[Klemens von Metternich]] # [[Alexander Dubček]] # [[Enver Hoxha]] # [[Leonid Kuchma]] # [[Josip Broz Tito]] # [[Józef Piłsudski]] # [[Lech Wałęsa]] # [[Nicolae Ceaușescu]] # [[Slobodan Milošević]] # [[Václav Havel]] # [[Charles de Gaulle]] # [[François Mitterrand]] # [[Loís Felipe Ièr]] # [[Napoleon Ièr]] # [[Napoleon III]] # [[Adolf Hitler]] # [[Erich Honecker]] # [[Willy Brandt]] # [[Helmut Kohl]] # [[Konrad Adenauer]] # [[Otto von Bismarck]] # [[Joseph Goebbels]] # [[Guilhèm II (emperaire alemand)]] # [[Guilhèm Ièr (emperaire alemand)]] # [[Joan Pau II]] # [[Alexandre II de Russia]] # [[Boris Yeltsin]] # [[Eduard Shevardnadze]] # [[Iòsif Stalin]] # [[Leonid Brezhnev]] # [[Mikhail Gorbachev]] # [[Nicolau Ièr de Russia]] # [[Nicolau II de Russia]] # [[Nikita Khrushchev]] # [[Benjamin Disraeli]] # [[Clement Attlee]] # [[Diana Spencer]] # [[Elisabèta II dau Reiaume Unit]] # [[Margaret Thatcher]] # [[Victòria dau Reiaume Unit]] # [[William Ewart Gladstone]] # [[Winston Churchill]] # [[Robert Baden-Powell]] # [[António de Oliveira Salazar]] # [[Benito Mussolini]] # [[Camillo Benso]] # [[Carl Gustaf Emil Mannerheim]] # [[Chales XIV de Suècia]] # [[Dag Hammarskjöld]] # [[Francisco Franco]] # [[Gro Harlem Brundtland]] # [[Juan Carlos Ièr d'Espanha]] # [[Leopold II de Belgica]] # [[Christian Michelsen]] # [[Giuseppe Garibaldi]] # [[Alcide De Gasperi]] </div> ==== Caps e teoricians militars ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Flavius Aetius]] # [[Pompèu]] # [[Scipion l'African]] # [[Sulla]] # [[Eugèni de Savòia]] # Alexandre Suvorov]] # [[Carl von Clausewitz]] # [[Ulysses S. Grant]] # [[T. E. Lawrence]] # [[Robert E. Lee]] # [[George Marshall]] # [[Horatio Nelson]] # [[Erwin Rommel]] # [[Vo Nguyen Giap]] # [[Arthur Wellesley]] # [[Georgy Zhukov]] </div> ==== Activisitas e caps revolucionaris ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Steve Biko]] # [[Thomas Sankara]] # [[Yasser Arafat]] # [[Aung San Suu Kyi]] # [[Mohandas Karamchand Gandhi]] # [[Ruhollah Khomeini]] # [[Osama bin Laden]] # [[Joana d'Arc]] # [[Oliver Cromwell]] # [[Georges Danton]] # [[Vladimir Lenin]] # [[Vasil Levski]] # [[Martin Luther]] # [[Florence Nightingale]] # [[Emilia Plater]] # [[Gavrilo Princip]] # [[Maximilien de Robespierre]] # [[Spartacus]] # [[Maire Terèsa]] # [[Leon Trotsky]] # [[William Wallace]] # [[Simon Wiesenthal]] # [[Che Guevara]] # [[Pancho Villa]] # [[Susan B. Anthony]] # [[Emma Goldman]] # [[Al Gore]] # [[Mother Jones]] # [[Helen Keller]] # [[Martin Luther King Jr]] # [[Rosa Parks]] # [[Elizabeth Cady Stanton]] # [[Sojourner Truth]] # [[Harriet Tubman]] # [[Malcolm X]] </div> === Scientifics === ==== Sabents antics e medievaus ==== ===== Antiquitat ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abu Rayḥan al-Bīruni]] # [[Arquimèdes]] # [[Apolloni de Perga]] # [[Archytas]] # [[Aryabhata]] # [[Diofant]] # [[Eratostènes]] # [[Euclides]] # [[Eudòxi de Cnide]] # [[Iparcòs]] # [[Ipocrates]] # [[Ipatia]] # [[Pappus d'Alexàndria]] # [[Ptolemèu]] # [[Pitagòras]] # [[Su Song]] </div> ===== Edat Mejana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Alhazen]] # [[Bhāskara II]] # [[Muḥammad ibn Musa al-Khwarizmi]] # [[Nasir al-Din al-Tusi]] # [[Avicena]] # [[Brahmagupta]] # [[Fibonacci]] # [[Geber]] # [[William Gilbert]] # [[Muhammad ibn Zakariya al-Razi]] # [[Seki Takakazu]] </div> ==== Fisicians e astronòms ==== ===== Periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tycho Brahe]] # [[Nicolaus Copernicus]] # [[Subrahmanyan Chandrasekhar]] # [[Galileo Galilei]] # [[Edmond Halley]] # [[William Herschel]] # [[Edwin Hubble]] # [[Johannes Kepler]] # [[Ole Rømer]] # [[Carl Sagan]] # [[Robert Hooke]] # [[Christiaan Huygens]] # [[Mikhail Lomonosov]] # [[Isaac Newton]] </div> ===== Periòde contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[André-Marie Ampère]] # [[Amedeo Avogadro]] # [[Johann Jakob Balmer]] # [[William Thomson]] # [[Henri Becquerel]] # [[Hans Bethe]] # [[Niels Bohr]] # [[Ludwig Boltzmann]] # [[Max Born]] # [[William Henry Bragg]] # [[Henry Cavendish]] # [[James Chadwick]] # [[Steven Chu]] # [[Marie Curie]] # [[Pierre Curie]] # [[John Dalton]] # [[James Dewar]] # [[Johannes Diderik van der Waals]] # [[Paul Dirac]] # [[Albert Einstein]] # [[Michael Faraday]] # [[Enrico Fermi]] # [[Richard Feynman]] # [[Léon Foucault]] # [[Augustin-Jean Fresnel]] # [[Stephen Hawking]] # [[Werner Heisenberg]] # [[James Prescott Joule]] # [[Gustav Kirchhoff]] # [[Lev Landau]] # [[Ernest Lawrence]] # [[Hendrik Lorentz]] # [[Ernst Mach]] # [[James Clerk Maxwell]] # [[Lise Meitner]] # [[Albert A. Michelson]] # [[Robert Andrews Millikan]] # [[Pieter van Musschenbroek]] # [[Georg Ohm]] # [[J. Robert Oppenheimer]] # [[Wolfgang Pauli]] # [[Max Planck]] # [[C. V. Raman]] # [[Wilhelm Röntgen]] # [[Andrei Sakharov]] # [[Erwin Schrödinger]] # [[Arnold Sommerfeld]] # [[G. I. Taylor]] # [[Edward Teller]] # [[J. J. Thomson]] # [[Thomas Young]] # [[Yakov Borisovich Zel'dovich]] # [[Hans Christian Orsted]] # [[Murray Gell-Mann]] # [[Wallace Carothers]] # [[George FitzGerald]] # [[Victor Francis Hess]] # [[Gerard 't Hooft]] # [[Alfred Kastler]] # [[Philipp Lenard]] # [[Osborne Reynolds]] # [[Johannes Rydberg]] # [[Michael Servetus]] # [[Joseph Stefan]] # [[John Hasbrouck Van Vleck]] # [[Eugene Wigner]] # [[Robert Wilson]] </div> ==== Quimistas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Svante Arrhenius]] # [[Jöns Jacob Berzelius]] # [[Humphry Davy]] # [[Robert Boyle]] # [[Peter Debye]] # [[Joseph Louis Gay-Lussac]] # [[Josiah Willard Gibbs]] # [[Otto Hahn]] # [[Jacobus Henricus van 't Hoff]] # [[Dorothy Hodgkin]] # [[Antoine Lavoisier]] # [[Justus von Liebig]] # [[Dmitri Mendeleev]] # [[Joseph Priestley]] # [[Tadeus Reichstein]] # [[Ernest Rutherford]] # [[Frederick Soddy]] # [[Linus Pauling]] # [[Gilbert Lewis]] # [[Fritz Haber]] # [[Frederick Sanger]] # [[Vladimir Vernadsky]] # [[Robert Burns Woodward]] # [[Carl Bosch]] </div> ==== Botanistas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Norman Borlaug]] # [[Santiago Ramón y Cajal]] # [[Francis Crick]] # [[Thomas Henry Huxley]] # [[Jean-Baptiste Lamarck]] # [[Antonie van Leeuwenhoek]] # [[Carl Linnaeus]] # [[Konrad Lorenz]] # [[Gregor Mendel]] # [[Alfred Russel Wallace]] # [[James Watson]] # [[John James Audubon]] # [[Georges-Louis Leclerc]] # [[Sadi Carnot]] # [[Rachel Carson]] # [[Jacques-Yves Cousteau]] # [[Charles Darwin]] # [[Alexander Fleming]] # [[Galen]] # [[Ernst Haeckel]] # [[Edward Jenner]] # [[Richard Leakey]] </div> ==== Mètges ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Claude Bernard]] # [[Casimir Funk]] # [[William Harvey]] # [[Robert Koch]] # [[Paracelsus]] # [[Louis Pasteur]] # [[Jonas Salk]] # [[Andreas Vesalius]] </div> ==== Inventors ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[John Logie Baird]] # [[John Bardeen]] # [[Georg Bednorz]] # [[Alexander Graham Bell]] # [[Karl Benz]] # [[Emile Berliner]] # [[Gerd Binnig]] # [[Wernher von Braun]] # [[David Brewster]] # [[Fraires Wright]] # [[Nolan Bushnell]] # [[Josephine Cochrane]] # [[Christopher Cockerell]] # [[Louis Daguerre]] # [[Raymond Vahan Damadian]] # [[Rudolf Diesel]] # [[George Eastman]] # [[Thomas Edison]] # [[Leo Fender]] # [[Lee De Forest]] # [[Benjamin Franklin]] # [[Buckminster Fuller]] # [[Robert Fulton]] # [[Gordon Gould]] # [[Wilson Greatbatch]] # [[Johannes Gutenberg]] # [[Elias Howe]] # [[Joseph Marie Jacquard]] # [[Robert Jarvik]] # [[Philippe Kahn]] # [[John George Kemeny]] # [[Jack Kilby]] # [[Stephanie Kwolek]] # [[Jaron Lanier]] # [[Ignacy Lukasiewicz]] # [[Guglielmo Marconi]] # [[Cyrus McCormick]] # [[Robert Metcalfe]] # [[Samuel Morse]] # [[Alfred Nobel]] # [[Robert Noyce]] # [[Charles Algernon Parsons]] # [[Roy J. Plunkett]] # [[William Shockley]] # [[Alan Shugart]] # [[Isaac Singer]] # [[Nikola Tesla]] # [[Alessandro Volta]] # [[Ernest Walton]] # [[James Watt]] # [[Wilhelm Eduard Weber]] # [[Eli Whitney]] # [[Charles Wilson]] </div> ==== Matematicians ==== ===== Periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Daniel Bernoulli]] # [[Jacob Bernoulli]] # [[Bonaventura Cavalieri]] # [[Jean le Rond d'Alembert]] # [[Leonhard Euler]] # [[Pierre de Fermat]] # [[Gottfried Wilhelm Leibniz]] # [[Blaise Pascal]] </div> ===== Periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Niels Henrik Abel]] # [[Vladimir Arnold]] # [[Stefan Banach]] # [[Isaac Barrow]] # [[George Boole]] # [[Georg Cantor]] # [[Élie Cartan]] # [[Augustin-Louis Cauchy]] # [[Richard Dedekind]] # [[Peter Gustav Lejeune Dirichlet]] # [[Gotthold Eisenstein]] # [[Ronald Fisher]] # [[Joseph Fourier]] # [[Évariste Galois]] # [[Carl Friedrich Gauss]] # [[Alexander Grothendieck]] # [[Kurt Gödel]] # [[Jacques Hadamard]] # [[William Hamilton]] # [[G. H. Hardy]] # [[Charles Hermite]] # [[David Hilbert]] # [[Carl Gustav Jacob Jacobi]] # [[Felix Klein]] # [[Andrey Kolmogorov]] # [[Joseph Louis Lagrange]] # [[Pierre-Simon Laplace]] # [[Nikolai Lobachevsky]] # [[Benoit Mandelbrot]] # [[Pierre Louis Maupertuis]] # [[Gaspard Monge]] # [[John von Neumann]] # [[Emmy Noether]] # [[Grigori Perelman]] # [[Henri Poincaré]] # [[Jean-Victor Poncelet]] # [[Srinivasa Ramanujan]] # [[Bernhard Riemann]] # [[James Harris Simons]] # [[Karl Weierstrass]] # [[Hermann Weyl]] </div> ==== Informaticians ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[John Vincent Atanasoff]] # [[Charles Babbage]] # [[Tim Berners-Lee]] # [[Dan Bricklin]] # [[Seymour Cray]] # [[Ward Cunningham]] # [[Edsger W. Dijkstra]] # [[Douglas Engelbart]] # [[Herman Hollerith]] # [[Gary Kildall]] # [[Donald Knuth]] # [[Ada Lovelace]] # [[Dennis Ritchie]] # [[Richard Stallman]] # [[Linus Torvalds]] # [[Alan Turing]] # [[Niklaus Wirth]] # [[Steve Wozniak]] # [[Konrad Zuse]] </div> === Jornalistas === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Christiane Amanpour]] # [[Robert Fisk]] # [[John Pilger]] # [[Arun Shourie]] </div> ==== Estats Units ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ed Bradley]] # [[Tom Brokaw]] # [[Walter Cronkite]] # [[Hedda Hopper]] # [[David McCullough]] # [[Edward R. Murrow]] # [[Joseph Pulitzer]] # [[Dan Rather]] # [[Geraldo Rivera]] # [[John Stossel]] # [[Ed Sullivan]] # [[Mike Wallace]] # [[Barbara Walters]] # [[Walter Winchell]] # [[Bob Woodward]] </div> === Esportius === ==== Atletisme ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Roger Bannister]] # [[Usain Bolt]] # [[Bob Beamon]] # [[Sergey Bubka]] # [[Sebastian Coe]] # [[Dick Fosbury]] # [[Haile Gebrselassie]] # [[Eric Heiden]] # [[Stefka Kostadinova]] # [[Jackie Joyner-Kersee]] # [[Rafer Johnson]] # [[Yelena Isinbayeva]] # [[Sawao Kato]] # [[Carl Lewis]] # [[Kipchoge Keino]] # [[Bobby Morrow]] # [[Edwin Moses]] # [[Paavo Nurmi]] # [[Jesse Owens]] # [[Lilia Podkopayeva]] # [[Wilma Rudolph]] # [[Babe Didrikson Zaharias]] # [[Emil Zátopek]] </div> ==== Esquí aupenc ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jean-Claude Killy]] # [[Hermann Maier]] # [[Annemarie Moser-Pröll]] # [[Ingemar Stenmark]] # [[Lindsey Vonn]] </div> ==== Fòtbol american, irlandés e australian ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jim Brown]] # [[O. J. Simpson]] # [[Jerry Rice]] </div> ==== Badminton ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lin Dan]] # [[Peter Gade]] </div> ==== Basquetbòl ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Kareem Abdul-Jabbar]] # [[Sergei Belov]] # [[Larry Bird]] # [[Wilt Chamberlain]] # [[Tim Duncan]] # [[Magic Johnson]] # [[Michael Jordan]] # [[Dražen Petrović]] # [[Bill Russell]] # [[Arvydas Sabonis]] </div> ==== Baseball ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Hank Aaron]] # [[Ty Cobb]] # [[Lou Gehrig]] # [[Willie Mays]] # [[Jackie Robinson]] # [[Babe Ruth]] </div> ==== Biatlon ==== # [[Ole Einar Bjørndalen]] ==== Ciclisme ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jacques Anquetil]] # [[Gino Bartali]] # [[Fausto Coppi]] # [[Bernard Hinault]] # [[Miguel Indurain]] # [[Eddy Merckx]] </div> ==== Bòxa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Muhammad Ali]] # [[Henry Armstrong]] # [[Jack Dempsey]] # [[Rocky Marciano]] # [[Joe Louis]] # [[Ingemar Johansson]] # [[Sugar Ray Robinson]] # [[Sugar Ray Leonard]] </div> ==== Escacs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bobby Fischer]] # [[Garry Kasparov]] </div> ==== Criquet ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Don Bradman]] # [[W.G. Grace]] # [[Sachin Tendulkar]] </div> ==== Equitacion ==== # [[Reiner Klimke]] ==== Oquei ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Luciana Aymar]] # [[Dhyan Chand]] </div> ==== Skating ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Robin Cousins]] # [[Scott Hamilton]] # [[Sonja Henie]] # [[Michelle Kwan]] # [[Tara Lipinski]] # [[Axel Paulsen]] # [[Irina Rodnina]] </div> ==== Gòlf ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ben Hogan]] # [[Bobby Jones]] # [[Jack Nicklaus]] # [[Arnold Palmer]] # [[Gary Player]] # [[Annika Sörenstam]] # [[Lee Trevino]] # [[Tiger Woods]] </div> ==== Gimnastica ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Nadia Comăneci]] # [[Olga Korbut]] # [[Larisa Latynina]] # [[Li Ning]] # [[Vitaly Scherbo]] # [[Ludmilla Turischeva]] </div> ==== Handball ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Igor Turchin (handbal)]] # [[Ivano Balić]] # [[Anja Andersen]] </div> ==== Oquei sus glaça ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Wayne Gretzky]] # [[Valeri Kharlamov]] # [[Gordie Howe]] # [[Bobby Hull]] # [[Mario Lemieux]] # [[Sergei Makarov]] # [[Bobby Orr]] # [[Maurice Richard]] # [[Vladislav Tretiak]] </div> ==== Espòrts mecanics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mario Andretti]] # [[Juan Manuel Fangio]] # [[Alain Prost]] # [[Michael Schumacher]] # [[Ayrton Senna]] # [[Jackie Stewart]] </div> ==== Esquí nordic ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bjorn Daehlie]] # [[Matti Nykänen]] </div> ==== Navegacion ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ben Ainslie]] # [[Paul Elvstrom]] </div> ==== Fotbòl ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Franz Beckenbauer]] # [[David Beckham]] # [[Gianluigi Buffon]] # [[Iker Casillas]] # [[Bobby Charlton]] # [[Johan Cruyff]] # [[Alfredo Di Stéfano]] # [[Eusébio]] # [[Alex Ferguson]] # [[Garrincha]] # [[Mia Hamm]] # [[Diego Maradona]] # [[Lionel Messi]] # [[Gerd Müller]] # [[Michel Platini]] # [[Ferenc Puskas]] # [[Ronaldo]] # [[Cristiano Ronaldo]] # [[Pelé]] # [[Marco van Basten]] # [[Lev Yashin]] # [[Zinedine Zidane]] </div> ==== Speedskating ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bonnie Blair]] # [[Johann Olav Koss]] </div> ==== Natacion ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jim Thorpe]] # [[Mark Spitz]] # [[Michael Phelps]] # [[Greg Louganis]] </div> ==== Tennis de taula ==== # [[Jan-Ove Waldner]] ==== Tennis ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Andre Agassi]] # [[Björn Borg]] # [[Margaret Court]] # [[Chris Evert]] # [[Roger Federer]] # [[Pancho Gonzales]] # [[Steffi Graf]] # [[Billie Jean King]] # [[Rod Laver]] # [[Suzanne Lenglen]] # [[John McEnroe]] # [[Rafael Nadal]] # [[Martina Navratilova]] # [[Pete Sampras]] # [[Bill Tilden]] # [[Serena Williams]] </div> ==== Volleibòl ==== # [[Karch Kiraly]] ==== Divèrs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sepp Blatter]] # [[Pierre de Coubertin]] # [[Juan Antonio Samaranch]] </div> === Personatges legendàrias === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aquilles]] # [[Enèu]] # [[Agamemnon]] # [[Andromèda (mitologia)]] # [[Argonautas]] # [[Rei Artús]] # [[Atlàs (mitologia)]] # [[Beowulf]] # [[Dioscurs]] # [[Ciclòp]] # [[Cerbèr]] # [[Grendel]] # [[Hansel e Gretel]] # [[Eracles]] # [[Jason]] # [[Electra]] # [[Euròpa (mitologia)]] # [[Ganimedes (mitologia)]] # [[Elena de Tròia]] # [[Medèa]] # [[Medusa]] # [[Ulisses]] # [[Edip]] # [[Orion (mitologia)]] # [[Persèu (mitologia)]] # [[Peter Pan]] # [[Rotland (de Roncesvals)]] # [[Esfinx]] # [[Serena]] </div> === Personatges de ficcion === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Batman]] # [[Mickey Mouse]] # [[Blancanèu]] # [[Superman]] # [[Tintin]] # [[Baba Yaga]] # [[Paire Nadal]] # [[Aladdin]] # [[James Bond]] # [[Lo Gat Capelat]] # [[Dracula]] # [[Sherlock Holmes]] # [[Tarzan]] # [[Lei Tres Mosquetaires]] # [[Supereròi]] </div> == Istòria == === Articles de basa === ==== Generalitats ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria]] # [[Civilizacion]] # [[Istòria de la Tèrra]] # [[Istòria de l'umanitat]] # [[Archius]] # [[Biografia]] # [[Castèu]] # [[Òrdre (Regim Ancian)]] ## [[Borgesiá]] ## [[Noblesa]] # [[Emperaire]] # [[Feudalisme]] # [[Graf]] # [[Dèime]] ==== Sciéncias auxiliaras de l'istòria ==== # [[Arqueologia]] ## [[Cultura arqueologica]] ## [[Arqueogenetica]] # [[Cronologia]] # [[Diplomatica]] # [[Epigrafia]] # [[Genealogia]] # [[Eraudica]] ## [[Blason]] # [[Istoriografia]] ## [[Teoria dau complòt]] # [[Numismatica]] # [[Paleografia]] # [[Filatelia]] # [[Filosofia de l'istòria]] </div> ==== Istòria dei sciéncias e dei tecnicas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria dei sciéncias]] # [[Istòria de l'agricultura]] # [[Istòria de l'astronomia]] # [[Istòria de l'aviacion]] # [[Istòria de la biologia]] # [[Istòria de la quimia]] # [[Istòria de la geografia]] # [[Istòria de la geologia]] # [[Istòria de la fisica]] # [[Istòria dei matematicas]] # [[Istòria de la pensada economica]] # [[Istòria de la lingüistica]] # [[Istòria de la psicologia]] # [[Istòria dei tecnicas]] # [[Istòria de la medecina]] # [[Istòria deis ordinators]] # [[Istòria de l'escritura]] </div> ==== Articles generaus divèrs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # ??? # [[Istòria de l'art]] # [[Cultura istorica]] # [[Istòria de l'arquitectura]] # [[Istòria dei tecnicas cinematograficas]] # [[Istòria dau drech]] # [[Istòria de la literatura]] # [[Istòria militara]] # [[Istòria de la musica]] # [[Istòria de la filosofia]] # [[Istòria dei religions]] ## [[Istòria dau bodisme]] ## [[Istòria dau judaïsme]] ## [[Istòria dau cristianisme]] ## [[Istòria de l'indoïsme]] ## [[Istòria de l'islam]] </div> ==== Istòria dei continents ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria d'Africa]] # [[Istòria d'America]] ## [[Istòria de l'America dau Nòrd]] ## [[Istòria de l'America dau Sud]] # [[Istòria d'Antartida]] # [[Istòria d'Asia]] # [[Istòria d'Euròpa]] # [[Istòria d'Oceania]] </div> ==== Istòria de regions istoricas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria de l'America Centrala]] # [[Istòria dei Caribas]] # [[Istòria dei Balcans]] # [[Istòria de l'Orient Mejan]] # [[Istòria d'Escandinàvia]] </div> ==== Istòria dei país ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria d'Egipte]] # [[Istòria d'Eritrèa]] # [[Istòria d'Etiopia]] # [[Istòria de Ghana]] # [[Istòria de Libia]] # [[Istòria de Madagascar]] # [[Istòria de Marròc]] # [[Istòria de Nigèria]] # [[Istòria de Senegau]] # [[Istòria de Sierra Leone]] # [[Istòria de Somalia]] # [[Istòria de l'Africa dau Sud]] # [[Istòria de Sodan]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria d'Argentina]] # [[Istòria de Bolívia]] # [[Istòria de Brasil]] # [[Istòria de Canadà]] # [[Istòria de Chile]] # [[Istòria de Colómbia]] # [[Istòria de Cuba]] # [[Istòria d'Eqüator]] # [[Istòria de Guyana]] # [[Istòria d'Haití]] # [[Istòria de Mexic]] # [[Istòria de Paraguia]] # [[Istòria de Peró]] # [[Istòria deis Estats Units d'America]] # [[Istòria de Veneçuèla]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria d'Afganistan]] # [[Istòria d'Azerbaitjan]] # [[Istòria de Bangladèsh]] # [[Istòria de Botan]] # [[Istòria de Birmania]] # [[Istòria de Cambòtja]] # [[Istòria de China]] # [[Istòria d'Índia]] # [[Istòria d'Indonesia]] # [[Istòria d'Israèl]] # [[Istòria d'Iraq]] # [[Istòria d'Iran]] # [[Istòria de Japon]] # [[Istòria de Corèa]] # [[Istòria de Liban]] # [[Istòria de Malàisia]] # [[Istòria de Mongolia]] # [[Istòria de Nepal]] # [[Istòria de Paquistan]] # [[Istòria de Palestina]] # [[Istòria dei Filípinas]] # [[Istòria de l'Arabia Saudita]] # [[Istòria de Singapor]] # [[Istòria de Sri Lanka]] # [[Istòria de Siria]] # [[Istòria de Taiwan]] # [[Istòria de Tailàndia]] # [[Istòria de Tibet]] # [[Istòria de Turquia]] # [[Istòria de Vietnam]] # [[Istòria d'Iemèn]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria d'Albania]] # [[Istòria d'Armenia]] # [[Istòria d'Àustria]] # [[Istòria de Belgica]] # [[Istòria de Bulgaria]] # [[Istòria de Croàcia]] # [[Istòria de Danemarc]] # [[Istòria d'Anglatèrra]] # [[Istòria d'Estònia]] # [[Istòria de Finlàndia]] # [[Istòria de França]] # [[Istòria de Georgia]] # [[Istòria d'Alemanha]] # [[Istòria de Grècia]] # [[Istòria d'Ongria]] # [[Istòria d'Islàndia]] # [[Istòria de la Republica d'Irlanda]] # [[Istòria d'Itàlia]] # [[Istòria de Letònia]] # [[Istòria de Lituània]] # [[Istòria de Malta]] # [[Istòria dei País Bas]] # [[Istòria de Norvègia]] # [[Istòria de Polonha]] # [[Istòria de Portugau]] # [[Istòria de Romania]] # [[Istòria de Russia]] # [[Istòria d'Escòcia]] # [[Istòria de Serbia]] # [[Istòria d'Espanha]] # [[Istòria de Suècia]] # [[Istòria de Soïssa]] # [[Istòria d'Ucraïna]] # [[Istòria dau Reiaume Unit]] # [[Istòria de Galas]] </div> ==== Oceania ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria d'Austràlia]] # [[Istòria de la Nòva Zelanda]] </div> === Preïstòria e Antiquitat === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Edat de la Pèira]] # [[Edat dau Bronze]] # [[Edat dau Fèrre]] # [[Calcolitic]] # [[Antiquitat]] # [[Antiquitat Classica]] # [[Antiquitat Tardiva]] # [[Periòde ellenistic]] </div> ==== Preïstòria ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Preïstòria]] # [[Australopithecus]] # [[Òme de Cròsmanhon]] # [[Òme de Java]] # [[Òme de Pequin]] # [[Homo erectus]] # [[Evolucion umana]] # [[Òme de Denisova]] # [[Òme de Neandertal]] # [[Paranthropus]] # [[Expansion planetària de l'Òme Modèrne]] </div> ==== Edat dau Fèrre ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Paleolitic]] ## [[Paleolitic Inferior]] ## [[Paleolitic Mejan]] ## [[Paleolitic Superior]] # [[Mesolitic]] # [[Revolucion Neolitica]] # [[Neolitic]] # [[Brèç de la civilizacion]] # [[Domesticacion dau fuòc]] </div> ==== Africa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Egipte Antica]] ## [[Naqada III]] ## [[Faraon]] ## [[Dinastia Ptolemaïca]] ## [[Tebas (Egipte)]] ## [[Menfis]] ## [[Ancian Empèri]] ## [[Empèri Mejan]] ## [[Empèri Novèu]] ## [[Vau dei Rèis]] # [[Cultura de Nok]] # [[Nubia]] ## [[Reiaume de Kush]] ## [[Meroe]] # [[Reiaume d'Aksom]] # [[Civilizacion cartaginesa]] ## [[Cartage]] ## [[Guèrras Punicas]] # [[Pont (país)]] </div> ==== America ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Civilizacions andinas]] ## [[Cultura de Chavín]] ## [[Civilizacion de Caral]] # [[Mesoamerica]] # [[Civilizacion maia]] # [[Paleoindians]] # [[Teotihuacan]] # [[Civilizacion olmèca]] # [[Poblament d'America]] # [[Civilizacion zapotèca]] </div> ==== Asia ==== ===== Generalitats ===== # [[Rota de la Seda]] ===== Asia Centrala, Pèrsia e Caucàs ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Empèri Aquemenida]] # [[Atropatene]] # [[Bactriana]] # [[Albania (Caucàs)]] # [[Ibèria (Caucàs)]] # [[Elam]] ## [[Susa]] # [[Medes]] # [[Empèri Part]] # [[Persèpolis]] # [[Guèrras Persoromanas]] # [[Saces]] # [[Empèri Sassanida]] # [[Sogdiana]] # [[Tocaris]] </div> ===== Asia Orientala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Gojoseon]] # [[Periòde Jomon]] # [[Dinastia Shang]] # [[Periòde dei Primas e deis Autonas]] # [[Tres Reiaumes de Corèa]] # [[Periòde dei Reiaumes Combatents]] # [[Periòde Zhu]] # [[Periòde Yayoi]] # [[Tres Augusts e Cinc Emperaires]] # [[Xiongnu]] </div> ===== Asia dau Sud ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Dinastia Chola]] # [[Empèri Gupta]] # [[Civilizacion de la vau d'Indus]] ## [[Mohenjo-daro]] # [[Reiaumes Indogrècs]] # [[Indoescites]] # [[Empèri Kushan]] # [[Magadha]] # [[Empèri Maurya]] # [[Dinastia Satavahana]] # [[Periòde Vedic]] </div> ===== Asia dau Sud-Èst ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Nanyue]] # [[Ciutats-estats Pyu]] # [[Dinastia Hong Bang]] </div> ===== Mesopotamia e Orient Mejan ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mesopotamia]] # [[Akkad]] # [[Amorritas]] # [[Dinastia Bagratuni]] # [[Assiria]] ## [[Ninive]] # [[Babilònia (reialme)]] ## [[Babilònia]] ## [[Caldèa]] # [[Ebla]] # [[Istòria dei reiaumes ebrieus]] # [[Ititas]] # [[Lidia]] # [[Mitanni]] # [[Palmira]] # [[Fenicia]] ## [[Tir]] # [[Frigia]] # [[Empèri Seleucid]] # [[Sabèus]] # [[Sumèr]] ## [[Ur (vila)]] # [[Tròia (Anatolia)]] ## [[Guèrra de Tròia]] # [[Ugarit]] # [[Urartu]] # [[Creissent Fertil]] # [[Reiaume d'Armenia]] # [[Guèrras de Siria]] </div> ==== Euròpa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Civilizacion minoïca]] ## [[Cnossos]] # [[Dacia]] ## [[Dacians]] # [[Etruscs]] # [[Grècia Antica]] ## [[Civilizacion micenèa]] ## [[Guèrras Medicas]] ## [[Granda Grècia]] ## [[Liga de Delos]] ## [[Esparta]] # [[Roma Antica]] ## [[Reiaume Roman]] ## [[Republica Romana]] ## [[Empèri Roman]] ### [[Pompei]] ## [[Empèri Roman d'Occident]] ## [[Casuda de l'Empèri Roman d'Occident]] ## [[Crisi dau sègle III]] ## [[Dinastia Julioclaudiana]] ## [[Dinastia Antonina]] ## [[Guèrra dei Gàllias]] ## [[Guèrras de Macedònia]] ## [[Guèrras civilas romanas]] # [[Macedònia (reialme)]] # [[Cèltas]] # [[Cimmeris]] # [[Sarmates]] # [[Saxons]] # [[Escitia]] ## [[Escites]] # [[Tràcia]] # [[Invasions barbaras]] ## [[Alans]] ## [[Angles]] ## [[Bulgars]] ## [[Burgonds]] ## [[Gòts]] ### [[Ostrogòts]] ### [[Visigòts]] ## [[Huns]] ## [[Moros]] ## [[Rus']] ## [[Sueus]] ## [[Vandals]] </div> === Edat Mejana === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Edat Mejana]] # [[Guilda]] # [[Boiar]] # [[Chivalier]] # [[Kniaz]] # [[Samurai]] # [[Servatge]] # [[Cavalariá medievala]] </div> ==== Africa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sultanat Ajuran]] # [[Almoravids]] # [[Empèri de Ghana]] # [[Kanem]] # [[Empèri de Mali]] # [[Empèri Songaï]] # [[Timboctó]] # [[Comèrci transsaharian]] </div> ==== America ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Civilizacion astèca]] # [[Empèri Inca]] # [[Periòde Precolombian]] # [[Chimú]] # [[Cultura de Mississipí]] # [[Cultura Moche]] # [[Tiwanaku]] # [[Cultura wari]] </div> ==== Asia ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Edat d'Aur de l'Islam]] # [[Mameloc]] </div> ===== Asia Centrala e Pèrsia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Turcomans dau Moton Blanc]] # [[Khanat de l'Òrda d'Aur]] # [[Turcomans dau Moton Negre]] # [[Conquista araba de Pèrsia]] # [[Empèri de Corasmia]] # [[Dinastia Seldjokida]] # [[Empèri Gaznevida]] # [[Khanat Oigor]] </div> ===== Asia Orientala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Goryeo]] # [[Dinastia Han]] # [[Periòde de Heian]] # [[Dinastia Jin (265-420)]] # [[Dinastia Jin (1115-1234)]] # [[Dinastia Liao]] # [[Empèri Mongòl]] # [[Ninja]] # [[Dinastia Qin]] # [[Setze Reiaumes]] # [[Dinastia Song]] # [[Dinastias dau Nòrd e dau Sud]] # [[Dinastia Sui]] # [[Dinastia Tang]] # [[Tres Reiaumes (China)]] # [[Dinastia Xia]] # [[Dinastia Yuan]] # [[Periòde dei Cinc Dinastias e dei Dètz Reiaumes]] # [[Khitans]] </div> ===== Asia dau Sud ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sultanat de Delhi]] # [[Conquista musulmana d'Índia]] # [[Empèri de Vijayanagara]] </div> ===== Asia dau Sud-Èst ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Champa]] # [[Empèri Khmer]] # [[Majapahit]] # [[Sultanat de Malacca]] # [[Reiaume de Pagan]] # [[Sriwijaya]] # [[Dinastia Tran]] </div> ===== Orient Mejan ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Califat Abassida]] # [[Crosada]] ## [[Estat latin]] # [[Empèri de Nicèa]] # [[Califat Fatimida]] # [[Empèri Latin]] # [[Empèri Otoman]] # [[Sultanat de Rum]] # [[Califat Omeia]] </div> ==== Euròpa ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pèsta negra]] # [[Esquisme de 1054]] # [[Ostau Habsborg]] # [[Ostau Medicis]] # [[Normands]] # [[Renaissença]] </div> ===== Euròpa Orientala e Centrala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Comans]] # [[Avars]] # [[Premier Khanat Bulgar]] # [[Segond Khanat Bulgar]] # [[Empèri Bizantin]] ## [[Guèrras Arabobizantinas]] ## [[Guèrras Bulgarobizantinas]] ## [[Guèrras Otomanobizantinas]] ## [[Sètge de Constantinòble (1453)]] # [[Principat de Galicia–Volínia]] # [[Grand Ducat de Lituània]] # [[Grand Ducat de Moscòu]] # [[Reiaume d'Ongria]] # [[Guèrras Ussitas]] # [[Cazars]] # [[Rus' de Kiev]] # [[Granda Moràvia]] # [[Republica de Novgorod]] # [[Guèrra de Creta (1645-1669)]] # [[Pechenegs]] # [[Chivaliers Teutonics]] # [[Principat de Vladimir-Suzdal]] # [[Bulgars de la Vòlga]] # [[Reiaume de Boèmia]] # [[Guèrra de Polonha còntra l'Òrdre Teutonic]] # [[Rurikidas]] </div> ===== Euròpa Occidentala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Al Andalós]] ## [[Califat de Còrdoa]] ## [[Reconquista]] # [[Reiaume d'Aragon]] # [[Ducat de Borgonha]] # [[Reiaume de Castelha]] # [[Francia]] ## [[Francia Orientala]] ## [[Francia Occidentala]] # [[Reiaume de França]] # [[Empèri Carolingian]] ## [[Capecians]] ## [[Carolingians]] ## [[Merovingians]] # [[Reiaume d'Anglatèrra]] ## [[Anglosaxons]] ## [[Batalha de Hastings]] ## [[Conquista normanda d'Anglatèrra]] ## [[Guèrras dei Doas Ròsas]] # [[Liga Anseatica]] # [[Union de Kalmar]] # [[Sant Empèri Roman Germanic]] # [[Ostau Plantagenet]] # [[Guèrra de Cent Ans]] # [[Inquisicion]] # [[Òrdre dau Temple]] # [[Lombards]] # [[Crosadas balticas]] # [[Ostsiedlung]] # [[Estats Pontificaus]] # [[Republica de Gènoa]] # [[Reiaume de Sicília]] # [[Republica de Venècia]] # [[Periòde Vikinga]] # [[Vikings]] # [[Reiaume Visigòt]] # [[Wends]] # [[Guèrra dei Gòts]] # [[Neustria]] # [[Guelfs e Gibelins]] # [[Lèi salica]] </div> === Periòde modèrne === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Periòde Modèrne]] # [[Edat dei Descubèrtas]] # [[Empèri Britanic]] # [[Empèri Coloniau Francés]] # [[Pichon Temps Glaciari]] # [[Empèri Portugués]] # [[Empèri Espanhòu]] # [[Revolucion scientifica]] # [[Guèrra de Sèt Ans]] # [[Tractat de Saragossa]] # [[Tractat de Tordesillas]] </div> ==== Africa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Esclavatge en Africa]] # [[Comèrci triangular]] # [[Empèri de Bornu]] # [[Reiaume de Mutapa]] # [[Empèri Ashanti]] # [[Kongo]] # [[Empèri d'Oyo]] # [[Sultanat de Sennar]] # [[Ciutats-estats hausas]] </div> ==== America ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Guèrra d'Independéncia Estatsunidenca]] # [[Colonizacion europèa en America]] ## [[Colonizacion britanica en America]] ## [[Colonizacion espanhòla en America]] ### [[Conquista de l'Empèri Astèc]] ### [[Conquista de l'Empèri Inca]] # [[Guèrras Intercolonialas]] ## [[Quatrena Guèrra Intercoloniala]] # [[Chaple de Wounded Knee]] # [[Expedicion Lewis e Clark]] # [[Guèrras d'Independéncia Ispanoamericanas]] </div> ==== Asia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tèrratrem de Shaanxi]] # [[Famina bengalina de 1770]] # [[Sultanats de Deccan]] # [[Companhiá Neerlandesas deis Índias Orientalas]] # [[Companhiá deis Índias Orientalas]] # [[Periòde d'Edo]] ## [[Shogunat Tokugawa]] # [[Guèrra d'Imjin]] # [[Joseon]] # [[Khanat Cazac]] # [[Dinastia Ming]] # [[Empèri Marata]] # [[Empèri Mogòl]] # [[Conquista russa de Siberia]] # [[Dinastia Safavida]] # [[Empèri Sikh]] # [[Reiaume d'Ayutthaya]] # [[Khanat de Bokhara]] # [[Lan Xang]] # [[Dinastia Le]] # [[Khanat de Sibir]] # [[Dinastia Taungu]] # [[Khanat Dzungar]] </div> ==== Euròpa ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sègle dei Lutz]] # [[Reforma Protestanta]] # [[Guèrra de Trenta Ans]] # [[Còntra-Reforma]] </div> ===== Euròpa Occidentala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tèrratrem de Lisbona de 1755]] # [[Guèrras Angloolandesas]] # [[Congrès de Berlin]] # [[Guèrra d'Uechanta Ans]] # [[Guèrra Civila Anglesa]] # [[Revolucion Francesa]] ## [[Guèrras Revolucionàrias]] # [[Guèrras de religion (França)]] # [[Eiganaud]] # [[Guèrras d'Itàlia]] # [[Prússia]] # [[Puritanisme]] # [[Inquisicion espanhòla]] # [[Guèrra de Succession d'Àustria]] # [[Guèrra de Succession d'Espanha]] # [[Enclosure]] </div> ===== Euròpa Orientala e Centrala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cosacs]] ## [[Hetmanat]] # [[Khanat de Crimèa]] # [[Granda Guèrra dau Nòrd]] # [[Granda Guèrra Turca]] # [[Ostau Romanov]] # [[Khanat de Kazan]] # [[Guèrra de Livònia]] # [[Partiments de Polonha]] # [[Republica dei Doas Nacions]] # [[Grand Jòc]] # [[Tsarat de Russia]] ## [[Oprichnina]] # [[Guèrras Turcorussas]] # [[Guèrras Otomanas en Euròpa]] # [[Union de Lublin]] # [[Guèrras Russolituanianas]] # [[Guèrra Russopolonesa de 1605-1618]] # [[Guèrra Russopolonesa de 1654-1667]] </div> === Periòde Contemporanèu === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria contemporanèa]] # [[Crisi petroliera de 1973]] # [[Abolicionisme]] # [[Pacte Anti-Komintern]] # [[Movements per lei drechs civius]] # [[Guèrra Freja]] # [[Epidemia de covid-19]] # [[Decolonizacion]] # [[Crisi economica de 2008]] # [[Crisi economica de 1929]] # [[Revolucion Industriala]] # [[Edat de l'Informacion]] # [[Entre doas guèrras]] # [[Pacte Kellogg-Briand]] # [[Neoimperialisme]] # [[Exploracion espaciala]] # [[Corsa a l'espaci]] # [[Gripa espanhòla]] # [[Guèrra còntra lo terrorisme]] # [[Drech de vòte dei femnas]] # [[Premiera Guèrra Mondiala]] ## [[Frònt dei Balcans (Premiera Guèrra Mondiala)]] ## [[Frònt de l'Èst (Premiera Guèrra Mondiala)]] ## [[Frònt d'Itàlia (Premiera Guèrra Mondiala)]] ## [[Frònt d'Orient Mejan]] ## [[Tractat de Lausanna]] ## [[Tractat de Saint-Germain-en-Laye]] ## [[Tractat de Trianon]] ## [[Frònt de l'Oèst (Premiera Guèrra Mondiala)]] ## [[Conferéncia de patz de París]] # [[Segonda Guèrra Mondiala]] ## [[Aliats de la Segonda Guèrra Mondiala]] ## [[Poissanças de l'Aisse]] ## [[Pacte Molotov-Ribbentrop]] ## [[Campanha de Polonha (1939)]] ## [[Frònt de l'Oèst (Segonda Guèrra Mondiala)]] ## [[Batalha de l'Atlantic (Segonda Guèrra Mondiala)]] ## [[Batalha d'Anglatèrra]] ## [[Guèrra d'Ivèrn]] ## [[Guèrra Germanosovietica]] ## [[Teatre mediterranèu de la Segonda Guèrra Mondiala]] ## [[Guèrra dau Pacific (1941-1945)]] ## [[Bombardament de Pearl Harbor]] ## [[Conferéncia de Yalta]] ## [[Bombardaments atomics d'Hiroshima e de Nagasaki]] ## [[Procès de Nuremberg]] # [[Collectivizacion]] </div> ==== Africa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Prima Araba]] # [[Guèrra d'Argeria]] # [[Guèrra Civila Angolesa]] # [[Guèrra Anglozolo]] # [[Apartheid]] # [[Biafra]] # [[Estat Liure dau Còngo]] # [[Guèrra Civila Etiopiana]] # [[Premiera Guèrra dei Boers]] # [[Guèrra Civila Libiana]] # [[Guèrra Madista]] # [[Guèrra Civila Nigeriana]] # [[Genocidi de Rwanda]] # [[Partiment d'Africa]] # [[Segonda Guèrra dei Boers]] # [[Segonda Guèrra de Còngo]] # [[Segonda Guèrra Italoetiopiana]] # [[Califat de Sokoto]] </div> ==== America ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tèrratrem d'Haíti de 2010]] # [[Guèrra de Secession]] # [[Guèrras indianas]] # [[Movement per lei drechs civius]] # [[Estats Confederats d'America]] # [[Crisi dei missils de Cuba]] # [[Revolucion Cubana]] # [[Dust Bowl]] # [[Empèri de Brasil]] # [[Granda Colómbia]] # [[Revolucion Haiciana]] # [[Projècte Manhattan]] # [[Guèrra d'Independéncia de Mexic]] # [[Revolucion Mexicana]] # [[Guèrra Americanomexicana]] # [[Atemptats dau 11 de setembre]] # [[Guèrra Ispanoamericana]] # [[Crac de Wall Street de 1929]] # [[Guèrra de 1812]] # [[Guèrra de Paraguai]] # [[Guèrra dau Pacific]] # [[Frontiera americana]] # [[New Deal]] </div> ==== Asia ==== ===== Asia Orientala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Inondacions de 1931 (China)]] # [[Tèrratrem de Tangshan]] # [[Tèrratrem e tsunami de Tōhoku]] # [[Revòuta dei Boxers]] # [[Istòria de la Republica Populara de China]] # [[Guèrra Civila Chinesa]] # [[Revolucion Culturala]] # [[Empèri de Japon]] # [[Premiera guèrra de l'òpi]] # [[Premiera Guèrra Sinojaponesa]] # [[Grand bomb en avans]] # [[Granda Famina Chinesa]] # [[Guèrra de Corèa]] # [[Periòde Meiji]] # [[Restauracion Meiji]] # [[Dinastia Qing]] # [[Guèrra Russojaponesa]] # [[Segonda guèrra de l'òpi]] # [[Segonda Guèrra Sinojaponesa]] # [[Revòuta Taiping]] # [[Manifestacions de la Plaça Tiananmen]] # [[Revolucion chinesa de 1911]] # [[Tractats inegaus]] </div> ===== Asia dau Sud ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ciclòn Bhola]] # [[Guèrra d'Independéncia de Bangladèsh]] # [[Raj Britanic]] # [[Movement independentista indian]] # [[Revòuta Indiana de 1857]] # [[Tresena Guèrra Indopaquistanesa]] # [[Partiment deis Índias]] # [[Dinastia Nguyen]] # [[Dinastia Konbaung]] </div> ===== Asia dau Sud-Èst ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tsunami de 2004]] # [[Índias Orientalas Neerlandesas]] # [[Indochina Francesa]] # [[Revolucion Nacionala Indonesiana]] # [[Guèrra Americanofilipina]] # [[Revolucion Filipina]] # [[Guèrra de Vietnam]] # [[Khmers Roges]] # [[Guèrra d'Indochina]] </div> ===== Orient Mejan e Iran ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Revòuta Araba]] # [[Guèrra d'Independéncia Turca]] # [[Genocidi armèni]] # [[Palestina mandatària]] # [[Conflicte araboisraelian]] # [[Guèrra Civila dau Iemèn dau Nòrd]] # [[Guèrra Civila Libanesa]] # [[Revolucion Iraniana]] # [[Premiera Guèrra d'Afganistan]] # [[Guèrra Iran-Iraq]] # [[Guèrra de Kuwait]] # [[Segonda Guèrra d'Afganistan]] # [[Guèrra d'Iraq]] # [[Guèrra Civila Siriana]] </div> ==== Euròpa ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Empèri Austrian]] # [[Àustria-Ongria]] # [[Congrès de Viena]] # [[Integracion europèa]] # [[Istòria de l'Union Europèa]] # [[Olocaust]] # [[Santa Aliança]] # [[Ridèu de fèrre]] # [[Prima dei Pòbles]] # [[Tractat de París (1814)]] # [[Tractat de Versalhas]] </div> ===== Euròpa Orientala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Guèrras Balcanicas]] ## [[Premiera Guèrra Balcanica]] ## [[Segonda Guèrra Balcanica]] # [[Catastròfa de Chornobil]] # [[Guèrra de Crimèa]] # [[Checoslovaquia]] # [[Dissolucion de l'Union Sovietica]] # [[Alemanha de l'Èst]] # [[Campanha de Russia (1812)]] # [[Grandei Purgas]] # [[Guèrra Turcogrèga (1919-1922)]] # [[Guèrra d'Independéncia Grèga]] # [[Golag]] # [[Holodomor]] # [[Revolucion Ongresa de 1956]] # [[Guèrra Sovietopolonesa]] # [[Insureccion de Praga]] # [[Revolucions de 1989]] # [[Guèrra Civila Russa]] # [[Empèri Rus]] # [[Revolucion Russa de 1905]] # [[Revolucion Russa]] # [[Guèrra Turcorussa de 1877-1878]] # [[Solidarnosc]] # [[Blòt de l'Èst]] # [[Union Sovietica dei Republicas Socialistas]] ## [[Menchevics]] ## [[NKVD]] # [[Iogoslavia]] # [[Transferiments de populacions en URSS]] </div> ===== Euròpa Occidentala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Revolucion Bèlga]] # [[Muralha de Berlin]] # [[Premier Empèri Francés]] # [[Guèrra de 1870]] # [[Premiera Republica Francesa]] # [[Confederacion Germanica]] # [[Empèri Alemand]] # [[Reünificacion Alemanda]] # [[Granda Famina (Irlanda)]] # [[Cent Jorns]] # [[Unificacion Italiana]] # [[Revolucion de Julhet]] # [[Guèrras napoleonencas]] # [[Tresen Reich]] ## [[Putsch de la brassariá]] ## [[Gestapo]] ## [[NSDAP]] ## [[Schutzstaffel]] ## [[Sturmabteilung]] ## [[Complòt dau 20 de julhet]] # [[Guèrra d'Espanha]] # [[Comuna de París (1871)]] # [[Segonda Republica Espanhòla]] # [[Guèrra Civila Espanhòla]] # [[The Troubles]] # [[Unificacion Alemanda]] # [[Camps de concentracion nazis]] # [[Republica de Weimar]] # [[Dolchstoßlegende]] </div> ===== Vilas istoricas ===== # [[Antiòquia d'Orontes]] == Geografia == === Articles de basa === ==== Generalitats ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Geografia]] # [[Capitala]] # [[Vila]] # [[País]] # [[Exploracion]] # [[Dependéncia territòriala]] # [[Frontiera]] # [[Zòna rurala]] # [[Banlèga]] # [[Vilatge]] </div> ==== Cartografia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atlàs (geografia)]] # [[Isolinha]] # [[Sistèma geodesic]] # [[Sistèma de coordenadas geograficas]] ## [[Latitud]] ## [[Longitud]] # [[Geoïde]] # [[Glòbe terrèstre]] # [[Grand cercle]] # [[Projeccion cartografica]] ## [[Projeccion de Mercator]] # [[Modèl ellipsoïdau de la Tèrra]] # [[Escala (cartografia)]] </div> ==== Direccions ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ponch cardinau]] # [[Nòrd]] # [[Èst]] # [[Sud]] # [[Oèst]] </div> ==== Tèrra ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cercle antartic]] # [[Cercle artic]] # [[Parallèl (geografia)]] # [[Eqüator terrèstre]] # [[Meridian]] # [[Pòl Nòrd]] # [[Premier meridian]] # [[Pòl Sud]] # [[Tropic dau Cancèr]] # [[Tropic dau Capricòrne]] </div> ==== Continent ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Continent]] # [[Africa]] # [[America]] # [[Antartida]] # [[Asia]] # [[Austràlia]] # [[Eurasia]] # [[Euròpa]] # [[America dau Nòrd]] # [[America dau Sud]] </div> === Geografia fisica === ==== Estendudas d'aiga ==== ===== Oceans e mars ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ocean Artic]] ## [[Baia de Baffin]] ## [[Mar de Barents]] ## [[Mar de Beaufort]] ## [[Mar dei Chukchis]] ## [[Mar de Siberia Orientala]] ## [[Mar de Groenlàndia]] ## [[Baia d'Hudson]] ## [[Mar de Kara]] ## [[Mar de Laptev]] ## [[Mar Blanca]] # [[Ocean Atlantic]] ## [[Mar Baltica]] ### [[Golf de Botnia]] ## [[Baia de Biscaia]] ## [[Golf de Guinèa]] ## [[Mar d'Irlanda]] ## [[Mar de Labrador]] ## [[Mar dau Nòrd]] ## [[Mar de Norvègia]] ## [[Mar dei Sargassas]] ## [[Golf de Sant Laurenç]] # [[Mar Negra]] ## [[Mar d'Azov]] # [[Mar Cariba]] ## [[Golf de Mexic]] # [[Mar Mediterranèa]] ## [[Mar Adriatica]] ## [[Mar Egèa]] ## [[Mar Ioniana]] ## [[Mar Liguriana]] ## [[Mar de Marmara]] ## [[Mar Tirrèna]] # [[Ocean Indian]] ## [[Mar d'Andaman]] ## [[Mar d'Arabia]] ## [[Golf de Bengala]] ## [[Golf Arabopersic]] ## [[Mar Roja]] ## [[Mar de Timòr]] # [[Ocean Pacific]] ## [[Mar d'Arafura]] ## [[Mar de Bering]] ## [[Mar dei Celebas]] ## [[Mar de Coralh]] ## [[Mar de China Orientala]] ## [[Mar de Florès]] ## [[Golf d'Alaska]] ## [[Golf de Califòrnia]] ## [[Golf de Carpentària]] ## [[Golf de Tailàndia]] ## [[Mar de Java]] ## [[Mar dei Molucas]] ## [[Mar dei Filípinas]] ## [[Mar de Japon]] ## [[Mar d'Okhotsk]] ## [[Mar de Salomon]] ## [[Mar de China Meridionala]] ## [[Mar de Sulu]] ## [[Mar de Tasman]] ## [[Mar Jauna]] # [[Ocean Antartic]] ## [[Mar d'Amundsen]] ## [[Granda Baia d'Austràlia]] ## [[Mar de Ross]] ## [[Mar de Scotia]] ## [[Mar de Weddell]] </div> ===== Destrechs ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bab-el-Mandeb]] # [[Destrech de Bass]] # [[Estrech de Bering|Destrech de Bering]] # [[Bosfòr]] # [[Destrech de Cook]] # [[Destrech de Davis]] # [[Destrech de Danemarc]] # [[Dardanèls]] # [[Pas de Calais (estrech)]] # [[Passatge de Drake]] # [[Marga (mar)]] # [[Destrechs de Florida]] # [[Estrech de Gibartar|Destrech de Gibartar]] # [[Estrech d'Ormuz|Destrech de Hormuz]] # [[Destrech d'Hudson]] # [[Kattegat]] # [[Destrech de Corèa]] # [[Destrech de Magellan]] # [[Estrech de Malaca|Destrech de Malacca]] # [[Canau de Moçambic]] # [[Canau d'Otranto]] # [[Destrech de Palk]] # [[Skagerrak]] # [[Estrech de la Sonda|Destrech de la Sonda]] # [[Destrech de Taiwan]] # [[Destrech de Torres]] # [[Destrech de Tsugaru]] # [[Canau de Yucatan]] # [[Oresund]] </div> ==== Rius ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Còngo (flume)]] ## [[Kasai (riu)]] ## [[Ubangi (riu)]] # [[Limpopo (riu)]] # [[Nigèr (fluvi)|Nigèr (flume)]] ## [[Benue (riu)]] # [[Nil]] ## [[Nil Blau]] ## [[Nil Blanc]] # [[Aurenja (flume)]] # [[Senegau (flume)]] # [[Zambèsi]] </div> ===== America dau Nòrd ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Colorado (flume)]] # [[Colómbia (flume)]] # [[Mackenzie (flume)]] # [[Mississipí (flume)]] ## [[Missorí (riu)]] ## [[Ohio (riu)]] # [[Rio Grande]] # [[Sant Laurenç (riu)]] # [[Yukon (flume)]] </div> ===== America dau Sud ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Amazonas (fluvi)]] ## [[Rio Madeira]] ## [[Rio Negro (Amazonas)]] ## [[Rio Tocantins]] # [[Rio Magdalena]] # [[Orinoco]] # [[Paraná]] # [[Uruguai (flume)]] # [[Rio São Francisco]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fluvi Blau]] # [[Fluvi Jaune]] # [[Mekong]] # [[Lena]] # [[Ienisseï]] ## [[Angara (riu)]] # [[Òb]] ## [[Irtysh]] # [[Indús]] # [[Bramapotra]] # [[Amor (fluvi)]] # [[Songhua (riu)]] # [[Eufrates]] # [[Amu Darya]] # [[Ganges]] ## [[Yamuna]] # [[Salween]] # [[Oral (flume)]] # [[Syr Darya]] # [[Irrawaddy]] # [[Kolyma]] # [[Fluvi de las Pèrlas|Fluvi dei Pèrlas]] # [[Tigre (flume)]] # [[Indigirka]] # [[Godavari]] # [[Krishna]] # [[Liao]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Vòlga]] # [[Danubi]] # [[Dnièpre]] # [[Dòn]] # [[Pechora]] # [[Dvina Septentrionala]] # [[Ren]] # [[Elba (flume)]] # [[Vistula]] # [[Tage]] # [[Daugava]] # [[Léger (flume)]] # [[Oder]] </div> ===== Oceania ===== # [[Murray (flume)]] ==== Lacs ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Grands Lacs Africans]] ## [[Lac Victòria]] ## [[Lac Tanganyika]] ## [[Lac Malawi]] ## [[Lac Turkana]] ## [[Lac Albert (Africa)]] # [[Lac Mweru]] # [[Lac Chad]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Grands Lacs]] ## [[Lac Superior]] ## [[Lac Michigan]] ## [[Lac Huron]] ## [[Lac Erie]] ## [[Lac Ontario]] # [[Grand Lac deis Esclaus]] # [[Lac Winnipeg]] # [[Lac Nicaragua]] # [[Lac Maracaibo]] # [[Lac Titicaca]] </div> ===== Antartida ===== # [[Lac Vostok]] ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mar Caspiana]] # [[Lac Baikal]] # [[Lac Balkhash]] # [[Issyk Kul]] # [[Lac d'Urmia]] # [[Lac de Van]] # [[Lac de Qinghai]] # [[Lac de Poyang]] # [[Mar d'Aral]] # [[Mar Mòrta]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lac Ladoga]] # [[Lac Onega]] # [[Vanern]] # [[Saimaa]] # [[Lac Peipus]] </div> ===== Oceania ===== # [[Lac Erie]] ==== Canaus ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Canau Erie]] # [[Canal de Panamà|Canau de Panamà]] # [[Canau de Suèz]] </div> ==== Illas ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Illas Canàrias]] # [[Illas Mascarenas]] # [[Zanzibar]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Grandeis Antilhas]] ## [[Hispaniola]] # [[Pichoneis Antilhas]] # [[Groenlàndia]] # [[Archipèla Artic]] ## [[Illas de la Rèina Elisabèta]] ### [[Illa d'Ellesmere]] ## [[Illa Banks]] ## [[Illa de Baffin]] ## [[Illa Victòria (Canadà)]] ## [[Illa Axel Heiberg]] ## [[Illa Melville]] ## [[Illa Southampton]] ## [[Illa dau Prince de Galas (Nunavut)]] # [[Tèrra Nòva]] # [[Illa de Vancouver]] # [[Illa de Pascas]] # [[Illas Galápagos]] # [[Tèrra del Fuòc]] # [[Marajó]] # [[Illas Falkland]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Insulíndia]] ## [[Illas Maluku]] ## [[Luzon]] ## [[Mindanao]] ## [[Illas de la Sonda]] ### [[Bornèo]] ### [[Sumatra]] ### [[Sulawesi]] ### [[Java]] ### [[Pichoneis Illas de la Sonda]] #### [[Timòr]] # [[Honshu]] # [[Kokkaido]] # [[Sakhalina]] # [[Kyushu]] # [[Tèrra dau Nòrd]] # [[Illas de Nòva Siberia]] # [[Shikoku]] # [[Formòsa]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Illas Britanicas]] ## [[Granda Bretanha]] ## [[Irlanda (illa)]] # [[Nòva Zembla]] # [[Spitzberg]] # [[Sicília]] # [[Sardenha]] # [[Tèrra de Francés Josèp]] # [[Corsega]] # [[Seeland]] </div> ===== Oceania ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Hawaii]] # [[Nòva Bretanha]] # [[Nòva Guinèa]] # [[Illa dau Nòrd]] # [[Illa dau Sud]] # [[Tasmania]] </div> ===== Antartida ===== # [[Illa Alexandre]] ==== Peninsulas ==== ===== Africa ===== # [[Bana d'Africa]] ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Peninsula de Bassa Califòrnia]] # [[Peninsula d'Alaska]] # [[Peninsula de Labrador]] # [[Peninsula de Yucatan]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Soscontinent indian]] # [[Peninsula Aràbia]] # [[Indochina]] # [[Peninsula de Corèa]] # [[Peninsula de Malàisia]] # [[Peninsula Chukchi]] # [[Kamchatka]] # [[Sinai]] # [[Peninsula de Taimir]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Balcans]] # [[Crimèa]] # [[Peninsula Iberica]] # [[Peninsula Italica]] # [[Jutlàndia]] # [[Peninsula de Kola]] # [[Peninsula Escandinava]] </div> ===== Oceania ===== # [[Peninsula dau Cap York]] ===== Antartida ===== # [[Peninsula Antartida]] ==== Relèus terrèstres ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atlàs (massís)]] # [[Drakensberg]] # [[Platèus Etiopians]] # [[Granda Val del Rift]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cordilhèra America]] # [[Monts Adirondack]] # [[Apalaches]] # [[Black Hills]] # [[Pargue Nacionau de Bryce Canyon]] # [[Bloquier Canadenc]] # [[Grands Plans]] # [[Platèu de Columbia]] # [[Cadenas costièras dau Pacific]] ## [[Sierra Nevada]] # [[Montanhas Rocosas]] # [[Andes]] ## [[Altiplano]] # [[Platèus Brasilièrs]] # [[Bloquier de Guaiana]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Platèu Iranian]] # [[Monts Zagros]] # [[Hindu Kush]] # [[Caucàs]] # [[Tian Shan]] # [[Alborz]] # [[Depression de Turan]] # [[Grand Plan de China dau Nòrd]] # [[Plan Tibetan]] # [[Monts Kunlun]] # [[Plan Yunnan-Guizhu]] # [[Plan Mongòl]] # [[Plan de Siberia Occidentala]] # [[Plan de Siberia Centrala]] # [[Monts Altai]] # [[Monts Sayan]] # [[Monts de Verkhoyansk]] # [[Sikhote-Alin]] # [[Plan de Deccan]] # [[Imalaia]] # [[Karakoram]] # [[Plan de Ganges]] # [[Ghats Occidentaus]] # [[Monts Pontics]] # [[Monts Taurus]] # [[Najd]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aups]] # [[Apenins]] # [[Monts Balcanics]] # [[Carpats]] # [[Plan d'Euròpa Orientala]] # [[Plan d'Euròpa dau Nòrd]] # [[Pirenèus]] # [[Monts Escandinaus]] # [[Orals]] </div> ===== Oceania ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cordilhèra Australiana]] # [[Aups dau Sud (Nòva Zelanda)]] </div> ===== Antartida ===== # [[Monts Transantartics]] ==== Montanhas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aconcagua]] # [[Denali]] # [[K2]] # [[Mauna Loa]] # [[Mont Elbrós]] # [[Ètna]] # [[Mont Everest]] # [[Mont Kenya]] # [[Kilimanjaro]] # [[Mont Kosciuszko]] # [[Mont Logan]] # [[Mont Olimp]] # [[Parnàs]] # [[Mont Saint Helens]] # [[Vesuvi]] # [[Mont Whitney]] # [[Massís Vinson]] </div> ==== Relèus oceanics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Dorsala de Chile]] # [[Dorsala èst-Pacific]] # [[Dorsala medioatlantica]] # [[Dorsala Pacific-Antartida]] # [[Dorsala centrala indiana]] # [[Dorsala sud-oèst indiana]] # [[Fòssa de las Marianas|Fòssa dei Marianas]] </div> ==== Desèrts ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Desèrt de Gòbi]] # [[Sahara]] # [[Desèrt d'Arabia]] # [[Desèrt de Kalahari]] # [[Neguèv]] # [[Desèrt de Taklamakan]] # [[Grand Desèrt de Victòria]] # [[Desèrt d'Atacama]] # [[Estèpa de Patagònia]] # [[Desèrt dau Grand Bacin]] </div> ==== Autreis endrechs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Granda Barrièra de Coralh]] # [[Cascada d'Iguaçu]] # [[Cataractas dau Niagarà]] </div> ==== Pargues e zònas protegits ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[World Heritage Site]] # [[Aïr]] # [[Tassili n'Ajjer]] # [[Resèrva de caça de Selous]] # [[Pargue nacionau de Salonga]] # [[Pargue nacionau de Manovo-Gounda St Floris]] # [[Pargue nacionau de Serengeti]] # [[Resèrva de fauna d'ocapis]] # [[Pargue nacionau dau Banc d'Arguin]] # [[Pargue nacionau de Comoe]] # [[Airau de conservacion de Ngorongoro]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pargue nacionau dei Sundarbans]] # [[Pargue nacionau de Kaziranga]] # [[Pargue nacionau de Lorentz]] # [[Patrimòni dei seuvas tropicalas de Sumatra]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Seuva de Bialowieza]] # [[Seuvas verges de Komi]] # [[Cauçada dei Gigants]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pargue nacionau de Yellowstone]] # [[Pargue nacionau de Redwood]] # [[Pargue nacionau istoric de la cultura de Chaco]] # [[Pargue nacionau de Mesa Verde]] # [[Pargue nacionau de Yosemite]] # [[Pargue nacionau Olimpic]] # [[Pargue nacionau deis Everglades]] # [[Kluane / Wrangell - Sant-Elia / Glacièr Bay / Tatshenshini-Alsek]] # [[Pargue internacionau de La Amistad]] # [[Sian Ka'an]] # [[Pargue nacionau dei Great Smoky Mountains]] # [[Monument nacionau marin de Papahanaumokuakea]] # [[Te Wahipounamu]] </div> ===== Oceania ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Serra do Mar]] # [[Pargue nacionau de Jaú]] </div> ===== Zònas protegidas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pargue nacionau dau Nòrd-Èst de Groenlàndia]] # [[Pargue transfrontalier dau Grand Limpopo]] # [[Resèrva de caça dau Kalahari Centrau]] # [[Pargue nacionau de Wood Buffalo]] # [[Pargue nacionau e resèrva dei Gates of the Arctic]] # [[Pargue nacionau de Tumucumaque]] </div> === Vilas === ==== Asia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abu Dhabi]] # [[Ahmedabad]] # [[Almaty]] # [[Amman]] # [[Ankara]] # [[Ashgabat]] # [[Astana]] # [[Bagdad]] # [[Bakó]] # [[Bangalore]] # [[Bangkòk]] # [[Pequin]] # [[Beirut]] # [[Bishquec]] # [[Pusan]] # [[Chengdu]] # [[Chennai]] # [[Chongqing]] # [[Colombo]] # [[Damasc]] # [[Delhi]] # [[Dhaka]] # [[Dili]] # [[Doha]] # [[Dubai]] # [[Dushanbe]] # [[Isfahan]] # [[Gaza]] # [[Guangzhu]] # [[Hanoi]] # [[Ho Chi Minh (ciutat)]] # [[Hong Kong]] # [[Hyderabad]] # [[Islamabad]] # [[Istambol]] # [[Izmir]] # [[Jaipur]] # [[Jakarta]] # [[Jeddah]] # [[Jerusalèm]] # [[Kabol]] # [[Karachi]] # [[Katmandó]] # [[Kolkata]] # [[Kuala Lumpur]] # [[Kowait (vila)]] # [[Kyoto]] # [[Lahore]] # [[Lhasa]] # [[Manama]] # [[Manila]] # [[La Mèca]] # [[Moroni]] # [[Bombai]] # [[Mascate]] # [[Nagoya]] # [[Nanquin]] # [[Naypyidaw]] # [[Nòu Delhi]] # [[Osaka]] # [[Phnom Penh]] # [[Pyongyang]] # [[Pune]] # [[Ramallah]] # [[Riyad]] # [[Samarcanda]] # [[Sanaa]] # [[Sapporo]] # [[Seol]] # [[Shanghai]] # [[Shenzhen]] # [[Singapor (vila)]] # [[Surabaya]] # [[Surat]] # [[Taipei]] # [[Tashkent]] # [[Tbilisi]] # [[Teheran]] # [[Tel Aviv]] # [[Thimphu]] # [[Tianjin]] # [[Tòquio]] # [[Ulan Bator]] # [[Vientiane]] # [[Vladivostok]] # [[Wuhan]] # [[Xi'an]] # [[Rangon]] # [[Erevan]] # [[Yokohama]] </div> ==== Africa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abuja]] # [[Accra]] # [[Addis Abeba]] # [[Alexàndria]] # [[Argier]] # [[Antananarivo]] # [[Bamako]] # [[Bissau]] # [[Brazzaville]] # [[Bujumbura]] # [[Lo Caire]] # [[Lo Cap]] # [[Casablanca]] # [[Conakry]] # [[Dakar]] # [[Dar es Salaam]] # [[Durban]] # [[Gaborone]] # [[Harare]] # [[Johannesburg]] # [[Kampala]] # [[Khartom]] # [[Kinshasa]] # [[Lagos]] # [[Libreville]] # [[Lilongwe]] # [[Lomé]] # [[Luanda]] # [[Lusaka]] # [[Malabo]] # [[Malé]] # [[Maputo]] # [[Maseru]] # [[Mbabane]] # [[Mogadishu]] # [[Monrovia]] # [[Nairobi]] # [[N'Djamena]] # [[Niamey]] # [[Nouakchott]] # [[Ouagadougou]] # [[Pòrt-Loís]] # [[Porto-Novo]] # [[Praia]] # [[Pretòria]] # [[Rabat]] # [[São Tomé]] # [[Trípol]] # [[Tunis]] # [[Victoria (Seichèlas)]] # [[Windhoek]] # [[Yaoundé]] </div> ==== America ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Asunción]] # [[Bogotà]] # [[Brasília]] # [[Buenos Aires]] # [[Caracas]] # [[Curitiba]] # [[Georgetown]] # [[La Paz]] # [[Lima]] # [[Montevideo]] # [[Paramaribo]] # [[Quito]] # [[Recife]] # [[Rio de Janeiro]] # [[Santiago]] # [[São Paulo]] # [[Sucre (vila)]] # [[Valparaiso]] # [[Atlanta]] # [[Boston]] # [[Chicago]] # [[Dallas]] # [[Denver]] # [[Detroit]] # [[Houston]] # [[Los Angeles]] # [[Las Vegas]] # [[Miami]] # [[Montreal]] # [[New Orleans]] # [[New York City]] # [[Ottawa]] # [[Philadelphia]] # [[Phoenix]] # [[Saint Louis]] # [[San Francisco]] # [[Seattle]] # [[Toronto]] # [[Vancouver]] # [[Washington]] # [[Bridgetown]] # [[Castries]] # [[Guadalajara]] # [[Ciutat de Guatemala]] # [[L'Avana]] # [[Kingston]] # [[Kingstown]] # [[Managua]] # [[Ciutat de Mexic]] # [[Monterrey]] # [[Nassau (Bahamas)]] # [[Ciutat de Panama]] # [[Port-au-Prince]] # [[Port of Spain]] # [[Roseau]] # [[San Juan]] # [[San José]] # [[San Salvador]] # [[Santo Domingo]] # [[Saint George's]] # [[Saint John's]] # [[Tegucigalpa]] </div> ==== Euròpa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bratislava]] # [[Budapèst]] # [[Lisbona]] # [[Ljubljana]] # [[Nicosia]] # [[Praga]] # [[La Valeta]] # [[Amsterdam]] # [[Brussèlas]] # [[L'Aia]] # [[Copenaga]] # [[Helsinki]] # [[Òslo]] # [[Reykjavík]] # [[Estocòlme]] # [[Atenas]] # [[Belgrad]] # [[Bucarèst]] # [[Podgorica]] # [[Sarajevo]] # [[Skopje]] # [[Sòfia]] # [[Tessalonica]] # [[Tirana]] # [[Zagrèb]] # [[Berlin]] # [[Bèrna]] # [[Colonha]] # [[Drèsda]] # [[Düsseldorf]] # [[Francfort]] # [[Genèva]] # [[Amborg]] # [[Hannover]] # [[Munic]] # [[Nurembèrg]] # [[Stuttgart]] # [[Viena (Àustria)]] # [[Zuric]] # [[Birmingham]] # [[Dublin]] # [[Edimborg]] # [[Glasgow]] # [[Leeds]] # [[Liverpool]] # [[Londres]] # [[Manchester]] # [[Bordèu]] # [[Lion]] # [[Marselha]] # [[París]] # [[Estrasborg]] # [[Tolosa]] # [[Barcelona]] # [[Florença]] # [[Gènoa]] # [[Madrid]] # [[Milan]] # [[Nàpols]] # [[Palèrme]] # [[Roma]] # [[Sevilha]] # [[Turin]] # [[Valéncia]] # [[Venècia]] # [[Chisinau]] # [[Karkòv]] # [[Kiev]] # [[Lvòv]] # [[Minsk]] # [[Moscòu]] # [[Nizhni Nòvgorod]] # [[Odessa]] # [[Sant Petersborg]] # [[Volgograd]] # [[Iekaterinborg]] # [[Gdansk]] # [[Cracòvia]] # [[Riga]] # [[Tallinn]] # [[Vilnius]] # [[Varsòvia]] </div> ==== Oceania ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Canberra]] # [[Funafuti]] # [[Honiara]] # [[Honolulu]] # [[Majuro]] # [[Melbourne]] # [[Nuku'alofa]] # [[Palikir]] # [[Perth (Austràlia Occidentala)]] # [[Port Vila]] # [[Suva]] # [[Sydney]] # [[Wellington]] </div> === País e territòris === ==== Estats e entitats territòrialas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lista dei país]] # [[Abcazia]] # [[Afganistan]] # [[Albania]] # [[Argeria]] # [[Samoa Americana]] # [[Andorra]] # [[Angòla]] # [[Antigua e Barbuda]] # [[Argentina]] # [[Armenia]] # [[Aruba]] # [[Austràlia]] # [[Àustria]] # [[Azerbaitjan]] # [[Bahamas]] # [[Bahrain]] # [[Bangladèsh]] # [[Barbados]] # [[Bielorussia]] # [[Belgica]] # [[Belize]] # [[Benin]] # [[Bermudas]] # [[Botan]] # [[Bolívia]] # [[Bòsnia e Ercegovina]] # [[Botswana]] # [[Brasil]] # [[Brunei]] # [[Bulgaria]] # [[Burkina Faso]] # [[Birmania]] # [[Burundi]] # [[Cambòtja]] # [[Cameron]] # [[Canadà]] # [[Cap Verd]] # [[Centrafrica]] # [[Chad]] # [[Chile]] # [[Republica Populara de China|China]] # [[Colómbia]] # [[Comòras]] # [[Republica de Còngo]] # [[Republica Democratica de Còngo]] # [[Illas Cook]] # [[Còsta Rica]] # [[Còsta d'Evòri]] # [[Croàcia]] # [[Cuba]] # [[Chipre]] # [[Republica Chèca]] # [[Danemarc]] # [[Jiboti]] # [[Dominica]] # [[Republica Dominicana]] # [[Timòr Orientau]] # [[Eqüator (país)]] # [[Egipte]] # [[Lo Salvador]] # [[Guinèa Eqüatoriala]] # [[Eritrèa]] # [[Estònia]] # [[Etiopia]] # [[Illas Feròe]] # [[Fiji]] # [[Finlàndia]] # [[França]] # [[Gabon]] # [[Gàmbia]] # [[Georgia (Caucàs)]] # [[Alemanha]] # [[Ghana]] # [[Gibartar]] # [[Grècia]] # [[Grenada]] # [[Guam]] # [[Guatemala]] # [[Guinèa]] # [[Guinèa Bissau]] # [[Guyana]] # [[Haití (estat)]] # [[Honduras]] # [[Ongria]] # [[Islàndia]] # [[Índia]] # [[Indonesia]] # [[Iran]] # [[Iraq]] # [[Republica d'Irlanda]] # [[Israèl]] # [[Itàlia]] # [[Jamaica]] # [[Japon]] # [[Jordania]] # [[Cazacstan]] # [[Kenya]] # [[Kiribati]] # [[Corèa dau Sud]] # [[Corèa dau Nòrd]] # [[Kosova]] # [[Kowait]] # [[Quirguizstan]] # [[Laos]] # [[Letònia]] # [[Liban]] # [[Lesotho]] # [[Libèria]] # [[Libia]] # [[Liechtenstein]] # [[Lituània]] # [[Luxemborg]] # [[Macedònia dau Nòrd]] # [[Madagascar]] # [[Malawi]] # [[Malàisia]] # [[Maldivas]] # [[Mali]] # [[Malta]] # [[Illas Marshall]] # [[Mauritània]] # [[Maurici]] # [[Mexic]] # [[Micronesia]] # [[Moldàvia (estat)]] # [[Mónegue]] # [[Mongolia]] # [[Montenegro]] # [[Marròc]] # [[Moçambic]] # [[Namibia]] # [[Nauru]] # [[Nepal]] # [[País Bas]] # [[Nòva Zelanda]] # [[Nicaragua]] # [[Nigèr]] # [[Nigèria]] # [[Chipre dau Nòrd]] # [[Norvègia]] # [[Oman]] # [[Paquistan]] # [[Palau]] # [[Palestina]] # [[Panamà (país)]] # [[Papoa-Nòva Guinèa]] # [[Paraguai]] # [[Peró]] # [[Filipinas]] # [[Polonha]] # [[Portugau]] # [[Puerto Rico]] # [[Qatar]] # [[Romania]] # [[Russia]] # [[Rwanda]] # [[Sant Kitts e Nevis]] # [[Santa Lucia]] # [[Sant Vincenç e las Grenadinas]] # [[Samoa]] # [[Sant Marin]] # [[São Tomé e Príncipe]] # [[Arabia Saudita]] # [[Senegau]] # [[Serbia]] # [[Seichèlas]] # [[Sierra Leone]] # [[Eslovaquia]] # [[Eslovènia]] # [[Illas Salamon]] # [[Somalia]] # [[Sud-Africa]] # [[Ossetia dau Sud]] # [[Sodan dau Sud]] # [[Espanha]] # [[Sri Lanka]] # [[Sodan]] # [[Surinam]] # [[Suècia]] # [[Soïssa]] # [[Siria]] # [[Taiwan]] # [[Tatgiquistan]] # [[Tanzania]] # [[Tailàndia]] # [[Tògo]] # [[Tònga]] # [[Trinitat e Tobago]] # [[Tunisia]] # [[Turquia]] # [[Turcmenistan]] # [[Tuvalu]] # [[Oganda]] # [[Ucraïna]] # [[Emirats Arabs Units]] # [[Reiaume Unit]] # [[Estats Units d'America]] # [[Uruguai]] # [[Ozbequistan]] # [[Vanuatu]] # [[Vatican]] # [[Veneçuèla]] # [[Vietnam]] # [[Sahara Occidentau]] # [[Iemèn]] # [[Zambia]] # [[Zimbabwe]] </div> ==== Regions ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[America Centrala]] # [[Orient Mejan]] # [[Oceania]] # [[Escandinàvia]] # [[Asia dau Sud-Èst]] # [[Alaska]] # [[Bavièra]] # [[Califòrnia]] # [[Catalonha]] # [[Anglatèrra]] # [[Florida]] # [[Irlanda dau Nòrd]] # [[Ontàrio]] # [[Quebèc]] # [[Escòcia]] # [[Siberia]] # [[Tèxas]] # [[Toscana]] # [[Galas]] </div> == Arts == # [[Arts]] === Arquitectura === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Arquitectura]] # [[Arquitectura sacrada]] # [[Estil arquitecturau]] # [[Teoria de l'arquitectura]] # [[Arquitectura bizantina]] # [[Arquitectura gotica]] # [[Arquitectura dau païsatge]] </div> ==== Ensembles arquitecturaus de remarca ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Temples d'Abó Simbel]] # [[Aït-Ben-Haddou]] # [[Restanca d'Assoan]] # [[Bibliotèca d'Alexàndria]] # [[Necropòli de Giza]] # [[Granda Mosqueta de Djenne]] # [[Gran Esfinx de Giza]] # [[Temple de Karnak]] # [[Temple de Loxòr]] # [[Lalibela]] # [[Monastèri de Santa Catarina, mont Sinai]] # [[Temple d'Edfu]] # [[Grand Zimbabwe]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Chichén Itzá]] # [[Chrysler Building]] # [[Empire State Building]] # [[Ostau de la Cascada]] # [[Flatiron Building]] # [[Getty Center]] # [[Musèu Solomon R. Guggenheim]] # [[Estadi Maracanã]] # [[Machu Picchu]] # [[Catedrala Metropolitana de la Ciutat de Mexic]] # [[Palais dau Congrès nacionau (Brasil)]] # [[Willis Tower]] # [[Estatua de la Libertat]] # [[Piramida dau Soleu]] # [[Uxmal]] # [[World Trade Center]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Angkor Vat]] # [[Arg-é Bam]] # [[Mosqueta Reiala]] # [[Bagan]] # [[Temple de Borobudur]] # [[Burj Khalifa]] # [[Burj al-Arab]] # [[Jardin chinés]] # [[Chogha Zanbil]] # [[Ciutat Vedada]] # [[Granda Muralha de China]] # [[Palais dei Vents]] # [[Plaça Naqsh-e Jahan]] # [[Castèu de Himeji]] # [[Hōryū-ji]] # [[Santuari d'Itsukushima]] # [[Khajuraho]] # [[Krak deus Cavalièrs]] # [[Mosqueta al-Haram]] # [[Tombèus dei Ming]] # [[Baumas de Mogao]] # [[Petra]] # [[Palais de Potala]] # [[Prambanan]] # [[Fòrt Roge]] # [[Registan]] # [[Pagòda de Shwedagon]] # [[Taj Mahal]] # [[Temple de Confuci]] # [[Armada de tèrra cuecha]] # [[Granda Mosqueta deis Omeias]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Acropòli d'Atenas]] # [[Alhambra]] # [[Catedrala Sant Alexandre Nevski de Sòfia]] # [[Basilica dau Pielon]] # [[Palais dau Bèlvéser]] # [[Buckingham Palace]] # [[Capitòli (Roma)]] # [[Catedrala de Sant Jaume de Compostèla]] # [[Palais Catarina]] # [[Bauma d'Altamira]] # [[Catedrala de Chartres]] # [[Catedrala de Colonha]] # [[Colisèu]] # [[Palais dei Dògas]] # [[Torre Eiffel]] # [[El Escorial]] # [[Santa Maria del Fiore]] # [[Musèu Guggenheim (Bilbao)]] # [[Hagia Sophia]] # [[Parlament ongrés]] # [[Catedrala de Nòstra-Dama de Kazan]] # [[Torre de Pisa]] # [[Dòma de Milan]] # [[Le Mont-Saint-Michel]] # [[Kremlin]] # [[Mont Athos]] # [[Arquitectura mudéjar d'Aragon]] # [[Catedrau de Nosta Dauna de París]] # [[Castèu de Neuschwanstein]] # [[Opèra d'Òslo]] # [[Palais Pitti]] # [[Partenon]] # [[Panteon (Roma)|Panteon]] # [[Palais de Pèire lo Grand]] # [[Santuari de Nòstra Dama de Lorda]] # [[Sagrada Família]] # [[Catedrala de Sant Basil lo Benurós]] # [[Basilica de Sant Pèir]] # [[Capèla Sixtina]] # [[Stonehenge]] # [[Palais de Topkapi]] # [[Castèth de Versalhas]] # [[Camin de Sant Jaume]] # [[Estadi de Wembley]] # [[Palais de Westminster]] # [[Castèu de Windsor]] # [[Palais d'Ivèrn]] </div> ===== Oceania ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Opèra de Sydney]] </div> ===== Sèt Meravilhas deu Mond ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sèt Meravilhas deu Mond]] ## [[Grana Piramida]] ## [[Jardins penjats de Babilònia]] ## [[Temple d'Artèmis a Efès|Temple d'Artèmis]] ## [[Estatua criselefantina de Zeus olimpian]] ## [[Mausolèu d'Alicarnàs]] ## [[Colòs de Ròdes]] ## [[Far d'Alexàndria]] </div> === Literatura === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Literatura]] ## [[Literatura antica]] ### [[Literatura bizantina]] ### [[Literatura latina]] ## [[Literatura anglesa]] ### [[Literatura estatsunidenca]] ### [[Literatura australiana]] ### [[Literatura britanica]] ### [[Literatura canadenca]] ### [[Literatura irlandesa]] ## [[Literatura africana]] ### [[Literatura egipciana]] ## [[Literatura araba]] ## [[Literatura chinesa]] ## [[Literatura ebrieva]] ## [[Literatura indiana]] ## [[Literatura japonesa]] ## [[Literatura persana]] ## [[Literatura turca]] ## [[Literatura chèca]] ## [[Literatura neerlandesa]] ## [[Literatura alemanda]] ### [[Literatura austriana]] ## [[Literatura grèga]] ## [[Literatura francesa]] ### [[Literatura bèlga]] ## [[Literatura italiana]] ## [[Literatura polonesa]] ## [[Literatura portuguesa]] ## [[Literatura espanhòla]] ### [[Literatura latinoamericana]] ## [[Literatura romanesa]] ## [[Literatura russa]] ## [[Literatura modernista]] # [[Ficcion]] ## [[Pròsa]] ## [[Legenda]] ## [[Satira]] ### [[Roman]] ### [[Novèla]] # [[Libre]] # [[Enciclopèdia]] # [[Poesia]] ## [[Epopèia]] ## [[Haïku]] ## [[Sonet]] # [[Teoria de la literatura]] ## [[Poetica]] ## [[Estilistica]] ## [[New criticism]] # [[Genre literari]] ## [[Literatura d'enfança]] ## [[Roman d'enquistaire]] (?) ## [[Literatura de genre]] ## [[Sciéncia-ficcion]] ## [[Literatura Young Adult]] # [[Faula]] # [[Cònte meravilhós]] # [[Fantasiá]] # [[Tesaurus lexicografic]] </div> === Musica === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Musica]] ## [[Corala]] ## [[Intervalle (musica)]] ## [[Gamma majora]] ## [[Gamma menora]] ## [[Improvisacion musicala]] ## [[Gamma musicala]] ## [[Orquèstra]] ## [[Ritme]] # [[Cant]] # [[Cançon]] # [[Musicologia]] ## [[Articulacion (musica)]] ## [[Contrapunt]] ## [[Teoria de la musica]] ## [[Forma musicala]] ## [[Mòde (solfegi)]] ## [[Dodecafonisme]] # [[Videoclip]] # [[Rap]] # [[Melodia]] # [[Armonia]] ## [[Acòrd (musica)]] </div> ==== Genres e formas musicas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Musica medievala]] # [[Musica de la Renaissença]] # [[Musica barròca]] # [[Musica dau Periòde Classic]] # [[Musica romantica]] # [[Musica sacrada]] # [[Musica dau sègle XX]] ## [[Musica impressionista]] ## [[Musica expressionista]] ## [[Neoclassicisme (musica)]] # [[Musica contemporanèa]] ## [[Musica seriala]] ## [[Musica aleatòria]] ## [[Musica minimalista]] # [[Musica classica]] ## [[Aria]] ## [[Canon (musica)]] ## [[Cantata]] ## [[Musica de chambra]] ## [[Concertò]] ## [[Estudi (musica)]] ## [[Fuga (musica)]] ## [[Imne]] ## [[Lied]] ## [[Madrigau]] ## [[Messa (musica)]] ## [[Dubertura (musica)]] ## [[Preludi]] ## [[Requièm]] ## [[Sonata]] ## [[Seguida (musica)]] ## [[Poèma simfonic]] ## [[Sinfonia]] # [[Blues]] # [[Musica country]] # [[Musica de dança]] # [[Easy listening]] # [[Musica electronica]] # [[Musica de film]] # [[Folk]] # [[Gamelan]] # [[Cant gregorian]] # [[Hip-hop]] # [[Jazz]] ## [[Bebop]] ## [[Dixieland]] ## [[Free jazz]] ## [[Swing (musica)]] # [[Klezmer]] # [[Imne nacional]] # [[Pop (musica)]] # [[Reggae]] # [[Rhythm and blues]] # [[Soul]] # [[Musica Rock]] # [[Heavy metal]] # [[Schlager]] # [[World Music]] # [[Disco]] # [[Funk]] # [[Ragtime]] # [[Rock alternatiu]] # [[Punk rock]] # [[Rock'n'roll]] # [[Autor-compositor-interprèt]] </div> ==== Instruments ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Instrument de musica]] # [[Acordeon]] # [[Instrument de coire]] # [[Saxofòne alto]] # [[Guitarra bassa]] # [[Tambora]] # [[Basson]] # [[Campana]] # [[Bongo]] # [[Trinhon]] # [[Violoncèl]] # [[Celeste]] # [[Trinhon tubular]] # [[Clarineta]] # [[Contrabasson]] # [[Cornet]] # [[Tambor]] # [[Instrument de musica electronica]] ## [[Guitarra electrica]] ## [[Piano electrica]] ## [[Sequenciader musicau]] ## [[Sintetizor]] # [[Còrn anglés]] # [[Tuba tenòr]] # [[Bugle]] # [[Flaüta]] # [[Còrn d'armonia]] # [[Guitarra]] # [[Armonica]] # [[Armonium]] # [[Arpa]] # [[Clavecin]] # [[Lira]] # [[Clarin]] # [[Piano]] # [[Piccòlo]] # [[Òrgue]] # [[Flaüta de bèc]] # [[Saxofòn]] # [[Caissa (instrument)]] # [[Sousafòn]] # [[Contrabassa]] # [[Instrument de còrdas]] # [[Timbala]] # [[Trombon]] # [[Trompeta]] # [[Tuba (musica)]] # [[Vibrafòn]] # [[Violon alto]] # [[Violon]] # [[Xilofòn]] # [[Citara]] # [[Mandolina]] # [[Laüt]] # [[Instrument de vent]] # [[Instrument de vent de fusta]] # [[Cabreta]] # [[Instrument de percussion]] # [[Cimbala]] </div> ==== Òbras musicalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Las Quate Sasons]] # [[Sinfonia n°5 (Beethoven)]] # [[Sinfonia n°9 (Beethoven)]] # [[Carmen (opèra)]] # [[Don Giovanni]] # [[Madama Butterfly]] # [[La Flaüta encantada]] # [[Der Ring des Nibelungen]] # [[La traviata]] # [[Lo Lac dei ciunes]] # [[The Dark Side of the Moon]] # [[Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band]] # [[Thriller (album)]] </div> === Espectacle vivent === ==== Concèptes ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Espectacle vivent]] # [[Comèdia]] # [[Public]] # [[Teatre]] # [[Galejada]] # [[Parodia]] </div> ==== Formas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Acrobacia]] ## [[Funambulisme]] # [[Circ]] ## [[Jonglariá]] ## [[Dondatge]] # [[Illusionisme]] ## [[Prestidigitacion]] # [[Comèdia musicala]] # [[Opereta]] # [[Discors]] # [[Performància]] # [[Palhassa]] </div> ===== Dança ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Dança]] # [[Balet]] # [[Dança orientala]] # [[Coregrafia]] # [[Bossa nova]] # [[Breakdance]] # [[Flamenco]] # [[Dança tradicionala]] # [[Slow fox]] # [[Cultura hip-hop]] # [[Jitterbug]] # [[Jive]] # [[Mambo]] # [[Dança modèrna]] # [[Paso doble]] # [[Quickstep]] # [[Samba]] # [[Tango]] # [[Twist]] # [[Valsa]] </div> ===== Teatre ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Teatre]] ## [[Teatre grèc antic]] ## [[Teatre amator]] ## [[Improvisacion teatrala]] # [[Audicion (espectacle)]] # [[Teatre de Broadway]] # [[Cabaret]] # [[Còrs de balet]] # [[Comèdia]] # [[Commedia dell'arte]] # [[Dialòg]] # [[Drama (genre)]] # [[Mistèri (teatre)]] # [[Teatre de mariòtas]] # [[Solilòqui]] # [[Kabuki]] # [[Opèra de Pequin]] # [[Nō]] # [[Scenografia]] # [[Wayang]] # [[Tragèdia]] </div> === Arts visuaus === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Art]] # [[Arts visuaus]] </div> ==== Istòria de l'art ==== ===== Art antic e medievau ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Art bizantin]] # [[Renaissança Carolingiana]] # [[Art cèlta]] # [[Art etrusc]] # [[Miniatura (enluminura)]] # [[Art otonian]] # [[Art de la Renaissença]] # [[Veiriau]] </div> ===== Art modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Art academic]] # [[Barròc]] # [[Classicisme]] # [[Escòla de pintura de Düsseldorf]] # [[Edat d'Aur de la pintura olandesa]] # [[Estile