22 ਜੁਲਾਈ

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="pa">
  <siteinfo>
    <sitename>ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ</sitename>
    <dbname>pawiki</dbname>
    <base>https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ਮੀਡੀਆ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ਖ਼ਾਸ</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">ਵਰਤੋਂਕਾਰ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ਤਸਵੀਰ</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ਫਰਮਾ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ਮਦਦ</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">ਸ਼੍ਰੇਣੀ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">ਫਾਟਕ</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ਮੌਡਿਊਲ</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">ਗੈਜਟ</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">ਗੈਜਟ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">ਗੈਜਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">ਗੈਜਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2600" case="first-letter">Topic</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>22 ਜੁਲਾਈ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4166</id>
    <revision>
      <id>608864</id>
      <parentid>525113</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:24:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nachhattardhammu</username>
        <id>5032</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਜਨਮ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3957" xml:space="preserve">{{ਜੁਲਾਈ ਕਲੰਡਰ|float=right}}
'''22 ਜੁਲਾਈ''' [[ਗ੍ਰੈਗਰੀ ਕਲੰਡਰ]] ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਸਾਲ ਦਾ 203ਵਾਂ ([[ਲੀਪ ਸਾਲ]] ਵਿੱਚ 204ਵਾਂ) ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸਾਲ ਦੇ 162 ਦਿਨ ਬਾਕੀ ਹਨ। 
== ਵਾਕਿਆ ==
* [[File:Flag of India.svg|120px|thumb|[[ਭਾਰਤ ਦਾ ਝੰਡਾ]]]]
* [[1906]] &amp;ndash;ਵੈਨਕੂਵਰ ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰਦਆਰੇ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ
* [[1947]] &amp;ndash; [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਝੰਡਾ]] ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ।
* [[1962]] &amp;ndash;ਮੁੱਲਾਂਪੁਰ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਨੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵਿੱਚ ਫੁਟ ‘ਤੇ ਮੁਹਰ ਲਾਈ
* [[1971]] &amp;ndash;ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ 101 ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਜਥਾ ਲੈ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਵੱਲ ਨੂੰ ਚੱਲਿਆ
* [[1976]] &amp;ndash; [[ਸਮਝੌਤਾ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ]] ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ 'ਚ ਰੇਲ ਸਮਝੋਤਾ ਹੋਇਆ।

==ਜਨਮ==
* [[1822]] &amp;ndash; ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਦੇ ਜਨਮਦਾਤਾ [[ਗਰੈਗਰ ਮੈਂਡਲ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1849]] &amp;ndash; ਅਮਰੀਕੀ ਯਹੂਦੀ ਕਵੀ [[ਐਂਮਾ ਲਾਜ਼ਰ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1923]] &amp;ndash; ਭਾਰਤੀ ਗਾਇਕ [[ਮੁਕੇਸ਼]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1929]] &amp;ndash;  [[ਸ਼ਾਂਤੀਨਾਥ ਦੇਸਾਈ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1954]] &amp;ndash; ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ [[ਲਕਸ਼ਮਣ ਰਾਓ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1962]] &amp;ndash; ਅਮਰੀਕੀ ਪੌਰਨੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਅਦਾਕਾਰਾ [[ਕੈਰੇਨ ਸਮਰ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1965]] &amp;ndash; ਭਾਰਤ ਦਾ [[ਰਮਨ ਮੈਗਸੇਸੇ ਸਨਮਾਨ]] ਜੇਤੂ ਸਮਾਜਸੇਵੀ [[ਸੰਦੀਪ ਪਾਂਡੇ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1970]] &amp;ndash; ਨਾਗਪੁਰ ਦਾ ਮੇਅਰ [[ਦੇਵੇਂਦਰ ਫੜਨਵੀਸ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1973]] &amp;ndash;  ਇੰਡੀਅਨ ਪੈਰਾਲੰਪਿਕ ਪਾਵਰਲਿਫਟਰ [[ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਹੇਲੂ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1975]] &amp;ndash; ਲੰਡਨ ਦਾ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਫੈਸ਼ਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ [[ਐਲਿਸ ਟੈਂਪਰਲੇ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1978]] &amp;ndash; ) ਲੈਟੀਨਾ ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਕਾਰਕੁੰਨ, ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਕੌਮੀ ਆਗੂ [[ਈਸਾ ਨੋਯੋਲਾ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1985]] &amp;ndash; ਯੂਕਰੇਨੀ ਕਵੀ, ਲਘੂ ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਨਾਟਕਕਾਰ [[ਕੈਟਰੀਨਾ ਬਾਬਕਿਨਾ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1987]] &amp;ndash; ਰੂਸੀ-ਜਰਮਨ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਬੁਰਲਾਕੋਵ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1995]] &amp;ndash; ਭਾਰਤੀ ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ [[ਅਰਮਾਨ ਮਲਿਕ]] ਦਾ ਜਨਮ।

==ਦਿਹਾਂਤ==
* [[1908]] &amp;ndash; ਅੰਗਰੇਜ਼ ਲਿਬਰਲ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰ, ਸ਼ਾਂਤੀਵਾਦੀ [[ਵਿਲੀਅਮ ਰਾਂਡਾਲ ਕ੍ਰੇਮਰ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ।
* [[1967]] &amp;ndash; ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ [[ਕਾਰਲ ਸੈਂਡਬਰਗ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ।
* [[2004]] &amp;ndash; ਬੁਲਗਾਰੀਆਈ ਵਿਦਰੋਹੀ, ਕਵੀ, ਅਤੇ ਵਿਅੰਗਕਾਰ [[ਰਾਦੋਈ ਰਾਲਿਨ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ।

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੁਲਾਈ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਲ ਦੇ ਦਿਨ]]</text>
      <sha1>fnj9c4cj57m2i9pa68irgrat09bsy2q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608865</id>
      <parentid>608864</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:25:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nachhattardhammu</username>
        <id>5032</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਦਿਹਾਂਤ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4570" xml:space="preserve">{{ਜੁਲਾਈ ਕਲੰਡਰ|float=right}}
'''22 ਜੁਲਾਈ''' [[ਗ੍ਰੈਗਰੀ ਕਲੰਡਰ]] ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਸਾਲ ਦਾ 203ਵਾਂ ([[ਲੀਪ ਸਾਲ]] ਵਿੱਚ 204ਵਾਂ) ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸਾਲ ਦੇ 162 ਦਿਨ ਬਾਕੀ ਹਨ। 
== ਵਾਕਿਆ ==
* [[File:Flag of India.svg|120px|thumb|[[ਭਾਰਤ ਦਾ ਝੰਡਾ]]]]
* [[1906]] &amp;ndash;ਵੈਨਕੂਵਰ ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰਦਆਰੇ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ
* [[1947]] &amp;ndash; [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਝੰਡਾ]] ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ।
* [[1962]] &amp;ndash;ਮੁੱਲਾਂਪੁਰ ਕਨਵੈਨਸ਼ਨ ਨੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵਿੱਚ ਫੁਟ ‘ਤੇ ਮੁਹਰ ਲਾਈ
* [[1971]] &amp;ndash;ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ 101 ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਜਥਾ ਲੈ ਕੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਦਿੱਲੀ ਵੱਲ ਨੂੰ ਚੱਲਿਆ
* [[1976]] &amp;ndash; [[ਸਮਝੌਤਾ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ]] ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ 'ਚ ਰੇਲ ਸਮਝੋਤਾ ਹੋਇਆ।

==ਜਨਮ==
* [[1822]] &amp;ndash; ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਦੇ ਜਨਮਦਾਤਾ [[ਗਰੈਗਰ ਮੈਂਡਲ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1849]] &amp;ndash; ਅਮਰੀਕੀ ਯਹੂਦੀ ਕਵੀ [[ਐਂਮਾ ਲਾਜ਼ਰ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1923]] &amp;ndash; ਭਾਰਤੀ ਗਾਇਕ [[ਮੁਕੇਸ਼]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1929]] &amp;ndash;  [[ਸ਼ਾਂਤੀਨਾਥ ਦੇਸਾਈ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1954]] &amp;ndash; ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ [[ਲਕਸ਼ਮਣ ਰਾਓ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1962]] &amp;ndash; ਅਮਰੀਕੀ ਪੌਰਨੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਅਦਾਕਾਰਾ [[ਕੈਰੇਨ ਸਮਰ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1965]] &amp;ndash; ਭਾਰਤ ਦਾ [[ਰਮਨ ਮੈਗਸੇਸੇ ਸਨਮਾਨ]] ਜੇਤੂ ਸਮਾਜਸੇਵੀ [[ਸੰਦੀਪ ਪਾਂਡੇ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1970]] &amp;ndash; ਨਾਗਪੁਰ ਦਾ ਮੇਅਰ [[ਦੇਵੇਂਦਰ ਫੜਨਵੀਸ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1973]] &amp;ndash;  ਇੰਡੀਅਨ ਪੈਰਾਲੰਪਿਕ ਪਾਵਰਲਿਫਟਰ [[ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਹੇਲੂ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1975]] &amp;ndash; ਲੰਡਨ ਦਾ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਫੈਸ਼ਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰ [[ਐਲਿਸ ਟੈਂਪਰਲੇ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1978]] &amp;ndash; ) ਲੈਟੀਨਾ ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਕਾਰਕੁੰਨ, ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਕੌਮੀ ਆਗੂ [[ਈਸਾ ਨੋਯੋਲਾ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1985]] &amp;ndash; ਯੂਕਰੇਨੀ ਕਵੀ, ਲਘੂ ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਨਾਟਕਕਾਰ [[ਕੈਟਰੀਨਾ ਬਾਬਕਿਨਾ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1987]] &amp;ndash; ਰੂਸੀ-ਜਰਮਨ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਬੁਰਲਾਕੋਵ]] ਦਾ ਜਨਮ।
* [[1995]] &amp;ndash; ਭਾਰਤੀ ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ [[ਅਰਮਾਨ ਮਲਿਕ]] ਦਾ ਜਨਮ।

==ਦਿਹਾਂਤ==
* [[1908]] &amp;ndash; ਅੰਗਰੇਜ਼ ਲਿਬਰਲ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰ, ਸ਼ਾਂਤੀਵਾਦੀ [[ਵਿਲੀਅਮ ਰਾਂਡਾਲ ਕ੍ਰੇਮਰ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ।
* [[1967]] &amp;ndash; ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਕ [[ਕਾਰਲ ਸੈਂਡਬਰਗ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ।
* [[1985]] &amp;ndash; ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ [[ਰਾਮਾਦੇਵੀ ਚੌਧਰੀ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ।
* [[2004]] &amp;ndash; ਬੁਲਗਾਰੀਆਈ ਵਿਦਰੋਹੀ, ਕਵੀ, ਅਤੇ ਵਿਅੰਗਕਾਰ [[ਰਾਦੋਈ ਰਾਲਿਨ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ।
* [[1908]] &amp;ndash; ਅੰਗਰੇਜ਼ ਲਿਬਰਲ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰ [[ਵਿਲੀਅਮ ਰਾਂਡਾਲ ਕ੍ਰੇਮਰ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ।
* [[2018]] &amp;ndash; ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਆਈਕਨ [[ਵਿਮਲਾਬਾਈ ਦੇਸ਼ਮੁਖ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ।
* [[2020]] &amp;ndash; ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲਕਾਰ [[ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਗਰਗ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ।
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੁਲਾਈ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਲ ਦੇ ਦਿਨ]]</text>
      <sha1>c9ta35pscflwxwqt5tdrm60dmvdp5f6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਹਿਰ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4988</id>
    <revision>
      <id>608848</id>
      <parentid>608845</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T12:31:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shubhdeep Sandhu</username>
        <id>40562</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28802" xml:space="preserve">{{Infobox Country
| established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986
| established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼
| established_date4 = 1985 – 1995
| established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018
| established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984
| established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]]
| image_flag = Flag of Khalistan with text.svg
| image_coat = Khalistan Emblem.svg
| image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png
| map_caption = ਨਕਸ਼ਾ
| government_type = ਆਗੂ
| leader_title1 = ਮੋਢੀ
| leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]
| sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ
| leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
| leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ
| leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
| leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ
| flag_width = 220px
| symbol_width = 98px
| national_motto = &lt;br/&gt;&quot;ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ&quot;
| national_anthem = &lt;br/&gt;&quot;ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ&quot;&lt;br/&gt;[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]]
| conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ
}}

'''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: &quot;[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ&quot;) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। 

ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ।

1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ।

ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 2,00,000 ਲੱਖ ਤੋਂ 3,00,000 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ।

ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ &quot;ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ...&quot;
==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ==
[[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ।

1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ &quot;ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ&quot; ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ।
===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ।
===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। 

ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}}
ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}}
ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]]
&lt;references /&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>h5oaoh5fw35vew361fykiavqk58oc2z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608850</id>
      <parentid>608848</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T12:58:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shubhdeep Sandhu</username>
        <id>40562</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31335" xml:space="preserve">{{Infobox Country
| established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986
| established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼
| established_date4 = 1985 – 1995
| established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018
| established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984
| established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]]
| image_flag = Flag of Khalistan with text.svg
| image_coat = Khalistan Emblem.svg
| image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png
| map_caption = ਨਕਸ਼ਾ
| government_type = ਆਗੂ
| leader_title1 = ਮੋਢੀ
| leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]
| sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ
| leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
| leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ
| leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
| leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ
| flag_width = 220px
| symbol_width = 98px
| national_motto = &lt;br/&gt;&quot;ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ&quot;
| national_anthem = &lt;br/&gt;&quot;ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ&quot;&lt;br/&gt;[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]]
| conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ
}}

'''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: &quot;[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ&quot;) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। 

ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ।

1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ।

ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 2,00,000 ਲੱਖ ਤੋਂ 3,00,000 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ।

ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ &quot;ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ...&quot;
==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ==
[[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ।

1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ &quot;ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ&quot; ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ।
===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ।
===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। 

ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}}
ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}}
ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ।

1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}

==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]]
&lt;references /&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>h8ztdwo4ngblk5fl4wqo2dy6p7cl47i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608851</id>
      <parentid>608850</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T13:07:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shubhdeep Sandhu</username>
        <id>40562</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32197" xml:space="preserve">{{Infobox Country
| established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986
| established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼
| established_date4 = 1985 – 1995
| established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018
| established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984
| established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]]
| image_flag = Flag of Khalistan with text.svg
| image_coat = Khalistan Emblem.svg
| image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png
| map_caption = ਨਕਸ਼ਾ
| government_type = ਆਗੂ
| leader_title1 = ਮੋਢੀ
| leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]
| sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ
| leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
| leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ
| leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
| leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ
| flag_width = 220px
| symbol_width = 98px
| national_motto = &lt;br/&gt;&quot;ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ&quot;
| national_anthem = &lt;br/&gt;&quot;ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ&quot;&lt;br/&gt;[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]]
| conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ
}}

'''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: &quot;[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ&quot;) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। 

ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ।

1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ।

ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 2,00,000 ਲੱਖ ਤੋਂ 3,00,000 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ।

ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ &quot;ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ...&quot;
==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ==
[[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ।

1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ &quot;ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ&quot; ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ।
===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ।
===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। 

ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}}
ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}}
ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ।

1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}

==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]]
&lt;references /&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>am3ew9u4vvh3bnccfr5c89d6rfaytrp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608853</id>
      <parentid>608851</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T13:19:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shubhdeep Sandhu</username>
        <id>40562</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33902" xml:space="preserve">{{Infobox Country
| established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986
| established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼
| established_date4 = 1985 – 1995
| established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018
| established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984
| established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]]
| image_flag = Flag of Khalistan with text.svg
| image_coat = Khalistan Emblem.svg
| image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png
| map_caption = ਨਕਸ਼ਾ
| government_type = ਆਗੂ
| leader_title1 = ਮੋਢੀ
| leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]
| sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ
| leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
| leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ
| leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
| leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ
| flag_width = 220px
| symbol_width = 98px
| national_motto = &lt;br/&gt;&quot;ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ&quot;
| national_anthem = &lt;br/&gt;&quot;ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ&quot;&lt;br/&gt;[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]]
| conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ
}}

'''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: &quot;[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ&quot;) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। 

ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ।

1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ।

ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 2,00,000 ਲੱਖ ਤੋਂ 3,00,000 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ।

ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ &quot;ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ...&quot;
==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ==
[[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ।

1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ &quot;ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ&quot; ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ।
===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ।
===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। 

ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}}
ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}}
ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ।