imperiau]] # [[Art gotic]] # [[Manierisme]] # [[Realisme (arts)]] # [[Art romanic]] # [[Rococo]] </div> ===== Art contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Art modèrne]] # [[Art abstrach]] # [[Expressionnisme abstrach]] # [[Art Deco]] # [[Art nouveau]] # [[Bauhaus]] # [[Constructuvisme rus]] # [[Cubisme]] # [[Dadaïsme]] # [[Expressionisme]] # [[Futurisme]] # [[Impressionisme]] # [[Quich]] # [[Neoclassicisme]] # [[Prerafelisme]] # [[Postimpressionnisme]] # [[Suprematisme]] # [[Surrealisme]] # [[Simbolisme (art)]] # [[Art contemporanèu]] # [[Fluxus]] # [[Art cinetic]] # [[Land art]] # [[Minimalisme]] # [[Neoexpressionisme]] # [[Art conceptuau]] # [[Op art]] # [[Art brut]] # [[Pop art]] # [[Art postmodèrne]] # [[Transavanguardia]] </div> ==== Otís ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Carbon de lenha]] # [[Tencha]] # [[Pintura (matèria)]] # [[Gredon]] # [[Pigment]] # [[Estilograf]] </div> ==== Design ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Design]] # [[Design grafic]] # [[Web design]] </div> ==== Concèptes e formas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Art corporau]] # [[Calligrafia]] # [[Benda dessenhada]] # [[Dessenh]] # [[Art environamentau]] # [[Mòda]] # [[Artesanat]] # [[Pintura]] # [[Paleta (pintura)]] # [[Miniatura (retrach)]] # [[Terralha]] # [[Escultura]] # [[Art video]] # [[Empegatge (art)]] # [[Manga]] # [[Graffiti]] # [[Illustracion]] # [[Mosaïc]] # [[Pintura a l'òli]] # [[Origami]] # [[Aquarella]] </div> ==== Cinèma ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Film]] # [[Sala de cinèma]] # [[Animacion]] ## [[Anime]] ## [[Animacion per ordinator]] # [[Cinèma color]] (???) # [[Cort metratge]] # [[Film mut]] # [[Realizacion (cinèma)]] ## [[Cinèma]] ## [[Montatge]] ## [[Brutatge]] ## [[Efèctes especials]] ## [[Studio system]] ## [[Technicolor]] # [[Bollywood]] # [[Festenal de Canas]] # [[Oscar]] </div> ==== Òbras ==== ===== Pintura ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[L'Enfant blau (Gainsborough)]] # [[La Mòrt de Socrates]] # [[La Gioconda]] # [[La Ronda de nuech]] # [[Lo Crit]] # [[La Cèna (Vinci)]] # [[Guernica (Picasso)]] </div> ===== Escultura ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lo Pensaire]] # [[Dàvid (Miquèl Àngel)]] # [[Manneken Pis]] # [[La Pichona Serena (Copenaga)]] # [[Vènus de Milo]] </div> ===== Cinèma ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Snow White and the Seven Dwarfs]] # [[Citizen Kane]] # [[Lawrence d'Arabia (film)]] # [[La Melodia dau Bonur (film)]] # [[Casablanca (film)]] # [[Gone with the Wind]] # [[2001, una odissèa de l'espaci]] # [[Star Wars]] # [[Lo Pairin]] </div> == Filosofia e religion == === Filosofia === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Filosofia]] # [[Filosofia dau lengatge]] # [[Filosofia dei matematicas]] # [[Filosofia de l'esperit]] # [[Filosofia politica]] # [[Filosofia sociala]] </div> ==== Istòria de la filosofia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Presocratics]] # [[Filosofia antica]] ## [[Filosofia grèga antica]] # [[Filosofia medievala]] # [[Filosofia de la Renaissença]] # [[Filosofia modèrna]] # [[Filosofia contemporanèa]] # [[Filosofia orientala]] # [[Filosofia occidentala]] # [[Filosofia indiana]] # [[Filosofia chinesa]] # [[Filosofia alemanda]] # [[Filosofia americana]] </div> ==== Brancas e concèptes ==== ===== Estetica ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Estetica]] # [[Beutat]] # [[Mimesis]] # [[Sublim]] </div> ===== Etica ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Etica]] # [[Etica aplicada]] # [[Metaetica]] # [[Etica normativa]] # [[Deontologia]] # [[Niilisme]] # [[Relativisme]] # [[Utilitarisme]] # [[Dever]] # [[Mau]] # [[Liure arbitri]] # [[Ben (filosofia)]] # [[Libertat (filosofia)]] # [[Morala]] # [[Vertut]] # [[Sapiéncia (concèpte filosofic)]] </div> ===== Epistemologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Epistemologia]] # [[Rasor d'Occam]] # [[Sens comun]] # [[Consciéncia]] # [[Opinion]] # [[Paradigma]] # [[Rason]] # [[Empirisme]] # [[Naturalisme (filosofia)]] # [[Pragmatisme]] # [[Racionalisme]] # [[Reduccionisme]] # [[Experiéncia (conoissença)]] # [[Coneissença]] # [[Vertat]] </div> ===== Logica ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Logica]] # [[Dialectica]] # [[Logica filosofica]] # [[Argumentacion]] # [[Inferéncia]] # [[Paradòxa]] </div> ===== Metafisica ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Metafisica]] # [[Abstraccion]] # [[Causalitat]] # [[Non-ren]] # [[Determinisme]] # [[Dualisme]] # [[Idealisme]] # [[Materialisme]] # [[Monisme]] # [[Existéncia]] # [[Ontologia]] # [[Realitat]] </div> ===== Filosofia dei sciéncias ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Filosofia dei sciéncias]] ## [[Fach]] ## [[Ipotèsi]] ## [[Pseudosciéncia]] ### [[Parapsicologia]] ## [[Teoria]] </div> ===== Filosofia religiosa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Filosofia religiosa]] ## [[Filosofia bodista]] ## [[Filosofia islamica]] ## [[Filosofia crestiana]] # [[Filosofia dei religions]] # [[Absolut (filosofia)]] </div> ==== Escòlas e corrents filosofics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Filosofia continentala]] # [[Existencialisme]] # [[Umanisme]] # [[Empirisme logic]] # [[Modernisme]] # [[Positivisme]] # [[Postmodernisme]] # [[Romantisme]] # [[Scepticisme]] # [[Estoïcisme]] # [[Estructuralisme]] # [[Filosofia analitica]] # [[Fenomenologia (filosofia)]] # [[Tomisme]] </div> === Religions e espiritualitat === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Religion]] # [[Divinitat]] ## [[Dieu]] ## [[Divessa]] # [[Prèire]] # [[Espiritualitat]] # [[Arma]] # [[Meditacion]] # [[Preguiera]] # [[Adoracion]] # [[Circoncision]] # [[Diable]] # [[Sciéncia dei religions]] # [[Sacrifici]] # [[Religion comparada]] # [[Doctrina]] # [[Religion populara]] # [[Libertat de religion]] # [[Laïcitat]] # [[Teologia]] # [[Divinitat creatritz]] # [[Divessa maire]] </div> ==== Crèires ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Animisme]] # [[Creacion]] # [[Malediccion]] # [[Escatologia]] # [[Fe]] # [[Mite fondator]] # [[Resurreccion]] # [[Sacrat]] # [[Subrenaturau]] # [[Totemisme]] # [[Teofania]] </div> ==== Practicas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Apologetica]] # [[June]] # [[Eretgia]] # [[Icòna]] # [[Iconoclasme]] # [[Idolatria]] # [[Liturgia]] # [[Pelegrinatge]] # [[Profecia]] # [[Conversion religiosa]] # [[Rituau]] # [[Veneracion]] # [[Adoracion]] </div> ==== Mòrt e en delà ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cadabre]] # [[Rite funerari]] # [[Cementèri]] # [[Tomba]] # [[Cremacion]] # [[Mòrt (mitologia)]] # [[Esperit (subrenaturau)]] # [[Vida après la mòrt]] # [[Reïncarnacion]] # [[Immortalitat]] # [[En delà]] # [[Paradís]] # [[Infèrn]] </div> ==== Institucions ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Autar]] # [[Anticlericalisme]] # [[Credo]] # [[Culte]] # [[Monastèri]] # [[Denominacion religiosa]] # [[Esquisma]] # [[Sècta]] # [[Site sacrat]] # [[Temple]] </div> ==== Filosofias religiosas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Teïsme]] # [[Agnosticisme]] # [[Ateïsme]] # [[Deïsme]] # [[Fondamentalisme]] # [[Monoteïsme]] # [[Panenteïsme]] # [[Panteïsme]] # [[Politeïsme]] # [[Ecumenisme]] # [[Neopaganisme]] # [[Ortodoxia (pensada)]] # [[Paganisme]] # [[Sincretisme]] # [[Unitarisme]] # [[Non-teïsme]] # [[Antiteïsme]] # [[Liura pensada]] </div> ==== Religions especificas ==== ===== Religions abraamicas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cristianisme]] # [[Druses]] # [[Islam]] # [[Judaïsme]] # [[Àngel]] # [[Sant Esperit]] # [[Messias]] # [[Pecat]] # [[Decalòg]] </div> ===== Cristianisme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Glèisa (organizacion)]] # [[Jehovah]] # [[Satan]] # [[Bíblia]] ## [[Nòu Testament]] ## [[Ancian Testament]] # [[Nadal]] # [[Pascas]] # [[Pandecosta]] # [[Trinitat]] # [[Antitrinitarisme]] # [[Catolicisme]] ## [[Glèisa Catolica]] ## [[Papa]] # [[Ortodoxia]] # [[Protestantisme]] ## [[Anglicanisme]] ## [[Baptisme]] ## [[Evangelisme]] ## [[Luteranisme]] ## [[Metodisme]] ## [[Mormonisme]] ## [[Quakers]] # [[Glèisa dei tres concilis]] # [[Glèisa (edifici)]] # [[Catedrala]] # [[Glèisa Ortodòxa Russa]] # [[Calvinisme]] </div> ===== Islam ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pielons de l'islam]] # [[Corrents de l'islam]] ## [[Chiisme]] ## [[Sofisme]] ## [[Sunisme]] # [[Allah]] # [[Alcoran]] # [[Imam]] # [[Mosqueta]] # [[Hajj]] # [[Hadith]] # [[Kaaba]] # [[Musulman]] # [[Lèi islamica]] </div> ===== Judaïsme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Judaïsme ortodòx]] # [[Judaïsme reformat]] # [[Movement Massorti]] # [[Pessah]] # [[Rabin]] # [[Sinagòga]] # [[Torah]] # [[Tanakh]] # [[Talmud]] # [[Yòm Kippor]] </div> ==== Religions orientalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ayyavazhi]] # [[Bahaïsme]] # [[Bodisme]] ## [[Mahayana]] ### [[Avalokiteśvara]] ### [[Sutra dau Diamant]] ## [[Nirvana]] ## [[Theravada]] ### [[Tripitaka]] ## [[Bodisme tibetan]] ## [[Vajrayana]] ## [[Zen]] # [[Confucianisme]] ## [[Quatre Libres e Cinc Classics]] # [[Indoïsme]] ## [[Shivaïsme]] ## [[Vishnoïsme]] ## [[Shaktisme]] ## [[Om]] ## [[Avatar]] ## [[Ayurveda]] ## [[Bhagavad Gita]] ## [[Brama]] ## [[Braman]] ## [[Darma]] ## [[Ishvara]] ## [[Karma]] ## [[Krichna]] ## [[Kumbh Mela]] ## [[Ramayana]] ## [[Rigveda]] ## [[Shiva]] ## [[Trimurti]] ## [[Upanishad]] ## [[Veda]] ## [[Vedanta]] ## [[Vishnó]] ## [[Iòga]] # [[Jaïnisme]] # [[Shintoïsme]] # [[Sikhisme]] ## [[Guru Granth Sahib]] ## [[Harmandir Sahib]] # [[Taoïsme]] ## [[Tao Te Ching]] </div> ==== Religions tradicionalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Religions tradicionalas africanas]] # [[Religion tradicionala chinesa]] ## [[Emperaire de Jade]] # [[Chamanisme]] # [[Zoroastrisme]] ## [[Avesta]] ## [[Parsis]] </div> ==== Esoterisme, magia e mitologia ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Miticisme]] # [[Francmaçoneria]] # [[Gnosticisme]] # [[Magia]] ## [[Astrologia]] ## [[Taròt (carta)]] ## [[Mascariá]] # [[Ocultisme]] # [[Vodó]] </div> ===== Mitologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mitologia]] ## [[Folclòre]] # [[Mitologia aborigèna]] # [[Religion dei Cèltas]] # [[Mitologia egipciana]] # [[Paganisme germanic]] # [[Mitologia grèga]] # [[Lilith]] # [[Mitologia nordica]] # [[Mitologia romana]] </div> ===== Mitologia abraamica ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Èva]] </div> ===== Mitologia egipciana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Amòn]] # [[Anubis]] # [[Aton]] # [[Atòr]] # [[Òrus]] # [[Isis]] # [[Osiris]] # [[Ra]] </div> ===== Mitologia grèga ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Zèus]] # [[Eròs]] # [[Poseidon]] # [[Ades]] # [[Èra]] # [[Afrodita]] # [[Artèmis]] # [[Atena]] # [[Estia]] # [[Arès]] # [[Ermès]] # [[Efèst]] # [[Apollon]] # [[Gèa]] </div> ===== Mitologia mesoamericana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Quetzalcoatl]] </div> ===== Mitologia nordica ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Freyja]] # [[Odin]] # [[Tòr]] </div> ===== Mitologia romana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Junon]] # [[Jupitèr (dieu)]] # [[Mart (mitologia)]] # [[Pluton (mitologia)]] # [[Vènus (mitologia)]] # [[Vulcan (mitologia)]] </div> == Antropologia, psicologia e vida vidanta == === Antropologia === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Antropologia]] # [[Cultura]] # [[Festivau]] # [[Jorn feriat]] # [[Antropologia umana]] # [[Raça umana]] # [[Antropologia culturala]] # [[Antropologia lingüistica]] # [[Antropologia sociala]] # [[Pòble]] </div> ==== Etnologia ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Etnologia]] # [[Etnia]] # [[Etnografia]] # [[Pòble autoctòn]] </div> ===== Etnias ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bantos]] # [[Basques]] # [[San]]s # [[Germans]] # [[Aborigèns d'Austràlia]] # [[Amerindians]] ## [[Cherokee]] # [[Inuit]]s # [[Jusieus]] # [[Curds]] # [[Massai]]s # [[Mongòls]] # [[Ròms]] # [[Eslaus]] # [[Tutsis]] # [[Arabs]] # [[Austronesians]] # [[Berbèrs]] # [[Creòls (pòbles)]] # [[Han (etnia)]] # [[Keralits]] # [[Maòri (pòble)|Maòris]] # [[Protoindoeuropèus]] # [[Semitas]] # [[Turcs]] # [[Oigors]] </div> === Familha === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Parentat]] # [[Familha]] ## [[Pareu]] ## [[Familha nucleara]] ## [[Familha alargada]] ## [[Familha recompausada]] # [[Aliança (familha)]] # [[Clan]] # [[Concubinatge]] # [[Consanguinitat]] # [[Orfanèu]] # [[Animau de companhiá]] </div> ==== Membres de la familha ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Conjunt]] # [[Parent]] ## [[Pairin]] # [[Frairèra]] ## [[Besson]] # [[Felen]] </div> ==== Relacions interpersonalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Relacion umana]] ## [[Sexualitat liura]] ## [[Relacion intima]] ## [[Amistat]] ## [[Coabitacion]] ## [[Monogamia]] ## [[Bigamia]] ## [[Poligamia]] # [[Rendètz-vos galant]] # [[Seduccion]] # [[Relacion amorosa]] </div> ==== Relacions familialas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Acordalhas]] # [[Nòças]] # [[Dòt]] # [[Maridatge]] ## [[Maridatge civiu]] ## [[Union civila]] ## [[Maridatge blanc]] # [[Planificacion familiala]] ## [[Jasilha]] ## [[Gestacion per autrü]] ## [[Abséncia d'enfant]] ??? # [[Parentalitat]] ## [[Parentalitat LGBT]] # [[Acuelh familiau]] ## [[Adopcion]] # [[Sociologia de la familha]] # [[Divòrci]] # [[Infidelitat]] # [[Veusatge]] # [[Incèst]] # [[Violéncia familiala]] </div> === Cosina, manjar e beure === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cosina (tecnica)]] # [[Cosina (espaci)]] # [[Manjar]] # [[Beure]] # [[Vitamina]] # [[Repàs]] ## [[Dejunar]] ## [[Dinnar]] ## [[Sopar]] # [[Dessèrt]] # [[Òli alimentària]] ## [[Òli d'oliva]] ## [[Òli de palma]] # [[Restauracion rapida]] # [[Restaurant]] # [[Vegetarisme]] </div> ==== Fruchs e èrbas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Legum]] # [[Lieume racina]] # [[Tubercul]] # [[Fruch]] # [[Cocorda]] # [[Amora (fruch del rumec)]] # [[Albricòt]] # [[Dàtil]] # [[Miugrana]] </div> ==== Produchs lachiers ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lach]] # [[Burre]] ## [[Margarina]] # [[Crèma]] # [[Formatge]] ## [[Fromatge de pasta pigada de verd]] ## [[Cheddar]] ## [[Mozzarella]] ## [[Parmigiano Reggiano]] # [[Lach de cocòt]] # [[Glacet]] # [[Lach de sòja]] ## [[Tòfo]] # [[Iogort]] </div> ==== Grans ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pan]] # [[Cereala]] # [[Farina]] </div> ==== Doçors ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bonbon]] # [[Caramèu]] # [[Chocolat]] # [[Mèu]] </div> ==== Nòses ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Nòse]] # [[Avelana]] # [[Notz]] </div> ==== Carns ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Uòu (cosina)]] # [[Carn]] ## [[Bacon]] ## [[Carn bovina]] ## [[Carn de polet]] ## [[Cambajon]] ## [[Hamburger]] ## [[Hot-dog]] ## [[Carn de moton]] ## [[Carn de pòrc]] # [[Saïn]] # [[Tombada]] # [[Saussissa]] # [[Produchs de la mar]] # [[Peis (cosina)]] </div> ==== Èrbas e condiments ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Condiment]] # [[Planta aromatica]] # [[Saussa]] # [[Espècia (cosina)|Espècia]] # [[Anís]] # [[Balicòt]] # [[Piper nigrum]] # [[Cardamòme]] # [[Canèla (rusca)]] # [[Foeniculum vulgare]] # [[Alh cultivat]] # [[Gengibre]] # [[Raifòrt]] # [[Lavanda]] # [[Cymbopogon]] # [[Regalícia]] # [[Menta]] # [[Ceba]] # [[Jolverd]] # [[Safran]] # [[Chutney]] # [[Saussa de peis]] # [[Confitura]] # [[Ketchup]] # [[Maionesa]] # [[Mostarda]] # [[Paprica]] # [[Pesto]] # [[Saussa sòja]] # [[Saussa tartara]] # [[Vinagre]] </div> ==== Plats divèrs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pastisson]] # [[Curri]] # [[Fonduda]] # [[Frita]]s # [[Kebab]] # [[Nolhas]] # [[Pastas alimentàrias]] # [[Pastissariá]] # [[Torta]] # [[Pizza]] # [[Farineta]] # [[Salada]] # [[Samossà]] # [[Entrepan]] # [[Sopa]] # [[Fricòt]] # [[Soshí]] </div> ==== Beures ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aiga potabla]] # [[Tè glaçat]] # [[Chuc]] ## [[Jus d'arange]] # [[Limonada]] # [[Sòda]] ## [[Còla (beure)]] ### [[Coca-Cola]] ## [[Beure energizant]] ## [[Aiga tonica]] # [[Tè]] ## [[Tè verd]] ## [[Tè negre]] # [[Cafè]] ## [[Espresso]] ## [[Cafè turc]] # [[Chocolat caud]] # [[Mate]] </div> ==== Alcòls ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bevenda alcolizada]] # [[Beure destillat]] # [[Bièrra]] # [[Brandy]] # [[Pomat]] # [[Gin]] # [[Liquor]] # [[Rom]] # [[Saké]] # [[Tequila]] # [[Vòdka]] # [[Whisky]] # [[Vin]] ## [[Vin roge]] ## [[Vin blanc]] ## [[Vin efervescent]] # [[Coctèl]] # [[Martini]] # [[Mojito]] # [[Sangria]] </div> === Objèctes domestics === ==== Vèstits e assimilats ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cencha]] # [[Hijab]] # [[Boton (cordura)]] # [[Capa]] # [[Vèstit]] # [[Sosvestit]] # [[Rauba]] # [[Gant (vestit)]] # [[Capèu]] # [[Cravata]] # [[Braias]] # [[Cauçadura]] # [[Cherpa]] # [[Gonèla]] # [[Malhòt de banh]] # [[Cauceta]] # [[Cremalhiera autoarrapanta]] # [[Cremalhiera]] # [[Barba]] # [[Sostèns]] # [[Cosmetic]] # [[Perfum]] # [[Joielariá]] # [[Masqueta]] # [[Tatoatge]] </div> ==== Mòbles e decoracion ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Banhadoira]] # [[Liech]] # [[Banc]] # [[Gabinet (mòble)]] # [[Cadièra]] # [[Comòda]] # [[Canapè]] # [[Armari]] # [[Burèu]] # [[Fogau]] # [[Mòble]] # [[Aparelh mainatgier]] # [[Taula]] </div> ==== Textils ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Textil]] # [[Lichariá]] # [[Tapís]] # [[Ridèu]] # [[Coissin]] </div> ==== Aisinas de coisina ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aisina de cosina]] # [[Cubèrt (cosina)]] ## [[Forqueta]] ## [[Culhièr]] # [[Baguetas]] # [[Sieta]] </div> === Sexualitat === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sexualitat umana]] # [[Òme]] # [[Femna]] # [[Eterosexualitat]] # [[Omosexualitat]] # [[Rapòrt sexuau]] # [[Sèxe sensa risc]] # [[Fertilitat]] # [[Bais]] # [[Atraccion sexuala]] # [[Orientacion sexuala]] # [[Bisexualitat]] # [[Preliminars]] # [[Sexualitat orala]] # [[Orgasme]] # [[Pilula combinada]] # [[Preservatiu]] # [[Masturbacion]] # [[Prostitucion]] # [[Pornografia]] </div> === Etapas de la vida === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Enfança]] ## [[Novèu-nat]] ## [[Noirisson]] ## [[Enfant]] ## [[Dròlle]] ## [[Filha]] # [[Jovença]] # [[Adolescéncia]] # [[Adulte]] # [[Vielhum]] </div> === Psicologia === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Psicologia]] # [[Psicologia clinica]] # [[Psicologia cognitiva]] # [[Psicologia evolucionista]] # [[Psicologia de la personalitat]] # [[Psicologia de la religion]] # [[Psicoterapia]] # [[Gèni (persona)]] # [[Ipnòsi]] # [[Libidò]] # [[Fòbia]] # [[Pessimisme]] # [[Percepcion]] # [[Psicologia sociala]] # [[Sindròme d'Estocòlme]] # [[Cognicion]] # [[Lideratge]] # [[Creativitat]] # [[Poder]] # [[Optimisme]] # [[Natura umana]] # [[Imaginacion]] # [[Plor]] # [[Ipocrisia]] # [[Complèxe d'Edip]] # [[Sens (Fisiologia)]] # [[Memòria (psicologia)]] </div> ==== Escòlas de psicologia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Psicologia analitica]] # [[Comportementalisme]] # [[Psicologia dau desvolopament]] # [[Psicologia de la forma]] # [[Psicologia umanista]] # [[Psicanalisi]] </div> ==== Concèptes principaus ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atencion]] # [[Amnesia]] # [[Consciéncia]] # [[Sòm]] # [[Sòmi]] # [[Instint]] # [[Esperit]] # [[Umor (psicologia)]] # [[Temperament]] # [[Motivacion]] # [[Estereotipe]] # [[Pensada]] # [[Comportament]] # [[Emocion]] </div> ==== Emocions ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Colèra]] # [[Ànsia]] # [[Compassion]] # [[Coratge]] # [[Curiositat]] # [[Desgost]] # [[Dobte]] # [[Enveja]] # [[Paur]] # [[Culpabilitat]] # [[Bonaür]] # [[Òdi]] # [[Esperança]] # [[Gelosiá]] # [[Amor]] # [[Tristesa]] # [[Vergonha]] # [[Suspresa]] # [[Umor]] # [[Plaser]] # [[Sofrença]] </div> ==== Relacions interpersonalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Agression]] # [[Altruisme]] # [[Autoritat]] # [[Traïson]] # [[Misèrias]] # [[Carisme]] # [[Competicion]] # [[Conformisme]] # [[Egocentrisme]] # [[Empatia]] # [[Perdon]] # [[Onor]] # [[Messorga]] # [[Vida privada]] # [[Prejutjat]] # [[Castig]] # [[Respècte]] # [[Timiditat]] # [[Fisança]] </div> === Lengatge === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lengatge]] # [[Lenga construcha]] # [[Dialècte]] # [[Diccionari]] # [[Gramatica]] ## [[Adjectiu]] ## [[Advèrbi]] ## [[Conjoncion]] ## [[Cas gramaticau]] ## [[Nom (gramatica)]] ## [[Pronom]] ## [[Frasa]] ## [[Sintaxi]] ## [[Vèrbe]] # [[Lingüistica]] ## [[Lingüistica comparada]] ## [[Etimologia]] ## [[Lingüistica istorica]] ## [[Fonetica]] # [[Alfabetisme]] # [[Morfologia (lingüistica)]] # [[Filologia]] # [[Prononciacion]] # [[Retorica]] # [[Traduccion]] # [[Mot]] ## [[Fonèma]] ### [[Consonanta]] ### [[Vocala]] ## [[Sillaba]] # [[Escritura]] ## [[Diacritic]] ## [[Ortografia]] # [[Sistèma d'escritura]] # [[Nom]] # [[Fonologia]] # [[Semantica]] # [[Semiotica]] # [[Simbòl]] </div> ==== Familhas de lengas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Familha de lengas]] ## [[Lengas afroasiaticas]] ### [[Lengas semiticas]] ## [[Lengas altaïcas]] ## [[Lengas austroasiaticas]] ## [[Lengas austronesianas]] ## [[Lengas dravidas]] ## [[Lengas esquimaudas-alèutas]] ## [[Indoeuropèu]] ### [[Lengas germanicas]] ### [[Lengas iranianas]] ### [[Lengas romanicas]] ### [[Lengas eslavas]] ## [[Lengas khoisan]] ## [[Lengas tai-kadai]] ## [[Lengas nigèrocongolesas]] ## [[Lengas nilosaharianas]] ## [[Lengas sinotibetanas]] ## [[Lengas caucasencas]] ## [[Lengas tongozas]] ## [[Lengas turquesas]] ## [[Lengas oralicas]] ## [[Lengas utoastècas]] </div> ==== Alfabets e sistèmas d'escritura ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Alfabet]] # [[Letra]] # [[Braille]] # [[Alfabet arabi]] # [[Escritura chinesa]] # [[Cuneïfòrme]] # [[Alfabet cirillic]] # [[Devanagari]] # [[Ieroglifs egipcians]] # [[Alfabet georgian]] # [[Alfabet grèc]] # [[Hangeul]] # [[Alfabet latin]] # [[Alfabet fenician]] # [[Alfabet runic]] # [[Pèira de Roseta]] # [[Alfabet fonetic internacionau]] # [[Còdi Morse internacionau]] # [[Sillabari]] </div> ==== Lengatges especifics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Grèc ancian]] # [[Aramèu]] # [[Arabi]] # [[Bengalin (lenga)]] # [[Chinés]] # [[Danés]] # [[Egipcian]] # [[Anglés]] ## [[Vièlh anglés]] # [[Esperanto]] # [[Francés]] # [[Alemand]] # [[Grèc]] # [[Gujarati]] # [[Ebrieu]] # [[Indostani]] ## [[Indi (lenga)]] # [[Italian]] # [[Japonés]] # [[Javanés]] # [[Corean]] # [[Latin]] # [[Mandarin]] # [[Marata]] # [[Min]] # [[Polonés]] # [[Portugués]] # [[Persan]] # [[Rus]] # [[Sanscrit]] # [[Espanhòu]] # [[Swahili]] # [[Siriac]] # [[Tamol]] # [[Tagalòg]] # [[Telogo]] # [[Turc]] # [[Panjabi]] # [[Ucraïnés]] # [[Vietnamian]] # [[Wu]] # [[Yue]] # [[Birman]] # [[Ongrés]] # [[Quíchoa]] # [[Tai (lenga)]] # [[Akkadian]] # [[Amaric]] # [[Berbèr]] # [[Còpte (lenga)]] # [[Somali]] # [[Indonesian]] # [[Malgash (lenga)]] # [[Malai (lenga)]] # [[Khmer]] # [[Armèni]] # [[Assamés]] # [[Ordo]] # [[Nepalés]] # [[Oriya]] # [[Pali]] # [[Sindhi]] # [[Catalan]] # [[Romanés]] # [[Neerlandés]] # [[Suedés]] # [[Yiddish]] # [[Curd]] # [[Pashto]] # [[Bulgar]] # [[Chèc (lenga)]] # [[Sèrbocroat]] # [[Canarés]] # [[Malaialam]] # [[Zolo]] # [[Azèri]] # [[Cazac]] # [[Ozbèc]] # [[Lenga dei signes]] </div> === Divertiment e espòrt === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Leser]] # [[Divertiment]] # [[Jòc]] # [[Pargue d'atraccions]] # [[Jòc d'argent]] ## [[Casinò]] ## [[Dat]] ## [[Lotariá]] ## [[Rodeta (jòc)]] ## [[Poker]] ## [[Blackjack]] ## [[Maquina de monedas]] # [[Temps liure]] # [[Fèsta]] # [[Jogar (activitat)]] # [[Rompetèsta]] ## [[Mots crosats]] ## [[Sudoku]] # [[Joguina]] # [[Aqüari]] # [[zoo]] </div> ==== Jòcs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jòc de taula]] ## [[Backgammon]] ## [[Escacs]] ## [[Damas]] ## [[Cluedo]] ## [[Go]] ## [[Monopoly]] ## [[Scrabble]] ## [[Pachisi]] ## [[Xiangqi]] # [[Mancala]] # [[Jòc de bilhas]] # [[Carta de jòc]] # [[Videojòc]] ## [[Pokemon]] ## [[Pong]] # [[Jòc d'arcada]] # [[Jòc de cartas]] # [[Bridge]] # [[Jòc de sagetas]] # [[Dominòs]] </div> ==== Jòcs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Popada]] # [[Frisbee]] # [[Lego]] # [[Rubik's Cube]] # [[Slinky]] # [[Barbie]] # [[Iò-iò]] </div> ==== Espòrts ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Espòrt]] # [[Jòc de bala]] ## [[Balon]] # [[Estadi (bastiment)]] # [[Piscina]] # [[Jòcs Olimpics]] ## [[Jòcs Paralimpics]] ## [[Jòcs Olimpics d'estiu]] ## [[Jòcs Olimpics d'ivèrn]] # [[Dopatge]] # [[Espòrt d'ivèrn]] # [[Espòrt electronic]] </div> ===== Espòrts collectius ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fotbòl american]] ## [[National Football League]] ## [[Super Bowl]] # [[Fotbòl australian]] # [[Beisbòl]] ## [[Major League Baseball]] ## [[World Series]] # [[Basquetbòl]] ## [[National Basketball Association]] # [[Criquet]] ## [[Copa dau monde de criquet]] # [[Curling]] # [[Floorball]] # [[Fotbòl]] ## [[Copa dau monde de fotbòl]] ## [[Portièr (fotbòl)]] ## [[Campionat d'Euròpa de fotbòl]] ## [[Campionat d'Anglatèrra de fotbòl]] ## [[Liga dei campions (fotbòl)]] # [[Handbal]] # [[Oquei]] ## [[Oquei pelena]] ## [[Oquei sus glaça]] ### [[National Hockey League]] # [[Lacrosse]] # [[Pòlo]] # [[Rugbi]] ## [[Rugbi de XIII]] ## [[Rugbi de 7]] ## [[Rugbi de 15]] # [[Voleibòl]] ## [[Voleibòl de plaja]] </div> ===== Atletisme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atletisme]] ## [[Decatlon]] ## [[Lançament de disc]] ## [[Saut de naut]] ## [[Corsa a baranha]] ## [[Lançament de bigatana]] ## [[Saut de long]] ## [[Corsa a pè]] ### [[Maraton]] ## [[Saut amb pèrga]] ## [[Lançament de pes]] </div> ===== Patinatge ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Patinatge sus glaça]] ## [[Patinatge artistic]] ## [[Patinatge de velocitat]] # [[Patinatge de rodetas]] # [[Skateboard]] </div> ===== Espòrts aqüatics ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Canoa (espòrt)]] # [[Cabús]] # [[Rem (espòrt)]] # [[Natacion (espòrt)]] # [[Vater pòlo]] </div> ===== Autreis espòrts individuaus ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pesca de lència]] # [[Tir amb arc]] # [[Espòrt automobil]] ## [[Formula 1]] ## [[NASCAR]] # [[Motociclisme]] # [[Badminton]] # [[Culturisme]] # [[Jòc de bola (espòrts)]] ## [[Petanca]] # [[Bowling]] # [[Bilhard]] # [[Ciclisme]] ## [[Bicicleta tot terrenh]] ## [[Corsa au temps]] ## [[Torn de França]] # [[Equitacion]] ## [[Dreiçatge (equitacion)]] ## [[Espòrt ipic]] ## [[Rodeo]] ## [[Concors de saut d'obstacles]] # [[Escrima]] ## [[Floret (escrima)]] ## [[Sabre (escrima)]] # [[Gòlf]] # [[Gimnastica]] ## [[Gimnastica ritmica]] ## [[Sòu (gimnastica)]] ## [[Saut superior]] ## [[Trampolin]] ## [[Saut de cavau]] # [[Pentatlon modèrne]] # [[Alpinisme]] # [[Corsa d'orientacion]] # [[Tir esportiu]] # [[Esquí]] ## [[Esquí alpin]] ## [[Biatlon]] ## [[Esquí nordic]] ## [[Saut d'esquí]] ## [[Eslalòm]] ## [[Esquí (materiau)]] # [[Tirassèu]] ## [[Bobsleigh]] ## [[Lieja de corsa]] # [[Snooker]] # [[Snowboard]] # [[Squash]] # [[Surf]] # [[Tennis de taula]] # [[Tennis]] ## [[Raqueta]] # [[Triatlon]] # [[Alterofilia]] </div> ===== Espòrts marciaus ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Art marcial]] # [[Bòxa anglesa]] # [[Judo]] # [[Karate]] # [[Kick-boxing]] # [[Combat liure]] # [[Taegwondo]] # [[Lucha]] ## [[Lucha liura]] ## [[Lucha grècoromana]] ## [[Sumo]] # [[Wushu]] </div> === Mesuras dau temps === ==== Calendiers e mesura dau temps universau ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Calendier]] ## [[Calendier solar]] ## [[Calendier lunisolar]] ## [[Calendier lunar]] ## [[Calendier maia]] ## [[Calendier egipcian]] ## [[Calendier chinés]] ## [[Calendier japonés]] ## [[Calendier ebrieu]] ## [[Calendier musulman]] ## [[Calendier gregorian]] ## [[Calendier julian]] # [[Calendier perpetuau]] # [[Annada bissextila]] # [[Temps Universal Coordenat]] # [[Ora d'estiu]] # [[Nuech]] # [[Jornada]] # [[Fus orari]] # [[Temps universau]] # [[Segonda intercalara]] </div> ==== Jorns e mes ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jorn de la setmana]] ## [[Divendres]] ## [[Dissabte]] ## [[Dimenge]] # [[Genier]] # [[Març]] # [[Junh]] # [[Setembre]] # [[Decembre]] </div> === Mesuras dau temps === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Color]] ## [[Negre]] ## [[Blau]] ## [[Brun]] ## [[Cian]] ## [[Verd]] ## [[Magenta (color)]] ## [[Irange (color)]] ## [[Ròse (color)]] ## [[Porpra]] ## [[Roge]] ## [[Jaune]] ## [[Blanc]] # [[Colors primàrias]] # [[Luminositat (colors)]] # [[Saturacion (colors)]] # [[Vision dei colors]] # [[Gloss]] # [[Tinta (color)]] </div> == Societat e sciéncias socialas == === Articles de basa === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Societat]] # [[Comunautat]] # [[Letras (cultura)]] # [[Comunicacion]] # [[Informacion]] # [[Solidaritat]] # [[Estudis regionaus]] # [[Demografia]] # [[Sciéncia de l'informacion]] # [[Mandat dau Cèu]] # [[Estudi dei mèdias]] # [[Societat dubèrta]] # [[Organizacion professionala]] # [[Societat sabenta]] # [[Accion sociala]] # [[Capitau sociau]] # [[Coesion sociala]] # [[Formacion sociala]] # [[Estructura sociala]] # [[Sociobiologia]] </div> === Economia e afaires === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Firma]] # [[Economia (disciplina)]] ## [[Macroeconomia]] ## [[Microeconomia]] ## [[Ben (economia)]] ## [[Servici (economia)]] ## [[Ofèrta e demanda]] # [[Economia]] # [[Comptabilitat]] # [[Capital (economia)]] # [[Companhiá (entrepresa)]] # [[Corporacion]] # [[Moneda]] ## [[Devisa (moneda)]] ## [[Yen]] ## [[Liura esterlina]] ## [[Renminbi]] ## [[Ropia]] ## [[Dolar american]] # [[Pèça de moneda]] # [[Bilhet de banca]] # [[Banca]] # [[Chèc (pagament)]] # [[Deute]] # [[Carta de crèdit]] # [[Emprunt]] # [[Interès (finança)]] # [[Produch interior brut]] # [[Economia dau trabalh]] # [[Domesticitat]] # [[Usina]] # [[Finança]] # [[Industria]] ## [[Agricultura]] ## [[Construccion]] ## [[Pesca]] ## [[Silvicultura]] ## [[Caça]] ## [[Industria manufacturiera]] ## [[Industria miniera]] ## [[Rafinariá de petròli]] ## [[Torisme]] ### [[Ostalariá]] # [[Caça de balena]] # [[Inflacion]] # [[Deflacion]] # [[Assegurança]] # [[Investiment]] # [[Manejament]] # [[Mercat]] # [[Marcatica]] # [[Monopòli]] # [[Azard morau]] # [[Proprietat]] # [[Comèrci au detalh]] # [[Centre comerciau]] # [[Supermercat]] # [[Borsa (economia)]] ## [[New York Stock Exchange]] ## [[NASDAQ]] ## [[London Stock Exchange]] ## [[Tokyo Stock Exchange]] # [[Impòst]] ## [[Impòst sus lei companhiás]] ## [[Impòst sus lo revengut]] ## [[Drech de doana]] # [[Comèrci]] # [[Carriera (mestier)]] # [[Emplec]] # [[Caumatge]] </div> ==== Companhiás ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aldi]] # [[Apple Inc.]] # [[AT&T]] # [[Bank of America]] # [[IKEA]] # [[Chevron]] # [[ExxonMobil]] # [[General Electric]] # [[Google]] # [[IBM]] # [[Maersk]] # [[McDonald's]] # [[Microsoft]] # [[Nestlé]] # [[Petrobras]] # [[Procter & Gamble]] # [[Royal Dutch Shell]] # [[Sony]] # [[Walmart]] </div> === Cultura === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bandièra]] # [[Canibalisme]] # [[Tradicion]] # [[Anniversari]] # [[Aïd el-Fitr]] # [[Halloween]] # [[Carnaval]] # [[Ramadan]] </div> === Educacion === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Educacion]] ## [[Educacion primària]] ## [[Educacion segondària]] # [[Collègi]] # [[Curriculum]] # [[Aprendissatge]] # [[Escòla]] # [[Ensenhaire]] # [[Tèst (espròva)]] # [[Universitat]] # [[Educacion a distància]] # [[Ensenhament superior]] # [[Arts liberaus]] # [[Aprendissatge en linha]] # [[Acadèmia]] # [[Estudiant]] # [[Borsa d'estudis]] # [[Madrassa]] # [[Escòla mairala]] # [[Tèsi de doctorat]] # [[Diplòma]] </div> ==== Bibliotècas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bibliotèca]] # [[Bibliotèca nacionala]] # [[Bibliotèca numerica]] # [[Sciéncias de l'informacion e de las bibliotècas]] # [[Bibliotèca publica]] # [[Bibliotèca escolara]] # [[Bibliotèca mobila]] # [[Bibliotèca d'Alexàndria]] # [[Bibliotèca d'Assurbanipal]] # [[Bibliotèca dau Congrès]] # [[Bibliotèca Publica de New York]] # [[Bibliotèca Nacionala de China]] # [[Bibliotèca Nacionala de la Dièta]] # [[British Library]] # [[Bibliotèca Nacionala de França]] # [[Bibliotèca Nacionala Alemanda]] # [[Bibliotèca d'Estat de Russia]] # [[Bibliotèca dau Vatican]] # [[Bibliotèca Nacionala d'Austràlia]] </div> ==== Institucions academicas ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Universitat d'al-Qarawiyyin]] # [[Universitat Al-Azhar]] # [[Universitat dau Caire]] # [[Universitat dau Cap]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Universitat Federala de Rio de Janeiro]] # [[Universitat Nacionala Autonòma de Mexic]] # [[Universitat de la Colómbia Britanica]] # [[Universitat de Buenos Aires]] # [[Universitat de Toronto]] # [[Universitat de Chicago]] # [[Institut de Tecnologia de Califòrnia]] # [[Universitat Johns Hopkins]] # [[Massachusetts Institute of Technology]] # [[Universitat Stanford]] # [[Universitat Duke]] # [[Universitat de Carolina dau Nòrd a Chapel Hill]] # [[Universitat de Virginia]] # [[Universitat de Michigan]] # [[Universitat de Califòrnia (Berkeley)]] # [[Universitat de Califòrnia (Los Angeles)]] # [[Ivy League]] # [[Universitat Harvard]] # [[Universitat Yale]] # [[Universitat Princeton]] # [[Universitat Brown]] # [[Universitat Columbia]] # [[Collègi Dartmouth]] # [[Universitat de Pennsilvània]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Universitat de Kyoto]] # [[Universitat de Tòquio]] # [[Universitat de Calcutta]] # [[Institut Indian de Sciéncia]] # [[Institut Indian de Tecnologia]] # [[Institut Indian de Manejament]] # [[Universitat Fudan]] # [[Universitat de Hong Kong]] # [[Universitat de Nanquin]] # [[Universitat de Pequin]] # [[Universitat Tsinghua]] # [[Universitat Zhejiang]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Universitat de Bolonha]] # [[Universitat de Copenaga]] # [[Universitat Complutense de Madrid]] # [[Universitat de Viena]] # [[Universitat de Leiden]] # [[Universitat de Roma La Sapienza]] # [[Universitat de Salamanca]] # [[Escòla politecnica federala de Zuric]] # [[Universitat de París]] # [[La Sorbona]] # [[Universitat Pierre-e-Marie-Curie]] # [[Universitat Loís-e-Maximilian de Munic]] # [[Universitat Humboldt de Berlin]] # [[Universitat Goethe de Francfòrt]] # [[Universitat de Heidelberg]] # [[Universitat de Cambridge]] # [[Universitat d'Oxford]] # [[Universitat de Londre]] # [[Universitat Carles de Praga]] # [[Universitat Jagellon]] # [[Universitat d'Estat de Moscòu]] # [[Universitat d'Estat de Sant Petersborg]] # [[Universitat Nacionala Taras Shevchenko de Kiev]] </div> ===== Oceania ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Universitat Nacionala Australiana]] </div> === Organizacions === ==== Divèrs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Administracion Centrala Tibetana]] # [[FBI]] # [[Hells Angels]] # [[KGB]] # [[MS-13]] # [[Mossad]] # [[Cosa nostra]] # [[Yakuza]] </div> ==== Organizacions internacionalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Banca Africana de Desvolopament]] # [[Union Africana]] # [[ANZUS]] # [[Liga Aràbia]] # [[Conseu de l'Artic]] # [[Banca Asiatica de Desvolopament]] # [[Cooperacion Economica Asia-Pacific]] # [[ASEAN]] # [[Banca dei Reglaments Internacionaus]] # [[Aliança Bolivariana per leis Americas]] # [[Comunautat Cariba]] # [[Pacte de Bagdad]] # [[Organizacion dau Tractat de Seguretat Collectiva]] # [[Comunautat deis Estats Independents]] # [[Commonwealh]] # [[Comunautat dei País de Lenga Portuguesa]] # [[Conseu de Cooperacion deis Estats Arabes dau Golf]] # [[Conseu deis Estats de la Mar Baltica]] # [[Comunautat d'Africa de l'Èst]] # [[Organizacion de Cooperacion Economica]] # [[Union Eurasiana]] # [[G20]] # [[G7]] # [[Convencions de Genèva]] # [[Banca Internacionala per la Reconstruccion e lo Desvolopament]] # [[Chambra Internacionala de Comèrci]] # [[Associacion Internacionala de Desvolopament]] # [[Societat Financiera Internacionala]] # [[Organizacion Internacionala per lei Migracions]] # [[Union Interparlamentària]] # [[Interpol]] # [[Banca Islamica de Desvolopament]] # [[Union Latina]] # [[Liga dei Nacions]] # [[OTAN]] # [[Acòrd de Liure Cambi Nòrd-american]] # [[OPEC]] # [[Organizacion per la Cooperacion Economica e lo Desvolopament]] # [[Organizacion de l'Unitat Africana]] # [[Organizacion per la Seguretat e la Cooperacion en Euròpa]] # [[Organizacion deis Estats Americans]] # [[Organizacion de Cooperacion Economica de la Mar Negra]] # [[Club de París]] # [[Organizacion de Cooperacion de Shanghai]] # [[Organizacion dau Tractat de l'Asia dau Sud-Èst]] # [[Union per la Mediterranèa]] # [[Union dei Nacions Sud-americanas]] # [[ONU]] ## [[Agéncia Internacionala de l'Energia Atomica]] ## [[Cort Internacionala de Justícia]] ## [[Cort Penala Internacionala]] ## [[Fons Monetari Internacionau]] ## [[Organizacion dei Nacions Unidas per lo Desvolopament Industriau]] ## [[Secretariat Generau dei Nacions Unidas]] ## [[UNESCO]] ## [[UNICEF]] ## [[Secretariat dei Nacions Unidas]] ## [[Conseu de Seguretat dei Nacions Unidas]] ## [[Banca Mondiala]] ## [[Grop de la Banca Mondiala]] ## [[OMS]] ## [[OMC]] </div> ==== Organizacions europèas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Benelux]] # [[Acòrd de Liure Cambi d'Euròpa Centrala]] # [[CERN]] # [[Comecon]] # [[Conseu d'Euròpa]] # [[Conseu de l'Union Europèa]] # [[Union Economica e Montetària de l'Union Europèa]] # [[Comunautat Europèa de l'Energia Atomica]] # [[Banca Europèa per la Reconstruccion e lo Desvolopament]] # [[Comunautat Europèa dau Carbon e de l'Acier]] # [[Comunautat Economica Europèa]] # [[Banca Europèa d'Investiment]] # [[Parlament Europèu]] # [[Union Europèa]] # [[Conseu Nordic]] # [[Liga de Corint]] # [[Union de l'Euròpa Occidentala]] # [[Pacte de Varsòvia]] </div> ==== Organizacions non governamentalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Agenda 21]] # [[AIESEC]] # [[Al Qaïda]] # [[Institut Nacionau Estatsunidenc de Normalizacion]] # [[Associacion deis Estats Generaus deis Estudiants d'Euròpa]] # [[Association for Computing Machinery]] # [[Servici Austrian de la Memòria]] # [[Grop de Bilderberg]] # [[BirdLife International]] # [[Collègi dei cardenaus]] # [[Deutsches Institut für Normung]] # [[Observatòri Europèu Austrau]] # [[Federacion Aeronautica Internacionala]] # [[Federacion Internacionala de l'Automobila]] # [[Federacion Internacionala de Motociclisme]] # [[Free Software Foundation]] # [[Greenpeace]] # [[GUAM]] # [[Hizb ut-Tahrir]] # [[Hospitality Club]] # [[Institut deis engenhaires electricians e electronicians]] # [[Burèu Internacionau dei Pes e Mesuras]] # [[Conseu Internacionau dei Musèus]] # [[Conseu Internacionau dei Monuments e dei Sites]] # [[Organizacion Idrografica Internacionala]] # [[Organizacion Maritima Internacionala]] # [[Union Matematica Internacionala]] # [[Organizacion Internacionala d'Estandardizacion]] # [[Crotz Roja]] # [[Societat Internacionala per la consciéncia de Krishna]] # [[Union Internacionala per la Conservacion de la Natura]] # [[Union Internacionala de Quimia Pura e Aplicada]] # [[Live Earth]] # [[Frònt Moro Islamic de Liberacion]] # [[Prèmi Nobel]] # [[PEN International]] # [[Partit Pirata Internacionau]] # [[Programa PISA]] # [[Movement Pugwash]] # [[Escotisme]] # [[Armada dau Sauvament]] # [[Union Ciclista Internacionala]] # [[Organizacion dei Nacions e Pòbles non representats]] # [[WikiLeaks]] # [[Agéncia Mondiala Antidopatge]] # [[Conseu Mondiau dei Glèisas]] # [[Comitat dau Patrimòni Mondiau]] # [[World Wide Web Consortium]] # [[Amnesty International]] # [[Human Rights Watch]] # [[Médecins Sans Frontières]] # [[Reporters Without Borders]] # [[Transparency International]] # [[Confederacion Mondiala deis Activitats Subaqüaticas]] # [[Tribunau Arbitrau de l'Espòrt]] # [[Associacion Europèa dei Clubs]] # [[Comitats Olimpics Europèus]] # [[Federacion Internacionala de Volleyball]] # [[FIBA]] # [[FIDE]] # [[FIFA]] # [[Federacion Internacionala de Gimnastica]] # [[Federacion Internacionala d'Oquei sus glaça]] # [[Comitat Internacionau Olimpic]] # [[Comitat Nacionau Olimpic]] # [[UEFA]] # [[Comitat Olimpic d'Asia]] </div> === Lèi === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lèi]] ## [[Drech civilista]] ## [[Common law]] ## [[Drech penau]] # [[Apèu (drech)]] # [[Arbitratge]] # [[Pena de mòrt]] # [[Drechs civics]] # [[Constitucion]] # [[Contracte]] # [[Copyright]] # [[Tribunau]] # [[Damatge (drech)]] # [[Equity (drech)]] # [[Pròva (drech)]] # [[Libertat d'expression]] # [[Culpabilitat]] # [[Injonccion (drech)]] # [[Poder judiciari]] # [[Jutge]] # [[Jurisprudéncia]] # [[Jurista]] # [[Justícia]] # [[Avocat (mestièr)]] # [[Responsabilitat penala]] # [[Brevet]] # [[Polícia]] # [[Drechs]] ## [[Drechs fondamentaus]] # [[Seguretat (drech)]] # [[Testimòni]] </div> ==== Tipes de lèi ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Drech administratiu]] # [[Precedent (drech)]] # [[Proprietat intellectuala]] # [[Drech internacionau]] # [[Drech dei bens]] # [[Drech religiós]] # [[Lèi estatuària]] # [[Trust]] </div> ==== Crimes ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Crime]] # [[Via de fach]] # [[Infraccion dau drech d'autor]] # [[Destornament de fons]] # [[Extorsion]] # [[Frauda]] # [[Genocidi]] # [[Omicidi]] ## [[Murtre]] # [[Trafec d'estupefiants]] # [[Raubament (persona)]] # [[Crime organizat]] # [[Piratariá]] # [[Braconatge]] # [[Viòl]] # [[Raubament amb violéncia]] # [[Sabotatge]] # [[Agression sexuala]] # [[Contrabanda]] # [[Raubament (objècte)]] # [[Tortura]] # [[Violéncia]] </div> ==== Tèxtes juridics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Magna Carta]] # [[Declaracion d'Independéncia deis Estats Units]] # [[Constitucion deis Estats Units]] # [[Declaracion dei Drechs de l'Òme e dau Ciutadan]] # [[Manifèste dau Partit Comunista]] # [[Declaracion Universala dei Drechs de l'Òme]] # [[Pacte internacionau relatiu ai drechs economics, sociaus e culturaus]] # [[Pacte internacionau relatiu ai drechs civius e politics]] # [[Principis de Nuremberg]] </div> === Mèdias === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Publicitat]] # [[Dessenh umoristic]] # [[Jornalisme]] # [[Mèdia de comunicacion de massa]] # [[Actualitat]] # [[Magazine]] # [[Relacions publicas]] </div> ==== Agéncias de premsa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Agence France-Presse]] # [[Associated Press]] # [[Reuters]] </div> ==== Magazines ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Billboard (magazine)]] # [[The Economist]] # [[Life (magazine)]] # [[Mad (magazine)]] # [[National Geographic (magazine)]] # [[The New Yorker]] # [[People (magazine)]] # [[Playboy]] # [[Punch (magazine)]] # [[Reader's Digest]] # [[Rolling Stone]] # [[Scientific American]] # [[Der Spiegel]] # [[Time (magazine)]] # [[Vogue (magazine)]] </div> ==== Jornaus ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jornau]] # [[Financial Times]] # [[Le Monde]] # [[Pravda]] # [[The Times]] # [[The Times of India]] # [[The New York Times]] # [[The Wall Street Journal]] # [[The Washington Post]] </div> ==== Radiò ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[The Goon Show]] # [[Grand Ole Opry]] # [[The Shadow]] # [[La Guèrra dei Mondes (radiò)]] </div> ==== Television ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Film documentari]] # [[Union Europèa de Radiotelevision]] # [[Emmy Award]] # [[Jòc televisat]] # [[Sitcom]] # [[Soap opera]] # [[Programa televisat]] # [[60 Minutes]] # [[All in the Family]] # [[American Idol]] # [[BBC World News]] # [[Disney Channel]] # [[Doctor Who]] # [[Friends]] # [[Guiding Light]] # [[Gunsmoke]] # [[I Love Lucy]] # [[Meet the Press]] # [[Monty Python's Flying Circus]] # [[Roots (seria)]] # [[Sesame Street]] # [[The Simpsons]] # [[Star Trek]] # [[Tom e Jerry]] # [[The Tonight Show Starring Jimmy Fallon]] # [[The Twilight Zone]] </div> ==== Cadenas de television ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ret de television]] # [[Al Jazeera]] # [[American Broadcasting Company]] # [[ARD]] # [[BBC]] # [[CBS]] # [[China Central Television]] # [[CNN]] # [[RAI]] # [[ITV]] # [[NBC]] # [[PBS]] </div> ==== Cadenas de television ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Amazon]] # [[EBay]] # [[Facebook]] # [[Myspace]] # [[Twitter]] # [[Google Search]] # [[Internet Movie Database]] # [[YouTube]] # [[Wikipèdia]] </div> === Musèus === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Musèu American d'Istòria Naturala]] # [[Metropolitan Museum of Art]] # [[Musèu d'Art Modèrne de New York]] # [[Musuèu Nacionau d'Antropologia de Mexic]] # [[Smithsonian Institution]] # [[British Museum]] # [[Deutsches Museum]] # [[Musèu de l'Ermitatge]] # [[Lovre]] # [[Musèu d'Orsay]] # [[Musèu d'Istòria Naturala de Londres]] # [[Musèu dau Prado]] # [[National Gallery]] # [[Rijksmuseum]] # [[Musèus dau Vatican]] # [[Victoria and Albert Museum]] # [[Musèu Nacionau dau Palais]] # [[Musèu Nacionau de Tòquio]] </div> === Vida politica === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Educacion civica]] # [[Politica]] # [[Libertats publicas]] # [[Diplomacia]] ## [[Ambaissador]] ## [[Mission diplomatica]] # [[Eleccion]] # [[Partit politic]] # [[Propaganda]] # [[Revolucion]] # [[Separacion dei poders]] # [[Poder legislatiu]] # [[Estat de drech]] # [[Ciutadanetat]] # [[Drech constitucionau]] # [[Recensament de la populacion]] # [[Seguretat dei sistèmas d'informacion]] # [[Règla d'Aur]] # [[Habeas corpus]] # [[Seguretat de l'informacion]] # [[Individualisme]] # [[Impeachment]] # [[Relacions internacionalas]] # [[Drech dau trabalh]] # [[Salari minimom]] # [[Manifèste]] # [[Nacionalitat]] # [[Passapòrt]] # [[Seguretat Sociala]] # [[Autodeterminacion]] # [[Traïson]] # [[Desobesissença civila]] # [[Contracte sociau]] # [[Decentralizacion]] # [[Economia mixta]] # [[Veto]] # [[Corona]] # [[Censura]] # [[Autonòmia]] # [[Administracion electronica]] # [[Convencion Nacionala]] # [[Persona morala]] # [[Politica estrangiera]] # [[L'internacionala]] # [[Drech public]] # [[Manifestacion espontanèa]] # [[Religion d'Estat]] # [[Cuerbefuòc]] # [[Carta d'identitat]] # [[Comuna (bastiment)]] # [[Santat publica]] # [[Suspopulacion umana]] # [[Manifestacion]] # [[Terapia]] # [[Internacionala Socialista]] # [[Burocracia]] # [[Benevolat]] # [[Dictatura dau proletariat]] # [[Jornada Internacionala dei Trabalhaires]] # [[Lucha dei classas]] # [[Classa obriera]] # [[Esmoguda]] # [[Ajuda sociala]] </div> ==== Govèrn ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Gabinet (govèrn)]] # [[Còp d'Estat]] # [[Culte de la personalitat]] # [[Poder executiu]] # [[Govèrn]] # [[Parlament]] # [[Sistèma parlamentari]] # [[Sistèma presidenciau]] ## [[Sistèma semipresidenciau]] # [[Administracion publica]] # [[Politica publica]] # [[Senat Roman]] # [[Estat d'urgéncia]] # [[Vòte]] # [[Sistèma electrorau]] # [[Estat del benestar]] </div> ==== Divisions territòrialas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Division administrativa]] # [[Arrondiment]] # [[Califat]] # [[Ciutat-estat]] # [[Colonia]] # [[Confederacion]] # [[Comtat]] # [[Districte electorau]] # [[Emirat]] # [[Empèri]] # [[Estat federat]] # [[Federacion]] # [[Municipi]] # [[Estat nacion]] # [[Quartier]] # [[Union personala]] # [[Estat policier]] # [[Protectorat]] # [[Província]] # [[Govèrn fantòche]] # [[Partit unic]] # [[Estat sobeiran]] # [[Estat]] # [[Estat unitari]] # [[Comunautat virtuala]] </div> ==== Ideologias ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Activisme]] # [[Anarquisme]] # [[Autoritarisme]] # [[Bicamerisme]] # [[Capitalisme]] # [[Democracia crestiana]] # [[Comunisme]] # [[Conservatisme]] # [[Constitucionnalisme]] # [[Cosmopolitisme]] # [[Despotisme]] # [[Egalitarisme]] # [[Faissisme]] # [[Federalisme]] # [[Politica ecologica]] # [[Ideologia]] # [[Imperialisme]] # [[Islamisme]] # [[Juche]] # [[Leninisme]] # [[Liberalisme]] # [[Libertarianisme]] # [[Marxisme]] # [[Multiculturalisme]] # [[Nacionalisme]] # [[Nazisme]] # [[Ostracisme]] # [[Patriotisme]] # [[Separatisme]] # [[Democracia sociala]] # [[Socialisme]] ## [[Socialisme democratic]] ## [[Realisme socialista]] ## [[Socialisme utopic]] # [[Estatisme]] # [[Totalitarisme]] # [[Sionisme]] </div> ==== Formas de govèrn ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Monarquia absoluda]] # [[Colonialisme]] # [[Monarquia constitucionala]] # [[Democracia]] ## [[Democracia dirècta]] ## [[Democracia liberala]] ## [[Democracia representativa]] # [[Dictatura]] # [[Absolutisme esclairat]] # [[Egemonia]] # [[Cleptocracia]] # [[Matriarcat]] # [[Meritocracia]] # [[Monarquia]] # [[Oclocracia]] # [[Oligarquia]] # [[Patriarcat]] # [[Economia planificada]] # [[Plotocracia]] # [[Republica]] ## [[Republica parlamentària]] # [[Tecnocracia]] # [[Teocracia]] # [[Triumvirat]] </div> ===== Títols ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bei]] # [[Califa]] # [[Dictator]] # [[Emir]] # [[Fürher]] # [[Governador]] # [[Grand Duc]] # [[Cap de l'Estat]] # [[Khan (títol)]] # [[Premier cònsol]] # [[Ombudsman]] # [[President]] # [[Premier Ministre]] # [[Prince]] # [[Procuraire]] # [[Satrapa]] # [[Shah]] # [[Sultan]] # [[Tsar]] # [[Tiran]] # [[Visir]] </div> ==== Eveniments istorics e libres ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Crisi dau deute dins la zòna èuro]] # [[Directòri (França)]] # [[Glasnost]] # [[Leviathan (libre)]] # [[Mai 68]] # [[Revolucion arange]] # [[Terror (França)]] # [[Simonia]] # [[Revolucion de Velós]] </div> === Societat === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Societat civila]] # [[Institucion sociala]] </div> ==== Grops ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Consòrci]] # [[Organizacion]] # [[Organisme sensa but lucratiu]] # [[Partenariat]] # [[Societat secrèta]] # [[Ret sociau]] # [[Tribü]] </div> ==== Servicis e institucions ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pensionat]] # [[Orfanelat]] # [[Prison]] # [[Trabalh sociau]] </div> ==== Subjèctes sociaus ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Contracepcion]] ## [[Avortament]] # [[Corrupcion]] # [[Desforestacion]] # [[Discriminacion]] ## [[Racisme]] ## [[Sexisme]] # [[Eutanasia]] # [[Famina]] # [[Mondializacion]] # [[Drechs de l'Òme]] # [[Politica de l'enfant unic]] # [[Pollucion]] ## [[Pollucion atmosferica]] # [[Pauretat]] # [[Desvolopament durable]] # [[Esclavatge]] # [[Movement sociau]] ## [[Environamentalisme]] ## [[Feminisme]] </div> ==== Classas socialas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Minoritat]] # [[Estratificacion sociala]] # [[Casta]] # [[Dalit]] # [[Classa sociala]] # [[Clergat]] # [[Classa mejana]] # [[Proletariat]] </div> === Sociologia === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sociologia]] # [[Criminologia]] # [[Etiqueta]] # [[Sciéncia politica]] # [[Camibament sociau]] # [[Contraròtle sociau]] # [[Grop sociau]] # [[Sciéncia sociala]] # [[Socializacion]] # [[Soscultura]] </div> === Guèrra === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Patz]] # [[Guèrra]] # [[Victima]] # [[Declaracion de guèrra]] # [[Muralha]] # [[Desercion]] # [[Duèl]] # [[Fortificacion]] # [[Lèis de la guèrra]] # [[Medalha]] # [[Militarisme]] # [[Complèx militaroindustriau]] # [[Unifòrme militar]] # [[Mercenari]] # [[Operatica]] # [[Pacifisme]] # [[Presonier de guèrra]] # [[Refugiat]] # [[Reddicion]] # [[Crime de guèrra]] # [[Guèrra totala]] # [[Lèi marciala]] # [[Guèrra psicologica]] # [[Paramilitar]] # [[Tèrra cremada]] # [[Casus belli]] # [[Zòna desmilitarizada]] # [[Cap comandant]] # [[Mòrt au combat]] # [[Reparacions de guèrra]] # [[Alta-au-fuòc]] # [[Operacion militara]] # [[Fòrças especialas]] # [[Corsa ais armaments]] </div> ==== Armada ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Armada]] # [[Conscripcion]] # [[Instruccion militara]] # [[Logistica militara]] # [[Sciéncia militara]] # [[Estrategia militara]] # [[Tactica militara]] </div> ==== Fòrças militaras ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fòrças armadas]] # [[Fòrça aeriana]] # [[Marina militara]] # [[Arma de tèrra]] # [[Infantariá]] # [[Cavalariá]] </div> ==== Operacions militaras ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Batalha]] # [[Blocus]] # [[Combat]] # [[Campanha militara]] # [[Ofensiva]] # [[Sètge]] </div> ==== Organizacions militaras ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Organizacion militara]] # [[Comandament e contraròtle]] # [[Division (unitat militara)]] # [[Batalhon (unitat militara)]] # [[Estat major]] </div> ==== Grades militars ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Grade militar]] # [[Manescau]] # [[Generau]] # [[Amirau]] # [[Oficier]] # [[Coronèu]] # [[Major]] # [[Capitani]] # [[Luòctenent]] # [[Sergent]] # [[Soudat (grade)]] # [[Militar]] # [[Matalòt]] </div> ==== Tipes de guèrra ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Guèrra civila]] # [[Conflicte etnic]] # [[Invasion]] # [[Rebellion]] # [[Terrorisme]] # [[Guèrra aeriana]] # [[Lucha antiaeriana]] # [[Lucha anticarri]] # [[Guèrra blindada]] # [[Guèrra convencionala]] # [[Espionatge]] # [[Guerilha]] # [[Guèrra navala]] # [[Tiraire emboscat]] # [[Guèrra de trencadas]] </div> == Biologia e medecina == == Sciéncias fisicas == === Articles de basa === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sciéncia]] # [[Experiéncia]] # [[Laboratòri]] ## [[Equipament de laboratòri]] # [[Natura]] # [[Observacion]] # [[Recèrca]] # [[Metòde scientific]] # [[Teoria scientifica]] # [[Scientific]] </div> === Astronomia === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Astronomia]] # [[Astrobiologia]] # [[Extincion (astronomia)]] # [[Vida extraterrèstra]] # [[Magnitud (astronomia)]] </div> ==== Astrometria ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Astrometria]] # [[Resolucion angulara]] # [[Mesura dei distàncias astronomicas]] # [[Parallaxi]] # [[Fotometria]] </div> ==== Esfèra celèsta ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sistèma de coordenadas celèstas]] ## [[Declinason (astronomia)]] ## [[Ascension drecha]] # [[Eqüator celèst]] # [[Esfèra celèsta]] # [[Equinòcci]] # [[Ecliptica]] # [[Orizont]] # [[Nadir]] # [[Solstici]] # [[Carta estellara]] # [[Zenit (astronomia)]] # [[Signes del zodiac|Signe dau zodiac]] </div> ==== Constellacions actualas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Constellacion]] # [[Andromèda (constellacion)]] # [[Aqüari (constellacion)]] # [[Agla (constellacion)]] # [[Autar (constellacion)]] # [[Aret (constellacion)]] # [[Balena (constellacion)]] # [[Boièr (constellacion)]] # [[Bossòla (constellacion)]] # [[Cabeladura de Berenitz]] # [[Cans de caça]] # [[Capricòrne (constellacion)]] # [[Carena (constellacion)]] # [[Cassiopèa (constellacion)]] # [[Cefèa (constellacion)]] # [[Centaure (constellacion)]] # [[Cigne (constellacion)]] # [[Cochièr (constellacion)]] # [[Colomba (constellacion)]] # [[Copa (constellacion)]] # [[Corona australa]] # [[Corona boreala]] # [[Constellacion dau Corpatàs|Còrb (constellacion)]] # [[Crotz del Sud|Crotz dau Sud]] # [[Daufin (constellacion)]] # [[Drac (constellacion)]] # [[Ercules (constellacion)]] # [[Eridan (constellacion)]] # [[Escorpion (constellacion)]] # [[Escut de Sobieski]] # [[Geminis (constellacion)]] # [[Girafa (constellacion)]] # [[Granda Orsa]] # [[Grand Can]] # [[Idra (constellacion)]] # [[Lausèrt (constellacion)]] # [[Lèbre (constellacion)]] # [[Leon (constellacion)]] # [[Linx (constellacion)]] # [[Lira (constellacion)]] # [[Lop (constellacion)]] # [[Ophiuchus]] # [[Orion (constellacion)]] # [[Pegàs (constellacion)]] # [[Peis austrau]] # [[Peisses (constellacion)]] # [[Persèu (constellacion)]] # [[Pichona Orsa]] # [[Pichon Can]] # [[Pichon Cavau]] # [[Pichon Leon]] # [[Pichon Rainal]] # [[Popa (constellacion)]] # [[Sageta (constellacion)]] # [[Sèrp (constellacion)]] # [[Sextant (constellacion)]] # [[Taure (constellacion)]] # [[Triangle (constellacion)]] # [[Triangle austrau]] # [[Unicòrn (constellacion)]] # [[Velas]] # [[Verge (constellacion)]] </div> ==== Constellacions chinesas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Constellacions chinesas]] ## [[Aucèu vermelhon]] ## [[Drac azur]] ## [[Tigre blanc (constellacion)]] ## [[Tortuga negra (constellacion)]] </div> ==== Objèctes astronomics ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Objècte astronomic]] # [[Centaurus A]] # [[Cygnus X-1]] # [[Eta Carinae]] # [[Cometa de Halley]] # [[Iadas]] # [[Grop Locau]] ## [[Galaxia d'Andromèda]] ## [[Galaxia dau Triangle]] ## [[Nívols de Magellan]] ### [[Grand Nívol de Magellan]] ## [[Via Lactèa]] # [[Messier 87]] # [[Mira]] # [[Omega Centauri]] # [[Nebulosa d'Orion]] # [[Pleiadas]] # [[Sagittarius A*]] </div> ===== Objèctes dau Sistèma Solar ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sistèma Solar]] # [[Soleu]] # [[Mercuri (planeta)]] # [[Vènus (planeta)]] # [[Tèrra]] ## [[Luna]] # [[Mart (planeta)]] ## [[Deimos (satellit)]] ## [[Fòbos (satellit)]] # [[Cencha d'asteroïdes]] # [[Ceres (planeta nan)]] # [[Jupitèr (planeta)]] ## [[Io (luna)]] ## [[Euròpa (luna)]] ## [[Ganimèdes (luna)]] ## [[Callisto (satellit)]] # [[Saturne (planeta)]] ## [[Encelada (luna)]] ## [[Titan (luna)]] # [[Uranus (planeta)]] # [[Neptun (planeta)]] ## [[Triton (luna)]] # [[Pluton (planeta nana)]] # [[Caront (luna)]] # [[Èris]] # [[136472 Makemake]] # [[Haumea (planeta nana)]] # [[Cencha de Kuiper]] # [[Nívol d'Oort]] </div> ===== Planetas extrasolaras ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[PSR B1257+12 c]] # [[51 Pegasi b]] </div> ===== Estelas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sirius]] # [[Canopus]] # [[Arcturus]] # [[Alfa Centauri]] # [[Vega]] # [[Rigel]] # [[Procyon]] # [[Achernar]] # [[Betelgeuse]] # [[Capella (estela)]] # [[Altair]] # [[Aldebaran]] # [[Spica]] # [[Antarès]] # [[Pollux (estela)]] # [[Fomalhaut]] # [[Deneb]] # [[RR Lyrae]] # [[Acrux]] # [[Beta Centauri]] # [[Algol]] # [[Dèlta Cephei]] # [[Alpha Ursae Minoris]] </div> ===== Objèctes divèrs ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[3C 273]] # [[Nebulosa dau Cranc]] </div> ==== Mecanica celèsta ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mecanica celèsta]]. # [[Eclipsi]]. ## [[Eclipsi lunar]]. ## [[Eclipsi solar]]. # [[Efemeridas]]. # [[Epòca (astronomia)]]. # [[Velocitat de liberacion]]. # [[Sistèma de coordenadas eqüatorialas]]. # [[Assisténcia gravitacionala]]. # [[Lèis de Kepler]]. # [[Ponchs de Lagrange]]. # [[Satellit natural|Satellit naturau]]. # [[Orbita]]. ## [[Orbita geostacionària]]. ## [[Orbita terrèstra bassa]]. # [[Paramètres orbitaus]]. # [[Excentricitat orbitala]]. # [[Mecanica espaciala]]. # [[Occultacion]]. # [[Problema de dos còrs]]. </div> ==== Astronomia galactica e extragalactica ==== ===== Generalitats ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Trauc negre]] ## [[Rai de Schwarzschild]]. ## [[Trauc negre supermassís]]. # [[Rai cosmic]]. # [[Nebulosa sorna]]. # [[Galaxia]] ## [[Amàs de galaxias]]. ## [[Grop de galaxias]]. ## [[Superamàs]]. # [[Grand Atractor]]. # [[Region HII]]. # [[Espaci interstellar]]. # [[Nívol molecular]]. # [[Nebulosa]]. # [[Espaci (cosmologia)]]. # [[Vent solar]]. </div> ===== Amàs d'estelas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Amàs estellar]]. # [[Amàs globular]]. # [[Amàs dubèrt]]. # [[Associacion estellara]]. </div> ===== Classificacion morfologica dei galaxias ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Classificacion dei galaxias]] # [[Galaxia nana]]. # [[Galaxia elliptica]]. # [[Galaxia irregulara]]. # [[Galaxia lenticulara]]. # [[Galaxia espirala]]. </div> ===== Galaxias activas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Galaxia activa]]. # [[Blazar]]. # [[Quasar]]. # [[Radiogalaxia]]. # [[Galaxia de Seyfert]]. # [[Galaxia amb subresaut de formacion d'estelas]]. </div> ==== Observacion astronomica ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Magnitud absoluda]]. # [[Magnitud aparenta]]. # [[Observatòri]]. </div> ==== Cosmologia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cosmologia]]. # [[Temps de l'Univèrs]]. # [[Big Bang]]. # [[Raionament fossil]]. # [[Energia sorna]]. # [[Matèria escura]]. # [[Formacion e evolucion dau Sistèma Solar]]. # [[Formacion e evolucion dei galaxias]]. # [[Lei de Hubble]]. # [[Nebulosa solara]]. # [[Ipotèsi de la nebulosa]]. # [[Escart vèrs lo roge]]. # [[Univèrs]]. ## [[Univèrs Observable]]. </div> ==== Planetologia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Asteroïde]]. # [[Cometa]]. # [[Exoplaneta]]. # [[Planeta menora]]. # [[Planeta]]. ## [[Planeta nana]]. ## [[Giganta gasosa]]. ## [[Planeta tellurica]]. </div> ==== Astronomia estellara ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Estela]]. # [[Nana bruna]]. # [[Zòna abitabla]]. # [[Subresaut gamma]]. # [[Diagrama Hertzsprung-Russell]]. # [[Metallicitat]]. # [[Sistèma planetari]]. # [[Tipe espectrau]]. # [[Evolucion estellara]]. ## [[Nebulosa planetària]]. ## [[Formacion deis estelas]]. ## [[Sequéncia principala]]. ## [[Protoestela]]. ## [[Giganta roja]]. ## [[Estela giganta]]. ## [[Supergiganta]]. ## [[Estela Wolf-Rayet]]. ## [[Estela compacta]]. ### [[Nana blanca]]. ### [[Estela de neutrons]]. ### [[Trauc negre estellar]]. # [[Cinematica estellara]]. # [[Camp magnetic estellar]]. # [[Nucleosintèsi estellara]]. # [[Rotacion estellara]]. # [[Sistèma estellar]]. ## [[Estela binària]]. ## [[Disc circonestellar]]. # [[Estela variabla]]. ## [[Cefeida]]. ## [[Nòva]]. ## [[Pulsar]]. ## [[Supernòva]]. </div> === Quimia === ==== Generalitats 1 ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Antioxidant]]. # [[Cicle de Krebs]]. # [[Concentracion (operacion quimica)]]. # [[Destillacion]]. # [[Electronegativitat]]. # [[Grop foncional]]. # [[Fluorescéncia]]. # [[Glicolisi]]. # [[Saus d'idroxid]]. # [[Idrofòb]]. # [[Òsa]]. # [[Polimerizacion]]. # [[Reaccion en cadena per la polimerasa]]. # [[Flogistic]]. # [[Polisacarid]]. # [[Estequiometria]]. # [[Triti]]. # [[Radioisotòp]]. # [[Solvent]]. # [[Rai de covaléncia]]. # [[Nombre d'oxidacion]]. # [[Vulcanizacion]]. # [[Geoquimia]]. # [[Cicle dau carbòni]]. # [[Eutrofizacion]]. # [[Diagrama de fasa]]. # [[Rai de Van der Waals]]. # [[Macromolecula]]. # [[Tensionactiu]]. # [[Partida per milion]]. # [[Glicoproteïna]]. # [[Oxidant]]. # [[Coeficient de Poisson]]. # [[Pirolisi]]. # [[Electroforèsi]]. # [[Electron de valéncia]]. # [[Adesion]]. # [[Gas lacrimogèn]]. # [[Valéncia]]. # [[Posca cosmica]]. # [[Nomenclatura IUPAC]]. # [[Radicau (quimia)]]. # [[Isomèr]]. </div> ==== Generalitats 2 ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Quimia]]. # [[Agroquimia]]. # [[Bioquimia]]. # [[Quimia numerica]]. # [[Electroquimia]]. ## [[Electrolisi]]. # [[Quimia environamentala]]. # [[Sciéncia legala]]. # [[Quimia inorganica]]. # [[Sciéncia dei materiaus]]. # [[Quimia medicinala]]. # [[Quimia nucleara]]. ## [[Carta dei nuclides]]. # [[Quimia organica]]. # [[Quimia organometallica]]. # [[Fotoquimia]]. # [[Quimia fisica]]. # [[Quimia macromoleculara]]. # [[Quimia quantica]]. # [[Alquimia]]. # [[Ligam quimic]]. ## [[Ligam ionic]]. ## [[Ligam covalent]]. ## [[Ligam metallic]]. ## [[Ligam idrogèn]]. ## [[Fòrça intermoleculara]]. ## [[Molecula]]. # [[Engèni quimic]]. # [[Industria quimica]]. # [[Reaccion quimica]]. ## [[Reaccion acidobasica]]. ## [[Catalisi]]. ## [[Eqüacion quimica]]. ## [[Equilibri quimic]]. ## [[Formula quimica]]. ## [[Cinetica quimica]]. ## [[Combustion]]. ### [[Fuòc]]. ## [[Metatèsi]]. ## [[Mecanisme reaccionau]]. ## [[Reaccion d'oxidoreduccion]]. ### [[Corrosion]]. ## [[Reaccion de substitucion]]. # [[Substància quimica]]. # [[Sintèsi quimica]]. # [[Quimista]]. # [[Conservacion de la massa]]. # [[Pirotecnia]]. # [[Fuòc d'artifici]]. </div> ==== Quimia analitica ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Quimia analitica]]. # [[Cromatografia]]. # [[Espectroscopia de massa]]. # [[Espectroscopia]]. ## [[Espèctre d'absorpcion]]. ## [[Espectroscopia d'absorpcion]]. </div> ==== Substàncias quimicas ==== ===== Generalitats ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Materiau de basa]]. ## [[Argila]]. ## [[Veire]]. ## [[Òli]]. ## [[Polimèr]]. # [[Minerau]]. ## [[Gip]]. ## [[Sal alimentària]]. ## [[Silicat]]. # [[Diamant]]. # [[Grafit]]. # [[Qüars]]. # [[Oxid]]. # [[Peroxid]]. # [[Ozòn]]. # [[Carbonat]]. # [[Clorur]]. # [[Nitrat]]. # [[Sulfat]]. # [[Organofosforat]]. # [[Organosiliciat]]. # [[Silicòna]]. # [[Organosulfurat]]. # [[Tiòl]]. # [[Estèr]]. # [[Etèr (quimia)]]. # [[Idrocarbur]]. # [[Alquin]]. </div> ===== Elements quimics ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Elements quimics]]. # [[Lista dels elements per nom]]. # [[Numèro atomic]]. # [[Massa atomica]]. # [[Taula periodica]]. # [[Periòde de la taula periodica]]. </div> ====== Grops d'elements quimics ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Metal]]. # [[Metal alcalin]]. # [[Metau alcalinoterrós]]. # [[Lantanid]]. # [[Actinid]]. # [[Metal de transicion]]. # [[Grop 3 de la taula periodica]]. # [[Grop 4 de la taula periodica]]. # [[Grop 5 de la taula periodica]]. # [[Grop 6 de la taula periodica]]. # [[Metau noble]]. # [[Grop 11 de la taula periodica]]. # [[Grop 12 de la taula periodica]]. # [[Metalloïd]]. # [[Non metau]]. # [[Grop 13 de la taula periodica]]. # [[Grop 14 de la taula periodica]]. # [[Grop 15 de la taula periodica]]. # [[Grop 16 de la taula periodica]]. # [[Alogèn]]. # [[Gas noble]]. # [[Periòde I de la taula periodica]]. # [[Periòde II de la taula periodica]]. # [[Periòde III de la taula periodica]]. </div> ====== Lista d'elements quimics ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Idrogèn]]. # [[Èli]]. # [[Berilli]]. # [[Bòr]]. # [[Carbòni]]. # [[Azòt]]. # [[Oxigèn]]. # [[Fluòr]]. # [[Neon]]. # [[Sòdi]]. # [[Magnèsi]]. # [[Alumini]]. # [[Silici]]. # [[Fosfòr]]. # [[Sofre]]. # [[Clòr]]. # [[Argon]]. # [[Potassi]]. # [[Calci]]. # [[Escandi]]. # [[Titani]]. # [[Vanadi]]. # [[Cròme]]. # [[Manganès]]. # [[Fèrre]]. # [[Cobalt]]. # [[Niquèl]]. # [[Coire]]. # [[Zinc]]. # [[Galli]]. # [[Germani]]. # [[Arsenic]]. # [[Selèni]]. # [[Bròme]]. # [[Cripton]]. # [[Rubidi]]. # [[Estronci]]. # [[Itri]]. # [[Zircòni]]. # [[Niòbi]]. # [[Molibdèn]]. # [[Tecnèci]]. # [[Rutèni]]. # [[Ròdi]]. # [[Palladi]]. # [[Argent]]. # [[Cadmi]]. # [[Indi]]. # [[Estam]]. # [[Antimòni]]. # [[Telluri]]. # [[Iòde]]. # [[Xenon]]. # [[Cèsi]]. # [[Bari]]. # [[Lantan]]. # [[Cèri]]. # [[Praseodimi]]. # [[Neodimi]]. # [[Prometi]]. # [[Samari]]. # [[Euròpi]]. # [[Gadolini]]. # [[Terbi]]. # [[Dispròsi]]. # [[Òlmi]]. # [[Èrbi]]. # [[Tuli]]. # [[Itterbi]]. # [[Luteci]]. # [[Afni]]. # [[Tantal]]. # [[Tungstèn]]. # [[Rèni]]. # [[Òsmi]]. # [[Iridi]]. # [[Platin]]. # [[Aur]]. # [[Mercuri]]. # [[Talli]]. # [[Plomb]]. # [[Bismut]]. # [[Polòni]]. # [[Astat]]. # [[Radon]]. # [[Franci]]. # [[Radi]]. # [[Actini]]. # [[Tòri]]. # [[Protactini]]. # [[Urani]]. # [[Neptuni]]. # [[Plutòni]]. # [[Americi]]. # [[Curi]]. # [[Berkeli]]. # [[Califòrni]]. # [[Einsteini]]. # [[Fermi]]. # [[Mendelevi]]. # [[Nobeli]]. # [[Laurenci]]. # [[Rutherfòrdi]]. # [[Dubni]]. # [[Seabòrgi]]. # [[Bòhri]]. # [[Assi]]. # [[Meitneri]]. # [[Darmstadi]]. # [[Roentgeni]]. # [[Copernici]]. # [[Nihòni]]. # [[Fleròvi]]. # [[Moscovi]]. # [[Livermòri]]. # [[Tennessina]]. # [[Oganesson]]. </div> ==== Compausats quimics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Compausat quimic]]. ## [[Acid]]. ### [[Acid acetic]]. ### [[Acid boric]]. ### [[Acid citric]]. ### [[Acid cloridric]]. ### [[Acid fluoridric]]. ### [[Acid lactic]]. ### [[Acid nitric]]. ### [[Acid fosforic]]. ### [[Acid tanic]]. ## [[Alcalí]]. ## [[Basa (quimia)]]. ## [[Compausat inorganic]]. ### [[Amoniac]]. ### [[Dioxid de carbòni]]. ### [[Monoxid de carbòni]]. ### [[Aiga]]. ## [[Compausat organic]]. ### [[Acetona]]. ### [[Alcòl]]. ### [[Aldeïd]]. ### [[Alcan]]. ### [[Alcèn]]. ### [[Amida]]. ### [[Amina]] ### [[Benzèn]]. ### [[Butan]]. ### [[Etan]]. ### [[Cafeïna]]. ### [[Acid carboxilic]]. ### [[Clorofluorocarbur]]. ### [[Cocaïna]]. ### [[Etanòl]]. ### [[Etilèn]]. ### [[Formaldeïd]]. ### [[Fructòsa]]. ### [[Glucòsa]]. ### [[Alogenoalcan]]. ### [[Cetona]]. ### [[Metan]]. ### [[Metanòl]]. ### [[Nicotina]]. ### [[Fenòl]]. ### [[Propan]]. ### [[Propilèn]]. ### [[Gas de sintèsi]]. ## [[Sal (quimia)]]. ### [[Alum]]. ### [[Nitrat d'amòni]]. ### [[Sulfat d'amòni]]. ### [[Carbonat de calci]]. ### [[Clorur de calci]]. ### [[Sulfat de magnèsi]]. ### [[Idroxid de potassi]]. ### [[Nitrat de potassi]]. ### [[Bicarbonat de sòdi]]. ### [[Carbonat de sòdi]]. ### [[Clorur de sòdi]]. ### [[Idroxid de sòdi]]. ### [[Nitrat de sòdi]]. ### [[Silicat de sòdi]]. ### [[Sulfat de sòdi]]. ### [[Dioxid de titani]]. </div> ==== Mesclas de produchs quimics e aliatges ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mescla]]. # [[Aerosòu]]. # [[Colloïd]]. # [[Dispersion (quimia)]]. # [[Emulsion]]. # [[Esponga]] (???). # [[Gèu (quimia)]]. # [[Solucion (quimia)]]. # [[Suspension (quimia)]]. # [[Vapor (gas)]]. # [[Aliatge]]. # [[Amalgama (quimica)]]. # [[Laton]]. # [[Bronze]]. # [[Ceramica]]. # [[Fonda (metallurgia)]]. # [[Duralium]]. # [[Acier]]. # [[Acier inoxidable]]. </div> ==== Farmacologia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cachet]]. # [[Placebo]]. </div> === Sciéncias de la Tèrra === ==== Generalitats ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sciéncias de la Tèrra]] </div> ==== Cartografia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cartografia]] # [[Carta]] </div> ==== Catastròfas naturalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Catastròfa naturala]] # [[Avalanca]] # [[Secada]] # [[Inondacion]] # [[Tèrratrem]] # [[Tsunami]] </div> ==== Tèrra ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Estructura de la Tèrra]] </div> ===== Geologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Plec (geologia)]] # [[Formacion geologica]] # [[Fossil]] # [[Geologia]] # [[Cratèr d'impacte]] # [[Litosfèra]] ## [[Escòrça terrèstra]] ## [[Falha]] ## [[Ròca]] ### [[Basalt]] ### [[Selze]] ### [[Ròca magmatica]] ### [[Calcari]] ### [[Magma]] ### [[Ròca metamorfica]] ### [[Ròca sedimentària]] </div> ====== Mineralogia ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mineralogia]] # [[Placa tectonica]] # [[Estratigrafia]] # [[Estrata]] # [[Cavaucament]] # [[Piroxèn]] # [[Ròcas silicadas]] # [[Feldspat]] # [[Caolinita]] # [[Talc]] # [[Mica]] # [[Amianta]] # [[Bericle]] # [[Esmerauda]] # [[Safir]] # [[Robin]] # [[Topazi]] # [[Ambre]] # [[Evòri]] # [[Pèrla]] </div> ====== Petrologia ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Petrologia]] # [[Conglomerat (geologia)]] # [[Grava]] # [[Granit]] # [[Tuf volcanic]] # [[Sistre]] # [[Marbre]] # [[Gneis]] # [[Sòu]] # [[Arena]] # [[Gres]] # [[Baucita]] # [[Torba]] # [[Qüarsita]] # [[Lausa]] # [[Sistre bituminós]] </div> ====== Geofisica ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Geodesia]] # [[Geofisica]] # [[Camp magnetic terrèstre]] # [[Nuclèu intèrne]] # [[Nuclèu extèrne]] # [[Mantèl (geologia)]] # [[Sismologia]] </div> ====== Istòria geologica ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Escala dels tempses geologics]] # [[Pangèa]] # [[Extincion massisa]] # [[Extincion Permian-Triassic]] # [[Extincion Cretacèu-Paleogèn]] # [[Glaciacion]] # [[Precambrian]] # [[Fanerozoïc]] # [[Paleozoïc]] # [[Cambrian]] # [[Permian]] # [[Mesozoïc]] # [[Triassic]] # [[Jurassic]] # [[Cretacèu]] # [[Cenozoïc]] # [[Quaternari]] # [[Olocèn]] </div> ==== Geomorfologia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Geomorfologia]] # [[Erosion]] # [[Mesa (geomorfologia)]] # [[Farilhon]] # [[Meteorizacion]] </div> ===== Relèus ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Modelat]] # [[Montanha]] # [[Cadena de montanhas]] # [[Platèu (geologia)]] # [[Còla]] # [[Val]] # [[Plan]] </div> ===== Relèus fluviaus ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Còne de dejeccion]] # [[Plaja]] # [[Canhòn]] # [[Bauç]] # [[Plan d'inondacion]] # [[Corba (aiga)]] # [[Oasi]] # [[Capau]] # [[Cascada]] </div> ===== Relèus glaciaris ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Circ natural]] # [[Esker]] # [[Fjòrd]] </div> ===== Relèus cartiscs ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Espeleologia]] # [[Balma]] # [[Carst]] </div> ===== Relèus maritims ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atòl]] # [[Baia]] # [[Còsta]] # [[Plan continental]] # [[Arrecife]] # [[Lagon]] # [[Fòssa oceanica]] # [[Peninsula]] # [[Istme]] # [[Illa]] # [[Mont sosmarin]] </div> ===== Relèus volcanics ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Volcan]] # [[Caldera]] # [[Gueisèr]] # [[Ponch caud (geologia)]] # [[Dorsala mediooceanica]] # [[Cratèr volcanic]] # [[Agulha volcanica]] # [[Dòma de lava]] # [[Volcan sosmarin]] # [[Guyot]] </div> ===== Relèus eolians ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Procès eolian]] # [[Duna]] </div> ===== Relèus artificiaus ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Canal (via navegabla)]] # [[Sèrva]] # [[Poldèr]] # [[Illa artificiala]] # [[Restanca]] # [[Peirièra]] # [[Valat]] # [[Tèrraplen]] </div> ==== Biòmas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Desèrt]] # [[Tondra]] # [[Landa]] </div> ===== Seuvas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Seuva]] # [[Jungla]] # [[Mangròva]] # [[Taiga]] # [[Seuva tropicala]] # [[Selva pluviala]] ## [[Seuva Amazonica]] # [[Seuvas temperadas mixtas de fuelhós]] </div> ===== Pelencs ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pelenc]] # [[Cerrado]] # [[Camp]] # [[Llanos]] # [[Pradariá (agricultura)]] # [[Pampa]] # [[Prado]] # [[Pradariá]] # [[Sahèl]] # [[Savana]] # [[Estèpa]] </div> ===== Zònas umidas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Zòna umida]] # [[Palun]] # [[Torbièra]] # [[Torbièra auta]] </div> ===== Pedologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pedoesfèra]] # [[Pedogenèsi]] # [[Sciéncia dei sòus]] </div> ==== Aire ==== ===== Atmosfèra ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atmosfèra terrèstra]] # [[Quimia atmosferica]] # [[Massa d'aire]] # [[Pression atmosferica]] </div> ===== Fenomèns atmosferics ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Auròra polara]] # [[Ròda (fenomèn optic)]] # [[Miratge]] # [[Arc de Sant Martin]] # [[Cèu]] </div> ===== Climatologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Climatologia]] # [[Clima]] # [[El Niño]] # [[Rescalfament climatic]] # [[Classificacion de Köppen]] # [[Clima temperat]] # [[Clima tropicau]] </div> ===== Meteorologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Nívol]] # [[Cirrus]] # [[Cumulonimbus]] # [[Cumulus]] # [[Nèbla]] </div> ====== Precipitacions ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Precipitacion (meteorologia)]] # [[Plueja acida]] # [[Glaç negre]] # [[Aiganha]] # [[Blancada]] # [[Aiga sosterranha]] # [[Granissa]] # [[Pluèja]] # [[Nèu]] </div> ====== Sasons ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sason]] # [[Prima]] # [[Estiu]] # [[Automne]] # [[Ivèrn]] # [[Sason umida]] # [[Sason eissucha]] </div> ====== Circulacion atmosferica ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Circulacion atmosferica]] # [[Anticiclòn]] # [[Ciclòn]] # [[Cellula de Hadley]] # [[Vortex polar]] # [[Tempèsta]] # [[Blisard]] # [[Tempèsta d'arena]] # [[Fólzer]] # [[Escala de Saffir-Simpson]] # [[Auratge]] # [[Tornada (atmosfèra)]] # [[Ciclòn tropicau]] # [[Vent]] # [[Escala de Beaufort]] # [[Jet stream]] # [[Monson]] # [[Regim de brisa]] # [[Alisis]] </div> ==== Aiga ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Idrosfèra]] # [[Criosfèra]] </div> ===== Glaciologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Glaciologia]] # [[Firn]] # [[Glacièr]] # [[Glaç]] # [[Indlandsis]] # [[Barriera de glaç]] # [[Icebèrg]] # [[Banquisa]] # [[Permafròst]] </div> ===== Idrologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Idrologia]] # [[Cicle de l'aiga]] # [[Idrografia]] # [[Riu]] # [[Estuari]] # [[Dèlta fluvial]] # [[Limonologia]] # [[Lac]] # [[Estanh]] # [[Marèa]] </div> ===== Oceanografia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Oceanografia]] # [[Ocean]] # [[Mar]] # [[Corrent marin]] # [[Nivèl de la mar]] # [[Circulacion termoalina]] </div> === Fisica === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fisica]] # [[Allotropia]] # [[Experiéncia de Rutherford]] # [[Osmòsi]] # [[Teoria quantica dei camps]] # [[Teledeteccion]] # [[Radioactivitat α]] # [[Zèro absolut]] # [[Procès adiabatic]] # [[Efiech parpalhon]] # [[Movement brownian]] # [[Radioactivitat β]] # [[Quatre elements]] # [[Corona solara]] # [[Massa volumica]] # [[Electronvolt]] # [[Microscòpi electronic]] # [[Interaccion elementària]] # [[Particula elementària]] # [[Ferromagnetisme]] # [[Graviton]] # [[Motor termic]] # [[Aiga pesuga]] # [[Idrolisi]] # [[Isolator]] # [[Ionosfèra]] # [[Nombre de Mach]] # [[Escala de Mohs]] # [[Magnetosfèra]] # [[Obsidiana]] # [[Grandor fisica]] # [[Pompa]] # [[pH]] # [[Precession]] # [[Calculator quantic]] # [[Refraccion]] # [[Condicions normalas de temperatura e de pression]] # [[Gat de Schrödinger]] # [[Eveniment de Tunguska]] # [[Viatge temporau]] # [[Tension electrica]] # [[Longor d'onda]] # [[Trauc de vèrm]] # [[Energia de vaporizacion]] # [[Missil balistic]] # [[Constanta gravitacionala]] # [[Pression de vapor]] # [[Còrs negre]] # [[Electrolit]] # [[Lentilha gravitacionala]] # [[Rai atomic]] # [[Constanta de Boltzmann]] # [[Biofisica]] # [[Movement perpetuau]] # [[Ponch d'aiganha]] # [[Diffusion Compton]] # [[Conductivitat termica]] # [[Solubilitat]] # [[Energia d'ionizacion]] # [[Cencha de van Allen]] # [[Idraulica]] # [[Flux magnetic]] # [[Lèi de Boyle]] # [[Gas perfècte]] # [[Velocitat angulara]] # [[Pendul de Foucault]] # [[Geocentrisme]] # [[Apsida]] # [[Metronòm]] # [[Vapor d'aiga]] # [[Electroaimant]] # [[Segond principi de la termodinamica]] # [[Periòde de revolucion]] # [[Tube fluorescent]] # [[Premier principi de la termodinamica]] # [[Calor]] # [[Capacitat termica]] # [[Conductor electric]] # [[Adsorpcion]] # [[Eliocentrisme]] # [[Fuòc de Sant Elm]] # [[Principi d'Arquimèdes]] # [[Energia intèrna]] # [[Astrofisica]] # [[Reflexion (fisica)]] # [[Èrsa]] # [[Permeabilitat magnetica]] # [[Duretat]] # [[Atomisme]] # [[Espin]] # [[Fisica teorica]] # [[Semiaxe major]] # [[Orizont deis eveniments]] </div> ==== Concèptes fisics de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Amplitud]] # [[Atòm]] # [[Energia]] ## [[Equivaléncia massa-energia]] ## [[Conservacion de l'energia]] # [[Camp (fisica)]] # [[Fòrça]] ## [[Gravitat]] ## [[Fòrça nucleara fòrta]] ## [[Fòrça nucleara febla]] # [[Matèria]] # [[Poissança (fisica)]] # [[Radiacion]] # [[Raionament ionizant]] # [[Espaci]] # [[Espacitemps]] # [[Temps]] ## [[Temps de Planck]] ## [[Unitats de Planck]] # [[Vueit]] </div> ==== Atòm, molecula e optica ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fisica atomica]] # [[Nuclèu atomic]] # [[Orbitala atomica]] # [[Teoria atomica]] # [[Efiech Auger]] # [[Energia de liason]] # [[Modèl de Bohr]] # [[Raionament continú de freinatge]] # [[Configuracion electronica]] # [[Jaç electronic]] # [[Estat excitat]] # [[Idrogenoïd]] # [[Estructura iperfina]] # [[Ion]] # [[Modèl atomic de Thomson]] # [[Nombre quantic principau]] # [[Emission estimulada]] # [[Orbitala moleculara]] # [[Teoria de l'orbitala moleculara]] # [[Optica]] # [[Lasèr d'electrons liures]] # [[Efiech Kerr]] # [[Luminositat]] # [[Optica non lineara]] # [[Fotonica]] # [[Optica fisica]] # [[Polarizacion]] # [[Indici de refraccion]] </div> ==== Fisica de la matèria condensada ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fisica de la matèria condensada]] # [[Matèria amòrfa]] # [[Fisica dau solid]] # [[Cristallografia]] # [[Cristal]] # [[Estructura cristallina]] # [[Sistèma cristallin]] # [[Cristallizacion]] # [[Transicion de fasa]] # [[Fasa (termodinamica)]] # [[Ebullicion]] # [[Ponch d'ebullicion]] # [[Ponch critic]] # [[Condensacion]] # [[Evaporacion]] # [[Solidificacion]] # [[Ionizacion]] # [[Fusion]] # [[Ponch de fusion]] # [[Sublimacion]] # [[Ponch triple]] # [[Estat de la matèria]] # [[Condensat de Bose-Einstein]] # [[Matèria degenerada]] # [[Gas]] # [[Liquid]] # [[Plasma (fisica)]] # [[Plasma de quark-gluon]] # [[Solid]] # [[Superfluiditat]] </div> ==== Electromagnetisme ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fòrça electromagnetica]] # [[Dielectric]] # [[Experiéncia de Millikan]] # [[Electricitat]] # [[Asimant]] # [[Magnetisme]] # [[Metamateriau]] # [[Efiech fotoelectric]] # [[Superconductivitat]] # [[Electrostatica]] # [[Carga electrica]] # [[Lèi de Coulomb (electrostatica)]] # [[Camp electric]] # [[Teorèma de Gauss]] # [[Potenciau electric]] # [[Fòrça de Lorentz]] # [[Fòrça electromotritz]] # [[Fòrça magnetomotritz]] # [[Induccion electromagnetica]] # [[Lèi de Lenz-Faraday]] # [[Eqüacions de Maxwell]] # [[Camp electromagnetic]] # [[Radiacion electromagnetica]] ## [[Espèctre electromagnetic]] ## [[Onda radiò]] ## [[Microondas]] ## [[Infraroge]] ## [[Espèctre visible]] ## [[Ultraviolet]] ## [[Rai X]] ## [[Raionament gamma]] # [[Corrents de Foucault]] # [[Magnetostatica]] # [[Corrent electric]] # [[Teorèma d'Ampère]] # [[Camp magnetic]] # [[Moment magnetic]] # [[Circuit electric]] # [[Resistivitat]] # [[Resisténcia (electricitat)]] ## [[Lèi d'Ohm]] # [[Gasanh (electronica)]] # [[Capacitat electrica]] # [[Inductància]] # [[Impedància]] # [[Reactància]] # [[Lèis de Kirchhoff]] </div> ==== Mecanica ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mecanica (fisica)]] ## [[Aerodinamica]] ## [[Mecanica dei mitans continús]] ## [[Cinematica]] ## [[Mecanica dei sòus]] ## [[Mecanica estatica]] ## [[Reologia]] # [[Oscillacion]] ## [[Oscillator armonic]] # [[Mecanica classica]] # [[Referenciau]] # [[Fretament]] # [[Impulsion]] # [[Inercia]] # [[Energia cinetica]] # [[Massa]] # [[Moment d'inercia]] # [[Quantitat de movement]] # [[Movement (mecanica)]] ## [[Acceleracion]] ## [[Lèis de Newton]] ## [[Velocitat]] ## [[Vector velocitat]] # [[Energia potenciala]] # [[Rotacion (fisica)]] ## [[Moment cinetic]] ## [[Fòrça centrifuga]] ## [[Fòrça centripèta]] ## [[Fòrça de Coriolis]] # [[Lèi de la gravitacion universala]] # [[Moment de torsion]] # [[Pes]] # [[Trabalh (fisica)]] # [[Mecanica dau solid deformable]] # [[Modul d'elasticitat]] # [[Fatiga (mecanica)]] # [[Deformacion elastica]] # [[Lèi de Hooke]] # [[Deformacion plastica]] # [[Reddor (mecanica)]] # [[Resisténcia dei materiaus]] # [[Constrencha (mecanica)]] # [[Mecanica dei fluids]] # [[Teorèma de Bernoulli]] # [[Flotabilitat]] # [[Conveccion]] # [[Difusion de la matèria]] # [[Dinamica dei fluids]] # [[Idrostatica]] # [[Eqüacions de Navier-Stokes]] # [[Nombre de Reynolds]] # [[Tension superficiala]] # [[Turbuléncia]] # [[Viscositat]] # [[Mecanica quantica]] ## [[Cromodinamica quantica]] ## [[Electrodinamica quantica]] # [[Intricacion quantica]] # [[Efiech tunèu]] # [[Principi d'incertitud]] # [[Principi d'exclusion de Pauli]] # [[Eqüacion de Schrödinger]] # [[Foncion d'onda]] # [[Dualitat onda-corpuscul]] # [[Mecanica estatistica]] </div> ==== Fisica nucleara ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fisica nucleara]] # [[Isotòp]] # [[Fission nucleara]] # [[Fusion nucleara]] ## [[Tokamak]] ## [[Energia de fusion]] # [[Radioactivitat]] ## [[Particula alfa]] ## [[Particula bèta]] </div> ==== Fisica dei particulas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fisica dei particulas]] # [[Particula (fisica)]] # [[Modèl estandard]] # [[Teoria dei còrdas]] # [[Rompedura espontanèa de simetria]] # [[Supersimetria]] # [[Accelerator de particulas]] ## [[Grand Collisionator d'Adrons]] ## [[Sincrotron]] ## [[Raionament sincroton]] ## [[Tevatron]] # [[Particula subatomica]] # [[Fermion]] # [[Lepton]] ## [[Electron]] ## [[Muon]] ## [[Tau (particula)]] ## [[Neutrinò]] # [[Quark]] ## [[Quark up]] ## [[Quark down]] ## [[Quark encantat]] ## [[Quark estrani]] ## [[Quark top]] ## [[Quark bottom]] # [[Adron]] ## [[Barion]] ### [[Neutron]] ### [[Proton]] ## [[Meson]] # [[Boson]] ## [[Boson de mesura]] ## [[Gluon]] ## [[Foton]] ## [[Boson de Higgs]] ## [[Bosons W e Z]] # [[Antimatèria]] ## [[Antiparticula]] ## [[Positron]] ## [[Antiidrogèn]] ## [[Antiproton]] ## [[Antineutron]] </div> ==== Teoria de la relativitat ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Teoria de la relativitat]] # [[Relativitat generala]] # [[Relativitat especiala]] # [[Contraccion dei longors]] # [[Experiéncia de Michelson–Morley]] </div> == Tecnicas == === Articles de basa === === Agricultura === === Construccion === === Industria === === Maquinas e otís === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Engèni mecanic]] # [[Maquina]] # [[Centrifugadera]] # [[Motor]] ## [[Motor electric]] ## [[Motor de combustion intèrna]] ## [[Motor de reaccion]] ## [[Maquina de vapor]] # [[Robòt]] # [[Maquina simpla]] ## [[Plan clinat]] ## [[Aigre]] ## [[Carrèla]] ## [[Vitz]] ## [[Cunh]] ## [[Ròda]] ## [[Ròda e boton]] # [[Robotica]] # [[Sistèma]] # [[Grua]] </div> ==== Compausants ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ais (mecanica)]] # [[Palièr]] # [[Embraiatge]] # [[Engranatge]] # [[Vitz sensa fin]] # [[Fieu electric]] # [[Cadena]] # [[Còrda]] # [[Fielat]] # [[Ficèla]] # [[Fixacion]] # [[Escrova]] # [[Nos (ligam)]] # [[Rible]] # [[Rondèla]] # [[Pareu cinematic]] # [[Sarralha]] # [[Clau (sarralha)]] # [[Canon (mecanica)]] # [[Jonch]] # [[Ressòrt]] </div> ==== Maquinariá ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tronçonadoira]] # [[Cotton gin]] # [[Cultivator (otís)]] # [[Arrosatge automatic]] # [[Talhaprat]] # [[Maquina per cordurar]] # [[Tractor]] # [[Aire condicionat]] # [[Secabugada]] # [[Cafetiera]] # [[Forn]] # [[Lavabò]] # [[Placa electrica]] # [[Comuns]] # [[Aspirator]] # [[Maquina per lavar]] </div> === Optica === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Camerà]] # [[Lunetas]] # [[Lasèr]] # [[Lentilha (optica)]] # [[Microscòpi]] # [[Prisma (optica)]] # [[Telescòpi]] # [[Olografia]] # [[Fibra optica]] # [[Fotodetector]] # [[Illusion d'optica]] # [[Albedo]] # [[Prefondor de camp]] # [[Fotodiòde]] # [[Cambra escura]] # [[Periscòpi]] # [[Tractament antirebat]] # [[Ret de difraccion optica]] # [[Distància focala]] # [[Fogau (lentilha)]] # [[Lentilha de Fresnel]] # [[Miralh]] # [[Polarizador]] # [[Difusion Rayleigh]] # [[Dispersion (optica)]] # [[Gemèlas]] # [[Interferometria]] # [[Objectiu catadioptric]] # [[Telescòpi de reflexion]] # [[Luneta astronomica]] </div> === Electronica === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Electronica]] # [[Corrent alternatiu]] # [[Amplificator]] ## [[Amplificator operacionau]] # [[Concepcion de circuit]] # [[Corrent continú]] # [[Amplificator electronic]] # [[Oscilloscòpi]] # [[Relai electromecanica]] # [[Tractament dau sinhau]] # [[Mecatronica]] </div> ==== Compausants ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Compausant electronic]] # [[Antena]] # [[Pila electrica]] # [[Condensador]] # [[Diòde]] ## [[Diòde electroluminescenta]] # [[Ecran plan]] # [[Lume d'incandescéncia]] # [[Inductor]] # [[Circuit integrat]] # [[Magnetron]] # [[Resisténcia electrica (compausant)]] # [[Semiconductor]] # [[Transformator]] # [[Transistor]] # [[Tube electronic]] # [[Guida d'onda]] # [[Tube catodic]] # [[Circuit imprimit]] # [[Connector]] # [[Aut-parlaire]] # [[Alimentacion electrica]] # [[Interruptor]] # [[Disjunctaire]] # [[Fusible]] # [[Aram (fial de fèrre)]] # [[Bascula (electronica)]] # [[Tiristor]] </div> === Navegacion === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Relòtge atomic]] # [[Navegacion astronomica]] # [[Relòtge]] # [[Bossòla]] # [[Navegacion a l'estima]] # [[Sistèma de posicionament global]] # [[Giroscòpi]] # [[Pendula]] # [[Radar]] # [[Sonar]] # [[Mòstra de solelh]] # [[Navegacion]] # [[Sextant]] # [[Mòstra (relòtge)]] # [[Azimut]] # [[Temps siderau]] # [[Astrolabi]] # [[Relòtge d'aiga]] # [[Sistèma de posicionament per satellits]] # [[Sablier]] </div> === Tecnologias de l'informacion === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tecnologias de l'informacion]] # [[Abac]] # [[Calculeta]] # [[Computing]] # [[Donada (informatica)]] # [[Sistèma expèrt]] # [[Internacionalizacion e localizacion]] </div> ==== Informatica ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Informatica]] # [[Algoritme]] # [[Compilator (informatica)]] # [[Compression de donadas]] # [[Estructura de donadas]] # [[Còdi corrector]] # [[Calcul numerica d'una integrala]] # [[Motor de recèrca]] </div> ==== Programacion ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Programacion informatica]] # [[Paradigma]] # [[Programacion foncionala]] # [[Programacion orientada objècte]] # [[Programacion estructurada]] </div> ==== Materiau informatic ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ordinator]] # [[Entraïnament d'un ordinator]] # [[Disc compacte]] # [[ENIAC]] # [[Disc dur]] # [[Carta maire]] # [[Processor centrau]] # [[RAM]] ## [[Memòria viva dinamica]] # [[Memòria mòrta]] # [[Periferic informatic]] </div> ===== Criptografia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Criptografia]] # [[Autentificacion (informatica)]] # [[Codatge]] # [[Mot de passa]] </div> ===== Interfàcia utilizaire ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Interfàcia utilizaire]] # [[Clavièr d'ordinator]] # [[Ecran d'ordinator]] # [[Ecran de cristau liquid]] # [[Mirga (ordinator)]] # [[Ecran tactil]] </div> ==== Logiciaus ==== ===== Generalitats ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Logicial]] # [[Programa informatic]] # [[Basa de donadas]] ## [[Entrepaus de donadas]] # [[Interfàcia grafica]] # [[Malware]] # [[Logicial open-source]] # [[Tabulatòri]] # [[Logiciau de tractament de tèxte]] # [[Navigator web]] # [[Realitat virtuala]] </div> ===== Sistèmas opertatius ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sistèma operatiu]] # [[Berkeley Software Distribution]] # [[Linux]] # [[Mac OS]] # [[Microsoft Windows]] # [[MS-DOS]] # [[Multics]] # [[OpenVMS]] # [[Unix]] </div> ===== Lengatges de programacion ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lengatge de programacion]] # [[Ada (lengatge de programacion)]] # [[Lengatge d'assemblatge]] # [[BASIC]] # [[C (lengatge de programacion)]] # [[C++]] # [[COBOL]] # [[Fortran]] # [[Java (lengatge de programacion)]] # [[JavaScript]] # [[Lisp]] # [[PHP]] # [[Python]] # [[SQL]] </div> ==== Rets ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ret informatic]] # [[Ethernet]] # [[Adralhador]] # [[Wi-Fi]] </div> ===== Internet ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Internet]] # [[Corrièr electronic]] # [[Transmission Control Protocol]] # [[World Wide Web]] # [[Hypertext Transfer Protocol]] # [[HyperText Markup Language]] # [[Seguida dei protocòls internet]] # [[Motor de recèrca web]] # [[Site web]] # [[Wiki]] </div> === Comunicacion === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Difusion radiofonica]] ## [[Satellit de telecomunicacions]] # [[Fotografia]] # [[Estampariá]] ## [[Imprimenta]] ## [[Pressa tipografica]] # [[Edicion]] # [[Radio]] ## [[Radioamatorisme]] ## [[Estacion radio]] # [[Telecomunicacions]] # [[Telegrafia]] # [[Telefòn]] # [[Television]] ## [[Television per cable]] ## [[Television per satellit]] # [[Machina d'escriure]] # [[Vidèo]] ## [[Camerà vidèo]] ## [[Casseta vidèo]] # [[Estocatge d'informacion]] ## [[Disqueta]] ## [[Benda magnetica]] ## [[Carta memòria]] ## [[Disc optic]] # [[Pòsta]] ## [[Sagèu postau]] # [[Corsier]] # [[Aparelh mobil]] ## [[Telefòn mobil]] # [[Fotocopiaire]] # [[Mèdia sociau]] # [[Blòg]] # [[Enregistrament sonòr]] ## [[Microfòn]] ## [[SIntèsi vocala]] # [[Teoria dei còdis]] # [[Transmission de donadas]] # [[Forward Error Correction]] # [[Modulacion dau sinhau]] # [[Consòla de jòcs]] </div> === Espaci === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atacama Large Millimeter Array]] # [[Agéncia Espaciala Europèa]] # [[Programa dei Grandeis Observatòris]] # [[Telescòpi espaciau Herschel]] # [[Telescòpi espaciau Hubble]] # [[Estacion Espaciala Internacionala]] # [[Telescòpi espaciau James Webb]] # [[Alunissatge]] # [[NASA]] # [[Programa Apollo]] ## [[Apollo 11]] # [[Fusada]] # [[Satellit artificiau]] # [[Soiuz (fusada)]] # [[Vòl espaciau]] # [[Naveta espaciala]] # [[Estacion espaciala]] # [[Telescòpi espaciau Spitzer]] # [[Very Large Telescope]] # [[Wilkinson Microwave Anisotropy Probe]] # [[Astronauta]] # [[Lançaire]] # [[Motor fusada]] # [[Capsula espaciala]] # [[Espaciopòrt]] # [[Sonda espaciala]] # [[Combinason espaciala]] # [[Cosmòdrome de Baikonur]] # [[Administracion Espaciala Nacionala Chinesa]] # [[Agéncia d'Exploracion Espaciala Japonesa]] # [[Centre Espaciau Kennedy]] # [[Orbita geosincròna]] # [[Spotnik 1]] # [[Programa Voyager]] # [[Proton (fusada)]] # [[Saturn V]] # [[Observatòri interamerican dau Cerro Tololo]] # [[Observatòris dau Mauna Kea]] # [[Observatòri dau Mont Wilson]] # [[Observatòri de Palomar]] # [[Jet Propulsion Laboratory]] # [[Motor ionic]] # [[Astronautica]] # [[Programa Vostok]] ## [[Vostok 1]] </div> === Textils === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cuer]] # [[Seda]] # [[Lana (moton)]] </div> === Transpòrts === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cargament]] # [[Benda transportaira]] # [[Ascensor]] # [[Escaliers mecanics]] # [[Conteneire]] # [[Logistica]] # [[Passatgier]] # [[Canon de transpòrt]] # [[Transpòrt public]] # [[Ora de poncha]] # [[Transpòrt]] # [[Viatge]] # [[Veïcul]] </div> ==== Aviacion ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aeronau]] # [[Companhiá aeriana]] # [[Avion]] # [[Aeropòrt]] # [[Aviacion]] # [[Balon (aeronau)]] # [[Elicoptèr]] # [[Sèrp Volanta (objècte)]] # [[Paracasuda]] # [[Dròne]] </div> ===== Constructors d'avions ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Airbus]] # [[Bombardier Aerospace]] # [[Boeing]] # [[Embraer]] # [[Tupolev]] </div> ===== Aeropòrts ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aeropòrt internacionau de Pequin-Capitala]] # [[Aeropòrt internacionau Hartsfield-Jackson d'Atlanta]] # [[Aeropòrt internacionau de Los Angeles]] </div> ==== Transpòrts maritims ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Gabarra]] # [[Batèu]] # [[Canoa]] # [[Caravèla]] # [[Pòrta-conteneires]] # [[Naviri de crosiera]] # [[Fèrri]] # [[Aeroeslissaire]] # [[Jonca]] # [[Pòrt]] # [[Radèu]] # [[Propulsion a la rema]] # [[Vela]] # [[Navegacion a la vela]] # [[Naviri]] # [[Naviri-cistèrna]] # [[Embarcacion]] </div> ==== Transpòrts terrèstres ==== ===== Transpòrts ferroviaris ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Granda velocitat ferroviària]] # [[Locomotiva]] ## [[Locomotiva de vapor]] # [[Tren de sustentacion magnetica]] # [[Transpòrt ferroviari]] # [[Sinhalisacion ferroviària]] # [[Camin de fèrre]] # [[Tren]] # [[Gara ferroviària]] # [[Tramvai]] # [[Mètro]] </div> ====== Rets ferroviaris ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mètro de Londres]] # [[Mètro de Moscòu]] # [[Mètro de Nòva York]] # [[Mètro de París]] # [[Transsiberian]] </div> ===== Transpòrts rotiers ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[ Tuk-tuk]] # [[Bicicleta]] # [[Autobús]] ## [[Troleibús]] # [[Gara rotiera]] # [[Veitura ipomobila]] # [[Motocicleta]] # [[Rota]] ## [[Autorota]] # [[Sèla]] # [[Estriu]] # [[Circulacion rotiera]] # [[Accident rotier]] # [[Panèu de sinhalisacion rotiera]] # [[Draiòu]] # [[Camion]] # [[Camioneta]] </div> ====== Automobila ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Automobila]] # [[Industria automobila]] # [[Veitura electrica]] # [[Taxi]] # [[Fiat Chrysler Automobiles]] # [[Ford Motor Company]] # [[General Motors]] # [[Honda]] # [[Hyundai Motor Company]] # [[Nissan Motor Company]] # [[PSA Peugeot Citroën]] # [[Renault]] # [[Toyota]] # [[Volkswagen]] # [[Ford Model T]] # [[Volkswagen Käfer]] # [[Toyota Corolla]] # [[VAZ-2101]] </div> === Armas === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Arma (guèrra)]] # [[Carri]] # [[Furtivitat]] # [[Carri de combat]] # [[Torpilha]] # [[Elefant de guèrra]] </div> ==== Municions ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Municion]] # [[Cartocha]] # [[Polvera]] # [[Sageta]] # [[Bala (projectil)]] ## [[Calibre]] </div> ==== Proteccion e blindatge ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Armadura]] # [[Gilet parabalas]] # [[Casco de combat]] # [[Casco]] # [[Còta de malhas]] # [[Armadura de placas]] # [[Bloquier]] </div> ==== Armas explosivas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bomba (arma)]] # [[Arma de sosmunicions]] # [[Engenh explosiu improvisat]] # [[Granada (arma)]] # [[ Mina terrèstra]] # [[Missil]] </div> ==== Armas incendiàrias ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fuòc grèc]] # [[Coctèl Molotov]] # [[Napalm]] </div> ==== Armas de mesclada ==== # [[Nunchaku]] ===== Armas blancas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Baioneta]] # [[Destrau de guèrra]] # [[Daga]] # [[Espasa (escrima)]] # [[Katana]] # [[Cotèu]] # [[Raspièra]] # [[Sabre]] # [[Lança]] # [[Espasa]] # [[Tomahawk]] </div> ===== Arma contondenta ===== # [[Gordin]] ==== Armas de fuòc ==== ===== Armas de fuòc leugieras ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Arma de fuòc]] # [[Fusiu d'assaut]] ## [[AK-47]] # [[Pistolet]] # [[Mitralhièra]] ## [[Uzi]] # [[Fusil]] </div> ===== Artilhariá ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Artilhariá]] # [[Moton (arma)]] # [[Canon]] # [[Obusièr]] # [[Mortièr (arma)]] </div> ==== Aviacion militara ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Avion militar]] # [[Bombardier]] # [[Avion de caça ]] # [[Avion d'ataca au sòu]] </div> ==== Naviris de guèrras ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cuirassat]] # [[Pòrta-avions]] # [[Dreadnought]] # [[Dromon]] # [[Galera]] # [[Sosmarin]] # [[Naviri capitau]] # [[Naviri de linha]] # [[Trirema]] # [[Naviri de guèrra]] </div> ==== Armas de projectil ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Balista]] # [[Bomerang]] # [[Arc]] # [[Catapulta (arma)]] # [[Aubaresta]] # [[Mosquet]] # [[Fusiu de caça]] # [[Fronda]] </div> ==== Armas de destruccion massisa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Arma de destruccion massisa]] # [[Arma biologica]] # [[Arma quimica]] # [[Arma nucleara]] ## [[Arma termonucleara]] </div> == Matematicas == === Articles de basa === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * [[Matematicas]] # [[Matematician]] # [[Aritmetica]] ## [[Addicion]] ## [[Division (matematicas)]] ### [[Algoritme d'Euclides]] ## [[Fraccion (matematicas)]] ## [[Aritmetica modulara]] ## [[Multiplicacion]] ## [[Percentatge]] ## [[Sostraccion]] # [[Conjectura]] # [[Constanta matematica]] ## [[0 (nombre)]] ## [[1 (nombre)]] ## [[-1 (nombre)]] ## [[Pi]] ## [[e (nombre)]] # [[Chifra]] # [[Eqüacion]] ## [[Resolucion d'eqüacion]] ## [[Polinòmi]] ## [[Eqüacion qüadratic]] ## [[Sistèma d'eqüacions linearas]] ## [[Seria (matematicas)]] # [[Factoriala]] ## [[Foncion gammà]] # [[Formula]] # [[Aplicacion (matematicas)]] ## [[Exponenciacion]] ## [[Exponencionala de basa a]] ## [[Composicion de foncions]] ## [[Logaritme]] ## [[Raiç carrada]] # [[Problemas de Hilbert]] # [[Nombre]] ## [[Nombre complèx]] ## [[Nombre imaginari]] ## [[Nombre entièr]] ## [[Nombre irracionau]] ## [[Entièr natural]] ## [[Nombre racional]] ## [[Nombre real]] # [[Notacion posicionala]] ## [[Chifras arabas]] ## [[Sistèma binari]] ## [[Sistèma decinau]] ## [[Numeracion romana]] # [[Teorèma]] ## [[Teorèma de Pitagòras]] # [[Trigonometria]] ## [[Foncion circulara recipròca]] ## [[Foncions trigonometricas]] ## [[Foncion iperbolica]] # [[Variable (matematicas)]] # [[Constanta (matematicas)]] # [[Nombre d'aur]] # [[Taula de multiplicacion]] </div> === Algèbra === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Algèbra]] # [[Algèbra abstracha]] ## [[Topologia algebrica]] ### [[Faisseu (matematicas)]] ## [[Associativitat]] ## [[Algèbra comutativa]] ## [[Comutativitat]] ## [[Distributivitat]] ## [[Còrs comutatiu]] ## [[Teorèma fondamentau de l'algèbra]] ## [[Grop (matematicas)]] ### [[Grop abelian]] ### [[Classificacion dei grops simples finits]] ### [[Grop fondamentau]] ### [[Representacion de grop]] ### [[Teoria dei grops]] ## [[Algèbra omologica]] ## [[Isomorfisme]] ## [[Module (matematicas)]] ## [[Teoria dei representacions]] ## [[Teoria deis anèus]] ### [[Anèu comutatiu]] ### [[Teoria dei còrs]] ### [[Teoria de Galois]] ### [[Anèu (matematicas)]] # [[Geometria algebrica]] ## [[Varietat algebrica]] # [[Algèbra de Boole]] # [[Algèbra elementària]] ## [[Eqüacion lineara]] # [[Inegalitat (matematicas)]] # [[Algèbra lineara]] ## [[Eliminacion de Gauss]] ## [[Matriça (matematicas)]] ### [[Determinant]] ### [[Valor pròpria e vector pròpri]] ## [[Espaci vectoriau]] ### [[Vector euclidian]] #### [[Produch vectoriau]] #### [[Produch escalar]] # [[Algèbra multilineara]] </div> === Calcul e analisi === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Analisi matematica]] ## [[Analisi complèxa]] ### [[Formula integrala de Cauchy]] ### [[Formula d'Euler]] ### [[Identitat d'Euler]] ### [[Foncion olomòrfa]] ### [[Superficia de Riemann]] ## [[Analisi foncionala]] ## [[Analisi armonica]] ### [[Analisi de Fourier]] ### [[Serias de Fourier]] ### [[Transformacion de Fourier]] ## [[Analisi numerica]] ### [[Optimizacion matematica]] ## [[Esfèra de Riemann]] # [[Calcul]] ## [[Teoròma fondamentau de l'analisi]] ## [[Calcul diferenciau]] ### [[Derivada]] ### [[Eqüacion diferenciala]] ### [[Eqüacion diferenciala ordinària]] ## [[Integrala]] ### [[Transformacion de Laplace]] ## [[Analisi de variables multiplas]] ### [[Derivada parciala]] #### [[Eqüacion de Laplace]] #### [[Eqüacion de derivadas parcialas]] ### [[Calcul vectoriau]] ## [[Serias de Taylor]] ## [[Calcul dei variacions]] # [[Infinit]] # [[Limit (matematicas)]] ## [[Limit d'una seguida]] ## [[Seguida]] ### [[Nombre de Fibonacci]] # [[Analisi reala]] # [[Teoria de l'approximacion]] </div> === Matematicas discrètas === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Matematicas discrètas]] # [[Combinatòri]] # [[Permutacion]] # [[Teoria dei grafs]] ## [[Teorèma dei quatre colors]] ## [[Graf (matematicas)]] # [[Logica matematica]] ## [[Axiòma]] ## [[Teoria de la calculabilitat]] ### [[Foncion calculabla]] ## [[Teorèma d'incompletud de Gödel]] ## [[Induccion matematica]] ## [[Demonstracion matematica]] ## [[Calcul dei proposicions]] # [[Teoria deis ensembles]] ## [[Axiòma de la chausida]] ## [[Teorèma de Cantor]] ## [[Ensemble vuege]] ## [[Relacion d'equivaléncia]] ## [[Teoria informala deis ensembles]] ### [[Paradòxa de Russell]] ## [[Ensemble (matematicas)]] </div> === Geometria === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Geometria]] # [[Geometria analitica]] # [[Angle]] # [[Congruéncia (geometria)]] # [[Sistèma de coordenadas]] ## [[Coordenadas cartesianas]] ## [[Coordenadas polaras]] # [[Geometria diferenciala]] ## [[Teorèma de l'indici d'Atiyah-Singer]] # [[Dimension]] # [[Distància]] # [[Aira]] # [[Longor]] # [[Volum]] ## [[Plan (geometria)]] ## [[Espaci de tres dimensions]] ## [[Espaci de doas dimensions]] # [[Geometria euclidiana]] ## [[Espaci euclidian]] # [[Fractal]] ## [[Ensemble de Mandelbrot]] # [[Espaci de Hilbert]] # [[Linha (geometria)]] # [[Espaci metric]] # [[Geometria non euclidiana]] # [[Ponch (geometria)]] # [[Geometria de Riemann]] # [[Similaritat (geometria)]] # [[Simetria]] # [[Tensor]] # [[Topologia]] ## [[Espaci compact]] ## [[Caracteristica d'Euler]] ## [[Topologia generala]] ## [[Omologia]] ## [[Omotopia]] ## [[Teoria dei nos]] ## [[Varietat (geometria)]] ## [[Ensemble dubèrt]] ## [[Conjectura de Poincaré]] ## [[Espaci topologic]] </div> ===== Forma ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Conica]] ## [[Cercle]] ## [[Ellipsa]] ## [[Parabòla]] ## [[Iperbòla]] # [[Poligòn]] ## [[Exagòn]] ## [[Pentagòn]] ## [[Quadrilatèr]] ### [[Parallelograma]] ### [[Rectangle]] ### [[Lausange]] ### [[Carrat (geometria)]] ### [[Trapezoïd]] ## [[Triangle]] ### [[Triangle de Reuleaux]] # [[Polièdre]] ## [[Cube]] ## [[Prisma (geometria)]] ## [[Piramida (geometria)]] # [[Esfèra]] # [[Ensemble convèx]] </div> === Autrei disciplinas === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Matematicas aplicadas]] ## [[Teoria de l'informacion]] ## [[Entropia de Shannon]] # [[Teoria dei categorias]] ## [[Categoria (matematicas)]] ## [[Diagrama comutatiu]] # [[Sistèma dinamic]] ## [[Sistèma non linear]] ### [[Teoria dau caòs]] # [[Teoria dau contraròtle]] # [[Teoria dei jòcs]] # [[Teoria dei nombres]] ## [[Teoria algebrica dei nombres]] ### [[Còrs de nombres]] ### [[Teoria dei còrs de classas]] ## [[Teoria analitica dei nombres]] ### [[Ipotèsi de Riemann]] ## [[Eqüacion diofantiana]] ## [[Darrier Teorèma de Fermat]] ## [[Teorèma fondamentau de l'aritmetica]] ## [[Nombre premier]] ### [[Teorèma dei nombres premiers]] # [[Recèrca operacionala]] # [[Matematicas puras]] # [[Informatica teorica]] ## [[Teoria de la complexitat]] ## [[Teoria de la calculabilitat]] # [[Optimizacion lineara]] # [[Optimizacion non lineara]] # [[Problema N = NP]] # [[Analisi de compausantas principalas]] # [[Econometria]] </div> === Probabilitats e estatisticas === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Probabilitat]] ## [[Teoria dei probabilitats]] ## [[Teorèma de Bayes]] ## [[Teorèma centrau limit]] ## [[Esperança matematica]] ## [[Lèi dei grands nombres]] ## [[Cadena de Markov]] ## [[Densitat de probabilitat]] ## [[Lèi de probabilitat]] ### [[Lèi binomiala]] ### [[Lèi dau khi carrat]] ### [[Lèi exponenciala]] ### [[Lèi normala]] #### [[Lèi normala multidimensionala]] ### [[Lèi de Pareto]] ### [[Lèi de Poisson]] ### [[Lèi de Student]] ### [[Lèi unifòrma continua]] ### [[Lèi unifòrma discrèta]] ## [[Espaci probabilizat]] ## [[Espaci estocastic]] # [[Estatistica]] ## [[Inferéncia bayesiana]] ## [[Tèst dau khi carrat]] ## [[Correlacion (matematicas)]] ## [[Regression lineara]] ## [[Marge d'error]] ## [[Mejana (matematicas)]] ### [[Mejana aritmetica]] ## [[Mediana]] ## [[Maximom de versemblança]] ## [[Mòde (estatistica)]] ## [[Valor p]] ## [[Variabla aleatòria]] ## [[Regression (estatistica)]] ## [[Escart tipe]] ## [[Error tipe]] ## [[Tèst d'ipotèsi]] ## [[Tèst de Student]] # [[Variància]] # [[Plan d'experiéncia]] # [[Assai randomizat contraròtlat]] # [[Sondatge]] # [[Populacion estatistica]] # [[Mòstra (estatistica)]] </div> iasf67cotiblatwist2wfolxt6zvhrb 2321100 2321099 2022-08-01T09:54:56Z Orchendor 42610 /* Astronomia estellara */ wikitext text/x-wiki == Biografias == === Comedians === ==== Cinèma mut ==== ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lilian Gish]] # [[Buster Keaton]] # [[Harold Lloyd]] # [[Mary Pickford]] # [[Gloria Swanson]] </div> ===== Euròpa ===== # [[Asta Nielsen]] ==== Periòde contemporanèu ==== ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fred Astaire]] # [[Humphrey Bogart]] # [[Marlon Brando]] # [[James Cagney]] # [[Charlie Chaplin]] # [[Claudette Colbert]] # [[Gary Cooper]] # [[Joan Crawford]] # [[Bette Davis]] # [[Robert De Niro]] # [[James Dean]] # [[Henry Fonda]] # [[Jane Fonda]] # [[Clark Gable]] # [[Judy Garland]] # [[Whoopi Goldberg]] # [[Cary Grant]] # [[Tom Hanks]] # [[Katharine Hepburn]] # [[Gene Kelly]] # [[Grace Kelly]] # [[Marilyn Monroe]] # [[Marx Brothers]] # [[Jack Nicholson]] # [[Gregory Peck]] # [[Barbara Stanwyck]] # [[James Stewart]] # [[Meryl Streep]] # [[Elizabeth Taylor]] # [[Shirley Temple]] # [[Spencer Tracy]] # [[John Wayne]] # [[Mae West]] # [[Robin Williams]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bruce Lee]] # [[Amitabh Bachchan]] # [[Pran]] # [[Toshiro Mifune]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Brigitte Bardot]] # [[Jean-Paul Belmondo]] # [[Sarah Bernhardt]] # [[Alain Delon]] # [[Fernandel]] # [[Louis de Funès]] # [[Jean Gabin]] # [[Jean Marais]] # [[Gérard Philipe]] # [[Richard Burton]] # [[Michael Caine]] # [[Sean Connery]] # [[Daniel Day-Lewis]] # [[Audrey Hepburn]] # [[Anthony Hopkins]] # [[Edmund Kean]] # [[Vivien Leigh]] # [[Laurence Olivier]] # [[Peter O'Toole]] # [[Peter Sellers]] # [[Adriano Celentano]] # [[Gina Lollobrigida]] # [[Sophia Loren]] # [[Marcello Mastroianni]] # [[Ingrid Bergman]] # [[Greta Garbo]] # [[Armen Dzhigarkhanyan]] # [[Yevgeny Leonov]] # [[Innokenty Smoktunovsky]] # [[Mikhail Ulyanov]] # [[Marlene Dietrich]] # [[Maximilian Schell]] </div> ==== Teatre e cant ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Alvin Ailey]] # [[Marian Anderson]] # [[Frederick Ashton]] # [[Mikhail Baryshnikov]]* # [[Maurice Béjart]] # [[Carlo Blasis]] # [[Andrea Bocelli]] # [[Erik Bruhn]] # [[George Carlin]] # [[Enrico Caruso]] # [[Cyd Charisse]] # [[Boris Christoff]] # [[David Copperfield]] # [[Plácido Domingo]] # [[Isadora Duncan]] # [[Fanny Elssler]] # [[Michel Fokine]] # [[Margot Fonteyn]] # [[Gregory Hines]] # [[Harry Houdini]] # [[Tamara Karsavina]] # [[Rudolf von Laban]] # [[Jenny Lind]] # [[Vaslav Nijinsky]] # [[Birgit Nilsson]] # [[Rudolf Nureyev]] # [[Luciano Pavarotti]] # [[Anna Pavlova]] # [[Marius Petipa]]* # [[Leontyne Price]]* # [[Jerome Robbins]] # [[Renata Scotto]] # [[Beverly Sills]] # [[Marie Taglioni]] # [[Maria Tallchief]] </div> === Artistas === ==== Pintres ==== ===== Antiquitat ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fidias]] # [[Vitruvi]] </div> ===== Edat Mejana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Hieronymus Bosch]] # [[Jan van Eyck]] # [[Giotto]] # [[Andrei Rublev]] </div> ===== Renaissença e periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[El Greco]] # [[Jacques-Louis David]] # [[Eugène Delacroix]] # [[François Mansart]] # [[Nicolas Poussin]] # [[Albrecht Dürer]] # [[Caspar David Friedrich]] # [[Hans Holbein the Younger]] # [[Karl Friedrich Schinkel]] # [[Borromini]] # [[Caravaggio]] # [[Bernini]] # [[Giovanni Bellini]] # [[Sandro Botticelli]] # [[Bramante]] # [[Canaletto]] # [[Piero della Francesca]] # [[Andrea Mantegna]] # [[Masaccio]] # [[Michelangelo]] # [[Palladio]] # [[Raphael]] # [[Andrea del Sarto]] # [[Tintoretto]] # [[Titian]] # [[Paolo Veronese]] # [[Leonardo da Vinci]] # [[Anthony van Dyck]] # [[Peter Paul Rubens]] # [[Rembrandt]] # [[Johannes Vermeer]] # [[Jusepe de Ribera]] # [[Diego Velázquez]] </div> ===== Periòde contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Marc Chagall]] # [[Marcel Duchamp]] # [[René Magritte]] # [[Frida Kahlo]] # [[Mary Cassatt]] # [[Georgia O'Keeffe]] # [[Jackson Pollock]] # [[Mark Rothko]] # [[Andy Warhol]] # [[Grant Wood]] # [[Paul Klee]] # [[Gustav Klimt]] # [[Edvard Munch]] # [[Victor Vasarely]] # [[Jean Auguste Dominique Ingres]] # [[Marie-Antoine Carême]] # [[Pau Cesana]] # [[Edgar Degas]] # [[Paul Gauguin]] # [[Édouard Manet]] # [[Henri Matisse]] # [[Claude Monet]] # [[Pierre-Auguste Renoir]] # [[Henri Rousseau]] # [[Enric de Tolosa-Lautrèc]] # [[Georges Seurat]] # [[Francis Bacon (artista)]] # [[William Hogarth]] # [[J. M. W. Turner]] # [[M. C. Escher]] # [[Vincent van Gogh]] # [[Piet Mondrian]] # [[Wassily Kandinsky]] # [[Kazimir Malevich]] # [[Ilya Repin]] # [[Nicholas Roerich]] # [[Salvador Dalí]] # [[Francisco Goya]] # [[Joan Miró]] # [[Pablo Picasso]] </div> === Escultors === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Auguste Rodin]] # [[Donatello]] </div> ==== Arquitèctes ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Imhotep]] # [[Oscar Niemeyer]] # [[Walter Burley Griffin]] # [[William Le Baron Jenney]] # [[Frank Gehry]] # [[Frank Lloyd Wright]] # [[Richard Meier]] # [[Louis Sullivan]] # [[I. M. Pei]] # [[Mimar Sinan]] # [[Kenzo Tange]] # [[Alvar Aalto]] # [[Le Corbusier]] # [[Gaudí]] # [[Victor Horta]] # [[Inigo Jones]] # [[Richard Neutra]] # [[Renzo Piano]] # [[Christopher Wren]] # [[Günter Behnisch]] # [[Peter Behrens]] # [[Walter Gropius]] # [[Erich Mendelsohn]] # [[Frei Otto]] # [[Ludwig Mies van der Rohe]] # [[Hans Scharoun]] # [[Shitao]] # [[Raja Ravi Varma]] # [[Hiroshige]] # [[Hokusai]] # [[Sesshu Toyo]] </div> ==== Escrivans ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abu Nuwas]] # [[Adam Mickiewicz]] # [[Alexander Pushkin]] # [[Alejo Carpentier]] # [[Alexandre Dumas]] # [[Alice Walker]] # [[Allen Ginsberg]] # [[Amir Khusrow]] # [[Anton Chekhov]] # [[Arthur Rimbaud]] # [[Fraires Grimm]] # [[Carl Sandburg]] # [[Charles Dickens]] # [[Ciceron]] # [[Dashiell Hammett]] # [[Douglas Adams]] # [[Du Fu]] # [[Edgar Allan Poe]] # [[Eino Leino]] # [[Emily Dickinson]] # [[Erich Maria Remarque]] # [[Ernest Hemingway]] # [[F. Scott Fitzgerald]] # [[Franz Kafka]] # [[Fiodor Dostoievskii]] # [[John Donne]] # [[Gabriel García Márquez]] # [[Geoffrey Chaucer]] # [[George Bernard Shaw]] # [[George Orwell]] # [[Ghalib]] # [[H. G. Wells]] # [[Hans Christian Andersen]] # [[Harold Pinter]] # [[Heinrich Heine]] # [[Henrik Ibsen]] # [[Henry James]] # [[Henry Miller]] # [[Hermann Hesse]] # [[Hildegard de Bingen]] # [[Ilf e Petrov]] # [[Isaac Asimov]] # [[Ivan Vazov]] # [[J. R. R. Tolkien]] # [[Jack Kerouac]] # [[Jack London]] # [[Rumi]] # [[James Joyce]] # [[Jane Austen]] # [[Jerome K. Jerome]] # [[Johann Wolfgang von Goethe]] # [[John Steinbeck]] # [[John Updike]] # [[Jonathan Swift]] # [[Jorge Luis Borges]] # [[José Martí]] # [[José Saramago]] # [[Jules Verne]] # [[Kālidāsa]] # [[Langston Hughes]] # [[Leon Tolstoi]] # [[Lewis Carroll]] # [[Li Bai]] # [[Lord Byron]] # [[Marcel Proust]] # [[Mark Twain]] # [[Mario Vargas Llosa]] # [[Matsuo Bashō]] # [[Maxim Gorki]] # [[Miguel de Cervantes]] # [[Mikhail Bulgakov]] # [[Molière]] # [[Murasaki Shikibu]] # [[Naguib Mahfouz]] # [[Nathaniel Hawthorne]] # [[Nikolai Gogol]] # [[Nikos Kazantzakis]] # [[Olaf Stapledon]] # [[Omar Khayyám]] # [[Pablo Neruda]] # [[Petrarch]] # [[Philip K. Dick]] # [[Rabindranath Tagore]] # [[Rainer Maria Rilke]] # [[Gabriele D’Annunzio]] # [[Brontë family]] # [[Robert A. Heinlein]] # [[Saadi Shirazi]] # [[Salman Rushdie]] # [[Safo]] # [[Saul Bellow]] # [[Thomas Hardy]] # [[Thomas Mann]] # [[Thomas Pynchon]] # [[Toni Morrison]] # [[Truman Capote]] # [[Umberto Eco]] # [[Victor Hugo]] # [[Yasunari Kawabata]] # [[Yukio Mishima]] </div> ===== Antiquitat ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Qu Yuan]] # [[Aesop]] # [[Menander]] # [[Aeschylus]] # [[Aristofanes]] # [[Euripides]] # [[Hafez]] # [[Omèr]] # [[Oraci]] # [[Ovidi]] # [[Plutarch]] # [[Sofòcles]] # [[Virgili]] # [[Plini l'Ancian]] </div> ===== Edat Mejana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Dante Alighieri]] # [[Ferdowsi]] # [[Jami]] # [[Kabir]] # [[Nizami Ganjavi]] # [[Rudaki]] # [[Giovanni Boccaccio]] # [[Ali-Shir Nava'i]] # [[William Shakespeare]] # [[Chrétien de Troyes]] # [[Christine de Pizan]] # [[François Villon]] </div> ===== Renaissença ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fuzûlî]] # [[Tulsidas]] # [[Pedro Calderón de la Barca]] # [[Luís de Camões]] # [[Pierre Corneille]] # [[Daniel Defoe]] # [[Gavrila Derzhavin]] # [[John Dryden]] # [[Samuel Johnson]] # [[John Milton]] # [[Michel de Montaigne]] # [[François Rabelais]] # [[Jean Racine]] # [[Lope de Vega]] </div> ===== Periòde contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Chinua Achebe]] # [[Samuel Beckett]] # [[William Blake]] # [[Bertolt Brecht]] # [[Ray Bradbury]] # [[Raymond Chandler]] # [[Agatha Christie]] # [[Arthur C. Clarke]] # [[Arthur Conan Doyle]] # [[Roald Dahl]] # [[Robert Frost]] # [[Aldous Huxley]] # [[Rudyard Kipling]] # [[Astrid Lindgren]] # [[Guy de Maupassant]] # [[Arthur Miller]] # [[Vladimir Nabokov]] # [[J. K. Rowling]] # [[Mary Shelley]] # [[Wole Soyinka]] # [[Robert Louis Stevenson]] # [[Walt Whitman]] # [[Oscar Wilde]] # [[Mary Wollstonecraft]] # [[Virginia Woolf]] # [[W. B. Yeats]] # [[Ngũgĩ wa Thiong'o]] # [[J. M. Coetzee]] # [[Nadine Gordimer]] # [[Margaret Atwood]] # [[Pearl S. Buck]] # [[Washington Irving]] # [[Jaroslav Hašek]] # [[T. S. Eliot]] # [[Mihai Eminescu]] # [[William Faulkner]] # [[Ken Kesey]] # [[Guillaume Apollinaire]] # [[Constantine P. Cavafy]] # [[Stendhal]] # [[William Golding]] # [[Stephen King]] # [[Ursula K. Le Guin]] # [[Sinclair Lewis]] # [[Herman Melville]] # [[Margaret Mitchell]] # [[Mario Puzo]] # [[Ezra Pound]] # [[J. D. Salinger]] # [[Isaac Bashevis Singer]] # [[Harriet Beecher Stowe]] # [[Kurt Vonnegut]] # [[William Carlos Williams]] # [[Jorge Amado]] # [[Chinghiz Aitmatov]] # [[Muhammad Iqbal]] # [[Haruki Murakami]] # [[Kenzaburō Ōe]] # [[Orhan Pamuk]] # [[Lu Xun]] # [[Kahlil Gibran]] # [[France Prešeren]] # [[Ismail Kadare]] # [[Joseph Conrad]] # [[Sándor Petőfi]] # [[Henryk Sienkiewicz]] # [[Taras Shevchenko]] # [[Anna Akhmatova]] # [[Joseph Brodsky]] # [[Ivan Bunin]] # [[Nikolay Karamzin]] # [[Mikhail Lermontov]] # [[Vladimir Mayakovsky]] # [[Nikolay Nekrasov]] # [[Boris Pasternak]] # [[Aleksandr Solzhenitsyn]] # [[Aleksey Nikolayevich Tolstoy]] # [[Ivan Turgenev]] # [[Honoré de Balzac]] # [[Charles Baudelaire]] # [[Karen Blixen]] # [[Gustave Flaubert]] # [[Anne Frank]] # [[Federico García Lorca]] # [[André Gide]] # [[Knut Hamsun]] # [[Eugène Ionesco]] # [[Selma Lagerlöf]] # [[Luigi Pirandello]] # [[Friedrich Schiller]] # [[August Strindberg]] # [[Tristan Tzara]] # [[Émile Zola]] # [[Kingsley Amis]] # [[W. H. Auden]] # [[Enid Blyton]] # [[Anthony Burgess]] # [[Robert Graves]] # [[John Keats]] # [[C. S. Lewis]] # [[Alan Moore]] # [[Walter Scott]] # [[John Millington Synge]] # [[William Wordsworth]] # [[Samuel Taylor Coleridge]] # [[Percy Bysshe Shelley]] </div> === Musicians === ==== Compositors ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Gustav Holst]] # [[Jon Lord]] # [[Alan Parsons]] # [[Pancho Vladigerov]] # [[Richard Strauss]] </div> ===== Edat Mejana e Renaissença ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Guillaume Dufay]] # [[Giovanni da Palestrina]] </div> ===== Periòde Barròc ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Johann Sebastian Bach]] # [[George Frideric Handel]] # [[Claudio Monteverdi]] # [[Antonio Vivaldi]] </div> ===== Periòde Classic ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Joseph Haydn]] # [[Wolfgang Amadeus Mozart]] </div> ===== Periòde Romantic ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mily Balakirev]] # [[Ludwig van Beethoven]] # [[Hector Berlioz]] # [[Georges Bizet]] # [[Alexander Borodin]] # [[Johannes Brahms]] # [[Anton Bruckner]] # [[Frédéric Chopin]] # [[César Cui]] # [[Antonín Dvořák]] # [[Edvard Grieg]] # [[Franz Liszt]] # [[Gustav Mahler]] # [[Felix Mendelssohn]] # [[Modest Mussorgsky]] # [[Nikolai Rimsky-Korsakov]] # [[Gioachino Rossini]] # [[Franz Schubert]] # [[Robert Schumann]] # [[Bedřich Smetana]] # [[Johann Strauss]] # [[Gilbert and Sullivan]] # [[Pyotr Ilyich Tchaikovsky]] # [[Giuseppe Verdi]] # [[Richard Wagner]] </div> ===== Sègle XX ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Kaikhosru Shapurji Sorabji]] # [[Béla Bartók]] # [[Claude Debussy]] # [[Joe Hisaishi]] # [[Sergei Prokofiev]] # [[Giacomo Puccini]] # [[Maurice Ravel]] # [[Arnold Schoenberg]] # [[Dmitri Shostakovich]] # [[Jean Sibelius]] # [[Igor Stravinsky]] </div> ==== Musicians ==== ===== Caps d'orquèstra ===== # [[Leonard Bernstein]] ===== Cantaires ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Umm Kulthum]] # [[Vladimir Vysotsky]] </div> ===== Violonista ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Yo-Yo Ma]] # [[Niccolò Paganini]] </div> ===== Musica non occidentala ===== # [[Ravi Shankar]] ===== Folk e musica populara ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[ABBA]] # [[Mariah Carey]] # [[Cher]] # [[David Coverdale]] # [[Doris Day]] # [[Bruce Dickinson]] # [[Ronnie James Dio]] # [[Celine Dion]] # [[Michael Jackson]] # [[Elton John]] # [[Madonna]] # [[Bob Marley]] # [[Dean Martin]] # [[Liza Minnelli]] # [[Joni Mitchell]] # [[Frank Sinatra]] # [[Barbra Streisand]] # [[Stevie Wonder]] </div> ===== Folk e country americana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Johnny Cash]] # [[Bing Crosby]] # [[Faith Hill]] # [[George Jones]] # [[Peter, Paul and Mary]] # [[Reba McEntire]] # [[Dolly Parton]] # [[Hank Williams]] </div> ===== Blues e soul ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ray Charle]] # [[Aretha Franklin]] # [[B.B. King]] </div> ===== Compositors de cançon ===== # [[Vangelis]] ===== Musica de film ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jerry Goldsmith]] # [[Henry Mancini]] # [[Ennio Morricone]] # [[Richard Rodgers]] # [[Miklós Rózsa]] # [[Max Steiner]] # [[John Williams]] </div> ===== Funk ===== # [[James Brown]] ===== Guitaristas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[John Lee Hooker]] # [[Stevie Ray Vaughan]] </div> ===== Hip-hop e rap ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Eminem]] # [[Dr. Dre]] # [[Tupac Shakur]] </div> ===== Jazz ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Louis Armstrong]] # [[Miles Davis]] # [[George Gershwin]] # [[Antônio Carlos Jobim]] # [[Glenn Miller]] </div> ===== Comèdia musicala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Irving Berlin]] # [[Jerome Kern]] # [[Cole Porter]] # [[Andrew Lloyd Webber]] </div> ===== Cantaires non anglofòns ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Édith Piaf]] # [[Lata Mangeshkar]] # [[Alla Pugacheva]] # [[Mohammed Rafi]] # [[Zhu Xuan]] </div> ===== Rock ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[AC/DC]] # [[John Barry]] # [[The Beatles]] ## [[John Lennon]] ## [[Paul McCartney]] # [[Chuck Berry]] # [[David Bowie]] # [[Eric Clapton]] # [[Joe Cocker]] # [[Phil Collins]] # [[Alice Cooper]] # [[Deep Purple]] # [[The Doors]] # [[Bob Dylan]] # [[Peter Gabriel]] # [[Simon & Garfunkel]] # [[Jimi Hendrix]] # [[Janis Joplin]] # [[Metallica]] # [[Gary Moore]] # [[Nirvana]] # [[Ozzy Osbourne]] # [[Pink Floyd]] ## [[Roger Waters]] # [[Elvis Presley]] # [[Queen]] ## [[Freddie Mercury]] # [[Linda Ronstadt]] # [[Black Sabbath]] # [[Bruce Springsteen]] # [[The Rolling Stones]] ## [[Keith Richards]] ## [[Mick Jagger]] # [[Tina Turner]] # [[U2]] # [[Frank Zappa]] # [[Led Zeppelin]] </div> === Criminaus === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Billy the Kid]] # [[Jack l'Esventraire]] # [[Al Capone]] # [[Pablo Escobar]] </div> === Productors, realizators e scenaristas === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Woody Allen]] # [[Pedro Almodóvar]] # [[Robert Altman]] # [[Michelangelo Antonioni]] # [[Ingmar Bergman]] # [[Bernardo Bertolucci]] # [[Luis Buñuel]] # [[Ken Burns]] # [[James Cameron]] # [[Frank Capra]] # [[Jean Cocteau]] # [[Clint Eastwood]] # [[Francis Ford Coppola]] # [[George Cukor]] # [[Walt Disney]] # [[Carl Theodor Dreyer]] # [[Sergei Eisenstein]] # [[Rainer Werner Fassbinder]] # [[Federico Fellini]] # [[John Ford]] # [[Miloš Forman]] # [[Bob Fosse]] # [[Jean-Luc Godard]] # [[Samuel Goldwyn]] # [[Terry Gilliam]] # [[D. W. Griffith]] # [[Alfred Hitchcock]] # [[John Huston]] # [[Elia Kazan]] # [[Raj Kapoor]] # [[Takeshi Kitano]] # [[Stanley Kubrick]] # [[Akira Kurosawa]] # [[Fritz Lang]] # [[David Lean]] # [[Ang Lee]] # [[Frank Lloyd]] # [[George Lucas]] # [[Sidney Lumet]] # [[Auguste e Louis Lumière]] # [[Joseph L. Mankiewicz]] # [[Frances Marion]] # [[Georges Méliès]] # [[Nikita Mikhalkov]] # [[Alan Parker]] # [[Roman Polanski]] # [[Sydney Pollack]] # [[Carlo Ponti]] # [[Leni Riefenstahl]] # [[Satyajit Ray]] # [[Jean Renoir]] # [[Carlos Saura]] # [[Martin Scorsese]] # [[David O. Selznick]] # [[Mack Sennett]] # [[Vittorio De Sica]] # [[Aaron Sorkin]] # [[Steven Spielberg]] # [[Constantin Stanislavski]] # [[Oliver Stone]] # [[Quentin Tarantino]] # [[Andrei Tarkovsky]] # [[Irving Thalberg]] # [[Giuseppe Tornatore]] # [[François Truffaut]] # [[Lars von Trier]] # [[Luchino Visconti]] # [[Dziga Vertov]] # [[Hal B. Wallis]] # [[Wim Wenders]] # [[Orson Welles]] # [[Billy Wilder]] # [[Robert Wise]] # [[William Wyler]] # [[Darryl F. Zanuck]] # [[Robert Zemeckis]] # [[Zhang Yimou]] </div> === Òmes d'afaires === ==== Antiquitat ==== # [[Marcus Licinius Crassus]] ==== Edat Mejana ==== # [[Lorenzo de' Medici]] ==== Revolucion Industriala ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Samuel Crompton]] # [[Thomas Newcomen]] # [[John Jacob Astor]] # [[Jamsetji Tata]] </div> ===== Estats Units d'America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Andrew Carnegie]] # [[P. T. Barnum]] # [[James Buchanan Duke]] # [[Warren Buffett]] # [[Henry Ford]] # [[Meyer Guggenheim]] # [[Howard Hughes]] # [[J. P. Morgan]] # [[J. Paul Getty]] # [[William Randolph Hearst]] # [[John D. Rockefeller]] # [[Leland Stanford]] # [[Cornelius Vanderbilt]] # [[Madam C. J. Walker]] # [[George Westinghouse]] </div> ==== Periòde contemporanèu ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Coco Chanel]] # [[Alan Sugar]] # [[Dhirubhai Ambani]] # [[Muhammad Yunus]] # [[Enzo Ferrari]] # [[Mukesh Ambani]] # [[Carlos Slim]] # [[Sergey Brin]] # [[Richard Branson]] </div> ===== Estats Units d'America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ray Kroc]] # [[Sam Walton]] # [[Bill Gates]] # [[Steve Jobs]] # [[Rupert Murdoch]] # [[Elon Musk]] # [[Larry Page]] # [[Ted Turner]] # [[Oprah Winfrey]] # [[Mark Zuckerberg]] </div> === Explorators === ==== Antiquitat e Edat Mejana ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ibn Battuta]] # [[Leif Ericson]] </div> ==== Edat dei Descubèrtas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Willem Barentsz]] # [[John Cabot]] # [[Pedro Álvares Cabral]] # [[Jacques Cartier]] # [[Cristòl Colomb]] # [[Hernán Cortés]] # [[Francis Drake]] # [[Juan Sebastián Elcano]] # [[Vasco da Gama]] # [[Ferrand Magellan]] # [[Ponce de Leon]] # [[Francisco Pizarro]] # [[Marco Polo]] # [[Hernando de Soto]] # [[Abel Tasman]] # [[Amerigo Vespucci]] # [[Zheng He]] </div> ==== Sègle XVIII e XIX ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Vitus Bering]] # [[James Cook]] # [[Alexander von Humboldt]] # [[David Livingstone]] # [[Henry Morton Stanley]] </div> ==== Sègle XX ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Roald Amundsen]] # [[Neil Armstrong]] # [[Iurii Gagarin]] # [[John Glenn]] # [[Edmund Hillary]] # [[Tenzing Norgay]] </div> === Filosòfs, istorians e òme politic === ==== Filosòfs ==== ===== Antiquitat ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aristòtel]] # [[Agustin d'Ipòna]] # [[Confucius]] # [[Democrita]] # [[Diogenes de Sinòpe]] # [[Epicur]] # [[Gorgias]] # [[Han Fei]] # [[Eraclita]] # [[Laozi]] # [[Li Si]] # [[Mencius]] # [[Parmenid]] # [[Platon]] # [[Plotinus]] # [[Senèca lo Jove]] # [[Shang Yang]] # [[Socrates]] # [[Tales de Milet]] # [[Xunzi]] # [[Zenon de Cition]] # [[Zenon d'Elèa]] # [[Zhuangzi]] </div> ===== Edat Mejana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Peter Abelard]] # [[Averroès]] # [[Boethius]] # [[Francis Bacon]] # [[Giordano Bruno]] # [[Hasdai Crescas]] # [[Duns Scotus]] # [[Maimonides]] # [[Nicolau de Cusa]] # [[Tomàs d'Aquin]] # [[Wang Yangming]] # [[William d'Ockham]] # [[Zhu Xi]] </div> ===== Periòde Modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[George Berkeley]] # [[Johan Amos Comenius]] # [[René Descartes]] # [[Denis Diderot]] # [[Friedrich Engels]] # [[Desiderius Erasmus]] # [[Hugo Grotius]] # [[Georg Wilhelm Friedrich Hegel]] # [[Thomas Hobbes]] # [[David Hume]] # [[William James]] # [[Immanuel Kant]] # [[Søren Kierkegaard]] # [[Gotthold Ephraim Lessing]] # [[John Locke]] # [[John Stuart Mill]] # [[Montesquieu]] # [[Friedrich Nietzsche]] # [[Jean-Jacques Rousseau]] # [[Max Scheler]] # [[Friedrich Schleiermacher]] # [[Arthur Schopenhauer]] # [[Herbert Spencer]] # [[Baruch Spinoza]] # [[Emanuel Swedenborg]] # [[Voltaire]] </div> ===== Periòde contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Theodor W. Adorno]] # [[Raymond Aron]] # [[Mikhail Bakunin]] # [[Simone de Beauvoir]] # [[Henri Bergson]] # [[Isaiah Berlin]] # [[Martin Buber]] # [[Albert Camus]] # [[Ernst Cassirer]] # [[Benedetto Croce]] # [[Gilles Deleuze]] # [[Jacques Derrida]] # [[John Dewey]] # [[Ralph Waldo Emerson]] # [[Ludwig Feuerbach]] # [[Johann Gottlieb Fichte]] # [[Gottlob Frege]] # [[Yan Fu]] # [[Hans-Georg Gadamer]] # [[Jürgen Habermas]] # [[Martin Heidegger]] # [[Edmund Husserl]] # [[Thomas Kuhn]] # [[Imre Lakatos]] # [[Marshall McLuhan]] # [[Maurice Merleau-Ponty]] # [[Maria Montessori]] # [[Karl Popper]] # [[Pierre-Joseph Proudhon]] # [[John Rawls]] # [[Bertrand Russell]] # [[Jean-Paul Sartre]] # [[Henry David Thoreau]] # [[Alexis de Tocqueville]] # [[Miguel de Unamuno]] # [[Alfred North Whitehead]] # [[Ludwig Wittgenstein]] # [[Kang Youwei]] </div> ==== Istorians ==== ===== Antiquitat ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Eusèbi]] # [[Eròdot]] # [[Tit Livi]] # [[Ammianus Marcellinus]] # [[Tacit]] # [[Tucidides]] # [[Sima Qian]] # [[Xenefont]] </div> ===== Edat Mejana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Beda]] # [[Ibn Khaldun]] # [[Rashid-al-Din Hamadani]] </div> ===== Periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Edward Gibbon]] # [[Leopold von Ranke]] # [[Adolphe Thiers]] </div> ===== Periòde contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fernand Braudel]] # [[Michel Foucault]] # [[Christopher Hill]] # [[Theodor Mommsen]] # [[A. J. P. Taylor]] # [[Barbara W. Tuchman]] # [[Frederick Jackson Turner]] </div> ==== Economistas ==== ===== Periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Thomas Robert Malthus]] # [[François Quesnay]] # [[David Ricardo]] # [[Adam Smith]] </div> ===== Periòde contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Milton Friedman]] # [[Hermann Heinrich Gossen]] # [[John Maynard Keynes]] # [[Peter Kropotkin]] # [[Paul Krugman]] # [[Gunnar Myrdal]] # [[John Forbes Nash Jr]] # [[Bertil Ohlin]] # [[Karl Polanyi]] # [[Paul Samuelson]] # [[Joseph Schumpeter]] # [[William Vickrey]] </div> ==== Lingüists ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mesrop Mashtots]] # [[Pāṇini]] # [[Mikhail Bakhtin]] # [[Noam Chomsky]] # [[Roman Jakobson]] # [[Ferdinand de Saussure]] # [[Roland Barthes]] </div> ==== Sociològs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pierre Bourdieu]] # [[Auguste Comte]] # [[Émile Durkheim]] # [[Norbert Elias]] # [[Anthony Giddens]] # [[Erving Goffman]] # [[Bruno Latour]] # [[Niklas Luhmann]] # [[Robert K. Merton]] # [[Talcott Parsons]] # [[Pitirim Sorokin]] # [[Max Weber]] # [[C. Wright Mills]] </div> ==== Escrivans politics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Chanakya]] # [[Nicolau Maquiavèl]] # [[Thomas More]] # [[Tommaso Campanella]] # [[Edmund Burke]] # [[Judith Butler]] # [[Antonio Gramsci]] # [[Thomas Paine]] # [[Rosa Luxemburg]] # [[Karl Marx]] # [[Hans Morgenthau]] # [[Hannah Arendt]] </div> ==== Psicològs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Alfred Adler]] # [[Gordon Allport]] # [[Albert Bandura]] # [[Raymond Cattell]] # [[Hans Eysenck]] # [[Albert Ellis]] # [[Erik Erikson]] # [[Gustav Fechner]] # [[Leon Festinger]] # [[Sigmund Freud]] # [[Erich Fromm]] # [[Jane Goodall]] # [[Donald O. Hebb]] # [[Hermann von Helmholtz]] # [[Karl Jaspers]] # [[Carl Jung]] # [[Kurt Lewin]] # [[Abraham Maslow]] # [[David McClelland]] # [[George Armitage Miller]] # [[Ivan Pavlov]] # [[Jean Piaget]] # [[Carl Rogers]] # [[Otto Rank]] # [[Stanley Schachter]] # [[B. F. Skinner]] # [[Benjamin Spock]] # [[Edward Thorndike]] # [[John B. Watson]] # [[Wilhelm Wundt]] # [[Lev Vygotsky]] </div> ==== Antropològs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Claude Lévi-Strauss]] # [[Margaret Mead]] </div> ==== Critics e istorians de l'art ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Walter Benjamin]] # [[Clement Greenberg]] # [[Erwin Panofsky]] # [[Edward Said]] </div> === Figuras religiosas === ==== Religions abraamicas ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abraam]] # [[Adam]] # [[Danièu (profèta)]] # [[Dàvid]] # [[Elijah]] # [[Ezra]] # [[Gabrièu (arcange)]] # [[Isaiah]] # [[Jacòb]] # [[Josèpa]] # [[Moïses]] # [[Noah]] # [[Solomon]] </div> ===== Cristianisme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Maria (maire de Jèsus)]] # [[Jèsus de Nazaret]] # [[Joan l'Apostòl]] # [[Joan lo Baptista]] # [[Pau l'Apostòl]] # [[Sant Pèire]] </div> ====== Antiquitat ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Arius]] # [[Anastasi d'Alexàndria]] # [[Basili de Cesarèa]] # [[Joan Crisòstom]] # [[Clamenç d'Alexàndria]] # [[Ciril d'Alexàndria]] # [[Joan de Damasc]] # [[Sants Ciril e Metòde]] # [[Gregòri de Nazianz]] # [[Nestòri]] # [[Sant Nicolau]] # [[Nikon (patriarca)]] # [[Gregòri de Nissa]] # [[Origèn]] </div> ====== Papas ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Clamenç Ièr]] # [[Gregòri Ièr]] # [[Joan XXIII]] # [[Leon Ièr]] # [[Pau VI]] # [[Piu IX]] </div> ===== Protestantisme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jacobus Arminius]] # [[Karl Barth]] # [[Dietrich Bonhoeffer]] # [[Joan Calvin]] # [[Thomas Cranmer]] # [[Mary Baker Eddy]] # [[Billy Graham]] # [[John Knox]] # [[Philipp Melanchthon]] # [[Menno Simons]] # [[Joseph Smith]] # [[Charles Spurgeon]] # [[John Wesley]] # [[Huldrych Zwingli]] </div> ===== Catolicisme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ambròsi]] # [[Francés d'Assisi]] # [[Bonaventura de Bagnoregio]] # [[Columba d'Iona]] # [[Joan de la Crotz]] # [[Sant Jòrdi]] # [[Joan Hus]] # [[Irenaeus]] # [[Sant Jiròni]] # [[Ignasi de Loyola]] # [[Benedicta de Nursia]] # [[Tertullian]] # [[Tomás de Torquemada]] # [[John Wycliffe]] # [[Francis Xavier]] </div> ===== Islam ===== ====== Articles de basa ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fatima]] # [[Maomet]] </div> ====== Chiisme ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ali]] # [[Hussein ibn Ali]] # [[Ja'far al-Sadiq]] </div> ====== Sunisme ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Muhammad al-Bukhari]] # [[Muslim ibn al-Hajjaj]] # [[Al-Nawawi]] # [[Al-Shafi'i]] # [[Malik ibn Anas]] # [[Ahmad ibn Hanbal]] # [[Abu Ḥanifa]] # [[Ibn Taymiyyah]] </div> ===== Judaïsme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Maharal]] # [[Gaon de Vila]] # [[Akiva ben Josèu]] # [[Rashi]] # [[Baal Shem Tov]] </div> ===== Divèrs ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Al-Ghazali]] # [[Ibn Arabi]] </div> ==== Bodisme ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Boda]] # [[Thich Nhat Hanh]] # [[Tenzin Gyatso]] # [[Nagarjuna]] # [[Padmasambhava]] </div> ===== Bodisme chinés ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bodhidharma]] # [[Huineng]] # [[Huiyuan (bodisme)]] # [[Kumarajiva]] # [[Zhiyi]] </div> ===== Bodisme indian ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ananda]] # [[Maudgalyayana]] # [[Sariputta]] # [[Vasubandhu]] </div> ===== Bodisme japonés ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Dogen]] # [[Kukai]] </div> ==== Indoïsme ==== ===== Antiquitat ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Kanada]] # [[Kapila]] # [[Patanjali]] # [[Valmiki]] # [[Vyasa]] </div> ===== Edat Mejana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Basava]] # [[Kumarila Bhaṭṭa]] # [[Gaudapada]] # [[Madhvacharya]] # [[Chaitanya Mahaprabhu]] # [[Ramanuja]] # [[Adi Shankara]] </div> ===== Periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sri Aurobindo]] # [[Ramana Maharshi]] # [[A. C. Bhaktivedanta Swami Prabhupada]] # [[Ramakrishna]] # [[Swami Vivekananda]] # [[Paramahansa Yogananda]] </div> ==== Autrei religions ==== ===== Bahá'í ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Báb]] # [[Bahá'u'lláh]] </div> ===== Sikhisme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Guru Nanak]] # [[Guru Gobind Singh]] </div> ===== Zoroastrisme ===== # [[Zaratostra]] ==== Mistics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Nostradamus]] # [[Grigori Rasputin]] </div> === Caps politics === ==== Antiquitat ==== ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cir II lo Gran]] # [[Semiramis]] # [[Qin Shi Huang]] # [[Sun Tsu]] # [[Ashoka]] # [[Chandragupta Maurya]] # [[Cresus]] # [[Hammurabi]] # [[Mitridat VI de Pont]] # [[Reina de Saba]] # [[Darius Ièr]] # [[Han Gaozu]] </div> ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Akhenaton]] # [[Cleopatra VII]] # [[Djòser]] # [[Hatshepsut]] # [[Nefertiti]] # [[Ptahhotep]] # [[Ptolemèu Ièr Soter]] # [[Ramsès II]] # [[Djehotimes III]] # [[Totankhamòn]] # [[Seti Ièr]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Antonin lo Piós]] # [[August]] # [[Caligula]] # [[Constantin Ièr]] # [[Domician]] # [[Juli Cesar]] # [[Marc Aurèli]] # [[Neron]] # [[Teodòsi I]] # [[Tibèri]] # [[Trajan]] # [[Atila]] # [[Pirrus d'Epira]] # [[Seleuc Ièr Nicator]] # [[Alexandre lo Grand]] # [[Felip II de Macedònia]] # [[Alcibiades]] # [[Demostèn]] # [[Pericles]] # [[Solon]] # [[Alaric Ièr]] # [[Arminius]] # [[Bodicca]] # [[Vercingetorix]] # [[Annibal Barca]] </div> ==== Edat Mejana ==== ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abu Bakr]] # [[Harun al-Rashid]] # [[Muawiyah Ièr]] # [[Umar]] # [[Uthman ibn Affan]] # [[Batu Khan]] # [[Ulaga Khan]] # [[Timur]] # [[Ulugh Beg]] # [[Kubilai]] # [[Genghis Khan]] # [[Ogodei]] # [[Mehmet II]] # [[Osman Ièr]] # [[Saladin]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Basili II (emperaire bizantin)]] # [[Eraclius]] # [[Justinian Ièr]] # [[Leon III l'Isaurian]] # [[Manuèl Ièr Comnèn]] # [[Mathias Corvin]] # [[Simeon Ièr de Bulgaria]] # [[Estève Ièr d'Ongria]] # [[Vlad III Tepes]] # [[Alfrèd lo Grand]] # [[Atelstan]] # [[Edoard Ièr d'Anglatèrra]] # [[Edoard III d'Anglatèrra]] # [[Enric II d'Anglatèrra]] # [[Enric V d'Anglatèrra]] # [[Joan d'Anglatèrra]] # [[Ricard Ièr d'Anglatèrra]] # [[Guilhèm Ièr d'Anglatèrra]] # [[Carlesmanhe]] # [[Clotari Ièr]] # [[Clodovèu Ièr]] # [[Loís lo Piós]] # [[Loís XI de França]] # [[Felipe II de França]] # [[Felipe IV de França]] # [[Arnulf de Carintia]] # [[Carles lo Gròs]] # [[Enric Ièr de Germania]] # [[Carles IV (emperaire germanic)]] # [[Carles lo Calvet]] # [[Frederic Ièr (emperaire germanic)]] # [[Frederic II (emperaire germanic)]] # [[Enric IV (emperaire germanic)]] # [[Oton Ièr (emperaire germanic)]] # [[Sigismond (emperaire germanic)]] # [[Girolamo Savonarola]] # [[Lucrezia Borgia]] # [[Alexandre VI (papa)]] # [[Bonifaci VIII]] # [[Gregòri VII]] # [[Innocenci III]] # [[Boleslaw Ièr de Polonha]] # [[Jogaila]] # [[Mieszko Ièr de Polonha]] # [[Alexandre Nevski]] # [[Ivan III de Russia]] # [[Sviatoslav Ièr de Kiev]] # [[Vladimir lo Grand]] # [[Teodòric lo Grand]] # [[Anfons Ièr de Portugau]] # [[Cnut lo Grand]] # [[Ferrand II d'Aragon]] # [[Enric lo Navegaire]] # [[Isabèla Ièra de Castelha]] # [[Lotari Ièr]] </div> ==== Periòde modèrne ==== ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atahualpa]] # [[Moctezuma II]] # [[Sitting Bull]] # [[Alexander Hamilton]] # [[George Washington]] # [[James Madison]] # [[John Adams]] # [[Thomas Jefferson]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abbas Ièr de Pèrsia]] # [[Babur]] # [[Humayun]] # [[Oda Nobunaga]] # [[Tokugawa Ieyasu]] # [[Toyotomi Hideyoshi]] # [[Akbar]] # [[Aurangzeb]] # [[Shah Jahan]] # [[Mehmet IV]] # [[Selim Ièr]] # [[Hurrem Sultan]] # [[Soliman lo Magnific]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Carles Ièr d'Anglatèrra]] # [[Elisabèta Ièra d'Anglatèrra]] # [[Enric VIII d'Anglatèrra]] # [[Jòrdi III d'Anglatèrra]] # [[James VI e I]] # [[Maria Ièra d'Anglatèrra]] # [[Maria Stuart]] # [[Guilhèm III d'Anglatèrra]] # [[William Pitt lo Jove]] # [[Marie Antoinette]] # [[Cardenau Mazarin]] # [[Cardenau Richelieu]] # [[Catherine de' Medici]] # [[Francés Ièr de França]] # [[Enric IV de França]] # [[Loís XIV de França]] # [[Loís XV de França]] # [[Loís XVI de França]] # [[Carles V (emperaire germanic)]] # [[Ferdinand Ièr (emperaire germanic)]] # [[Josèu II (emperaire germanic)]] # [[Leopold Ièr (emperaire germanic)]] # [[Maria Teresa]] # [[Maximilian Ièr (emperaire germanic)]] # [[Clemenç VII]] # [[Juli II]] # [[Joan III Sobieski]] # [[Sigismond III Vasa]] # [[Catarina la Granda]] # [[Elisabèta de Russia]] # [[Ivan IV de Russia]] # [[Pèire Ièr de Russia]] # [[Carles XII de Suècia]] # [[Cristian IV de Danemarc]] # [[Frederic II de Prússia]] # [[Felipe II d'Espanha]] # [[Felipe V d'Espanha]] # [[Guilhèm Ièr d'Aurenja-Nassau]] # [[Bohdan Khmelnytsky]] # [[Ivan Mazepa]] </div> ==== Periòde contemporanèu ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Haile Selassie Ièr]] # [[Idi Amin]] # [[Julius Nyerere]] # [[Abdelkader El Djezairi]] # [[Anwar Sadat]] # [[Gamal Abdel Nasser]] # [[Moammar al-Gaddafi]] # [[Muhammad Ali d'Egipte]] # [[Cecil Rhodes]] # [[Hastings Banda]] # [[Mobutu Sese Seko]] # [[Nelson Mandela]] # [[Robert Mugabe]] # [[Shaka]] # [[Kofi Annan]] # [[Kwame Nkrumah]] # [[Léopold Sédar Senghor]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pèire Ièr de Brasil]] # [[Pèire II de Brasil]] # [[Pierre Trudeau]] # [[Daniel Ortega]] # [[Fidel Castro]] # [[Benito Juárez]] # [[Porfirio Díaz]] # [[Alfredo Stroessner]] # [[Augusto Pinochet]] # [[Eva Perón]] # [[Hugo Chávez]] # [[José de San Martín]] # [[Salvador Allende]] # [[Simón Bolívar]] # [[George W. Bush]] # [[Dwight D. Eisenhower]] # [[Andrew Jackson]] # [[Lyndon B. Johnson]] # [[John F. Kennedy]] # [[Abraham Lincoln]] # [[Douglas MacArthur]] # [[Richard Nixon]] # [[Barack Obama]] # [[James K. Polk]] # [[Ronald Reagan]] # [[Eleanor Roosevelt]] # [[Franklin D. Roosevelt]] # [[Theodore Roosevelt]] # [[Harry S. Truman]] # [[Woodrow Wilson]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cixi]] # [[Zhu Enlai]] # [[Hu Jintao]] # [[Chiang Kai-shek]] # [[Puyi]] # [[Deng Xiaoping]] # [[Sun Yat-sen]] # [[Mao Zedong]] # [[Park Chung-hee]] # [[Hirohito]] # [[Kim Il-sung]] # [[Meiji]] # [[Eisaku Sato]] # [[Heydar Aliyev]] # [[Nursultan Nazarbayev]] # [[Saparmurat Niyazov]] # [[Mohammad Reza Pahlavi]] # [[Indira Gandhi]] # [[Jawaharlal Nehru]] # [[Vallabhbhai Patel]] # [[Bangabandhu Sheikh Mujibar Rahman]] # [[Corazon Aquino]] # [[Ferdinand Marcos]] # [[Ho Chi Minh]] # [[Mahathir Mohamad]] # [[Pol Pot]] # [[Suharto]] # [[Sukarno]] # [[Lee Kuan Yew]] # [[Benazir Bhutto]] # [[Muhammad Ali Jinnah]] # [[Mustafa Kemal Atatürk]] # [[David Ben-Gurion]] # [[Abdul Hamid II]] # [[Saddam Hussein]] # [[Mahmud II]] # [[Golda Meir]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Francés Ferdinand d'Àustria]] # [[Francés II (emperaire germanic)]] # [[Fracés Josèu Ièr d'Àustria]] # [[Klemens von Metternich]] # [[Alexander Dubček]] # [[Enver Hoxha]] # [[Leonid Kuchma]] # [[Josip Broz Tito]] # [[Józef Piłsudski]] # [[Lech Wałęsa]] # [[Nicolae Ceaușescu]] # [[Slobodan Milošević]] # [[Václav Havel]] # [[Charles de Gaulle]] # [[François Mitterrand]] # [[Loís Felipe Ièr]] # [[Napoleon Ièr]] # [[Napoleon III]] # [[Adolf Hitler]] # [[Erich Honecker]] # [[Willy Brandt]] # [[Helmut Kohl]] # [[Konrad Adenauer]] # [[Otto von Bismarck]] # [[Joseph Goebbels]] # [[Guilhèm II (emperaire alemand)]] # [[Guilhèm Ièr (emperaire alemand)]] # [[Joan Pau II]] # [[Alexandre II de Russia]] # [[Boris Yeltsin]] # [[Eduard Shevardnadze]] # [[Iòsif Stalin]] # [[Leonid Brezhnev]] # [[Mikhail Gorbachev]] # [[Nicolau Ièr de Russia]] # [[Nicolau II de Russia]] # [[Nikita Khrushchev]] # [[Benjamin Disraeli]] # [[Clement Attlee]] # [[Diana Spencer]] # [[Elisabèta II dau Reiaume Unit]] # [[Margaret Thatcher]] # [[Victòria dau Reiaume Unit]] # [[William Ewart Gladstone]] # [[Winston Churchill]] # [[Robert Baden-Powell]] # [[António de Oliveira Salazar]] # [[Benito Mussolini]] # [[Camillo Benso]] # [[Carl Gustaf Emil Mannerheim]] # [[Chales XIV de Suècia]] # [[Dag Hammarskjöld]] # [[Francisco Franco]] # [[Gro Harlem Brundtland]] # [[Juan Carlos Ièr d'Espanha]] # [[Leopold II de Belgica]] # [[Christian Michelsen]] # [[Giuseppe Garibaldi]] # [[Alcide De Gasperi]] </div> ==== Caps e teoricians militars ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Flavius Aetius]] # [[Pompèu]] # [[Scipion l'African]] # [[Sulla]] # [[Eugèni de Savòia]] # Alexandre Suvorov]] # [[Carl von Clausewitz]] # [[Ulysses S. Grant]] # [[T. E. Lawrence]] # [[Robert E. Lee]] # [[George Marshall]] # [[Horatio Nelson]] # [[Erwin Rommel]] # [[Vo Nguyen Giap]] # [[Arthur Wellesley]] # [[Georgy Zhukov]] </div> ==== Activisitas e caps revolucionaris ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Steve Biko]] # [[Thomas Sankara]] # [[Yasser Arafat]] # [[Aung San Suu Kyi]] # [[Mohandas Karamchand Gandhi]] # [[Ruhollah Khomeini]] # [[Osama bin Laden]] # [[Joana d'Arc]] # [[Oliver Cromwell]] # [[Georges Danton]] # [[Vladimir Lenin]] # [[Vasil Levski]] # [[Martin Luther]] # [[Florence Nightingale]] # [[Emilia Plater]] # [[Gavrilo Princip]] # [[Maximilien de Robespierre]] # [[Spartacus]] # [[Maire Terèsa]] # [[Leon Trotsky]] # [[William Wallace]] # [[Simon Wiesenthal]] # [[Che Guevara]] # [[Pancho Villa]] # [[Susan B. Anthony]] # [[Emma Goldman]] # [[Al Gore]] # [[Mother Jones]] # [[Helen Keller]] # [[Martin Luther King Jr]] # [[Rosa Parks]] # [[Elizabeth Cady Stanton]] # [[Sojourner Truth]] # [[Harriet Tubman]] # [[Malcolm X]] </div> === Scientifics === ==== Sabents antics e medievaus ==== ===== Antiquitat ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abu Rayḥan al-Bīruni]] # [[Arquimèdes]] # [[Apolloni de Perga]] # [[Archytas]] # [[Aryabhata]] # [[Diofant]] # [[Eratostènes]] # [[Euclides]] # [[Eudòxi de Cnide]] # [[Iparcòs]] # [[Ipocrates]] # [[Ipatia]] # [[Pappus d'Alexàndria]] # [[Ptolemèu]] # [[Pitagòras]] # [[Su Song]] </div> ===== Edat Mejana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Alhazen]] # [[Bhāskara II]] # [[Muḥammad ibn Musa al-Khwarizmi]] # [[Nasir al-Din al-Tusi]] # [[Avicena]] # [[Brahmagupta]] # [[Fibonacci]] # [[Geber]] # [[William Gilbert]] # [[Muhammad ibn Zakariya al-Razi]] # [[Seki Takakazu]] </div> ==== Fisicians e astronòms ==== ===== Periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tycho Brahe]] # [[Nicolaus Copernicus]] # [[Subrahmanyan Chandrasekhar]] # [[Galileo Galilei]] # [[Edmond Halley]] # [[William Herschel]] # [[Edwin Hubble]] # [[Johannes Kepler]] # [[Ole Rømer]] # [[Carl Sagan]] # [[Robert Hooke]] # [[Christiaan Huygens]] # [[Mikhail Lomonosov]] # [[Isaac Newton]] </div> ===== Periòde contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[André-Marie Ampère]] # [[Amedeo Avogadro]] # [[Johann Jakob Balmer]] # [[William Thomson]] # [[Henri Becquerel]] # [[Hans Bethe]] # [[Niels Bohr]] # [[Ludwig Boltzmann]] # [[Max Born]] # [[William Henry Bragg]] # [[Henry Cavendish]] # [[James Chadwick]] # [[Steven Chu]] # [[Marie Curie]] # [[Pierre Curie]] # [[John Dalton]] # [[James Dewar]] # [[Johannes Diderik van der Waals]] # [[Paul Dirac]] # [[Albert Einstein]] # [[Michael Faraday]] # [[Enrico Fermi]] # [[Richard Feynman]] # [[Léon Foucault]] # [[Augustin-Jean Fresnel]] # [[Stephen Hawking]] # [[Werner Heisenberg]] # [[James Prescott Joule]] # [[Gustav Kirchhoff]] # [[Lev Landau]] # [[Ernest Lawrence]] # [[Hendrik Lorentz]] # [[Ernst Mach]] # [[James Clerk Maxwell]] # [[Lise Meitner]] # [[Albert A. Michelson]] # [[Robert Andrews Millikan]] # [[Pieter van Musschenbroek]] # [[Georg Ohm]] # [[J. Robert Oppenheimer]] # [[Wolfgang Pauli]] # [[Max Planck]] # [[C. V. Raman]] # [[Wilhelm Röntgen]] # [[Andrei Sakharov]] # [[Erwin Schrödinger]] # [[Arnold Sommerfeld]] # [[G. I. Taylor]] # [[Edward Teller]] # [[J. J. Thomson]] # [[Thomas Young]] # [[Yakov Borisovich Zel'dovich]] # [[Hans Christian Orsted]] # [[Murray Gell-Mann]] # [[Wallace Carothers]] # [[George FitzGerald]] # [[Victor Francis Hess]] # [[Gerard 't Hooft]] # [[Alfred Kastler]] # [[Philipp Lenard]] # [[Osborne Reynolds]] # [[Johannes Rydberg]] # [[Michael Servetus]] # [[Joseph Stefan]] # [[John Hasbrouck Van Vleck]] # [[Eugene Wigner]] # [[Robert Wilson]] </div> ==== Quimistas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Svante Arrhenius]] # [[Jöns Jacob Berzelius]] # [[Humphry Davy]] # [[Robert Boyle]] # [[Peter Debye]] # [[Joseph Louis Gay-Lussac]] # [[Josiah Willard Gibbs]] # [[Otto Hahn]] # [[Jacobus Henricus van 't Hoff]] # [[Dorothy Hodgkin]] # [[Antoine Lavoisier]] # [[Justus von Liebig]] # [[Dmitri Mendeleev]] # [[Joseph Priestley]] # [[Tadeus Reichstein]] # [[Ernest Rutherford]] # [[Frederick Soddy]] # [[Linus Pauling]] # [[Gilbert Lewis]] # [[Fritz Haber]] # [[Frederick Sanger]] # [[Vladimir Vernadsky]] # [[Robert Burns Woodward]] # [[Carl Bosch]] </div> ==== Botanistas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Norman Borlaug]] # [[Santiago Ramón y Cajal]] # [[Francis Crick]] # [[Thomas Henry Huxley]] # [[Jean-Baptiste Lamarck]] # [[Antonie van Leeuwenhoek]] # [[Carl Linnaeus]] # [[Konrad Lorenz]] # [[Gregor Mendel]] # [[Alfred Russel Wallace]] # [[James Watson]] # [[John James Audubon]] # [[Georges-Louis Leclerc]] # [[Sadi Carnot]] # [[Rachel Carson]] # [[Jacques-Yves Cousteau]] # [[Charles Darwin]] # [[Alexander Fleming]] # [[Galen]] # [[Ernst Haeckel]] # [[Edward Jenner]] # [[Richard Leakey]] </div> ==== Mètges ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Claude Bernard]] # [[Casimir Funk]] # [[William Harvey]] # [[Robert Koch]] # [[Paracelsus]] # [[Louis Pasteur]] # [[Jonas Salk]] # [[Andreas Vesalius]] </div> ==== Inventors ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[John Logie Baird]] # [[John Bardeen]] # [[Georg Bednorz]] # [[Alexander Graham Bell]] # [[Karl Benz]] # [[Emile Berliner]] # [[Gerd Binnig]] # [[Wernher von Braun]] # [[David Brewster]] # [[Fraires Wright]] # [[Nolan Bushnell]] # [[Josephine Cochrane]] # [[Christopher Cockerell]] # [[Louis Daguerre]] # [[Raymond Vahan Damadian]] # [[Rudolf Diesel]] # [[George Eastman]] # [[Thomas Edison]] # [[Leo Fender]] # [[Lee De Forest]] # [[Benjamin Franklin]] # [[Buckminster Fuller]] # [[Robert Fulton]] # [[Gordon Gould]] # [[Wilson Greatbatch]] # [[Johannes Gutenberg]] # [[Elias Howe]] # [[Joseph Marie Jacquard]] # [[Robert Jarvik]] # [[Philippe Kahn]] # [[John George Kemeny]] # [[Jack Kilby]] # [[Stephanie Kwolek]] # [[Jaron Lanier]] # [[Ignacy Lukasiewicz]] # [[Guglielmo Marconi]] # [[Cyrus McCormick]] # [[Robert Metcalfe]] # [[Samuel Morse]] # [[Alfred Nobel]] # [[Robert Noyce]] # [[Charles Algernon Parsons]] # [[Roy J. Plunkett]] # [[William Shockley]] # [[Alan Shugart]] # [[Isaac Singer]] # [[Nikola Tesla]] # [[Alessandro Volta]] # [[Ernest Walton]] # [[James Watt]] # [[Wilhelm Eduard Weber]] # [[Eli Whitney]] # [[Charles Wilson]] </div> ==== Matematicians ==== ===== Periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Daniel Bernoulli]] # [[Jacob Bernoulli]] # [[Bonaventura Cavalieri]] # [[Jean le Rond d'Alembert]] # [[Leonhard Euler]] # [[Pierre de Fermat]] # [[Gottfried Wilhelm Leibniz]] # [[Blaise Pascal]] </div> ===== Periòde modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Niels Henrik Abel]] # [[Vladimir Arnold]] # [[Stefan Banach]] # [[Isaac Barrow]] # [[George Boole]] # [[Georg Cantor]] # [[Élie Cartan]] # [[Augustin-Louis Cauchy]] # [[Richard Dedekind]] # [[Peter Gustav Lejeune Dirichlet]] # [[Gotthold Eisenstein]] # [[Ronald Fisher]] # [[Joseph Fourier]] # [[Évariste Galois]] # [[Carl Friedrich Gauss]] # [[Alexander Grothendieck]] # [[Kurt Gödel]] # [[Jacques Hadamard]] # [[William Hamilton]] # [[G. H. Hardy]] # [[Charles Hermite]] # [[David Hilbert]] # [[Carl Gustav Jacob Jacobi]] # [[Felix Klein]] # [[Andrey Kolmogorov]] # [[Joseph Louis Lagrange]] # [[Pierre-Simon Laplace]] # [[Nikolai Lobachevsky]] # [[Benoit Mandelbrot]] # [[Pierre Louis Maupertuis]] # [[Gaspard Monge]] # [[John von Neumann]] # [[Emmy Noether]] # [[Grigori Perelman]] # [[Henri Poincaré]] # [[Jean-Victor Poncelet]] # [[Srinivasa Ramanujan]] # [[Bernhard Riemann]] # [[James Harris Simons]] # [[Karl Weierstrass]] # [[Hermann Weyl]] </div> ==== Informaticians ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[John Vincent Atanasoff]] # [[Charles Babbage]] # [[Tim Berners-Lee]] # [[Dan Bricklin]] # [[Seymour Cray]] # [[Ward Cunningham]] # [[Edsger W. Dijkstra]] # [[Douglas Engelbart]] # [[Herman Hollerith]] # [[Gary Kildall]] # [[Donald Knuth]] # [[Ada Lovelace]] # [[Dennis Ritchie]] # [[Richard Stallman]] # [[Linus Torvalds]] # [[Alan Turing]] # [[Niklaus Wirth]] # [[Steve Wozniak]] # [[Konrad Zuse]] </div> === Jornalistas === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Christiane Amanpour]] # [[Robert Fisk]] # [[John Pilger]] # [[Arun Shourie]] </div> ==== Estats Units ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ed Bradley]] # [[Tom Brokaw]] # [[Walter Cronkite]] # [[Hedda Hopper]] # [[David McCullough]] # [[Edward R. Murrow]] # [[Joseph Pulitzer]] # [[Dan Rather]] # [[Geraldo Rivera]] # [[John Stossel]] # [[Ed Sullivan]] # [[Mike Wallace]] # [[Barbara Walters]] # [[Walter Winchell]] # [[Bob Woodward]] </div> === Esportius === ==== Atletisme ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Roger Bannister]] # [[Usain Bolt]] # [[Bob Beamon]] # [[Sergey Bubka]] # [[Sebastian Coe]] # [[Dick Fosbury]] # [[Haile Gebrselassie]] # [[Eric Heiden]] # [[Stefka Kostadinova]] # [[Jackie Joyner-Kersee]] # [[Rafer Johnson]] # [[Yelena Isinbayeva]] # [[Sawao Kato]] # [[Carl Lewis]] # [[Kipchoge Keino]] # [[Bobby Morrow]] # [[Edwin Moses]] # [[Paavo Nurmi]] # [[Jesse Owens]] # [[Lilia Podkopayeva]] # [[Wilma Rudolph]] # [[Babe Didrikson Zaharias]] # [[Emil Zátopek]] </div> ==== Esquí aupenc ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jean-Claude Killy]] # [[Hermann Maier]] # [[Annemarie Moser-Pröll]] # [[Ingemar Stenmark]] # [[Lindsey Vonn]] </div> ==== Fòtbol american, irlandés e australian ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jim Brown]] # [[O. J. Simpson]] # [[Jerry Rice]] </div> ==== Badminton ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lin Dan]] # [[Peter Gade]] </div> ==== Basquetbòl ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Kareem Abdul-Jabbar]] # [[Sergei Belov]] # [[Larry Bird]] # [[Wilt Chamberlain]] # [[Tim Duncan]] # [[Magic Johnson]] # [[Michael Jordan]] # [[Dražen Petrović]] # [[Bill Russell]] # [[Arvydas Sabonis]] </div> ==== Baseball ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Hank Aaron]] # [[Ty Cobb]] # [[Lou Gehrig]] # [[Willie Mays]] # [[Jackie Robinson]] # [[Babe Ruth]] </div> ==== Biatlon ==== # [[Ole Einar Bjørndalen]] ==== Ciclisme ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jacques Anquetil]] # [[Gino Bartali]] # [[Fausto Coppi]] # [[Bernard Hinault]] # [[Miguel Indurain]] # [[Eddy Merckx]] </div> ==== Bòxa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Muhammad Ali]] # [[Henry Armstrong]] # [[Jack Dempsey]] # [[Rocky Marciano]] # [[Joe Louis]] # [[Ingemar Johansson]] # [[Sugar Ray Robinson]] # [[Sugar Ray Leonard]] </div> ==== Escacs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bobby Fischer]] # [[Garry Kasparov]] </div> ==== Criquet ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Don Bradman]] # [[W.G. Grace]] # [[Sachin Tendulkar]] </div> ==== Equitacion ==== # [[Reiner Klimke]] ==== Oquei ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Luciana Aymar]] # [[Dhyan Chand]] </div> ==== Skating ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Robin Cousins]] # [[Scott Hamilton]] # [[Sonja Henie]] # [[Michelle Kwan]] # [[Tara Lipinski]] # [[Axel Paulsen]] # [[Irina Rodnina]] </div> ==== Gòlf ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ben Hogan]] # [[Bobby Jones]] # [[Jack Nicklaus]] # [[Arnold Palmer]] # [[Gary Player]] # [[Annika Sörenstam]] # [[Lee Trevino]] # [[Tiger Woods]] </div> ==== Gimnastica ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Nadia Comăneci]] # [[Olga Korbut]] # [[Larisa Latynina]] # [[Li Ning]] # [[Vitaly Scherbo]] # [[Ludmilla Turischeva]] </div> ==== Handball ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Igor Turchin (handbal)]] # [[Ivano Balić]] # [[Anja Andersen]] </div> ==== Oquei sus glaça ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Wayne Gretzky]] # [[Valeri Kharlamov]] # [[Gordie Howe]] # [[Bobby Hull]] # [[Mario Lemieux]] # [[Sergei Makarov]] # [[Bobby Orr]] # [[Maurice Richard]] # [[Vladislav Tretiak]] </div> ==== Espòrts mecanics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mario Andretti]] # [[Juan Manuel Fangio]] # [[Alain Prost]] # [[Michael Schumacher]] # [[Ayrton Senna]] # [[Jackie Stewart]] </div> ==== Esquí nordic ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bjorn Daehlie]] # [[Matti Nykänen]] </div> ==== Navegacion ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ben Ainslie]] # [[Paul Elvstrom]] </div> ==== Fotbòl ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Franz Beckenbauer]] # [[David Beckham]] # [[Gianluigi Buffon]] # [[Iker Casillas]] # [[Bobby Charlton]] # [[Johan Cruyff]] # [[Alfredo Di Stéfano]] # [[Eusébio]] # [[Alex Ferguson]] # [[Garrincha]] # [[Mia Hamm]] # [[Diego Maradona]] # [[Lionel Messi]] # [[Gerd Müller]] # [[Michel Platini]] # [[Ferenc Puskas]] # [[Ronaldo]] # [[Cristiano Ronaldo]] # [[Pelé]] # [[Marco van Basten]] # [[Lev Yashin]] # [[Zinedine Zidane]] </div> ==== Speedskating ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bonnie Blair]] # [[Johann Olav Koss]] </div> ==== Natacion ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jim Thorpe]] # [[Mark Spitz]] # [[Michael Phelps]] # [[Greg Louganis]] </div> ==== Tennis de taula ==== # [[Jan-Ove Waldner]] ==== Tennis ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Andre Agassi]] # [[Björn Borg]] # [[Margaret Court]] # [[Chris Evert]] # [[Roger Federer]] # [[Pancho Gonzales]] # [[Steffi Graf]] # [[Billie Jean King]] # [[Rod Laver]] # [[Suzanne Lenglen]] # [[John McEnroe]] # [[Rafael Nadal]] # [[Martina Navratilova]] # [[Pete Sampras]] # [[Bill Tilden]] # [[Serena Williams]] </div> ==== Volleibòl ==== # [[Karch Kiraly]] ==== Divèrs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sepp Blatter]] # [[Pierre de Coubertin]] # [[Juan Antonio Samaranch]] </div> === Personatges legendàrias === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aquilles]] # [[Enèu]] # [[Agamemnon]] # [[Andromèda (mitologia)]] # [[Argonautas]] # [[Rei Artús]] # [[Atlàs (mitologia)]] # [[Beowulf]] # [[Dioscurs]] # [[Ciclòp]] # [[Cerbèr]] # [[Grendel]] # [[Hansel e Gretel]] # [[Eracles]] # [[Jason]] # [[Electra]] # [[Euròpa (mitologia)]] # [[Ganimedes (mitologia)]] # [[Elena de Tròia]] # [[Medèa]] # [[Medusa]] # [[Ulisses]] # [[Edip]] # [[Orion (mitologia)]] # [[Persèu (mitologia)]] # [[Peter Pan]] # [[Rotland (de Roncesvals)]] # [[Esfinx]] # [[Serena]] </div> === Personatges de ficcion === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Batman]] # [[Mickey Mouse]] # [[Blancanèu]] # [[Superman]] # [[Tintin]] # [[Baba Yaga]] # [[Paire Nadal]] # [[Aladdin]] # [[James Bond]] # [[Lo Gat Capelat]] # [[Dracula]] # [[Sherlock Holmes]] # [[Tarzan]] # [[Lei Tres Mosquetaires]] # [[Supereròi]] </div> == Istòria == === Articles de basa === ==== Generalitats ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria]] # [[Civilizacion]] # [[Istòria de la Tèrra]] # [[Istòria de l'umanitat]] # [[Archius]] # [[Biografia]] # [[Castèu]] # [[Òrdre (Regim Ancian)]] ## [[Borgesiá]] ## [[Noblesa]] # [[Emperaire]] # [[Feudalisme]] # [[Graf]] # [[Dèime]] ==== Sciéncias auxiliaras de l'istòria ==== # [[Arqueologia]] ## [[Cultura arqueologica]] ## [[Arqueogenetica]] # [[Cronologia]] # [[Diplomatica]] # [[Epigrafia]] # [[Genealogia]] # [[Eraudica]] ## [[Blason]] # [[Istoriografia]] ## [[Teoria dau complòt]] # [[Numismatica]] # [[Paleografia]] # [[Filatelia]] # [[Filosofia de l'istòria]] </div> ==== Istòria dei sciéncias e dei tecnicas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria dei sciéncias]] # [[Istòria de l'agricultura]] # [[Istòria de l'astronomia]] # [[Istòria de l'aviacion]] # [[Istòria de la biologia]] # [[Istòria de la quimia]] # [[Istòria de la geografia]] # [[Istòria de la geologia]] # [[Istòria de la fisica]] # [[Istòria dei matematicas]] # [[Istòria de la pensada economica]] # [[Istòria de la lingüistica]] # [[Istòria de la psicologia]] # [[Istòria dei tecnicas]] # [[Istòria de la medecina]] # [[Istòria deis ordinators]] # [[Istòria de l'escritura]] </div> ==== Articles generaus divèrs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # ??? # [[Istòria de l'art]] # [[Cultura istorica]] # [[Istòria de l'arquitectura]] # [[Istòria dei tecnicas cinematograficas]] # [[Istòria dau drech]] # [[Istòria de la literatura]] # [[Istòria militara]] # [[Istòria de la musica]] # [[Istòria de la filosofia]] # [[Istòria dei religions]] ## [[Istòria dau bodisme]] ## [[Istòria dau judaïsme]] ## [[Istòria dau cristianisme]] ## [[Istòria de l'indoïsme]] ## [[Istòria de l'islam]] </div> ==== Istòria dei continents ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria d'Africa]] # [[Istòria d'America]] ## [[Istòria de l'America dau Nòrd]] ## [[Istòria de l'America dau Sud]] # [[Istòria d'Antartida]] # [[Istòria d'Asia]] # [[Istòria d'Euròpa]] # [[Istòria d'Oceania]] </div> ==== Istòria de regions istoricas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria de l'America Centrala]] # [[Istòria dei Caribas]] # [[Istòria dei Balcans]] # [[Istòria de l'Orient Mejan]] # [[Istòria d'Escandinàvia]] </div> ==== Istòria dei país ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria d'Egipte]] # [[Istòria d'Eritrèa]] # [[Istòria d'Etiopia]] # [[Istòria de Ghana]] # [[Istòria de Libia]] # [[Istòria de Madagascar]] # [[Istòria de Marròc]] # [[Istòria de Nigèria]] # [[Istòria de Senegau]] # [[Istòria de Sierra Leone]] # [[Istòria de Somalia]] # [[Istòria de l'Africa dau Sud]] # [[Istòria de Sodan]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria d'Argentina]] # [[Istòria de Bolívia]] # [[Istòria de Brasil]] # [[Istòria de Canadà]] # [[Istòria de Chile]] # [[Istòria de Colómbia]] # [[Istòria de Cuba]] # [[Istòria d'Eqüator]] # [[Istòria de Guyana]] # [[Istòria d'Haití]] # [[Istòria de Mexic]] # [[Istòria de Paraguia]] # [[Istòria de Peró]] # [[Istòria deis Estats Units d'America]] # [[Istòria de Veneçuèla]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria d'Afganistan]] # [[Istòria d'Azerbaitjan]] # [[Istòria de Bangladèsh]] # [[Istòria de Botan]] # [[Istòria de Birmania]] # [[Istòria de Cambòtja]] # [[Istòria de China]] # [[Istòria d'Índia]] # [[Istòria d'Indonesia]] # [[Istòria d'Israèl]] # [[Istòria d'Iraq]] # [[Istòria d'Iran]] # [[Istòria de Japon]] # [[Istòria de Corèa]] # [[Istòria de Liban]] # [[Istòria de Malàisia]] # [[Istòria de Mongolia]] # [[Istòria de Nepal]] # [[Istòria de Paquistan]] # [[Istòria de Palestina]] # [[Istòria dei Filípinas]] # [[Istòria de l'Arabia Saudita]] # [[Istòria de Singapor]] # [[Istòria de Sri Lanka]] # [[Istòria de Siria]] # [[Istòria de Taiwan]] # [[Istòria de Tailàndia]] # [[Istòria de Tibet]] # [[Istòria de Turquia]] # [[Istòria de Vietnam]] # [[Istòria d'Iemèn]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria d'Albania]] # [[Istòria d'Armenia]] # [[Istòria d'Àustria]] # [[Istòria de Belgica]] # [[Istòria de Bulgaria]] # [[Istòria de Croàcia]] # [[Istòria de Danemarc]] # [[Istòria d'Anglatèrra]] # [[Istòria d'Estònia]] # [[Istòria de Finlàndia]] # [[Istòria de França]] # [[Istòria de Georgia]] # [[Istòria d'Alemanha]] # [[Istòria de Grècia]] # [[Istòria d'Ongria]] # [[Istòria d'Islàndia]] # [[Istòria de la Republica d'Irlanda]] # [[Istòria d'Itàlia]] # [[Istòria de Letònia]] # [[Istòria de Lituània]] # [[Istòria de Malta]] # [[Istòria dei País Bas]] # [[Istòria de Norvègia]] # [[Istòria de Polonha]] # [[Istòria de Portugau]] # [[Istòria de Romania]] # [[Istòria de Russia]] # [[Istòria d'Escòcia]] # [[Istòria de Serbia]] # [[Istòria d'Espanha]] # [[Istòria de Suècia]] # [[Istòria de Soïssa]] # [[Istòria d'Ucraïna]] # [[Istòria dau Reiaume Unit]] # [[Istòria de Galas]] </div> ==== Oceania ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria d'Austràlia]] # [[Istòria de la Nòva Zelanda]] </div> === Preïstòria e Antiquitat === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Edat de la Pèira]] # [[Edat dau Bronze]] # [[Edat dau Fèrre]] # [[Calcolitic]] # [[Antiquitat]] # [[Antiquitat Classica]] # [[Antiquitat Tardiva]] # [[Periòde ellenistic]] </div> ==== Preïstòria ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Preïstòria]] # [[Australopithecus]] # [[Òme de Cròsmanhon]] # [[Òme de Java]] # [[Òme de Pequin]] # [[Homo erectus]] # [[Evolucion umana]] # [[Òme de Denisova]] # [[Òme de Neandertal]] # [[Paranthropus]] # [[Expansion planetària de l'Òme Modèrne]] </div> ==== Edat dau Fèrre ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Paleolitic]] ## [[Paleolitic Inferior]] ## [[Paleolitic Mejan]] ## [[Paleolitic Superior]] # [[Mesolitic]] # [[Revolucion Neolitica]] # [[Neolitic]] # [[Brèç de la civilizacion]] # [[Domesticacion dau fuòc]] </div> ==== Africa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Egipte Antica]] ## [[Naqada III]] ## [[Faraon]] ## [[Dinastia Ptolemaïca]] ## [[Tebas (Egipte)]] ## [[Menfis]] ## [[Ancian Empèri]] ## [[Empèri Mejan]] ## [[Empèri Novèu]] ## [[Vau dei Rèis]] # [[Cultura de Nok]] # [[Nubia]] ## [[Reiaume de Kush]] ## [[Meroe]] # [[Reiaume d'Aksom]] # [[Civilizacion cartaginesa]] ## [[Cartage]] ## [[Guèrras Punicas]] # [[Pont (país)]] </div> ==== America ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Civilizacions andinas]] ## [[Cultura de Chavín]] ## [[Civilizacion de Caral]] # [[Mesoamerica]] # [[Civilizacion maia]] # [[Paleoindians]] # [[Teotihuacan]] # [[Civilizacion olmèca]] # [[Poblament d'America]] # [[Civilizacion zapotèca]] </div> ==== Asia ==== ===== Generalitats ===== # [[Rota de la Seda]] ===== Asia Centrala, Pèrsia e Caucàs ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Empèri Aquemenida]] # [[Atropatene]] # [[Bactriana]] # [[Albania (Caucàs)]] # [[Ibèria (Caucàs)]] # [[Elam]] ## [[Susa]] # [[Medes]] # [[Empèri Part]] # [[Persèpolis]] # [[Guèrras Persoromanas]] # [[Saces]] # [[Empèri Sassanida]] # [[Sogdiana]] # [[Tocaris]] </div> ===== Asia Orientala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Gojoseon]] # [[Periòde Jomon]] # [[Dinastia Shang]] # [[Periòde dei Primas e deis Autonas]] # [[Tres Reiaumes de Corèa]] # [[Periòde dei Reiaumes Combatents]] # [[Periòde Zhu]] # [[Periòde Yayoi]] # [[Tres Augusts e Cinc Emperaires]] # [[Xiongnu]] </div> ===== Asia dau Sud ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Dinastia Chola]] # [[Empèri Gupta]] # [[Civilizacion de la vau d'Indus]] ## [[Mohenjo-daro]] # [[Reiaumes Indogrècs]] # [[Indoescites]] # [[Empèri Kushan]] # [[Magadha]] # [[Empèri Maurya]] # [[Dinastia Satavahana]] # [[Periòde Vedic]] </div> ===== Asia dau Sud-Èst ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Nanyue]] # [[Ciutats-estats Pyu]] # [[Dinastia Hong Bang]] </div> ===== Mesopotamia e Orient Mejan ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mesopotamia]] # [[Akkad]] # [[Amorritas]] # [[Dinastia Bagratuni]] # [[Assiria]] ## [[Ninive]] # [[Babilònia (reialme)]] ## [[Babilònia]] ## [[Caldèa]] # [[Ebla]] # [[Istòria dei reiaumes ebrieus]] # [[Ititas]] # [[Lidia]] # [[Mitanni]] # [[Palmira]] # [[Fenicia]] ## [[Tir]] # [[Frigia]] # [[Empèri Seleucid]] # [[Sabèus]] # [[Sumèr]] ## [[Ur (vila)]] # [[Tròia (Anatolia)]] ## [[Guèrra de Tròia]] # [[Ugarit]] # [[Urartu]] # [[Creissent Fertil]] # [[Reiaume d'Armenia]] # [[Guèrras de Siria]] </div> ==== Euròpa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Civilizacion minoïca]] ## [[Cnossos]] # [[Dacia]] ## [[Dacians]] # [[Etruscs]] # [[Grècia Antica]] ## [[Civilizacion micenèa]] ## [[Guèrras Medicas]] ## [[Granda Grècia]] ## [[Liga de Delos]] ## [[Esparta]] # [[Roma Antica]] ## [[Reiaume Roman]] ## [[Republica Romana]] ## [[Empèri Roman]] ### [[Pompei]] ## [[Empèri Roman d'Occident]] ## [[Casuda de l'Empèri Roman d'Occident]] ## [[Crisi dau sègle III]] ## [[Dinastia Julioclaudiana]] ## [[Dinastia Antonina]] ## [[Guèrra dei Gàllias]] ## [[Guèrras de Macedònia]] ## [[Guèrras civilas romanas]] # [[Macedònia (reialme)]] # [[Cèltas]] # [[Cimmeris]] # [[Sarmates]] # [[Saxons]] # [[Escitia]] ## [[Escites]] # [[Tràcia]] # [[Invasions barbaras]] ## [[Alans]] ## [[Angles]] ## [[Bulgars]] ## [[Burgonds]] ## [[Gòts]] ### [[Ostrogòts]] ### [[Visigòts]] ## [[Huns]] ## [[Moros]] ## [[Rus']] ## [[Sueus]] ## [[Vandals]] </div> === Edat Mejana === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Edat Mejana]] # [[Guilda]] # [[Boiar]] # [[Chivalier]] # [[Kniaz]] # [[Samurai]] # [[Servatge]] # [[Cavalariá medievala]] </div> ==== Africa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sultanat Ajuran]] # [[Almoravids]] # [[Empèri de Ghana]] # [[Kanem]] # [[Empèri de Mali]] # [[Empèri Songaï]] # [[Timboctó]] # [[Comèrci transsaharian]] </div> ==== America ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Civilizacion astèca]] # [[Empèri Inca]] # [[Periòde Precolombian]] # [[Chimú]] # [[Cultura de Mississipí]] # [[Cultura Moche]] # [[Tiwanaku]] # [[Cultura wari]] </div> ==== Asia ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Edat d'Aur de l'Islam]] # [[Mameloc]] </div> ===== Asia Centrala e Pèrsia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Turcomans dau Moton Blanc]] # [[Khanat de l'Òrda d'Aur]] # [[Turcomans dau Moton Negre]] # [[Conquista araba de Pèrsia]] # [[Empèri de Corasmia]] # [[Dinastia Seldjokida]] # [[Empèri Gaznevida]] # [[Khanat Oigor]] </div> ===== Asia Orientala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Goryeo]] # [[Dinastia Han]] # [[Periòde de Heian]] # [[Dinastia Jin (265-420)]] # [[Dinastia Jin (1115-1234)]] # [[Dinastia Liao]] # [[Empèri Mongòl]] # [[Ninja]] # [[Dinastia Qin]] # [[Setze Reiaumes]] # [[Dinastia Song]] # [[Dinastias dau Nòrd e dau Sud]] # [[Dinastia Sui]] # [[Dinastia Tang]] # [[Tres Reiaumes (China)]] # [[Dinastia Xia]] # [[Dinastia Yuan]] # [[Periòde dei Cinc Dinastias e dei Dètz Reiaumes]] # [[Khitans]] </div> ===== Asia dau Sud ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sultanat de Delhi]] # [[Conquista musulmana d'Índia]] # [[Empèri de Vijayanagara]] </div> ===== Asia dau Sud-Èst ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Champa]] # [[Empèri Khmer]] # [[Majapahit]] # [[Sultanat de Malacca]] # [[Reiaume de Pagan]] # [[Sriwijaya]] # [[Dinastia Tran]] </div> ===== Orient Mejan ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Califat Abassida]] # [[Crosada]] ## [[Estat latin]] # [[Empèri de Nicèa]] # [[Califat Fatimida]] # [[Empèri Latin]] # [[Empèri Otoman]] # [[Sultanat de Rum]] # [[Califat Omeia]] </div> ==== Euròpa ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pèsta negra]] # [[Esquisme de 1054]] # [[Ostau Habsborg]] # [[Ostau Medicis]] # [[Normands]] # [[Renaissença]] </div> ===== Euròpa Orientala e Centrala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Comans]] # [[Avars]] # [[Premier Khanat Bulgar]] # [[Segond Khanat Bulgar]] # [[Empèri Bizantin]] ## [[Guèrras Arabobizantinas]] ## [[Guèrras Bulgarobizantinas]] ## [[Guèrras Otomanobizantinas]] ## [[Sètge de Constantinòble (1453)]] # [[Principat de Galicia–Volínia]] # [[Grand Ducat de Lituània]] # [[Grand Ducat de Moscòu]] # [[Reiaume d'Ongria]] # [[Guèrras Ussitas]] # [[Cazars]] # [[Rus' de Kiev]] # [[Granda Moràvia]] # [[Republica de Novgorod]] # [[Guèrra de Creta (1645-1669)]] # [[Pechenegs]] # [[Chivaliers Teutonics]] # [[Principat de Vladimir-Suzdal]] # [[Bulgars de la Vòlga]] # [[Reiaume de Boèmia]] # [[Guèrra de Polonha còntra l'Òrdre Teutonic]] # [[Rurikidas]] </div> ===== Euròpa Occidentala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Al Andalós]] ## [[Califat de Còrdoa]] ## [[Reconquista]] # [[Reiaume d'Aragon]] # [[Ducat de Borgonha]] # [[Reiaume de Castelha]] # [[Francia]] ## [[Francia Orientala]] ## [[Francia Occidentala]] # [[Reiaume de França]] # [[Empèri Carolingian]] ## [[Capecians]] ## [[Carolingians]] ## [[Merovingians]] # [[Reiaume d'Anglatèrra]] ## [[Anglosaxons]] ## [[Batalha de Hastings]] ## [[Conquista normanda d'Anglatèrra]] ## [[Guèrras dei Doas Ròsas]] # [[Liga Anseatica]] # [[Union de Kalmar]] # [[Sant Empèri Roman Germanic]] # [[Ostau Plantagenet]] # [[Guèrra de Cent Ans]] # [[Inquisicion]] # [[Òrdre dau Temple]] # [[Lombards]] # [[Crosadas balticas]] # [[Ostsiedlung]] # [[Estats Pontificaus]] # [[Republica de Gènoa]] # [[Reiaume de Sicília]] # [[Republica de Venècia]] # [[Periòde Vikinga]] # [[Vikings]] # [[Reiaume Visigòt]] # [[Wends]] # [[Guèrra dei Gòts]] # [[Neustria]] # [[Guelfs e Gibelins]] # [[Lèi salica]] </div> === Periòde modèrne === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Periòde Modèrne]] # [[Edat dei Descubèrtas]] # [[Empèri Britanic]] # [[Empèri Coloniau Francés]] # [[Pichon Temps Glaciari]] # [[Empèri Portugués]] # [[Empèri Espanhòu]] # [[Revolucion scientifica]] # [[Guèrra de Sèt Ans]] # [[Tractat de Saragossa]] # [[Tractat de Tordesillas]] </div> ==== Africa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Esclavatge en Africa]] # [[Comèrci triangular]] # [[Empèri de Bornu]] # [[Reiaume de Mutapa]] # [[Empèri Ashanti]] # [[Kongo]] # [[Empèri d'Oyo]] # [[Sultanat de Sennar]] # [[Ciutats-estats hausas]] </div> ==== America ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Guèrra d'Independéncia Estatsunidenca]] # [[Colonizacion europèa en America]] ## [[Colonizacion britanica en America]] ## [[Colonizacion espanhòla en America]] ### [[Conquista de l'Empèri Astèc]] ### [[Conquista de l'Empèri Inca]] # [[Guèrras Intercolonialas]] ## [[Quatrena Guèrra Intercoloniala]] # [[Chaple de Wounded Knee]] # [[Expedicion Lewis e Clark]] # [[Guèrras d'Independéncia Ispanoamericanas]] </div> ==== Asia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tèrratrem de Shaanxi]] # [[Famina bengalina de 1770]] # [[Sultanats de Deccan]] # [[Companhiá Neerlandesas deis Índias Orientalas]] # [[Companhiá deis Índias Orientalas]] # [[Periòde d'Edo]] ## [[Shogunat Tokugawa]] # [[Guèrra d'Imjin]] # [[Joseon]] # [[Khanat Cazac]] # [[Dinastia Ming]] # [[Empèri Marata]] # [[Empèri Mogòl]] # [[Conquista russa de Siberia]] # [[Dinastia Safavida]] # [[Empèri Sikh]] # [[Reiaume d'Ayutthaya]] # [[Khanat de Bokhara]] # [[Lan Xang]] # [[Dinastia Le]] # [[Khanat de Sibir]] # [[Dinastia Taungu]] # [[Khanat Dzungar]] </div> ==== Euròpa ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sègle dei Lutz]] # [[Reforma Protestanta]] # [[Guèrra de Trenta Ans]] # [[Còntra-Reforma]] </div> ===== Euròpa Occidentala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tèrratrem de Lisbona de 1755]] # [[Guèrras Angloolandesas]] # [[Congrès de Berlin]] # [[Guèrra d'Uechanta Ans]] # [[Guèrra Civila Anglesa]] # [[Revolucion Francesa]] ## [[Guèrras Revolucionàrias]] # [[Guèrras de religion (França)]] # [[Eiganaud]] # [[Guèrras d'Itàlia]] # [[Prússia]] # [[Puritanisme]] # [[Inquisicion espanhòla]] # [[Guèrra de Succession d'Àustria]] # [[Guèrra de Succession d'Espanha]] # [[Enclosure]] </div> ===== Euròpa Orientala e Centrala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cosacs]] ## [[Hetmanat]] # [[Khanat de Crimèa]] # [[Granda Guèrra dau Nòrd]] # [[Granda Guèrra Turca]] # [[Ostau Romanov]] # [[Khanat de Kazan]] # [[Guèrra de Livònia]] # [[Partiments de Polonha]] # [[Republica dei Doas Nacions]] # [[Grand Jòc]] # [[Tsarat de Russia]] ## [[Oprichnina]] # [[Guèrras Turcorussas]] # [[Guèrras Otomanas en Euròpa]] # [[Union de Lublin]] # [[Guèrras Russolituanianas]] # [[Guèrra Russopolonesa de 1605-1618]] # [[Guèrra Russopolonesa de 1654-1667]] </div> === Periòde Contemporanèu === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Istòria contemporanèa]] # [[Crisi petroliera de 1973]] # [[Abolicionisme]] # [[Pacte Anti-Komintern]] # [[Movements per lei drechs civius]] # [[Guèrra Freja]] # [[Epidemia de covid-19]] # [[Decolonizacion]] # [[Crisi economica de 2008]] # [[Crisi economica de 1929]] # [[Revolucion Industriala]] # [[Edat de l'Informacion]] # [[Entre doas guèrras]] # [[Pacte Kellogg-Briand]] # [[Neoimperialisme]] # [[Exploracion espaciala]] # [[Corsa a l'espaci]] # [[Gripa espanhòla]] # [[Guèrra còntra lo terrorisme]] # [[Drech de vòte dei femnas]] # [[Premiera Guèrra Mondiala]] ## [[Frònt dei Balcans (Premiera Guèrra Mondiala)]] ## [[Frònt de l'Èst (Premiera Guèrra Mondiala)]] ## [[Frònt d'Itàlia (Premiera Guèrra Mondiala)]] ## [[Frònt d'Orient Mejan]] ## [[Tractat de Lausanna]] ## [[Tractat de Saint-Germain-en-Laye]] ## [[Tractat de Trianon]] ## [[Frònt de l'Oèst (Premiera Guèrra Mondiala)]] ## [[Conferéncia de patz de París]] # [[Segonda Guèrra Mondiala]] ## [[Aliats de la Segonda Guèrra Mondiala]] ## [[Poissanças de l'Aisse]] ## [[Pacte Molotov-Ribbentrop]] ## [[Campanha de Polonha (1939)]] ## [[Frònt de l'Oèst (Segonda Guèrra Mondiala)]] ## [[Batalha de l'Atlantic (Segonda Guèrra Mondiala)]] ## [[Batalha d'Anglatèrra]] ## [[Guèrra d'Ivèrn]] ## [[Guèrra Germanosovietica]] ## [[Teatre mediterranèu de la Segonda Guèrra Mondiala]] ## [[Guèrra dau Pacific (1941-1945)]] ## [[Bombardament de Pearl Harbor]] ## [[Conferéncia de Yalta]] ## [[Bombardaments atomics d'Hiroshima e de Nagasaki]] ## [[Procès de Nuremberg]] # [[Collectivizacion]] </div> ==== Africa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Prima Araba]] # [[Guèrra d'Argeria]] # [[Guèrra Civila Angolesa]] # [[Guèrra Anglozolo]] # [[Apartheid]] # [[Biafra]] # [[Estat Liure dau Còngo]] # [[Guèrra Civila Etiopiana]] # [[Premiera Guèrra dei Boers]] # [[Guèrra Civila Libiana]] # [[Guèrra Madista]] # [[Guèrra Civila Nigeriana]] # [[Genocidi de Rwanda]] # [[Partiment d'Africa]] # [[Segonda Guèrra dei Boers]] # [[Segonda Guèrra de Còngo]] # [[Segonda Guèrra Italoetiopiana]] # [[Califat de Sokoto]] </div> ==== America ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tèrratrem d'Haíti de 2010]] # [[Guèrra de Secession]] # [[Guèrras indianas]] # [[Movement per lei drechs civius]] # [[Estats Confederats d'America]] # [[Crisi dei missils de Cuba]] # [[Revolucion Cubana]] # [[Dust Bowl]] # [[Empèri de Brasil]] # [[Granda Colómbia]] # [[Revolucion Haiciana]] # [[Projècte Manhattan]] # [[Guèrra d'Independéncia de Mexic]] # [[Revolucion Mexicana]] # [[Guèrra Americanomexicana]] # [[Atemptats dau 11 de setembre]] # [[Guèrra Ispanoamericana]] # [[Crac de Wall Street de 1929]] # [[Guèrra de 1812]] # [[Guèrra de Paraguai]] # [[Guèrra dau Pacific]] # [[Frontiera americana]] # [[New Deal]] </div> ==== Asia ==== ===== Asia Orientala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Inondacions de 1931 (China)]] # [[Tèrratrem de Tangshan]] # [[Tèrratrem e tsunami de Tōhoku]] # [[Revòuta dei Boxers]] # [[Istòria de la Republica Populara de China]] # [[Guèrra Civila Chinesa]] # [[Revolucion Culturala]] # [[Empèri de Japon]] # [[Premiera guèrra de l'òpi]] # [[Premiera Guèrra Sinojaponesa]] # [[Grand bomb en avans]] # [[Granda Famina Chinesa]] # [[Guèrra de Corèa]] # [[Periòde Meiji]] # [[Restauracion Meiji]] # [[Dinastia Qing]] # [[Guèrra Russojaponesa]] # [[Segonda guèrra de l'òpi]] # [[Segonda Guèrra Sinojaponesa]] # [[Revòuta Taiping]] # [[Manifestacions de la Plaça Tiananmen]] # [[Revolucion chinesa de 1911]] # [[Tractats inegaus]] </div> ===== Asia dau Sud ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ciclòn Bhola]] # [[Guèrra d'Independéncia de Bangladèsh]] # [[Raj Britanic]] # [[Movement independentista indian]] # [[Revòuta Indiana de 1857]] # [[Tresena Guèrra Indopaquistanesa]] # [[Partiment deis Índias]] # [[Dinastia Nguyen]] # [[Dinastia Konbaung]] </div> ===== Asia dau Sud-Èst ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tsunami de 2004]] # [[Índias Orientalas Neerlandesas]] # [[Indochina Francesa]] # [[Revolucion Nacionala Indonesiana]] # [[Guèrra Americanofilipina]] # [[Revolucion Filipina]] # [[Guèrra de Vietnam]] # [[Khmers Roges]] # [[Guèrra d'Indochina]] </div> ===== Orient Mejan e Iran ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Revòuta Araba]] # [[Guèrra d'Independéncia Turca]] # [[Genocidi armèni]] # [[Palestina mandatària]] # [[Conflicte araboisraelian]] # [[Guèrra Civila dau Iemèn dau Nòrd]] # [[Guèrra Civila Libanesa]] # [[Revolucion Iraniana]] # [[Premiera Guèrra d'Afganistan]] # [[Guèrra Iran-Iraq]] # [[Guèrra de Kuwait]] # [[Segonda Guèrra d'Afganistan]] # [[Guèrra d'Iraq]] # [[Guèrra Civila Siriana]] </div> ==== Euròpa ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Empèri Austrian]] # [[Àustria-Ongria]] # [[Congrès de Viena]] # [[Integracion europèa]] # [[Istòria de l'Union Europèa]] # [[Olocaust]] # [[Santa Aliança]] # [[Ridèu de fèrre]] # [[Prima dei Pòbles]] # [[Tractat de París (1814)]] # [[Tractat de Versalhas]] </div> ===== Euròpa Orientala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Guèrras Balcanicas]] ## [[Premiera Guèrra Balcanica]] ## [[Segonda Guèrra Balcanica]] # [[Catastròfa de Chornobil]] # [[Guèrra de Crimèa]] # [[Checoslovaquia]] # [[Dissolucion de l'Union Sovietica]] # [[Alemanha de l'Èst]] # [[Campanha de Russia (1812)]] # [[Grandei Purgas]] # [[Guèrra Turcogrèga (1919-1922)]] # [[Guèrra d'Independéncia Grèga]] # [[Golag]] # [[Holodomor]] # [[Revolucion Ongresa de 1956]] # [[Guèrra Sovietopolonesa]] # [[Insureccion de Praga]] # [[Revolucions de 1989]] # [[Guèrra Civila Russa]] # [[Empèri Rus]] # [[Revolucion Russa de 1905]] # [[Revolucion Russa]] # [[Guèrra Turcorussa de 1877-1878]] # [[Solidarnosc]] # [[Blòt de l'Èst]] # [[Union Sovietica dei Republicas Socialistas]] ## [[Menchevics]] ## [[NKVD]] # [[Iogoslavia]] # [[Transferiments de populacions en URSS]] </div> ===== Euròpa Occidentala ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Revolucion Bèlga]] # [[Muralha de Berlin]] # [[Premier Empèri Francés]] # [[Guèrra de 1870]] # [[Premiera Republica Francesa]] # [[Confederacion Germanica]] # [[Empèri Alemand]] # [[Reünificacion Alemanda]] # [[Granda Famina (Irlanda)]] # [[Cent Jorns]] # [[Unificacion Italiana]] # [[Revolucion de Julhet]] # [[Guèrras napoleonencas]] # [[Tresen Reich]] ## [[Putsch de la brassariá]] ## [[Gestapo]] ## [[NSDAP]] ## [[Schutzstaffel]] ## [[Sturmabteilung]] ## [[Complòt dau 20 de julhet]] # [[Guèrra d'Espanha]] # [[Comuna de París (1871)]] # [[Segonda Republica Espanhòla]] # [[Guèrra Civila Espanhòla]] # [[The Troubles]] # [[Unificacion Alemanda]] # [[Camps de concentracion nazis]] # [[Republica de Weimar]] # [[Dolchstoßlegende]] </div> ===== Vilas istoricas ===== # [[Antiòquia d'Orontes]] == Geografia == === Articles de basa === ==== Generalitats ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Geografia]] # [[Capitala]] # [[Vila]] # [[País]] # [[Exploracion]] # [[Dependéncia territòriala]] # [[Frontiera]] # [[Zòna rurala]] # [[Banlèga]] # [[Vilatge]] </div> ==== Cartografia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atlàs (geografia)]] # [[Isolinha]] # [[Sistèma geodesic]] # [[Sistèma de coordenadas geograficas]] ## [[Latitud]] ## [[Longitud]] # [[Geoïde]] # [[Glòbe terrèstre]] # [[Grand cercle]] # [[Projeccion cartografica]] ## [[Projeccion de Mercator]] # [[Modèl ellipsoïdau de la Tèrra]] # [[Escala (cartografia)]] </div> ==== Direccions ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ponch cardinau]] # [[Nòrd]] # [[Èst]] # [[Sud]] # [[Oèst]] </div> ==== Tèrra ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cercle antartic]] # [[Cercle artic]] # [[Parallèl (geografia)]] # [[Eqüator terrèstre]] # [[Meridian]] # [[Pòl Nòrd]] # [[Premier meridian]] # [[Pòl Sud]] # [[Tropic dau Cancèr]] # [[Tropic dau Capricòrne]] </div> ==== Continent ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Continent]] # [[Africa]] # [[America]] # [[Antartida]] # [[Asia]] # [[Austràlia]] # [[Eurasia]] # [[Euròpa]] # [[America dau Nòrd]] # [[America dau Sud]] </div> === Geografia fisica === ==== Estendudas d'aiga ==== ===== Oceans e mars ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ocean Artic]] ## [[Baia de Baffin]] ## [[Mar de Barents]] ## [[Mar de Beaufort]] ## [[Mar dei Chukchis]] ## [[Mar de Siberia Orientala]] ## [[Mar de Groenlàndia]] ## [[Baia d'Hudson]] ## [[Mar de Kara]] ## [[Mar de Laptev]] ## [[Mar Blanca]] # [[Ocean Atlantic]] ## [[Mar Baltica]] ### [[Golf de Botnia]] ## [[Baia de Biscaia]] ## [[Golf de Guinèa]] ## [[Mar d'Irlanda]] ## [[Mar de Labrador]] ## [[Mar dau Nòrd]] ## [[Mar de Norvègia]] ## [[Mar dei Sargassas]] ## [[Golf de Sant Laurenç]] # [[Mar Negra]] ## [[Mar d'Azov]] # [[Mar Cariba]] ## [[Golf de Mexic]] # [[Mar Mediterranèa]] ## [[Mar Adriatica]] ## [[Mar Egèa]] ## [[Mar Ioniana]] ## [[Mar Liguriana]] ## [[Mar de Marmara]] ## [[Mar Tirrèna]] # [[Ocean Indian]] ## [[Mar d'Andaman]] ## [[Mar d'Arabia]] ## [[Golf de Bengala]] ## [[Golf Arabopersic]] ## [[Mar Roja]] ## [[Mar de Timòr]] # [[Ocean Pacific]] ## [[Mar d'Arafura]] ## [[Mar de Bering]] ## [[Mar dei Celebas]] ## [[Mar de Coralh]] ## [[Mar de China Orientala]] ## [[Mar de Florès]] ## [[Golf d'Alaska]] ## [[Golf de Califòrnia]] ## [[Golf de Carpentària]] ## [[Golf de Tailàndia]] ## [[Mar de Java]] ## [[Mar dei Molucas]] ## [[Mar dei Filípinas]] ## [[Mar de Japon]] ## [[Mar d'Okhotsk]] ## [[Mar de Salomon]] ## [[Mar de China Meridionala]] ## [[Mar de Sulu]] ## [[Mar de Tasman]] ## [[Mar Jauna]] # [[Ocean Antartic]] ## [[Mar d'Amundsen]] ## [[Granda Baia d'Austràlia]] ## [[Mar de Ross]] ## [[Mar de Scotia]] ## [[Mar de Weddell]] </div> ===== Destrechs ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bab-el-Mandeb]] # [[Destrech de Bass]] # [[Estrech de Bering|Destrech de Bering]] # [[Bosfòr]] # [[Destrech de Cook]] # [[Destrech de Davis]] # [[Destrech de Danemarc]] # [[Dardanèls]] # [[Pas de Calais (estrech)]] # [[Passatge de Drake]] # [[Marga (mar)]] # [[Destrechs de Florida]] # [[Estrech de Gibartar|Destrech de Gibartar]] # [[Estrech d'Ormuz|Destrech de Hormuz]] # [[Destrech d'Hudson]] # [[Kattegat]] # [[Destrech de Corèa]] # [[Destrech de Magellan]] # [[Estrech de Malaca|Destrech de Malacca]] # [[Canau de Moçambic]] # [[Canau d'Otranto]] # [[Destrech de Palk]] # [[Skagerrak]] # [[Estrech de la Sonda|Destrech de la Sonda]] # [[Destrech de Taiwan]] # [[Destrech de Torres]] # [[Destrech de Tsugaru]] # [[Canau de Yucatan]] # [[Oresund]] </div> ==== Rius ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Còngo (flume)]] ## [[Kasai (riu)]] ## [[Ubangi (riu)]] # [[Limpopo (riu)]] # [[Nigèr (fluvi)|Nigèr (flume)]] ## [[Benue (riu)]] # [[Nil]] ## [[Nil Blau]] ## [[Nil Blanc]] # [[Aurenja (flume)]] # [[Senegau (flume)]] # [[Zambèsi]] </div> ===== America dau Nòrd ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Colorado (flume)]] # [[Colómbia (flume)]] # [[Mackenzie (flume)]] # [[Mississipí (flume)]] ## [[Missorí (riu)]] ## [[Ohio (riu)]] # [[Rio Grande]] # [[Sant Laurenç (riu)]] # [[Yukon (flume)]] </div> ===== America dau Sud ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Amazonas (fluvi)]] ## [[Rio Madeira]] ## [[Rio Negro (Amazonas)]] ## [[Rio Tocantins]] # [[Rio Magdalena]] # [[Orinoco]] # [[Paraná]] # [[Uruguai (flume)]] # [[Rio São Francisco]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fluvi Blau]] # [[Fluvi Jaune]] # [[Mekong]] # [[Lena]] # [[Ienisseï]] ## [[Angara (riu)]] # [[Òb]] ## [[Irtysh]] # [[Indús]] # [[Bramapotra]] # [[Amor (fluvi)]] # [[Songhua (riu)]] # [[Eufrates]] # [[Amu Darya]] # [[Ganges]] ## [[Yamuna]] # [[Salween]] # [[Oral (flume)]] # [[Syr Darya]] # [[Irrawaddy]] # [[Kolyma]] # [[Fluvi de las Pèrlas|Fluvi dei Pèrlas]] # [[Tigre (flume)]] # [[Indigirka]] # [[Godavari]] # [[Krishna]] # [[Liao]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Vòlga]] # [[Danubi]] # [[Dnièpre]] # [[Dòn]] # [[Pechora]] # [[Dvina Septentrionala]] # [[Ren]] # [[Elba (flume)]] # [[Vistula]] # [[Tage]] # [[Daugava]] # [[Léger (flume)]] # [[Oder]] </div> ===== Oceania ===== # [[Murray (flume)]] ==== Lacs ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Grands Lacs Africans]] ## [[Lac Victòria]] ## [[Lac Tanganyika]] ## [[Lac Malawi]] ## [[Lac Turkana]] ## [[Lac Albert (Africa)]] # [[Lac Mweru]] # [[Lac Chad]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Grands Lacs]] ## [[Lac Superior]] ## [[Lac Michigan]] ## [[Lac Huron]] ## [[Lac Erie]] ## [[Lac Ontario]] # [[Grand Lac deis Esclaus]] # [[Lac Winnipeg]] # [[Lac Nicaragua]] # [[Lac Maracaibo]] # [[Lac Titicaca]] </div> ===== Antartida ===== # [[Lac Vostok]] ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mar Caspiana]] # [[Lac Baikal]] # [[Lac Balkhash]] # [[Issyk Kul]] # [[Lac d'Urmia]] # [[Lac de Van]] # [[Lac de Qinghai]] # [[Lac de Poyang]] # [[Mar d'Aral]] # [[Mar Mòrta]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lac Ladoga]] # [[Lac Onega]] # [[Vanern]] # [[Saimaa]] # [[Lac Peipus]] </div> ===== Oceania ===== # [[Lac Erie]] ==== Canaus ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Canau Erie]] # [[Canal de Panamà|Canau de Panamà]] # [[Canau de Suèz]] </div> ==== Illas ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Illas Canàrias]] # [[Illas Mascarenas]] # [[Zanzibar]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Grandeis Antilhas]] ## [[Hispaniola]] # [[Pichoneis Antilhas]] # [[Groenlàndia]] # [[Archipèla Artic]] ## [[Illas de la Rèina Elisabèta]] ### [[Illa d'Ellesmere]] ## [[Illa Banks]] ## [[Illa de Baffin]] ## [[Illa Victòria (Canadà)]] ## [[Illa Axel Heiberg]] ## [[Illa Melville]] ## [[Illa Southampton]] ## [[Illa dau Prince de Galas (Nunavut)]] # [[Tèrra Nòva]] # [[Illa de Vancouver]] # [[Illa de Pascas]] # [[Illas Galápagos]] # [[Tèrra del Fuòc]] # [[Marajó]] # [[Illas Falkland]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Insulíndia]] ## [[Illas Maluku]] ## [[Luzon]] ## [[Mindanao]] ## [[Illas de la Sonda]] ### [[Bornèo]] ### [[Sumatra]] ### [[Sulawesi]] ### [[Java]] ### [[Pichoneis Illas de la Sonda]] #### [[Timòr]] # [[Honshu]] # [[Kokkaido]] # [[Sakhalina]] # [[Kyushu]] # [[Tèrra dau Nòrd]] # [[Illas de Nòva Siberia]] # [[Shikoku]] # [[Formòsa]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Illas Britanicas]] ## [[Granda Bretanha]] ## [[Irlanda (illa)]] # [[Nòva Zembla]] # [[Spitzberg]] # [[Sicília]] # [[Sardenha]] # [[Tèrra de Francés Josèp]] # [[Corsega]] # [[Seeland]] </div> ===== Oceania ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Hawaii]] # [[Nòva Bretanha]] # [[Nòva Guinèa]] # [[Illa dau Nòrd]] # [[Illa dau Sud]] # [[Tasmania]] </div> ===== Antartida ===== # [[Illa Alexandre]] ==== Peninsulas ==== ===== Africa ===== # [[Bana d'Africa]] ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Peninsula de Bassa Califòrnia]] # [[Peninsula d'Alaska]] # [[Peninsula de Labrador]] # [[Peninsula de Yucatan]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Soscontinent indian]] # [[Peninsula Aràbia]] # [[Indochina]] # [[Peninsula de Corèa]] # [[Peninsula de Malàisia]] # [[Peninsula Chukchi]] # [[Kamchatka]] # [[Sinai]] # [[Peninsula de Taimir]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Balcans]] # [[Crimèa]] # [[Peninsula Iberica]] # [[Peninsula Italica]] # [[Jutlàndia]] # [[Peninsula de Kola]] # [[Peninsula Escandinava]] </div> ===== Oceania ===== # [[Peninsula dau Cap York]] ===== Antartida ===== # [[Peninsula Antartida]] ==== Relèus terrèstres ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atlàs (massís)]] # [[Drakensberg]] # [[Platèus Etiopians]] # [[Granda Val del Rift]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cordilhèra America]] # [[Monts Adirondack]] # [[Apalaches]] # [[Black Hills]] # [[Pargue Nacionau de Bryce Canyon]] # [[Bloquier Canadenc]] # [[Grands Plans]] # [[Platèu de Columbia]] # [[Cadenas costièras dau Pacific]] ## [[Sierra Nevada]] # [[Montanhas Rocosas]] # [[Andes]] ## [[Altiplano]] # [[Platèus Brasilièrs]] # [[Bloquier de Guaiana]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Platèu Iranian]] # [[Monts Zagros]] # [[Hindu Kush]] # [[Caucàs]] # [[Tian Shan]] # [[Alborz]] # [[Depression de Turan]] # [[Grand Plan de China dau Nòrd]] # [[Plan Tibetan]] # [[Monts Kunlun]] # [[Plan Yunnan-Guizhu]] # [[Plan Mongòl]] # [[Plan de Siberia Occidentala]] # [[Plan de Siberia Centrala]] # [[Monts Altai]] # [[Monts Sayan]] # [[Monts de Verkhoyansk]] # [[Sikhote-Alin]] # [[Plan de Deccan]] # [[Imalaia]] # [[Karakoram]] # [[Plan de Ganges]] # [[Ghats Occidentaus]] # [[Monts Pontics]] # [[Monts Taurus]] # [[Najd]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aups]] # [[Apenins]] # [[Monts Balcanics]] # [[Carpats]] # [[Plan d'Euròpa Orientala]] # [[Plan d'Euròpa dau Nòrd]] # [[Pirenèus]] # [[Monts Escandinaus]] # [[Orals]] </div> ===== Oceania ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cordilhèra Australiana]] # [[Aups dau Sud (Nòva Zelanda)]] </div> ===== Antartida ===== # [[Monts Transantartics]] ==== Montanhas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aconcagua]] # [[Denali]] # [[K2]] # [[Mauna Loa]] # [[Mont Elbrós]] # [[Ètna]] # [[Mont Everest]] # [[Mont Kenya]] # [[Kilimanjaro]] # [[Mont Kosciuszko]] # [[Mont Logan]] # [[Mont Olimp]] # [[Parnàs]] # [[Mont Saint Helens]] # [[Vesuvi]] # [[Mont Whitney]] # [[Massís Vinson]] </div> ==== Relèus oceanics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Dorsala de Chile]] # [[Dorsala èst-Pacific]] # [[Dorsala medioatlantica]] # [[Dorsala Pacific-Antartida]] # [[Dorsala centrala indiana]] # [[Dorsala sud-oèst indiana]] # [[Fòssa de las Marianas|Fòssa dei Marianas]] </div> ==== Desèrts ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Desèrt de Gòbi]] # [[Sahara]] # [[Desèrt d'Arabia]] # [[Desèrt de Kalahari]] # [[Neguèv]] # [[Desèrt de Taklamakan]] # [[Grand Desèrt de Victòria]] # [[Desèrt d'Atacama]] # [[Estèpa de Patagònia]] # [[Desèrt dau Grand Bacin]] </div> ==== Autreis endrechs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Granda Barrièra de Coralh]] # [[Cascada d'Iguaçu]] # [[Cataractas dau Niagarà]] </div> ==== Pargues e zònas protegits ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[World Heritage Site]] # [[Aïr]] # [[Tassili n'Ajjer]] # [[Resèrva de caça de Selous]] # [[Pargue nacionau de Salonga]] # [[Pargue nacionau de Manovo-Gounda St Floris]] # [[Pargue nacionau de Serengeti]] # [[Resèrva de fauna d'ocapis]] # [[Pargue nacionau dau Banc d'Arguin]] # [[Pargue nacionau de Comoe]] # [[Airau de conservacion de Ngorongoro]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pargue nacionau dei Sundarbans]] # [[Pargue nacionau de Kaziranga]] # [[Pargue nacionau de Lorentz]] # [[Patrimòni dei seuvas tropicalas de Sumatra]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Seuva de Bialowieza]] # [[Seuvas verges de Komi]] # [[Cauçada dei Gigants]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pargue nacionau de Yellowstone]] # [[Pargue nacionau de Redwood]] # [[Pargue nacionau istoric de la cultura de Chaco]] # [[Pargue nacionau de Mesa Verde]] # [[Pargue nacionau de Yosemite]] # [[Pargue nacionau Olimpic]] # [[Pargue nacionau deis Everglades]] # [[Kluane / Wrangell - Sant-Elia / Glacièr Bay / Tatshenshini-Alsek]] # [[Pargue internacionau de La Amistad]] # [[Sian Ka'an]] # [[Pargue nacionau dei Great Smoky Mountains]] # [[Monument nacionau marin de Papahanaumokuakea]] # [[Te Wahipounamu]] </div> ===== Oceania ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Serra do Mar]] # [[Pargue nacionau de Jaú]] </div> ===== Zònas protegidas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pargue nacionau dau Nòrd-Èst de Groenlàndia]] # [[Pargue transfrontalier dau Grand Limpopo]] # [[Resèrva de caça dau Kalahari Centrau]] # [[Pargue nacionau de Wood Buffalo]] # [[Pargue nacionau e resèrva dei Gates of the Arctic]] # [[Pargue nacionau de Tumucumaque]] </div> === Vilas === ==== Asia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abu Dhabi]] # [[Ahmedabad]] # [[Almaty]] # [[Amman]] # [[Ankara]] # [[Ashgabat]] # [[Astana]] # [[Bagdad]] # [[Bakó]] # [[Bangalore]] # [[Bangkòk]] # [[Pequin]] # [[Beirut]] # [[Bishquec]] # [[Pusan]] # [[Chengdu]] # [[Chennai]] # [[Chongqing]] # [[Colombo]] # [[Damasc]] # [[Delhi]] # [[Dhaka]] # [[Dili]] # [[Doha]] # [[Dubai]] # [[Dushanbe]] # [[Isfahan]] # [[Gaza]] # [[Guangzhu]] # [[Hanoi]] # [[Ho Chi Minh (ciutat)]] # [[Hong Kong]] # [[Hyderabad]] # [[Islamabad]] # [[Istambol]] # [[Izmir]] # [[Jaipur]] # [[Jakarta]] # [[Jeddah]] # [[Jerusalèm]] # [[Kabol]] # [[Karachi]] # [[Katmandó]] # [[Kolkata]] # [[Kuala Lumpur]] # [[Kowait (vila)]] # [[Kyoto]] # [[Lahore]] # [[Lhasa]] # [[Manama]] # [[Manila]] # [[La Mèca]] # [[Moroni]] # [[Bombai]] # [[Mascate]] # [[Nagoya]] # [[Nanquin]] # [[Naypyidaw]] # [[Nòu Delhi]] # [[Osaka]] # [[Phnom Penh]] # [[Pyongyang]] # [[Pune]] # [[Ramallah]] # [[Riyad]] # [[Samarcanda]] # [[Sanaa]] # [[Sapporo]] # [[Seol]] # [[Shanghai]] # [[Shenzhen]] # [[Singapor (vila)]] # [[Surabaya]] # [[Surat]] # [[Taipei]] # [[Tashkent]] # [[Tbilisi]] # [[Teheran]] # [[Tel Aviv]] # [[Thimphu]] # [[Tianjin]] # [[Tòquio]] # [[Ulan Bator]] # [[Vientiane]] # [[Vladivostok]] # [[Wuhan]] # [[Xi'an]] # [[Rangon]] # [[Erevan]] # [[Yokohama]] </div> ==== Africa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Abuja]] # [[Accra]] # [[Addis Abeba]] # [[Alexàndria]] # [[Argier]] # [[Antananarivo]] # [[Bamako]] # [[Bissau]] # [[Brazzaville]] # [[Bujumbura]] # [[Lo Caire]] # [[Lo Cap]] # [[Casablanca]] # [[Conakry]] # [[Dakar]] # [[Dar es Salaam]] # [[Durban]] # [[Gaborone]] # [[Harare]] # [[Johannesburg]] # [[Kampala]] # [[Khartom]] # [[Kinshasa]] # [[Lagos]] # [[Libreville]] # [[Lilongwe]] # [[Lomé]] # [[Luanda]] # [[Lusaka]] # [[Malabo]] # [[Malé]] # [[Maputo]] # [[Maseru]] # [[Mbabane]] # [[Mogadishu]] # [[Monrovia]] # [[Nairobi]] # [[N'Djamena]] # [[Niamey]] # [[Nouakchott]] # [[Ouagadougou]] # [[Pòrt-Loís]] # [[Porto-Novo]] # [[Praia]] # [[Pretòria]] # [[Rabat]] # [[São Tomé]] # [[Trípol]] # [[Tunis]] # [[Victoria (Seichèlas)]] # [[Windhoek]] # [[Yaoundé]] </div> ==== America ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Asunción]] # [[Bogotà]] # [[Brasília]] # [[Buenos Aires]] # [[Caracas]] # [[Curitiba]] # [[Georgetown]] # [[La Paz]] # [[Lima]] # [[Montevideo]] # [[Paramaribo]] # [[Quito]] # [[Recife]] # [[Rio de Janeiro]] # [[Santiago]] # [[São Paulo]] # [[Sucre (vila)]] # [[Valparaiso]] # [[Atlanta]] # [[Boston]] # [[Chicago]] # [[Dallas]] # [[Denver]] # [[Detroit]] # [[Houston]] # [[Los Angeles]] # [[Las Vegas]] # [[Miami]] # [[Montreal]] # [[New Orleans]] # [[New York City]] # [[Ottawa]] # [[Philadelphia]] # [[Phoenix]] # [[Saint Louis]] # [[San Francisco]] # [[Seattle]] # [[Toronto]] # [[Vancouver]] # [[Washington]] # [[Bridgetown]] # [[Castries]] # [[Guadalajara]] # [[Ciutat de Guatemala]] # [[L'Avana]] # [[Kingston]] # [[Kingstown]] # [[Managua]] # [[Ciutat de Mexic]] # [[Monterrey]] # [[Nassau (Bahamas)]] # [[Ciutat de Panama]] # [[Port-au-Prince]] # [[Port of Spain]] # [[Roseau]] # [[San Juan]] # [[San José]] # [[San Salvador]] # [[Santo Domingo]] # [[Saint George's]] # [[Saint John's]] # [[Tegucigalpa]] </div> ==== Euròpa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bratislava]] # [[Budapèst]] # [[Lisbona]] # [[Ljubljana]] # [[Nicosia]] # [[Praga]] # [[La Valeta]] # [[Amsterdam]] # [[Brussèlas]] # [[L'Aia]] # [[Copenaga]] # [[Helsinki]] # [[Òslo]] # [[Reykjavík]] # [[Estocòlme]] # [[Atenas]] # [[Belgrad]] # [[Bucarèst]] # [[Podgorica]] # [[Sarajevo]] # [[Skopje]] # [[Sòfia]] # [[Tessalonica]] # [[Tirana]] # [[Zagrèb]] # [[Berlin]] # [[Bèrna]] # [[Colonha]] # [[Drèsda]] # [[Düsseldorf]] # [[Francfort]] # [[Genèva]] # [[Amborg]] # [[Hannover]] # [[Munic]] # [[Nurembèrg]] # [[Stuttgart]] # [[Viena (Àustria)]] # [[Zuric]] # [[Birmingham]] # [[Dublin]] # [[Edimborg]] # [[Glasgow]] # [[Leeds]] # [[Liverpool]] # [[Londres]] # [[Manchester]] # [[Bordèu]] # [[Lion]] # [[Marselha]] # [[París]] # [[Estrasborg]] # [[Tolosa]] # [[Barcelona]] # [[Florença]] # [[Gènoa]] # [[Madrid]] # [[Milan]] # [[Nàpols]] # [[Palèrme]] # [[Roma]] # [[Sevilha]] # [[Turin]] # [[Valéncia]] # [[Venècia]] # [[Chisinau]] # [[Karkòv]] # [[Kiev]] # [[Lvòv]] # [[Minsk]] # [[Moscòu]] # [[Nizhni Nòvgorod]] # [[Odessa]] # [[Sant Petersborg]] # [[Volgograd]] # [[Iekaterinborg]] # [[Gdansk]] # [[Cracòvia]] # [[Riga]] # [[Tallinn]] # [[Vilnius]] # [[Varsòvia]] </div> ==== Oceania ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Canberra]] # [[Funafuti]] # [[Honiara]] # [[Honolulu]] # [[Majuro]] # [[Melbourne]] # [[Nuku'alofa]] # [[Palikir]] # [[Perth (Austràlia Occidentala)]] # [[Port Vila]] # [[Suva]] # [[Sydney]] # [[Wellington]] </div> === País e territòris === ==== Estats e entitats territòrialas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lista dei país]] # [[Abcazia]] # [[Afganistan]] # [[Albania]] # [[Argeria]] # [[Samoa Americana]] # [[Andorra]] # [[Angòla]] # [[Antigua e Barbuda]] # [[Argentina]] # [[Armenia]] # [[Aruba]] # [[Austràlia]] # [[Àustria]] # [[Azerbaitjan]] # [[Bahamas]] # [[Bahrain]] # [[Bangladèsh]] # [[Barbados]] # [[Bielorussia]] # [[Belgica]] # [[Belize]] # [[Benin]] # [[Bermudas]] # [[Botan]] # [[Bolívia]] # [[Bòsnia e Ercegovina]] # [[Botswana]] # [[Brasil]] # [[Brunei]] # [[Bulgaria]] # [[Burkina Faso]] # [[Birmania]] # [[Burundi]] # [[Cambòtja]] # [[Cameron]] # [[Canadà]] # [[Cap Verd]] # [[Centrafrica]] # [[Chad]] # [[Chile]] # [[Republica Populara de China|China]] # [[Colómbia]] # [[Comòras]] # [[Republica de Còngo]] # [[Republica Democratica de Còngo]] # [[Illas Cook]] # [[Còsta Rica]] # [[Còsta d'Evòri]] # [[Croàcia]] # [[Cuba]] # [[Chipre]] # [[Republica Chèca]] # [[Danemarc]] # [[Jiboti]] # [[Dominica]] # [[Republica Dominicana]] # [[Timòr Orientau]] # [[Eqüator (país)]] # [[Egipte]] # [[Lo Salvador]] # [[Guinèa Eqüatoriala]] # [[Eritrèa]] # [[Estònia]] # [[Etiopia]] # [[Illas Feròe]] # [[Fiji]] # [[Finlàndia]] # [[França]] # [[Gabon]] # [[Gàmbia]] # [[Georgia (Caucàs)]] # [[Alemanha]] # [[Ghana]] # [[Gibartar]] # [[Grècia]] # [[Grenada]] # [[Guam]] # [[Guatemala]] # [[Guinèa]] # [[Guinèa Bissau]] # [[Guyana]] # [[Haití (estat)]] # [[Honduras]] # [[Ongria]] # [[Islàndia]] # [[Índia]] # [[Indonesia]] # [[Iran]] # [[Iraq]] # [[Republica d'Irlanda]] # [[Israèl]] # [[Itàlia]] # [[Jamaica]] # [[Japon]] # [[Jordania]] # [[Cazacstan]] # [[Kenya]] # [[Kiribati]] # [[Corèa dau Sud]] # [[Corèa dau Nòrd]] # [[Kosova]] # [[Kowait]] # [[Quirguizstan]] # [[Laos]] # [[Letònia]] # [[Liban]] # [[Lesotho]] # [[Libèria]] # [[Libia]] # [[Liechtenstein]] # [[Lituània]] # [[Luxemborg]] # [[Macedònia dau Nòrd]] # [[Madagascar]] # [[Malawi]] # [[Malàisia]] # [[Maldivas]] # [[Mali]] # [[Malta]] # [[Illas Marshall]] # [[Mauritània]] # [[Maurici]] # [[Mexic]] # [[Micronesia]] # [[Moldàvia (estat)]] # [[Mónegue]] # [[Mongolia]] # [[Montenegro]] # [[Marròc]] # [[Moçambic]] # [[Namibia]] # [[Nauru]] # [[Nepal]] # [[País Bas]] # [[Nòva Zelanda]] # [[Nicaragua]] # [[Nigèr]] # [[Nigèria]] # [[Chipre dau Nòrd]] # [[Norvègia]] # [[Oman]] # [[Paquistan]] # [[Palau]] # [[Palestina]] # [[Panamà (país)]] # [[Papoa-Nòva Guinèa]] # [[Paraguai]] # [[Peró]] # [[Filipinas]] # [[Polonha]] # [[Portugau]] # [[Puerto Rico]] # [[Qatar]] # [[Romania]] # [[Russia]] # [[Rwanda]] # [[Sant Kitts e Nevis]] # [[Santa Lucia]] # [[Sant Vincenç e las Grenadinas]] # [[Samoa]] # [[Sant Marin]] # [[São Tomé e Príncipe]] # [[Arabia Saudita]] # [[Senegau]] # [[Serbia]] # [[Seichèlas]] # [[Sierra Leone]] # [[Eslovaquia]] # [[Eslovènia]] # [[Illas Salamon]] # [[Somalia]] # [[Sud-Africa]] # [[Ossetia dau Sud]] # [[Sodan dau Sud]] # [[Espanha]] # [[Sri Lanka]] # [[Sodan]] # [[Surinam]] # [[Suècia]] # [[Soïssa]] # [[Siria]] # [[Taiwan]] # [[Tatgiquistan]] # [[Tanzania]] # [[Tailàndia]] # [[Tògo]] # [[Tònga]] # [[Trinitat e Tobago]] # [[Tunisia]] # [[Turquia]] # [[Turcmenistan]] # [[Tuvalu]] # [[Oganda]] # [[Ucraïna]] # [[Emirats Arabs Units]] # [[Reiaume Unit]] # [[Estats Units d'America]] # [[Uruguai]] # [[Ozbequistan]] # [[Vanuatu]] # [[Vatican]] # [[Veneçuèla]] # [[Vietnam]] # [[Sahara Occidentau]] # [[Iemèn]] # [[Zambia]] # [[Zimbabwe]] </div> ==== Regions ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[America Centrala]] # [[Orient Mejan]] # [[Oceania]] # [[Escandinàvia]] # [[Asia dau Sud-Èst]] # [[Alaska]] # [[Bavièra]] # [[Califòrnia]] # [[Catalonha]] # [[Anglatèrra]] # [[Florida]] # [[Irlanda dau Nòrd]] # [[Ontàrio]] # [[Quebèc]] # [[Escòcia]] # [[Siberia]] # [[Tèxas]] # [[Toscana]] # [[Galas]] </div> == Arts == # [[Arts]] === Arquitectura === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Arquitectura]] # [[Arquitectura sacrada]] # [[Estil arquitecturau]] # [[Teoria de l'arquitectura]] # [[Arquitectura bizantina]] # [[Arquitectura gotica]] # [[Arquitectura dau païsatge]] </div> ==== Ensembles arquitecturaus de remarca ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Temples d'Abó Simbel]] # [[Aït-Ben-Haddou]] # [[Restanca d'Assoan]] # [[Bibliotèca d'Alexàndria]] # [[Necropòli de Giza]] # [[Granda Mosqueta de Djenne]] # [[Gran Esfinx de Giza]] # [[Temple de Karnak]] # [[Temple de Loxòr]] # [[Lalibela]] # [[Monastèri de Santa Catarina, mont Sinai]] # [[Temple d'Edfu]] # [[Grand Zimbabwe]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Chichén Itzá]] # [[Chrysler Building]] # [[Empire State Building]] # [[Ostau de la Cascada]] # [[Flatiron Building]] # [[Getty Center]] # [[Musèu Solomon R. Guggenheim]] # [[Estadi Maracanã]] # [[Machu Picchu]] # [[Catedrala Metropolitana de la Ciutat de Mexic]] # [[Palais dau Congrès nacionau (Brasil)]] # [[Willis Tower]] # [[Estatua de la Libertat]] # [[Piramida dau Soleu]] # [[Uxmal]] # [[World Trade Center]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Angkor Vat]] # [[Arg-é Bam]] # [[Mosqueta Reiala]] # [[Bagan]] # [[Temple de Borobudur]] # [[Burj Khalifa]] # [[Burj al-Arab]] # [[Jardin chinés]] # [[Chogha Zanbil]] # [[Ciutat Vedada]] # [[Granda Muralha de China]] # [[Palais dei Vents]] # [[Plaça Naqsh-e Jahan]] # [[Castèu de Himeji]] # [[Hōryū-ji]] # [[Santuari d'Itsukushima]] # [[Khajuraho]] # [[Krak deus Cavalièrs]] # [[Mosqueta al-Haram]] # [[Tombèus dei Ming]] # [[Baumas de Mogao]] # [[Petra]] # [[Palais de Potala]] # [[Prambanan]] # [[Fòrt Roge]] # [[Registan]] # [[Pagòda de Shwedagon]] # [[Taj Mahal]] # [[Temple de Confuci]] # [[Armada de tèrra cuecha]] # [[Granda Mosqueta deis Omeias]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Acropòli d'Atenas]] # [[Alhambra]] # [[Catedrala Sant Alexandre Nevski de Sòfia]] # [[Basilica dau Pielon]] # [[Palais dau Bèlvéser]] # [[Buckingham Palace]] # [[Capitòli (Roma)]] # [[Catedrala de Sant Jaume de Compostèla]] # [[Palais Catarina]] # [[Bauma d'Altamira]] # [[Catedrala de Chartres]] # [[Catedrala de Colonha]] # [[Colisèu]] # [[Palais dei Dògas]] # [[Torre Eiffel]] # [[El Escorial]] # [[Santa Maria del Fiore]] # [[Musèu Guggenheim (Bilbao)]] # [[Hagia Sophia]] # [[Parlament ongrés]] # [[Catedrala de Nòstra-Dama de Kazan]] # [[Torre de Pisa]] # [[Dòma de Milan]] # [[Le Mont-Saint-Michel]] # [[Kremlin]] # [[Mont Athos]] # [[Arquitectura mudéjar d'Aragon]] # [[Catedrau de Nosta Dauna de París]] # [[Castèu de Neuschwanstein]] # [[Opèra d'Òslo]] # [[Palais Pitti]] # [[Partenon]] # [[Panteon (Roma)|Panteon]] # [[Palais de Pèire lo Grand]] # [[Santuari de Nòstra Dama de Lorda]] # [[Sagrada Família]] # [[Catedrala de Sant Basil lo Benurós]] # [[Basilica de Sant Pèir]] # [[Capèla Sixtina]] # [[Stonehenge]] # [[Palais de Topkapi]] # [[Castèth de Versalhas]] # [[Camin de Sant Jaume]] # [[Estadi de Wembley]] # [[Palais de Westminster]] # [[Castèu de Windsor]] # [[Palais d'Ivèrn]] </div> ===== Oceania ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Opèra de Sydney]] </div> ===== Sèt Meravilhas deu Mond ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sèt Meravilhas deu Mond]] ## [[Grana Piramida]] ## [[Jardins penjats de Babilònia]] ## [[Temple d'Artèmis a Efès|Temple d'Artèmis]] ## [[Estatua criselefantina de Zeus olimpian]] ## [[Mausolèu d'Alicarnàs]] ## [[Colòs de Ròdes]] ## [[Far d'Alexàndria]] </div> === Literatura === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Literatura]] ## [[Literatura antica]] ### [[Literatura bizantina]] ### [[Literatura latina]] ## [[Literatura anglesa]] ### [[Literatura estatsunidenca]] ### [[Literatura australiana]] ### [[Literatura britanica]] ### [[Literatura canadenca]] ### [[Literatura irlandesa]] ## [[Literatura africana]] ### [[Literatura egipciana]] ## [[Literatura araba]] ## [[Literatura chinesa]] ## [[Literatura ebrieva]] ## [[Literatura indiana]] ## [[Literatura japonesa]] ## [[Literatura persana]] ## [[Literatura turca]] ## [[Literatura chèca]] ## [[Literatura neerlandesa]] ## [[Literatura alemanda]] ### [[Literatura austriana]] ## [[Literatura grèga]] ## [[Literatura francesa]] ### [[Literatura bèlga]] ## [[Literatura italiana]] ## [[Literatura polonesa]] ## [[Literatura portuguesa]] ## [[Literatura espanhòla]] ### [[Literatura latinoamericana]] ## [[Literatura romanesa]] ## [[Literatura russa]] ## [[Literatura modernista]] # [[Ficcion]] ## [[Pròsa]] ## [[Legenda]] ## [[Satira]] ### [[Roman]] ### [[Novèla]] # [[Libre]] # [[Enciclopèdia]] # [[Poesia]] ## [[Epopèia]] ## [[Haïku]] ## [[Sonet]] # [[Teoria de la literatura]] ## [[Poetica]] ## [[Estilistica]] ## [[New criticism]] # [[Genre literari]] ## [[Literatura d'enfança]] ## [[Roman d'enquistaire]] (?) ## [[Literatura de genre]] ## [[Sciéncia-ficcion]] ## [[Literatura Young Adult]] # [[Faula]] # [[Cònte meravilhós]] # [[Fantasiá]] # [[Tesaurus lexicografic]] </div> === Musica === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Musica]] ## [[Corala]] ## [[Intervalle (musica)]] ## [[Gamma majora]] ## [[Gamma menora]] ## [[Improvisacion musicala]] ## [[Gamma musicala]] ## [[Orquèstra]] ## [[Ritme]] # [[Cant]] # [[Cançon]] # [[Musicologia]] ## [[Articulacion (musica)]] ## [[Contrapunt]] ## [[Teoria de la musica]] ## [[Forma musicala]] ## [[Mòde (solfegi)]] ## [[Dodecafonisme]] # [[Videoclip]] # [[Rap]] # [[Melodia]] # [[Armonia]] ## [[Acòrd (musica)]] </div> ==== Genres e formas musicas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Musica medievala]] # [[Musica de la Renaissença]] # [[Musica barròca]] # [[Musica dau Periòde Classic]] # [[Musica romantica]] # [[Musica sacrada]] # [[Musica dau sègle XX]] ## [[Musica impressionista]] ## [[Musica expressionista]] ## [[Neoclassicisme (musica)]] # [[Musica contemporanèa]] ## [[Musica seriala]] ## [[Musica aleatòria]] ## [[Musica minimalista]] # [[Musica classica]] ## [[Aria]] ## [[Canon (musica)]] ## [[Cantata]] ## [[Musica de chambra]] ## [[Concertò]] ## [[Estudi (musica)]] ## [[Fuga (musica)]] ## [[Imne]] ## [[Lied]] ## [[Madrigau]] ## [[Messa (musica)]] ## [[Dubertura (musica)]] ## [[Preludi]] ## [[Requièm]] ## [[Sonata]] ## [[Seguida (musica)]] ## [[Poèma simfonic]] ## [[Sinfonia]] # [[Blues]] # [[Musica country]] # [[Musica de dança]] # [[Easy listening]] # [[Musica electronica]] # [[Musica de film]] # [[Folk]] # [[Gamelan]] # [[Cant gregorian]] # [[Hip-hop]] # [[Jazz]] ## [[Bebop]] ## [[Dixieland]] ## [[Free jazz]] ## [[Swing (musica)]] # [[Klezmer]] # [[Imne nacional]] # [[Pop (musica)]] # [[Reggae]] # [[Rhythm and blues]] # [[Soul]] # [[Musica Rock]] # [[Heavy metal]] # [[Schlager]] # [[World Music]] # [[Disco]] # [[Funk]] # [[Ragtime]] # [[Rock alternatiu]] # [[Punk rock]] # [[Rock'n'roll]] # [[Autor-compositor-interprèt]] </div> ==== Instruments ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Instrument de musica]] # [[Acordeon]] # [[Instrument de coire]] # [[Saxofòne alto]] # [[Guitarra bassa]] # [[Tambora]] # [[Basson]] # [[Campana]] # [[Bongo]] # [[Trinhon]] # [[Violoncèl]] # [[Celeste]] # [[Trinhon tubular]] # [[Clarineta]] # [[Contrabasson]] # [[Cornet]] # [[Tambor]] # [[Instrument de musica electronica]] ## [[Guitarra electrica]] ## [[Piano electrica]] ## [[Sequenciader musicau]] ## [[Sintetizor]] # [[Còrn anglés]] # [[Tuba tenòr]] # [[Bugle]] # [[Flaüta]] # [[Còrn d'armonia]] # [[Guitarra]] # [[Armonica]] # [[Armonium]] # [[Arpa]] # [[Clavecin]] # [[Lira]] # [[Clarin]] # [[Piano]] # [[Piccòlo]] # [[Òrgue]] # [[Flaüta de bèc]] # [[Saxofòn]] # [[Caissa (instrument)]] # [[Sousafòn]] # [[Contrabassa]] # [[Instrument de còrdas]] # [[Timbala]] # [[Trombon]] # [[Trompeta]] # [[Tuba (musica)]] # [[Vibrafòn]] # [[Violon alto]] # [[Violon]] # [[Xilofòn]] # [[Citara]] # [[Mandolina]] # [[Laüt]] # [[Instrument de vent]] # [[Instrument de vent de fusta]] # [[Cabreta]] # [[Instrument de percussion]] # [[Cimbala]] </div> ==== Òbras musicalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Las Quate Sasons]] # [[Sinfonia n°5 (Beethoven)]] # [[Sinfonia n°9 (Beethoven)]] # [[Carmen (opèra)]] # [[Don Giovanni]] # [[Madama Butterfly]] # [[La Flaüta encantada]] # [[Der Ring des Nibelungen]] # [[La traviata]] # [[Lo Lac dei ciunes]] # [[The Dark Side of the Moon]] # [[Sgt. Pepper's Lonely Hearts Club Band]] # [[Thriller (album)]] </div> === Espectacle vivent === ==== Concèptes ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Espectacle vivent]] # [[Comèdia]] # [[Public]] # [[Teatre]] # [[Galejada]] # [[Parodia]] </div> ==== Formas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Acrobacia]] ## [[Funambulisme]] # [[Circ]] ## [[Jonglariá]] ## [[Dondatge]] # [[Illusionisme]] ## [[Prestidigitacion]] # [[Comèdia musicala]] # [[Opereta]] # [[Discors]] # [[Performància]] # [[Palhassa]] </div> ===== Dança ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Dança]] # [[Balet]] # [[Dança orientala]] # [[Coregrafia]] # [[Bossa nova]] # [[Breakdance]] # [[Flamenco]] # [[Dança tradicionala]] # [[Slow fox]] # [[Cultura hip-hop]] # [[Jitterbug]] # [[Jive]] # [[Mambo]] # [[Dança modèrna]] # [[Paso doble]] # [[Quickstep]] # [[Samba]] # [[Tango]] # [[Twist]] # [[Valsa]] </div> ===== Teatre ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Teatre]] ## [[Teatre grèc antic]] ## [[Teatre amator]] ## [[Improvisacion teatrala]] # [[Audicion (espectacle)]] # [[Teatre de Broadway]] # [[Cabaret]] # [[Còrs de balet]] # [[Comèdia]] # [[Commedia dell'arte]] # [[Dialòg]] # [[Drama (genre)]] # [[Mistèri (teatre)]] # [[Teatre de mariòtas]] # [[Solilòqui]] # [[Kabuki]] # [[Opèra de Pequin]] # [[Nō]] # [[Scenografia]] # [[Wayang]] # [[Tragèdia]] </div> === Arts visuaus === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Art]] # [[Arts visuaus]] </div> ==== Istòria de l'art ==== ===== Art antic e medievau ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Art bizantin]] # [[Renaissança Carolingiana]] # [[Art cèlta]] # [[Art etrusc]] # [[Miniatura (enluminura)]] # [[Art otonian]] # [[Art de la Renaissença]] # [[Veiriau]] </div> ===== Art modèrne ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Art academic]] # [[Barròc]] # [[Classicisme]] # [[Escòla de pintura de Düsseldorf]] # [[Edat d'Aur de la pintura olandesa]] # [[Estile imperiau]] # [[Art gotic]] # [[Manierisme]] # [[Realisme (arts)]] # [[Art romanic]] # [[Rococo]] </div> ===== Art contemporanèu ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Art modèrne]] # [[Art abstrach]] # [[Expressionnisme abstrach]] # [[Art Deco]] # [[Art nouveau]] # [[Bauhaus]] # [[Constructuvisme rus]] # [[Cubisme]] # [[Dadaïsme]] # [[Expressionisme]] # [[Futurisme]] # [[Impressionisme]] # [[Quich]] # [[Neoclassicisme]] # [[Prerafelisme]] # [[Postimpressionnisme]] # [[Suprematisme]] # [[Surrealisme]] # [[Simbolisme (art)]] # [[Art contemporanèu]] # [[Fluxus]] # [[Art cinetic]] # [[Land art]] # [[Minimalisme]] # [[Neoexpressionisme]] # [[Art conceptuau]] # [[Op art]] # [[Art brut]] # [[Pop art]] # [[Art postmodèrne]] # [[Transavanguardia]] </div> ==== Otís ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Carbon de lenha]] # [[Tencha]] # [[Pintura (matèria)]] # [[Gredon]] # [[Pigment]] # [[Estilograf]] </div> ==== Design ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Design]] # [[Design grafic]] # [[Web design]] </div> ==== Concèptes e formas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Art corporau]] # [[Calligrafia]] # [[Benda dessenhada]] # [[Dessenh]] # [[Art