1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]]
&lt;references /&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>f5o286v14ihb94yxjdmdwmlreqq8amz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608854</id>
      <parentid>608853</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T13:41:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shubhdeep Sandhu</username>
        <id>40562</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="34300" xml:space="preserve">{{Infobox Country
| established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986
| established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼
| established_date4 = 1985 – 1995
| established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018
| established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984
| established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]]
| image_flag = Flag of Khalistan with text.svg
| image_coat = Khalistan Emblem.svg
| image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png
| map_caption = ਨਕਸ਼ਾ
| government_type = ਆਗੂ
| leader_title1 = ਮੋਢੀ
| leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]
| sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ
| leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
| leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ
| leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
| leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ
| flag_width = 220px
| symbol_width = 98px
| national_motto = &lt;br/&gt;&quot;ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ&quot;
| national_anthem = &lt;br/&gt;&quot;ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ&quot;&lt;br/&gt;[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]]
| conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ
}}

'''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: &quot;[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ&quot;) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। 

ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ।

1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ।

ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 2,00,000 ਲੱਖ ਤੋਂ 3,00,000 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ।

ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ &quot;ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ...&quot;
==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ==
[[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ।

1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ &quot;ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ&quot; ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ।
===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ।
===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। 

ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}}
ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}}
ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ।

1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ।
===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ। ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ 'ਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ।]]


==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]]
&lt;references /&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>ct471nc1ijsvq43jrtx9jw3yxgs6tqh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608855</id>
      <parentid>608854</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T14:25:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shubhdeep Sandhu</username>
        <id>40562</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38495" xml:space="preserve">{{Infobox Country
| established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986
| established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼
| established_date4 = 1985 – 1995
| established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018
| established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984
| established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]]
| image_flag = Flag of Khalistan with text.svg
| image_coat = Khalistan Emblem.svg
| image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png
| map_caption = ਨਕਸ਼ਾ
| government_type = ਆਗੂ
| leader_title1 = ਮੋਢੀ
| leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]
| sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ
| leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
| leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ
| leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
| leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ
| flag_width = 220px
| symbol_width = 98px
| national_motto = &lt;br/&gt;&quot;ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ&quot;
| national_anthem = &lt;br/&gt;&quot;ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ&quot;&lt;br/&gt;[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]]
| conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ
}}

'''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: &quot;[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ&quot;) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। 

ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ।

1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ।

ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 2,00,000 ਲੱਖ ਤੋਂ 3,00,000 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ।

ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ &quot;ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ...&quot;
==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ==
[[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ।

1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ &quot;ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ&quot; ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ।
===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ।
===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। 

ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}}
ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}}
ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ।

1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ।
===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]]

ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। 

ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]]
&lt;references /&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>2r8948mvgnzsv2yze1s7bwphs8lkf6i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608856</id>
      <parentid>608855</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T14:25:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shubhdeep Sandhu</username>
        <id>40562</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38504" xml:space="preserve">{{Infobox Country
| established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986
| established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼
| established_date4 = 1985 – 1995
| established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018
| established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984
| established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]]
| image_flag = Flag of Khalistan with text.svg
| image_coat = Khalistan Emblem.svg
| image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png
| map_caption = ਨਕਸ਼ਾ
| government_type = ਆਗੂ
| leader_title1 = ਮੋਢੀ
| leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]
| sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ
| leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
| leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ
| leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
| leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ
| flag_width = 220px
| symbol_width = 98px
| national_motto = &lt;br/&gt;&quot;ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ&quot;
| national_anthem = &lt;br/&gt;&quot;ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ&quot;&lt;br/&gt;[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]]
| conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ
}}

'''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: &quot;[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ&quot;) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। 

ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ।

1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ।

ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 2,00,000 ਲੱਖ ਤੋਂ 3,00,000 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ।

ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ &quot;ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ...&quot;
==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ==
[[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ।

1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ &quot;ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ&quot; ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ।
===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ।
===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। 

ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}}
ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}}
ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ।

1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ।
===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]]

ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਤੱਤ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। 

ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]]
&lt;references /&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>5ene3yq0av9glrvf3abpn6ksm2mwwm1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608857</id>
      <parentid>608856</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T14:27:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shubhdeep Sandhu</username>
        <id>40562</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38497" xml:space="preserve">{{Infobox Country
| established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986
| established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼
| established_date4 = 1985 – 1995
| established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018
| established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984
| established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]]
| image_flag = Flag of Khalistan with text.svg
| image_coat = Khalistan Emblem.svg
| image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png
| map_caption = ਨਕਸ਼ਾ
| government_type = ਆਗੂ
| leader_title1 = ਮੋਢੀ
| leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]
| sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ
| leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
| leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ
| leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
| leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ
| flag_width = 220px
| symbol_width = 98px
| national_motto = &lt;br/&gt;&quot;ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ&quot;
| national_anthem = &lt;br/&gt;&quot;ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ&quot;&lt;br/&gt;[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]]
| conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ
}}

'''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: &quot;[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ&quot;) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। 

ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ।

1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ।

ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 2,00,000 ਲੱਖ ਤੋਂ 3,00,000 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ।

ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ &quot;ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ...&quot;
==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ==
[[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ।

1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ &quot;ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ&quot; ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ।
===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ।
===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। 

ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}}
ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}}
ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ।

1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ।
===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]]

ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। 

ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]]
&lt;references /&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>m49d6g3ok25p8oz8xlouw8nvthnk0if</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608858</id>
      <parentid>608857</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T14:30:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shubhdeep Sandhu</username>
        <id>40562</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38496" xml:space="preserve">{{Infobox Country
| established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986
| established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼
| established_date4 = 1985 – 1995
| established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018
| established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984
| established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]]
| image_flag = Flag of Khalistan with text.svg
| image_coat = Khalistan Emblem.svg
| image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png
| map_caption = ਨਕਸ਼ਾ
| government_type = ਆਗੂ
| leader_title1 = ਮੋਢੀ
| leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]
| sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ
| leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
| leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ
| leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
| leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ
| flag_width = 220px
| symbol_width = 98px
| national_motto = &lt;br/&gt;&quot;ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ&quot;
| national_anthem = &lt;br/&gt;&quot;ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ&quot;&lt;br/&gt;[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]]
| conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ
}}

'''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: &quot;[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ&quot;) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। 

ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ।

1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ।

ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 2,00,000 ਲੱਖ ਤੋਂ 3,00,000 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ।

ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ &quot;ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ...&quot;
==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ==
[[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ।

1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ &quot;ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ&quot; ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ।
===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ।
===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। 

ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– 
{{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}}
ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}}
ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ।

1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ।
===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]]

ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। 

ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]]
&lt;references /&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>qd90qxq1af1xff7bs6n1er88hkfo36x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608859</id>
      <parentid>608858</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T14:35:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shubhdeep Sandhu</username>
        <id>40562</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38549" xml:space="preserve">{{Infobox Country
| established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986
| established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼
| established_date4 = 1985 – 1995
| established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018
| established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984
| established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]]
| image_flag = Flag of Khalistan with text.svg
| image_coat = Khalistan Emblem.svg
| image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png
| map_caption = ਨਕਸ਼ਾ
| government_type = ਆਗੂ
| leader_title1 = ਮੋਢੀ
| leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]&lt;br/&gt;[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]]
| sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ
| leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
| leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ
| leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
| leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ
| flag_width = 220px
| symbol_width = 98px
| national_motto = &lt;br/&gt;&quot;ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ&quot;
| national_anthem = &lt;br/&gt;&quot;ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ&quot;&lt;br/&gt;[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]]
| conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ
}}

'''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: &quot;[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ&quot;) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। 

ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ।

1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ।

ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 2,00,000 ਲੱਖ ਤੋਂ 3,00,000 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ।

ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ &quot;ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ...&quot;
==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ==
[[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ।

1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ &quot;ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ&quot; ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ।
===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ।
===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। 

ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– 
{{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}}
ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}}
ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ।

1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ।
===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]]

ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। 

ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]]
&lt;references /&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>mxme7p6lfrk161a8hj1wdv8nnmc6c13</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608910</id>
      <parentid>608859</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T09:12:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shubhdeep Sandhu</username>
        <id>40562</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38527" xml:space="preserve">{{Infobox Country
| established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986
| established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼
| established_date4 = 1985 – 1995
| established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018
| established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984
| established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]]
| image_flag = Flag of Khalistan with text.svg
| image_coat = Khalistan Emblem.svg
| image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png
| map_caption = ਨਕਸ਼ਾ
| government_type = ਆਗੂ
| leader_title1 = ਮੋਢੀ
| leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]&lt;br/&gt;[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]]
| sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ
| leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
| leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ
| leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
| leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ
| flag_width = 220px
| symbol_width = 98px
| national_motto = &lt;br/&gt;&quot;ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ&quot;
| national_anthem = &lt;br/&gt;&quot;ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ&quot;&lt;br/&gt;[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]]
| conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ
}}

'''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: &quot;[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ&quot;) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। 

ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ।

1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ।

ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ।

ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ &quot;ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ...&quot;
==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ==
[[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ।

1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ &quot;ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ&quot; ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ।
===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ।
===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। 

ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– 
{{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}}
ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}}
ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ।

1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ।
===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]]

ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। 

ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]]
&lt;references /&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>lwdjujjt6xy7f9gh1ohqk81v56wa9bb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608911</id>
      <parentid>608910</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T09:17:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Shubhdeep Sandhu</username>
        <id>40562</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="39231" xml:space="preserve">{{Infobox Country
| established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986
| established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼
| established_date4 = 1985 – 1995
| established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018
| established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984
| established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ
| established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]]
| image_flag = Flag of Khalistan with text.svg
| image_coat = Khalistan Emblem.svg
| image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png
| map_caption = ਨਕਸ਼ਾ
| government_type = ਆਗੂ
| leader_title1 = ਮੋਢੀ
| leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]&lt;br/&gt;[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]]
| sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ
| leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
| leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ
| leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ
| leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ
| flag_width = 220px
| symbol_width = 98px
| national_motto = &lt;br/&gt;&quot;ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ&quot;
| national_anthem = &lt;br/&gt;&quot;ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ&quot;&lt;br/&gt;[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]]
| conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ
}}

'''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: &quot;[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ&quot;) [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। 

ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। 

ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ।

1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ।

ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ।

ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ &quot;ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ...&quot;
==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ==
[[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ।

1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ &quot;ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ&quot; ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ।
===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ।

ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ।
===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। 

ਇਸਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਐਕਟ ਦਾ ਡਰਾਫ਼ਟ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਇੱਕ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਬਾਕਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੂਜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। 

ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– 
{{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}}
ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – 
{{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}}
ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ।

ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ।

1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ।
===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ===
[[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]]

ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। 

ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।
==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]]
&lt;references /&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}&lt;/ref&gt;</text>
      <sha1>l1azl2hmdibfal1b9qg67tnqcohxq68</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਤਾਰਾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>12129</id>
    <revision>
      <id>608863</id>
      <parentid>542970</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:11:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nitesh Gill</username>
        <id>8973</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2149" xml:space="preserve">{{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ|}}
[[Image:Sirius A and B Hubble photo.jpg|thumb|250px|[[ਹਬਲ ਆਕਾਸ਼ ਦੂਰਬੀਨ]] ਨਾਲ ਲਈ ਗਈ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਤਾਰੇ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਮੁੱਖ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਬੀ ਤਾਰੇ ਦਾ ਬਿੰਦੂ (ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ, ਹੇਠਲੀ ਤਰਫ) ਮੁੱਖ ਵਿਆਧ ਤਾਰੇ ਤੋਂ ਵੱਖ ਵਿੱਖ ਰਿਹਾ ਹੈ]]

'''ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਤਾਰਾ''' ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਤਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚਮਕੀਲਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸਾਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ -1.46 ਮੈਗਨਿਟਿਊਡ ਹੈ ਜੋ ਦੂਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਰੋਸ਼ਨ ਤਾਰੇ ਅਗਸਤਿ ਤੋਂ ਦੁਗਣਾ ਹੈ। &lt;br /&gt;
ਦਰਅਸਲ ਜੋ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਤਾਰਾ ਬਿਨਾਂ ਦੂਰਬੀਨ ਦੇ ਅੱਖ ਨਾਲ ਇੱਕ ਤਾਰਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਉਹ ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਵਿਤਾਰਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਤਾਂ ਮੁੱਖ ਅਨੁਕ੍ਰਮ ਤਾਰਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ A1V ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਏ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ DA2 ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦਾ ਸਫੇਦ ਬੌਣਾ ਤਾਰਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਬੀ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਾਰੇ ਮਹਾਸ਼ਵਾਨ ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹਨ।

ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਤਾਰਾ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 8.6 ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਸਾਲ ਦੀ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਹੈ। ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਏ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਦੁੱਗਣਾ ਪੁੰਜ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਬੀ ਦਾ ਪੁੰਜ ਲਗਭਗ ਸੂਰਜ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।

{{ਅਧਾਰ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਾਰਾਮੰਡਲ]]</text>
      <sha1>fqznramelmq5l72lci2dneo18ms39s9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਸੱਥ</title>
    <ns>4</ns>
    <id>14787</id>
    <revision>
      <id>608904</id>
      <parentid>608810</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T07:46:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gaurav Jhammat</username>
        <id>7070</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਟਿੱਪਣੀ 2 */ Reply</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40476" xml:space="preserve">__NEWSECTIONLINK__
	
[[File:Wikimedians at kotkapura 20.JPG|270px|thumb|ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਵਿਖੇ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਵਰਕਸ਼ਾਪ]]
 &lt;div style=&quot;background:#f9f9f9; border:1px solid #aaaaaa; clear:right; float:right; font-size:90%; margin:0em 0 1em 1em; padding:4px; width:270px;&quot;&gt;
&lt;big&gt;&lt;center&gt;'''ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ:'''&lt;/center&gt;&lt;/big&gt;
* [[ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਸੁਆਗਤ]] ― ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਉੱਤੇ ਜੀ ਆਇਆਂ ਨੂੰ।
* [[ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਪੁੱਛ-ਗਿੱਛ]] ― ਸਵਾਲ ਪੁੱਛਣ ਲਈ।
* [[ਮਦਦ:ਸਮੱਗਰੀ]] ― ਮਦਦ ਲਈ।
* [[ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਬਣਨ ਲਈ ਬੇਨਤੀਆਂ]] ― ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਬੇਨਤੀਆਂ
* [[ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਮੁੱਖ ਫਰਮੇ]]
* [[ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ:ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਫ਼ੇ|ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਫ਼ੇ]]

ਹੋਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਕੜੀਆਂ -
*[[:en:Wikipedia:Community Portal|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਕੀ ਸੱਥ]]
*[[:m:|ਮੈਟਾ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ]]।
&lt;/div&gt;
{| class=&quot;infobox&quot; width=&quot;280px&quot;
|- align=&quot;center&quot;
| [[File:Replacement filing cabinet.svg|100px|Archive]]
'''ਸੱਥ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ:'''
|- align=&quot;center&quot;
| [[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 1|1]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 2|2]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 3|3]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 4|4]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 5|5]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 6|6]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 7|7]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 8|8]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 9|9]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 10|10]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 11|11]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 12|12]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 13|13]]{{h.}}&lt;br/&gt;[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 14|14]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 15|15]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 16|16]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 17|17]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 18|18]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 19|19]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 20|20]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 21|21]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 22|22]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 23|23]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 24|24]]
{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 25|25]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 26|26]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 27|27]]{{h.}}[[/ਪੁਰਾਣੀ ਚਰਚਾ 28|28]]{{h.}}
|}

== ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਸੰਬੰਧੀ ==

ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਜੀ,

ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੇ ਠੀਕ ਠਾਕ ਹੋਵੋਂਗੇ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਵਿਕੀ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟਾਂ ਬਾਰੇ ਲਗਾਤਾਰ ਅਪਡੇਟ ਦਿੰਦੇ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਆਨਲਾਈਨ ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦਿਆਂ 28/29 ਮਈ ਇਸ ਹਫ਼ਤੇ ਦਿਨ ਸ਼ਨੀਵਾਰ/ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮ 5 ਤੋਂ 6 ਆਨਲਾਈਨ ਮੀਟਿੰਗ ਰੱਖਣ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ। ਕਿਰਪਾ ਮੀਟਿੰਗ ਲਈ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਇੱਕ ਤਾਰੀਖ਼ ਤੇ ਸਮਾਂ ਦਸੋ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਦਿਨ ਮਿੱਥ ਸਕੀਏ। ਹੇਠਾਂ ਮੀਟਿੰਗ 'ਚ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵੀ ਇੱਥੇ ਜੋੜ ਸਕਦੇ ਹੋ।

'''ਵਿਸ਼ੇ''':
* ਆਡੀਓਬੁਕਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਦੀ final meeting - [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Jagseer S Sidhu]]
* Wikimedia Berlin Summit ਵਿੱਚ Punjabi Wikimedia User Group ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ - [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Nitesh Gill]]
* Wikimania 2022 ਬਾਰੇ ਅਪਡੇਟ - - [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Nitesh Gill]]

ਕਿਰਪਾ ਆਪਣੇ ਕੀਮਤੀ ਸਮੇਂ ਵਿਚੋਂ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦਵੋ ਜੀ। ਸ਼ੁਕਰੀਆ --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Jagseer S Sidhu|Jagseer S Sidhu]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Jagseer S Sidhu|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:52, 25 ਮਈ 2022 (UTC)
=== ਟਿੱਪਣੀਆਂ === 


== ਖਰੜਿਆਂ ਦੀ ਸਕੈਨਿੰਗ ਸੰਬੰਧੀ ==

ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਸੱਤਦੀਪ ਗਿੱਲ ਦਵਾਰਾ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪਿੰਡ ਭਾਈ ਰੂਪਾ ਵਿਖੇ ਪੁਰਾਣੇ ਖਰੜਿਆਂ ਦੀ ਸਕੈਨਿੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਮਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਜਾਜ਼ਤ ਲੈ ਲਈ ਹੈ। ਸਕੈਨਿੰਗ ਕਰਨ ਲਈ ਓਹਨਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਲੰਟੀਅਰ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਮੈਂ(ਹਰਦਰਸ਼ਨ) ਆਪਦਾ ਨਾਮ ਦੇ ਰਿਹਾ ਹਾਂ ਜੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਾ ਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਆਪਦਾ ਨਾਮ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮਬੰਦੀ ਇਕ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਬਣਾ ਕੇ CIS-A2K ਤੋਂ ਗ੍ਰਾਂਟ ਵੀ ਲਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਗ੍ਰਾੰਟ ਲਈ ਵੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ। ਜੋ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿਚ ਹੈ ਤਾਂ &lt;nowiki&gt;{{support}}&lt;/nowiki&gt; ਲਿੱਖ ਕੇ ਦਸਤਖਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।--[[File:Hardarshan.gif|frameless|link=User:Benipal hardarshan]]&lt;sup&gt;[[User talk:Benipal hardarshan|Talk]]&lt;/sup&gt; 14:13, 29 ਮਈ 2022 (UTC)
====ਵਲੰਟੀਅਰ ਕੰਮ ਲਈ====
*[[File:Hardarshan.gif|frameless|link=User:Benipal hardarshan]]&lt;sup&gt;[[User talk:Benipal hardarshan|Talk]]&lt;/sup&gt;
* [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Jagseer S Sidhu|Jagseer S Sidhu]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Jagseer S Sidhu|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 02:20, 1 ਜੂਨ 2022 (UTC)

====CIS-A2K ਤੋਂ ਗ੍ਰਾਂਟ ਲਈ ਸਮਰਥਨ====
# {{support}} [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Mulkh Singh|Mulkh Singh]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Mulkh Singh|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 17:25, 29 ਮਈ 2022 (UTC)
#{{support}}[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Gurtej Chauhan|Gurtej Chauhan]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Gurtej Chauhan|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:48, 31 ਮਈ 2022 (UTC)
# {{support}} [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Jagseer S Sidhu|Jagseer S Sidhu]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Jagseer S Sidhu|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 02:20, 1 ਜੂਨ 2022 (UTC)
# {{support}} [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Jagvir Kaur|Jagvir Kaur]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Jagvir Kaur|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 01 :20, 9 ਜੂਨ 2022 (UTC)

== ਪਿੰਡ ਚੌਟਾਲਾ, ਸਿਰਸਾ ਵਿਖੇ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ==

ਮੈਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਪਿੰਡ ਚੌਟਾਲਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਿਰਸਾ, ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਅੱਜ 29 ਮਈ 2022 ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਲਗਾਈ ਗਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਅਤੇ [[User: Manpreetsir|Manpreetsir]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਨਿਆਂ ਸੀਨੀਅਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ, ਚੌਟਾਲਾ ਵਿੱਚ ਲਗਾਈ ਗਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 14 ਜਣਿਆਂ ਨੇ ਭਾਗ ਲਿਆ ਜੋ ਕਿ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਦੇ ਮੈਟਾ ਪੇਜ ਦਾ ਲਿੰਕ [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikipedia_Workshop_at_Village_Chautala,_Sirsa#Discussion_On_VP| ਇੱਥੇ] ਹੈ। ਇਹ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਬਿਲਕੁਲ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਉਲੀਕੀ ਗਈ। ਅਗਲੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਤੁਹਾਡੇ ਸਹਿਯੋਗ ਅਤੇ ਸਲਾਹ ਦੀ ਉਮੀਦ ਤੇ ਉਡੀਕ ਰਹੇਗੀ। 
ਧੰਨਵਾਦ। [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Mulkh Singh|Mulkh Singh]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Mulkh Singh|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:35, 29 ਮਈ 2022 (UTC)
=== ਟਿੱਪਣੀ ===

== ਵਿਕੀਮੇਨੀਆ 2022 ਵਿੱਚ ਆਨਲਾਈਨ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਸਬੰਧੀ ==

ਸਤਿ ਸ਼੍ਰੀ ਅਕਾਲ

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਪ ਸਭ ਜਾਣਦੇ ਹੀ ਹੋ ਕਿ ਇਸ ਵਾਰ (2022) ਦਾ ਵਿਕੀਮੇਨੀਆ ਆਨਲਾਈਨ ਹੋਣ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਲਈ ਇਹ ਸਹੂਲਤ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਆਪਾਂ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਕੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਸਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਗ੍ਰਾਂਟ ਵੀ ਪੈ ਗਈ ਹੈ। ਆਪ ਜੀ [https://meta.wikimedia.org/wiki/Wikimania_2022/Scholarships/Punjabi_Wikimedians ਇਸ ਲਿੰਕ] 'ਤੇ ਜਾ ਕੇ ਇਸ ਗ੍ਰਾਂਟ ਬਾਰੇ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਖਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਮਰਥਨ ਜ਼ਰੂਰ ਦਿਓ ਜੀ ਅਤੇ ਵਿਕੀਮੇਨੀਆ ਸਬੰਧੀ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਵਾਲ ਜਾਂ ਸੁਝਾਅ ਲਈ ਟਿੱਪਣੀ ਵਾਲੇ ਖਾਨੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ। ਧੰਨਵਾਦ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Jagseer S Sidhu|Jagseer S Sidhu]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Jagseer S Sidhu|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:27, 2 ਜੂਨ 2022 (UTC)

===ਸਮਰਥਨ/ਵਿਰੋਧ===
# {{support}} [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Jagseer S Sidhu|Jagseer S Sidhu]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Jagseer S Sidhu|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:27, 2 ਜੂਨ 2022 (UTC)
#{{ss}}[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Gurtej Chauhan|Gurtej Chauhan]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Gurtej Chauhan|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:41, 2 ਜੂਨ 2022 (UTC)
#{{ss}} ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਪੂਰੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਸਮੂਹਿਕ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਇਵੈਂਟ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਵੀ ਅਹਿਮ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਵੇਗਾ। [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Nitesh Gill|Nitesh Gill]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Nitesh Gill|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:03, 3 ਜੂਨ 2022 (UTC)

===ਟਿੱਪਣੀਆਂ===

* ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਪੱਧਰ ਦੀ ਬੈਠਕ ਬਾਰੇ ਥੋੜ੍ਹੀ ਹੋਰ ਵਿਚਾਰ ਚਰਚਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਬੈਠਕ ਦਾ ਮਕਸਦ ਕੀ ਹੈ? ਕਿੱਥੇ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਹੈ? ਕਿੰਨੇ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣਗੇ? ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਕੀ ਯੋਗਤਾ ਹੋਏਗੀ? ਬੈਠਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੀ ਫ਼ਰਕ ਦੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ? ਇਹਨਾਂ ਸਵਾਲਾਂ ਦੇ ਸਟੀਕ ਜਵਾਬਾਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਅੱਗੇ ਜਾਣਾ ਵਾਜਬ ਨਹੀਂ। ਕਾਹਲ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ। ਰੈਪਿਡ ਗ੍ਰਾਂਟ ਹਰ ਵਕਤ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਆਪਾਂ ਅੱਧ-ਪੱਕੇ ਪਲੈਨ ਨਾ ਪਾਈਏ ਤਾਂ ਬਿਹਤਰ ਰਹੇਗਾ। --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Satdeep Gill|Satdeep Gill]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Satdeep Gill|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:04, 3 ਜੂਨ 2022 (UTC)
* ਸ਼ੁਕਰੀਆ ਸੱਤਦੀਪ, ਕੁਝ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਅਤੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਏਜੰਡਾ ਕਾਰਨ ਮੈਂ ਆਪਣਾ ਸਮਰਥਨ ਵਾਪਿਸ ਲੈਂਦੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਪਾਜ਼ਲ ਪਾਉਣ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦੇਨੀ ਹਾਂ ਜੋ ਇਸੇ ਮਹੀਨੇ 15 ਜੂਨ ਤੱਕ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ ਸੋਚੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤਰੀਕਾਂ 'ਤੇ ਹੀ ਇਸ ਇਵੈਂਟ ਨੂੰ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਸੀਂ ਇਸ ਇਵੈਂਟ movement stategy ਵਰਗੇ ਮੁੱਖ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁੱਦੇ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਧੰਨਵਾਦ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Nitesh Gill|Nitesh Gill]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Nitesh Gill|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:06, 3 ਜੂਨ 2022 (UTC)

== CIS-A2K Newsletter May 2022 ==

[[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]]
Dear Wikimedians,

I hope you are doing well. As you know CIS-A2K updated the communities every month about their previous work through the Newsletter. This message is about May 2022 Newsletter. In this newsletter, we have mentioned our conducted events and ongoing and upcoming events.

; Conducted events
* [[:m:CIS-A2K/Events/Punjabi Wikisource Community skill-building workshop|Punjabi Wikisource Community skill-building workshop]]
* [[:c:Commons:Pune_Nadi_Darshan_2022|Wikimedia Commons workshop for Rotary Water Olympiad team]]

; Ongoing events 
* [[:m:CIS-A2K/Events/Assamese Wikisource Community skill-building workshop|Assamese Wikisource Community skill-building workshop]]

; Upcoming event
* [[:m:User:Nitesh (CIS-A2K)/June Month Celebration 2022 edit-a-thon|June Month Celebration 2022 edit-a-thon]]

Please find the Newsletter link [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/May 2022|here]]. 
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;If you want to subscribe/unsubscibe this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]].  &lt;/small&gt;

Thank you [[User:Nitesh (CIS-A2K)|Nitesh (CIS-A2K)]] ([[User talk:Nitesh (CIS-A2K)|talk]]) 12:23, 14 June 2022 (UTC)

&lt;small&gt;On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe/VP&amp;oldid=18069678 --&gt;


==ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਬਾਰੇ==

ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਜੀ,

ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਆਪ ਸਭ ਠੀਕ ਠਾਕ ਹੋਵੋਂਗੇ। ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਚ ਹੋਈ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਹੋਈ ਚਰਚਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦਿਆਂ ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਜੂਨ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਤਰੀਖ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਆਪਾਂ ਆਡੀਓਬੁਕਸ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ, ਵਿਕੀਮੇਨੀਆ ਬਰਲਿਨ ਸਮਿਟ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਜਰ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਵਿਕੀਸੋਰਸ ਈਵੈਂਟ ਵਿਚ ਆਪਾਂ ਕਾਫੀ ਕੁਛ ਸੀ  ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਉੱਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਆਪਾਂ ਵਿਕੀਸੋਰਸ ਈਵੈਂਟ ਚਰਚਾ ਵਿਚ ਰਹੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਬਾਤ ਕਰਾਂਗੇ। ਆਪਣੀ ਇਸ ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਆਨਲਾਈਨ ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਤੋਰਦਿਆਂ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦਾ ਦਿਨ ਐਤਵਾਰ 26 ਜੂਨ ਸਮਾਂ ਸ਼ਾਮ 5 ਤੋਂ 6 ਵਜੇ ਆਨਲਾਈਨ ਮੀਟਿੰਗ ਰੱਖਣ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਮੀਟਿੰਗ ਲਈ ਆਪੋ-ਆਪਣਾ ਸਮਾਂ ਦਸੋ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਸਾਂਝਾ ਸਮਾਂ ਮਿੱਥ ਸਕੀਏ। ਹੇਠਾਂ ਮੀਟਿੰਗ 'ਚ ਗੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣਾ ਵਿਸ਼ਾ ਵੀ ਇੱਥੇ ਜੋੜ ਸਕਦੇ ਹੋ।

'''ਵਿਸ਼ੇ''':

*ਵਿਕੀਸੋਰਸ ਉੱਪਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਵੈਲੀਡੇਸ਼ਨ ਸੰਬੰਧੀ 
*ਟਰਾਂਸਕਲੂਜ਼ਨ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ
*ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ ਬਾਰੇ ਸੂਚਨਾ


ਕਿਰਪਾ ਆਪਣੇ ਕੀਮਤੀ ਸਮੇਂ ਵਿਚੋਂ ਸਮਾਂ ਕੱਢ ਕੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਦਵੋ ਜੀ। ਸ਼ੁਕਰੀਆ --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Jagvir Kaur|Jagvir Kaur]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Jagvir Kaur|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 9:21, 17 ਜੂਨ  2022 (UTC)
=== ਟਿੱਪਣੀਆਂ ===
# ਸਹਿਮਤ ਜੀ। ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਬੈਠਕ ਦਾ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਸਬੱਬ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣ ਰਿਹਾ। ਧੰਨਵਾਦ ਜਗਵੀਰ ਜੀ। [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Gaurav Jhammat|Gaurav Jhammat]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Gaurav Jhammat|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:46, 19 ਜੂਨ 2022 (UTC)

== ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕੀਮੀਡੀਅਨਸ ਦਾ contact person ਹੋਣ ਬਾਰੇ ==

ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਜੀ,

ਉਮੀਦ ਹੈ ਤੁਸੀਂ ਠੀਕ ਹੋਵੋਂਗੇ। [[meta:Punjabi Wikimedians|Punjabi Wikimedians]] ਦਾ contact person ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਕੁਝ ਸੁਨੇਹੇ ਲਗਾਤਾਰ ਮੇਲ ਰਾਹੀਂ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਸੰਸਥਾ ਵੱਲੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸੁਨੇਹੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੱਕ ਸਮੇਂ ਸਿਰ ਪਹੁੰਚਣੇ ਜਰੂਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਰੁਝੇਵੇਂ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਮੈਂ ਵਿਕੀਮੀਡੀਆ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਸੋ, ਮੈਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਮੀਟਿੰਗ ਨੂੰ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣਾ ਨਾਂ contact person ਵਜੋਂ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹਟਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇਸਦੇ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰਕੇ ਨਵਾਂ contact person add ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇਗਾ। ਮੇਰੀ ਗੈਰ ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਿੱਚ {{ping|Nitesh Gill}} {{ping|Manavpreet Kaur}} ਅਤੇ {{ping|Charan Gill}} ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ contact persons ਵਜੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਧੰਨਵਾਦ। &lt;font color=&quot;green&quot; face=&quot;Segoe Script&quot; size=&quot;4&quot;&gt;&lt;b&gt; [[User:Satpal Dandiwal|Satpal Dandiwal]] &lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;Andalus&quot;&gt; ([[User talk:Satpal Dandiwal|talk]]) &amp;#124;[[Special:Contributions/Satpal Dandiwal|Contribs]])&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; 16:31, 17 ਜੂਨ 2022 (UTC)

== ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ ==

ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਅਗਲੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ ਨਾਂ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਨਿਯੋਜਿਤ ਕਰਨ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹ 1 ਜੁਲਾਈ 2022 ਤੋਂ 31 ਜੁਲਾਈ 2022 ਤੱਕ ਚੱਲੇਗੀ। ਉਂਝ ਇਹ ਮੁਹਿੰਮ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਵੀ ਚਲਾਈ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਉਦੋਂ ਇਸ ਦਾ ਮਿਆਰ ਕਾਫ਼ੀ ਸੀਮਿਤ ਸੀ। ਇਸ ਵਾਰ ਕੁਝ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਭਾਈਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਹੈ। ਉਮੀਦ ਹੈ ਆਪ ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ ਇਸ ਵਿਚ ਪੂਰਾ ਯੋਗਦਾਨ ਦੇਵੋਗੇ। ਇਸ ਬਾਬਤ ਬਾਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਤੇ ਆਪ ਜੀ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A9%80%E0%A8%AA%E0%A9%80%E0%A8%A1%E0%A9%80%E0%A8%86:%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A9%80_%E0%A8%B2%E0%A8%B5%E0%A8%B8_%E0%A8%B2%E0%A8%BF%E0%A8%9F%E0%A8%B0%E0%A9%87%E0%A8%9A%E0%A8%B0_2022 [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Gaurav Jhammat|Gaurav Jhammat]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Gaurav Jhammat|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:49, 19 ਜੂਨ 2022 (UTC)

== June Month Celebration 2022 edit-a-thon ==

Dear Wikimedians,

CIS-A2K announced June month mini edit-a-thon which is going to take place on 25 &amp; 26 June 2022 (on this weekend). The motive of conducting this edit-a-thon is to celebrate June Month which is also known as pride month.