environamentau]] # [[Mòda]] # [[Artesanat]] # [[Pintura]] # [[Paleta (pintura)]] # [[Miniatura (retrach)]] # [[Terralha]] # [[Escultura]] # [[Art video]] # [[Empegatge (art)]] # [[Manga]] # [[Graffiti]] # [[Illustracion]] # [[Mosaïc]] # [[Pintura a l'òli]] # [[Origami]] # [[Aquarella]] </div> ==== Cinèma ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Film]] # [[Sala de cinèma]] # [[Animacion]] ## [[Anime]] ## [[Animacion per ordinator]] # [[Cinèma color]] (???) # [[Cort metratge]] # [[Film mut]] # [[Realizacion (cinèma)]] ## [[Cinèma]] ## [[Montatge]] ## [[Brutatge]] ## [[Efèctes especials]] ## [[Studio system]] ## [[Technicolor]] # [[Bollywood]] # [[Festenal de Canas]] # [[Oscar]] </div> ==== Òbras ==== ===== Pintura ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[L'Enfant blau (Gainsborough)]] # [[La Mòrt de Socrates]] # [[La Gioconda]] # [[La Ronda de nuech]] # [[Lo Crit]] # [[La Cèna (Vinci)]] # [[Guernica (Picasso)]] </div> ===== Escultura ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lo Pensaire]] # [[Dàvid (Miquèl Àngel)]] # [[Manneken Pis]] # [[La Pichona Serena (Copenaga)]] # [[Vènus de Milo]] </div> ===== Cinèma ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Snow White and the Seven Dwarfs]] # [[Citizen Kane]] # [[Lawrence d'Arabia (film)]] # [[La Melodia dau Bonur (film)]] # [[Casablanca (film)]] # [[Gone with the Wind]] # [[2001, una odissèa de l'espaci]] # [[Star Wars]] # [[Lo Pairin]] </div> == Filosofia e religion == === Filosofia === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Filosofia]] # [[Filosofia dau lengatge]] # [[Filosofia dei matematicas]] # [[Filosofia de l'esperit]] # [[Filosofia politica]] # [[Filosofia sociala]] </div> ==== Istòria de la filosofia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Presocratics]] # [[Filosofia antica]] ## [[Filosofia grèga antica]] # [[Filosofia medievala]] # [[Filosofia de la Renaissença]] # [[Filosofia modèrna]] # [[Filosofia contemporanèa]] # [[Filosofia orientala]] # [[Filosofia occidentala]] # [[Filosofia indiana]] # [[Filosofia chinesa]] # [[Filosofia alemanda]] # [[Filosofia americana]] </div> ==== Brancas e concèptes ==== ===== Estetica ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Estetica]] # [[Beutat]] # [[Mimesis]] # [[Sublim]] </div> ===== Etica ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Etica]] # [[Etica aplicada]] # [[Metaetica]] # [[Etica normativa]] # [[Deontologia]] # [[Niilisme]] # [[Relativisme]] # [[Utilitarisme]] # [[Dever]] # [[Mau]] # [[Liure arbitri]] # [[Ben (filosofia)]] # [[Libertat (filosofia)]] # [[Morala]] # [[Vertut]] # [[Sapiéncia (concèpte filosofic)]] </div> ===== Epistemologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Epistemologia]] # [[Rasor d'Occam]] # [[Sens comun]] # [[Consciéncia]] # [[Opinion]] # [[Paradigma]] # [[Rason]] # [[Empirisme]] # [[Naturalisme (filosofia)]] # [[Pragmatisme]] # [[Racionalisme]] # [[Reduccionisme]] # [[Experiéncia (conoissença)]] # [[Coneissença]] # [[Vertat]] </div> ===== Logica ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Logica]] # [[Dialectica]] # [[Logica filosofica]] # [[Argumentacion]] # [[Inferéncia]] # [[Paradòxa]] </div> ===== Metafisica ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Metafisica]] # [[Abstraccion]] # [[Causalitat]] # [[Non-ren]] # [[Determinisme]] # [[Dualisme]] # [[Idealisme]] # [[Materialisme]] # [[Monisme]] # [[Existéncia]] # [[Ontologia]] # [[Realitat]] </div> ===== Filosofia dei sciéncias ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Filosofia dei sciéncias]] ## [[Fach]] ## [[Ipotèsi]] ## [[Pseudosciéncia]] ### [[Parapsicologia]] ## [[Teoria]] </div> ===== Filosofia religiosa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Filosofia religiosa]] ## [[Filosofia bodista]] ## [[Filosofia islamica]] ## [[Filosofia crestiana]] # [[Filosofia dei religions]] # [[Absolut (filosofia)]] </div> ==== Escòlas e corrents filosofics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Filosofia continentala]] # [[Existencialisme]] # [[Umanisme]] # [[Empirisme logic]] # [[Modernisme]] # [[Positivisme]] # [[Postmodernisme]] # [[Romantisme]] # [[Scepticisme]] # [[Estoïcisme]] # [[Estructuralisme]] # [[Filosofia analitica]] # [[Fenomenologia (filosofia)]] # [[Tomisme]] </div> === Religions e espiritualitat === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Religion]] # [[Divinitat]] ## [[Dieu]] ## [[Divessa]] # [[Prèire]] # [[Espiritualitat]] # [[Arma]] # [[Meditacion]] # [[Preguiera]] # [[Adoracion]] # [[Circoncision]] # [[Diable]] # [[Sciéncia dei religions]] # [[Sacrifici]] # [[Religion comparada]] # [[Doctrina]] # [[Religion populara]] # [[Libertat de religion]] # [[Laïcitat]] # [[Teologia]] # [[Divinitat creatritz]] # [[Divessa maire]] </div> ==== Crèires ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Animisme]] # [[Creacion]] # [[Malediccion]] # [[Escatologia]] # [[Fe]] # [[Mite fondator]] # [[Resurreccion]] # [[Sacrat]] # [[Subrenaturau]] # [[Totemisme]] # [[Teofania]] </div> ==== Practicas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Apologetica]] # [[June]] # [[Eretgia]] # [[Icòna]] # [[Iconoclasme]] # [[Idolatria]] # [[Liturgia]] # [[Pelegrinatge]] # [[Profecia]] # [[Conversion religiosa]] # [[Rituau]] # [[Veneracion]] # [[Adoracion]] </div> ==== Mòrt e en delà ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cadabre]] # [[Rite funerari]] # [[Cementèri]] # [[Tomba]] # [[Cremacion]] # [[Mòrt (mitologia)]] # [[Esperit (subrenaturau)]] # [[Vida après la mòrt]] # [[Reïncarnacion]] # [[Immortalitat]] # [[En delà]] # [[Paradís]] # [[Infèrn]] </div> ==== Institucions ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Autar]] # [[Anticlericalisme]] # [[Credo]] # [[Culte]] # [[Monastèri]] # [[Denominacion religiosa]] # [[Esquisma]] # [[Sècta]] # [[Site sacrat]] # [[Temple]] </div> ==== Filosofias religiosas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Teïsme]] # [[Agnosticisme]] # [[Ateïsme]] # [[Deïsme]] # [[Fondamentalisme]] # [[Monoteïsme]] # [[Panenteïsme]] # [[Panteïsme]] # [[Politeïsme]] # [[Ecumenisme]] # [[Neopaganisme]] # [[Ortodoxia (pensada)]] # [[Paganisme]] # [[Sincretisme]] # [[Unitarisme]] # [[Non-teïsme]] # [[Antiteïsme]] # [[Liura pensada]] </div> ==== Religions especificas ==== ===== Religions abraamicas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cristianisme]] # [[Druses]] # [[Islam]] # [[Judaïsme]] # [[Àngel]] # [[Sant Esperit]] # [[Messias]] # [[Pecat]] # [[Decalòg]] </div> ===== Cristianisme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Glèisa (organizacion)]] # [[Jehovah]] # [[Satan]] # [[Bíblia]] ## [[Nòu Testament]] ## [[Ancian Testament]] # [[Nadal]] # [[Pascas]] # [[Pandecosta]] # [[Trinitat]] # [[Antitrinitarisme]] # [[Catolicisme]] ## [[Glèisa Catolica]] ## [[Papa]] # [[Ortodoxia]] # [[Protestantisme]] ## [[Anglicanisme]] ## [[Baptisme]] ## [[Evangelisme]] ## [[Luteranisme]] ## [[Metodisme]] ## [[Mormonisme]] ## [[Quakers]] # [[Glèisa dei tres concilis]] # [[Glèisa (edifici)]] # [[Catedrala]] # [[Glèisa Ortodòxa Russa]] # [[Calvinisme]] </div> ===== Islam ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pielons de l'islam]] # [[Corrents de l'islam]] ## [[Chiisme]] ## [[Sofisme]] ## [[Sunisme]] # [[Allah]] # [[Alcoran]] # [[Imam]] # [[Mosqueta]] # [[Hajj]] # [[Hadith]] # [[Kaaba]] # [[Musulman]] # [[Lèi islamica]] </div> ===== Judaïsme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Judaïsme ortodòx]] # [[Judaïsme reformat]] # [[Movement Massorti]] # [[Pessah]] # [[Rabin]] # [[Sinagòga]] # [[Torah]] # [[Tanakh]] # [[Talmud]] # [[Yòm Kippor]] </div> ==== Religions orientalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ayyavazhi]] # [[Bahaïsme]] # [[Bodisme]] ## [[Mahayana]] ### [[Avalokiteśvara]] ### [[Sutra dau Diamant]] ## [[Nirvana]] ## [[Theravada]] ### [[Tripitaka]] ## [[Bodisme tibetan]] ## [[Vajrayana]] ## [[Zen]] # [[Confucianisme]] ## [[Quatre Libres e Cinc Classics]] # [[Indoïsme]] ## [[Shivaïsme]] ## [[Vishnoïsme]] ## [[Shaktisme]] ## [[Om]] ## [[Avatar]] ## [[Ayurveda]] ## [[Bhagavad Gita]] ## [[Brama]] ## [[Braman]] ## [[Darma]] ## [[Ishvara]] ## [[Karma]] ## [[Krichna]] ## [[Kumbh Mela]] ## [[Ramayana]] ## [[Rigveda]] ## [[Shiva]] ## [[Trimurti]] ## [[Upanishad]] ## [[Veda]] ## [[Vedanta]] ## [[Vishnó]] ## [[Iòga]] # [[Jaïnisme]] # [[Shintoïsme]] # [[Sikhisme]] ## [[Guru Granth Sahib]] ## [[Harmandir Sahib]] # [[Taoïsme]] ## [[Tao Te Ching]] </div> ==== Religions tradicionalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Religions tradicionalas africanas]] # [[Religion tradicionala chinesa]] ## [[Emperaire de Jade]] # [[Chamanisme]] # [[Zoroastrisme]] ## [[Avesta]] ## [[Parsis]] </div> ==== Esoterisme, magia e mitologia ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Miticisme]] # [[Francmaçoneria]] # [[Gnosticisme]] # [[Magia]] ## [[Astrologia]] ## [[Taròt (carta)]] ## [[Mascariá]] # [[Ocultisme]] # [[Vodó]] </div> ===== Mitologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mitologia]] ## [[Folclòre]] # [[Mitologia aborigèna]] # [[Religion dei Cèltas]] # [[Mitologia egipciana]] # [[Paganisme germanic]] # [[Mitologia grèga]] # [[Lilith]] # [[Mitologia nordica]] # [[Mitologia romana]] </div> ===== Mitologia abraamica ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Èva]] </div> ===== Mitologia egipciana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Amòn]] # [[Anubis]] # [[Aton]] # [[Atòr]] # [[Òrus]] # [[Isis]] # [[Osiris]] # [[Ra]] </div> ===== Mitologia grèga ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Zèus]] # [[Eròs]] # [[Poseidon]] # [[Ades]] # [[Èra]] # [[Afrodita]] # [[Artèmis]] # [[Atena]] # [[Estia]] # [[Arès]] # [[Ermès]] # [[Efèst]] # [[Apollon]] # [[Gèa]] </div> ===== Mitologia mesoamericana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Quetzalcoatl]] </div> ===== Mitologia nordica ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Freyja]] # [[Odin]] # [[Tòr]] </div> ===== Mitologia romana ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Junon]] # [[Jupitèr (dieu)]] # [[Mart (mitologia)]] # [[Pluton (mitologia)]] # [[Vènus (mitologia)]] # [[Vulcan (mitologia)]] </div> == Antropologia, psicologia e vida vidanta == === Antropologia === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Antropologia]] # [[Cultura]] # [[Festivau]] # [[Jorn feriat]] # [[Antropologia umana]] # [[Raça umana]] # [[Antropologia culturala]] # [[Antropologia lingüistica]] # [[Antropologia sociala]] # [[Pòble]] </div> ==== Etnologia ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Etnologia]] # [[Etnia]] # [[Etnografia]] # [[Pòble autoctòn]] </div> ===== Etnias ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bantos]] # [[Basques]] # [[San]]s # [[Germans]] # [[Aborigèns d'Austràlia]] # [[Amerindians]] ## [[Cherokee]] # [[Inuit]]s # [[Jusieus]] # [[Curds]] # [[Massai]]s # [[Mongòls]] # [[Ròms]] # [[Eslaus]] # [[Tutsis]] # [[Arabs]] # [[Austronesians]] # [[Berbèrs]] # [[Creòls (pòbles)]] # [[Han (etnia)]] # [[Keralits]] # [[Maòri (pòble)|Maòris]] # [[Protoindoeuropèus]] # [[Semitas]] # [[Turcs]] # [[Oigors]] </div> === Familha === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Parentat]] # [[Familha]] ## [[Pareu]] ## [[Familha nucleara]] ## [[Familha alargada]] ## [[Familha recompausada]] # [[Aliança (familha)]] # [[Clan]] # [[Concubinatge]] # [[Consanguinitat]] # [[Orfanèu]] # [[Animau de companhiá]] </div> ==== Membres de la familha ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Conjunt]] # [[Parent]] ## [[Pairin]] # [[Frairèra]] ## [[Besson]] # [[Felen]] </div> ==== Relacions interpersonalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Relacion umana]] ## [[Sexualitat liura]] ## [[Relacion intima]] ## [[Amistat]] ## [[Coabitacion]] ## [[Monogamia]] ## [[Bigamia]] ## [[Poligamia]] # [[Rendètz-vos galant]] # [[Seduccion]] # [[Relacion amorosa]] </div> ==== Relacions familialas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Acordalhas]] # [[Nòças]] # [[Dòt]] # [[Maridatge]] ## [[Maridatge civiu]] ## [[Union civila]] ## [[Maridatge blanc]] # [[Planificacion familiala]] ## [[Jasilha]] ## [[Gestacion per autrü]] ## [[Abséncia d'enfant]] ??? # [[Parentalitat]] ## [[Parentalitat LGBT]] # [[Acuelh familiau]] ## [[Adopcion]] # [[Sociologia de la familha]] # [[Divòrci]] # [[Infidelitat]] # [[Veusatge]] # [[Incèst]] # [[Violéncia familiala]] </div> === Cosina, manjar e beure === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cosina (tecnica)]] # [[Cosina (espaci)]] # [[Manjar]] # [[Beure]] # [[Vitamina]] # [[Repàs]] ## [[Dejunar]] ## [[Dinnar]] ## [[Sopar]] # [[Dessèrt]] # [[Òli alimentària]] ## [[Òli d'oliva]] ## [[Òli de palma]] # [[Restauracion rapida]] # [[Restaurant]] # [[Vegetarisme]] </div> ==== Fruchs e èrbas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Legum]] # [[Lieume racina]] # [[Tubercul]] # [[Fruch]] # [[Cocorda]] # [[Amora (fruch del rumec)]] # [[Albricòt]] # [[Dàtil]] # [[Miugrana]] </div> ==== Produchs lachiers ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lach]] # [[Burre]] ## [[Margarina]] # [[Crèma]] # [[Formatge]] ## [[Fromatge de pasta pigada de verd]] ## [[Cheddar]] ## [[Mozzarella]] ## [[Parmigiano Reggiano]] # [[Lach de cocòt]] # [[Glacet]] # [[Lach de sòja]] ## [[Tòfo]] # [[Iogort]] </div> ==== Grans ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pan]] # [[Cereala]] # [[Farina]] </div> ==== Doçors ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bonbon]] # [[Caramèu]] # [[Chocolat]] # [[Mèu]] </div> ==== Nòses ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Nòse]] # [[Avelana]] # [[Notz]] </div> ==== Carns ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Uòu (cosina)]] # [[Carn]] ## [[Bacon]] ## [[Carn bovina]] ## [[Carn de polet]] ## [[Cambajon]] ## [[Hamburger]] ## [[Hot-dog]] ## [[Carn de moton]] ## [[Carn de pòrc]] # [[Saïn]] # [[Tombada]] # [[Saussissa]] # [[Produchs de la mar]] # [[Peis (cosina)]] </div> ==== Èrbas e condiments ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Condiment]] # [[Planta aromatica]] # [[Saussa]] # [[Espècia (cosina)|Espècia]] # [[Anís]] # [[Balicòt]] # [[Piper nigrum]] # [[Cardamòme]] # [[Canèla (rusca)]] # [[Foeniculum vulgare]] # [[Alh cultivat]] # [[Gengibre]] # [[Raifòrt]] # [[Lavanda]] # [[Cymbopogon]] # [[Regalícia]] # [[Menta]] # [[Ceba]] # [[Jolverd]] # [[Safran]] # [[Chutney]] # [[Saussa de peis]] # [[Confitura]] # [[Ketchup]] # [[Maionesa]] # [[Mostarda]] # [[Paprica]] # [[Pesto]] # [[Saussa sòja]] # [[Saussa tartara]] # [[Vinagre]] </div> ==== Plats divèrs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pastisson]] # [[Curri]] # [[Fonduda]] # [[Frita]]s # [[Kebab]] # [[Nolhas]] # [[Pastas alimentàrias]] # [[Pastissariá]] # [[Torta]] # [[Pizza]] # [[Farineta]] # [[Salada]] # [[Samossà]] # [[Entrepan]] # [[Sopa]] # [[Fricòt]] # [[Soshí]] </div> ==== Beures ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aiga potabla]] # [[Tè glaçat]] # [[Chuc]] ## [[Jus d'arange]] # [[Limonada]] # [[Sòda]] ## [[Còla (beure)]] ### [[Coca-Cola]] ## [[Beure energizant]] ## [[Aiga tonica]] # [[Tè]] ## [[Tè verd]] ## [[Tè negre]] # [[Cafè]] ## [[Espresso]] ## [[Cafè turc]] # [[Chocolat caud]] # [[Mate]] </div> ==== Alcòls ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bevenda alcolizada]] # [[Beure destillat]] # [[Bièrra]] # [[Brandy]] # [[Pomat]] # [[Gin]] # [[Liquor]] # [[Rom]] # [[Saké]] # [[Tequila]] # [[Vòdka]] # [[Whisky]] # [[Vin]] ## [[Vin roge]] ## [[Vin blanc]] ## [[Vin efervescent]] # [[Coctèl]] # [[Martini]] # [[Mojito]] # [[Sangria]] </div> === Objèctes domestics === ==== Vèstits e assimilats ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cencha]] # [[Hijab]] # [[Boton (cordura)]] # [[Capa]] # [[Vèstit]] # [[Sosvestit]] # [[Rauba]] # [[Gant (vestit)]] # [[Capèu]] # [[Cravata]] # [[Braias]] # [[Cauçadura]] # [[Cherpa]] # [[Gonèla]] # [[Malhòt de banh]] # [[Cauceta]] # [[Cremalhiera autoarrapanta]] # [[Cremalhiera]] # [[Barba]] # [[Sostèns]] # [[Cosmetic]] # [[Perfum]] # [[Joielariá]] # [[Masqueta]] # [[Tatoatge]] </div> ==== Mòbles e decoracion ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Banhadoira]] # [[Liech]] # [[Banc]] # [[Gabinet (mòble)]] # [[Cadièra]] # [[Comòda]] # [[Canapè]] # [[Armari]] # [[Burèu]] # [[Fogau]] # [[Mòble]] # [[Aparelh mainatgier]] # [[Taula]] </div> ==== Textils ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Textil]] # [[Lichariá]] # [[Tapís]] # [[Ridèu]] # [[Coissin]] </div> ==== Aisinas de coisina ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aisina de cosina]] # [[Cubèrt (cosina)]] ## [[Forqueta]] ## [[Culhièr]] # [[Baguetas]] # [[Sieta]] </div> === Sexualitat === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sexualitat umana]] # [[Òme]] # [[Femna]] # [[Eterosexualitat]] # [[Omosexualitat]] # [[Rapòrt sexuau]] # [[Sèxe sensa risc]] # [[Fertilitat]] # [[Bais]] # [[Atraccion sexuala]] # [[Orientacion sexuala]] # [[Bisexualitat]] # [[Preliminars]] # [[Sexualitat orala]] # [[Orgasme]] # [[Pilula combinada]] # [[Preservatiu]] # [[Masturbacion]] # [[Prostitucion]] # [[Pornografia]] </div> === Etapas de la vida === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Enfança]] ## [[Novèu-nat]] ## [[Noirisson]] ## [[Enfant]] ## [[Dròlle]] ## [[Filha]] # [[Jovença]] # [[Adolescéncia]] # [[Adulte]] # [[Vielhum]] </div> === Psicologia === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Psicologia]] # [[Psicologia clinica]] # [[Psicologia cognitiva]] # [[Psicologia evolucionista]] # [[Psicologia de la personalitat]] # [[Psicologia de la religion]] # [[Psicoterapia]] # [[Gèni (persona)]] # [[Ipnòsi]] # [[Libidò]] # [[Fòbia]] # [[Pessimisme]] # [[Percepcion]] # [[Psicologia sociala]] # [[Sindròme d'Estocòlme]] # [[Cognicion]] # [[Lideratge]] # [[Creativitat]] # [[Poder]] # [[Optimisme]] # [[Natura umana]] # [[Imaginacion]] # [[Plor]] # [[Ipocrisia]] # [[Complèxe d'Edip]] # [[Sens (Fisiologia)]] # [[Memòria (psicologia)]] </div> ==== Escòlas de psicologia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Psicologia analitica]] # [[Comportementalisme]] # [[Psicologia dau desvolopament]] # [[Psicologia de la forma]] # [[Psicologia umanista]] # [[Psicanalisi]] </div> ==== Concèptes principaus ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atencion]] # [[Amnesia]] # [[Consciéncia]] # [[Sòm]] # [[Sòmi]] # [[Instint]] # [[Esperit]] # [[Umor (psicologia)]] # [[Temperament]] # [[Motivacion]] # [[Estereotipe]] # [[Pensada]] # [[Comportament]] # [[Emocion]] </div> ==== Emocions ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Colèra]] # [[Ànsia]] # [[Compassion]] # [[Coratge]] # [[Curiositat]] # [[Desgost]] # [[Dobte]] # [[Enveja]] # [[Paur]] # [[Culpabilitat]] # [[Bonaür]] # [[Òdi]] # [[Esperança]] # [[Gelosiá]] # [[Amor]] # [[Tristesa]] # [[Vergonha]] # [[Suspresa]] # [[Umor]] # [[Plaser]] # [[Sofrença]] </div> ==== Relacions interpersonalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Agression]] # [[Altruisme]] # [[Autoritat]] # [[Traïson]] # [[Misèrias]] # [[Carisme]] # [[Competicion]] # [[Conformisme]] # [[Egocentrisme]] # [[Empatia]] # [[Perdon]] # [[Onor]] # [[Messorga]] # [[Vida privada]] # [[Prejutjat]] # [[Castig]] # [[Respècte]] # [[Timiditat]] # [[Fisança]] </div> === Lengatge === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lengatge]] # [[Lenga construcha]] # [[Dialècte]] # [[Diccionari]] # [[Gramatica]] ## [[Adjectiu]] ## [[Advèrbi]] ## [[Conjoncion]] ## [[Cas gramaticau]] ## [[Nom (gramatica)]] ## [[Pronom]] ## [[Frasa]] ## [[Sintaxi]] ## [[Vèrbe]] # [[Lingüistica]] ## [[Lingüistica comparada]] ## [[Etimologia]] ## [[Lingüistica istorica]] ## [[Fonetica]] # [[Alfabetisme]] # [[Morfologia (lingüistica)]] # [[Filologia]] # [[Prononciacion]] # [[Retorica]] # [[Traduccion]] # [[Mot]] ## [[Fonèma]] ### [[Consonanta]] ### [[Vocala]] ## [[Sillaba]] # [[Escritura]] ## [[Diacritic]] ## [[Ortografia]] # [[Sistèma d'escritura]] # [[Nom]] # [[Fonologia]] # [[Semantica]] # [[Semiotica]] # [[Simbòl]] </div> ==== Familhas de lengas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Familha de lengas]] ## [[Lengas afroasiaticas]] ### [[Lengas semiticas]] ## [[Lengas altaïcas]] ## [[Lengas austroasiaticas]] ## [[Lengas austronesianas]] ## [[Lengas dravidas]] ## [[Lengas esquimaudas-alèutas]] ## [[Indoeuropèu]] ### [[Lengas germanicas]] ### [[Lengas iranianas]] ### [[Lengas romanicas]] ### [[Lengas eslavas]] ## [[Lengas khoisan]] ## [[Lengas tai-kadai]] ## [[Lengas nigèrocongolesas]] ## [[Lengas nilosaharianas]] ## [[Lengas sinotibetanas]] ## [[Lengas caucasencas]] ## [[Lengas tongozas]] ## [[Lengas turquesas]] ## [[Lengas oralicas]] ## [[Lengas utoastècas]] </div> ==== Alfabets e sistèmas d'escritura ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Alfabet]] # [[Letra]] # [[Braille]] # [[Alfabet arabi]] # [[Escritura chinesa]] # [[Cuneïfòrme]] # [[Alfabet cirillic]] # [[Devanagari]] # [[Ieroglifs egipcians]] # [[Alfabet georgian]] # [[Alfabet grèc]] # [[Hangeul]] # [[Alfabet latin]] # [[Alfabet fenician]] # [[Alfabet runic]] # [[Pèira de Roseta]] # [[Alfabet fonetic internacionau]] # [[Còdi Morse internacionau]] # [[Sillabari]] </div> ==== Lengatges especifics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Grèc ancian]] # [[Aramèu]] # [[Arabi]] # [[Bengalin (lenga)]] # [[Chinés]] # [[Danés]] # [[Egipcian]] # [[Anglés]] ## [[Vièlh anglés]] # [[Esperanto]] # [[Francés]] # [[Alemand]] # [[Grèc]] # [[Gujarati]] # [[Ebrieu]] # [[Indostani]] ## [[Indi (lenga)]] # [[Italian]] # [[Japonés]] # [[Javanés]] # [[Corean]] # [[Latin]] # [[Mandarin]] # [[Marata]] # [[Min]] # [[Polonés]] # [[Portugués]] # [[Persan]] # [[Rus]] # [[Sanscrit]] # [[Espanhòu]] # [[Swahili]] # [[Siriac]] # [[Tamol]] # [[Tagalòg]] # [[Telogo]] # [[Turc]] # [[Panjabi]] # [[Ucraïnés]] # [[Vietnamian]] # [[Wu]] # [[Yue]] # [[Birman]] # [[Ongrés]] # [[Quíchoa]] # [[Tai (lenga)]] # [[Akkadian]] # [[Amaric]] # [[Berbèr]] # [[Còpte (lenga)]] # [[Somali]] # [[Indonesian]] # [[Malgash (lenga)]] # [[Malai (lenga)]] # [[Khmer]] # [[Armèni]] # [[Assamés]] # [[Ordo]] # [[Nepalés]] # [[Oriya]] # [[Pali]] # [[Sindhi]] # [[Catalan]] # [[Romanés]] # [[Neerlandés]] # [[Suedés]] # [[Yiddish]] # [[Curd]] # [[Pashto]] # [[Bulgar]] # [[Chèc (lenga)]] # [[Sèrbocroat]] # [[Canarés]] # [[Malaialam]] # [[Zolo]] # [[Azèri]] # [[Cazac]] # [[Ozbèc]] # [[Lenga dei signes]] </div> === Divertiment e espòrt === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Leser]] # [[Divertiment]] # [[Jòc]] # [[Pargue d'atraccions]] # [[Jòc d'argent]] ## [[Casinò]] ## [[Dat]] ## [[Lotariá]] ## [[Rodeta (jòc)]] ## [[Poker]] ## [[Blackjack]] ## [[Maquina de monedas]] # [[Temps liure]] # [[Fèsta]] # [[Jogar (activitat)]] # [[Rompetèsta]] ## [[Mots crosats]] ## [[Sudoku]] # [[Joguina]] # [[Aqüari]] # [[zoo]] </div> ==== Jòcs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jòc de taula]] ## [[Backgammon]] ## [[Escacs]] ## [[Damas]] ## [[Cluedo]] ## [[Go]] ## [[Monopoly]] ## [[Scrabble]] ## [[Pachisi]] ## [[Xiangqi]] # [[Mancala]] # [[Jòc de bilhas]] # [[Carta de jòc]] # [[Videojòc]] ## [[Pokemon]] ## [[Pong]] # [[Jòc d'arcada]] # [[Jòc de cartas]] # [[Bridge]] # [[Jòc de sagetas]] # [[Dominòs]] </div> ==== Jòcs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Popada]] # [[Frisbee]] # [[Lego]] # [[Rubik's Cube]] # [[Slinky]] # [[Barbie]] # [[Iò-iò]] </div> ==== Espòrts ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Espòrt]] # [[Jòc de bala]] ## [[Balon]] # [[Estadi (bastiment)]] # [[Piscina]] # [[Jòcs Olimpics]] ## [[Jòcs Paralimpics]] ## [[Jòcs Olimpics d'estiu]] ## [[Jòcs Olimpics d'ivèrn]] # [[Dopatge]] # [[Espòrt d'ivèrn]] # [[Espòrt electronic]] </div> ===== Espòrts collectius ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fotbòl american]] ## [[National Football League]] ## [[Super Bowl]] # [[Fotbòl australian]] # [[Beisbòl]] ## [[Major League Baseball]] ## [[World Series]] # [[Basquetbòl]] ## [[National Basketball Association]] # [[Criquet]] ## [[Copa dau monde de criquet]] # [[Curling]] # [[Floorball]] # [[Fotbòl]] ## [[Copa dau monde de fotbòl]] ## [[Portièr (fotbòl)]] ## [[Campionat d'Euròpa de fotbòl]] ## [[Campionat d'Anglatèrra de fotbòl]] ## [[Liga dei campions (fotbòl)]] # [[Handbal]] # [[Oquei]] ## [[Oquei pelena]] ## [[Oquei sus glaça]] ### [[National Hockey League]] # [[Lacrosse]] # [[Pòlo]] # [[Rugbi]] ## [[Rugbi de XIII]] ## [[Rugbi de 7]] ## [[Rugbi de 15]] # [[Voleibòl]] ## [[Voleibòl de plaja]] </div> ===== Atletisme ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atletisme]] ## [[Decatlon]] ## [[Lançament de disc]] ## [[Saut de naut]] ## [[Corsa a baranha]] ## [[Lançament de bigatana]] ## [[Saut de long]] ## [[Corsa a pè]] ### [[Maraton]] ## [[Saut amb pèrga]] ## [[Lançament de pes]] </div> ===== Patinatge ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Patinatge sus glaça]] ## [[Patinatge artistic]] ## [[Patinatge de velocitat]] # [[Patinatge de rodetas]] # [[Skateboard]] </div> ===== Espòrts aqüatics ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Canoa (espòrt)]] # [[Cabús]] # [[Rem (espòrt)]] # [[Natacion (espòrt)]] # [[Vater pòlo]] </div> ===== Autreis espòrts individuaus ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pesca de lència]] # [[Tir amb arc]] # [[Espòrt automobil]] ## [[Formula 1]] ## [[NASCAR]] # [[Motociclisme]] # [[Badminton]] # [[Culturisme]] # [[Jòc de bola (espòrts)]] ## [[Petanca]] # [[Bowling]] # [[Bilhard]] # [[Ciclisme]] ## [[Bicicleta tot terrenh]] ## [[Corsa au temps]] ## [[Torn de França]] # [[Equitacion]] ## [[Dreiçatge (equitacion)]] ## [[Espòrt ipic]] ## [[Rodeo]] ## [[Concors de saut d'obstacles]] # [[Escrima]] ## [[Floret (escrima)]] ## [[Sabre (escrima)]] # [[Gòlf]] # [[Gimnastica]] ## [[Gimnastica ritmica]] ## [[Sòu (gimnastica)]] ## [[Saut superior]] ## [[Trampolin]] ## [[Saut de cavau]] # [[Pentatlon modèrne]] # [[Alpinisme]] # [[Corsa d'orientacion]] # [[Tir esportiu]] # [[Esquí]] ## [[Esquí alpin]] ## [[Biatlon]] ## [[Esquí nordic]] ## [[Saut d'esquí]] ## [[Eslalòm]] ## [[Esquí (materiau)]] # [[Tirassèu]] ## [[Bobsleigh]] ## [[Lieja de corsa]] # [[Snooker]] # [[Snowboard]] # [[Squash]] # [[Surf]] # [[Tennis de taula]] # [[Tennis]] ## [[Raqueta]] # [[Triatlon]] # [[Alterofilia]] </div> ===== Espòrts marciaus ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Art marcial]] # [[Bòxa anglesa]] # [[Judo]] # [[Karate]] # [[Kick-boxing]] # [[Combat liure]] # [[Taegwondo]] # [[Lucha]] ## [[Lucha liura]] ## [[Lucha grècoromana]] ## [[Sumo]] # [[Wushu]] </div> === Mesuras dau temps === ==== Calendiers e mesura dau temps universau ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Calendier]] ## [[Calendier solar]] ## [[Calendier lunisolar]] ## [[Calendier lunar]] ## [[Calendier maia]] ## [[Calendier egipcian]] ## [[Calendier chinés]] ## [[Calendier japonés]] ## [[Calendier ebrieu]] ## [[Calendier musulman]] ## [[Calendier gregorian]] ## [[Calendier julian]] # [[Calendier perpetuau]] # [[Annada bissextila]] # [[Temps Universal Coordenat]] # [[Ora d'estiu]] # [[Nuech]] # [[Jornada]] # [[Fus orari]] # [[Temps universau]] # [[Segonda intercalara]] </div> ==== Jorns e mes ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jorn de la setmana]] ## [[Divendres]] ## [[Dissabte]] ## [[Dimenge]] # [[Genier]] # [[Març]] # [[Junh]] # [[Setembre]] # [[Decembre]] </div> === Mesuras dau temps === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Color]] ## [[Negre]] ## [[Blau]] ## [[Brun]] ## [[Cian]] ## [[Verd]] ## [[Magenta (color)]] ## [[Irange (color)]] ## [[Ròse (color)]] ## [[Porpra]] ## [[Roge]] ## [[Jaune]] ## [[Blanc]] # [[Colors primàrias]] # [[Luminositat (colors)]] # [[Saturacion (colors)]] # [[Vision dei colors]] # [[Gloss]] # [[Tinta (color)]] </div> == Societat e sciéncias socialas == === Articles de basa === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Societat]] # [[Comunautat]] # [[Letras (cultura)]] # [[Comunicacion]] # [[Informacion]] # [[Solidaritat]] # [[Estudis regionaus]] # [[Demografia]] # [[Sciéncia de l'informacion]] # [[Mandat dau Cèu]] # [[Estudi dei mèdias]] # [[Societat dubèrta]] # [[Organizacion professionala]] # [[Societat sabenta]] # [[Accion sociala]] # [[Capitau sociau]] # [[Coesion sociala]] # [[Formacion sociala]] # [[Estructura sociala]] # [[Sociobiologia]] </div> === Economia e afaires === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Firma]] # [[Economia (disciplina)]] ## [[Macroeconomia]] ## [[Microeconomia]] ## [[Ben (economia)]] ## [[Servici (economia)]] ## [[Ofèrta e demanda]] # [[Economia]] # [[Comptabilitat]] # [[Capital (economia)]] # [[Companhiá (entrepresa)]] # [[Corporacion]] # [[Moneda]] ## [[Devisa (moneda)]] ## [[Yen]] ## [[Liura esterlina]] ## [[Renminbi]] ## [[Ropia]] ## [[Dolar american]] # [[Pèça de moneda]] # [[Bilhet de banca]] # [[Banca]] # [[Chèc (pagament)]] # [[Deute]] # [[Carta de crèdit]] # [[Emprunt]] # [[Interès (finança)]] # [[Produch interior brut]] # [[Economia dau trabalh]] # [[Domesticitat]] # [[Usina]] # [[Finança]] # [[Industria]] ## [[Agricultura]] ## [[Construccion]] ## [[Pesca]] ## [[Silvicultura]] ## [[Caça]] ## [[Industria manufacturiera]] ## [[Industria miniera]] ## [[Rafinariá de petròli]] ## [[Torisme]] ### [[Ostalariá]] # [[Caça de balena]] # [[Inflacion]] # [[Deflacion]] # [[Assegurança]] # [[Investiment]] # [[Manejament]] # [[Mercat]] # [[Marcatica]] # [[Monopòli]] # [[Azard morau]] # [[Proprietat]] # [[Comèrci au detalh]] # [[Centre comerciau]] # [[Supermercat]] # [[Borsa (economia)]] ## [[New York Stock Exchange]] ## [[NASDAQ]] ## [[London Stock Exchange]] ## [[Tokyo Stock Exchange]] # [[Impòst]] ## [[Impòst sus lei companhiás]] ## [[Impòst sus lo revengut]] ## [[Drech de doana]] # [[Comèrci]] # [[Carriera (mestier)]] # [[Emplec]] # [[Caumatge]] </div> ==== Companhiás ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aldi]] # [[Apple Inc.]] # [[AT&T]] # [[Bank of America]] # [[IKEA]] # [[Chevron]] # [[ExxonMobil]] # [[General Electric]] # [[Google]] # [[IBM]] # [[Maersk]] # [[McDonald's]] # [[Microsoft]] # [[Nestlé]] # [[Petrobras]] # [[Procter & Gamble]] # [[Royal Dutch Shell]] # [[Sony]] # [[Walmart]] </div> === Cultura === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bandièra]] # [[Canibalisme]] # [[Tradicion]] # [[Anniversari]] # [[Aïd el-Fitr]] # [[Halloween]] # [[Carnaval]] # [[Ramadan]] </div> === Educacion === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Educacion]] ## [[Educacion primària]] ## [[Educacion segondària]] # [[Collègi]] # [[Curriculum]] # [[Aprendissatge]] # [[Escòla]] # [[Ensenhaire]] # [[Tèst (espròva)]] # [[Universitat]] # [[Educacion a distància]] # [[Ensenhament superior]] # [[Arts liberaus]] # [[Aprendissatge en linha]] # [[Acadèmia]] # [[Estudiant]] # [[Borsa d'estudis]] # [[Madrassa]] # [[Escòla mairala]] # [[Tèsi de doctorat]] # [[Diplòma]] </div> ==== Bibliotècas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bibliotèca]] # [[Bibliotèca nacionala]] # [[Bibliotèca numerica]] # [[Sciéncias de l'informacion e de las bibliotècas]] # [[Bibliotèca publica]] # [[Bibliotèca escolara]] # [[Bibliotèca mobila]] # [[Bibliotèca d'Alexàndria]] # [[Bibliotèca d'Assurbanipal]] # [[Bibliotèca dau Congrès]] # [[Bibliotèca Publica de New York]] # [[Bibliotèca Nacionala de China]] # [[Bibliotèca Nacionala de la Dièta]] # [[British Library]] # [[Bibliotèca Nacionala de França]] # [[Bibliotèca Nacionala Alemanda]] # [[Bibliotèca d'Estat de Russia]] # [[Bibliotèca dau Vatican]] # [[Bibliotèca Nacionala d'Austràlia]] </div> ==== Institucions academicas ==== ===== Africa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Universitat d'al-Qarawiyyin]] # [[Universitat Al-Azhar]] # [[Universitat dau Caire]] # [[Universitat dau Cap]] </div> ===== America ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Universitat Federala de Rio de Janeiro]] # [[Universitat Nacionala Autonòma de Mexic]] # [[Universitat de la Colómbia Britanica]] # [[Universitat de Buenos Aires]] # [[Universitat de Toronto]] # [[Universitat de Chicago]] # [[Institut de Tecnologia de Califòrnia]] # [[Universitat Johns Hopkins]] # [[Massachusetts Institute of Technology]] # [[Universitat Stanford]] # [[Universitat Duke]] # [[Universitat de Carolina dau Nòrd a Chapel Hill]] # [[Universitat de Virginia]] # [[Universitat de Michigan]] # [[Universitat de Califòrnia (Berkeley)]] # [[Universitat de Califòrnia (Los Angeles)]] # [[Ivy League]] # [[Universitat Harvard]] # [[Universitat Yale]] # [[Universitat Princeton]] # [[Universitat Brown]] # [[Universitat Columbia]] # [[Collègi Dartmouth]] # [[Universitat de Pennsilvània]] </div> ===== Asia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Universitat de Kyoto]] # [[Universitat de Tòquio]] # [[Universitat de Calcutta]] # [[Institut Indian de Sciéncia]] # [[Institut Indian de Tecnologia]] # [[Institut Indian de Manejament]] # [[Universitat Fudan]] # [[Universitat de Hong Kong]] # [[Universitat de Nanquin]] # [[Universitat de Pequin]] # [[Universitat Tsinghua]] # [[Universitat Zhejiang]] </div> ===== Euròpa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Universitat de Bolonha]] # [[Universitat de Copenaga]] # [[Universitat Complutense de Madrid]] # [[Universitat de Viena]] # [[Universitat de Leiden]] # [[Universitat de Roma La Sapienza]] # [[Universitat de Salamanca]] # [[Escòla politecnica federala de Zuric]] # [[Universitat de París]] # [[La Sorbona]] # [[Universitat Pierre-e-Marie-Curie]] # [[Universitat Loís-e-Maximilian de Munic]] # [[Universitat Humboldt de Berlin]] # [[Universitat Goethe de Francfòrt]] # [[Universitat de Heidelberg]] # [[Universitat de Cambridge]] # [[Universitat d'Oxford]] # [[Universitat de Londre]] # [[Universitat Carles de Praga]] # [[Universitat Jagellon]] # [[Universitat d'Estat de Moscòu]] # [[Universitat d'Estat de Sant Petersborg]] # [[Universitat Nacionala Taras Shevchenko de Kiev]] </div> ===== Oceania ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Universitat Nacionala Australiana]] </div> === Organizacions === ==== Divèrs ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Administracion Centrala Tibetana]] # [[FBI]] # [[Hells Angels]] # [[KGB]] # [[MS-13]] # [[Mossad]] # [[Cosa nostra]] # [[Yakuza]] </div> ==== Organizacions internacionalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Banca Africana de Desvolopament]] # [[Union Africana]] # [[ANZUS]] # [[Liga Aràbia]] # [[Conseu de l'Artic]] # [[Banca Asiatica de Desvolopament]] # [[Cooperacion Economica Asia-Pacific]] # [[ASEAN]] # [[Banca dei Reglaments Internacionaus]] # [[Aliança Bolivariana per leis Americas]] # [[Comunautat Cariba]] # [[Pacte de Bagdad]] # [[Organizacion dau Tractat de Seguretat Collectiva]] # [[Comunautat deis Estats Independents]] # [[Commonwealh]] # [[Comunautat dei País de Lenga Portuguesa]] # [[Conseu de Cooperacion deis Estats Arabes dau Golf]] # [[Conseu deis Estats de la Mar Baltica]] # [[Comunautat d'Africa de l'Èst]] # [[Organizacion de Cooperacion Economica]] # [[Union Eurasiana]] # [[G20]] # [[G7]] # [[Convencions de Genèva]] # [[Banca Internacionala per la Reconstruccion e lo Desvolopament]] # [[Chambra Internacionala de Comèrci]] # [[Associacion Internacionala de Desvolopament]] # [[Societat Financiera Internacionala]] # [[Organizacion Internacionala per lei Migracions]] # [[Union Interparlamentària]] # [[Interpol]] # [[Banca Islamica de Desvolopament]] # [[Union Latina]] # [[Liga dei Nacions]] # [[OTAN]] # [[Acòrd de Liure Cambi Nòrd-american]] # [[OPEC]] # [[Organizacion per la Cooperacion Economica e lo Desvolopament]] # [[Organizacion de l'Unitat Africana]] # [[Organizacion per la Seguretat e la Cooperacion en Euròpa]] # [[Organizacion deis Estats Americans]] # [[Organizacion de Cooperacion Economica de la Mar Negra]] # [[Club de París]] # [[Organizacion de Cooperacion de Shanghai]] # [[Organizacion dau Tractat de l'Asia dau Sud-Èst]] # [[Union per la Mediterranèa]] # [[Union dei Nacions Sud-americanas]] # [[ONU]] ## [[Agéncia Internacionala de l'Energia Atomica]] ## [[Cort Internacionala de Justícia]] ## [[Cort Penala Internacionala]] ## [[Fons Monetari Internacionau]] ## [[Organizacion dei Nacions Unidas per lo Desvolopament Industriau]] ## [[Secretariat Generau dei Nacions Unidas]] ## [[UNESCO]] ## [[UNICEF]] ## [[Secretariat dei Nacions Unidas]] ## [[Conseu de Seguretat dei Nacions Unidas]] ## [[Banca Mondiala]] ## [[Grop de la Banca Mondiala]] ## [[OMS]] ## [[OMC]] </div> ==== Organizacions europèas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Benelux]] # [[Acòrd de Liure Cambi d'Euròpa Centrala]] # [[CERN]] # [[Comecon]] # [[Conseu d'Euròpa]] # [[Conseu de l'Union Europèa]] # [[Union Economica e Montetària de l'Union Europèa]] # [[Comunautat Europèa de l'Energia Atomica]] # [[Banca Europèa per la Reconstruccion e lo Desvolopament]] # [[Comunautat Europèa dau Carbon e de l'Acier]] # [[Comunautat Economica Europèa]] # [[Banca Europèa d'Investiment]] # [[Parlament Europèu]] # [[Union Europèa]] # [[Conseu Nordic]] # [[Liga de Corint]] # [[Union de l'Euròpa Occidentala]] # [[Pacte de Varsòvia]] </div> ==== Organizacions non governamentalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Agenda 21]] # [[AIESEC]] # [[Al Qaïda]] # [[Institut Nacionau Estatsunidenc de Normalizacion]] # [[Associacion deis Estats Generaus deis Estudiants d'Euròpa]] # [[Association for Computing Machinery]] # [[Servici Austrian de la Memòria]] # [[Grop de Bilderberg]] # [[BirdLife International]] # [[Collègi dei cardenaus]] # [[Deutsches Institut für Normung]] # [[Observatòri Europèu Austrau]] # [[Federacion Aeronautica Internacionala]] # [[Federacion Internacionala de l'Automobila]] # [[Federacion Internacionala de Motociclisme]] # [[Free Software Foundation]] # [[Greenpeace]] # [[GUAM]] # [[Hizb ut-Tahrir]] # [[Hospitality Club]] # [[Institut deis engenhaires electricians e electronicians]] # [[Burèu Internacionau dei Pes e Mesuras]] # [[Conseu Internacionau dei Musèus]] # [[Conseu Internacionau dei Monuments e dei Sites]] # [[Organizacion Idrografica Internacionala]] # [[Organizacion Maritima Internacionala]] # [[Union Matematica Internacionala]] # [[Organizacion Internacionala d'Estandardizacion]] # [[Crotz Roja]] # [[Societat Internacionala per la consciéncia de Krishna]] # [[Union Internacionala per la Conservacion de la Natura]] # [[Union Internacionala de Quimia Pura e Aplicada]] # [[Live Earth]] # [[Frònt Moro Islamic de Liberacion]] # [[Prèmi Nobel]] # [[PEN International]] # [[Partit Pirata Internacionau]] # [[Programa PISA]] # [[Movement Pugwash]] # [[Escotisme]] # [[Armada dau Sauvament]] # [[Union Ciclista Internacionala]] # [[Organizacion dei Nacions e Pòbles non representats]] # [[WikiLeaks]] # [[Agéncia Mondiala Antidopatge]] # [[Conseu Mondiau dei Glèisas]] # [[Comitat dau Patrimòni Mondiau]] # [[World Wide Web Consortium]] # [[Amnesty International]] # [[Human Rights Watch]] # [[Médecins Sans Frontières]] # [[Reporters Without Borders]] # [[Transparency International]] # [[Confederacion Mondiala deis Activitats Subaqüaticas]] # [[Tribunau Arbitrau de l'Espòrt]] # [[Associacion Europèa dei Clubs]] # [[Comitats Olimpics Europèus]] # [[Federacion Internacionala de Volleyball]] # [[FIBA]] # [[FIDE]] # [[FIFA]] # [[Federacion Internacionala de Gimnastica]] # [[Federacion Internacionala d'Oquei sus glaça]] # [[Comitat Internacionau Olimpic]] # [[Comitat Nacionau Olimpic]] # [[UEFA]] # [[Comitat Olimpic d'Asia]] </div> === Lèi === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lèi]] ## [[Drech civilista]] ## [[Common law]] ## [[Drech penau]] # [[Apèu (drech)]] # [[Arbitratge]] # [[Pena de mòrt]] # [[Drechs civics]] # [[Constitucion]] # [[Contracte]] # [[Copyright]] # [[Tribunau]] # [[Damatge (drech)]] # [[Equity (drech)]] # [[Pròva (drech)]] # [[Libertat d'expression]] # [[Culpabilitat]] # [[Injonccion (drech)]] # [[Poder judiciari]] # [[Jutge]] # [[Jurisprudéncia]] # [[Jurista]] # [[Justícia]] # [[Avocat (mestièr)]] # [[Responsabilitat penala]] # [[Brevet]] # [[Polícia]] # [[Drechs]] ## [[Drechs fondamentaus]] # [[Seguretat (drech)]] # [[Testimòni]] </div> ==== Tipes de lèi ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Drech administratiu]] # [[Precedent (drech)]] # [[Proprietat intellectuala]] # [[Drech internacionau]] # [[Drech dei bens]] # [[Drech religiós]] # [[Lèi estatuària]] # [[Trust]] </div> ==== Crimes ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Crime]] # [[Via de fach]] # [[Infraccion dau drech d'autor]] # [[Destornament de fons]] # [[Extorsion]] # [[Frauda]] # [[Genocidi]] # [[Omicidi]] ## [[Murtre]] # [[Trafec d'estupefiants]] # [[Raubament (persona)]] # [[Crime organizat]] # [[Piratariá]] # [[Braconatge]] # [[Viòl]] # [[Raubament amb violéncia]] # [[Sabotatge]] # [[Agression sexuala]] # [[Contrabanda]] # [[Raubament (objècte)]] # [[Tortura]] # [[Violéncia]] </div> ==== Tèxtes juridics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Magna Carta]] # [[Declaracion d'Independéncia deis Estats Units]] # [[Constitucion deis Estats Units]] # [[Declaracion dei Drechs de l'Òme e dau Ciutadan]] # [[Manifèste dau Partit Comunista]] # [[Declaracion Universala dei Drechs de l'Òme]] # [[Pacte internacionau relatiu ai drechs economics, sociaus e culturaus]] # [[Pacte internacionau relatiu ai drechs civius e politics]] # [[Principis de Nuremberg]] </div> === Mèdias === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Publicitat]] # [[Dessenh umoristic]] # [[Jornalisme]] # [[Mèdia de comunicacion de massa]] # [[Actualitat]] # [[Magazine]] # [[Relacions publicas]] </div> ==== Agéncias de premsa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Agence France-Presse]] # [[Associated Press]] # [[Reuters]] </div> ==== Magazines ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Billboard (magazine)]] # [[The Economist]] # [[Life (magazine)]] # [[Mad (magazine)]] # [[National Geographic (magazine)]] # [[The New Yorker]] # [[People (magazine)]] # [[Playboy]] # [[Punch (magazine)]] # [[Reader's Digest]] # [[Rolling Stone]] # [[Scientific American]] # [[Der Spiegel]] # [[Time (magazine)]] # [[Vogue (magazine)]] </div> ==== Jornaus ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Jornau]] # [[Financial Times]] # [[Le Monde]] # [[Pravda]] # [[The Times]] # [[The Times of India]] # [[The New York Times]] # [[The Wall Street Journal]] # [[The Washington Post]] </div> ==== Radiò ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[The Goon Show]] # [[Grand Ole Opry]] # [[The Shadow]] # [[La Guèrra dei Mondes (radiò)]] </div> ==== Television ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Film documentari]] # [[Union Europèa de Radiotelevision]] # [[Emmy Award]] # [[Jòc televisat]] # [[Sitcom]] # [[Soap opera]] # [[Programa televisat]] # [[60 Minutes]] # [[All in the Family]] # [[American Idol]] # [[BBC World News]] # [[Disney Channel]] # [[Doctor Who]] # [[Friends]] # [[Guiding Light]] # [[Gunsmoke]] # [[I Love Lucy]] # [[Meet the Press]] # [[Monty Python's Flying Circus]] # [[Roots (seria)]] # [[Sesame Street]] # [[The Simpsons]] # [[Star Trek]] # [[Tom e Jerry]] # [[The Tonight Show Starring Jimmy Fallon]] # [[The Twilight Zone]] </div> ==== Cadenas de television ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ret de television]] # [[Al Jazeera]] # [[American Broadcasting Company]] # [[ARD]] # [[BBC]] # [[CBS]] # [[China Central Television]] # [[CNN]] # [[RAI]] # [[ITV]] # [[NBC]] # [[PBS]] </div> ==== Cadenas de television ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Amazon]] # [[EBay]] # [[Facebook]] # [[Myspace]] # [[Twitter]] # [[Google Search]] # [[Internet Movie Database]] # [[YouTube]] # [[Wikipèdia]] </div> === Musèus === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Musèu American d'Istòria Naturala]] # [[Metropolitan Museum of Art]] # [[Musèu d'Art Modèrne de New York]] # [[Musuèu Nacionau d'Antropologia de Mexic]] # [[Smithsonian Institution]] # [[British Museum]] # [[Deutsches Museum]] # [[Musèu de l'Ermitatge]] # [[Lovre]] # [[Musèu d'Orsay]] # [[Musèu d'Istòria Naturala de Londres]] # [[Musèu dau Prado]] # [[National Gallery]] # [[Rijksmuseum]] # [[Musèus dau Vatican]] # [[Victoria and Albert Museum]] # [[Musèu Nacionau dau Palais]] # [[Musèu Nacionau de Tòquio]] </div> === Vida politica === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Educacion civica]] # [[Politica]] # [[Libertats publicas]] # [[Diplomacia]] ## [[Ambaissador]] ## [[Mission diplomatica]] # [[Eleccion]] # [[Partit politic]] # [[Propaganda]] # [[Revolucion]] # [[Separacion dei poders]] # [[Poder legislatiu]] # [[Estat de drech]] # [[Ciutadanetat]] # [[Drech constitucionau]] # [[Recensament de la populacion]] # [[Seguretat dei sistèmas d'informacion]] # [[Règla d'Aur]] # [[Habeas corpus]] # [[Seguretat de l'informacion]] # [[Individualisme]] # [[Impeachment]] # [[Relacions internacionalas]] # [[Drech dau trabalh]] # [[Salari minimom]] # [[Manifèste]] # [[Nacionalitat]] # [[Passapòrt]] # [[Seguretat Sociala]] # [[Autodeterminacion]] # [[Traïson]] # [[Desobesissença civila]] # [[Contracte sociau]] # [[Decentralizacion]] # [[Economia mixta]] # [[Veto]] # [[Corona]] # [[Censura]] # [[Autonòmia]] # [[Administracion electronica]] # [[Convencion Nacionala]] # [[Persona morala]] # [[Politica estrangiera]] # [[L'internacionala]] # [[Drech public]] # [[Manifestacion espontanèa]] # [[Religion d'Estat]] # [[Cuerbefuòc]] # [[Carta d'identitat]] # [[Comuna (bastiment)]] # [[Santat publica]] # [[Suspopulacion umana]] # [[Manifestacion]] # [[Terapia]] # [[Internacionala Socialista]] # [[Burocracia]] # [[Benevolat]] # [[Dictatura dau proletariat]] # [[Jornada Internacionala dei Trabalhaires]] # [[Lucha dei classas]] # [[Classa obriera]] # [[Esmoguda]] # [[Ajuda sociala]] </div> ==== Govèrn ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Gabinet (govèrn)]] # [[Còp d'Estat]] # [[Culte de la personalitat]] # [[Poder executiu]] # [[Govèrn]] # [[Parlament]] # [[Sistèma parlamentari]] # [[Sistèma presidenciau]] ## [[Sistèma semipresidenciau]] # [[Administracion publica]] # [[Politica publica]] # [[Senat Roman]] # [[Estat d'urgéncia]] # [[Vòte]] # [[Sistèma electrorau]] # [[Estat del benestar]] </div> ==== Divisions territòrialas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Division administrativa]] # [[Arrondiment]] # [[Califat]] # [[Ciutat-estat]] # [[Colonia]] # [[Confederacion]] # [[Comtat]] # [[Districte electorau]] # [[Emirat]] # [[Empèri]] # [[Estat federat]] # [[Federacion]] # [[Municipi]] # [[Estat nacion]] # [[Quartier]] # [[Union personala]] # [[Estat policier]] # [[Protectorat]] # [[Província]] # [[Govèrn fantòche]] # [[Partit unic]] # [[Estat sobeiran]] # [[Estat]] # [[Estat unitari]] # [[Comunautat virtuala]] </div> ==== Ideologias ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Activisme]] # [[Anarquisme]] # [[Autoritarisme]] # [[Bicamerisme]] # [[Capitalisme]] # [[Democracia crestiana]] # [[Comunisme]] # [[Conservatisme]] # [[Constitucionnalisme]] # [[Cosmopolitisme]] # [[Despotisme]] # [[Egalitarisme]] # [[Faissisme]] # [[Federalisme]] # [[Politica ecologica]] # [[Ideologia]] # [[Imperialisme]] # [[Islamisme]] # [[Juche]] # [[Leninisme]] # [[Liberalisme]] # [[Libertarianisme]] # [[Marxisme]] # [[Multiculturalisme]] # [[Nacionalisme]] # [[Nazisme]] # [[Ostracisme]] # [[Patriotisme]] # [[Separatisme]] # [[Democracia sociala]] # [[Socialisme]] ## [[Socialisme democratic]] ## [[Realisme socialista]] ## [[Socialisme utopic]] # [[Estatisme]] # [[Totalitarisme]] # [[Sionisme]] </div> ==== Formas de govèrn ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Monarquia absoluda]] # [[Colonialisme]] # [[Monarquia constitucionala]] # [[Democracia]] ## [[Democracia dirècta]] ## [[Democracia liberala]] ## [[Democracia representativa]] # [[Dictatura]] # [[Absolutisme esclairat]] # [[Egemonia]] # [[Cleptocracia]] # [[Matriarcat]] # [[Meritocracia]] # [[Monarquia]] # [[Oclocracia]] # [[Oligarquia]] # [[Patriarcat]] # [[Economia planificada]] # [[Plotocracia]] # [[Republica]] ## [[Republica parlamentària]] # [[Tecnocracia]] # [[Teocracia]] # [[Triumvirat]] </div> ===== Títols ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bei]] # [[Califa]] # [[Dictator]] # [[Emir]] # [[Fürher]] # [[Governador]] # [[Grand Duc]] # [[Cap de l'Estat]] # [[Khan (títol)]] # [[Premier cònsol]] # [[Ombudsman]] # [[President]] # [[Premier Ministre]] # [[Prince]] # [[Procuraire]] # [[Satrapa]] # [[Shah]] # [[Sultan]] # [[Tsar]] # [[Tiran]] # [[Visir]] </div> ==== Eveniments istorics e libres ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Crisi dau deute dins la zòna èuro]] # [[Directòri (França)]] # [[Glasnost]] # [[Leviathan (libre)]] # [[Mai 68]] # [[Revolucion arange]] # [[Terror (França)]] # [[Simonia]] # [[Revolucion de Velós]] </div> === Societat === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Societat civila]] # [[Institucion sociala]] </div> ==== Grops ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Consòrci]] # [[Organizacion]] # [[Organisme sensa but lucratiu]] # [[Partenariat]] # [[Societat secrèta]] # [[Ret sociau]] # [[Tribü]] </div> ==== Servicis e institucions ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pensionat]] # [[Orfanelat]] # [[Prison]] # [[Trabalh sociau]] </div> ==== Subjèctes sociaus ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Contracepcion]] ## [[Avortament]] # [[Corrupcion]] # [[Desforestacion]] # [[Discriminacion]] ## [[Racisme]] ## [[Sexisme]] # [[Eutanasia]] # [[Famina]] # [[Mondializacion]] # [[Drechs de l'Òme]] # [[Politica de l'enfant unic]] # [[Pollucion]] ## [[Pollucion atmosferica]] # [[Pauretat]] # [[Desvolopament durable]] # [[Esclavatge]] # [[Movement sociau]] ## [[Environamentalisme]] ## [[Feminisme]] </div> ==== Classas socialas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Minoritat]] # [[Estratificacion sociala]] # [[Casta]] # [[Dalit]] # [[Classa sociala]] # [[Clergat]] # [[Classa mejana]] # [[Proletariat]] </div> === Sociologia === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sociologia]] # [[Criminologia]] # [[Etiqueta]] # [[Sciéncia politica]] # [[Camibament sociau]] # [[Contraròtle sociau]] # [[Grop sociau]] # [[Sciéncia sociala]] # [[Socializacion]] # [[Soscultura]] </div> === Guèrra === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Patz]] # [[Guèrra]] # [[Victima]] # [[Declaracion de guèrra]] # [[Muralha]] # [[Desercion]] # [[Duèl]] # [[Fortificacion]] # [[Lèis de la guèrra]] # [[Medalha]] # [[Militarisme]] # [[Complèx militaroindustriau]] # [[Unifòrme militar]] # [[Mercenari]] # [[Operatica]] # [[Pacifisme]] # [[Presonier de guèrra]] # [[Refugiat]] # [[Reddicion]] # [[Crime de guèrra]] # [[Guèrra totala]] # [[Lèi marciala]] # [[Guèrra psicologica]] # [[Paramilitar]] # [[Tèrra cremada]] # [[Casus belli]] # [[Zòna desmilitarizada]] # [[Cap comandant]] # [[Mòrt au combat]] # [[Reparacions de guèrra]] # [[Alta-au-fuòc]] # [[Operacion militara]] # [[Fòrças especialas]] # [[Corsa ais armaments]] </div> ==== Armada ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Armada]] # [[Conscripcion]] # [[Instruccion militara]] # [[Logistica militara]] # [[Sciéncia militara]] # [[Estrategia militara]] # [[Tactica militara]] </div> ==== Fòrças militaras ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fòrças armadas]] # [[Fòrça aeriana]] # [[Marina militara]] # [[Arma de tèrra]] # [[Infantariá]] # [[Cavalariá]] </div> ==== Operacions militaras ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Batalha]] # [[Blocus]] # [[Combat]] # [[Campanha militara]] # [[Ofensiva]] # [[Sètge]] </div> ==== Organizacions militaras ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Organizacion militara]] # [[Comandament e contraròtle]] # [[Division (unitat militara)]] # [[Batalhon (unitat militara)]] # [[Estat major]] </div> ==== Grades militars ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Grade militar]] # [[Manescau]] # [[Generau]] # [[Amirau]] # [[Oficier]] # [[Coronèu]] # [[Major]] # [[Capitani]] # [[Luòctenent]] # [[Sergent]] # [[Soudat (grade)]] # [[Militar]] # [[Matalòt]] </div> ==== Tipes de guèrra ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Guèrra civila]] # [[Conflicte etnic]] # [[Invasion]] # [[Rebellion]] # [[Terrorisme]] # [[Guèrra aeriana]] # [[Lucha antiaeriana]] # [[Lucha anticarri]] # [[Guèrra blindada]] # [[Guèrra convencionala]] # [[Espionatge]] # [[Guerilha]] # [[Guèrra navala]] # [[Tiraire emboscat]] # [[Guèrra de trencadas]] </div> == Biologia e medecina == == Sciéncias fisicas == === Articles de basa === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sciéncia]] # [[Experiéncia]] # [[Laboratòri]] ## [[Equipament de laboratòri]] # [[Natura]] # [[Observacion]] # [[Recèrca]] # [[Metòde scientific]] # [[Teoria scientifica]] # [[Scientific]] </div> === Astronomia === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Astronomia]] # [[Astrobiologia]] # [[Extincion (astronomia)]] # [[Vida extraterrèstra]] # [[Magnitud (astronomia)]] </div> ==== Astrometria ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Astrometria]] # [[Resolucion angulara]] # [[Mesura dei distàncias astronomicas]] # [[Parallaxi]] # [[Fotometria]] </div> ==== Esfèra celèsta ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sistèma de coordenadas celèstas]] ## [[Declinason (astronomia)]] ## [[Ascension drecha]] # [[Eqüator celèst]] # [[Esfèra celèsta]] # [[Equinòcci]] # [[Ecliptica]] # [[Orizont]] # [[Nadir]] # [[Solstici]] # [[Carta estellara]] # [[Zenit (astronomia)]] # [[Signes del zodiac|Signe dau zodiac]] </div> ==== Constellacions actualas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Constellacion]] # [[Andromèda (constellacion)]] # [[Aqüari (constellacion)]] # [[Agla (constellacion)]] # [[Autar (constellacion)]] # [[Aret (constellacion)]] # [[Balena (constellacion)]] # [[Boièr (constellacion)]] # [[Bossòla (constellacion)]] # [[Cabeladura de Berenitz]] # [[Cans de caça]] # [[Capricòrne (constellacion)]] # [[Carena (constellacion)]] # [[Cassiopèa (constellacion)]] # [[Cefèa (constellacion)]] # [[Centaure (constellacion)]] # [[Cigne (constellacion)]] # [[Cochièr (constellacion)]] # [[Colomba (constellacion)]] # [[Copa (constellacion)]] # [[Corona australa]] # [[Corona boreala]] # [[Constellacion dau Corpatàs|Còrb (constellacion)]] # [[Crotz del Sud|Crotz dau Sud]] # [[Daufin (constellacion)]] # [[Drac (constellacion)]] # [[Ercules (constellacion)]] # [[Eridan (constellacion)]] # [[Escorpion (constellacion)]] # [[Escut de Sobieski]] # [[Geminis (constellacion)]] # [[Girafa (constellacion)]] # [[Granda Orsa]] # [[Grand Can]] # [[Idra (constellacion)]] # [[Lausèrt (constellacion)]] # [[Lèbre (constellacion)]] # [[Leon (constellacion)]] # [[Linx (constellacion)]] # [[Lira (constellacion)]] # [[Lop (constellacion)]] # [[Ophiuchus]] # [[Orion (constellacion)]] # [[Pegàs (constellacion)]] # [[Peis austrau]] # [[Peisses (constellacion)]] # [[Persèu (constellacion)]] # [[Pichona Orsa]] # [[Pichon Can]] # [[Pichon Cavau]] # [[Pichon Leon]] # [[Pichon Rainal]] # [[Popa (constellacion)]] # [[Sageta (constellacion)]] # [[Sèrp (constellacion)]] # [[Sextant (constellacion)]] # [[Taure (constellacion)]] # [[Triangle (constellacion)]] # [[Triangle austrau]] # [[Unicòrn (constellacion)]] # [[Velas]] # [[Verge (constellacion)]] </div> ==== Constellacions chinesas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Constellacions chinesas]] ## [[Aucèu vermelhon]] ## [[Drac azur]] ## [[Tigre blanc (constellacion)]] ## [[Tortuga negra (constellacion)]] </div> ==== Objèctes astronomics ==== ===== Articles de basa ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Objècte astronomic]] # [[Centaurus A]] # [[Cygnus X-1]] # [[Eta Carinae]] # [[Cometa de Halley]] # [[Iadas]] # [[Grop Locau]] ## [[Galaxia d'Andromèda]] ## [[Galaxia dau Triangle]] ## [[Nívols de Magellan]] ### [[Grand Nívol de Magellan]] ## [[Via Lactèa]] # [[Messier 87]] # [[Mira]] # [[Omega Centauri]] # [[Nebulosa d'Orion]] # [[Pleiadas]] # [[Sagittarius A*]] </div> ===== Objèctes dau Sistèma Solar ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sistèma Solar]] # [[Soleu]] # [[Mercuri (planeta)]] # [[Vènus (planeta)]] # [[Tèrra]] ## [[Luna]] # [[Mart (planeta)]] ## [[Deimos (satellit)]] ## [[Fòbos (satellit)]] # [[Cencha d'asteroïdes]] # [[Ceres (planeta nan)]] # [[Jupitèr (planeta)]] ## [[Io (luna)]] ## [[Euròpa (luna)]] ## [[Ganimèdes (luna)]] ## [[Callisto (satellit)]] # [[Saturne (planeta)]] ## [[Encelada (luna)]] ## [[Titan (luna)]] # [[Uranus (planeta)]] # [[Neptun (planeta)]] ## [[Triton (luna)]] # [[Pluton (planeta nana)]] # [[Caront (luna)]] # [[Èris]] # [[136472 Makemake]] # [[Haumea (planeta nana)]] # [[Cencha de Kuiper]] # [[Nívol d'Oort]] </div> ===== Planetas extrasolaras ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[PSR B1257+12 c]] # [[51 Pegasi b]] </div> ===== Estelas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sirius]] # [[Canopus]] # [[Arcturus]] # [[Alfa Centauri]] # [[Vega]] # [[Rigel]] # [[Procyon]] # [[Achernar]] # [[Betelgeuse]] # [[Capella (estela)]] # [[Altair]] # [[Aldebaran]] # [[Spica]] # [[Antarès]] # [[Pollux (estela)]] # [[Fomalhaut]] # [[Deneb]] # [[RR Lyrae]] # [[Acrux]] # [[Beta Centauri]] # [[Algol]] # [[Dèlta Cephei]] # [[Alpha Ursae Minoris]] </div> ===== Objèctes divèrs ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[3C 273]] # [[Nebulosa dau Cranc]] </div> ==== Mecanica celèsta ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mecanica celèsta]]. # [[Eclipsi]]. ## [[Eclipsi lunar]]. ## [[Eclipsi solar]]. # [[Efemeridas]]. # [[Epòca (astronomia)]]. # [[Velocitat de liberacion]]. # [[Sistèma de coordenadas eqüatorialas]]. # [[Assisténcia gravitacionala]]. # [[Lèis de Kepler]]. # [[Ponchs de Lagrange]]. # [[Satellit natural|Satellit naturau]]. # [[Orbita]]. ## [[Orbita geostacionària]]. ## [[Orbita terrèstra bassa]]. # [[Paramètres orbitaus]]. # [[Excentricitat orbitala]]. # [[Mecanica espaciala]]. # [[Occultacion]]. # [[Problema de dos còrs]]. </div> ==== Astronomia galactica e extragalactica ==== ===== Generalitats ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Trauc negre]] ## [[Rai de Schwarzschild]]. ## [[Trauc negre supermassís]]. # [[Rai cosmic]]. # [[Nebulosa sorna]]. # [[Galaxia]] ## [[Amàs de galaxias]]. ## [[Grop de galaxias]]. ## [[Superamàs]]. # [[Grand Atractor]]. # [[Region HII]]. # [[Espaci interstellar]]. # [[Nívol molecular]]. # [[Nebulosa]]. # [[Espaci (cosmologia)]]. # [[Vent solar]]. </div> ===== Amàs d'estelas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Amàs estellar]]. # [[Amàs globular]]. # [[Amàs dubèrt]]. # [[Associacion estellara]]. </div> ===== Classificacion morfologica dei galaxias ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Classificacion dei galaxias]] # [[Galaxia nana]]. # [[Galaxia elliptica]]. # [[Galaxia irregulara]]. # [[Galaxia lenticulara]]. # [[Galaxia espirala]]. </div> ===== Galaxias activas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Galaxia activa]]. # [[Blazar]]. # [[Quasar]]. # [[Radiogalaxia]]. # [[Galaxia de Seyfert]]. # [[Galaxia amb subresaut de formacion d'estelas]]. </div> ==== Observacion astronomica ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Magnitud absoluda]]. # [[Magnitud aparenta]]. # [[Observatòri]]. </div> ==== Cosmologia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cosmologia]]. # [[Temps de l'Univèrs]]. # [[Big Bang]]. # [[Raionament fossil]]. # [[Energia sorna]]. # [[Matèria escura]]. # [[Formacion e evolucion dau Sistèma Solar]]. # [[Formacion e evolucion dei galaxias]]. # [[Lei de Hubble]]. # [[Nebulosa solara]]. # [[Ipotèsi de la nebulosa]]. # [[Escart vèrs lo roge]]. # [[Univèrs]]. ## [[Univèrs Observable]]. </div> ==== Planetologia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Asteroïde]]. # [[Cometa]]. # [[Exoplaneta]]. # [[Planeta menora]]. # [[Planeta]]. ## [[Planeta nana]]. ## [[Giganta gasosa]]. ## [[Planeta tellurica]]. </div> ==== Astronomia estellara ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Estela]]. # [[Nana bruna]]. # [[Zòna abitabla]]. # [[Subresaut gamma]]. # [[Diagrama Hertzsprung-Russell]]. # [[Metallicitat]]. # [[Sistèma planetari]]. # [[Tipe espectrau]]. # [[Evolucion estellara]]. ## [[Nebulosa planetària]]. ## [[Formacion deis estelas]]. ## [[Sequéncia principala]]. ## [[Protoestela]]. ## [[Giganta roja]]. ## [[Estela giganta]]. ## [[Supergiganta]]. ## [[Estèla Wolf-Rayet]]. ## [[Estela compacta]]. ### [[Nana blanca]]. ### [[Estela de neutrons]]. ### [[Trauc negre estellar]]. # [[Cinematica estellara]]. # [[Camp magnetic estellar]]. # [[Nucleosintèsi estellara]]. # [[Rotacion estellara]]. # [[Sistèma estellar]]. ## [[Estela binària]]. ## [[Disc circonestellar]]. # [[Estela variabla]]. ## [[Cefeida]]. ## [[Nòva]]. ## [[Pulsar]]. ## [[Supernòva]]. </div> === Quimia === ==== Generalitats 1 ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Antioxidant]]. # [[Cicle de Krebs]]. # [[Concentracion (operacion quimica)]]. # [[Destillacion]]. # [[Electronegativitat]]. # [[Grop foncional]]. # [[Fluorescéncia]]. # [[Glicolisi]]. # [[Saus d'idroxid]]. # [[Idrofòb]]. # [[Òsa]]. # [[Polimerizacion]]. # [[Reaccion en cadena per la polimerasa]]. # [[Flogistic]]. # [[Polisacarid]]. # [[Estequiometria]]. # [[Triti]]. # [[Radioisotòp]]. # [[Solvent]]. # [[Rai de covaléncia]]. # [[Nombre d'oxidacion]]. # [[Vulcanizacion]]. # [[Geoquimia]]. # [[Cicle dau carbòni]]. # [[Eutrofizacion]]. # [[Diagrama de fasa]]. # [[Rai de Van der Waals]]. # [[Macromolecula]]. # [[Tensionactiu]]. # [[Partida per milion]]. # [[Glicoproteïna]]. # [[Oxidant]]. # [[Coeficient de Poisson]]. # [[Pirolisi]]. # [[Electroforèsi]]. # [[Electron de valéncia]]. # [[Adesion]]. # [[Gas lacrimogèn]]. # [[Valéncia]]. # [[Posca cosmica]]. # [[Nomenclatura IUPAC]]. # [[Radicau (quimia)]]. # [[Isomèr]]. </div> ==== Generalitats 2 ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Quimia]]. # [[Agroquimia]]. # [[Bioquimia]]. # [[Quimia numerica]]. # [[Electroquimia]]. ## [[Electrolisi]]. # [[Quimia environamentala]]. # [[Sciéncia legala]]. # [[Quimia inorganica]]. # [[Sciéncia dei materiaus]]. # [[Quimia medicinala]]. # [[Quimia nucleara]]. ## [[Carta dei nuclides]]. # [[Quimia organica]]. # [[Quimia organometallica]]. # [[Fotoquimia]]. # [[Quimia fisica]]. # [[Quimia macromoleculara]]. # [[Quimia quantica]]. # [[Alquimia]]. # [[Ligam quimic]]. ## [[Ligam ionic]]. ## [[Ligam covalent]]. ## [[Ligam metallic]]. ## [[Ligam idrogèn]]. ## [[Fòrça intermoleculara]]. ## [[Molecula]]. # [[Engèni quimic]]. # [[Industria quimica]]. # [[Reaccion quimica]]. ## [[Reaccion acidobasica]]. ## [[Catalisi]]. ## [[Eqüacion quimica]]. ## [[Equilibri quimic]]. ## [[Formula quimica]]. ## [[Cinetica quimica]]. ## [[Combustion]]. ### [[Fuòc]]. ## [[Metatèsi]]. ## [[Mecanisme reaccionau]]. ## [[Reaccion d'oxidoreduccion]]. ### [[Corrosion]]. ## [[Reaccion de substitucion]]. # [[Substància quimica]]. # [[Sintèsi quimica]]. # [[Quimista]]. # [[Conservacion de la massa]]. # [[Pirotecnia]]. # [[Fuòc d'artifici]]. </div> ==== Quimia analitica ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Quimia analitica]]. # [[Cromatografia]]. # [[Espectroscopia de massa]]. # [[Espectroscopia]]. ## [[Espèctre d'absorpcion]]. ## [[Espectroscopia d'absorpcion]]. </div> ==== Substàncias quimicas ==== ===== Generalitats ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Materiau de basa]]. ## [[Argila]]. ## [[Veire]]. ## [[Òli]]. ## [[Polimèr]]. # [[Minerau]]. ## [[Gip]]. ## [[Sal alimentària]]. ## [[Silicat]]. # [[Diamant]]. # [[Grafit]]. # [[Qüars]]. # [[Oxid]]. # [[Peroxid]]. # [[Ozòn]]. # [[Carbonat]]. # [[Clorur]]. # [[Nitrat]]. # [[Sulfat]]. # [[Organofosforat]]. # [[Organosiliciat]]. # [[Silicòna]]. # [[Organosulfurat]]. # [[Tiòl]]. # [[Estèr]]. # [[Etèr (quimia)]]. # [[Idrocarbur]]. # [[Alquin]]. </div> ===== Elements quimics ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Elements quimics]]. # [[Lista dels elements per nom]]. # [[Numèro atomic]]. # [[Massa atomica]]. # [[Taula periodica]]. # [[Periòde de la taula periodica]]. </div> ====== Grops d'elements quimics ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Metal]]. # [[Metal alcalin]]. # [[Metau alcalinoterrós]]. # [[Lantanid]]. # [[Actinid]]. # [[Metal de transicion]]. # [[Grop 3 de la taula periodica]]. # [[Grop 4 de la taula periodica]]. # [[Grop 5 de la taula periodica]]. # [[Grop 6 de la taula periodica]]. # [[Metau noble]]. # [[Grop 11 de la taula periodica]]. # [[Grop 12 de la taula periodica]]. # [[Metalloïd]]. # [[Non metau]]. # [[Grop 13 de la taula periodica]]. # [[Grop 14 de la taula periodica]]. # [[Grop 15 de la taula periodica]]. # [[Grop 16 de la taula periodica]]. # [[Alogèn]]. # [[Gas noble]]. # [[Periòde I de la taula periodica]]. # [[Periòde II de la taula periodica]]. # [[Periòde III de la taula periodica]]. </div> ====== Lista d'elements quimics ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Idrogèn]]. # [[Èli]]. # [[Berilli]]. # [[Bòr]]. # [[Carbòni]]. # [[Azòt]]. # [[Oxigèn]]. # [[Fluòr]]. # [[Neon]]. # [[Sòdi]]. # [[Magnèsi]]. # [[Alumini]]. # [[Silici]]. # [[Fosfòr]]. # [[Sofre]]. # [[Clòr]]. # [[Argon]]. # [[Potassi]]. # [[Calci]]. # [[Escandi]]. # [[Titani]]. # [[Vanadi]]. # [[Cròme]]. # [[Manganès]]. # [[Fèrre]]. # [[Cobalt]]. # [[Niquèl]]. # [[Coire]]. # [[Zinc]]. # [[Galli]]. # [[Germani]]. # [[Arsenic]]. # [[Selèni]]. # [[Bròme]]. # [[Cripton]]. # [[Rubidi]]. # [[Estronci]]. # [[Itri]]. # [[Zircòni]]. # [[Niòbi]]. # [[Molibdèn]]. # [[Tecnèci]]. # [[Rutèni]]. # [[Ròdi]]. # [[Palladi]]. # [[Argent]]. # [[Cadmi]]. # [[Indi]]. # [[Estam]]. # [[Antimòni]]. # [[Telluri]]. # [[Iòde]]. # [[Xenon]]. # [[Cèsi]]. # [[Bari]]. # [[Lantan]]. # [[Cèri]]. # [[Praseodimi]]. # [[Neodimi]]. # [[Prometi]]. # [[Samari]]. # [[Euròpi]]. # [[Gadolini]]. # [[Terbi]]. # [[Dispròsi]]. # [[Òlmi]]. # [[Èrbi]]. # [[Tuli]]. # [[Itterbi]]. # [[Luteci]]. # [[Afni]]. # [[Tantal]]. # [[Tungstèn]]. # [[Rèni]]. # [[Òsmi]]. # [[Iridi]]. # [[Platin]]. # [[Aur]]. # [[Mercuri]]. # [[Talli]]. # [[Plomb]]. # [[Bismut]]. # [[Polòni]]. # [[Astat]]. # [[Radon]]. # [[Franci]]. # [[Radi]]. # [[Actini]]. # [[Tòri]]. # [[Protactini]]. # [[Urani]]. # [[Neptuni]]. # [[Plutòni]]. # [[Americi]]. # [[Curi]]. # [[Berkeli]]. # [[Califòrni]]. # [[Einsteini]]. # [[Fermi]]. # [[Mendelevi]]. # [[Nobeli]]. # [[Laurenci]]. # [[Rutherfòrdi]]. # [[Dubni]]. # [[Seabòrgi]]. # [[Bòhri]]. # [[Assi]]. # [[Meitneri]]. # [[Darmstadi]]. # [[Roentgeni]]. # [[Copernici]]. # [[Nihòni]]. # [[Fleròvi]]. # [[Moscovi]]. # [[Livermòri]]. # [[Tennessina]]. # [[Oganesson]]. </div> ==== Compausats quimics ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Compausat quimic]]. ## [[Acid]]. ### [[Acid acetic]]. ### [[Acid boric]]. ### [[Acid citric]]. ### [[Acid cloridric]]. ### [[Acid fluoridric]]. ### [[Acid lactic]]. ### [[Acid nitric]]. ### [[Acid fosforic]]. ### [[Acid tanic]]. ## [[Alcalí]]. ## [[Basa (quimia)]]. ## [[Compausat inorganic]]. ### [[Amoniac]]. ### [[Dioxid de carbòni]]. ### [[Monoxid de carbòni]]. ### [[Aiga]]. ## [[Compausat organic]]. ### [[Acetona]]. ### [[Alcòl]]. ### [[Aldeïd]]. ### [[Alcan]]. ### [[Alcèn]]. ### [[Amida]]. ### [[Amina]] ### [[Benzèn]]. ### [[Butan]]. ### [[Etan]]. ### [[Cafeïna]]. ### [[Acid carboxilic]]. ### [[Clorofluorocarbur]]. ### [[Cocaïna]]. ### [[Etanòl]]. ### [[Etilèn]]. ### [[Formaldeïd]]. ### [[Fructòsa]]. ### [[Glucòsa]]. ### [[Alogenoalcan]]. ### [[Cetona]]. ### [[Metan]]. ### [[Metanòl]]. ### [[Nicotina]]. ### [[Fenòl]]. ### [[Propan]]. ### [[Propilèn]]. ### [[Gas de sintèsi]]. ## [[Sal (quimia)]]. ### [[Alum]]. ### [[Nitrat d'amòni]]. ### [[Sulfat d'amòni]]. ### [[Carbonat de calci]]. ### [[Clorur de calci]]. ### [[Sulfat de magnèsi]]. ### [[Idroxid de potassi]]. ### [[Nitrat de potassi]]. ### [[Bicarbonat de sòdi]]. ### [[Carbonat de sòdi]]. ### [[Clorur de sòdi]]. ### [[Idroxid de sòdi]]. ### [[Nitrat de sòdi]]. ### [[Silicat de sòdi]]. ### [[Sulfat de sòdi]]. ### [[Dioxid de titani]]. </div> ==== Mesclas de produchs quimics e aliatges ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mescla]]. # [[Aerosòu]]. # [[Colloïd]]. # [[Dispersion (quimia)]]. # [[Emulsion]]. # [[Esponga]] (???). # [[Gèu (quimia)]]. # [[Solucion (quimia)]]. # [[Suspension (quimia)]]. # [[Vapor (gas)]]. # [[Aliatge]]. # [[Amalgama (quimica)]]. # [[Laton]]. # [[Bronze]]. # [[Ceramica]]. # [[Fonda (metallurgia)]]. # [[Duralium]]. # [[Acier]]. # [[Acier inoxidable]]. </div> ==== Farmacologia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cachet]]. # [[Placebo]]. </div> === Sciéncias de la Tèrra === ==== Generalitats ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sciéncias de la Tèrra]] </div> ==== Cartografia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cartografia]] # [[Carta]] </div> ==== Catastròfas naturalas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Catastròfa naturala]] # [[Avalanca]] # [[Secada]] # [[Inondacion]] # [[Tèrratrem]] # [[Tsunami]] </div> ==== Tèrra ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Estructura de la Tèrra]] </div> ===== Geologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Plec (geologia)]] # [[Formacion geologica]] # [[Fossil]] # [[Geologia]] # [[Cratèr d'impacte]] # [[Litosfèra]] ## [[Escòrça terrèstra]] ## [[Falha]] ## [[Ròca]] ### [[Basalt]] ### [[Selze]] ### [[Ròca magmatica]] ### [[Calcari]] ### [[Magma]] ### [[Ròca metamorfica]] ### [[Ròca sedimentària]] </div> ====== Mineralogia ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mineralogia]] # [[Placa tectonica]] # [[Estratigrafia]] # [[Estrata]] # [[Cavaucament]] # [[Piroxèn]] # [[Ròcas silicadas]] # [[Feldspat]] # [[Caolinita]] # [[Talc]] # [[Mica]] # [[Amianta]] # [[Bericle]] # [[Esmerauda]] # [[Safir]] # [[Robin]] # [[Topazi]] # [[Ambre]] # [[Evòri]] # [[Pèrla]] </div> ====== Petrologia ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Petrologia]] # [[Conglomerat (geologia)]] # [[Grava]] # [[Granit]] # [[Tuf volcanic]] # [[Sistre]] # [[Marbre]] # [[Gneis]] # [[Sòu]] # [[Arena]] # [[Gres]] # [[Baucita]] # [[Torba]] # [[Qüarsita]] # [[Lausa]] # [[Sistre bituminós]] </div> ====== Geofisica ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Geodesia]] # [[Geofisica]] # [[Camp magnetic terrèstre]] # [[Nuclèu intèrne]] # [[Nuclèu extèrne]] # [[Mantèl (geologia)]] # [[Sismologia]] </div> ====== Istòria geologica ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Escala dels tempses geologics]] # [[Pangèa]] # [[Extincion massisa]] # [[Extincion Permian-Triassic]] # [[Extincion Cretacèu-Paleogèn]] # [[Glaciacion]] # [[Precambrian]] # [[Fanerozoïc]] # [[Paleozoïc]] # [[Cambrian]] # [[Permian]] # [[Mesozoïc]] # [[Triassic]] # [[Jurassic]] # [[Cretacèu]] # [[Cenozoïc]] # [[Quaternari]] # [[Olocèn]] </div> ==== Geomorfologia ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Geomorfologia]] # [[Erosion]] # [[Mesa (geomorfologia)]] # [[Farilhon]] # [[Meteorizacion]] </div> ===== Relèus ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Modelat]] # [[Montanha]] # [[Cadena de montanhas]] # [[Platèu (geologia)]] # [[Còla]] # [[Val]] # [[Plan]] </div> ===== Relèus fluviaus ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Còne de dejeccion]] # [[Plaja]] # [[Canhòn]] # [[Bauç]] # [[Plan d'inondacion]] # [[Corba (aiga)]] # [[Oasi]] # [[Capau]] # [[Cascada]] </div> ===== Relèus glaciaris ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Circ natural]] # [[Esker]] # [[Fjòrd]] </div> ===== Relèus cartiscs ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Espeleologia]] # [[Balma]] # [[Carst]] </div> ===== Relèus maritims ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atòl]] # [[Baia]] # [[Còsta]] # [[Plan continental]] # [[Arrecife]] # [[Lagon]] # [[Fòssa oceanica]] # [[Peninsula]] # [[Istme]] # [[Illa]] # [[Mont sosmarin]] </div> ===== Relèus volcanics ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Volcan]] # [[Caldera]] # [[Gueisèr]] # [[Ponch caud (geologia)]] # [[Dorsala mediooceanica]] # [[Cratèr