This time we will celebrate the month, which is full of notable days, by creating &amp; developing articles on local Wikimedia projects, such as proofreading the content on Wikisource if there are any, items that need to be created on Wikidata [edit Labels &amp; Descriptions], some June month related content must be uploaded on Wikimedia Commons and so on. It will be a two-days long edit-a-thon to increase content about the month of June or related to its days, directly or indirectly. Anyone can participate in this event and the link you can find [[:m: June Month Celebration 2022 edit-a-thon|here]]. Thank you [[User:Nitesh (CIS-A2K)|Nitesh (CIS-A2K)]] ([[User talk:Nitesh (CIS-A2K)|talk]]) 12:46, 21 June 2022 (UTC)

&lt;small&gt;On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&amp;oldid=22433435 --&gt;

== Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! ==

&lt;div lang=&quot;en&quot; dir=&quot;ltr&quot; class=&quot;mw-content-ltr&quot;&gt;
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]

Hi, Greetings

The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced!

We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]'''

Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project.

We hope to have you contribute to the campaign next year.

'''Thank you,'''

'''Wiki Loves Folklore International Team'''

--[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:MediaWiki message delivery|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:12, 4 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)

&lt;/div&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&amp;oldid=23454230 --&gt;

== Propose statements for the 2022 Election Compass ==

: ''[[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
: ''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Hi all,

Community members are invited to ''' [[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|propose statements to use in the Election Compass]]''' for the [[metawiki:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election.]] 

An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/neutral/disagree). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.

Here is the timeline for the Election Compass:

* July 8 - 20: Community members propose statements for the Election Compass
* July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements
* July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
* August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
* August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
* August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision

The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August. The Elections Committee will oversee the process, supported by the Movement Strategy and Governance (MSG) team. MSG will check that the questions are clear, there are no duplicates, no typos, and so on.

Regards,

Movement Strategy &amp; Governance 

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:CSinha (WMF)|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:19, 12 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)

== ਜੁਲਾਈ ਦੀ ਆਫਲਾਈਨ ਮੀਟਿੰਗ ਸਬੰਧੀ ==

ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਜੀ,

ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਠੀਕ ਹੋਵੋਂਗੇ। ਜਿਵੇਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ ਹੀ ਹੈ ਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਅਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਆਨਲਾਈਨ ਹੀ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਆਫਲਾਈਨ ਕਰਵਾਉਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਵਿਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਈਵੈਂਟਾ ਬਾਰੇ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਿਕੀਸਰੋਤ ਦੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਾਲੀ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਦੀ ਫਾਲੋ-ਅਪ ਮੀਟਿੰਗ ਬਾਰੇ ਵੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਹਨਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇ ਜੋੜਨ ਲਈ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਵਿਚ ਸਾਂਝੇ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਸੁਝਾਅ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ ਸਾਂਝੇ ਕਰੋ ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ request ਉਪਰ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕੀਏ। ਧੰਨਵਾਦ ਜੀ।  [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Rajdeep ghuman|Rajdeep ghuman]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Rajdeep ghuman|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:36, 12 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)

=== ਟਿੱਪਣੀ ===
# ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਰਾਜਦੀਪ ਜੀ, ਕਿਹੜੀ ਤਰੀਕ ਨਿਸਚਿਤ ਕਰਨੀ ਹੈ ਜੀ? ਜਗਵੀਰ ਕੋਰ
:::[[User:Jagvir Kaur|ਜਗਵੀਰ ਜੀ]], ਇਹ ਮੀਟਿੰਗ ਇਸ ਮਹੀਨੇ ਦੀ 30 ਤਰੀਕ(ਦਿਨ ਸ਼ਨੀਵਾਰ) ਨੂੰ ਕਰਵਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।--[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Rajdeep ghuman|Rajdeep ghuman]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Rajdeep ghuman|ਗੱਲ-ਬਾਤ]])
# ਬਹੁਤ-ਬਹੁਤ ਸ਼ੁਕਰੀਆ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Rajdeep ghuman|Rajdeep ghuman]], ਇਸ ਦੀ ਪਹਿਲ ਕਰਨ ਲਈ। ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸਾਥੀ ਚਾਹੁਣ ਤਾਂ ਇਹ ਮੀਟਿੰਗ ਆਫਲਾਈਨ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ 'ਚ ਅਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਪਾਦਨ ਜਾਂ ਸੰਪਾਦਨ ਸੰਬੰਧੀ ਗਤਿਵਿਧਿਆਂ ਕਰਨ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਹਾਂ। ਪਰ ਸਾਨੂੰ ਬੈਠ ਕੇ ਕੁਝ ਮੁੱਦਿਆ 'ਤੇ ਗੱਲ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਲੋੜ੍ਹ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਉਮੀਦ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਦਾ ਸਾਨੂੰ ਜ਼ਰੁਰ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਮੇਰਾ  ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਹੈ। [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Nitesh Gill|Nitesh Gill]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Nitesh Gill|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 05:34, 15 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)
# {{support}} ਰਾਜਦੀਪ ਜੀ, ਲਗਾਤਾਰ ਹੋ ਰਹੀਆਂ ਆਨਲਾਈਨ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਆਫਲਾਈਨ ਮੀਟਿੰਗ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ। ਤੁਹਾਡੀ ਇਸ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦਾ ਅਸੀਂ ਸਵਾਗਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। --[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Jagseer S Sidhu|Jagseer S Sidhu]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Jagseer S Sidhu|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 09:07, 15 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)
# {{support}} ਇਸ ਮੀਟਿੰਗ ਲਈ ਤਾਰੀਖ, ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਥਾਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਕੁਝ ਵਿਉਂਤਿਆ ਹੈ ਤਾਂ ਦੱਸ ਦੇਵੋ ਜੀ ਤਾਂ ਕਿ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਬਾਰੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੋਰ ਪੱਕਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। - [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Mulkh Singh|Mulkh Singh]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Mulkh Singh|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 01:18, 17 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)
:::[[User:Mulkh Singh|ਮੁਲਖ ਜੀ]], 30 ਤਰੀਕ ਦਿਨ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਪਟਿਆਲੇ ਵਿਖੇ ਇਹ ਮੀਟਿੰਗ ਕਰਵਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਬਾਕੀ ਸਮੇਂ ਬਾਰੇ ਆਪਾਂ ਫੇਸਬੁਕ ਗਰੁੱਪ ਵਿਚ ਗੱਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਅਤੇ ਜੋ ਸਮਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਸਹੀ ਹੋਵੇਗਾ ਉਹ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।--[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Rajdeep ghuman|Rajdeep ghuman]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Rajdeep ghuman|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 
# ਆਫਲਾਇਨ ਮੀਟਿੰਗ ਦੇ ਨਾਲ ਮੈਂ ਇਕ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ ਸੁਝਾਅ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਗਾ। ਪਟਿਆਲੇ ਦੀ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤ 'ਕਿਲਾ ਮੁਬਾਰਕ' ਸੰਬੰਧੀ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਫੋਟੋ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓਜ਼ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਂ ਨਾਮਾਤਰ ਹਨ। ਸੁਣਨ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਥਾਂ ਜਲਦੀ ਹੀ ਜਨਤਕ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਉਂਝ ਇਸ ਥਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰਲੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਤੇ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਫੋਟੋ ਤੇ ਵੀਡੀਓਗਰਾਫੀ ਮਨਾਂ ਹੈ ਪਰ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕੀਮੀਡੀਅਨਜ਼ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ। ਪੁਰਾਤਨ ਹੱਥ ਲਿਖਿਤ ਖਰੜਿਆਂ ਦੀ ਸਕੈਨਿੰਗ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਸਾਥ ਦੇਣ ਵੇਲੇ ਸਰਦਾਰ ਸਿਮਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਕਰਕੇ ਇਹ ਸੰਭਵ ਹੋ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਮੈਂ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਮੀਟਿੰਗ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਆਪਾਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਪਟਿਆਲੇ ਇਸ ਥਾਂ ਉੱਪਰ ਵੀ ਗੁਜ਼ਾਰੀਏ। ਸਿਮਰ ਜੀ ਇਸ ਫੋਟੋਵਾਕ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਿਲੇ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਬਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵੀ ਦੇਣਗੇ। ਕਿਲੇ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਜਲਦੀ ਹੀ ਕਰ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Gaurav Jhammat|Gaurav Jhammat]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Gaurav Jhammat|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:54, 21 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)
:::: ਗੌਰਵ ਜੀ, ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਰਹੇਗਾ। ਪਰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਕੈਮਰੇ ਦੀ ਘਾਟ ਹੈ। ਕੈਮਰੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਪਾਂ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਸਦਾ ਹੱਲ ਵੀ ਸੋਚਣਾ ਪਵੇਗਾ। - &lt;font color=&quot;green&quot; face=&quot;Segoe Script&quot; size=&quot;4&quot;&gt;&lt;b&gt; [[User:Satpal Dandiwal|Satpal Dandiwal]] &lt;/b&gt;&lt;/font&gt;&lt;sup&gt;&lt;font face=&quot;Andalus&quot;&gt; ([[User talk:Satpal Dandiwal|talk]]) &amp;#124;[[Special:Contributions/Satpal Dandiwal|Contribs]])&lt;/font&gt;&lt;/sup&gt; 17:19, 21 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)
:::::ਹਾਂ ਜੀ। ਫਿਲਹਾਲ ਫੋਟੋਗਰਾਫੀ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਵੀ ਸ਼ਾਇਦ ਰੋਕਣਾ ਪਵੇ। ਕਿਉਂਕਿ ਫੋਟੋਗਰਾਫੀ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮਿਲ ਗਈ ਹੈ ਪਰ ਆਪਾਂ ਸਿਮਰ ਜੀ ਹੁਣਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਹ ਆਪਾਂ ਨੂੰ ਹਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਆਪਾਂ ਕਰ ਲਵਾਂਗੇ। ਫਿਲਹਾਲ ਲਈ ਇਸ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਮੁਲਤਵੀ ਸਮਝਿਆ ਜਾਵੇ।[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Gaurav Jhammat|Gaurav Jhammat]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Gaurav Jhammat|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 07:46, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)

== CIS-A2K Newsletter June 2022 ==

[[File:Centre for Internet And Society logo.svg|180px|right|link=]]
Dear Wikimedians,

Hope you are doing well. As you know CIS-A2K updated the communities every month about their previous work through the Newsletter. This message is about June 2022 Newsletter. In this newsletter, we have mentioned A2K's conducted events.

; Conducted events
* [[:m:CIS-A2K/Events/Assamese Wikisource Community skill-building workshop|Assamese Wikisource Community skill-building workshop]]
* [[:m:June Month Celebration 2022 edit-a-thon|June Month Celebration 2022 edit-a-thon]]
* [https://pudhari.news/maharashtra/pune/228918/%E0%A4%B8%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%9A%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE-%E0%A4%AA%E0%A4%BE%E0%A4%A0%E0%A4%AC%E0%A4%B3%E0%A4%BE%E0%A4%B5%E0%A4%B0%E0%A4%9A-%E0%A4%AE%E0%A4%B0%E0%A4%BE%E0%A4%A0%E0%A5%80-%E0%A4%AD%E0%A4%BE%E0%A4%B7%E0%A5%87%E0%A4%B8%E0%A4%BE%E0%A4%A0%E0%A5%80-%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%AF%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%A8-%E0%A4%A1%E0%A5%89-%E0%A4%85%E0%A4%B6%E0%A5%8B%E0%A4%95-%E0%A4%95%E0%A4%BE%E0%A4%AE%E0%A4%A4-%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%82%E0%A4%9A%E0%A5%87-%E0%A4%AE%E0%A4%A4/ar Presentation in Marathi Literature conference]

Please find the Newsletter link [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/June 2022|here]]. 
&lt;br /&gt;&lt;small&gt;If you want to subscribe/unsubscibe this newsletter, click [[:m:CIS-A2K/Reports/Newsletter/Subscribe|here]].  &lt;/small&gt;

Thank you [[User:Nitesh (CIS-A2K)|Nitesh (CIS-A2K)]] ([[User talk:Nitesh (CIS-A2K)|talk]]) 12:23, 19 July 2022 (UTC)

&lt;small&gt;On behalf of [[User:Nitesh (CIS-A2K)]]&lt;/small&gt;
&lt;!-- Message sent by User:Nitesh (CIS-A2K)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Titodutta/lists/Indic_VPs&amp;oldid=22433435 --&gt;

== Board of Trustees - Affiliate Voting Results ==

:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''&lt;div class=&quot;plainlinks&quot;&gt;[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&amp;group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election}}&amp;language=&amp;action=page&amp;filter= {{int:please-translate}}]&lt;/div&gt;''

Dear community members,

'''The Affiliate voting process has concluded.''' Representatives from each Affiliate organization learned about the candidates by reading candidates’ statements, reviewing candidates’ answers to questions, and considering the candidates’ ratings provided by the Analysis Committee. The shortlisted 2022 Board of Trustees candidates are:

* Tobechukwu Precious Friday ([[User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[User:Mike Peel|Mike Peel]])

See more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this election.

Please take a moment to appreciate the Affiliate representatives and Analysis Committee members for taking part in this process and helping to grow the Board of Trustees in capacity and diversity. Thank you for your participation.

'''The next part of the Board election process is the community voting period.'''  View the  election timeline [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022#Timeline| here]]. To prepare for the community voting period, there are several things community members can engage with, in the following ways:

* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Read candidates’ statements]] and read the candidates’ answers to the questions posed by the Affiliate Representatives.
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Questions_for_Candidates|Propose and select the 6 questions for candidates to answer during their video Q&amp;A]].
* See the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Analysis Committee’s ratings of candidates on each candidate’s statement]].
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Community Voting/Election Compass|Propose statements for the Election Compass]] voters can use to find which candidates best fit their principles.
* Encourage others in your community to take part in the election.

Regards,

Movement Strategy and Governance

''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''

[[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:CSinha (WMF)|CSinha (WMF)]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:CSinha (WMF)|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:59, 20 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>86o9cgc9pgrwoeqpilwvyierc7w71kf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਖੁਣਾਈ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21120</id>
    <revision>
      <id>608892</id>
      <parentid>577228</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T04:31:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>37445</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.8</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58344" xml:space="preserve">[[Image:The Soldier and his Wife.jpg|thumb|right|&quot;'''ਸੈਨਿਕ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ'''&quot;ਡੇਨੀਅਲ ਹੋਫਰ,ਜਿਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ]]

'''ਨੱਕਾਸ਼ੀ''' ਧਾਤ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਡਿਜਾਇਨ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਸੇ ਧਾਤ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਰੱਖਿਆਹੀਣ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਲਈ ਤੇਜ ਤੇਜਾਬ ਜਾਂ ਮਾਰਡੇਂਟ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ (ਇਹ ਮੂਲ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਸੀ; ਆਧੁਨਿਕ ਨਿਰਮਾਣ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਸਾਮਗਰੀਆਂ ਉੱਤੇ ਹੋਰ ਰਸਾਇਣਾਂ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ)। ਪ੍ਰਿੰਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦੀ ਇੰਟੈਗਲਿਉ ਢੰਗ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨਕਸ਼ਾਕਾਰੀ (engraving) ਦੇ ਨਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਮਾਸਟਰ ਪ੍ਰਿੰਟਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਜ ਇਸਦਾ ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਉੱਤੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
==ਬੁਨਿਆਦੀ ਤਰੀਕਾ== 
[[Image:Virgin and child with cat.jpg|thumb|[[ਰੈਮਬਰਾਂ]], ਬਿੱਲੀ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਮਾਰੀ ਅਤੇ ਬੱਚਾ, 1654 ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਮੂਲ ਐਚਿੰਗ ਪਲੇਟ ਦੇ ਉੱਤੇ ਹੈ, ਪ੍ਰਿੰਟ ਦਾ ਉਦਾਹਰਣ ਹੇਠਾਂ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਕੰਪੋਜੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪਲਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।]]

ਸ਼ੁੱਧ ਤੌਰ ਤੇ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਧਾਤ (ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਤਾਂਬਾ, ਜਸਤਾ ਜਾਂ ਸਟੀਲ) ਦੀ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੋਮ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਢਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤੇਜਾਬ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.cairnsregionalgallery.com.au/ed-artiststudio.pdf |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2013-04-06 |archive-date=2015-09-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150906124255/http://www.cairnsregionalgallery.com.au/ed-artiststudio.pdf |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt; ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਕਲਾਕਾਰ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਦੀ ਇੱਕ ਨੁਕੀਲੀ ਸੂਈ ਨਾਲ ਸਤ੍ਹਾ ਨੂੰ ਖੁਰਚਦਾ ਹੈ&lt;ref&gt;http://expositions.bnf.fr/bosse/grand/207.htm&lt;/ref&gt; ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਤਿਆਰ ਪੀਸ ਵਿੱਚ ਵਿਖਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਲਕੀਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਨੰਗੀ ਧਾਤ ਉਭਰਕੇ ਆਏ। ਇੱਕ ਤਿਰਛੇ ਅੰਡਕਾਰ ਭਾਗ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਔਜਾਰ, ਏਚਾਪ ਦਾ ਵੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਫੁੱਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;http://expositions.bnf.fr/bosse/grand/209.htm&lt;/ref&gt; ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਤੇਜਾਬ ਦੇ ਇੱਕ ਟਬ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਤਕਨੀਕੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਮਾਰਡੇਂਟ (ਕੱਟਣ ਲਈ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਸ਼ਬਦ) ਜਾਂ ਏਚੇਂਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਫਿਰ ਇਸਨੂੰ ਤੇਜਾਬ ਨਾਲ ਧੋਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;http://expositions.bnf.fr/bosse/grand/210.htm&lt;/ref&gt; ਤੇਜਾਬ, ਧਾਤ ਦੇ ਪਰਗਟ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਕੱਟਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਲੇਟ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੀਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਹੀ ਬਚੀਆਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਬਾਕੀ ਸਤ੍ਹਾ ਨੂੰ ਪਲੇਟ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੱਚੀ ਪਲੇਟ ਵਿੱਚ ਸਿਆਹੀ ਲਗਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਮੱਸ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ ਸਿਆਹੀ ਬਚੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਪੇਪਰ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ੀਟ (ਮੁਲਾਇਮ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਅਕਸਰ ਗਿੱਲਾ ਕਰ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਹਾਈ - ਪ੍ਰੈੱਸ਼ਰ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪ੍ਰੈੱਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;http://expositions.bnf.fr/bosse/grand/204.htm&lt;/ref&gt; ਪੇਪਰ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਲਾਈਨਾਂ ਤੋਂ ਸਿਆਹੀ ਨੂੰ ਸੋਖ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਿੰਟ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਲੇਟ ਦੁਆਰਾ ਘਸ ਜਾਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦੇਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਕਈ ਸੌ ਛਾਪੇ (ਕਾਪੀਆਂ) ਪ੍ਰਿੰਟ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਦੋਹਰਾਂਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਜੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਇਸ ਤੋਂ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਐਚਿੰਗ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਐਚਿੰਗ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਹੋਰ ਇੰਟੈਗਲਿਉ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਏਨਗਰੇਵਿੰਗ (ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਰੈਮਬਰਾਂ) ਜਾਂ ਐਕੁਆਟਿੰਟ (ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ ਗੋਯਾ)। 
==ਇਤਹਾਸ==
[[Image:Rembrandt The Hundred Guilder Print.jpg|thumb|left|ਉਪਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ [[ਈਸਾ ਮਸੀਹ]], ਹੰਡਰੇਡ ਗਿਲਡਰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ; [[ਰੈਮਬਰਾਂ]] ਦੁਆਰਾ ਅੰਦਾਜਨ 1648 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਨੱਕਾਸ਼ੀਆਂ।]]

===ਉਤਪੱਤੀ===
ਲਗਪਗ ਮਧ ਯੁੱਗ ਦੇ ਬਾਅਦ ਜਾਂ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਧਾਤ ਦੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬੰਦੂਕਾਂ, ਕਵਚ, ਕਪ ਅਤੇ ਪਲੇਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸਜਾਵਟ ਦੇ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਸੁਨਿਆਰਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਾਤ - ਕਰਮਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਐਚਿੰਗ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਸੀ। ਉਂਜ ਵੀ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਕਵਚ ਦੀ ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਸਜਾਵਟ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਕਲਾ ਸੀ ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ - ਐਚਿੰਗ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਿੰਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਤਕਨੀਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਟਲੀ ਤੋਂ ਲਿਆਈ ਗਈ ਸੀ। 
[[File:BM engraved printing plates.jpg|thumb|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਵਿੱਚ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਐਚ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਪ੍ਰਿਟਿੰਗ ਪਲੇਟਾਂ ਦਾ ਸੰਕਲਨ]]
ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਿੰਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਖੋਜ ਆਸਬਰਗ, ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਡੇਨੀਅਲ ਹੋਫਰ (ਲਗਪਗ 1470 - 1536) ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੋਫਰ ਇੱਕ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਵਚ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਲੋਹੇ ਦੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇਸ ਵਿਧੀ ਦਾ ਪ੍ਰਿੰਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਸੀ,ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈ ਅੱਜ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਕਵਚ ਉੱਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਦੋ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਉਦਾਹਰਣ ਮੌਜੂਦ ਹਨ: 1536 ਦੀ ਇੱਕ ਢਾਲ ਜੋ ਹੁਣ ਮੈਡਰਿਡ ਦੇ ਰੀਅਲ ਆਰਮੇਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਤਲਵਾਰ ਜੋ ਨਿਊਰੇਮਬਰਗ ਦੇ ਜਰਮਨੀਸ਼ੇਜ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ (Germanisches Nationalmuseum) ਵਿੱਚ ਰੱਖੀ ਹੈ। ਜਰਮਨ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ, ਬਰਲਿਨ ਵਿੱਚ 1512 ਅਤੇ 1515 ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਦਾ ਇੱਕ ਆਗਸਬਰਗ ਘੋੜੇ ਦਾ ਕਵਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਹੋਫਰ ਦੀ ਐਚਿੰਗ ਅਤੇ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਤੋਂ ਬਣੀਆਂ ਆਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਨਾਲ ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਪ੍ਰਮਾਣ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਹੋਫਰ ਨੇ ਆਪ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਲੰਕ੍ਰਿਤ ਪ੍ਰਿੰਟ ਜਿਆਦਾਤਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰਾਂ ਲਈ ਪੈਟਰੰਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਤਾਂਬੇ ਦੇ ਪਲੇਟਾਂ ਲਈ ਸਵਿਚ ਸ਼ਾਇਦ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਐਚਿੰਗ ਛੇਤੀ ਹੀ ਪ੍ਰਿੰਟ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਮਾਧਿਅਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਐਨਗਰੇਵਿੰਗ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣਕੇ ਆ ਗਿਆ। ਇਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਫਾਇਦਾ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਐਨਗਰੇਵਿੰਗ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਧਾਤ ਉੱਤੇ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕੌਸ਼ਲ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਐਚਿੰਗ ਡਰਾਇੰਗ ਵਿੱਚ ਮਾਹਿਰ ਕਿਸੇ ਕਲਾਕਾਰ ਲਈ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਸੌਖ ਨਾਲ ਸਿੱਖੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਲਾ ਹੈ। 
==ਕੈਲੋਟ ਦੀਆਂ ਕਾਢਾਂ: ਐਚਪ, ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ, ਸਟਾਪਿੰਗ-ਆਉਟ==

ਲੋਰੇਨ (ਹੁਣ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ) ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਨੈਂਸੀ ਦੇ ਜੈਕ ਕੈਲੋਟ (1592 - 1635) ਨੇ ਐਚਿੰਗ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੱਕੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਅੰਤਮ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਤਿਰਛੇ ਅੰਡਕਾਰ ਭਾਗ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਐਚਿੰਗ ਸੂਈ, ਐਚਪ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਨੱਕਾਸ਼ੀਕਾਰਾਂ (etchers) ਲਈ ਇੱਕ ਮੋਟੀ ਲਕੀਰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਐੱਨਗਰੇਵਰਜ ਲਈ ਸੰਭਵ ਸੀ। 
[[Image:Gärtnerin mit Korb (Belange).jpg|thumb|right|'''ਟੋਕਰੀ ਵਾਲੀ ਮਾਲਣ''', ਜੇਕਿਊਸ ਬੈਲੇਂਗ ਦੁਆਰਾ ਐਚਿੰਗ,1612]]
ਅਜਿਹਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੋਮ ਆਧਾਰਿਤ ਫਾਰਮੂਲੇ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵੀਣਾ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਵਾਰਨਿਸ਼ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਐਚਿੰਗ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਸ਼ੋਧਿਤ, ਸਖ਼ਤ, ਨੁਸਖਾ ਵੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸਨੇ ਲਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਜਿਆਦਾ ਡੂੰਘੇ ਕੱਟੇ ਜਾਣ ਲਾਇਕ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਦੀ ਉਮਰ ਵੱਧ ਗਈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਖ਼ਰਾਬ - ਕਟਾਈ ਦੇ ਖਤਰੇ ਨੂੰ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਘੱਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਤੇਜਾਬ ਸਤ੍ਹਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਸ ਜਗ੍ਹਾ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਇਸਨੂੰ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਤਸਵੀਰ ਉੱਤੇ ਧੱਬੇ ਜਾਂ ਦਾਣੇ ਪੈ ਸਕਦੇ ਸਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਐਚਰ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਖ਼ਰਾਬ - ਕਟਾਈ (ਫਾਉਲ - ਬਾਇਟਿੰਗ) ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਮੌਜੂਦ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਲਗਾ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਕਟਾਈ (ਬਾਇਟਿੰਗ) ਦੀ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਇਹ ਖ਼ਤਰਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਦੂਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਹੁਣ ਐਚਰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੇਰਵੇ ਵਾਲਾ ਕੰਮ ਕਰ ਸਕਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਐੱਨਗਰੇਵਰਾਂ ਦੀ ਇਜਾਰੇਦਾਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕੈਲੋਟ ਨੇ ਨਵੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।

ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਐਚਰਾਂ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਟਾਪਿੰਗਸ-ਆਉਟ ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੀਨ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਸੰਪੂਰਣ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਹਲਕੇ ਜਿਹੇ ਤੇਜਾਬ ਕੱਟ ਦੇਣ ਦੀ ਤਕਨੀਕ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਬਾਅਦ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੀ ਸਟਾਪਿੰਗ-ਆਉਟ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਬਾਰਾ ਤੇਜਾਬ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਰਾਉਂਡ ਦੇ ਨਾਲ ਕਵਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਹਲਕੇ ਟੋਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਦੇ ਸਾਵਧਾਨੀਪੂਰਵਕ ਨਿਅੰਤਰਣ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਦੂਰੀ ਅਤੇ ਲਾਈਟ ਅਤੇ ਸ਼ੇਡ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿੱਚ ਅਭੂਤਪੂਵ ਸੂਖਮਤਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਛੋਟੇ ਸਨ - ਵਧੇਰੇ ਲੰਬੇ ਡਾਇਮੇਂਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ ਛੇ ਇੰਚ ਜਾਂ 15 ਸਮ ਤੱਕ, ਲੇਕਿਨ ਵੇਰਵੇ ਦੇ ਨਾਲ ਪੈਕ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਪੈਰਸ ਦੇ ਅਬ੍ਰਾਹਮ ਬੋਸ ਨੇ ਐਚਿੰਗ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਮੈਨੁਅਲ ਦੇ ਨਾਲ ਕੈਲੋਟ ਦੇ ਆਵਿਸ਼ਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਫੈਲਾਇਆ ਜਿਸਦਾ ਇਤਾਲਵੀ, ਡਚ, ਜਰਮਨ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

17ਵੀਂ ਸਦੀ ਐਚਿੰਗ ਦਾ ਮਹਾਨ ਯੁੱਗ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਰੈਮਬਰਾਂ]], ਜਿਉਵਾਨੀ ਬੇਨੇਡੇਟੋ ਕਾਸਟਿਗਲਿਉਨ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਮਹਾਂਰਸ਼ੀ ਕਲਾਕਾਰ ਹੋਏ ਸਨ। 18ਵੀਂ ਪਾਇਰਾਨੇਸੀ ਵਿੱਚ ਤਾਈਪੋਲੋ ਅਤੇ ਡੇਨਿਅਲ ਚੋਡੋਵੀਕੀ ਚੰਗੇਰੇ ਐਚਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਥੋੜ੍ਹੀ ਸੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਸਨ। 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਅਤੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਐਚਿੰਗ ਦੇ ਪੁਨਰ-ਉਭਾਰ ਨੇ ਕੁੱਝ ਘੱਟ ਮਹੱਤਵ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ ਲੇਕਿਨ ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੱਡਾ ਨਾਮ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਐਚਿੰਗ ਅੱਜ ਵੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੈ।

==ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ: ਐਕੁਆਟਿੰਟ, ਸਾਫਟ-ਗਰਾਉਂਡ ਅਤੇ ਰਿਲੀਫ ਐਚਿੰਗ==
[[File:America a Prophecy copy a plate 01.jpg|thumb|ਵਿਲੀਅਮ ਬਲੇਕ ਦੁਆਰਾ ਰਿਲੀਫ ਐਚਿੰਗ, ਫਰੰਟਿਸਪੀਸ ਟੂ ਅਮਰੀਕਾ ਏ ਪ੍ਰੋਫੇਸੀ (1795)]]
* ਐਕੁਆਟਿੰਟ ਵਿੱਚ ਟੋਨਲ ਇਫ਼ੈਕਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤੇਜਾਬ - ਪ੍ਰਤੀਰੋਧੀ ਰੇਜਿਨ (ਰਾਲ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 
* ਸਾਫਟ - ਗਰਾਉਂਡ ਐਚਿੰਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟਾਕਰੇ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪੋਲਾ ਗਰਾਉਂਡ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਲਾਕਾਰ ਗਰਾਉਂਡ ਦੇ ਉੱਤੇ ਕਾਗਜ ਦਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜਾ (ਜਾਂ ਆਧੁਨਿਕ ਵਰਤੋ ਵਿੱਚ, ਕੱਪੜੇ ਆਦਿ ਨੂੰ) ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਿੰਟ ਇੱਕ ਡਰਾਇੰਗ ਵਰਗਾ ਦਿਸਦਾ ਹੈ। 
* ਰਿਲੀਫ ਐਚਿੰਗ ਦੀ ਕਾਢ 1788 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਵਿਲੀਅਮ ਬਲੇਕ ਦੁਆਰਾ ਕੜ੍ਹੀ ਗਈ; 1880 - 1950 ਦੇ ਵਿੱਚ ਮੂਰਤ ਦੇ ਵਿਵਸਾਇਕ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਲਈ ਇੱਕ ਫੋਟੋ - ਮਕੈਨੀਕਲ (ਲਕੀਰ - ਬਲਾਕ) ਵੇਰੀਏਂਟ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਸੀ। ਇਹ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਐਚਿੰਗ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੀ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਰਿਲੀਫ ਪ੍ਰਿੰਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਫੇਦ ਪਿੱਠਭੂਮੀ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਉੱਤੇ ਤੇਜਾਬ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਕਾਲੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿੱਟੀ ਨਾਲ ਢਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਲੇਕ ਦੀ ਅਸਲੀ ਤਕਨੀਕ ਵਿਵਾਦੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਲਿਖਾਵਟ ਅਤੇ ਮੂਰਤ ਨੂੰ ਇਕੱਠੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਸੀ। 
==ਵੇਰਵੇ ਨਾਲ ਆਧੁਨਿਕ ਤਕਨੀਕ==