volcanic]] # [[Agulha volcanica]] # [[Dòma de lava]] # [[Volcan sosmarin]] # [[Guyot]] </div> ===== Relèus eolians ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Procès eolian]] # [[Duna]] </div> ===== Relèus artificiaus ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Canal (via navegabla)]] # [[Sèrva]] # [[Poldèr]] # [[Illa artificiala]] # [[Restanca]] # [[Peirièra]] # [[Valat]] # [[Tèrraplen]] </div> ==== Biòmas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Desèrt]] # [[Tondra]] # [[Landa]] </div> ===== Seuvas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Seuva]] # [[Jungla]] # [[Mangròva]] # [[Taiga]] # [[Seuva tropicala]] # [[Selva pluviala]] ## [[Seuva Amazonica]] # [[Seuvas temperadas mixtas de fuelhós]] </div> ===== Pelencs ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pelenc]] # [[Cerrado]] # [[Camp]] # [[Llanos]] # [[Pradariá (agricultura)]] # [[Pampa]] # [[Prado]] # [[Pradariá]] # [[Sahèl]] # [[Savana]] # [[Estèpa]] </div> ===== Zònas umidas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Zòna umida]] # [[Palun]] # [[Torbièra]] # [[Torbièra auta]] </div> ===== Pedologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Pedoesfèra]] # [[Pedogenèsi]] # [[Sciéncia dei sòus]] </div> ==== Aire ==== ===== Atmosfèra ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atmosfèra terrèstra]] # [[Quimia atmosferica]] # [[Massa d'aire]] # [[Pression atmosferica]] </div> ===== Fenomèns atmosferics ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Auròra polara]] # [[Ròda (fenomèn optic)]] # [[Miratge]] # [[Arc de Sant Martin]] # [[Cèu]] </div> ===== Climatologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Climatologia]] # [[Clima]] # [[El Niño]] # [[Rescalfament climatic]] # [[Classificacion de Köppen]] # [[Clima temperat]] # [[Clima tropicau]] </div> ===== Meteorologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Nívol]] # [[Cirrus]] # [[Cumulonimbus]] # [[Cumulus]] # [[Nèbla]] </div> ====== Precipitacions ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Precipitacion (meteorologia)]] # [[Plueja acida]] # [[Glaç negre]] # [[Aiganha]] # [[Blancada]] # [[Aiga sosterranha]] # [[Granissa]] # [[Pluèja]] # [[Nèu]] </div> ====== Sasons ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sason]] # [[Prima]] # [[Estiu]] # [[Automne]] # [[Ivèrn]] # [[Sason umida]] # [[Sason eissucha]] </div> ====== Circulacion atmosferica ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Circulacion atmosferica]] # [[Anticiclòn]] # [[Ciclòn]] # [[Cellula de Hadley]] # [[Vortex polar]] # [[Tempèsta]] # [[Blisard]] # [[Tempèsta d'arena]] # [[Fólzer]] # [[Escala de Saffir-Simpson]] # [[Auratge]] # [[Tornada (atmosfèra)]] # [[Ciclòn tropicau]] # [[Vent]] # [[Escala de Beaufort]] # [[Jet stream]] # [[Monson]] # [[Regim de brisa]] # [[Alisis]] </div> ==== Aiga ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Idrosfèra]] # [[Criosfèra]] </div> ===== Glaciologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Glaciologia]] # [[Firn]] # [[Glacièr]] # [[Glaç]] # [[Indlandsis]] # [[Barriera de glaç]] # [[Icebèrg]] # [[Banquisa]] # [[Permafròst]] </div> ===== Idrologia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Idrologia]] # [[Cicle de l'aiga]] # [[Idrografia]] # [[Riu]] # [[Estuari]] # [[Dèlta fluvial]] # [[Limonologia]] # [[Lac]] # [[Estanh]] # [[Marèa]] </div> ===== Oceanografia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Oceanografia]] # [[Ocean]] # [[Mar]] # [[Corrent marin]] # [[Nivèl de la mar]] # [[Circulacion termoalina]] </div> === Fisica === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fisica]] # [[Allotropia]] # [[Experiéncia de Rutherford]] # [[Osmòsi]] # [[Teoria quantica dei camps]] # [[Teledeteccion]] # [[Radioactivitat α]] # [[Zèro absolut]] # [[Procès adiabatic]] # [[Efiech parpalhon]] # [[Movement brownian]] # [[Radioactivitat β]] # [[Quatre elements]] # [[Corona solara]] # [[Massa volumica]] # [[Electronvolt]] # [[Microscòpi electronic]] # [[Interaccion elementària]] # [[Particula elementària]] # [[Ferromagnetisme]] # [[Graviton]] # [[Motor termic]] # [[Aiga pesuga]] # [[Idrolisi]] # [[Isolator]] # [[Ionosfèra]] # [[Nombre de Mach]] # [[Escala de Mohs]] # [[Magnetosfèra]] # [[Obsidiana]] # [[Grandor fisica]] # [[Pompa]] # [[pH]] # [[Precession]] # [[Calculator quantic]] # [[Refraccion]] # [[Condicions normalas de temperatura e de pression]] # [[Gat de Schrödinger]] # [[Eveniment de Tunguska]] # [[Viatge temporau]] # [[Tension electrica]] # [[Longor d'onda]] # [[Trauc de vèrm]] # [[Energia de vaporizacion]] # [[Missil balistic]] # [[Constanta gravitacionala]] # [[Pression de vapor]] # [[Còrs negre]] # [[Electrolit]] # [[Lentilha gravitacionala]] # [[Rai atomic]] # [[Constanta de Boltzmann]] # [[Biofisica]] # [[Movement perpetuau]] # [[Ponch d'aiganha]] # [[Diffusion Compton]] # [[Conductivitat termica]] # [[Solubilitat]] # [[Energia d'ionizacion]] # [[Cencha de van Allen]] # [[Idraulica]] # [[Flux magnetic]] # [[Lèi de Boyle]] # [[Gas perfècte]] # [[Velocitat angulara]] # [[Pendul de Foucault]] # [[Geocentrisme]] # [[Apsida]] # [[Metronòm]] # [[Vapor d'aiga]] # [[Electroaimant]] # [[Segond principi de la termodinamica]] # [[Periòde de revolucion]] # [[Tube fluorescent]] # [[Premier principi de la termodinamica]] # [[Calor]] # [[Capacitat termica]] # [[Conductor electric]] # [[Adsorpcion]] # [[Eliocentrisme]] # [[Fuòc de Sant Elm]] # [[Principi d'Arquimèdes]] # [[Energia intèrna]] # [[Astrofisica]] # [[Reflexion (fisica)]] # [[Èrsa]] # [[Permeabilitat magnetica]] # [[Duretat]] # [[Atomisme]] # [[Espin]] # [[Fisica teorica]] # [[Semiaxe major]] # [[Orizont deis eveniments]] </div> ==== Concèptes fisics de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Amplitud]] # [[Atòm]] # [[Energia]] ## [[Equivaléncia massa-energia]] ## [[Conservacion de l'energia]] # [[Camp (fisica)]] # [[Fòrça]] ## [[Gravitat]] ## [[Fòrça nucleara fòrta]] ## [[Fòrça nucleara febla]] # [[Matèria]] # [[Poissança (fisica)]] # [[Radiacion]] # [[Raionament ionizant]] # [[Espaci]] # [[Espacitemps]] # [[Temps]] ## [[Temps de Planck]] ## [[Unitats de Planck]] # [[Vueit]] </div> ==== Atòm, molecula e optica ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fisica atomica]] # [[Nuclèu atomic]] # [[Orbitala atomica]] # [[Teoria atomica]] # [[Efiech Auger]] # [[Energia de liason]] # [[Modèl de Bohr]] # [[Raionament continú de freinatge]] # [[Configuracion electronica]] # [[Jaç electronic]] # [[Estat excitat]] # [[Idrogenoïd]] # [[Estructura iperfina]] # [[Ion]] # [[Modèl atomic de Thomson]] # [[Nombre quantic principau]] # [[Emission estimulada]] # [[Orbitala moleculara]] # [[Teoria de l'orbitala moleculara]] # [[Optica]] # [[Lasèr d'electrons liures]] # [[Efiech Kerr]] # [[Luminositat]] # [[Optica non lineara]] # [[Fotonica]] # [[Optica fisica]] # [[Polarizacion]] # [[Indici de refraccion]] </div> ==== Fisica de la matèria condensada ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fisica de la matèria condensada]] # [[Matèria amòrfa]] # [[Fisica dau solid]] # [[Cristallografia]] # [[Cristal]] # [[Estructura cristallina]] # [[Sistèma cristallin]] # [[Cristallizacion]] # [[Transicion de fasa]] # [[Fasa (termodinamica)]] # [[Ebullicion]] # [[Ponch d'ebullicion]] # [[Ponch critic]] # [[Condensacion]] # [[Evaporacion]] # [[Solidificacion]] # [[Ionizacion]] # [[Fusion]] # [[Ponch de fusion]] # [[Sublimacion]] # [[Ponch triple]] # [[Estat de la matèria]] # [[Condensat de Bose-Einstein]] # [[Matèria degenerada]] # [[Gas]] # [[Liquid]] # [[Plasma (fisica)]] # [[Plasma de quark-gluon]] # [[Solid]] # [[Superfluiditat]] </div> ==== Electromagnetisme ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fòrça electromagnetica]] # [[Dielectric]] # [[Experiéncia de Millikan]] # [[Electricitat]] # [[Asimant]] # [[Magnetisme]] # [[Metamateriau]] # [[Efiech fotoelectric]] # [[Superconductivitat]] # [[Electrostatica]] # [[Carga electrica]] # [[Lèi de Coulomb (electrostatica)]] # [[Camp electric]] # [[Teorèma de Gauss]] # [[Potenciau electric]] # [[Fòrça de Lorentz]] # [[Fòrça electromotritz]] # [[Fòrça magnetomotritz]] # [[Induccion electromagnetica]] # [[Lèi de Lenz-Faraday]] # [[Eqüacions de Maxwell]] # [[Camp electromagnetic]] # [[Radiacion electromagnetica]] ## [[Espèctre electromagnetic]] ## [[Onda radiò]] ## [[Microondas]] ## [[Infraroge]] ## [[Espèctre visible]] ## [[Ultraviolet]] ## [[Rai X]] ## [[Raionament gamma]] # [[Corrents de Foucault]] # [[Magnetostatica]] # [[Corrent electric]] # [[Teorèma d'Ampère]] # [[Camp magnetic]] # [[Moment magnetic]] # [[Circuit electric]] # [[Resistivitat]] # [[Resisténcia (electricitat)]] ## [[Lèi d'Ohm]] # [[Gasanh (electronica)]] # [[Capacitat electrica]] # [[Inductància]] # [[Impedància]] # [[Reactància]] # [[Lèis de Kirchhoff]] </div> ==== Mecanica ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mecanica (fisica)]] ## [[Aerodinamica]] ## [[Mecanica dei mitans continús]] ## [[Cinematica]] ## [[Mecanica dei sòus]] ## [[Mecanica estatica]] ## [[Reologia]] # [[Oscillacion]] ## [[Oscillator armonic]] # [[Mecanica classica]] # [[Referenciau]] # [[Fretament]] # [[Impulsion]] # [[Inercia]] # [[Energia cinetica]] # [[Massa]] # [[Moment d'inercia]] # [[Quantitat de movement]] # [[Movement (mecanica)]] ## [[Acceleracion]] ## [[Lèis de Newton]] ## [[Velocitat]] ## [[Vector velocitat]] # [[Energia potenciala]] # [[Rotacion (fisica)]] ## [[Moment cinetic]] ## [[Fòrça centrifuga]] ## [[Fòrça centripèta]] ## [[Fòrça de Coriolis]] # [[Lèi de la gravitacion universala]] # [[Moment de torsion]] # [[Pes]] # [[Trabalh (fisica)]] # [[Mecanica dau solid deformable]] # [[Modul d'elasticitat]] # [[Fatiga (mecanica)]] # [[Deformacion elastica]] # [[Lèi de Hooke]] # [[Deformacion plastica]] # [[Reddor (mecanica)]] # [[Resisténcia dei materiaus]] # [[Constrencha (mecanica)]] # [[Mecanica dei fluids]] # [[Teorèma de Bernoulli]] # [[Flotabilitat]] # [[Conveccion]] # [[Difusion de la matèria]] # [[Dinamica dei fluids]] # [[Idrostatica]] # [[Eqüacions de Navier-Stokes]] # [[Nombre de Reynolds]] # [[Tension superficiala]] # [[Turbuléncia]] # [[Viscositat]] # [[Mecanica quantica]] ## [[Cromodinamica quantica]] ## [[Electrodinamica quantica]] # [[Intricacion quantica]] # [[Efiech tunèu]] # [[Principi d'incertitud]] # [[Principi d'exclusion de Pauli]] # [[Eqüacion de Schrödinger]] # [[Foncion d'onda]] # [[Dualitat onda-corpuscul]] # [[Mecanica estatistica]] </div> ==== Fisica nucleara ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fisica nucleara]] # [[Isotòp]] # [[Fission nucleara]] # [[Fusion nucleara]] ## [[Tokamak]] ## [[Energia de fusion]] # [[Radioactivitat]] ## [[Particula alfa]] ## [[Particula bèta]] </div> ==== Fisica dei particulas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fisica dei particulas]] # [[Particula (fisica)]] # [[Modèl estandard]] # [[Teoria dei còrdas]] # [[Rompedura espontanèa de simetria]] # [[Supersimetria]] # [[Accelerator de particulas]] ## [[Grand Collisionator d'Adrons]] ## [[Sincrotron]] ## [[Raionament sincroton]] ## [[Tevatron]] # [[Particula subatomica]] # [[Fermion]] # [[Lepton]] ## [[Electron]] ## [[Muon]] ## [[Tau (particula)]] ## [[Neutrinò]] # [[Quark]] ## [[Quark up]] ## [[Quark down]] ## [[Quark encantat]] ## [[Quark estrani]] ## [[Quark top]] ## [[Quark bottom]] # [[Adron]] ## [[Barion]] ### [[Neutron]] ### [[Proton]] ## [[Meson]] # [[Boson]] ## [[Boson de mesura]] ## [[Gluon]] ## [[Foton]] ## [[Boson de Higgs]] ## [[Bosons W e Z]] # [[Antimatèria]] ## [[Antiparticula]] ## [[Positron]] ## [[Antiidrogèn]] ## [[Antiproton]] ## [[Antineutron]] </div> ==== Teoria de la relativitat ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Teoria de la relativitat]] # [[Relativitat generala]] # [[Relativitat especiala]] # [[Contraccion dei longors]] # [[Experiéncia de Michelson–Morley]] </div> == Tecnicas == === Articles de basa === === Agricultura === === Construccion === === Industria === === Maquinas e otís === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Engèni mecanic]] # [[Maquina]] # [[Centrifugadera]] # [[Motor]] ## [[Motor electric]] ## [[Motor de combustion intèrna]] ## [[Motor de reaccion]] ## [[Maquina de vapor]] # [[Robòt]] # [[Maquina simpla]] ## [[Plan clinat]] ## [[Aigre]] ## [[Carrèla]] ## [[Vitz]] ## [[Cunh]] ## [[Ròda]] ## [[Ròda e boton]] # [[Robotica]] # [[Sistèma]] # [[Grua]] </div> ==== Compausants ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ais (mecanica)]] # [[Palièr]] # [[Embraiatge]] # [[Engranatge]] # [[Vitz sensa fin]] # [[Fieu electric]] # [[Cadena]] # [[Còrda]] # [[Fielat]] # [[Ficèla]] # [[Fixacion]] # [[Escrova]] # [[Nos (ligam)]] # [[Rible]] # [[Rondèla]] # [[Pareu cinematic]] # [[Sarralha]] # [[Clau (sarralha)]] # [[Canon (mecanica)]] # [[Jonch]] # [[Ressòrt]] </div> ==== Maquinariá ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tronçonadoira]] # [[Cotton gin]] # [[Cultivator (otís)]] # [[Arrosatge automatic]] # [[Talhaprat]] # [[Maquina per cordurar]] # [[Tractor]] # [[Aire condicionat]] # [[Secabugada]] # [[Cafetiera]] # [[Forn]] # [[Lavabò]] # [[Placa electrica]] # [[Comuns]] # [[Aspirator]] # [[Maquina per lavar]] </div> === Optica === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Camerà]] # [[Lunetas]] # [[Lasèr]] # [[Lentilha (optica)]] # [[Microscòpi]] # [[Prisma (optica)]] # [[Telescòpi]] # [[Olografia]] # [[Fibra optica]] # [[Fotodetector]] # [[Illusion d'optica]] # [[Albedo]] # [[Prefondor de camp]] # [[Fotodiòde]] # [[Cambra escura]] # [[Periscòpi]] # [[Tractament antirebat]] # [[Ret de difraccion optica]] # [[Distància focala]] # [[Fogau (lentilha)]] # [[Lentilha de Fresnel]] # [[Miralh]] # [[Polarizador]] # [[Difusion Rayleigh]] # [[Dispersion (optica)]] # [[Gemèlas]] # [[Interferometria]] # [[Objectiu catadioptric]] # [[Telescòpi de reflexion]] # [[Luneta astronomica]] </div> === Electronica === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Electronica]] # [[Corrent alternatiu]] # [[Amplificator]] ## [[Amplificator operacionau]] # [[Concepcion de circuit]] # [[Corrent continú]] # [[Amplificator electronic]] # [[Oscilloscòpi]] # [[Relai electromecanica]] # [[Tractament dau sinhau]] # [[Mecatronica]] </div> ==== Compausants ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Compausant electronic]] # [[Antena]] # [[Pila electrica]] # [[Condensador]] # [[Diòde]] ## [[Diòde electroluminescenta]] # [[Ecran plan]] # [[Lume d'incandescéncia]] # [[Inductor]] # [[Circuit integrat]] # [[Magnetron]] # [[Resisténcia electrica (compausant)]] # [[Semiconductor]] # [[Transformator]] # [[Transistor]] # [[Tube electronic]] # [[Guida d'onda]] # [[Tube catodic]] # [[Circuit imprimit]] # [[Connector]] # [[Aut-parlaire]] # [[Alimentacion electrica]] # [[Interruptor]] # [[Disjunctaire]] # [[Fusible]] # [[Aram (fial de fèrre)]] # [[Bascula (electronica)]] # [[Tiristor]] </div> === Navegacion === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Relòtge atomic]] # [[Navegacion astronomica]] # [[Relòtge]] # [[Bossòla]] # [[Navegacion a l'estima]] # [[Sistèma de posicionament global]] # [[Giroscòpi]] # [[Pendula]] # [[Radar]] # [[Sonar]] # [[Mòstra de solelh]] # [[Navegacion]] # [[Sextant]] # [[Mòstra (relòtge)]] # [[Azimut]] # [[Temps siderau]] # [[Astrolabi]] # [[Relòtge d'aiga]] # [[Sistèma de posicionament per satellits]] # [[Sablier]] </div> === Tecnologias de l'informacion === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Tecnologias de l'informacion]] # [[Abac]] # [[Calculeta]] # [[Computing]] # [[Donada (informatica)]] # [[Sistèma expèrt]] # [[Internacionalizacion e localizacion]] </div> ==== Informatica ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Informatica]] # [[Algoritme]] # [[Compilator (informatica)]] # [[Compression de donadas]] # [[Estructura de donadas]] # [[Còdi corrector]] # [[Calcul numerica d'una integrala]] # [[Motor de recèrca]] </div> ==== Programacion ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Programacion informatica]] # [[Paradigma]] # [[Programacion foncionala]] # [[Programacion orientada objècte]] # [[Programacion estructurada]] </div> ==== Materiau informatic ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ordinator]] # [[Entraïnament d'un ordinator]] # [[Disc compacte]] # [[ENIAC]] # [[Disc dur]] # [[Carta maire]] # [[Processor centrau]] # [[RAM]] ## [[Memòria viva dinamica]] # [[Memòria mòrta]] # [[Periferic informatic]] </div> ===== Criptografia ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Criptografia]] # [[Autentificacion (informatica)]] # [[Codatge]] # [[Mot de passa]] </div> ===== Interfàcia utilizaire ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Interfàcia utilizaire]] # [[Clavièr d'ordinator]] # [[Ecran d'ordinator]] # [[Ecran de cristau liquid]] # [[Mirga (ordinator)]] # [[Ecran tactil]] </div> ==== Logiciaus ==== ===== Generalitats ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Logicial]] # [[Programa informatic]] # [[Basa de donadas]] ## [[Entrepaus de donadas]] # [[Interfàcia grafica]] # [[Malware]] # [[Logicial open-source]] # [[Tabulatòri]] # [[Logiciau de tractament de tèxte]] # [[Navigator web]] # [[Realitat virtuala]] </div> ===== Sistèmas opertatius ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Sistèma operatiu]] # [[Berkeley Software Distribution]] # [[Linux]] # [[Mac OS]] # [[Microsoft Windows]] # [[MS-DOS]] # [[Multics]] # [[OpenVMS]] # [[Unix]] </div> ===== Lengatges de programacion ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Lengatge de programacion]] # [[Ada (lengatge de programacion)]] # [[Lengatge d'assemblatge]] # [[BASIC]] # [[C (lengatge de programacion)]] # [[C++]] # [[COBOL]] # [[Fortran]] # [[Java (lengatge de programacion)]] # [[JavaScript]] # [[Lisp]] # [[PHP]] # [[Python]] # [[SQL]] </div> ==== Rets ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Ret informatic]] # [[Ethernet]] # [[Adralhador]] # [[Wi-Fi]] </div> ===== Internet ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Internet]] # [[Corrièr electronic]] # [[Transmission Control Protocol]] # [[World Wide Web]] # [[Hypertext Transfer Protocol]] # [[HyperText Markup Language]] # [[Seguida dei protocòls internet]] # [[Motor de recèrca web]] # [[Site web]] # [[Wiki]] </div> === Comunicacion === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Difusion radiofonica]] ## [[Satellit de telecomunicacions]] # [[Fotografia]] # [[Estampariá]] ## [[Imprimenta]] ## [[Pressa tipografica]] # [[Edicion]] # [[Radio]] ## [[Radioamatorisme]] ## [[Estacion radio]] # [[Telecomunicacions]] # [[Telegrafia]] # [[Telefòn]] # [[Television]] ## [[Television per cable]] ## [[Television per satellit]] # [[Machina d'escriure]] # [[Vidèo]] ## [[Camerà vidèo]] ## [[Casseta vidèo]] # [[Estocatge d'informacion]] ## [[Disqueta]] ## [[Benda magnetica]] ## [[Carta memòria]] ## [[Disc optic]] # [[Pòsta]] ## [[Sagèu postau]] # [[Corsier]] # [[Aparelh mobil]] ## [[Telefòn mobil]] # [[Fotocopiaire]] # [[Mèdia sociau]] # [[Blòg]] # [[Enregistrament sonòr]] ## [[Microfòn]] ## [[SIntèsi vocala]] # [[Teoria dei còdis]] # [[Transmission de donadas]] # [[Forward Error Correction]] # [[Modulacion dau sinhau]] # [[Consòla de jòcs]] </div> === Espaci === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Atacama Large Millimeter Array]] # [[Agéncia Espaciala Europèa]] # [[Programa dei Grandeis Observatòris]] # [[Telescòpi espaciau Herschel]] # [[Telescòpi espaciau Hubble]] # [[Estacion Espaciala Internacionala]] # [[Telescòpi espaciau James Webb]] # [[Alunissatge]] # [[NASA]] # [[Programa Apollo]] ## [[Apollo 11]] # [[Fusada]] # [[Satellit artificiau]] # [[Soiuz (fusada)]] # [[Vòl espaciau]] # [[Naveta espaciala]] # [[Estacion espaciala]] # [[Telescòpi espaciau Spitzer]] # [[Very Large Telescope]] # [[Wilkinson Microwave Anisotropy Probe]] # [[Astronauta]] # [[Lançaire]] # [[Motor fusada]] # [[Capsula espaciala]] # [[Espaciopòrt]] # [[Sonda espaciala]] # [[Combinason espaciala]] # [[Cosmòdrome de Baikonur]] # [[Administracion Espaciala Nacionala Chinesa]] # [[Agéncia d'Exploracion Espaciala Japonesa]] # [[Centre Espaciau Kennedy]] # [[Orbita geosincròna]] # [[Spotnik 1]] # [[Programa Voyager]] # [[Proton (fusada)]] # [[Saturn V]] # [[Observatòri interamerican dau Cerro Tololo]] # [[Observatòris dau Mauna Kea]] # [[Observatòri dau Mont Wilson]] # [[Observatòri de Palomar]] # [[Jet Propulsion Laboratory]] # [[Motor ionic]] # [[Astronautica]] # [[Programa Vostok]] ## [[Vostok 1]] </div> === Textils === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cuer]] # [[Seda]] # [[Lana (moton)]] </div> === Transpòrts === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cargament]] # [[Benda transportaira]] # [[Ascensor]] # [[Escaliers mecanics]] # [[Conteneire]] # [[Logistica]] # [[Passatgier]] # [[Canon de transpòrt]] # [[Transpòrt public]] # [[Ora de poncha]] # [[Transpòrt]] # [[Viatge]] # [[Veïcul]] </div> ==== Aviacion ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aeronau]] # [[Companhiá aeriana]] # [[Avion]] # [[Aeropòrt]] # [[Aviacion]] # [[Balon (aeronau)]] # [[Elicoptèr]] # [[Sèrp Volanta (objècte)]] # [[Paracasuda]] # [[Dròne]] </div> ===== Constructors d'avions ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Airbus]] # [[Bombardier Aerospace]] # [[Boeing]] # [[Embraer]] # [[Tupolev]] </div> ===== Aeropòrts ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Aeropòrt internacionau de Pequin-Capitala]] # [[Aeropòrt internacionau Hartsfield-Jackson d'Atlanta]] # [[Aeropòrt internacionau de Los Angeles]] </div> ==== Transpòrts maritims ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Gabarra]] # [[Batèu]] # [[Canoa]] # [[Caravèla]] # [[Pòrta-conteneires]] # [[Naviri de crosiera]] # [[Fèrri]] # [[Aeroeslissaire]] # [[Jonca]] # [[Pòrt]] # [[Radèu]] # [[Propulsion a la rema]] # [[Vela]] # [[Navegacion a la vela]] # [[Naviri]] # [[Naviri-cistèrna]] # [[Embarcacion]] </div> ==== Transpòrts terrèstres ==== ===== Transpòrts ferroviaris ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Granda velocitat ferroviària]] # [[Locomotiva]] ## [[Locomotiva de vapor]] # [[Tren de sustentacion magnetica]] # [[Transpòrt ferroviari]] # [[Sinhalisacion ferroviària]] # [[Camin de fèrre]] # [[Tren]] # [[Gara ferroviària]] # [[Tramvai]] # [[Mètro]] </div> ====== Rets ferroviaris ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Mètro de Londres]] # [[Mètro de Moscòu]] # [[Mètro de Nòva York]] # [[Mètro de París]] # [[Transsiberian]] </div> ===== Transpòrts rotiers ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[ Tuk-tuk]] # [[Bicicleta]] # [[Autobús]] ## [[Troleibús]] # [[Gara rotiera]] # [[Veitura ipomobila]] # [[Motocicleta]] # [[Rota]] ## [[Autorota]] # [[Sèla]] # [[Estriu]] # [[Circulacion rotiera]] # [[Accident rotier]] # [[Panèu de sinhalisacion rotiera]] # [[Draiòu]] # [[Camion]] # [[Camioneta]] </div> ====== Automobila ====== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Automobila]] # [[Industria automobila]] # [[Veitura electrica]] # [[Taxi]] # [[Fiat Chrysler Automobiles]] # [[Ford Motor Company]] # [[General Motors]] # [[Honda]] # [[Hyundai Motor Company]] # [[Nissan Motor Company]] # [[PSA Peugeot Citroën]] # [[Renault]] # [[Toyota]] # [[Volkswagen]] # [[Ford Model T]] # [[Volkswagen Käfer]] # [[Toyota Corolla]] # [[VAZ-2101]] </div> === Armas === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Arma (guèrra)]] # [[Carri]] # [[Furtivitat]] # [[Carri de combat]] # [[Torpilha]] # [[Elefant de guèrra]] </div> ==== Municions ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Municion]] # [[Cartocha]] # [[Polvera]] # [[Sageta]] # [[Bala (projectil)]] ## [[Calibre]] </div> ==== Proteccion e blindatge ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Armadura]] # [[Gilet parabalas]] # [[Casco de combat]] # [[Casco]] # [[Còta de malhas]] # [[Armadura de placas]] # [[Bloquier]] </div> ==== Armas explosivas ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Bomba (arma)]] # [[Arma de sosmunicions]] # [[Engenh explosiu improvisat]] # [[Granada (arma)]] # [[ Mina terrèstra]] # [[Missil]] </div> ==== Armas incendiàrias ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Fuòc grèc]] # [[Coctèl Molotov]] # [[Napalm]] </div> ==== Armas de mesclada ==== # [[Nunchaku]] ===== Armas blancas ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Baioneta]] # [[Destrau de guèrra]] # [[Daga]] # [[Espasa (escrima)]] # [[Katana]] # [[Cotèu]] # [[Raspièra]] # [[Sabre]] # [[Lança]] # [[Espasa]] # [[Tomahawk]] </div> ===== Arma contondenta ===== # [[Gordin]] ==== Armas de fuòc ==== ===== Armas de fuòc leugieras ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Arma de fuòc]] # [[Fusiu d'assaut]] ## [[AK-47]] # [[Pistolet]] # [[Mitralhièra]] ## [[Uzi]] # [[Fusil]] </div> ===== Artilhariá ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Artilhariá]] # [[Moton (arma)]] # [[Canon]] # [[Obusièr]] # [[Mortièr (arma)]] </div> ==== Aviacion militara ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Avion militar]] # [[Bombardier]] # [[Avion de caça ]] # [[Avion d'ataca au sòu]] </div> ==== Naviris de guèrras ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Cuirassat]] # [[Pòrta-avions]] # [[Dreadnought]] # [[Dromon]] # [[Galera]] # [[Sosmarin]] # [[Naviri capitau]] # [[Naviri de linha]] # [[Trirema]] # [[Naviri de guèrra]] </div> ==== Armas de projectil ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Balista]] # [[Bomerang]] # [[Arc]] # [[Catapulta (arma)]] # [[Aubaresta]] # [[Mosquet]] # [[Fusiu de caça]] # [[Fronda]] </div> ==== Armas de destruccion massisa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Arma de destruccion massisa]] # [[Arma biologica]] # [[Arma quimica]] # [[Arma nucleara]] ## [[Arma termonucleara]] </div> == Matematicas == === Articles de basa === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> * [[Matematicas]] # [[Matematician]] # [[Aritmetica]] ## [[Addicion]] ## [[Division (matematicas)]] ### [[Algoritme d'Euclides]] ## [[Fraccion (matematicas)]] ## [[Aritmetica modulara]] ## [[Multiplicacion]] ## [[Percentatge]] ## [[Sostraccion]] # [[Conjectura]] # [[Constanta matematica]] ## [[0 (nombre)]] ## [[1 (nombre)]] ## [[-1 (nombre)]] ## [[Pi]] ## [[e (nombre)]] # [[Chifra]] # [[Eqüacion]] ## [[Resolucion d'eqüacion]] ## [[Polinòmi]] ## [[Eqüacion qüadratic]] ## [[Sistèma d'eqüacions linearas]] ## [[Seria (matematicas)]] # [[Factoriala]] ## [[Foncion gammà]] # [[Formula]] # [[Aplicacion (matematicas)]] ## [[Exponenciacion]] ## [[Exponencionala de basa a]] ## [[Composicion de foncions]] ## [[Logaritme]] ## [[Raiç carrada]] # [[Problemas de Hilbert]] # [[Nombre]] ## [[Nombre complèx]] ## [[Nombre imaginari]] ## [[Nombre entièr]] ## [[Nombre irracionau]] ## [[Entièr natural]] ## [[Nombre racional]] ## [[Nombre real]] # [[Notacion posicionala]] ## [[Chifras arabas]] ## [[Sistèma binari]] ## [[Sistèma decinau]] ## [[Numeracion romana]] # [[Teorèma]] ## [[Teorèma de Pitagòras]] # [[Trigonometria]] ## [[Foncion circulara recipròca]] ## [[Foncions trigonometricas]] ## [[Foncion iperbolica]] # [[Variable (matematicas)]] # [[Constanta (matematicas)]] # [[Nombre d'aur]] # [[Taula de multiplicacion]] </div> === Algèbra === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Algèbra]] # [[Algèbra abstracha]] ## [[Topologia algebrica]] ### [[Faisseu (matematicas)]] ## [[Associativitat]] ## [[Algèbra comutativa]] ## [[Comutativitat]] ## [[Distributivitat]] ## [[Còrs comutatiu]] ## [[Teorèma fondamentau de l'algèbra]] ## [[Grop (matematicas)]] ### [[Grop abelian]] ### [[Classificacion dei grops simples finits]] ### [[Grop fondamentau]] ### [[Representacion de grop]] ### [[Teoria dei grops]] ## [[Algèbra omologica]] ## [[Isomorfisme]] ## [[Module (matematicas)]] ## [[Teoria dei representacions]] ## [[Teoria deis anèus]] ### [[Anèu comutatiu]] ### [[Teoria dei còrs]] ### [[Teoria de Galois]] ### [[Anèu (matematicas)]] # [[Geometria algebrica]] ## [[Varietat algebrica]] # [[Algèbra de Boole]] # [[Algèbra elementària]] ## [[Eqüacion lineara]] # [[Inegalitat (matematicas)]] # [[Algèbra lineara]] ## [[Eliminacion de Gauss]] ## [[Matriça (matematicas)]] ### [[Determinant]] ### [[Valor pròpria e vector pròpri]] ## [[Espaci vectoriau]] ### [[Vector euclidian]] #### [[Produch vectoriau]] #### [[Produch escalar]] # [[Algèbra multilineara]] </div> === Calcul e analisi === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Analisi matematica]] ## [[Analisi complèxa]] ### [[Formula integrala de Cauchy]] ### [[Formula d'Euler]] ### [[Identitat d'Euler]] ### [[Foncion olomòrfa]] ### [[Superficia de Riemann]] ## [[Analisi foncionala]] ## [[Analisi armonica]] ### [[Analisi de Fourier]] ### [[Serias de Fourier]] ### [[Transformacion de Fourier]] ## [[Analisi numerica]] ### [[Optimizacion matematica]] ## [[Esfèra de Riemann]] # [[Calcul]] ## [[Teoròma fondamentau de l'analisi]] ## [[Calcul diferenciau]] ### [[Derivada]] ### [[Eqüacion diferenciala]] ### [[Eqüacion diferenciala ordinària]] ## [[Integrala]] ### [[Transformacion de Laplace]] ## [[Analisi de variables multiplas]] ### [[Derivada parciala]] #### [[Eqüacion de Laplace]] #### [[Eqüacion de derivadas parcialas]] ### [[Calcul vectoriau]] ## [[Serias de Taylor]] ## [[Calcul dei variacions]] # [[Infinit]] # [[Limit (matematicas)]] ## [[Limit d'una seguida]] ## [[Seguida]] ### [[Nombre de Fibonacci]] # [[Analisi reala]] # [[Teoria de l'approximacion]] </div> === Matematicas discrètas === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Matematicas discrètas]] # [[Combinatòri]] # [[Permutacion]] # [[Teoria dei grafs]] ## [[Teorèma dei quatre colors]] ## [[Graf (matematicas)]] # [[Logica matematica]] ## [[Axiòma]] ## [[Teoria de la calculabilitat]] ### [[Foncion calculabla]] ## [[Teorèma d'incompletud de Gödel]] ## [[Induccion matematica]] ## [[Demonstracion matematica]] ## [[Calcul dei proposicions]] # [[Teoria deis ensembles]] ## [[Axiòma de la chausida]] ## [[Teorèma de Cantor]] ## [[Ensemble vuege]] ## [[Relacion d'equivaléncia]] ## [[Teoria informala deis ensembles]] ### [[Paradòxa de Russell]] ## [[Ensemble (matematicas)]] </div> === Geometria === ==== Articles de basa ==== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Geometria]] # [[Geometria analitica]] # [[Angle]] # [[Congruéncia (geometria)]] # [[Sistèma de coordenadas]] ## [[Coordenadas cartesianas]] ## [[Coordenadas polaras]] # [[Geometria diferenciala]] ## [[Teorèma de l'indici d'Atiyah-Singer]] # [[Dimension]] # [[Distància]] # [[Aira]] # [[Longor]] # [[Volum]] ## [[Plan (geometria)]] ## [[Espaci de tres dimensions]] ## [[Espaci de doas dimensions]] # [[Geometria euclidiana]] ## [[Espaci euclidian]] # [[Fractal]] ## [[Ensemble de Mandelbrot]] # [[Espaci de Hilbert]] # [[Linha (geometria)]] # [[Espaci metric]] # [[Geometria non euclidiana]] # [[Ponch (geometria)]] # [[Geometria de Riemann]] # [[Similaritat (geometria)]] # [[Simetria]] # [[Tensor]] # [[Topologia]] ## [[Espaci compact]] ## [[Caracteristica d'Euler]] ## [[Topologia generala]] ## [[Omologia]] ## [[Omotopia]] ## [[Teoria dei nos]] ## [[Varietat (geometria)]] ## [[Ensemble dubèrt]] ## [[Conjectura de Poincaré]] ## [[Espaci topologic]] </div> ===== Forma ===== <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Conica]] ## [[Cercle]] ## [[Ellipsa]] ## [[Parabòla]] ## [[Iperbòla]] # [[Poligòn]] ## [[Exagòn]] ## [[Pentagòn]] ## [[Quadrilatèr]] ### [[Parallelograma]] ### [[Rectangle]] ### [[Lausange]] ### [[Carrat (geometria)]] ### [[Trapezoïd]] ## [[Triangle]] ### [[Triangle de Reuleaux]] # [[Polièdre]] ## [[Cube]] ## [[Prisma (geometria)]] ## [[Piramida (geometria)]] # [[Esfèra]] # [[Ensemble convèx]] </div> === Autrei disciplinas === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Matematicas aplicadas]] ## [[Teoria de l'informacion]] ## [[Entropia de Shannon]] # [[Teoria dei categorias]] ## [[Categoria (matematicas)]] ## [[Diagrama comutatiu]] # [[Sistèma dinamic]] ## [[Sistèma non linear]] ### [[Teoria dau caòs]] # [[Teoria dau contraròtle]] # [[Teoria dei jòcs]] # [[Teoria dei nombres]] ## [[Teoria algebrica dei nombres]] ### [[Còrs de nombres]] ### [[Teoria dei còrs de classas]] ## [[Teoria analitica dei nombres]] ### [[Ipotèsi de Riemann]] ## [[Eqüacion diofantiana]] ## [[Darrier Teorèma de Fermat]] ## [[Teorèma fondamentau de l'aritmetica]] ## [[Nombre premier]] ### [[Teorèma dei nombres premiers]] # [[Recèrca operacionala]] # [[Matematicas puras]] # [[Informatica teorica]] ## [[Teoria de la complexitat]] ## [[Teoria de la calculabilitat]] # [[Optimizacion lineara]] # [[Optimizacion non lineara]] # [[Problema N = NP]] # [[Analisi de compausantas principalas]] # [[Econometria]] </div> === Probabilitats e estatisticas === <div style="-moz-column-count:3; column-count:3;"> # [[Probabilitat]] ## [[Teoria dei probabilitats]] ## [[Teorèma de Bayes]] ## [[Teorèma centrau limit]] ## [[Esperança matematica]] ## [[Lèi dei grands nombres]] ## [[Cadena de Markov]] ## [[Densitat de probabilitat]] ## [[Lèi de probabilitat]] ### [[Lèi binomiala]] ### [[Lèi dau khi carrat]] ### [[Lèi exponenciala]] ### [[Lèi normala]] #### [[Lèi normala multidimensionala]] ### [[Lèi de Pareto]] ### [[Lèi de Poisson]] ### [[Lèi de Student]] ### [[Lèi unifòrma continua]] ### [[Lèi unifòrma discrèta]] ## [[Espaci probabilizat]] ## [[Espaci estocastic]] # [[Estatistica]] ## [[Inferéncia bayesiana]] ## [[Tèst dau khi carrat]] ## [[Correlacion (matematicas)]] ## [[Regression lineara]] ## [[Marge d'error]] ## [[Mejana (matematicas)]] ### [[Mejana aritmetica]] ## [[Mediana]] ## [[Maximom de versemblança]] ## [[Mòde (estatistica)]] ## [[Valor p]] ## [[Variabla aleatòria]] ## [[Regression (estatistica)]] ## [[Escart tipe]] ## [[Error tipe]] ## [[Tèst d'ipotèsi]] ## [[Tèst de Student]] # [[Variància]] # [[Plan d'experiéncia]] # [[Assai randomizat contraròtlat]] # [[Sondatge]] # [[Populacion estatistica]] # [[Mòstra (estatistica)]] </div> p7n22vqhvxnoqsldo6xy6rhyueab3g5 0 186497 2320894 2022-07-31T12:06:42Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chetvyortyi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Четвёртый | realizacion = Aleksandr Stolper | scenari = Konstantin Simonov e Aleksandr Stolper | actor = Vladimir Vysotskii<br />Margarita Terekhova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Chetvyortyi''''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chetvyortyi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Четвёртый | realizacion = Aleksandr Stolper | scenari = Konstantin Simonov e Aleksandr Stolper | actor = Vladimir Vysotskii<br />Margarita Terekhova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Chetvyortyi''''' (en [[rus]]: Четвёртый) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Aleksandr Stolper,<ref>[https://aif.ru/culture/person/gleb_zheglov_i_ne_tolko_luchshie_kinoroli_vladimira_vysockogo Глеб Жеглов и не только. Лучшие кинороли Владимира Высоцкого]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/7878/annot/ ЧЕТВЁРТЫЙ (1972)]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] ll7r549p55tmbze0a07v1n3wshf44o1 0 186498 2320895 2022-07-31T12:07:57Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zolotye roga | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Золотые рога | realizacion = Aleksandr Rou | scenari = Lev Potyomkin e Aleksandr Rou | actor = Raisa Ryazanova<br />Volodya Belov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zolotye roga''''' (en [[rus]]:... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zolotye roga | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Золотые рога | realizacion = Aleksandr Rou | scenari = Lev Potyomkin e Aleksandr Rou | actor = Raisa Ryazanova<br />Volodya Belov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zolotye roga''''' (en [[rus]]: Золотые рога) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Aleksandr Rou,<ref>[https://www.mos.ru/news/item/70154073/ Сжечь чучело, посмотреть «Садко» и прогуляться по купеческому центру Москвы: как встретить весну]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/169188/ Золотые рога]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 46vrque1kme9ewyrmm0ar14ws7yc7k9 0 186499 2320896 2022-07-31T12:09:01Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Grossmeister | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Гроссмейстер | realizacion = Sergei Mikaelyan | scenari = Leonid Zorin | actor = Andrei Myagkov<br />Viktor Korchnoi | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Grossmeister''''' (en [[rus]]: Гроссм... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Grossmeister | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Гроссмейстер | realizacion = Sergei Mikaelyan | scenari = Leonid Zorin | actor = Andrei Myagkov<br />Viktor Korchnoi | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Grossmeister''''' (en [[rus]]: Гроссмейстер) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Sergei Mikaelyan,<ref>[https://ria.ru/20200403/1569540661.html Леонида Зорина похоронили на Троекуровском кладбище]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1538/annot/ ГРОССМЕЙСТЕР (1972)]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] nnq81z0ya8mxvt8usf9d6pklfhx694k 0 186500 2320928 2022-07-31T12:38:59Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Pechki-lavochki | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Печки-лавочки | realizacion = Vasilii Shukshin | scenari = Vasilii Shukshin | actor = Vasilii Shukshin<br />Lidiya Fedoseyeva-Shukshina | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Pechki-lavochki'''''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Pechki-lavochki | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Печки-лавочки | realizacion = Vasilii Shukshin | scenari = Vasilii Shukshin | actor = Vasilii Shukshin<br />Lidiya Fedoseyeva-Shukshina | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Pechki-lavochki''''' (en [[rus]]: Печки-лавочки) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vasilii Shukshin,<ref>[https://www.kp.ru/daily/27350/4531373/ Прощай, Афоня! Умер Леонид Куравлев]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/167288/ Печки-лавочки]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] nh5jgxvp0ai5ozjeh5jfdwlcyl27ikr 0 186501 2320929 2022-07-31T12:40:13Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vsadnik bez golovy | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Всадник без головы | realizacion = Vladimir Vajnshtok | scenari = Vladimir Vajnshtok e Pavel Finn | actor = Oleg Vidov<br />Lyudmila Savelyeva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Vsadnik... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vsadnik bez golovy | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Всадник без головы | realizacion = Vladimir Vajnshtok | scenari = Vladimir Vajnshtok e Pavel Finn | actor = Oleg Vidov<br />Lyudmila Savelyeva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Vsadnik bez golovy''''' (en [[rus]]: Всадник без головы) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vladimir Vajnshtok,<ref>[https://aif.ru/culture/movie/sinemateka_po-moskovski_gde_i_kakie_filmy_mozhno_smotret_v_dekabre Синематека по-московски. Какие фильмы и где можно посмотреть в декабре]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1204/annot/ ВСАДНИК БЕЗ ГОЛОВЫ (1973)]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 9k4hil0xg17hnxhj5zrlihxzed9qa9s 0 186502 2320934 2022-07-31T12:41:29Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zdravstvui i proshchai | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Здравствуй и прощай | realizacion = Vitalii Melnikov | scenari = Viktor Merezhko | actor = Lyudmila Zaytseva<br />Oleg Efremov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zdravstvui i prosh... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zdravstvui i proshchai | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Здравствуй и прощай | realizacion = Vitalii Melnikov | scenari = Viktor Merezhko | actor = Lyudmila Zaytseva<br />Oleg Efremov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zdravstvui i proshchai''''' (en [[rus]]: Здравствуй и прощай) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vitalii Melnikov,<ref>[https://rg.ru/2018/05/31/reg-szfo/na-lenfilme-otmetili-90-letie-rezhissera-vitaliia-melnikova.html На "Ленфильме" отметили 90-летие режиссера Виталия Мельникова]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/zdravstvui-i-proshchai ЗДРАВСТВУЙ И ПРОЩАЙ]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] kk5vnc7s09billrat7d7rhehb8649oe 0 186503 2320935 2022-07-31T12:42:43Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Goryachii sneg | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Горячий снег | realizacion = Gabriel Yegiazarov | scenari = Yurii Bondarev | actor = Yurii Nazarov<br />Boris Tokarev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Goryachii sneg''''' (en [[rus]]: Горя... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Goryachii sneg | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Горячий снег | realizacion = Gabriel Yegiazarov | scenari = Yurii Bondarev | actor = Yurii Nazarov<br />Boris Tokarev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Goryachii sneg''''' (en [[rus]]: Горячий снег) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Gabriel Yegiazarov,<ref>[https://tass.ru/info/8109727 Биография писателя Юрия Бондарева]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/169217/ Горячий снег]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] a0jfh4w88xerxf31k8ykj9k2xr0gid0 0 186504 2320936 2022-07-31T12:44:10Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Samyi poslednii den | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Самый последний день | realizacion = Mikhail Ulyanov | scenari = Boris Vasilyev e Mikhail Ulyanov | actor = Mikhail Ulyanov<br />Vyacheslav Nevinnyi | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Samyi poslednii den | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Самый последний день | realizacion = Mikhail Ulyanov | scenari = Boris Vasilyev e Mikhail Ulyanov | actor = Mikhail Ulyanov<br />Vyacheslav Nevinnyi | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Samyi poslednii den''''' (en [[rus]]: Самый последний день) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Mikhail Ulyanov,<ref>[https://aif.ru/culture/person/umeret_v_odin_den_s_mamoy_o_chem_mechtal_i_vo_chto_veril_bogdan_stupka Умереть в один день с мамой. О чём мечтал и во что верил Богдан Ступка]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/185402/ Самый последний день]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] ssqq5y4o56p3dtjnqpkmswwluog4z2j 0 186505 2320943 2022-07-31T13:09:24Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Lyubit cheloveka | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Любить человека | realizacion = Sergei Gerasimov | scenari = Sergei Gerasimov | actor = Anatolii Solonitsyn<br />Lyubov Virolaynen | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Lyubit cheloveka''''' (... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Lyubit cheloveka | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Любить человека | realizacion = Sergei Gerasimov | scenari = Sergei Gerasimov | actor = Anatolii Solonitsyn<br />Lyubov Virolaynen | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Lyubit cheloveka''''' (en [[rus]]: Любить человека) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Sergei Gerasimov,<ref>[https://aif.ru/culture/movie/marsianskaya_arhitektura_lekcii_moskino_o_domah_i_planetah_v_filmah «Марсианская» архитектура. Лекции «Москино» о домах и планетах в фильмах]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/188034/ Любить человека]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] qmc6ghnn28kwnb5qn4ka6rarmgwgdqv 0 186506 2320944 2022-07-31T13:10:34Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chelovek na svoyom meste | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Человек на своем месте | realizacion = Aleksei Sakharov | scenari = Valentin Chernykh | actor = Vladimir Menshov<br />Anastasiya Vertinskaya | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chelovek na svoyom meste | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Человек на своем месте | realizacion = Aleksei Sakharov | scenari = Valentin Chernykh | actor = Vladimir Menshov<br />Anastasiya Vertinskaya | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Chelovek na svoyom meste''''' (en [[rus]]: Человек на своем месте) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Aleksei Sakharov,<ref>[https://ria.ru/20190917/1558768174.html Мединский поздравил Владимира Меньшова с юбилеем]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/186286/ Человек на своем месте]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] iil8tzrk2354ze7vhroeoheoangld9p 0 186507 2320945 2022-07-31T13:11:34Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Monolog | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Монолог | realizacion = Ilya Averbakh | scenari = Yevgenii Gabrilovich | actor = Mikhail Gluzskii<br />Margarita Terekhova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Monolog''''' (en [[rus]]: Монолог) es un... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Monolog | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Монолог | realizacion = Ilya Averbakh | scenari = Yevgenii Gabrilovich | actor = Mikhail Gluzskii<br />Margarita Terekhova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Monolog''''' (en [[rus]]: Монолог) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Ilya Averbakh,<ref>[https://rg.ru/2018/08/13/chto-ne-propustit-po-tv-na-nedele-s-13-po-19-avgusta.html Что не пропустить по ТВ на неделе с 13 по 19 августа]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/168660/ Монолог]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] s3fmhwjkn5v62kfp8okzby72tf8ugrv 0 186508 2320946 2022-07-31T13:12:42Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Tochka, tochka, zapyataya... | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Точка, точка, запятая... | realizacion = Alexander Mitta | scenari = Alexander Mitta e Mikhail Lvovskii | actor = Sergei Danchenko<br />Mikhail Kozlovskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sor... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Tochka, tochka, zapyataya... | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Точка, точка, запятая... | realizacion = Alexander Mitta | scenari = Alexander Mitta e Mikhail Lvovskii | actor = Sergei Danchenko<br />Mikhail Kozlovskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Tochka, tochka, zapyataya...''''' (en [[rus]]: Точка, точка, запятая...) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Alexander Mitta,<ref>[https://tass.ru/kultura/5074903 Знаменитые песни из кино, которые исполнил Олег Анофриев]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/169323/ Точка, точка, запятая...]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] t1k193u3njlj3jk3a9lf739w0dcd03t 0 186509 2320947 2022-07-31T13:13:49Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Privalovskiye milliony | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Приваловские миллионы | realizacion = Yaropolk Lapshin | scenari = Igor Bolgarin, Yaropolk Lapshin e Viktor Smirnov | actor = Leonid Kulagin<br />Lyudmila Chursina | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Privalovskiye milliony | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Приваловские миллионы | realizacion = Yaropolk Lapshin | scenari = Igor Bolgarin, Yaropolk Lapshin e Viktor Smirnov | actor = Leonid Kulagin<br />Lyudmila Chursina | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Privalovskiye milliony''''' (en [[rus]]: Приваловские миллионы) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Yaropolk Lapshin,<ref>[https://rg.ru/2020/03/20/liudmila-chursina-poluchila-pochetnyj-priz-za-vydaiushchijsia-vklad-v-kinoiskusstvo.html Людмила Чурсина получила почетный приз "За выдающийся вклад в киноискусство"]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/5611/annot/ ПРИВАЛОВСКИЕ МИЛЛИОНЫ (1972)]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] of9vde558tk57qftq483bt3cyiyvxlk 0 186510 2320948 2022-07-31T13:15:09Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Gonshchiki | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Гонщики | realizacion = Igor Maslennikov | scenari = Yurii Klemanov, Igor Maslennikov, Iosif OlshanskiiNina Rudneva e | actor = Yevgenii Leonov<br />Oleg Yankovskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''G... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Gonshchiki | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Гонщики | realizacion = Igor Maslennikov | scenari = Yurii Klemanov, Igor Maslennikov, Iosif OlshanskiiNina Rudneva e | actor = Yevgenii Leonov<br />Oleg Yankovskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Gonshchiki''''' (en [[rus]]: Гонщики) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Igor Maslennikov,<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1437/annot/ ГОНЩИКИ (1972)]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/gonshchiki ГОНЩИКИ]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 0n4swcsyh5krzri11vngtkaqs3nhf5p 0 186511 2320949 2022-07-31T13:16:17Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ruslan i Lyudmila | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Руслан и Людмила | realizacion = Aleksandr Ptushko | scenari = Aleksandr Ptushko e Samuil Bolotin | actor = Valerii Kozinets<br />Natalya Petrova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ruslan... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ruslan i Lyudmila | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Руслан и Людмила | realizacion = Aleksandr Ptushko | scenari = Aleksandr Ptushko e Samuil Bolotin | actor = Valerii Kozinets<br />Natalya Petrova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ruslan i Lyudmila''''' (en [[rus]]: Руслан и Людмила) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Aleksandr Ptushko,<ref>[https://aif.ru/culture/person/abrikosov_iz_roda_abrikosovyh_kak_pravnuk_konditera_narodnym_artistom_stal Абрикосов из рода Абрикосовых. Как правнук кондитера народным артистом стал]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/ruslan-i-lyudmila-1972 РУСЛАН И ЛЮДМИЛА (1972)]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 0a3awmkdunmxdzs6726ewv5jemizmoe 0 186512 2320950 2022-07-31T13:17:16Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Russkoye pole | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Русское поле | realizacion = Nikolai Moskalenko | scenari = Mikhail Alekseyev | actor = Nonna Mordyukova<br />Vladimir Tikhonov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Russkoye pole''''' (en [[rus]]:... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Russkoye pole | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Русское поле | realizacion = Nikolai Moskalenko | scenari = Mikhail Alekseyev | actor = Nonna Mordyukova<br />Vladimir Tikhonov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Russkoye pole''''' (en [[rus]]: Русское поле) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Nikolai Moskalenko,<ref>[https://ria.ru/20110728/408513379.html Инна Владимировна Макарова. Биографическая справка]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/russkoe-pole РУССКОЕ ПОЛЕ]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] hcfz7g64wfysdai96b2qxmdd12y9zg3 0 186513 2320951 2022-07-31T13:18:30Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Stantsionnyi smotritel | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Станционный смотритель | realizacion = Sergei Solovyov | scenari = Sergei Solovyov | actor = Nikolai Pastukhov<br />Marianna Kushnerova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Stant... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Stantsionnyi smotritel | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Станционный смотритель | realizacion = Sergei Solovyov | scenari = Sergei Solovyov | actor = Nikolai Pastukhov<br />Marianna Kushnerova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Stantsionnyi smotritel''''' (en [[rus]]: Станционный смотритель) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Sergei Solovyov,<ref>[https://www.mk.ru/photo/gallery/26411-506217.html Три жены Сергея Соловьева: кадры Васильевой, Кушнеровой, Друбич]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6749/annot/ СТАНЦИОННЫЙ СМОТРИТЕЛЬ (1972)]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] pd7hk1ag79o3g7hivg7gh4egb07jzgv 0 186514 2320952 2022-07-31T13:20:00Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Solaris | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Солярис | realizacion = Andrei Tarkovskii | scenari = Fridrikh Gorenshtein e Andrei Tarkovskii | actor = Donatas Banionis<br />Natalya Bondarchuk | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Solaris''''' (en [[rus]]... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Solaris | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Солярис | realizacion = Andrei Tarkovskii | scenari = Fridrikh Gorenshtein e Andrei Tarkovskii | actor = Donatas Banionis<br />Natalya Bondarchuk | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Solaris''''' (en [[rus]]: Солярис) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Andrei Tarkovskii,<ref>[https://regnum.ru/news/3546099.html Личный экземпляр сценария фильма «Солярис» Тарковского продали на аукционе]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/170975/ Солярис]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 8g099kj60yegvs99vik7f81j1ip65xj 0 186515 2320953 2022-07-31T13:44:32Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ukroshcheniye ognya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Укрощение огня | realizacion = Daniil Khrabrovitskii | scenari = Daniil Khrabrovitskii | actor = Kirill Lavrov<br />Ada Rogovtseva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ukroshcheniye ognya''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ukroshcheniye ognya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Укрощение огня | realizacion = Daniil Khrabrovitskii | scenari = Daniil Khrabrovitskii | actor = Kirill Lavrov<br />Ada Rogovtseva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ukroshcheniye ognya''''' (en [[rus]]: Укрощение огня) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Daniil Khrabrovitskii,<ref>[https://tass.ru/kultura/14285803 Фестиваль кино о космосе "Циолковский" в Калуге объединит свыше 80 фильмов]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/7440/annot/ УКРОЩЕНИЕ ОГНЯ (1972)]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] shmjh752l0f6p4fi6tq11iljukmi39o 0 186516 2320954 2022-07-31T13:45:38Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Uchitel peniya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Учитель пения | realizacion = Naum Birman | scenari = Emil Braginskii | actor = Andrei Popov<br />Irina Alfyorova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Uchitel peniya''''' (en [[rus]]: Учите... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Uchitel peniya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Учитель пения | realizacion = Naum Birman | scenari = Emil Braginskii | actor = Andrei Popov<br />Irina Alfyorova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Uchitel peniya''''' (en [[rus]]: Учитель пения) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Naum Birman,<ref>[https://tass.ru/info/3687400 Российская актриса Людмила Иванова. Биография]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/uchitel-peniya УЧИТЕЛЬ ПЕНИЯ]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 0oun3al2fwptcp480k8rj9nyov2f0k9 0 186517 2320955 2022-07-31T13:46:53Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Stoyanka poyezda — dve minuty | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Стоянка поезда – две минуты | realizacion = Mark Zakharov e Aleksandr Orlov | scenari = Mark Zakharov | actor = Yurii Belov <br />Oleg Vidov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Stoyanka poyezda — dve minuty | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Стоянка поезда – две минуты | realizacion = Mark Zakharov e Aleksandr Orlov | scenari = Mark Zakharov | actor = Yurii Belov <br />Oleg Vidov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Stoyanka poyezda — dve minuty''''' (en [[rus]]: Стоянка поезда – две минуты) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Mark Zakharov e Aleksandr Orlov,<ref>[https://www.afisha.ru/movie/190660/ Стоянка поезда — две минуты]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6815/annot/ СТОЯНКА ПОЕЗДА - ДВЕ МИНУТЫ (1972)]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] mjr084i7ys7060vi6gqyg1j628pcous 0 186518 2320956 2022-07-31T13:48:26Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vinni-Pukh i den zabot | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Винни-Пух и день забот | realizacion = Fyodor Khitruk e Gennadii Sokolskii | scenari = | actor = Vladimir Osenev<br />Yevgenii Leonov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Vinni-Puk... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vinni-Pukh i den zabot | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Винни-Пух и день забот | realizacion = Fyodor Khitruk e Gennadii Sokolskii | scenari = | actor = Vladimir Osenev<br />Yevgenii Leonov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Vinni-Pukh i den zabot''''' (en [[rus]]: Винни-Пух и день забот) es un filme d'animacion [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Fyodor Khitruk e Gennadii Sokolskii,<ref>[https://www.kino-teatr.ru/mult/movie/sov/84337/annot/ ВИННИ-ПУХ И ДЕНЬ ЗАБОТ (1972)]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/45780/ Винни Пух и день забот (1972)]</ref> sortit en [[1972]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 6vcif1pnm0uofgr56tgxza25p4n5jxb 0 186519 2320958 2022-07-31T13:49:56Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Plokhoi khoroshii chelovek | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Плохой хороший человек | realizacion = Iosif Kheifits | scenari = Iosif Kheifits | actor = Oleg Dahl<br />Vladimir Vysotskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Plokhoi khoro... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Plokhoi khoroshii chelovek | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Плохой хороший человек | realizacion = Iosif Kheifits | scenari = Iosif Kheifits | actor = Oleg Dahl<br />Vladimir Vysotskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Plokhoi khoroshii chelovek''''' (en [[rus]]: Плохой хороший человек) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Iosif Kheifits,<ref>[https://aif.ru/culture/person/gleb_zheglov_i_ne_tolko_luchshie_kinoroli_vladimira_vysockogo Глеб Жеглов и не только. Лучшие кинороли Владимира Высоцкого]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/plokhoi-khoroshii-chelovek ПЛОХОЙ ХОРОШИЙ ЧЕЛОВЕК]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 6cxmre84w4xe66605t6mwhk0x5p38fc 0 186520 2320959 2022-07-31T14:04:38Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Krakh inzhenera Garina | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Крах инженера Гарина | realizacion = Leonid Kvinikhidze | scenari = Sergei Potepalov | actor = Oleg Borisov<br />Aleksandr Belyavskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Krakh inzh... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Krakh inzhenera Garina | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Крах инженера Гарина | realizacion = Leonid Kvinikhidze | scenari = Sergei Potepalov | actor = Oleg Borisov<br />Aleksandr Belyavskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Krakh inzhenera Garina''''' (en [[rus]]: Крах инженера Гарина) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Leonid Kvinikhidze,<ref>[https://rg.ru/2021/06/29/reg-szfo/teatr-zazerkale-predstavil-novyj-miuzikl.html Театр "Зазеркалье" представил новый мюзикл]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/krakh-inzhenera-garina КРАХ ИНЖЕНЕРА ГАРИНА]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 2xaadd8koh4hx9z9e6bju06v9b1jsj6 0 186521 2320960 2022-07-31T14:05:55Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Sovsem propashchii | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Совсем пропащий | realizacion = Georgii Daneliya | scenari = Georgii Daneliya | actor = Roman Madyanov<br />Vladimir Basov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Sovsem propashchii''''' (en [... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Sovsem propashchii | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Совсем пропащий | realizacion = Georgii Daneliya | scenari = Georgii Daneliya | actor = Roman Madyanov<br />Vladimir Basov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Sovsem propashchii''''' (en [[rus]]: Совсем пропащий) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Georgii Daneliya,<ref>[https://rg.ru/2017/07/27/zasluzhennyj-artist-rf-roman-madianov-otmetil-55-letie.html "Дед" из Дедовска]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/sovsem-propashchii СОВСЕМ ПРОПАЩИЙ]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 78jgjhl4k5a0fteda9ui6kjzbnqksb4 0 186522 2320961 2022-07-31T14:07:13Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Neispravimyi lgun | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Неисправимый лгун | realizacion = Villen Azarov | scenari = Yakov Kostykovskii e Moris Slobodskii | actor = Georgii Vitsin<br />Inna Makarova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Neispravi... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Neispravimyi lgun | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Неисправимый лгун | realizacion = Villen Azarov | scenari = Yakov Kostykovskii e Moris Slobodskii | actor = Georgii Vitsin<br />Inna Makarova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Neispravimyi lgun''''' (en [[rus]]: Неисправимый лгун) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Villen Azarov,<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/3907268 Человек-маска]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/neispravimyi-lgun НЕИСПРАВИМЫЙ ЛГУН]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 4niodwq9gv7c7iuhrxrbxdpz8bjlb6f 0 186523 2320962 2022-07-31T14:08:27Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ivan Vasilyevich menyayet professiyu | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Иван Васильевич меняет профессию | realizacion = Leonid Gaidai | scenari = Leonid Gaidai e Vladlen Bakhnov | actor = Yurii Yakovlev <br />Leonid Kuravlyov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ivan Vasilyevich menyayet professiyu | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Иван Васильевич меняет профессию | realizacion = Leonid Gaidai | scenari = Leonid Gaidai e Vladlen Bakhnov | actor = Yurii Yakovlev <br />Leonid Kuravlyov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ivan Vasilyevich menyayet professiyu''''' (en [[rus]]: Иван Васильевич меняет профессию) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Leonid Gaidai,<ref>[https://aif.ru/culture/movie/ivan_vasilevich_menyaet_professiyu_10_faktov_o_filme_leonida_gaydaya «Иван Васильевич меняет профессию». 10 фактов о фильме Леонида Гайдая]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] bew2o7o2elx49jg9jdj4hpw0ojxcd76 0 186524 2320963 2022-07-31T14:09:35Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ishchu cheloveka | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ищу человека | realizacion = Mikhail Bogin | scenari = Agniya Barto | actor = Oleg Zhakov<br />Rimma Manukovskaya | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ishchu cheloveka''''' (en [[rus]]: Ищу... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ishchu cheloveka | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ищу человека | realizacion = Mikhail Bogin | scenari = Agniya Barto | actor = Oleg Zhakov<br />Rimma Manukovskaya | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ishchu cheloveka''''' (en [[rus]]: Ищу человека) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Mikhail Bogin,<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/2798/annot/ ИЩУ ЧЕЛОВЕКА (1973)]</ref><ref>[https://tass.ru/kultura/12079713 Актриса Ольга Богданова отметит 70-летие]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] tpsc52f6f1y34xc5dakvavg0nouy88o 0 186525 2320964 2022-07-31T14:10:44Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dela serdechnye | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Дела сердечные | realizacion = Azhdar Ibragimov | scenari = Vladimir Kunin e Semyon Laskin | actor = Antonina Shuranova<br />Ekaterina Markova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dela serdechn... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dela serdechnye | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Дела сердечные | realizacion = Azhdar Ibragimov | scenari = Vladimir Kunin e Semyon Laskin | actor = Antonina Shuranova<br />Ekaterina Markova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dela serdechnye''''' (en [[rus]]: Дела сердечные) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Azhdar Ibragimov,<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/3211577 Актер петербургского мифа]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1714/annot/ ДЕЛА СЕРДЕЧНЫЕ (1973)]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 4x962cg6ho7s3ck4oa0qk9uguhz0peg 0 186526 2320965 2022-07-31T14:11:50Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Mnogo shuma iz nichego | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Много шума из ничего | realizacion = Samson Samsonov | scenari = Samson Samsonov | actor = Galina Jovovich<br />Konstantin Raikin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Mnogo shuma iz... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Mnogo shuma iz nichego | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Много шума из ничего | realizacion = Samson Samsonov | scenari = Samson Samsonov | actor = Galina Jovovich<br />Konstantin Raikin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Mnogo shuma iz nichego''''' (en [[rus]]: Много шума из ничего) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Samson Samsonov,<ref>[https://ria.ru/20150708/1118466634.html Биография Константина Райкина]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/3937/annot/ МНОГО ШУМА ИЗ НИЧЕГО (1973)]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] lh17kupox98jiekw4laxiww21asadun 0 186527 2320966 2022-07-31T14:28:23Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Eta vesyolaya planeta | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Эта весёлая планета | realizacion = Dmitrii Ivanov e Yurii Saakov | scenari = Yurii Saakov e Yurii Tsvetkov | actor = Viktor Sergachyov<br />Leonid Kuravlyov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Eta vesyolaya planeta | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Эта весёлая планета | realizacion = Dmitrii Ivanov e Yurii Saakov | scenari = Yurii Saakov e Yurii Tsvetkov | actor = Viktor Sergachyov<br />Leonid Kuravlyov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Eta vesyolaya planeta''''' (en [[rus]]: Эта весёлая планета) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Dmitrii Ivanov e Yurii Saakov,<ref>[https://www.afisha.ru/movie/166455/ Эта веселая планета]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/8091/annot/ ЭТА ВЕСЁЛАЯ ПЛАНЕТА (1973)]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] dk9zr30twehz8xjbv42amnvrlwklfm2 2320969 2320966 2022-07-31T14:32:05Z Nikolai Kurbatov 47060 wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Eta vesyolaya planeta | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Эта весёлая планета | realizacion = Yurii Saakov e Yurii Tsvetkov | scenari = Dmitrii Ivanov e Yurii Saakov | actor = Viktor Sergachyov<br />Leonid Kuravlyov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Eta vesyolaya planeta''''' (en [[rus]]: Эта весёлая планета) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Dmitrii Ivanov e Yurii Saakov,<ref>[https://www.afisha.ru/movie/166455/ Эта веселая планета]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/8091/annot/ ЭТА ВЕСЁЛАЯ ПЛАНЕТА (1973)]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 2twodsmrnsil0y5o3zunsrz46gn2hge 0 186528 2320967 2022-07-31T14:29:36Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vozvrata net | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Возврата нет | realizacion = Aleksei Saltykov | scenari = Aleksei Saltykov e Anatolii Kalinin | actor = Nonna Mordyukova<br />Vladislav Dvorzhetskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Vozvrata net... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vozvrata net | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Возврата нет | realizacion = Aleksei Saltykov | scenari = Aleksei Saltykov e Anatolii Kalinin | actor = Nonna Mordyukova<br />Vladislav Dvorzhetskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Vozvrata net''''' (en [[rus]]: Возврата нет) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Aleksei Saltykov,<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1020/annot/ ВОЗВРАТА НЕТ (1973)]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/166039/ Возврата нет]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] grtga6i1vsf2dx6ui3vdoxh9x3sru6r 0 186529 2320968 2022-07-31T14:30:46Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Shchelkunchik | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Щелкунчик | realizacion = Boris Stepantsev | scenari = Boris Stepantsev e Boris Larin | actor = | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Shchelkunchik''''' (en [[rus]]: Щелкунчик) es un filme d... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Shchelkunchik | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Щелкунчик | realizacion = Boris Stepantsev | scenari = Boris Stepantsev e Boris Larin | actor = | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Shchelkunchik''''' (en [[rus]]: Щелкунчик) es un filme d'animacion [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Boris Stepantsev,<ref>[https://www.kino-teatr.ru/mult/movie/sov/95893/annot/ ЩЕЛКУНЧИК (1973)]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/192169/ Щелкунчик]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 53hl5c5v935nen0z35b9ezm643yr1s2 0 186530 2320970 2022-07-31T14:49:05Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Starye steny | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Старые стены | realizacion = Viktor Tregubovich | scenari = Anatolii Grebnev | actor = Lyudmila Gurchenko<br />Armen Dzhigarkhanyan | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Starye steny''''' (en [[rus]]... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Starye steny | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Старые стены | realizacion = Viktor Tregubovich | scenari = Anatolii Grebnev | actor = Lyudmila Gurchenko<br />Armen Dzhigarkhanyan | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Starye steny''''' (en [[rus]]: Старые стены) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Viktor Tregubovich,<ref>[https://iz.ru/810457/lidiia-maslova/piat-minut-i-vsia-zhizn-liudmila-gurchenko-prodolzhaet-pleniat-serdtca Пять минут и вся жизнь: Людмила Гурченко продолжает пленять сердца]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/starye-steny СТАРЫЕ СТЕНЫ]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] d7dmx6la8dt86hfj7jk3ou42jrvzybx 0 186531 2320971 2022-07-31T14:50:14Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Yunga Severnogo Flota | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Юнга Северного флота | realizacion = Vladimir Rogovoi | scenari = Eduard Topol e Vadim Trunin | actor = Algis Arlauskas<br />Marat Serazhetdinov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Yunga Severnogo Flota | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Юнга Северного флота | realizacion = Vladimir Rogovoi | scenari = Eduard Topol e Vadim Trunin | actor = Algis Arlauskas<br />Marat Serazhetdinov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Yunga Severnogo Flota''''' (en [[rus]]: Юнга Северного флота) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vladimir Rogovoi,<ref>[https://www.alt.kp.ru/online/news/3394937/ Бесплатный показ военных фильмов пройдет в Барнауле 22 и 23 февраля]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/yunga-severnogo-flota ЮНГА СЕВЕРНОГО ФЛОТА]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] amyakbsaozh3qbqwpktllg3abdr70zu 0 186532 2320972 2022-07-31T14:51:38Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Semnadtsat mgnovenii vesny | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Семнадцать мгновений весны | realizacion = Tatyana Lioznova | scenari = | actor = Vyacheslav Tikhonov<br />Yefim Kopelyan | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Semnadtsat... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Semnadtsat mgnovenii vesny | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Семнадцать мгновений весны | realizacion = Tatyana Lioznova | scenari = | actor = Vyacheslav Tikhonov<br />Yefim Kopelyan | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Semnadtsat mgnovenii vesny''''' (en [[rus]]: Семнадцать мгновений весны) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Tatyana Lioznova,<ref>[https://rg.ru/2022/04/20/110-let-nazad-v-rechice-rodilsia-narodnyj-artist-sssr-efim-kopelian.html 110 лет назад в Речице родился народный артист СССР Ефим Копелян]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6348/annot/ СЕМНАДЦАТЬ МГНОВЕНИЙ ВЕСНЫ (1973)]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 2wgi4eomewr9602cr8gbukd7oyfti68 2320982 2320972 2022-07-31T15:07:48Z Nikolai Kurbatov 47060 wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Semnadtsat mgnovenii vesny | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Семнадцать мгновений весны | realizacion = Tatyana Lioznova | scenari = Yulian Semyonov e Tatyana Lioznova | actor = Vyacheslav Tikhonov<br />Yefim Kopelyan | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Semnadtsat mgnovenii vesny''''' (en [[rus]]: Семнадцать мгновений весны) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Tatyana Lioznova,<ref>[https://rg.ru/2022/04/20/110-let-nazad-v-rechice-rodilsia-narodnyj-artist-sssr-efim-kopelian.html 110 лет назад в Речице родился народный артист СССР Ефим Копелян]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6348/annot/ СЕМНАДЦАТЬ МГНОВЕНИЙ ВЕСНЫ (1973)]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 4vrx76olc5j8zc9pyhftco0og5s38z1 0 186533 2320973 2022-07-31T14:52:45Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Talanty i poklonniki | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Таланты и поклонники | realizacion = Isidor Annenskii | scenari = Isidor Annenskii | actor = Svetlana Pelikhovskaya<br />Olga Khorkova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Talanty i p... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Talanty i poklonniki | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Таланты и поклонники | realizacion = Isidor Annenskii | scenari = Isidor Annenskii | actor = Svetlana Pelikhovskaya<br />Olga Khorkova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Talanty i poklonniki''''' (en [[rus]]: Таланты и поклонники) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Isidor Annenskii,<ref>[https://ria.ru/20120113/537746521.html Ариадна Всеволодовна Шенгелая. Биографическая справка]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/talanty-i-poklonniki-1973 ТАЛАНТЫ И ПОКЛОННИКИ (1973)]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 70zf5ehq0vfd0b4itxwk1agmxy71vs9 0 186534 2320974 2022-07-31T14:53:51Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Molchaniye doktora Ivensa | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Молчание доктора Ивенса | realizacion = Budimir Metalnikov | scenari = Budimir Metalnikov | actor = Sergei Bondarchuk<br />Zhanna Bolotova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} ''''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Molchaniye doktora Ivensa | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Молчание доктора Ивенса | realizacion = Budimir Metalnikov | scenari = Budimir Metalnikov | actor = Sergei Bondarchuk<br />Zhanna Bolotova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Molchaniye doktora Ivensa''''' (en [[rus]]: Молчание доктора Ивенса) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Budimir Metalnikov,<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/287903 Телекино]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/molchanie-doktora-ivensa МОЛЧАНИЕ ДОКТОРА ИВЕНСА]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] m79plb1yntpsxbvkdyy0ull0qbus0p4 0 186535 2320975 2022-07-31T14:55:04Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Machekha | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Мачеха | realizacion = Oleg Bondaryov | scenari = Maria Khalfina e Sergei Smirnov | actor = Tatyana Doronina<br />Leonid Nevedomskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Machekha''''' (en [[rus]]: Мачех... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Machekha | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Мачеха | realizacion = Oleg Bondaryov | scenari = Maria Khalfina e Sergei Smirnov | actor = Tatyana Doronina<br />Leonid Nevedomskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Machekha''''' (en [[rus]]: Мачеха) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Oleg Bondaryov,<ref>[https://www.mos.ru/news/item/45149073/ Вы лучшая девушка в СССР: 10 главных ролей Татьяны Дорониной]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/3774/annot/ МАЧЕХА (1973)]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] qy86bsw5vb8ez898xdr8mk5l31vk5j7 0 186536 2320976 2022-07-31T14:56:32Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = V boi idut odni "stariki" | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = В бой идут одни «старики» | realizacion = Leonid Bykov | scenari = Leonid Bykov, Yevgenii Onopriyenko e Aleksandr Satskii | actor = Leonid Bykov<br />Sergey Podgornyi | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = |... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = V boi idut odni "stariki" | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = В бой идут одни «старики» | realizacion = Leonid Bykov | scenari = Leonid Bykov, Yevgenii Onopriyenko e Aleksandr Satskii | actor = Leonid Bykov<br />Sergey Podgornyi | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''V boi idut odni "stariki"''''' (en [[rus]]: В бой идут одни «старики») es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Leonid Bykov,<ref>[https://mir24.tv/news/16413902/test-znaete-li-vy-filmy-s-leonidom-bykovym Тест: знаете ли вы фильмы с Леонидом Быковым?]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/166346/ В бой идут одни старики]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 0uydfkegw28u6tayrlapaihq8243d1o 0 186537 2320977 2022-07-31T14:57:51Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Po sledam bremenskikh muzykantov | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = По следам бременских музыкантов | realizacion = Vasilii Livanov | scenari = Vasilii Livanov e Yurii Entin | actor = Muslim Magomayev<br />Elmira Zherzdeva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada =... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Po sledam bremenskikh muzykantov | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = По следам бременских музыкантов | realizacion = Vasilii Livanov | scenari = Vasilii Livanov e Yurii Entin | actor = Muslim Magomayev<br />Elmira Zherzdeva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Po sledam bremenskikh muzykantov''''' (en [[rus]]: По следам бременских музыкантов) es un filme d'animacion [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vasilii Livanov,<ref>[https://www.kino-teatr.ru/teatr/movie/sov/84487/annot/ ПО СЛЕДАМ БРЕМЕНСКИХ МУЗЫКАНТОВ (1973)]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/178700/ По следам Бременских музыкантов]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] h410hnn866ip9f6no3lvr5wif0db1if 0 186538 2320978 2022-07-31T14:59:05Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dvenadtsat mesyatsev | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Двенадцать месяцев | realizacion = Anatolii Granik | scenari = Anatolii Granik | actor = Natalya Popova<br />Liana Zhvaniya | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dvenadtsat mesyatsev'''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dvenadtsat mesyatsev | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Двенадцать месяцев | realizacion = Anatolii Granik | scenari = Anatolii Granik | actor = Natalya Popova<br />Liana Zhvaniya | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dvenadtsat mesyatsev''''' (en [[rus]]: Двенадцать месяцев) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Anatolii Granik,<ref>[https://aif.ru/culture/person/chem_zapomnilas_aktrisa_natalya_popova Чем запомнилась актриса Наталья Попова?]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1661/annot/ ДВЕНАДЦАТЬ МЕСЯЦЕВ (1972)]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] d1t9po09g7g9ovhdi5qd4v6qdbbwygr 0 186539 2320979 2022-07-31T15:00:35Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Deti Vanyushina | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Дети Ванюшина | realizacion = Yevgenii Tashkov | scenari = Sergei Naydyonov e Yevgenii Tashkov | actor = Boris Andreyev<br />Nina Zorskaya | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Deti Vanyushina'''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Deti Vanyushina | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Дети Ванюшина | realizacion = Yevgenii Tashkov | scenari = Sergei Naydyonov e Yevgenii Tashkov | actor = Boris Andreyev<br />Nina Zorskaya | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Deti Vanyushina''''' (en [[rus]]: Дети Ванюшина) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Yevgenii Tashkov,<ref>[https://rg.ru/2009/07/28/tv.html В эфире]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/deti-vanyushina ДЕТИ ВАНЮШИНА]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] bm6ncodnnvisbr3x37jkzkulu9kcf0b 0 186540 2320980 2022-07-31T15:01:50Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = S toboi i bez tebya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = С тобой и без тебя | realizacion = Rodion Nakhapetov | scenari = Aleksandr Popov e Mikhail Zhestev | actor = Marina Neyolova<br />Juozas Budraitis | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''S to... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = S toboi i bez tebya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = С тобой и без тебя | realizacion = Rodion Nakhapetov | scenari = Aleksandr Popov e Mikhail Zhestev | actor = Marina Neyolova<br />Juozas Budraitis | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''S toboi i bez tebya''''' (en [[rus]]: С тобой и без тебя) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Rodion Nakhapetov,<ref>[https://tass.ru/kultura/6020927 Медведев поздравил актера Нахапетова с 75-летним юбилеем]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6156/annot/ С ТОБОЙ И БЕЗ ТЕБЯ (1973)]</ref> sortit en [[1973]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] tqbumhnnnaij1tg36a2klpctdjiipml 0 186541 2320981 2022-07-31T15:03:27Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Priklucheniya v gorode, kotorogo net | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Приключения в городе, которого нет | realizacion = Leonid Nechayev | scenari = Sergei Muratov e Mark Rosovskii | actor = Evgenii Goryachev<br />Valentīns Skulme | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Priklucheniya v gorode, kotorogo net | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Приключения в городе, которого нет | realizacion = Leonid Nechayev | scenari = Sergei Muratov e Mark Rosovskii | actor = Evgenii Goryachev<br />Valentīns Skulme | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Priklucheniya v gorode, kotorogo net''''' (en [[rus]]: Приключения в городе, которого нет) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Leonid Nechayev,<ref>[https://aif.ru/culture/person/blagorodnyy_huligan_kvakin_lyubov_i_smert_aktera_vyacheslava_baranova Благородный хулиган Квакин. Любовь и смерть актера Вячеслава Баранова]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/5644/annot/ ПРИКЛЮЧЕНИЯ В ГОРОДЕ, КОТОРОГО НЕТ (1974)]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 2aas5cjhk3583n0drb14ri5btb8665u 0 186542 2320983 2022-07-31T15:36:22Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Osen | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Осень | realizacion = Andrei Smirnov | scenari = Andrei Smirnov | actor = Natalya Rudnaya<br />Leonid Kulagin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Osen''''' (en [[rus]]: Осень) es un filme Union de las Rep... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Osen | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Осень | realizacion = Andrei Smirnov | scenari = Andrei Smirnov | actor = Natalya Rudnaya<br />Leonid Kulagin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Osen''''' (en [[rus]]: Осень) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Andrei Smirnov,<ref>[https://iz.ru/1020748/zoia-igumnova/moi-pechalnye-glaza-ne-zvali-v-kommunisticheskoe-budushchee «Мои печальные глаза не звали в коммунистическое будущее»]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/167542/ Осень]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 9b2gc0qhwkbq3gl45cgn2rl2jzp8ey4 0 186543 2320984 2022-07-31T15:37:34Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ptitsy nad gorodom | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Птицы над городом | realizacion = Sergei Nikonenko | scenari = Semyon Freilich | actor = Mikhail Gluzskii<br />Igor Merkulov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ptitsy nad gorodom''''' (e... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ptitsy nad gorodom | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Птицы над городом | realizacion = Sergei Nikonenko | scenari = Semyon Freilich | actor = Mikhail Gluzskii<br />Igor Merkulov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ptitsy nad gorodom''''' (en [[rus]]: Птицы над городом) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Sergei Nikonenko,<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/40890 Премьера нового фильма Сергея Никоненко]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/ptitsy-nad-gorodom ПТИЦЫ НАД ГОРОДОМ]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 0v0qe4lmnjhjcp78p5trox1b6s9xngj 0 186544 2320985 2022-07-31T15:38:42Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Avtomobil, skripka i sobaka Klyaksa | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Автомобиль, скрипка и собака Клякса | realizacion = Rolan Bykov | scenari = Alla Akhundova | actor = Oleg Anofriev<br />Rolan Bykov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortid... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Avtomobil, skripka i sobaka Klyaksa | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Автомобиль, скрипка и собака Клякса | realizacion = Rolan Bykov | scenari = Alla Akhundova | actor = Oleg Anofriev<br />Rolan Bykov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Avtomobil, skripka i sobaka Klyaksa''''' (en [[rus]]: Автомобиль, скрипка и собака Клякса) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Rolan Bykov,<ref>[https://mir24.tv/articles/16393412/povelitel-muzyki-maksimu-dunaevskomu-ispolnyaetsya-75-let Повелитель музыки: композитору Максиму Дунаевскому исполняется 75 лет]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/avtomobil-skripka-i-sobaka-klyaksa АВТОМОБИЛЬ, СКРИПКА И СОБАКА КЛЯКСА]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 4i5hu67j1pfz1l1lziatk9ppbddg73o 0 186545 2320986 2022-07-31T15:39:57Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dochki-materi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Дочки-матери | realizacion = Sergei Gerasimov | scenari = Aleksandr Volodin | actor = Innokentii Smoktunovskii<br />Tamara Makarova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dochki-materi''''' (en rus... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dochki-materi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Дочки-матери | realizacion = Sergei Gerasimov | scenari = Aleksandr Volodin | actor = Innokentii Smoktunovskii<br />Tamara Makarova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dochki-materi''''' (en [[rus]]: Дочки-матери) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Sergei Gerasimov,<ref>[https://chel.mk.ru/social/2020/04/25/genialnye-no-zabytye-sovetskie-filmy-kotorye-stoit-posmotret.html Гениальные, но забытые советские фильмы, которые стоит посмотреть]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/2016/annot/ ДОЧКИ-МАТЕРИ (1974)]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] p1pjbz8ygky5fv19peuiyngsxx08lub 0 186546 2320987 2022-07-31T15:42:48Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Den priyoma po lichnym voprosam | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = День приёма по личным вопросам | realizacion = Solomon Shuster | scenari = Pyotr Popogrebskii | actor = Anatolii Papanov<br />Oleg Zhakov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Den priyoma po lichnym voprosam | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = День приёма по личным вопросам | realizacion = Solomon Shuster | scenari = Pyotr Popogrebskii | actor = Anatolii Papanov<br />Oleg Zhakov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Den priyoma po lichnym voprosam''''' (en [[rus]]: День приёма по личным вопросам) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Solomon Shuster,<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/4074322 Производство драмы]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/den-priema-po-lichnym-voprosam ДЕНЬ ПРИЕМА ПО ЛИЧНЫМ ВОПРОСАМ]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] ljyqrlfoxdrywbzxery9k8g4t6jj1s9 0 186547 2320989 2022-07-31T18:19:56Z Raphael1256 33805 Raphael1256 a desplaçat la pagina [[Gara de Longatges Noèr]] cap a [[Estacion de Longatges Noèr]] wikitext text/x-wiki #REDIRECCION [[Estacion de Longatges Noèr]] cxqasvydnba4bcuxkm8whojd37ener1 0 186548 2320996 2022-08-01T04:06:17Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Kysh i Dvaportfelya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Кыш и Двапортфеля | realizacion = Eduard Gavrilov | scenari = Yuz Aleshkovskii | actor = Andrei Kondratyev<br />Ekaterina Kuznetsova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Kysh i Dvaportfel... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Kysh i Dvaportfelya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Кыш и Двапортфеля | realizacion = Eduard Gavrilov | scenari = Yuz Aleshkovskii | actor = Andrei Kondratyev<br />Ekaterina Kuznetsova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Kysh i Dvaportfelya''''' (en [[rus]]: Кыш и Двапортфеля) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Eduard Gavrilov,<ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/kysh-i-dvaportfelya КЫШ И ДВАПОРТФЕЛЯ]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] mk4o92u6qwas0amwuqg0hyxn8hze6fa 0 186549 2320997 2022-08-01T04:07:33Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Bolshoye kosmicheskoye puteshestvie | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Большое космическое путешествие | realizacion = Valentin Selivanov | scenari = Sergei Mikhalkov e Valentin Selivanov | actor = Lyudmila Berlinskaya<br />Sergei Obrazov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | dur... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Bolshoye kosmicheskoye puteshestvie | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Большое космическое путешествие | realizacion = Valentin Selivanov | scenari = Sergei Mikhalkov e Valentin Selivanov | actor = Lyudmila Berlinskaya<br />Sergei Obrazov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Bolshoye kosmicheskoye puteshestvie''''' (en [[rus]]: Большое космическое путешествие) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Valentin Selivanov,<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/4773090 Гостья из будущего, или Посторонним вход воспрещен]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/182487/ Большое космическое путешествие]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 50njeskykg3lwvp7ybra8srurgwjfeo 0 186550 2320998 2022-08-01T04:08:58Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Svoi sredi chuzhikh, chuzhoi sredi svoikh | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Свой среди чужих, чужой среди своих | realizacion = Nikita Mikhalkov | scenari = Eduard Volodarskii e Nikita Mikhalkov | actor = Yurii Bogatyryov<br />Anatolii Solonitsyn | produccion = | país = {{URSS}} | genre... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Svoi sredi chuzhikh, chuzhoi sredi svoikh | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Свой среди чужих, чужой среди своих | realizacion = Nikita Mikhalkov | scenari = Eduard Volodarskii e Nikita Mikhalkov | actor = Yurii Bogatyryov<br />Anatolii Solonitsyn | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Svoi sredi chuzhikh, chuzhoi sredi svoikh''''' (en [[rus]]: Свой среди чужих, чужой среди своих) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Nikita Mikhalkov,<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/5063852 Запечатленные на экране]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/170325/ Свой среди чужих, чужой среди своих]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] k33ekwrgsmd93vaxpuzgti45nkvpcd9 0 186551 2320999 2022-08-01T04:10:14Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Lyubov zemnaya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Любовь земная | realizacion = Yevgenii Matveyev | scenari = Yevgenii Matveyev, Valentin Chernykh e Pyotr Proskurin | actor = Yevgenii Matveyev<br />Zinaida Kiriyenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida =... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Lyubov zemnaya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Любовь земная | realizacion = Yevgenii Matveyev | scenari = Yevgenii Matveyev, Valentin Chernykh e Pyotr Proskurin | actor = Yevgenii Matveyev<br />Zinaida Kiriyenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Lyubov zemnaya''''' (en [[rus]]: Любовь земная) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Yevgenii Matveyev,<ref>[https://aif.ru/culture/person/lyubov_zemnaya_evgeniy_matveev_bogotvoril_zhenshchin_no_56_let_prozhil_s_odnoy Любовь земная. Евгений Матвеев боготворил женщин, но 56 лет прожил с одной]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/3592/annot/ ЛЮБОВЬ ЗЕМНАЯ (1974)]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 6q2lc6ptmfe6vnyy9o5lh90qzx582mx 0 186552 2321000 2022-08-01T04:11:33Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Eshchyo ne vecher | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ещё не вечер | realizacion = Nikolai Rozantsev | scenari = Maya Ganina | actor = Inna Makarova<br />Kirill Lavrov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Eshchyo ne vecher''''' (en [[rus]]: Ещё... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Eshchyo ne vecher | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ещё не вечер | realizacion = Nikolai Rozantsev | scenari = Maya Ganina | actor = Inna Makarova<br />Kirill Lavrov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Eshchyo ne vecher''''' (en [[rus]]: Ещё не вечер) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Nikolai Rozantsev,<ref>[https://tass.ru/info/8073509 Биография Инны Макаровой]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/2143/annot/ ЕЩЁ НЕ ВЕЧЕР (1974)]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] fhsyuz79bhnno6nzl7564t4a94iipvu 0 186553 2321001 2022-08-01T04:12:39Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ivan da Marya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Иван да Марья | realizacion = Boris Rytsarev | scenari = Aleksandr Khmelik | actor = Ivan Bortnik<br />Tatyana Livanova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ivan da Marya''''' (en [[rus]]: Иван... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ivan da Marya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Иван да Марья | realizacion = Boris Rytsarev | scenari = Aleksandr Khmelik | actor = Ivan Bortnik<br />Tatyana Livanova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ivan da Marya''''' (en [[rus]]: Иван да Марья) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Boris Rytsarev,<ref>[https://tass.ru/info/4730487 Биография актера Виталия Шаповалова]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/166126/ Иван да Марья]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] hzp56ahtlds8s6hpk25zdsztjtm1if1 0 186554 2321002 2022-08-01T04:13:55Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Kseniya, lyubimaya zhena Fyodora | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ксения, любимая жена Фёдора | realizacion = Vitalii Melnikov | scenari = Aleksandr Gelman e Tatyana Kaletskaya | actor = Alla Meshcheryakova<br />Stanislav Lyubshin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Kseniya, lyubimaya zhena Fyodora | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ксения, любимая жена Фёдора | realizacion = Vitalii Melnikov | scenari = Aleksandr Gelman e Tatyana Kaletskaya | actor = Alla Meshcheryakova<br />Stanislav Lyubshin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Kseniya, lyubimaya zhena Fyodora''''' (en [[rus]]: Ксения, любимая жена Фёдора) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vitalii Melnikov,<ref>[https://aif.ru/culture/person/ushla_iz_zhizni_aktrisa_iz_filma_a_zori_zdes_tihie_alla_meshcheryakova Ушла из жизни актриса из фильма «А зори здесь тихие» Алла Мещерякова]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/kseniya-lyubimaya-zhena-fedora КСЕНИЯ, ЛЮБИМАЯ ЖЕНА ФЕДОРА]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 6ikand5053pbvtoa41mjqpqkqxnnlhr 0 186555 2321003 2022-08-01T04:15:02Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chudo s kosichkami | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Чудо с косичками | realizacion = Viktor Titov | scenari = Aleksandr Lapshin | actor = Irina Mazurkevich<br />Anna Zharova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Chudo s kosichkami''''' (en ... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chudo s kosichkami | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Чудо с косичками | realizacion = Viktor Titov | scenari = Aleksandr Lapshin | actor = Irina Mazurkevich<br />Anna Zharova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Chudo s kosichkami''''' (en [[rus]]: Чудо с косичками) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Viktor Titov,<ref>[https://www.spb.kp.ru/online/news/1513307/ Ирина Мазуркевич: «Внук Матвей очень похож на Равика, артистичный»]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/chudo-s-kosichkami ЧУДО С КОСИЧКАМИ]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] jd7oym05pd5kukzrczk02zqznr8k0qi 0 186556 2321004 2022-08-01T04:16:15Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Romans o vlyublyonnykh | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Романс о влюблённых | realizacion = Andrei Konchalovskii | scenari = Yevgenii Grigoriev | actor = Yevgenii Kindinov<br />Yelena Koreneva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Romans o... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Romans o vlyublyonnykh | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Романс о влюблённых | realizacion = Andrei Konchalovskii | scenari = Yevgenii Grigoriev | actor = Yevgenii Kindinov<br />Yelena Koreneva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Romans o vlyublyonnykh''''' (en [[rus]]: Романс о влюблённых) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Andrei Konchalovskii,<ref>[https://www.kp.ru/putevoditel/serialy/interesno/kuda-propal-evgenij-kindinov/ Куда пропала звезда фильма «Романс о влюбленных» Евгений Киндинов]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/179964/ Романс о влюбленных]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] h24m7w6yvmznpiw0tkle7feltjb4iac 0 186557 2321005 2022-08-01T04:17:51Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Moskva-Kassiopeya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Москва — Кассиопея | realizacion = Richard Viktorov | scenari = Isai Kuznetsov e Avenir Zak | actor = Innokentii Smoktunovskii<br />Vasilii Merkuryev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Moskva-Kassiopeya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Москва — Кассиопея | realizacion = Richard Viktorov | scenari = Isai Kuznetsov e Avenir Zak | actor = Innokentii Smoktunovskii<br />Vasilii Merkuryev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Moskva-Kassiopeya''''' (en [[rus]]: Москва — Кассиопея) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Richard Viktorov,<ref>[https://aif.ru/culture/movie/takie_zhe_kak_my_kak_pokazyvali_inoplanetyan_v_sovetskom_kino Такие же, как мы. Как показывали инопланетян в советском кино]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/169388/ Москва-Кассиопея]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] bupgvlzh5lvlxv3puarzp8dmgexmwvy 0 186558 2321006 2022-08-01T04:19:20Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Moskva, lyubov moya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Москва, любовь моя | realizacion = Aleksandr Mitta e Kenji Yoshida | scenari = Tasiuki Kasikura, Aleksandr Mitta e Edvard Radzinskii | actor = Komaki Kurihara<br />Oleg Vidov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | anna... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Moskva, lyubov moya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Москва, любовь моя | realizacion = Aleksandr Mitta e Kenji Yoshida | scenari = Tasiuki Kasikura, Aleksandr Mitta e Edvard Radzinskii | actor = Komaki Kurihara<br />Oleg Vidov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Moskva, lyubov moya''''' (en [[rus]]: Москва, любовь моя) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Aleksandr Mitta e Kenji Yoshida,<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/4019/annot/ МОСКВА, ЛЮБОВЬ МОЯ (1974)]</ref><ref>[https://rg.ru/2021/04/28/reg-cfo/chem-zaniatsia-v-moskve-na-majskie-prazdniki.html Смотри и танцуй]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] kp2v8cenfcpozonx5u7uxonoryfeud7 0 186559 2321007 2022-08-01T04:20:31Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Sto dnei posle detstva | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Сто дней после детства | realizacion = Sergei Solovyov | scenari = Sergei Solovyov e Aleksandr Aleksandrov | actor = Boris Tokarev<br />Tatyana Drubich | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida =... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Sto dnei posle detstva | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Сто дней после детства | realizacion = Sergei Solovyov | scenari = Sergei Solovyov e Aleksandr Aleksandrov | actor = Boris Tokarev<br />Tatyana Drubich | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Sto dnei posle detstva''''' (en [[rus]]: Сто дней после детства) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Sergei Solovyov,<ref>[https://ria.ru/20211213/solovev-1763562100.html Ушел режиссер "Ассы": умер Сергей Соловьев]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/167078/ Сто дней после детства]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] p6lribj3ke3aazhelco0a2hruwapi98 0 186560 2321008 2022-08-01T04:21:46Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Kalina krasnaya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Калина красная | realizacion = Vasilii Shukshin | scenari = Vasilii Shukshin | actor = Vasilii Shukshin<br />Lidiya Fedoseyeva-Shukshina | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Kalina krasnaya''''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Kalina krasnaya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Калина красная | realizacion = Vasilii Shukshin | scenari = Vasilii Shukshin | actor = Vasilii Shukshin<br />Lidiya Fedoseyeva-Shukshina | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Kalina krasnaya''''' (en [[rus]]: Калина красная) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vasilii Shukshin,<ref>[https://iz.ru/1268054/lidiia-maslova/samyi-mudryi-kloun-lev-durov-umel-govorit-so-zritelem-golosom-malenkogo-cheloveka Самый мудрый клоун: Лев Дуров умел говорить со зрителем голосом «маленького человека»]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/2877/annot/ КАЛИНА КРАСНАЯ (1973)]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] jfoa1qdy0zfna1840ovmrnecri2dj2j 0 186561 2321009 2022-08-01T04:23:01Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zemlya Sannikova | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Земля Санникова | realizacion = Albert Mkrtchyan e Leonid Popov | scenari = Vladislav Fedoseyev e Mark Zakharov | actor = Vladislav Dvorzhetskii<br />Oleg Dahl | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }}... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zemlya Sannikova | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Земля Санникова | realizacion = Albert Mkrtchyan e Leonid Popov | scenari = Vladislav Fedoseyev e Mark Zakharov | actor = Vladislav Dvorzhetskii<br />Oleg Dahl | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zemlya Sannikova''''' (en [[rus]]: Земля Санникова) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Albert Mkrtchyan e Leonid Popov,<ref>[https://tass.ru/kultura/11601333 Лещенко, Гвердцители и Басков споют песни Александра Зацепина в честь его юбилея]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/2478/annot/ ЗЕМЛЯ САННИКОВА (1973)]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] rd8fxtsqrm4qrko5d3n8wocm3m4uo43 0 186562 2321010 2022-08-01T04:24:20Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Shapoklyak | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Шапокляк | realizacion = Roman Kachanov | scenari = Eduard Uspenskii e Roman Kachanov | actor = Vasilii Livanov<br />Irina Mazing | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Shapoklyak''''' (en [[rus]]: Шап... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Shapoklyak | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Шапокляк | realizacion = Roman Kachanov | scenari = Eduard Uspenskii e Roman Kachanov | actor = Vasilii Livanov<br />Irina Mazing | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Shapoklyak''''' (en [[rus]]: Шапокляк) es un filme d'animacion [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Roman Kachanov,<ref>[https://www.afisha.ru/movie/193255/ Шапокляк]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/43725/ Шапокляк (1974)]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] rjr78r8xwc1p7ink5lyv9ygqbd6rs66 0 186563 2321011 2022-08-01T04:25:22Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Solomennaya shlyapka | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Соломенная шляпка | realizacion = Leonid Kvinikhidze | scenari = Leonid Kvinikhidze | actor = Andrei Mironov<br />Vladislav Strzhelchik | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Solomennaya... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Solomennaya shlyapka | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Соломенная шляпка | realizacion = Leonid Kvinikhidze | scenari = Leonid Kvinikhidze | actor = Andrei Mironov<br />Vladislav Strzhelchik | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Solomennaya shlyapka''''' (en [[rus]]: Соломенная шляпка) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Leonid Kvinikhidze,<ref>[https://mir24.tv/articles/16450550/strastnyi-i-samootverzhennyi-kak-rabotal-nad-svoimi-rolyami-andrei-mironov Страстный и самоотверженный: как работал над своими ролями Андрей Миронов]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6655/annot/ СОЛОМЕННАЯ ШЛЯПКА (1974)]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 4edy12zdqkav216o32mcd50l9gwf0su 0 186564 2321012 2022-08-01T04:26:27Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Tsarevich Prosha | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Царевич Проша | realizacion = Nadezhda Kosheverova | scenari = Mikhail Volpin | actor = Sergei Martynov<br />Valerii Zolotukhin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Tsarevich Prosha''''' (en ... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Tsarevich Prosha | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Царевич Проша | realizacion = Nadezhda Kosheverova | scenari = Mikhail Volpin | actor = Sergei Martynov<br />Valerii Zolotukhin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Tsarevich Prosha''''' (en [[rus]]: Царевич Проша) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Nadezhda Kosheverova,<ref>[https://www.afisha.ru/movie/171047/ Царевич Проша]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/42333/ Царевич Проша (1974)]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 0cz39ls963hrbgfzjmvfcd5j0n8wrtc 0 186565 2321013 2022-08-01T04:28:10Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Neveroyatnye priklyucheniya italyantsev v Rossii | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Невероятные приключения итальянцев в России | realizacion = Eldar Ryazanov e Franco Prosperi | scenari = Emil Braginskii, Franco Castellano, Giuseppe Moccia e Eldar Ryazanov | actor = Andrei Mironov<br />Ninetto Davoli | p... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Neveroyatnye priklyucheniya italyantsev v Rossii | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Невероятные приключения итальянцев в России | realizacion = Eldar Ryazanov e Franco Prosperi | scenari = Emil Braginskii, Franco Castellano, Giuseppe Moccia e Eldar Ryazanov | actor = Andrei Mironov<br />Ninetto Davoli | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Neveroyatnye priklyucheniya italyantsev v Rossii''''' (en [[rus]]: Невероятные приключения итальянцев в России) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Eldar Ryazanov e Franco Prosperi,<ref>[https://rg.ru/2019/03/08/segodnia-andreiu-mironovu-ispolnilos-by-78-let.html Сегодня Андрею Миронову исполнилось бы 78 лет]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] b9ymikz746m6c5nq41jsaiojavdmgye 0 186566 2321014 2022-08-01T04:29:29Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chisto angliyskoye ubiistvo | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Чисто английское убийство | realizacion = Samson Samsonov | scenari = Edgar Smirnov e Vadim Yusov | actor = Aleksei Batalov<br />Leonid Obolenskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortid... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chisto angliyskoye ubiistvo | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Чисто английское убийство | realizacion = Samson Samsonov | scenari = Edgar Smirnov e Vadim Yusov | actor = Aleksei Batalov<br />Leonid Obolenskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Chisto angliyskoye ubiistvo''''' (en [[rus]]: Чисто английское убийство) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Samson Samsonov,<ref>[https://rg.ru/2019/02/08/samaia-obaiatelnaia-i-privlekatelnaia-otmechaet-iubilej.html Ирина Муравьева. Самая обаятельная и привлекательная отмечает юбилей]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/188452/ Чисто английское убийство]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 88l14069gqunokwz7ie18eded5dczea 0 186567 2321015 2022-08-01T04:30:40Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ne bolit golova u dyatla | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Не болит голова у дятла | realizacion = Dinara Asanova | scenari = Yurii Klepikov | actor = Sasha Zhezlyaev<br />Elena Tsyplakova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ne bolit go... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ne bolit golova u dyatla | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Не болит голова у дятла | realizacion = Dinara Asanova | scenari = Yurii Klepikov | actor = Sasha Zhezlyaev<br />Elena Tsyplakova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ne bolit golova u dyatla''''' (en [[rus]]: Не болит голова у дятла) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Dinara Asanova,<ref>[https://vao.mos.ru/presscenter/news/detail/7546790.html Киноленты о Москве бесплатно покажут ко Дню города в Новогирееве]</ref><ref>[https://rg.ru/2021/11/01/scenarist-filmov-germana-i-konchalovskogo-iurij-klepikov-umer-na-87-m-godu-zhizni.html Сценарист фильмов Германа и Кончаловского Юрий Клепиков умер на 87-м году жизни]</ref> sortit en [[1974]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 88m0s1kfnpvukzl06f6s0cfakpnogkr 0 186568 2321016 2022-08-01T04:34:49Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Afonya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Афоня | realizacion = Georgii Daneliya | scenari = Alexander Borodyanskii | actor = Leonid Kuravlyov<br />Yevgeniya Simonova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Afonya''''' (en [[rus]]: Афоня) es un filme... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Afonya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Афоня | realizacion = Georgii Daneliya | scenari = Alexander Borodyanskii | actor = Leonid Kuravlyov<br />Yevgeniya Simonova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Afonya''''' (en [[rus]]: Афоня) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Georgii Daneliya,<ref>[https://ria.ru/20220130/kuravlev-1770188201.html Жил такой парень. Не стало Леонида Куравлева]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/170145/ Афоня]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] ocoz83bz3ck66z050cxlsk0r29lhbb2 0 186569 2321017 2022-08-01T05:08:49Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Anna Karenina | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Анна Каренина | realizacion = Margarita Pilikhina | scenari = | actor = Maya Plisetskaya<br />Alexander Godunov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Anna Karenina''''' (en [[rus]]: Анна Ка... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Anna Karenina | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Анна Каренина | realizacion = Margarita Pilikhina | scenari = | actor = Maya Plisetskaya<br />Alexander Godunov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Anna Karenina''''' (en [[rus]]: Анна Каренина) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Margarita Pilikhina,<ref>[https://www.mk.ru/culture/2015/05/03/mayyu-pliseckuyu-bogotvoril-per-karden-i-snimal-aleksandr-zarkhi.html Майю Плисецкую боготворил Пьер Карден и снимал Александр Зархи]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/43500/ Анна Каренина (1974)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 1od8pmjw1rjo62wqsibt0bw4gt0blv2 0 186570 2321018 2022-08-01T05:09:51Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Na krai sveta... | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = На край света… | realizacion = Rodion Nahapetov | scenari = Viktor Rozov | actor = Vera Glagoleva<br />Vadim Mikheyenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Na krai sveta...''''' (en [[rus]]:... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Na krai sveta... | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = На край света… | realizacion = Rodion Nahapetov | scenari = Viktor Rozov | actor = Vera Glagoleva<br />Vadim Mikheyenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Na krai sveta...''''' (en [[rus]]: На край света…) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Rodion Nahapetov,<ref>[https://rg.ru/2019/02/08/ne-chuzhie.html Без надежды]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/4175/annot/ НА КРАЙ СВЕТА... (1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] hy04hr4rygs95eb2sb57ins0gbuio6d 0 186571 2321019 2022-08-01T05:15:37Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Premiya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Премия | realizacion = Sergei Mikaelyan | scenari = Alexander Gelman | actor = Yevgenii Leonov<br />Vladimir Samoilov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Premiya''''' (en [[rus]]: Премия) es un filme [... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Premiya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Премия | realizacion = Sergei Mikaelyan | scenari = Alexander Gelman | actor = Yevgenii Leonov<br />Vladimir Samoilov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Premiya''''' (en [[rus]]: Премия) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Sergei Mikaelyan,<ref>[https://rg.ru/2019/05/20/10-let-bez-olega-iankovskogo-maloizvestnye-roli-legendarnogo-aktera.html 10 лет без Олега Янковского: малоизвестные роли легендарного актера]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/5588/annot/ ПРЕМИЯ (1974)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] kyzk6kdfaxq0pamx56di42epvyrfrgk 0 186572 2321020 2022-08-01T05:16:53Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Kapitan Nemo | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Капитан Немо | realizacion = Vasilii Levin | scenari = Vasilii Levin e Edgar Smirnov | actor = Vladislav Dvorzhetsky<br />Yurii Rodionov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Kapitan Nemo''''' (en [... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Kapitan Nemo | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Капитан Немо | realizacion = Vasilii Levin | scenari = Vasilii Levin e Edgar Smirnov | actor = Vladislav Dvorzhetsky<br />Yurii Rodionov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Kapitan Nemo''''' (en [[rus]]: Капитан Немо) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vasilii Levin,<ref>[https://tass.ru/kultura/11601333 Лещенко, Гвердцители и Басков споют песни Александра Зацепина в честь его юбилея]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/series/95481/ Капитан Немо (мини–сериал 1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 743r4igp2g8oj80hfth0ouyhpof2oe4 0 186573 2321021 2022-08-01T05:20:47Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zvezda plenitelnogo schastya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Звезда пленительного счастья | realizacion = Vladimir Motyl | scenari = Vladimir Motyl, Oleg Osetinskii e Mark Zakharov | actor = Irina Kupchenko<br />Aleksei Batalov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zvezda plenitelnogo schastya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Звезда пленительного счастья | realizacion = Vladimir Motyl | scenari = Vladimir Motyl, Oleg Osetinskii e Mark Zakharov | actor = Irina Kupchenko<br />Aleksei Batalov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zvezda plenitelnogo schastya''''' (en [[rus]]: Звезда пленительного счастья) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vladimir Motyl,<ref>[https://aif.ru/culture/person/putin_pozdravil_aktera_vasiliya_livanova_s_85-letiem Путин поздравил актера Василия Ливанова с 85-летием]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/zvezda-plenitelnogo-schastya ЗВЕЗДА ПЛЕНИТЕЛЬНОГО СЧАСТЬЯ]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 24zexzxe68iwz2y3exu8dm7k1f9tksz 0 186574 2321022 2022-08-01T05:21:57Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Strely Robin Guda | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Стрелы Робин Гуда | realizacion = Sergei Tarasov | scenari = Sergei Tarasov e Kirill Rapoport | actor = Boris Khmelnitskii<br />Regīna Razuma | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Strely Ro... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Strely Robin Guda | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Стрелы Робин Гуда | realizacion = Sergei Tarasov | scenari = Sergei Tarasov e Kirill Rapoport | actor = Boris Khmelnitskii<br />Regīna Razuma | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Strely Robin Guda''''' (en [[rus]]: Стрелы Робин Гуда) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Sergei Tarasov,<ref>[https://www.afisha.ru/movie/169039/ Стрелы Робин Гуда]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/strely-robin-guda СТРЕЛЫ РОБИН ГУДА]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] d2pmqdyhtnt0w5lkds168x9keqsyzwb 0 186575 2321023 2022-08-01T05:25:52Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dersu Uzala | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Дерсу Узала | realizacion = Akira Kurosawa | scenari = Akira Kurosawa e Yurii Nagibin | actor = Yurii Solomin<br />Maxim Munzuk | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dersu Uzala''''' (en [[rus]]: Де... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dersu Uzala | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Дерсу Узала | realizacion = Akira Kurosawa | scenari = Akira Kurosawa e Yurii Nagibin | actor = Yurii Solomin<br />Maxim Munzuk | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dersu Uzala''''' (en [[rus]]: Дерсу Узала) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Akira Kurosawa,<ref>[https://tass.ru/info/13649735 Какие российские и советские фильмы номинировали на "Оскар"]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/dersu-uzala-1975 ДЕРСУ УЗАЛА (1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] qppn2j9xt1hzn5gf0p6jx84g6p6561o 0 186576 2321024 2022-08-01T05:27:00Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dnevnik direktora shkoly | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Дневник директора школы | realizacion = Boris Frumin | scenari = Anatolii Grebnev | actor = Oleg Borisov<br />Iya Savvina | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dnevnik direktora... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dnevnik direktora shkoly | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Дневник директора школы | realizacion = Boris Frumin | scenari = Anatolii Grebnev | actor = Oleg Borisov<br />Iya Savvina | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dnevnik direktora shkoly''''' (en [[rus]]: Дневник директора школы) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Boris Frumin,<ref>[https://www.mos.ru/news/item/57699073/ Главные роли Аллы Покровской. Какой мы запомним актрису «Современника» и МХТ имени Чехова]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/dnevnik-direktora-shkoly ДНЕВНИК ДИРЕКТОРА ШКОЛЫ]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] g5314yjrn9e00giukmxrimn8ikj8ggp 0 186577 2321025 2022-08-01T05:28:14Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Odinnadtsat nadezhd | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Одиннадцать надежд | realizacion = Viktor Sadovskii | scenari = Valentin Yezhov e Viktor Sadovskii | actor = Anatolii Papanov<br />Lyubov Virolaynen | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} ''''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Odinnadtsat nadezhd | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Одиннадцать надежд | realizacion = Viktor Sadovskii | scenari = Valentin Yezhov e Viktor Sadovskii | actor = Anatolii Papanov<br />Lyubov Virolaynen | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Odinnadtsat nadezhd''''' (en [[rus]]: Одиннадцать надежд) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Viktor Sadovskii,<ref>[https://aif.ru/culture/person/chem_zapomnilsya_anatoliy_artemov Чем запомнился Анатолий Артемов?]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/odinnadtsat-nadezhd ОДИННАДЦАТЬ НАДЕЖД]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 64zl0kibw0hasbgzz7rngk1jh7e81fy 0 186578 2321026 2022-08-01T05:50:23Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Begstvo mistera Mak-Kinli | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Бегство мистера Мак-Кинли | realizacion = Mikhail Schweitzer | scenari = Leonid Leonov | actor = Donatas Banionis<br />Zhanna Bolotova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Be... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Begstvo mistera Mak-Kinli | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Бегство мистера Мак-Кинли | realizacion = Mikhail Schweitzer | scenari = Leonid Leonov | actor = Donatas Banionis<br />Zhanna Bolotova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Begstvo mistera Mak-Kinli''''' (en [[rus]]: Бегство мистера Мак-Кинли) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Mikhail Schweitzer,<ref>[https://aif.ru/culture/person/gleb_zheglov_i_ne_tolko_luchshie_kinoroli_vladimira_vysockogo Глеб Жеглов и не только. Лучшие кинороли Владимира Высоцкого]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/begstvo-mistera-makkinli БЕГСТВО МИСТЕРА МАККИНЛИ]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] nbz8absdf4hv0oxi0zqmeamwccrza39 0 186579 2321027 2022-08-01T05:53:34Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ot zari do zari | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = От зари до зари | realizacion = Gavriil Egiazarov | scenari = Gavriil Egiazarov | actor = Nikolai Pastukhov<br />Igor Ledogorov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ot zari do zari''''' (en ru... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ot zari do zari | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = От зари до зари | realizacion = Gavriil Egiazarov | scenari = Gavriil Egiazarov | actor = Nikolai Pastukhov<br />Igor Ledogorov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ot zari do zari''''' (en [[rus]]: От зари до зари) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Gavriil Egiazarov,<ref>[https://www.afisha.ru/movie/187033/ От зари до зари]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/42833/ От зари до зари (1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] l1fqjd0bflxvdz3wto31r70mlx2m0il 0 186580 2321028 2022-08-01T05:56:49Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Front bez flangov | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Фронт без флангов | realizacion = Igor Gostev | scenari = Semyon Dneprov e Semyon Tsvigun | actor = Vyacheslav Tikhonov<br />Oleg Zhakov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Front bez flang... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Front bez flangov | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Фронт без флангов | realizacion = Igor Gostev | scenari = Semyon Dneprov e Semyon Tsvigun | actor = Vyacheslav Tikhonov<br />Oleg Zhakov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Front bez flangov''''' (en [[rus]]: Фронт без флангов) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Igor Gostev,<ref>[https://www.kommersant.ru/doc-y/1843825 Жизнь в эпизодах]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/front-bez-flangov ФРОНТ БЕЗ ФЛАНГОВ]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 2o9ecslr4v21enokzn9bm7l80fmk77z 0 186581 2321029 2022-08-01T06:00:27Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Na vsyu ostavshuyusya zhizn | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = На всю оставшуюся жизнь | realizacion = Pyotr Fomenko | scenari = Boris Vakhtin e Pyotr Fomenko | actor = Alexei Eybozhenko<br />Ernst Romanov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }}... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Na vsyu ostavshuyusya zhizn | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = На всю оставшуюся жизнь | realizacion = Pyotr Fomenko | scenari = Boris Vakhtin e Pyotr Fomenko | actor = Alexei Eybozhenko<br />Ernst Romanov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Na vsyu ostavshuyusya zhizn''''' (en [[rus]]: На всю оставшуюся жизнь) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Pyotr Fomenko,<ref>[https://tass.ru/kultura/11325981 Театр на Таганке представит спектакль "Спутники" о военном поезде милосердия]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/series/46287/ На всю оставшуюся жизнь (мини–сериал 1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 55yxgx6jq3729x6dpzpf81uf19kkbhz 0 186582 2321030 2022-08-01T06:01:52Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Yozhik v tumane | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ёжик в тумане | realizacion = Yurii Norstein | scenari = Sergei Grigoryevich Kozlov | actor = Aleksei Batalov<br />Mariya Vinogradova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Yozhik v tumane''''' (en... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Yozhik v tumane | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ёжик в тумане | realizacion = Yurii Norstein | scenari = Sergei Grigoryevich Kozlov | actor = Aleksei Batalov<br />Mariya Vinogradova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Yozhik v tumane''''' (en [[rus]]: Ёжик в тумане) es un filme d'animacion [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Yurii Norstein,<ref>[https://tass.ru/kultura/14320867 От политплакатов до авторского искусства. Как развивалась отечественная мультипликация]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/171035/ Ежик в тумане]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] netnbywhf1nprzmggftucifzk2frh40 0 186583 2321031 2022-08-01T06:03:00Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zdravstvuite, ya vasha tyotya! | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Здравствуйте, я ваша тётя! | realizacion = Viktor Titov | scenari = Viktor Titov | actor = Alexander Kalyagin<br />Tamara Nosova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zdra... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zdravstvuite, ya vasha tyotya! | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Здравствуйте, я ваша тётя! | realizacion = Viktor Titov | scenari = Viktor Titov | actor = Alexander Kalyagin<br />Tamara Nosova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zdravstvuite, ya vasha tyotya!''''' (en [[rus]]: Здравствуйте, я ваша тётя!) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Viktor Titov,<ref>[https://www.mos.ru/news/item/90423073/ Новости с фронта, комедии и сказки: что смотрели в кинотеатрах Москвы во время войны]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/2462/annot/ ЗДРАВСТВУЙТЕ, Я ВАША ТЁТЯ! (1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 6vl78akqt2uieiph8noh79lgjfi83us 0 186584 2321032 2022-08-01T06:04:41Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ironiya sudby, ili S lyogkim parom! | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ирония судьбы, или С лёгким паром! | realizacion = Eldar Ryazanov | scenari = Emil Braginskii e Eldar Ryazanov | actor = Andrei Myagkov<br />Barbara Brylska | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ironiya sudby, ili S lyogkim parom! | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ирония судьбы, или С лёгким паром! | realizacion = Eldar Ryazanov | scenari = Emil Braginskii e Eldar Ryazanov | actor = Andrei Myagkov<br />Barbara Brylska | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ironiya sudby, ili S lyogkim parom!''''' (en [[rus]]: Ирония судьбы, или С лёгким паром!) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Eldar Ryazanov,<ref>[https://www.rbc.ru/technology_and_media/06/01/2022/61d6f9a79a7947884f1227c3 Аудитория «Иронии судьбы» 31 декабря была самой маленькой за три года]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/77331/ Ирония судьбы, или С легким паром! (ТВ, 1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] kpwq0xhrq6nverm492erko5re4w2sbe 0 186585 2321033 2022-08-01T06:25:39Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ne mozhet byt! | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Не может быть! | realizacion = Leonid Gaidai | scenari = Vladlen Bahnov e Leonid Gaidai | actor = Mikhail Pugovkin<br />Nina Grebeshkova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ne mozhet byt!''''' (e... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ne mozhet byt! | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Не может быть! | realizacion = Leonid Gaidai | scenari = Vladlen Bahnov e Leonid Gaidai | actor = Mikhail Pugovkin<br />Nina Grebeshkova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ne mozhet byt!''''' (en [[rus]]: Не может быть!) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Leonid Gaidai,<ref>[https://www.afisha.ru/movie/175741/ Не может быть!]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/46368/ Не может быть! (1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 54daoqbh607cf89wthdgg651o5fsq1i 0 186586 2321034 2022-08-01T06:26:37Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Proshu slova | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Прошу слова | realizacion = Gleb Panfilov | scenari = Gleb Panfilov | actor = Inna Churikova<br />Nikolai Gubenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Proshu slova''''' (en [[rus]]: Прошу сло... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Proshu slova | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Прошу слова | realizacion = Gleb Panfilov | scenari = Gleb Panfilov | actor = Inna Churikova<br />Nikolai Gubenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Proshu slova''''' (en [[rus]]: Прошу слова) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Gleb Panfilov,<ref>[https://ria.ru/20200819/1575971300.html В Москве простились с Николаем Губенко]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/proshu-slova ПРОШУ СЛОВА]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] azkadjdg5pmawu9lme2jaupfoh14pjz 0 186587 2321035 2022-08-01T06:27:43Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Poslednyaya zhertva | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Последняя жертва | realizacion = Pyotr Todorovskii | scenari = Pyotr Todorovskii e Vladimir Zuev | actor = Margarita Volodina<br />Oleg Strizhenov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Pos... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Poslednyaya zhertva | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Последняя жертва | realizacion = Pyotr Todorovskii | scenari = Pyotr Todorovskii e Vladimir Zuev | actor = Margarita Volodina<br />Oleg Strizhenov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Poslednyaya zhertva''''' (en [[rus]]: Последняя жертва) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Pyotr Todorovskii,<ref>[https://aif.ru/culture/person/lionella_pyreva_nash_soyuz_krepkiy_i_schastlivyy_my_sozdany_drug_dlya_druga Лионелла Пырьева: «Сколько себя помню, мечтала стать артисткой!»]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/poslednyaya-zhertva ПОСЛЕДНЯЯ ЖЕРТВА]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] ge94d1mw3py4bxocutipvv9dwmtslot 0 186588 2321036 2022-08-01T06:28:50Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Propavshaya ekspeditsiya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Пропавшая экспедиция | realizacion = Venyamin Dorman | scenari = Isai Kuznetsov e Avenir Zak | actor = Viktor Sergachyov<br />Yevgeniya Simonova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Propavshaya ekspeditsiya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Пропавшая экспедиция | realizacion = Venyamin Dorman | scenari = Isai Kuznetsov e Avenir Zak | actor = Viktor Sergachyov<br />Yevgeniya Simonova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Propavshaya ekspeditsiya''''' (en [[rus]]: Пропавшая экспедиция) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Venyamin Dorman,<ref>[https://tass.ru/obschestvo/8611947 Народная артистка России Евгения Симонова отмечает юбилей]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/propavshaya-ekspeditsiya ПРОПАВШАЯ ЭКСПЕДИЦИЯ]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] djgh5dwc44hh0j687b3zhyh3j5jp4zv 0 186589 2321037 2022-08-01T06:29:59Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zerkalo | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Зеркало | realizacion = Andrei Tarkovskii | scenari = Aleksandr Misharin e Andrei Tarkovskii | actor = Margarita Terekhova<br />Ignat Daniltsev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zerkalo''''' (en [[rus]]:... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zerkalo | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Зеркало | realizacion = Andrei Tarkovskii | scenari = Aleksandr Misharin e Andrei Tarkovskii | actor = Margarita Terekhova<br />Ignat Daniltsev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zerkalo''''' (en [[rus]]: Зеркало) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Andrei Tarkovskii,<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/5062727 Классика попала в фокус]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/169232/ Зеркало]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 1dziq783qaq4a6wwl4f5mrqgpng99an 0 186590 2321038 2022-08-01T06:31:21Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Novogodnyie priklucheniya Mashi i Viti | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Новогодние приключения Маши и Вити | realizacion = Igor Usov e Gennadii Kazanskii | scenari = Pavel Finn | actor = Natasha Simonova<br />Yura Nakhratov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Novogodnyie priklucheniya Mashi i Viti | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Новогодние приключения Маши и Вити | realizacion = Igor Usov e Gennadii Kazanskii | scenari = Pavel Finn | actor = Natasha Simonova<br />Yura Nakhratov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Novogodnyie priklucheniya Mashi i Viti''''' (en [[rus]]: Новогодние приключения Маши и Вити) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Igor Usov e Gennadii Kazanskii,<ref>[https://www.mos.ru/news/item/49680073/ Квест в зоопарке и рождественская кондитерская: куда сходить с ребенком в праздники]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/4499/annot/ НОВОГОДНИЕ ПРИКЛЮЧЕНИЯ МАШИ И ВИТИ (1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 98140w5fuw5le1gu0bpr8gnbwp7cfne 0 186591 2321039 2022-08-01T06:32:26Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Tabor ukhodit v nebo | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Табор уходит в небо | realizacion = Emil Loteanu | scenari = Emil Loteanu | actor = Svetlana Toma<br />Grigore Grigoriu | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Tabor ukhodit v nebo''''' (e... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Tabor ukhodit v nebo | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Табор уходит в небо | realizacion = Emil Loteanu | scenari = Emil Loteanu | actor = Svetlana Toma<br />Grigore Grigoriu | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Tabor ukhodit v nebo''''' (en [[rus]]: Табор уходит в небо) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Emil Loteanu,<ref>[https://aif.ru/culture/movie/zabytyy_romantik_tabor_uhodit_v_nebo_i_drugie_filmy_emilya_lotyanu Забытый романтик. «Табор уходит в небо» и другие фильмы Эмиля Лотяну]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6958/annot/ ТАБОР УХОДИТ В НЕБО (1976)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] kasc0xentck6qkhq3g5y4food2pjtpb 0 186592 2321040 2022-08-01T06:49:01Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chuzhie pisma | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Чужие письма | realizacion = Ilya Averbakh | scenari = Natalya Ryazantseva | actor = Irina Kupchenko<br />Svetlana Smirnova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Chuzhie pisma''''' (en [[rus]]: Чу... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chuzhie pisma | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Чужие письма | realizacion = Ilya Averbakh | scenari = Natalya Ryazantseva | actor = Irina Kupchenko<br />Svetlana Smirnova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Chuzhie pisma''''' (en [[rus]]: Чужие письма) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Ilya Averbakh,<ref>[https://rg.ru/2019/05/20/10-let-bez-olega-iankovskogo-maloizvestnye-roli-legendarnogo-aktera.html 10 лет без Олега Янковского: малоизвестные роли легендарного актера]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/chuzhie-pisma ЧУЖИЕ ПИСЬМА]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] q5hhszjjdwhdrbqwqt3cr9f8bgei6s0 0 186593 2321041 2022-08-01T06:50:24Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Rikki-Tikki-Tavi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Рикки-Тикки-Тави | realizacion = Nana Kldiashvili e Aleksandr Zguridi | scenari = Nana Kldiashvili e Aleksandr Zguridi | actor = Igor Alekseyev<br />Vera Altayskaya | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Rikki-Tikki-Tavi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Рикки-Тикки-Тави | realizacion = Nana Kldiashvili e Aleksandr Zguridi | scenari = Nana Kldiashvili e Aleksandr Zguridi | actor = Igor Alekseyev<br />Vera Altayskaya | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Rikki-Tikki-Tavi''''' (en [[rus]]: Рикки-Тикки-Тави) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Nana Kldiashvili e Aleksandr Zguridi,<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6004/annot/ РИККИ-ТИККИ-ТАВИ (1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] ghs3pyaxxai1n62v1amz6hc2wo46uj7 0 186594 2321042 2022-08-01T06:51:31Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Shag navstrechu | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Шаг навстречу | realizacion = Naum Birman | scenari = Emil Braginskii | actor = Lyudmila Gurchenko<br />Nikolai Volkov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Shag navstrechu''''' (en [[rus]]: Ша... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Shag navstrechu | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Шаг навстречу | realizacion = Naum Birman | scenari = Emil Braginskii | actor = Lyudmila Gurchenko<br />Nikolai Volkov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Shag navstrechu''''' (en [[rus]]: Шаг навстречу) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Naum Birman,<ref>[https://ria.ru/20120816/723386607.html Биография Андрея Миронова]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/7958/annot/ ШАГ НАВСТРЕЧУ (1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] dyusjpdr1st652vl7pzxg09uexivd0a 0 186595 2321043 2022-08-01T06:52:41Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vybor tzeli | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Выбор цели | realizacion = Igor Talankin | scenari = Solomon Shulman, Daniil Granin e Igor Talankin | actor = Sergei Bondarchuk <br />Georgii Zhzhonov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Vybor tzeli''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vybor tzeli | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Выбор цели | realizacion = Igor Talankin | scenari = Solomon Shulman, Daniil Granin e Igor Talankin | actor = Sergei Bondarchuk <br />Georgii Zhzhonov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Vybor tzeli''''' (en [[rus]]: Выбор цели) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Igor Talankin,<ref>[https://www.mos.ru/news/item/57699073/ Главные роли Аллы Покровской. Какой мы запомним актрису «Современника» и МХТ имени Чехова]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/vybor-tseli ВЫБОР ЦЕЛИ]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] aobzp6juhths6oulud70ukerxapftfc 0 186596 2321044 2022-08-01T06:53:53Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Otroki vo vselennoi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Отроки во Вселенной | realizacion = Richard Viktorov | scenari = Isai Kuznetsov e Avenir Zak | actor = Innokentii Smoktunovskii<br />Vasilii Merkuryev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} ''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Otroki vo vselennoi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Отроки во Вселенной | realizacion = Richard Viktorov | scenari = Isai Kuznetsov e Avenir Zak | actor = Innokentii Smoktunovskii<br />Vasilii Merkuryev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Otroki vo vselennoi''''' (en [[rus]]: Отроки во Вселенной) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Richard Viktorov,<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/4773090 Гостья из будущего, или Посторонним вход воспрещен]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/otroki-vo-vselennoi ОТРОКИ ВО ВСЕЛЕННОЙ]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] tqaxyuscbu4yv4o1h1e86gm1vx00xg4 0 186597 2321045 2022-08-01T06:55:05Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Oni srazhalis za Rodinu | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Они сражались за Родину | realizacion = Sergei Bondarchuk | scenari = Sergei Bondarchuk e Mikhail Sholokhov | actor = Vasilii Shukshin<br />Vyacheslav Tikhonov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Oni srazhalis za Rodinu | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Они сражались за Родину | realizacion = Sergei Bondarchuk | scenari = Sergei Bondarchuk e Mikhail Sholokhov | actor = Vasilii Shukshin<br />Vyacheslav Tikhonov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Oni srazhalis za Rodinu''''' (en [[rus]]: Они сражались за Родину) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Sergei Bondarchuk,<ref>[https://saratov.mk.ru/article/2013/12/20/962936-stalingrad-na-eksport.html «Сталинград» на экспорт]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/4753/annot/ ОНИ СРАЖАЛИСЬ ЗА РОДИНУ (1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] gvhd4te48ixdevhj5q3j4pyqnqhp4f9 0 186598 2321046 2022-08-01T06:56:09Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Gorozhane | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Горожане | realizacion = Vladimir Rogovoi | scenari = Vladimir Kunin | actor = Nikolai Kryuchkov<br />Marina Dyuzheva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Gorozhane''''' (en [[rus]]: Горожане) es... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Gorozhane | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Горожане | realizacion = Vladimir Rogovoi | scenari = Vladimir Kunin | actor = Nikolai Kryuchkov<br />Marina Dyuzheva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Gorozhane''''' (en [[rus]]: Горожане) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vladimir Rogovoi,<ref>[https://iz.ru/828505/lidiia-maslova/polozhitelnyi-geroi-nikolai-kriuchkov-prishel-v-kino-ot-stanka Положительный герой: Николай Крючков пришел в кино от станка]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/1465/annot/ ГОРОЖАНЕ (1975)]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 0myejh1tjcb4zmwen0j2br6uu18ydha 0 186599 2321047 2022-08-01T06:57:24Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chestnoye volshebnoye | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Честное волшебное | realizacion = Yurii Pobedonostsev | scenari = | actor = I. Fominskaya<br />Yurii Minin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Chestnoye volshebnoye''''' (en [[rus]]:... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chestnoye volshebnoye | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Честное волшебное | realizacion = Yurii Pobedonostsev | scenari = | actor = I. Fominskaya<br />Yurii Minin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Chestnoye volshebnoye''''' (en [[rus]]: Честное волшебное) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Yurii Pobedonostsev,<ref>[https://aif.ru/culture/movie/filmy_o_mamah_v_chest_dnya_materi_v_moskino_besplatno_pokazhut_kino Фильмы о мамах. В честь Дня матери в «Москино» бесплатно покажут кино]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/chestnoe-volshebnoe ЧЕСТНОЕ ВОЛШЕБНОЕ]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 0oq65srrfqpq8lmyj2ly1k76980klqn 0 186600 2321048 2022-08-01T06:58:28Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Eto my ne prokhodili | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Это мы не проходили | realizacion = Ilya Frez | scenari = Ilya Frez e Mikhail Lvovskii | actor = Natalya Rychagova<br />Boris Tokarev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Eto my ne prok... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Eto my ne prokhodili | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Это мы не проходили | realizacion = Ilya Frez | scenari = Ilya Frez e Mikhail Lvovskii | actor = Natalya Rychagova<br />Boris Tokarev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Eto my ne prokhodili''''' (en [[rus]]: Это мы не проходили) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Ilya Frez,<ref>[https://tass.ru/obschestvo/4903537 Регионы СЗФО отмечают День студента]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/eto-my-ne-prokhodili ЭТО МЫ НЕ ПРОХОДИЛИ]</ref> sortit en [[1975]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 6uwxi8enzd1z6mkywekzfe1w2bogkt6 0 186601 2321049 2022-08-01T06:59:52Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = ...I drugie ofitsialnye litsa | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = ...И другие официальные лица | realizacion = Semyon Aranovich | scenari = Aleksandr Gorokhov | actor = Lev Durov<br />Aleksandr Galibin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} ''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = ...I drugie ofitsialnye litsa | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = ...И другие официальные лица | realizacion = Semyon Aranovich | scenari = Aleksandr Gorokhov | actor = Lev Durov<br />Aleksandr Galibin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''...I drugie ofitsialnye litsa''''' (en [[rus]]: ...И другие официальные лица) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Semyon Aranovich,<ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/i-drugie-ofitsialnye-litsa И ДРУГИЕ ОФИЦИАЛЬНЫЕ ЛИЦА]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/185521/ И другие официальные лица]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] b87i3omqrkeys1v5urxn09qa4hh14kz 0 186602 2321050 2022-08-01T07:20:56Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Priklyucheniya Buratino | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Приключения Буратино | realizacion = Leonid Nechayev | scenari = Inna Vetkina | actor = Dima Iosifov<br />Nikolai Grinko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Priklyucheniya Burati... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Priklyucheniya Buratino | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Приключения Буратино | realizacion = Leonid Nechayev | scenari = Inna Vetkina | actor = Dima Iosifov<br />Nikolai Grinko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Priklyucheniya Buratino''''' (en [[rus]]: Приключения Буратино) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Leonid Nechayev,<ref>[https://mir24.tv/articles/16488286/belarusfilm-kak-snimali-lyubimye-filmy-detstva «Беларусьфильм»: как снимали любимые фильмы детства?]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/166459/ Приключения Буратино]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] j5uwb6no7plu4abmcy71l1no6kte9cm 0 186603 2321051 2022-08-01T07:22:57Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Priklyucheniya kapitana Vrungelya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Приключения капитана Врунгеля | realizacion = David Cherkasskii | scenari = Ivan Vorobyov | actor = Zinovii Gerdt<br />Yevgenii Papernyi | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortid... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Priklyucheniya kapitana Vrungelya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Приключения капитана Врунгеля | realizacion = David Cherkasskii | scenari = Ivan Vorobyov | actor = Zinovii Gerdt<br />Yevgenii Papernyi | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Priklyucheniya kapitana Vrungelya''''' (en [[rus]]: Приключения капитана Врунгеля) es un filme d'animacion [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per David Cherkasskii,<ref>[https://rg.ru/2020/12/20/simpsony-predstali-v-obraze-geroev-sovetskih-multfilmov.html Симпсоны предстали в образах героев советских мультфильмов]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/series/43254/ Приключения капитана Врунгеля (сериал 1976 – 1979)]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 56sbdttyo3onuz8y4jpb5irbvpqcco6 0 186604 2321052 2022-08-01T07:24:11Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Nesovershennoletnie | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Несовершеннолетние | realizacion = Vladimir Rogovoi | scenari = Edward Topol | actor = Vladimir Letenkov<br />Stanislav Zhdanko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Nesovershennoletnie... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Nesovershennoletnie | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Несовершеннолетние | realizacion = Vladimir Rogovoi | scenari = Edward Topol | actor = Vladimir Letenkov<br />Stanislav Zhdanko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Nesovershennoletnie''''' (en [[rus]]: Несовершеннолетние) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vladimir Rogovoi,<ref>[https://tass.ru/kultura/6944428 Путин поздравил народную артистку СССР Веру Васильеву с днем рождения]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/4439/annot/ НЕСОВЕРШЕННОЛЕТНИЕ (1976)]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 78fjjy9ioypf6n7vxypfg3fwm4389zm 0 186605 2321053 2022-08-01T07:25:19Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Tak nachinalas legenda | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Так начиналась легенда | realizacion = Boris Grigoryev | scenari = Yurii Nagibin | actor = Larisa Luzhina<br />Georgii Burkov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Tak nachinalas l... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Tak nachinalas legenda | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Так начиналась легенда | realizacion = Boris Grigoryev | scenari = Yurii Nagibin | actor = Larisa Luzhina<br />Georgii Burkov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Tak nachinalas legenda''''' (en [[rus]]: Так начиналась легенда) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Boris Grigoryev,<ref>[https://aif.ru/culture/movie/i_gagarin_proletel_kak_pervogo_kosmonavta_zemli_izobrazhali_v_kino И Гагарин пролетел. Как первого космонавта Земли изображали в кино?]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/tak-nachinalas-legenda ТАК НАЧИНАЛАСЬ ЛЕГЕНДА]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 0djv4o6fxuw2nzqdtlb80nxcd8gp4c7 0 186606 2321054 2022-08-01T07:26:38Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Goluboi shchenok | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Голубой щенок | realizacion = Yefim Gamburg | scenari = Yurii Entin | actor = Mikhail Boyarskii<br />Alisa Freindlich | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Goluboi shchenok''''' (en [[rus]]: Г... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Goluboi shchenok | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Голубой щенок | realizacion = Yefim Gamburg | scenari = Yurii Entin | actor = Mikhail Boyarskii<br />Alisa Freindlich | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Goluboi shchenok''''' (en [[rus]]: Голубой щенок) es un filme d'animacion [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Yefim Gamburg,<ref>[https://tass.ru/kultura/14069891 Во Владивостоке открылась выставка "Все-все-все"]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/79725/annot/ ГОЛУБОЙ ЩЕНОК (1976)]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] a8fq6tvksnic5t3hh4kdpmdv9jrrmht 0 186607 2321055 2022-08-01T07:27:45Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dni Turbinykh | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Дни Турбиных | realizacion = Vladimir Basov | scenari = Vladimir Basov | actor = Andrei Myagkov<br />Andrei Rostotskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dni Turbinykh''''' (en [[rus]]: Дни Т... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dni Turbinykh | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Дни Турбиных | realizacion = Vladimir Basov | scenari = Vladimir Basov | actor = Andrei Myagkov<br />Andrei Rostotskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dni Turbinykh''''' (en [[rus]]: Дни Турбиных) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vladimir Basov,<ref>[https://aif.ru/culture/person/prodyuser_vseya_rusi_5_filmov_i_serialov_aleksandra_rodnyanskogo Продюсер всея Руси. 5 фильмов и сериалов Александра Роднянского]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/dni-turbinykh ДНИ ТУРБИНЫХ]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] kytl25ycxdtryc6nvpwkvc4t7s2yttk 0 186608 2321056 2022-08-01T07:28:52Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Derevnya Utka | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Деревня Утка | realizacion = Boris Buneyev | scenari = Aleksandr Aleksandrov | actor = Rolan Bykov<br />Oksana Duben | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Derevnya Utka''''' (en [[rus]]: Дерев... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Derevnya Utka | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Деревня Утка | realizacion = Boris Buneyev | scenari = Aleksandr Aleksandrov | actor = Rolan Bykov<br />Oksana Duben | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Derevnya Utka''''' (en [[rus]]: Деревня Утка) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Boris Buneyev,<ref>[https://ryazansky.mos.ru/presscenter/news/detail/6509753.html В кинотеатре «Молодежный» в ЮВАО покажут современную сказку «Деревня Утка»]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/derevnya-utka ДЕРЕВНЯ УТКА]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] sxp9p677x4gr6tqej9w341o1rzbat9x 0 186609 2321057 2022-08-01T07:45:58Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Starshii syn | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Старший сын | realizacion = Vitaly Melnikov | scenari = Vitaly Melnikov e Alexander Vampilov | actor = Yevgenii Leonov<br />Natalia Egorova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Starshii syn''''' (en... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Starshii syn | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Старший сын | realizacion = Vitaly Melnikov | scenari = Vitaly Melnikov e Alexander Vampilov | actor = Yevgenii Leonov<br />Natalia Egorova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Starshii syn''''' (en [[rus]]: Старший сын) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vitaly Melnikov,<ref>[https://rg.ru/2022/03/27/kinoitogi-nedeli-vozvrashchenie-chernobylia-i-boludina-otmena-ampira-v.html Киноитоги недели: возвращение "Чернобыля" и Болдуина, отмена "Ампира V"]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6765/annot/ СТАРШИЙ СЫН (1975)]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] kv6m05jf8agjhi8hc3ljyvrevqgrkp5 0 186610 2321058 2022-08-01T07:46:58Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zolotaya rechka | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Золотая речка | realizacion = Venyamin Dorman | scenari = Isai Kuznetsov | actor = Boris Smorchkov<br />Aleksandr Abdulov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zolotaya rechka''''' (en [[rus]]:... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zolotaya rechka | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Золотая речка | realizacion = Venyamin Dorman | scenari = Isai Kuznetsov | actor = Boris Smorchkov<br />Aleksandr Abdulov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zolotaya rechka''''' (en [[rus]]: Золотая речка) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Venyamin Dorman,<ref>[https://ria.ru/20110729/408981046.html Ведущий актер МХТ Сергей Сазонтьев скончался в Москве]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/zolotaya-rechka ЗОЛОТАЯ РЕЧКА]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 7hbhofrt77503lte1sotzq4r46pz30b 0 186611 2321059 2022-08-01T07:47:58Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Nebesnye lastochki | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Небесные ласточки | realizacion = Leonid Kvinikhidze | scenari = Leonid Kvinikhidze | actor = Ia Ninidze<br />Andrei Mironov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Nebesnye lastochki''''' (... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Nebesnye lastochki | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Небесные ласточки | realizacion = Leonid Kvinikhidze | scenari = Leonid Kvinikhidze | actor = Ia Ninidze<br />Andrei Mironov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Nebesnye lastochki''''' (en [[rus]]: Небесные ласточки) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Leonid Kvinikhidze,<ref>[https://mir24.tv/articles/16450550/strastnyi-i-samootverzhennyi-kak-rabotal-nad-svoimi-rolyami-andrei-mironov Страстный и самоотверженный: как работал над своими ролями Андрей Миронов]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/nebesnye-lastochki НЕБЕСНЫЕ ЛАСТОЧКИ]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] pnvat5oan0mfqsw1lerzvcqp9zy8x4k 0 186612 2321060 2022-08-01T07:49:17Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Finist – Yasnyi sokol | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Финист - Ясный сокол | realizacion = Gennadii Vasilyev | scenari = Lev Potyomkin, Aleksandr Rou e Mikhail Nozhkin | actor = Vyacheslav Voskresenskii<br />Svetlana Orlova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | anna... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Finist – Yasnyi sokol | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Финист - Ясный сокол | realizacion = Gennadii Vasilyev | scenari = Lev Potyomkin, Aleksandr Rou e Mikhail Nozhkin | actor = Vyacheslav Voskresenskii<br />Svetlana Orlova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Finist – Yasnyi sokol''''' (en [[rus]]: Финист - Ясный сокол) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Gennadii Vasilyev,<ref>[https://tass.ru/kultura/9207953 Путин и Мишустин поздравили актрису Людмилу Хитяеву с юбилеем]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/7556/annot/ ФИНИСТ - ЯСНЫЙ СОКОЛ (1975)]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] cpuat1v036d6f7jg60ew6cpec87mox7 0 186613 2321061 2022-08-01T07:50:44Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Skaz pro to, kak tsar Pyotr arapa zhenil | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Сказ про то, как царь Пётр арапа женил | realizacion = Alexander Mitta | scenari = Yulii Dunskii, Valerii Frid e Alexander Mitta | actor = Vladimir Vysotskii<br />Aleksei Petrenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Skaz pro to, kak tsar Pyotr arapa zhenil | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Сказ про то, как царь Пётр арапа женил | realizacion = Alexander Mitta | scenari = Yulii Dunskii, Valerii Frid e Alexander Mitta | actor = Vladimir Vysotskii<br />Aleksei Petrenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Skaz pro to, kak tsar Pyotr arapa zhenil''''' (en [[rus]]: Сказ про то, как царь Пётр арапа женил) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Alexander Mitta,<ref>[https://rg.ru/2022/03/28/aleksandr-mitta-o-sekretah-kinematograficheskih-professij.html Александр Митта - о секретах кинематографических профессий]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6453/annot/ СКАЗ ПРО ТО, КАК ЦАРЬ ПЁТР АРАПА ЖЕНИЛ (1976)]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] tuon9sx8fp9cs9s2zoiv1gi1lkncyj0 0 186614 2321062 2022-08-01T07:51:54Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Klyuch bez prava peredachi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ключ без права передачи | realizacion = Dinara Asanova | scenari = Georgii Polonskii | actor = Elena Proklova<br />Aleksei Petrenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Klyuch... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Klyuch bez prava peredachi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ключ без права передачи | realizacion = Dinara Asanova | scenari = Georgii Polonskii | actor = Elena Proklova<br />Aleksei Petrenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Klyuch bez prava peredachi''''' (en [[rus]]: Ключ без права передачи) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Dinara Asanova,<ref>[https://rg.ru/2021/06/09/reg-cfo/tema-gleba-panfilova-otkroet-novyj-kinofestival-v-moskve.html "Тема" Глеба Панфилова откроет новый кинофестиваль в Москве]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/klyuch-bez-prava-peredachi КЛЮЧ БЕЗ ПРАВА ПЕРЕДАЧИ]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 112o4r99lilcxz6zhpst28zra6mej8m 0 186615 2321063 2022-08-01T07:53:56Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Rusalochka | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Русалочка | realizacion = Vladimir Bychkov | scenari = Vladimir Vitkovich e Grigorii Yagdfeld | actor = Viktoriya Novikova<br />Valentin Nikulin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Rusalochka''''' (en... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Rusalochka | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Русалочка | realizacion = Vladimir Bychkov | scenari = Vladimir Vitkovich e Grigorii Yagdfeld | actor = Viktoriya Novikova<br />Valentin Nikulin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Rusalochka''''' (en [[rus]]: Русалочка) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vladimir Bychkov,<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6079/annot/ РУСАЛОЧКА (1976)]</ref><ref>[https://rg.ru/2015/01/29/festival.html Что увидим завтра]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 8k86acm8yidkt906rkct1rd4bj1ufsp 0 186616 2321065 2022-08-01T09:10:11Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Rozygrysh | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Poзыгрыш | realizacion = Vladimir Menshov | scenari = Semyon Lungin | actor = Dmitrii Kharatyan<br />Yevgeniya Khanayeva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Rozygrysh''''' (en [[rus]]: Poзыгрыш) es u... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Rozygrysh | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Poзыгрыш | realizacion = Vladimir Menshov | scenari = Semyon Lungin | actor = Dmitrii Kharatyan<br />Yevgeniya Khanayeva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Rozygrysh''''' (en [[rus]]: Poзыгрыш) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vladimir Menshov,<ref>[https://mir24.tv/news/16393702/test-horosho-li-vy-znaete-filmy-s-uchastiem-dmitriya-haratyana Тест: хорошо ли вы знаете фильмы с участием Дмитрия Харатьяна?]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/171843/ Розыгрыш]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] arbdz02vxsobbu8sods6edh94zcrrg1 0 186617 2321066 2022-08-01T09:11:24Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Raba lyubvi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Раба любви | realizacion = Nikita Mikhalkov | scenari = Fridrikh Gorenshteyn e Andrei Konchalovskii | actor = Elena Solovey<br />Rodion Nakhapetov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Raba lyubvi'''''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Raba lyubvi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Раба любви | realizacion = Nikita Mikhalkov | scenari = Fridrikh Gorenshteyn e Andrei Konchalovskii | actor = Elena Solovey<br />Rodion Nakhapetov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Raba lyubvi''''' (en [[rus]]: Раба любви) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Nikita Mikhalkov,<ref>[https://aif.ru/culture/person/chem_zapomnilas_aktrisa_natalya_nazarova Чем запомнилась актриса Наталья Назарова?]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/5896/annot/ РАБА ЛЮБВИ (1975)]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] c91nbhwbhxbitspfd30imvvcwwh90bh 0 186618 2321067 2022-08-01T09:12:24Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Slovo dlya zashchity | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Слово для защиты | realizacion = Vadim Abdrashitov | scenari = Aleksandr Mindadze | actor = Galina Yatskina<br />Marina Neyolova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Slovo dlya zashchity'... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Slovo dlya zashchity | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Слово для защиты | realizacion = Vadim Abdrashitov | scenari = Aleksandr Mindadze | actor = Galina Yatskina<br />Marina Neyolova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Slovo dlya zashchity''''' (en [[rus]]: Слово для защиты) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vadim Abdrashitov,<ref>[https://rg.ru/2019/07/19/reg-dfo/kinofestival-kraj-sveta-vostok-obiavil-o-pervyh-konkursnyh-filmah.html Кинофестиваль "Край света. Восток" объявил первые конкурсные фильмы]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/slovo-dlya-zashchity СЛОВО ДЛЯ ЗАЩИТЫ]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] b60kdp3xnhp6r6fqerx7t6jwxpm55pl 0 186619 2321068 2022-08-01T09:18:03Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Povest o neizvestnom aktyore | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Повесть о неизвестном актёре | realizacion = Aleksandr Zarkhi | scenari = Aleksandr Zarkhi e Vladimir Valutskii | actor = Yevgenii Yevstigneyev<br />Alla Demidova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada =... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Povest o neizvestnom aktyore | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Повесть о неизвестном актёре | realizacion = Aleksandr Zarkhi | scenari = Aleksandr Zarkhi e Vladimir Valutskii | actor = Yevgenii Yevstigneyev<br />Alla Demidova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Povest o neizvestnom aktyore''''' (en [[rus]]: Повесть о неизвестном актёре) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Aleksandr Zarkhi,<ref>[https://www.kommersant.ru/doc-y/2011643 Умер Игорь Кваша]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/197477/ Повесть о неизвестном актере]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] t89ow3v9zjotzo3mt3v6if7d8eul95n 0 186620 2321069 2022-08-01T09:19:06Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Truffaldino iz Bergamo | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Труффальдино из Бергамо | realizacion = Vladimir Vorobyov | scenari = Vladimir Vorobyov e Akiba Golburt | actor = Konstantin Raikin<br />Natalya Gundareva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sorti... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Truffaldino iz Bergamo | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Труффальдино из Бергамо | realizacion = Vladimir Vorobyov | scenari = Vladimir Vorobyov e Akiba Golburt | actor = Konstantin Raikin<br />Natalya Gundareva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Truffaldino iz Bergamo''''' (en [[rus]]: Труффальдино из Бергамо) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vladimir Vorobyov,<ref>[https://tass.ru/info/2099386 Константин Райкин. Биография]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/7311/annot/ ТРУФФАЛЬДИНО ИЗ БЕРГАМО (1976)]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] mkh2xwc4l0vfokdb2x8myhj4vrzdgki 0 186621 2321070 2022-08-01T09:20:15Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Doverie | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Доверие | realizacion = Viktor Tregubovich | scenari = Väinö Linna, Vladlen Loginov e Mikhail Shatrov | actor = Kirill Lavrov<br />Vladimir Tatosov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Doverie''''' (en r... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Doverie | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Доверие | realizacion = Viktor Tregubovich | scenari = Väinö Linna, Vladlen Loginov e Mikhail Shatrov | actor = Kirill Lavrov<br />Vladimir Tatosov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Doverie''''' (en [[rus]]: Доверие) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Viktor Tregubovich,<ref>[https://spb.mk.ru/articles/2016/02/03/chtoby-dostoyno-sygrat-lenina-di-kaprio-dolzhen-budet-brat-uroki-u-smoktunovskogo.html Чтобы достойно сыграть Ленина, Ди Каприо должен будет брать уроки у Смоктуновского]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/200368/ Доверие]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] ttdecjrobgs1yak5mgovnhzzxtgvqm0 0 186622 2321071 2022-08-01T09:21:38Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = 12 stulyev | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = 12 стульев | realizacion = Mark Zakharov | scenari = Mark Zakharov e Evgenii Schwartz | actor = Andrei Mironov<br />Georgii Vitsin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''12 stulyev''''' (en [[rus]]: 12 ст... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = 12 stulyev | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = 12 стульев | realizacion = Mark Zakharov | scenari = Mark Zakharov e Evgenii Schwartz | actor = Andrei Mironov<br />Georgii Vitsin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''12 stulyev''''' (en [[rus]]: 12 стульев) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Mark Zakharov,<ref>[https://rg.ru/2022/01/06/umer-akter-iz-kin-dza-dzy-i-12-stulev-mihail-bychkov.html Умер актер из "Кин-дза-дзы!" и "12 стульев" Михаил Бычков]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/10/annot/ 12 СТУЛЬЕВ (1976)]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 0cqygp6dr9vnhryhwbfwm0s7v1lr71p 0 186623 2321072 2022-08-01T09:22:54Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dvadtsat dnei bez voiny | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Двадцать дней без войны | realizacion = Aleksei German | scenari = | actor = Yurii Nikulin<br />Lyudmila Gurchenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dvadtsat dnei bez voiny''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Dvadtsat dnei bez voiny | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Двадцать дней без войны | realizacion = Aleksei German | scenari = | actor = Yurii Nikulin<br />Lyudmila Gurchenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Dvadtsat dnei bez voiny''''' (en [[rus]]: Двадцать дней без войны) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Aleksei German,<ref>[https://rg.ru/2020/07/14/kak-uvidet-more-v-etom-godu.html Как увидеть море в этом году]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/dvadtsat-dnei-bez-voiny ДВАДЦАТЬ ДНЕЙ БЕЗ ВОЙНЫ]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 1tkpw2q8qpjzup9c202yt1xllxt1ci3 0 186624 2321073 2022-08-01T09:24:11Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Kogda nastupayet sentyabr | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Когда наступает сентябрь | realizacion = Edmond Keosayan | scenari = Konstantin Isayev e Edmond Keosayan | actor = Armen Dzhigarkhanyan<br />Nikolai Kryuchkov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Kogda nastupayet sentyabr | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Когда наступает сентябрь | realizacion = Edmond Keosayan | scenari = Konstantin Isayev e Edmond Keosayan | actor = Armen Dzhigarkhanyan<br />Nikolai Kryuchkov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Kogda nastupayet sentyabr''''' (en [[rus]]: Когда наступает сентябрь) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Edmond Keosayan,<ref>[https://rg.ru/2020/11/14/kakim-my-zapomnim-velikogo-artista-armena-dzhigarhaniana.html Актер двух обаяний]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/kogda-nastupaet-sentyabr КОГДА НАСТУПАЕТ СЕНТЯБРЬ]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] t2oaksllv7i66b4qfz08fhtsv6b4kvt 0 186625 2321074 2022-08-01T09:25:21Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vdovy | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Вдовы | realizacion = Sergei Mikaelyan | scenari = Yulii Dunskii e Valerii Frid | actor = Galina Makarova<br />Galina Skorobogatova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Vdovy''''' (en [[rus]]: Вдовы) es un... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vdovy | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Вдовы | realizacion = Sergei Mikaelyan | scenari = Yulii Dunskii e Valerii Frid | actor = Galina Makarova<br />Galina Skorobogatova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Vdovy''''' (en [[rus]]: Вдовы) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Sergei Mikaelyan,<ref>[https://tass.ru/kultura/7073907 Медведев поздравил актрису Раису Максимову с 90-летием]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/171355/ Вдовы]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] jax2bxdxuvanedj4wk9ncw9oc3n03sc 0 186626 2321075 2022-08-01T09:26:34Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ty - mne, ya - tebe | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ты — мне, я — тебе | realizacion = Aleksandr Seryi | scenari = Grigorii Gorin e Aleksandr Seryi | actor = Leonid Kuravlyov<br />Tatyana Pelttser | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ty - m... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Ty - mne, ya - tebe | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ты — мне, я — тебе | realizacion = Aleksandr Seryi | scenari = Grigorii Gorin e Aleksandr Seryi | actor = Leonid Kuravlyov<br />Tatyana Pelttser | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Ty - mne, ya - tebe''''' (en [[rus]]: Ты — мне, я — тебе) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Aleksandr Seryi,<ref>[https://tula.aif.ru/dontknows/chto_zhdet_tulyakov_na_oktave_v_novogodnie_kanikuly_afisha Что ждет туляков на «Октаве» в новогодние каникулы? Афиша]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/7329/annot/ ТЫ - МНЕ, Я - ТЕБЕ (1976)]</ref> sortit en [[1976]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] awamox8isqp4pg77ri0egbmv7ae52v4 0 186627 2321076 2022-08-01T09:27:57Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Pro Krasnuyu Shapochku | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Про Красную Шапочку | realizacion = Leonid Nechayev | scenari = | actor = Yana Poplavskaya<br />Evgenii Evstigneev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Pro Krasnuyu Shapochku''''' (... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Pro Krasnuyu Shapochku | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Про Красную Шапочку | realizacion = Leonid Nechayev | scenari = | actor = Yana Poplavskaya<br />Evgenii Evstigneev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Pro Krasnuyu Shapochku''''' (en [[rus]]: Про Красную Шапочку) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Leonid Nechayev,<ref>[https://aif.ru/culture/person/chem_zapomnilas_aktrisa_tatyana_procenko Чем запомнилась актриса Татьяна Проценко?]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/168330/ Про Красную Шапочку]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] c6pnxotk43ud0m4vfrcn34s6kmt1hw0 0 186628 2321077 2022-08-01T09:29:19Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Koltsa Almanzora | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Кольца Альманзора | realizacion = Igor Voznesenskii | scenari = Valentin Vinogradov | actor = Svetlana Smirnova<br />Mikhail Kononov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Koltsa Almanzora'''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Koltsa Almanzora | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Кольца Альманзора | realizacion = Igor Voznesenskii | scenari = Valentin Vinogradov | actor = Svetlana Smirnova<br />Mikhail Kononov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Koltsa Almanzora''''' (en [[rus]]: Кольца Альманзора) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Igor Voznesenskii,<ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/koltsa-almanzora КОЛЬЦА АЛЬМАНЗОРА]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] b2tv6incen7r54a94s2sy8kvijvh57l 0 186629 2321078 2022-08-01T09:30:30Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vooruzhyon i ochen opasen | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Вооружён и очень опасен | realizacion = Vladimir Vajnshtok | scenari = Vladimir Vajnshtok e Pavel Finn | actor = Donatas Banionis<br />Mircea Veroiu | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida =... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vooruzhyon i ochen opasen | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Вооружён и очень опасен | realizacion = Vladimir Vajnshtok | scenari = Vladimir Vajnshtok e Pavel Finn | actor = Donatas Banionis<br />Mircea Veroiu | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Vooruzhyon i ochen opasen''''' (en [[rus]]: Вооружён и очень опасен) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vladimir Vajnshtok,<ref>[https://spb.aif.ru/culture/person/zolushka_rossiyskoy_estrady_luchshie_pesni_lyudmily_senchinoy «Золушка» российской эстрады. Лучшие песни Людмилы Сенчиной]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/vooruzhen-i-ochen-opasen ВООРУЖЕН И ОЧЕНЬ ОПАСЕН]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] gfem6t0fg411ofgardze683lntiq5aq 0 186630 2321079 2022-08-01T09:31:35Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Voskhozhdeniye | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Восхождение | realizacion = Larisa Shepitko | scenari = Yurii Klepikov e Larisa Shepitko | actor = Boris Plotnikov<br />Vladimir Gostyukhin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Voskhozhdeniye'''''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Voskhozhdeniye | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Восхождение | realizacion = Larisa Shepitko | scenari = Yurii Klepikov e Larisa Shepitko | actor = Boris Plotnikov<br />Vladimir Gostyukhin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Voskhozhdeniye''''' (en [[rus]]: Восхождение) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Larisa Shepitko,<ref>[https://rg.ru/2022/02/15/berlinskij-festival-pokazal-ochen-strannuiu-stranu-sashu.html Берлинский фестиваль показал очень странную "Страну Сашу"]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/166785/ Восхождение]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] s1yvruhdhss7p1vjc2gtpvpjmty5ej6 0 186631 2321080 2022-08-01T09:34:27Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Asya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ася | realizacion = Iosif Kheifits | scenari = Iosif Kheifits | actor = Elena Koreneva<br />Igor Kostolevskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Asya''''' (en [[rus]]: Ася) es un filme Union de las Republica... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Asya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ася | realizacion = Iosif Kheifits | scenari = Iosif Kheifits | actor = Elena Koreneva<br />Igor Kostolevskii | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Asya''''' (en [[rus]]: Ася) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Iosif Kheifits,<ref>[https://rg.ru/2017/11/21/reg-szfo/v-peterburge-otkrylsia-festival-kinodebiutov-nachalo.html В Петербурге открылся фестиваль кинодебютов "Начало"]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/305/annot/ АСЯ (1977)]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 8wm8qtmyuvujab1hlcr6qxojh1aw96t 0 186632 2321081 2022-08-01T09:35:52Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Pozovi menya v dal svetluyu | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Позови меня в даль светлую | realizacion = German Lavrov e Stanislav Lyubshin | scenari = Stanislav Lyubshin e Vasili Shukshin | actor = Lidiya Fedoseeva-Shukshina<br />Stanislav Lyubshin | produccion = | país = {{URSS}} | genre =... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Pozovi menya v dal svetluyu | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Позови меня в даль светлую | realizacion = German Lavrov e Stanislav Lyubshin | scenari = Stanislav Lyubshin e Vasili Shukshin | actor = Lidiya Fedoseeva-Shukshina<br />Stanislav Lyubshin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Pozovi menya v dal svetluyu''''' (en [[rus]]: Позови меня в даль светлую) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per German Lavrov e Stanislav Lyubshin,<ref>[https://rg.ru/2018/04/05/stanislav-liubshin-otprazdnuet-85-letie.html Пять вечеров с Любшиным]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/pozovi-menya-v-dal-svetluyu ПОЗОВИ МЕНЯ В ДАЛЬ СВЕТЛУЮ]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] fi7low5lk8rqnezb40qldjjqg0ms27g 0 186633 2321082 2022-08-01T09:36:55Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Smyatyeniye chuvstv | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Смятение чувств | realizacion = Pavel Arsenov | scenari = Aleksandr Volodin | actor = Elena Proklova<br />Sergei Nagornyi | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Smyatyeniye chuvstv''''' (en... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Smyatyeniye chuvstv | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Смятение чувств | realizacion = Pavel Arsenov | scenari = Aleksandr Volodin | actor = Elena Proklova<br />Sergei Nagornyi | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Smyatyeniye chuvstv''''' (en [[rus]]: Смятение чувств) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Pavel Arsenov,<ref>[https://regnum.ru/news/2564923.html В кинотеатрах «Москино» пройдет ретроспектива фильмов по пьесам Володина]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/167869/ Смятение чувств]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] nx5zfk1lxxrbdek1vxh4p02vioe4l6m 0 186634 2321083 2022-08-01T09:38:05Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Obyasneniye v lyubvi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Объяснение в любви | realizacion = Ilya Averbakh | scenari = Pavel Finn e Yevgenii Gabrilovich | actor = Ewa Szykulska<br />Yurii Bogatyryov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Obyasne... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Obyasneniye v lyubvi | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Объяснение в любви | realizacion = Ilya Averbakh | scenari = Pavel Finn e Yevgenii Gabrilovich | actor = Ewa Szykulska<br />Yurii Bogatyryov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Obyasneniye v lyubvi''''' (en [[rus]]: Объяснение в любви) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Ilya Averbakh,<ref>[https://rg.ru/2017/11/21/reg-szfo/v-peterburge-otkrylsia-festival-kinodebiutov-nachalo.html В Петербурге открылся фестиваль кинодебютов "Начало"]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/obyasnenie-v-lyubvi-1977 ОБЪЯСНЕНИЕ В ЛЮБВИ (1977)]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] rtswhhubzcwxsc6w5esejrljooa1ii5 0 186635 2321084 2022-08-01T09:39:07Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Sudba | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Судьба | realizacion = Yevgenii Matveyev | scenari = Yevgenii Matveyev e Pyotr Proskurin | actor = Yevgenii Matveyev<br />Olga Ostroumova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Sudba''''' (en [[rus]]: Судьб... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Sudba | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Судьба | realizacion = Yevgenii Matveyev | scenari = Yevgenii Matveyev e Pyotr Proskurin | actor = Yevgenii Matveyev<br />Olga Ostroumova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Sudba''''' (en [[rus]]: Судьба) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Yevgenii Matveyev,<ref>[https://tass.ru/kultura/5358157 Лукашенко поздравил Зинаиду Кириенко с юбилеем]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/6871/annot/ СУДЬБА (1977)]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] ff7rl3sjml2p84r369qq29pmkk5s8dg 0 186636 2321085 2022-08-01T09:40:19Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chetvyortaya vysota | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Четвёртая высота | realizacion = Igor Voznesenskii | scenari = Elena Ilyina e Valentina Spirina | actor = Margarita Sergeyecheva<br />Olga Ageyeva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Che... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Chetvyortaya vysota | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Четвёртая высота | realizacion = Igor Voznesenskii | scenari = Elena Ilyina e Valentina Spirina | actor = Margarita Sergeyecheva<br />Olga Ageyeva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Chetvyortaya vysota''''' (en [[rus]]: Четвёртая высота) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Igor Voznesenskii,<ref>[https://rg.ru/2017/06/01/reg-ufo/korrespondent-rg-razyskal-mogilu-kinoaktrisy-guli-korolevoj.html Пятая высота]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/chetvertaya-vysota ЧЕТВЕРТАЯ ВЫСОТА]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] lipbq1zov7kll25t0not3ofiw6os9h2 0 186637 2321086 2022-08-01T09:41:36Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Front za liniei fronta | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Фронт за линией фронта | realizacion = Igor Gostev | scenari = Semyon Dneprov e Semyon Tsvigun | actor = Vyacheslav Tikhonov<br />Ivan Lapikov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Front za liniei fronta | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Фронт за линией фронта | realizacion = Igor Gostev | scenari = Semyon Dneprov e Semyon Tsvigun | actor = Vyacheslav Tikhonov<br />Ivan Lapikov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Front za liniei fronta''''' (en [[rus]]: Фронт за линией фронта) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Igor Gostev,<ref>[https://tass.ru/kultura/14524309 В онлайн-кинотеатре "Поклонка" Музея Победы пройдут бесплатные кинопоказы]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/186811/ Фронт за линией фронта]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] q1fbahg2iaeh673v2di1kjjpxtictcb 0 186638 2321087 2022-08-01T09:42:44Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Smeshnye lyudi! | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Смешные люди! | realizacion = Mikhail Shveitser | scenari = Mikhail Shveitser | actor = Oleg Basilashvili<br />Vladimir Basov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Smeshnye lyudi!''''' (en [[rus]]... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Smeshnye lyudi! | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Смешные люди! | realizacion = Mikhail Shveitser | scenari = Mikhail Shveitser | actor = Oleg Basilashvili<br />Vladimir Basov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Smeshnye lyudi!''''' (en [[rus]]: Смешные люди!) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Mikhail Shveitser,<ref>[https://aif.ru/culture/person/eto_zhe_krov_s_konyakom_kak_pan_sportsmen_kareru_volyncevu_podportil «Это же кровь с коньяком!» Как пан Спортсмен карьеру Волынцеву подпортил]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/smeshnye-lyudi СМЕШНЫЕ ЛЮДИ]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 4ce2k7kuizfd9blxr7as9lxautk84ob 0 186639 2321088 2022-08-01T09:45:10Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Nenavist | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ненaвисть | realizacion = Samvel Gasparov | scenari = Nikita Mikhalkov e Eduard Volodarskii | actor = Yevgenii Solyakov<br />Ivan Matskevich | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Nenavist''''' (en [[rus]]:... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Nenavist | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Ненaвисть | realizacion = Samvel Gasparov | scenari = Nikita Mikhalkov e Eduard Volodarskii | actor = Yevgenii Solyakov<br />Ivan Matskevich | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Nenavist''''' (en [[rus]]: Ненaвисть) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Samvel Gasparov,<ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/4403/annot/ НЕНАВИСТЬ (1977)]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/46393/ Ненависть (1977)]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 41v9jywc6e2dmo5ov3gpgp71s86uhpw 0 186640 2321089 2022-08-01T09:46:18Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Kak Ivanushka-durachok za chudom khodil | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Как Иванушка-дурачок за чудом ходил | realizacion = Nadezhda Kosheverova | scenari = Mikhail Volpin | actor = Oleg Dahl<br />Elena Proklova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | anna... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Kak Ivanushka-durachok za chudom khodil | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Как Иванушка-дурачок за чудом ходил | realizacion = Nadezhda Kosheverova | scenari = Mikhail Volpin | actor = Oleg Dahl<br />Elena Proklova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Kak Ivanushka-durachok za chudom khodil''''' (en [[rus]]: Как Иванушка-дурачок за чудом ходил) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Nadezhda Kosheverova,<ref>[https://pechatniki.mos.ru/presscenter/news/detail/7043167.html Детские сказки и новогодние фильмы бесплатно покажут в кинотеатре «Тула»]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/166654/ Как Иванушка-дурачок за чудом ходил]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] h11zfpvipix069n6jsetocc5y2vqmu7 0 186641 2321090 2022-08-01T09:47:23Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Inkognito iz Peterburga | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Инкогнито из Петербурга | realizacion = Leonid Gaidai | scenari = | actor = Sergei Migitsko<br />Anatolii Papanov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Inkognito iz Peterburga''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Inkognito iz Peterburga | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Инкогнито из Петербурга | realizacion = Leonid Gaidai | scenari = | actor = Sergei Migitsko<br />Anatolii Papanov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Inkognito iz Peterburga''''' (en [[rus]]: Инкогнито из Петербурга) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Leonid Gaidai,<ref>[https://marino.mos.ru/presscenter/news/detail/7601894.html В кинотеатре на Люблинской улице пройдет бесплатный кинопоказ]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/inkognito-iz-peterburga ИНКОГНИТО ИЗ ПЕТЕРБУРГА]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] grm0t9pu2hkdppd9hp9wc9rcgu8a3i0 0 186642 2321091 2022-08-01T09:48:43Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zhenitba | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Женитьба | realizacion = Vitalii Melnikov | scenari = Vitalii Melnikov | actor = Svetlana Kryuchkova<br />Aleksei Petrenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zhenitba''''' (en [[rus]]: Женитьба)... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Zhenitba | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Женитьба | realizacion = Vitalii Melnikov | scenari = Vitalii Melnikov | actor = Svetlana Kryuchkova<br />Aleksei Petrenko | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Zhenitba''''' (en [[rus]]: Женитьба) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vitalii Melnikov,<ref>[https://rg.ru/2018/05/01/reg-szfo/legendarnyj-rezhisser-lenfilma-otmetil-90-letie.html Легендарный режиссер "Ленфильма" отметил 90-летие]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/171184/ Женитьба]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] lwe1wrblmgcy6rmbyl8d5dszzwkqqtw 0 186643 2321092 2022-08-01T09:49:56Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Mimino | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Мимино | realizacion = Georgii Daneliya | scenari = Georgii Daneliya, Revaz Gabriadze e Viktoriya Tokareva | actor = Vakhtang Kikabidze<br />Frunzik Mkrtchyan | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Mimino''''' (... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Mimino | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Мимино | realizacion = Georgii Daneliya | scenari = Georgii Daneliya, Revaz Gabriadze e Viktoriya Tokareva | actor = Vakhtang Kikabidze<br />Frunzik Mkrtchyan | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Mimino''''' (en [[rus]]: Мимино) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Georgii Daneliya,<ref>[https://rg.ru/2022/01/10/larisa-ivanovna-iz-mimino-elena-proklova-popala-v-reanimaciiu.html "Лариса Ивановна" из "Мимино" Елена Проклова попала в реанимацию]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/mimino МИМИНО]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 55fk9oc9pzuveoae6k4twnis2gekk8v 0 186644 2321093 2022-08-01T09:51:03Z Orchendor 42610 Creacion de la pagina amb « [[File:ACO 3341.jpg|thumb|right|Imatge d'un amàs de galaxias Leis '''amàs de galaxias''' son d'associacions de mai d'un centenau de [[galaxia]]s liadas entre elei per la [[gravitacion]]. Son d'estructuras establas que se son formadas i a aperaquí 10 miliards d'ans. Intermediàrias entre lo [[grop de galaxias]] e lo [[superamàs de galaxias]], contènon en mejana de 100 e {{formatnum:1000}} [[galaxia]]s despartidas dins una region de 6 a 35 milions d'ans l... » wikitext text/x-wiki [[File:ACO 3341.jpg|thumb|right|Imatge d'un amàs de galaxias Leis '''amàs de galaxias''' son d'associacions de mai d'un centenau de [[galaxia]]s liadas entre elei per la [[gravitacion]]. Son d'estructuras establas que se son formadas i a aperaquí 10 miliards d'ans. Intermediàrias entre lo [[grop de galaxias]] e lo [[superamàs de galaxias]], contènon en mejana de 100 e {{formatnum:1000}} [[galaxia]]s despartidas dins una region de 6 a 35 milions d'ans lutz de diamètre. En mai d'aquò, aqueleis amàs son caracterizats per lor forma (esferica, simetrica, irregulara...) e per la reparticion de sei membres. La màger part dei [[galaxia]]s, benlèu 90%, fan partida d'un amàs ò d'un superamàs. D'exemples d'amàs de galaxias observables amb d'instruments amators son l'[[Amàs de la Verge]], un ensemble de {{formatnum:1500}} galaxias situat a 60 milions d'ans lutz de la [[Tèrra]], ò l'[[Amàs de la Maquina Pneumatica]], una estructura de 274 galaxias situadas a 125 milions d'ans lutz. En revènge, la [[Via Lactèa]] se tròba d'un grop d'un trentenau de [[galaxia]]s (lo [[Grop Locau]]) que fa dirèctament partida d'un superamàs (lo [[Superamàs de la Verge]]). == Liames intèrnes == * [[Amàs de galaxias]]. * [[Galaxia]]. * [[Grop de galaxias]]. == Bibliografia == == Nòtas e referéncias == <references/> jnd5ue7i3f51ija86439xg45l66ro4p 2321095 2321093 2022-08-01T09:51:24Z Orchendor 42610 /* Liames intèrnes */ wikitext text/x-wiki [[File:ACO 3341.jpg|thumb|right|Imatge d'un amàs de galaxias Leis '''amàs de galaxias''' son d'associacions de mai d'un centenau de [[galaxia]]s liadas entre elei per la [[gravitacion]]. Son d'estructuras establas que se son formadas i a aperaquí 10 miliards d'ans. Intermediàrias entre lo [[grop de galaxias]] e lo [[superamàs de galaxias]], contènon en mejana de 100 e {{formatnum:1000}} [[galaxia]]s despartidas dins una region de 6 a 35 milions d'ans lutz de diamètre. En mai d'aquò, aqueleis amàs son caracterizats per lor forma (esferica, simetrica, irregulara...) e per la reparticion de sei membres. La màger part dei [[galaxia]]s, benlèu 90%, fan partida d'un amàs ò d'un superamàs. D'exemples d'amàs de galaxias observables amb d'instruments amators son l'[[Amàs de la Verge]], un ensemble de {{formatnum:1500}} galaxias situat a 60 milions d'ans lutz de la [[Tèrra]], ò l'[[Amàs de la Maquina Pneumatica]], una estructura de 274 galaxias situadas a 125 milions d'ans lutz. En revènge, la [[Via Lactèa]] se tròba d'un grop d'un trentenau de [[galaxia]]s (lo [[Grop Locau]]) que fa dirèctament partida d'un superamàs (lo [[Superamàs de la Verge]]). == Liames intèrnes == * [[Galaxia]]. * [[Grop de galaxias]]. * [[Superamàs de galaxias]]. == Bibliografia == == Nòtas e referéncias == <references/> 33cfy20vwp2ujr8ohlwnukkxa7edwvf 2321096 2321095 2022-08-01T09:52:00Z Orchendor 42610 wikitext text/x-wiki [[File:ACO 3341.jpg|thumb|right|Imatge d'un amàs de galaxias.]] Leis '''amàs de galaxias''' son d'associacions de mai d'un centenau de [[galaxia]]s liadas entre elei per la [[gravitacion]]. Son d'estructuras establas que se son formadas i a aperaquí 10 miliards d'ans. Intermediàrias entre lo [[grop de galaxias]] e lo [[superamàs de galaxias]], contènon en mejana de 100 e {{formatnum:1000}} [[galaxia]]s despartidas dins una region de 6 a 35 milions d'ans lutz de diamètre. En mai d'aquò, aqueleis amàs son caracterizats per lor forma (esferica, simetrica, irregulara...) e per la reparticion de sei membres. La màger part dei [[galaxia]]s, benlèu 90%, fan partida d'un amàs ò d'un superamàs. D'exemples d'amàs de galaxias observables amb d'instruments amators son l'[[Amàs de la Verge]], un ensemble de {{formatnum:1500}} galaxias situat a 60 milions d'ans lutz de la [[Tèrra]], ò l'[[Amàs de la Maquina Pneumatica]], una estructura de 274 galaxias situadas a 125 milions d'ans lutz. En revènge, la [[Via Lactèa]] se tròba d'un grop d'un trentenau de [[galaxia]]s (lo [[Grop Locau]]) que fa dirèctament partida d'un superamàs (lo [[Superamàs de la Verge]]). == Liames intèrnes == * [[Galaxia]]. * [[Grop de galaxias]]. * [[Superamàs de galaxias]]. == Bibliografia == == Nòtas e referéncias == <references/> sn27gczq6zw20mr6pdag5qzt8vb3n2i 0 186645 2321094 2022-08-01T09:51:12Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Usatyi nyan | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Усатый нянь | realizacion = Vladimir Grammatikov | scenari = Andrei Veitsler e Aleksandr Misharin | actor = Sergei Prokhanov<br />Lyudmila Shagalova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Usatyi nyan'''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Usatyi nyan | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Усатый нянь | realizacion = Vladimir Grammatikov | scenari = Andrei Veitsler e Aleksandr Misharin | actor = Sergei Prokhanov<br />Lyudmila Shagalova | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Usatyi nyan''''' (en [[rus]]: Усатый нянь) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Vladimir Grammatikov,<ref>[https://iz.ru/824844/aleksei-korolev/nauki-iunoshei-pytaiut-problemy-obrazovaniia-v-kinematografe Науки юношей пытают: проблемы образования в кинематографе]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/169325/ Усатый нянь]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] qg01sfb0329n9hvaav8zq01cco6lcao 0 186646 2321097 2022-08-01T09:52:23Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Priezzhaya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Приезжая | realizacion = Valerii Lonskoi | scenari = Artur Makarov | actor = Zhanna Prokhorenko<br />Yelena Ikonitskaya | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Priezzhaya''''' (en [[rus]]: Приезжая)... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Priezzhaya | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Приезжая | realizacion = Valerii Lonskoi | scenari = Artur Makarov | actor = Zhanna Prokhorenko<br />Yelena Ikonitskaya | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Priezzhaya''''' (en [[rus]]: Приезжая) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Valerii Lonskoi,<ref>[https://www.izh.kp.ru/daily/25777/2761018/ Александр Михайлов в Ижевске: «Я вынужден мотаться по России, чтобы заработать на жизнь»]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/priezzhaya ПРИЕЗЖАЯ]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 5pylalolo0gxknxdcx1evnv014c2xj0 0 186647 2321098 2022-08-01T09:54:06Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Nos | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Нос | realizacion = Rolan Bykov | scenari = Rolan Bykov | actor = Rolan Bykov<br />Zinaida Slavina | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Nos''''' (en [[rus]]: Нос) es un filme Union de las Republicas Socialistas... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Nos | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Нос | realizacion = Rolan Bykov | scenari = Rolan Bykov | actor = Rolan Bykov<br />Zinaida Slavina | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Nos''''' (en [[rus]]: Нос) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Rolan Bykov,<ref>[https://www.kp.ru/online/news/3682672/ Умер Давид Бабаев, актер театра и кино]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/4532/annot/ НОС (1977)]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 6srm1uufu3ycpyw79d72k7rqhp9rzjn 0 186648 2321101 2022-08-01T09:55:21Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Sluzhebnyi roman | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Служебный роман | realizacion = Eldar Ryazanov | scenari = Eldar Ryazanov e Emil Braginskii | actor = Andrei Myagkov<br />Alisa Freindlich | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Sluzhebnyi roma... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Sluzhebnyi roman | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Служебный роман | realizacion = Eldar Ryazanov | scenari = Eldar Ryazanov e Emil Braginskii | actor = Andrei Myagkov<br />Alisa Freindlich | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Sluzhebnyi roman''''' (en [[rus]]: Служебный роман) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Eldar Ryazanov,<ref>[https://rg.ru/2022/04/27/pravda-li-chto-kinoteatry-ne-perezhivut-slozhnye-vremena.html Правда ли, что кинотеатры не переживут сложные времена]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/184050/ Служебный роман]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 0wv266qpa8v5yiiryt6zc8m6v06yxjl 0 186649 2321102 2022-08-01T09:56:32Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = V chetverg i bolshe nikogda | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = В четверг и больше никогда | realizacion = Anatolii Efros | scenari = Andrei Bitov | actor = Lyubov Dobrzhanskaya<br />Oleg Dahl | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''V chet... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = V chetverg i bolshe nikogda | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = В четверг и больше никогда | realizacion = Anatolii Efros | scenari = Andrei Bitov | actor = Lyubov Dobrzhanskaya<br />Oleg Dahl | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''V chetverg i bolshe nikogda''''' (en [[rus]]: В четверг и больше никогда) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Anatolii Efros,<ref>[https://www.mos.ru/news/item/48486073/ Памятник чижику, работа в кино и любовь к горам. Каким мы запомним Андрея Битова]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/v-chetverg-i-bolshe-nikogda В ЧЕТВЕРГ И БОЛЬШЕ НИКОГДА]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] tuwmd2q3fkl33610me9tfq2vuv6x78h 0 186650 2321103 2022-08-01T10:31:22Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Aty-baty, shli soldaty... | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Аты-баты, шли солдаты... | realizacion = Leonid Bykov | scenari = Kirill Rapoport e Boris Vasilev | actor = Leonid Bykov<br />Vladimir Konkin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Aty-baty, shli soldaty... | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Аты-баты, шли солдаты... | realizacion = Leonid Bykov | scenari = Kirill Rapoport e Boris Vasilev | actor = Leonid Bykov<br />Vladimir Konkin | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Aty-baty, shli soldaty...''''' (en [[rus]]: Аты-баты, шли солдаты...) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Leonid Bykov,<ref>[https://www.vesti.ru/article/1441418 "В небе "ночные ведьмы", "Аты-баты, шли солдаты" и другие фильмы: кто был прототипом героев]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/313/annot/ АТЫ-БАТЫ, ШЛИ СОЛДАТЫ... (1976)]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 9ng33ch62odlivs01sswk5fzqaaksp9 0 186651 2321104 2022-08-01T10:32:52Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Poligon | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Полигон | realizacion = Anatolii Petrov | scenari = Sever Gansovskii e Arcadii Snessarev | actor = Vsevolod Yakut<br />Oleg Mokshantsev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Poligon''''' (en [[rus]]: Поли... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Poligon | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Полигон | realizacion = Anatolii Petrov | scenari = Sever Gansovskii e Arcadii Snessarev | actor = Vsevolod Yakut<br />Oleg Mokshantsev | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Poligon''''' (en [[rus]]: Полигон) es un filme d'animacion [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Anatolii Petrov,<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/2692834 Цветущая ложность]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/273655/ Полигон (1977)]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] qg7nazeqp3z5p3kmnv9qrxrs1wpy3n8 0 186652 2321105 2022-08-01T10:34:03Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Printsessa na goroshine | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Принцесса на горошине | realizacion = Boris Rytsarev | scenari = Feliks Mironer | actor = Irina Malysheva<br />Andrei Podoshian | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Printsessa na... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Printsessa na goroshine | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Принцесса на горошине | realizacion = Boris Rytsarev | scenari = Feliks Mironer | actor = Irina Malysheva<br />Andrei Podoshian | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Printsessa na goroshine''''' (en [[rus]]: Принцесса на горошине) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Boris Rytsarev,<ref>[https://rg.ru/2018/10/28/umerla-aktrisa-marina-livanova.html Умерла актриса Марина Ливанова]</ref><ref>[https://www.kinopoisk.ru/film/43267/ Принцесса на горошине (1976)]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] l229uh36s3s7u5gq1cpxxyy1g4ag8no 0 186653 2321106 2022-08-01T10:35:08Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Rudin | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Рудин | realizacion = Konstantin Voinov | scenari = Nikolai Figurovskii e Konstantin Voinov | actor = Oleg Yefremov<br />Armen Dzhigarkhanyan | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Rudin''''' (en [[rus]]: Руди... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Rudin | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Рудин | realizacion = Konstantin Voinov | scenari = Nikolai Figurovskii e Konstantin Voinov | actor = Oleg Yefremov<br />Armen Dzhigarkhanyan | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Rudin''''' (en [[rus]]: Рудин) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Konstantin Voinov,<ref>[https://tass.ru/info/4256788 Биография Олега Видова]</ref><ref>[https://www.afisha.ru/movie/170680/ Рудин]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] kunegxfrflj7axbledx8rc844r92l2o 0 186654 2321107 2022-08-01T10:36:21Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Alenkii tsvetochek | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Аленький цветочек | realizacion = Irina Povolotskaya | scenari = Sergei Aksakov e Natalya Ryazantseva | actor = Marina Ilyichyova<br />Lev Durov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Alenk... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Alenkii tsvetochek | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Аленький цветочек | realizacion = Irina Povolotskaya | scenari = Sergei Aksakov e Natalya Ryazantseva | actor = Marina Ilyichyova<br />Lev Durov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Alenkii tsvetochek''''' (en [[rus]]: Аленький цветочек) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Irina Povolotskaya,<ref>[https://www.kuban.kp.ru/online/news/2793074/ В честь Дня семьи, любви и верности на Кубани покажут кино]</ref><ref>[https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/sov/181/annot/ АЛЕНЬКИЙ ЦВЕТОЧЕК (1977)]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] mpwi8qopc52dfgfok0wzkl0av7rygw6 0 186655 2321108 2022-08-01T10:37:34Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vtoraya popytka Viktora Krokhina | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Вторая попытка Виктора Крохин | realizacion = Igor Sheshukov | scenari = Eduard Volodarskii | actor = Aleksandr Kharashkevich<br />Viktor Poluyektov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Vtoraya popytka Viktora Krokhina | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Вторая попытка Виктора Крохин | realizacion = Igor Sheshukov | scenari = Eduard Volodarskii | actor = Aleksandr Kharashkevich<br />Viktor Poluyektov | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Vtoraya popytka Viktora Krokhina''''' (en [[rus]]: Вторая попытка Виктора Крохин) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Igor Sheshukov,<ref>[https://iz.ru/831988/aleksei-korolev/uboinyi-otdel-pochemu-kinematografisty-tak-liubiat-geroev-ringa Убойный отдел: почему кинематографисты так любят героев ринга]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/vtoraya-popytka-viktora-krokhina ВТОРАЯ ПОПЫТКА ВИКТОРА КРОХИНА]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 59ymbdc4i452n7k90395isi5skr65jw 0 186656 2321109 2022-08-01T10:38:44Z Nikolai Kurbatov 47060 Creacion de la pagina amb « {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Sentimentalnyi roman | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Сентиментальный роман | realizacion = Igor Maslennikov | scenari = Igor Maslennikov e Vera Panova | actor = Elena Proklova<br />Elena Koreneva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''S... » wikitext text/x-wiki {{Infobox Cinèma (filme) | títol = Sentimentalnyi roman | imatge = | legenda = | titre québécois = | títol original = Сентиментальный роман | realizacion = Igor Maslennikov | scenari = Igor Maslennikov e Vera Panova | actor = Elena Proklova<br />Elena Koreneva | produccion = | país = {{URSS}} | genre = | durada = | annada de sortida = }} '''''Sentimentalnyi roman''''' (en [[rus]]: Сентиментальный роман) es un filme [[Union de las Republicas Socialistas Sovieticas|sovietic]] realizat per Igor Maslennikov,<ref>[https://www.eg.ru/showbusiness/823937-poslednyaya-lyubovolegayankovskogo--kinokritik-s-polskoy-krovyu/ Последняя любовь Олега Янковского — кинокритик с польской кровью]</ref><ref>[https://www.km.ru/kino/encyclopedia/sentimentalnyi-roman СЕНТИМЕНТАЛЬНЫЙ РОМАН]</ref> sortit en [[1977]]. == Referéncias == <references/> [[Categoria:Filme sovietic]] 8p1o6gq8g44513ahml11gpo6emg4c0d