ਇੱਕ ਮੋਮਯੁਕਤ ਤੇਜਾਬ - ਰੋਕਣ ਵਾਲਾ ਜਿਸਨੂੰ ਇੱਕ ਗਰਾਊਂਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸਨੂੰ ਧਾਤ ਦੇ ਇੱਕ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ ਤਾਂਬੇ ਜਾਂ ਜਸਤੇ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਸਟੀਲ ਪਲੇਟ ਵੱਖ ਵੱਖ ਗੁਣਵੱਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ। ਗਰਾਉਂਡ ਦੇ ਦੋ ਆਮ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ: ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ ਅਤੇ ਸਾਫਟ ਗਰਾਉਂਡ।

ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ ਦਾ ਦੋ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਠੋਸ ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ ਇੱਕ ਸਖ਼ਤ ਮੋਮਯੁਕਤ ਬਲਾਕ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਸਮ ਉੱਤੇ ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨ ਲਈ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਰਮ ਪਲੇਟ (70 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਉੱਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ) ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਇੱਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧਾਤ ਦੀ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸਤ੍ਹਾ ਜਿਸਨੂੰ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਲੇਟ ਗਰਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਗਰਾਉਂਡ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ, ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਪਿਘਲਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਇਸਨੂੰ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਾਉਂਡ ਨੂੰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਜਿਆਦਾ ਸਮਾਨ ਤੌਰ ਤੇ ਸੰਭਵ ਹੋ ਰੌਲਰ ਦੇ ਜਰੀਏ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਫੈਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਲਗਾਏ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਐਚਿੰਗ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਗਰਮ - ਪਲੇਟ ਕੋਲੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਠੰਢਾ ਹੋਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਗਰਾਉਂਡ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।

ਗਰਾਉਂਡ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕਲਾਕਾਰ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਆਦਰਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਤਿੰਨ [[ਮਧੂਮੱਖੀ|ਮਧੂਮੱਖੀਆਂ]] ਦੇ ਮੋਮ ਵਾਲੇ ਟੇਪਰਾਂ ਨਾਲ ਫੂਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਲੌ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਲੱਗ ਕੇ ਗਰਾਉਂਡ ਨੂੰ ਕਾਲ਼ਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਵੇਖਣਾ ਆਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਦੀ ਪਲੇਟ ਦਾ ਕਿਹੜਾ ਭਾਗ ਪਰਗਟ ਹੈ। ਧੂੰਆਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਨਾ ਕੇਵਲ ਪਲੇਟ ਕਾਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਸਗੋਂ ਮੋਮ ਦੀ ਥੋੜ੍ਹੀ ਮਾਤਰਾ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਲਾਕਾਰ ਇੱਕ ਨੁਕੀਲੇ ਔਜਾਰ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰ ਗਰਾਉਂਡ ਨੂੰ ਖੁਰਚਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਧਾਤ ਪਰਗਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 
[[Image:Paula Modersohn-Becker Landschaft unter Bäumen.jpg|thumb|right|ਲੈਂਡਸਕੇਪ ਰੁੱਖਾਂ ਥੱਲੇ, ਪੌਲਾ ਮੋਡਰਸੋਨ - ਬੇਕਰ ਦੁਆਰਾ ਐਚਿੰਗ, 1902]]

ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ ਨੂੰ ਲਗਾਉਣ ਦਾ ਦੂਜਾ ਤਰੀਕਾ ਤਰਲ ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ ਦੁਆਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਪੀਪੇ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਵਾਲੀ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਬੁਰਸ਼ ਦੇ ਜਰੀਏ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਰੱਖਣ ਉੱਤੇ ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ ਸਖ਼ਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਤੇਲ/ਤਾਰਕੋਲ ਆਧਾਰਿਤ ਏਸਫਾਫਾਲਟਮ [ 2 ] ਜਾਂ ਬਿਟੁਮੇਨ ਦਾ ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ ਵਜੋਂ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਿਟੁਮੇਨ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਅਕਸਰ ਸਟੀਲ ਪਲੇਟਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗ ਤੋਂ ਅਤੇ ਤਾਂਬੇ ਦੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਸਾਫਟ ਗਰਾਉਂਡ ਵੀ ਤਰਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸੁਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਖੁਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਫਟ ਗਰਾਉਂਡ ਨੂੰ ਸੁਖਾ ਲਏ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਮੁਦਰਕ ਇਸ ਉੱਤੇ ਕੁੱਝ ਸਾਮਗਰੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੱਤੇ, ਚੀਜ਼ਾਂ, ਹੱਥ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਜੋ ਸਾਫਟ ਗਰਾਉਂਡ ਵਿੱਚ ਛੇਦ ਕਰ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਹੇਠਾਂ ਵਾਲੀ ਪਲੇਟ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ।

ਗਰਾਉਂਡ ਨੂੰ ਧੂੜਾ ਯੁਕਤ ਰੋਜਿਨ ਜਾਂ ਸਪਰੇ ਪੇਂਟ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਫਾਇਨ ਮਿਸਟ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਐਕੁਆਟਿੰਟ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਰੰਗਾਂ ਦੇ ਟੋਨ, ਸ਼ੈਡੋ ਅਤੇ ਠੋਸ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਐਚਿੰਗ ਸੂਈ ਜਾਂ ਏਪਕ ਨਾਲ ਡਿਜਾਈਨ (ਉਲਟੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵਿੱਚ) ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਏਚਪ ਪਵਾਇੰਟ, ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਟੈਂਪਰਡ ਸਟੀਲ ਦੀ ਐਚਿੰਗ ਸੂਈ ਨੂੰ 45 - 60 ਡਿਗਰੀ ਦੇ ਕੋਣ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਕਾਰਬਰੰਡਮ ਪੱਥਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਘਸਾਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਏਚਪ ਉਸੇ ਸਿੱਧਾਂਤ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਕਿ ਇੱਕ ਫਾਉਂਟੇਨ ਪੈੱਨ ਦੀ ਲਕੀਰ ਬਾਲਪਵਾਇੰਟ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਜਿਆਦਾ ਆਕਰਸ਼ਕ ਲੱਗਦੀ ਹੈ: ਸਵੇਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਹਲਕਾ ਜਿਹਾ ਅੰਤਰ ਹੱਥ ਦੀ ਸੁਭਾਵਕ ਹਰਕਤ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਲਕੀਰ ਨੂੰ ਗਰਮ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਲਕੀਰ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਅੰਤਮ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਕੁਲ ਮਿਲਾਕੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਕਰਸ਼ਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਸੂਈ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਤੇਜਾਬ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਰਗਟ ਕੀਤੀ ਧਾਤ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਂਬੇ ਜਾਂ ਜਸਤੇ ਦੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ ਉੱਤੇ ਐਚਿੰਗ ਲਈ ਫੇਰਿਕ ਕਲੋਰਾਈਡ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਨਾਈਟਰਿਕ ਤੇਜਾਬ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਜਸਤੇ ਜਾਂ ਸਟੀਲ ਦੇ ਪਲੇਟਾਂ ਉੱਤੇ ਐਚਿੰਗ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਘੋਲਾਂ ਵਿੱਚ 2 ਭਾਗ FeCl3 ਵਿੱਚ 2 ਭਾਗ ਪਾਣੀ ਅਤੇ 1 ਭਾਗ ਨਾਇਟਰਿਕ ਵਿੱਚ 3 ਭਾਗ ਪਾਣੀ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤੇਜਾਬ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਐਚਿੰਗ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਦੀ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।

*ਐਚਿੰਗ ਦੀ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਬਾਇਟਿੰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਸਪਿਟ - ਬਾਇਟਿੰਗ ਨੂੰ ਵੀ ਵੇਖੋ)। 
*ਮੋਮਯੁਕਤ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕ ਤੇਜਾਬ ਨੂੰ ਪਲੇਟ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਕੱਟਣ (ਬਾਈਟਿੰਗ) ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਢਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 
*ਪਲੇਟ ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤੇਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਬਾਈਟ ਓਨੀ ਹੀ ਡੂੰਘੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
[[Image:Aetzung Landschaft.jpg|thumb|left|ਐਚਿੰਗ ਦੀ ਉਦਾਹਰਣ]]

ਐਚਿੰਗ ਦੀ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਦੇ ਦੌਰਾਨ [[ਪ੍ਰਿੰਟਰ]] ਘੋਲਣ ਦੀ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਬੁਲਬੁਲਿਆਂ ਅਤੇ ਅਪਰਦ ਨੂੰ ਪਲੇਟ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਹਟਾਣ ਲਈ ਚਿੜੀ ਦੇ ਖੰਭ ਜਾਂ ਅਜਿਹੀ ਹੀ ਕਿਸੇ ਚੀਜ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਸਮੇਂ - ਸਮੇਂ ਉੱਤੇ ਤੇਜਾਬ ਦੇ ਟਬ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋ ਕੇ ਕੱਢਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਬੁਲਬੁਲਾ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਤੇਜਾਬ ਨੂੰ ਪਲੇਟ ਵਿੱਚ ਕਟਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਬੁਲਬੁਲਾ ਇਸਨੂੰ ਛੂੰਹਦਾ ਹੈ। ਤਾਂਬੇ ਅਤੇ ਸਟੀਲ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਜਸਤਾ ਕਿਤੇ ਜਿਆਦਾ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਬੁਲਬੁਲੇ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਕਲਾਕਾਰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਿੰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਕੀ ਵੇ ਇਫ਼ੈਕਟ (ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ ਪ੍ਰਭਾਵ) ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਰੋਚਕ ਗੋਲਾਕਾਰ ਬੁਲਬੁਲੇ - ਵਰਗੇ ਚੱਕਰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਅਪਰਦ (detritus) ਇੱਕ ਬੁਕਨੀਦਾਰ ਪਿਘਲੀ ਹੋਈ ਧਾਤ ਹੈ ਜੋ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਗਰੂਵਜ ਨੂੰ ਭਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਤੇਜਾਬ ਨੂੰ ਪਲੇਟ ਦੀ ਨੰਗੀ ਹੋਈ ਸਤਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਮਾਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕੱਟੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਅਪਰਦ ਨੂੰ ਪਲੇਟ ਤੋਂ ਹਟਾਣ ਦਾ ਦੂਜਾ ਤਰੀਕਾ ਪਲੇਟ ਦੇ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਹੇਠਾਂ ਤੇਜਾਬ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪਲਾਸਟਿਸਿਨ ਗੇਂਦਾਂ ਜਾਂ ਪੱਥਰ ਉੱਤੇ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਇੱਕ ਕਮੀ ਬੁਲਬੁਲਿਆਂ ਦਾ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਆਉਣਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੱਤਕਾਲ ਹਟਾ ਪਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥ ਹੋਣਾ ਹੈ।

ਐਕੁਆਟਿੰਟਿੰਗ ਲਈ ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਅਕਸਰ ਲਗਪਗ ਇੱਕ ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਸੇਂਟੀਮੀਟਰ ਚੌੜੇ ਧਾਤ ਦੇ ਇੱਕ ਟੈਸਟ ਸਟਰਿਪ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਟਰਿਪ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਮਿੰਟ ਜਾਂ ਸੈਕੰਡ ਤੱਕ ਤੇਜਾਬ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਧਾਤ ਦੀ ਇਸ ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੇਜਾਬ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਕੇ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੱਟੀ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਗਰਾਉਂਡ ਵਿੱਚ ਢਕ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੱਟੀ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਤੇਜਾਬ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਹ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਫਿਰ ਦੋਹਰਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਗਰਾਉਂਡ ਨੂੰ ਪੱਟੀ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਪੱਟੀ ਉੱਤੇ ਮੱਸ ਪਾਈ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਨੂੰ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਆਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਡਿਗਰੀਆਂ ਜਾਂ ਗਹਿਰਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਚੱਲ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਇਸੇ ਲਈ ਸਿਆਹੀ ਦੇ ਰੰਗ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਇਸ ਗੱਲ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਦੀ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਕਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤੇਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਤੇਜਾਬ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤੇਜਾਬ ਨੂੰ ਹਟਾਣ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਧੋਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਾਉਂਡ ਨੂੰ ਤਾਰਪੀਨ ਵਰਗੇ ਇੱਕ ਵਿਲਾਇਕ ਨਾਲ ਹਟਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਤਾਰਪੀਨ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਮਿਥਾਇਲ ਯੁਕਤ ਸਪਿਰਿਟਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਪਲੇਟ ਤੋਂ ਹਟਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਤਾਰਪੀਨ ਚਿਕਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਆਹੀ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗ ਅਤੇ ਪਲੇਟ ਦੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਸਪਿਟ - ਬਾਇਟਿੰਗ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਪਲੇਟ ਦੇ ਕੁੱਝ ਖਾਸ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੁਰਸ਼ ਦੇ ਜਰੀਏ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਤੇਜਾਬ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਐਕੁਆਟਿੰਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸਿੱਧੇ ਤੇਜਾਬ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਨੂੰ ਸਪਿਟ=ਬਾਇਟਿੰਗ ਇਸ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਲਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਦੇ ਤੇਜਾਬ ਨੂੰ ਡਾਇਲਿਊਟ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਹਾਲਾਂਕਿ ਹੁਣ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਆਗਮ ਅਰਬਿਕ ਜਾਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 
[[Image:Félicien Rops - Pornokratès - 1878 (2).jpg|thumb|ਬੈਲਜੀਅਨ ਕਲਾਕਾਰ'''ਫੇਲਿਸਿਏਨ ਰੋਪਸ''' ਦੁਆਰਾ ਪੋਰਨੋਕਰੇਟਸ। ਐਚਿੰਗ ਅਤੇ ਐਕੁਆਟਿੰਟ]]

ਇੱਕ ਪਲਾਸਟਿਕ ਕਾਰਡ, ਮੈਟ ਬੋਰਡ ਦਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜਾ ਜਾਂ ਕੱਪੜੇ ਦਾ ਇੱਕ ਗੁੱਛਾ ਅਕਸਰ ਮੱਸ ਨੂੰ ਛਿੰਨ ਲਾਈਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਸਤ੍ਹਾ ਨੂੰ ਸਟੀਫ ਫੈਬਰਿਕ ਦੇ ਇੱਕ ਟੁਕੜੇ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਟਾਰਲਾਟੈਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸਨੂੰ ਨਿਊਜਪ੍ਰਿੰਟ ਪੇਪਰ ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੁੱਝ ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਆਪਣੇ ਅੰਗੂਠੇ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਜਾਂ ਹਥੇਲੀ ਦੇ ਬਲੇਡ ਭਾਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਫਾਈ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸਿਆਹੀ ਚੀਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਅੰਤਮ ਸਫਾਈ ਲਈ ਤੁਸੀ ਓਰਗੈਂਜਾ ਰੇਸ਼ਮ ਦੇ ਇੱਕ ਮੁੜੇ ਹੋਏ ਟੁਕੜੇ ਦਾ ਵੀ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜੇਕਰ ਤਾਂਬੇ ਜਾਂ ਜਸਤੇ ਦੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪਲੇਟ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸੇ ਲਈ ਇਹ ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿੱਚ ਸਫੇਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਸਟੀਲ ਪਲੇਟ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪਲੇਟ ਦੇ ਸੁਭਾਵਕ ਦੰਦ ਪ੍ਰਿੰਟ ਨੂੰ ਐਕੁਆਟਿੰਟਿੰਗ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਸਾਮਾਨ ਇੱਕ ਚੀਕਣੀ ਵਰਕੇ ਭੂਮੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਟੀਲ ਪਲੇਟਾਂ ਨੂੰ ਐਕੁਆਟਿੰਟਿੰਗ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਤੇਜਾਬ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਡੁਬੋਏ ਜਾਣ ਉੱਤੇ ਪਲੇਟ ਦਾ ਕਰਮਿਕ ਐਕਸਪੋਜਰ ਉਹੀ ਨਤੀਜਾ ਦੇਵੇਗਾ। 
ਕਾਗਜ ਦਾ ਇੱਕ ਨਮ ਟੁਕੜਾ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰੈੱਸ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

==ਗੈਰ - ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਐਚਿੰਗ==

ਤੇਜਾਬ ਅਤੇ ਸਾਲਵੈਂਟਸ ਦੇ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵੱਧਦੀ ਚਿੰਤਾ&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://web.princeton.edu/sites/ehs/artsafety/sec13.htm |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2013-04-06 |archive-date=2012-08-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120826014445/http://web.princeton.edu/sites/ehs/artsafety/sec13.htm |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.chicagoartistsresource.org/node/9287]&lt;/ref&gt; 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਐਚਿੰਗ ਦੇ ਘੱਟ ਜਹਿਰੀਲੇ ਤਰੀਕੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣੀ।[http://www.greenart.info/galvetch/etchtabl.htm] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110710092426/http://www.greenart.info/galvetch/etchtabl.htm |date=2011-07-10 }} ਕੋਟਿੰਗ ਲਈ ਇੱਕ ਅਰੰਭ ਦਾ ਖੋਜ ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫਲੋਰ ਵੈਕਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੀ। ਮਾਰਕ ਜੈਫਰੌਨ ਅਤੇ ਕੀਥ ਹਾਵਰਡ ਵਰਗੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਿੰਟਰਾਂ ਨੇ ਗਰਾਉਂਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਏਕਰਿਲਿਕ ਪਾਲੀਮਰ ਅਤੇ ਐਚਿੰਗ ਲਈ ਫ਼ੈਰਿਕ ਕਲੋਰਾਈਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਪਾਲੀਮਰਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲਵੈਂਟਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੋਡੀਅਮ ਕਾਰਬੋਨੇਟ (ਕੱਪੜੇ ਧੋਣ ਵਾਲਾ ਸੋਡਾ) ਨਾਲ ਹਟਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਚਿੰਗ ਲਈ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਫੇਰਿਕ ਕਲੋਰਾਈਡ ਤੇਜਾਬ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਖੋਰਨ ਵਾਲੀ ਗੈਸ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਐਚਿੰਗ ਦਾ ਦੂਜਾ ਖ਼ਤਰਾ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਐਕੁਆਟਿੰਟ, ਜੋ ਧੂੜਾ ਯੁਕਤ ਰੇਜਿਨ ਜਾਂ ਏਨਾਮੇਲ ਸਪਰੇ ਪੇਂਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਐਕਰੇਲਿਕ ਪਾਲੀਮਰ ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਏਅਰ ਬੁਰਸ਼ ਐਪਲੀਕੇਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਲ ਹੀ, ਸੋਡਾ ਐਸ਼ ਘੋਲ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਾਲਵੈਂਟ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਏਅਰ ਬੁਰਸ਼ ਸਪਰੇ ਦੀਆਂ ਏਕਰਿਲਿਕ ਸਾਮਗਰੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇੱਕ ਵੈਂਟੀਲੇਸ਼ਨ ਹੁਡ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸਾਫਟ ਗਰਾਉਂਡ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਲੇਟ ਤੋਂ ਹਟਾਣ ਲਈ ਸਾਲਵੈਂਟਸ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਇਸਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਪਾਣੀ - ਆਧਾਰਿਤ ਰਿਲੀਫ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਸਿਆਹੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਆਹੀ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਸਾਫਟ ਗਰਾਉਂਡ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਛਾਪਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਫੇਰਿਕ ਕਲੋਰਾਇਡ ਐਚੈਂਟ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸਨੂੰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਅਤੇ ਸੋਡਾ ਐਸ਼ ਘੋਲ ਜਾਂ [[ਅਮੋਨੀਆ]] ਨਾਲ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਉਦਯੋਗਕ ਪ੍ਰਕਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਏਨੋਡਿਕ ਐਚਿੰਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇੱਕ ਸਦੀ ਤੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਸਮੇਂ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਐਚਿੰਗ ਪਾਵਰ ਡਾਇਰੈਕਟ ਕਰੰਟ ਦਾ ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਹੈ। ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਵਾਲੀ ਸਾਮਗਰੀ (ਐਨੋਡ) ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਧਨਾਤਮਕ ਧਰੁਵ ਨਾਲ ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਰਿਸੀਵਰ ਪਲੇਟ (ਕੈਥੋਡ) ਇਸਦੇ ਰਿਣਾਤਮਕ ਧਰੁਵ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਥੋੜ੍ਹਾ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਉਪਯੁਕਤ ਇਲੈਕਟਰੋਲਾਈਟ ਦੇ ਇੱਕ ਉਪਯੁਕਤ ਜਲੀ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਡੁਬੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਿਜਲੀ ਮੇਟਲ ਨੂੰ ਏਨੋਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਕੇ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਧੱਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਧਾਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੈਥੋਡ ਉੱਤੇ ਜਮਾਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। 1990 ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਹੀ ਸਮੇਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਜਾਦ ਤੌਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਦੋ ਸਮੂਹਾਂ&lt;ref&gt;{{Citation | last = Behr | first = Marion | last2 = Behr | first2 = Omri | title = Environmentally safe Etching | journal = Chem Tech | volume = 21 | issue = #4 | pages = 210– | year = 1991}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citation | last = Semenoff | first = Nick | coauthors = C. Christos | title = Using Dry Copier Toners in Intaglio and Electro-Etching of metal Plates | journal = Leonardo | volume = 24 | issue = #4 | pages = 389–394 | year = 1991 | doi = 10.2307/1575513 | jstor = 1575513 | publisher = The MIT Press}}&lt;/ref&gt; ਨੇ ਇੰਟੈਗਲਿਉ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਪਲੇਟਾਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋ ਦੇ ਵੱਖ - ਵੱਖ ਤਰੀਕੇ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤੇ।

ਮੈਰਯੋਨ ਅਤੇ ਓਮਰੀ ਬੇਹਰ ਦੁਆਰਾ ਕਾਢ ਕਢੀ ਪੇਟੇਂਟਸ਼ੁਦਾ ਇਲੇਕਟਰੋਟੇਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ&lt;ref&gt;{{Citation
 | inventor-last = Behr
 | inventor-first = Marion
 | inventor2-last = Behr
 | inventor2-first = Omri
 | filing-date = 10.31.1990
 | issue-date = 04.07.1992
 | title =Electrolytic etching process and apparatus therefor.
 | country-code = US
 | description = The voltage should be adjustable to operate accurately within a rather narrow voltage range, such that the minimum voltage shall be at least that of the ionization potential of the metal object in the electrolyte chosen and the maximum shall not substantially exceed the sum of the decomposition voltage of the aqueous electrolyte and the over-voltage of the cathode selected. 
 | patent-number = 5102520 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citation
 | inventor-last = Behr
 | inventor-first = Omri
 | inventor2-last = Behr
 | inventor2-first = Marion
 | filing-date = 11.05.1992
 | issue-date = 05.12.1992
 | title = Method and apparatus for producing etched plates for graphic printing 
 | country-code = US
 | patent-number =5112453}}&lt;/ref&gt; ਐਚਿੰਗ ਦੇ ਕੁੱਝ ਖਾਸ ਗੈਰ-ਜ਼ਹਿਰੀਲਾ ਤਰੀਕੀਆਂ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਇੱਕ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਜਿੰਨੀ ਵਾਰ ਕਲਾਕਾਰ ਚਾਹੇ ਓਨੀ ਵਾਰ ਦੁਬਾਰਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Citation | last = Behr | first = Marion | author-link = | last2 = Behr | first2 = Omri | title = Etching and Tone Creation Using Low-Voltage Anodic Electrolysis | journal = Leonardo | volume = 26 | issue = #1 | pages = 53– | year = 1993 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citation | last = Behr | first = Marion | title = Electroetch, a safe etching system | journal = Printmaking Today | volume = 3 | issue = #1 | pages = 18– | year = 1993 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citation | last = Behr | first = Marion | title = Electroetch II | journal = Printmaking Today | volume = 4 | issue = #4 | pages = 24– | year = 1995}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Citation | last = Behr | first = Marion | last2 = Behr | first2 = Omri | title = Setting the record straight | journal = Printmaking Today | volume = 7 | issue = 4 | pages = 31–32 | year = 1998 }}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ 2 ਵੋਲਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਧਾਤ ਦੇ ਅਸਮਾਨ ਕਰਿਸਟਲਾਂ ਨੂੰ ਪਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸਿਆਹੀ ਦਾ ਉੱਤਮ ਪ੍ਰਤੀਧਾਰਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸਦੀ ਪ੍ਰਿੰਟ ਕੀਤੀ ਛਵੀ ਦੇ ਸਰੂਪ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਰਵਾਇਤੀ ਤੇਜਾਬ ਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਤੁੱਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨੀਵੀਂ ਵੋਲਟੇਜ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਧਰੁਵੀਅਤਾ ਮੇਜੋਂਟਿੰਟ ਪਲੇਟ ਦੇ ਨਾਲ - ਨਾਲ ਸਟੀਲ ਫੇਸਿੰਗ ਤਾਂਬੇ ਦੀਆਂ ਪਲੇਟਾਂ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਟਾਕਰੇ ਤੇ ਸਰਲ ਤਰੀਕਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Citation | last = Behr | first = Omri | title = An improved method for steelfacing copper etching plates | journal = Leonardo | volume = 30 | issue = #1 | pages = 47–48 | year = 1997
 | doi = 10.2307/1576375 | jstor = 1576375 | publisher = The MIT Press }}&lt;/ref&gt;
==ਫੋਟੋ - ਐਚਿੰਗ==
ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਪਾਲੀਮਰ ਪਲੇਟਾਂ ਫੋਟੋਰਿਅਲਿਸਟਿਕ ਐਚਿੰਗ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਪਲੇਟ ਸਪਲਾਇਰ ਜਾਂ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਫੋਟੋ - ਸੇਂਸਿਟਿਵ ਕੋਟਿੰਗ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਪਰਗਟ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਨੈਗੇਟਿਵ ਇਮੇਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫੋਟੋਪਾਲੀਮਰ ਪਲੇਟਾਂ ਨੂੰ ਪਲੇਟ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਫਿਰ ਹੋਰ ਰਸਾਇਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਕੇ ਧੋ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਲੇਟ ਉੱਤੋਂ ਅੰਤਮ ਛਵੀ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਲਈ ਐਚਿੰਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫੋਟੋ - ਐਚ ਇਮੇਜ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਸਟਾਪਡ - ਆਉਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਸਕਰੇਪਿੰਗ ਜਾਂ ਬਰਨਿਸ਼ਿੰਗ ਦੇ ਜਰੀਏ ਇਸਨੂੰ ਹਟਾਇਆ ਜਾਂ ਹਲਕਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਫੋਟੋ - ਐਚਿੰਗ ਦੀ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਇੰਟੈਗਲਿਉ ਪਲੇਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਡਰਾਈ ਪਵਾਇੰਟ, ਅਗਲੀ ਐਚਿੰਗ, ਏਨਗਰੇਵਿੰਗ ਆਦਿ ਲਈ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅੰਤਮ ਨਤੀਜਾ ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਇੰਟੈਗਲਿਉ ਪਲੇਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 
==ਧਾਤ ਪਲੇਟਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ==

ਤਾਂਬਾ ਹਮੇਸ਼ਾ ਤੋਂ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਧਾਤ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਐਚਿੰਗ ਲਈ ਅੱਜ ਵੀ ਪਸੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਸਾਮਾਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਟਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬਣਾਵਟ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧਾਰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਫ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਮੇਂ ਸਿਆਹੀ ਦੇ ਰੰਗ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। ਜਸਤਾ ਤਾਂਬੇ ਤੋਂ ਸਸਤਾ ਹੈ ਇਸੇ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਬਿਹਤਰ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਓਨੀ ਸਫਾਈ ਨਾਲ ਕੱਟ ਨਹੀਂ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਸਿਆਹੀ ਦੇ ਕੁੱਝ ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਐਚਿੰਗ ਸਬਸਟਰੇਟ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਟੀਲ ਦੀ ਲੋਕਪ੍ਰਿਅਤਾ ਵੱਧ ਰਹੀ ਹੈ। ਤਾਂਬਾ ਅਤੇ ਜਸਤਾ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਨੇ ਸਟੀਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਸਟੀਲ ਦੀ ਲਕੀਰ ਗੁਣਵੱਤਾ ਤਾਂਬੇ ਤੋਂ ਕੁੱਝ ਘੱਟ ਚੰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਲੇਕਿਨ ਇਹ ਜਸਤੇ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਬਿਹਤਰ ਹੈ। ਸਟੀਲ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਅਤੇ ਉੱਨਤ ਐਕੁਆਟਿੰਟ ਹੈ। 
==ਉਦਯੋਗਕ ਵਰਤੋਂ==

ਐਚਿੰਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪ੍ਰਿੰਟਿਡ ਸਰਕਿਟ ਬੋਰਡਾਂ ਅਤੇ ਅਰਧਚਾਲਕ ਔਜਾਰਾਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ (ਵੇਖੋ ਐਚਿੰਗ (ਮਾਇਕਰੋਫੈਬਰੀਕੇਸ਼ਨ), ਕੱਚ ਉੱਤੇ ਅਤੇ ਸੂਖਮਦਰਸ਼ੀ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਲਈ ਧਾਤ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 
==ਤੇਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਕੰਟਰੋਲ==
===ਹਾਰਡ ਗਰਾਉਂਡ===
[[ਤਸਵੀਰ:Lesser Ury Junges Mädchen im Café.jpg|thumb|right|ਸੜਕ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਕੈਫੇ ਵਿੱਚ ਜਵਾਨ ਕੁੜੀ, ''''ਲੇਸਰ ਉਰੀ'''' ਦੁਆਰਾ ਐਚਿੰਗ, 1924]]

ਪ੍ਰਿੰਟਰਾਂ ਕੋਲ ਤੇਜਾਬ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਅੰਤਰਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪਲੇਟ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਖ਼ਤ, ਮੋਮਿਯੁਕਤ ਗਰਾਉਂਡ ਨਾਲ ਕਵਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤੇਜਾਬ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਿੰਟਰ ਇੱਕ ਨੁਕੀਲੇ ਪਵਾਇੰਟ ਨਾਲ ਗਰਾਉਂਡ ਨੂੰ ਖੁਰਚਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਧਾਤ ਦੀ ਉਹ ਲਾਈਨਾਂ ਪਰਗਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਤੇਜਾਬ ਦਾ ਦੁਸ਼ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਿਆ ਹੈ। 
===ਐਕੁਆਟਿੰਟ===
ਐਕੁਆਟਿੰਟ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਬਦਲਾਉ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਾਸ ਰੇਜਿਨ ਨੂੰ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਸਾਮਾਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਫਿਰ ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਯੂਨੀਫਾਰਮ ਲੇਕਿਨ ਸਟੀਕ ਘਣਤਾ ਤੋਂ ਘੱਟ ਇੱਕ ਸਕਰੀਨ ਗਰਾਉਂਡ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਗਰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਚਿੰਗ ਦੇ ਬਾਅਦ ਕੋਈ ਵੀ ਪਰਗਟ ਸਤ੍ਹਾ ਇੱਕ ਖ਼ਰਾਬ (ਯਾਨੀ ਕਾਲੀ) ਸਤ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਐਸੇ ਖੇਤਰ ਜੋ ਅੰਤਮ ਪ੍ਰਿੰਟ ਵਿੱਚ ਹਲਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜਾਬ ਬਾਥ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਾਰਨਿਸ਼ਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਰਾਖਵਾਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਰਨਿਸ਼ਿੰਗ ਦੀ ਪਰਿਕਿਰਿਆ ਦੋਹਰਾਉਣ ਅਤੇ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਤੇਜਾਬ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਨਾਲ ਅਜਿਹੇ ਟੋਨ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੋਮਿਯੁਕਤ ਗਰਾਊਂਡ ਵਿੱਚ ਡਰਾਇੰਗ ਦੇ ਜਰੀਏ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਜਾਂ ਅਸੰਭਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 
[[File:Sugar Lift and Spit Bite Effects.jpg|thumb|left|ਸੂਗਰ ਲਿਫਟ ਅਤੇ ਸਪਿਟ ਬਾਈਟ ਇਫ਼ੈਕਟ ਦਾ ਉਦਾਹਰਣ]]

===ਸੂਗਰ ਲਿਫਟ===

ਇਸ ਵਿੱਚ ਚੀਨੀ ਜਾਂ ਕੈਂਪ ਕਾਫ਼ੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸੀਰਪ ਵਰਗੇ ਘੋਲ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਡਿਜਾਈਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਇੱਕ ਤਰਲ ਐਚਿੰਗ ਗਰਾਉਂਡ ਜਾਂ ਸਟਾਪ ਆਊਟ ਵਾਰਨਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਲੇਪ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਧਾਤ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਪਲੇਟ ਨੂੰ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਚੀਨੀ ਘੁਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਮੇਜ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਪਲੇਟ ਉੱਤੇ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।

==ਸਪਿਟ ਬਾਈਟ==
ਸਵੱਛ ਤੇਜਾਬ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਗੂੰਦ ਦੇ ਇੱਕ ਮਿਸ਼ਰਣ (ਜਾਂ ਲਗਪਗ ਕਦੇ ਹੀ - ਲਾਰ) ਜਿਸਨੂੰ ਦਿਲਚਸਪ ਨਤੀਜਾ ਦੇਣ ਲਈ ਇੱਕ ਧਾਤ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਟਪਕਾਇਆ, ਬਿਖੇਰਿਆ ਜਾਂ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਚਿੱਤਰਕਲਾ]]</text>
      <sha1>l57qxw2e5mzfczw0swnhpvkzt1hs1bu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28888</id>
    <revision>
      <id>608866</id>
      <parentid>608740</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:29:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagvir Kaur</username>
        <id>10759</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਉਤਰਾਖੰਡ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="49655" xml:space="preserve">ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। 

== ਪੰਜਾਬ ==

=== ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ===
[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* [[ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟੱਲ ਰਾਏ ਜੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟਲ ਰਾਏ ਜੀ]] 
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਿਬੇਕਸਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਹਰਟਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ '|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਮਹਿਲ|ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਗੁਰੂ ਕੇ ਮਹਿਲ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕੀ ਵਡਾਲੀ]]
* [[ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ(ਸੰਤੋਖਸਰ)|ਸੰਤੋਖਸਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਭਾ ਭਾਈ ਸਾਲ੍ਹੋ ਜੀ]] 
* [[ਕੌਲਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੌਲਸਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਲੋਹਗੜ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਦੀਵਾਨ ਅਸਥਾਨ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਸਥਾਨ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਲਾਹ (ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੂੰ) ਦੇ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਵੇਰਕਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇਤਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ)]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਮਸਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਨ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ [[ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਰਾਗੜੀ ਸਾਹਿਬ, ਟਾਊਨ ਹਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਤੂਤ ਸਾਹਿਬ]] ਜਸਪਾਲ ਨਗਰ ਐਸਡਬਲਿਊ ਰੋਡ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ, ਪਿੰਡ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]]          
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਪਿੰਡ ਮਹਿਤਾ, ਜਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਸੰਪ੍ਰਦਾਯ - ਭਿੰਡਰਾਂ)

=== '''ਤਰਨਤਾਰਨ''' ===

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਝੂਲਣੇ ਮਹਿਲ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਤਰਨਤਾਰਨ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਾਬਾ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]]

=== ਸੰਗਰੂਰ ===
[[ਸੰਗਰੂਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* [[ਨਾਨਕਿਆਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਿਆਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰ ਸਾਗਰ, ਸਾਹਿਬ]] ਮਸਤੂਆਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਤਰਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ ਕੁਨਰਾਂ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੈਮਬੋਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਲੌਂਗੋਵਾਲ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁੱਲੇ ਬਾਬਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕੋਈ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ, ਸੰਗਰੂਰ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘ ਬਾਲੀਆਂ, ਸੰਗਰੂਰ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਅਤੇ 10ਵੀਂ, ਮੂਲੋਵਾਲ]], ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਮਿਠਾ ਖੂਹ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਮੂਲੋਵਾਲ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਰਾਜੋਮਾਜਰਾ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਜਹਾਂਗੀਰ, ਸੰਗਰੂਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਝਾੜੋਂ - ਹੀਰੋ, ਚੀਮਾ, ਸੁਨਾਮ, ਸੰਗਰੂਰ

=== ਬਰਨਾਲਾ ===
[[ਬਰਨਾਲਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਪੱਕਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਹੰਢਿਆਇਆ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਕਾਚਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਹੰਢਿਆਇਆ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੜੀਸਰ ਸਾਹਿਬ]], [[ਹੰਢਿਆਇਆ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਢਿਲਵਾਂ
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਸੇਖਾ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਫਰਵਾਹੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਮਾਹਲ ਕਲਾਂ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ, ਪਿੰਡ ਕੁਤਬਾ (ਬਾਹਮਣੀਆ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ [[ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ]], ਪਿੰਡ ਗਹਿਲ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ [[ਸੋਹੀਆਣਾ]] ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਪਿੰਡ [[ਧੌਲਾ]]

=== ਮਾਨਸਾ ===

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੂਲੀਸਰ ਸਾਹਿਬ]]

=== ਮੋਗਾ ===

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡਰੋਲੀ ਭਾਈ ਕੀ]] 

=== ਬਠਿੰਡਾ ===
[[ਬਠਿੰਡਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: 
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਗਤਾ ਭਾਈ ਕਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਰੂਪਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੱਕ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਕੇ (ਕੋਠੇ-ਗੁਰੂ)]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਕੋਟ ਸ਼ਮੀਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਮਹਿਰਾਜ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਨਥਾਣਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਜੀ ਰਤਨ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੰਡ ਸਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਪੱਕਾ ਕਲਾਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਬਾਜਾਕ]]
* [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਬੀੜ ਬਹਿਮਨ]]

=== ਫਰੀਦਕੋਟ ===
[[ਫਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੰਗਸਰ]], ਜੈਤੋ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕੀ ਢਾਬ, ਪੁਲੀਟੀਕਲ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਬਰਗਾੜੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੰਬੂ ਮਲ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੰਡ ਸਾਹਿਬ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ ਜੀ ,
* [[ਗੋਦੜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਈ ਗੋਦੜੀ ਸਾਹਿਬ]]

=== ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ===
ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਿਠਾ ਟਿਵਾਣਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰੀਆਂਵਾਲਾ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਕੰਗਮਾਈ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਜ਼ਾਹਰਾ ਜ਼ਹੂਰ, ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ ਹੀਰਾਂ

=== ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ===
[[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਬਜ਼ੀਦਪੁਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਹਿਨ ਸਾਹਿਬ ਸੱਚੀ ਮੰਜੀ]]

=== ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ===
[[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਚਲ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਅਚਲ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਬਾਰਾਤ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਠ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੁਰਜ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੰਧ ਸਾਹਿਬ]]

=== ਜਲੰਧਰ ===
[[ਜਲੰਧਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਵੀਂ ਪਾਦਸ਼ਾਹੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੌ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪੰਜਵੀਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸੰਗ ਢੇਸੀਆਂ|ਸੰਗ ਢੇਸੀਆਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੰਮ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਿਲ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਗਹਲਰੀ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੱਲ੍ਹਣ ਸਾਹਿਬ

=== ਨਕੋਦਰ ===
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਹਸਪਤਾਲ ਸੜਕ ਨਕੋਦਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਮਹਿਤਪੁਰ ਅੱਡਾ ਨਕੋਦਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਮਾਲੜੀ ਸਾਹਿਬ (ਨਕੋਦਰ)

=== ਰੂਪਨਗਰ ===
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਕਮਲ, [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ Patalਪੁਰi, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੱਠਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ : - ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ, ਰੂਪਨਗਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ, ਰੂਪਨਗਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਸਾਹਿਬ, ਰੂਪਨਗਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ, ਪਿੰਡ : - ਬਿੰਦਰਖ, ਰੂਪਨਗਰ
* ਵਿਰਾਸਤ - ਏ- ਖਾਲਸਾ, ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ (ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਜੀ - ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ

=== ਸਰਹੰਦ ===
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੋਤੀ ਸਵਰੂਪ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਾਹਮਣੇ

=== ਕਪੂਰਥਲਾ ===
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਖਚੈਨਆਣਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਸਟੇਟ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਬਲੇਰ ਖਾਨ ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ]]

=== ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ===
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੇਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੱਟ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੋਠੜੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੇਹਰਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਜੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਤ ਘਾਟ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਤਰਜਾਮਤਾ ਜੀ]]

=== ਲੁਧਿਆਣਾ ===
* [[ਗੁਰੂਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਨੋਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਮੱਲ੍ਹਾ]]
* [[ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਆਲਮਗੀਰ]]
* [[ਮਹਿਦੇਆਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਹਿਦੇਆਣਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਰਮਸਰ ਰਾੜਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਕੰਵਲ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ 'ਚੇਲਾ' ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗਨੀ ਖਾਨ ਨਬੀ ਖਾਨ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ, ਸਰ, ਕਾਊਂਕੇ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਟਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਹੇਹਰਾਂ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਲਾਹੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਏਕੋਟ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਚਕਰ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੋੜਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂਸਰ ਸੁਧਾਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਮੰਡਿਆਣੀ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥਾਰਾ ਸਾਹਿਬ ਇਯਾਲੀ ਕਲਾਂ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 1 ਠੱਕਰਵਾਲ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ ਰਤਨ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ ਚਮਿੰਡਾ]]

*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਜਗਰਾਉ, ਲੁਧਿਆਣਾ (ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ)]]

=== ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਮੁਹਾਲੀ) ===
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਬ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 8, ਮੋਹਾਲੀ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਗੀਠਾ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 8, ਮੋਹਾਲੀ]] 
*[[ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਲੰਬਿਆ ਵਾਲੇ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੱਚਾ ਧੰਨ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 3B2, ਮੋਹਾਲੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਭਾ ਸਾਹਿਬ, ਜ਼ੀਰਕਪੁਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਜ਼ੀਰਕਪੁਰ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦਾਂ, ਸੋਹਾਣਾ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਫੇਸ 8]]
*[[ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ]]
*[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਹੀਦਾ ਢੱਕੀ ਸਾਹਿਬ ਸੈਕਟਰ 82]]

=== ਨੰਗਲ ===
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿਭੋਰੇ ਸਾਹਿਬ]]

=== ਪਟਿਆਲਾ ===
* ਚੌਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਰਾਮਕਿਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪਟਿਆਲਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਅਜੇਪਾਲ ਸਿੰਘ]], [[ਨਾਭਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਹਾਦਰਗੜ੍ਹ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਭਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੇਲ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੋਤੀ ਬਾਗ਼ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਜੀ]]

=== ਰੋਪੜ ===
[[ਤਸਵੀਰ:ਸਤਲੁਜ S058.jpg| ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ Tibi ਸਾਹਿਬ ਨਦੀ [[ਸਤਲੁਜ]] [[ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ 'ਤੇ|thumb|ਰੋਪੜ]]|link=Special:FilePath/ਸਤਲੁਜ_S058.jpg]]
[[ਤਸਵੀਰ:outside.jpg|thumb|ਤੱਕ ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ enterance|ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਹੈ|link=Special:FilePath/Outside.jpg_ਤੱਕ_ਸ਼੍ਰੀ_ਟਿੱਬੀ_ਸਾਹਿਬ_ਗੁਰਦੁਆਰਾ_enterance]]
[[ਤਸਵੀਰ:ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ inside.jpg| ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ|link=Special:FilePath/ਸ਼੍ਰੀ_ਟਿੱਬੀ_ਸਾਹਿਬ_ਗੁਰਦੁਆਰਾ_inside.jpg]]
 
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸਕੱਤਰੇਤ, ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਭੱਠਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੜ੍ਹੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਕਤਲਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਪਰਵਾਰ ਵਿਛੋੜਾ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਰਵਾਰ ਵਿਛੋੜਾ]]
* [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ#ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਤਾਲਪੁਰੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਤਾਲਪੁਰੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਸੋਲਖੀਆਂ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾਨਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਸਾਹਿਬ, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]]

=== ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ===
ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਮੁਕਤਸਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਟੁੱਟੀ ਗੰਢੀ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ
*ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੂਖ ਨਿਵਾਰਨ ਤਰਨਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੰਬੂ ਸਾਹਿਬ
*ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇਵਾਂ ਜੀ 
* ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਗੀਠਾ ਸਾਹਿਬ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬਸਰ ਸਾਹਿਬ
*ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾਤਣਸਰ ਸਾਹਿਬ 
*ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਖੂਹ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ 

=== ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ (ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ) ===
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ  ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, ਉੜਾਪੜ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਹਕੀਮਪੁਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨਕੰਵਲ ਸਾਹਿਬ,  ਜੀਂਦੋਵਾਲ, ਬੰਗਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਪਲਾਹ, ਸੋਤਰਾਂ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੰਡਾ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਧਵਾਂ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਸਿੱਖ, ਹਿਆਲਾ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤਾ ਜੀ, ਚਾਂਦਪੁਰ ਰੁੜਕੀ (ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ)]]

=== ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, ===
[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ:

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੂਨੀ ਸਾਹਿਬ]], ਮਨੀਮਾਜਰਾ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ]], ਮਨੀਮਾਜਰਾ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ]], ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ,
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੈਨਵੀਨ ਪ੍ਰਤਖ]], ਸੈਕਟਰ - 12, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ,
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ]], ਸੈਕਟਰ - 8, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ,
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]], ਸੈਕਟਰ - 34, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ,

== ਅਸਾਮ ==
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਰਛਾ ਸਾਹਿਬ]], ਧਾਨਪੁਰ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]], ਧੁਬਰੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾਜੀ, ਚਪਾਰਮੁਖ, ਨਾਗਾਓਂ, ਅਸਾਮ

== ਸਿੱਕਿਮ ==

* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਲਾਮਾ]] 

== ਬਿਹਾਰ ==
ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]]
* ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ - ਪਟਨਾ
* [[ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]], [[ਪਟਨਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਘਈ ਘਾਟ]], ਪਟਨਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ - ਪਟਨਾ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦ ਘਾਟ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪਟਨਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਲ ਲੀਲਾ ਮੈਨੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਕਸਾਲ ਸੰਗਤ - ਸਾਸਾਰਾਮ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਬਾਗ - ਸਾਸਾਰਾਮ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਾਚਾ ਫਗੂ ਮਲ - ਸਾਸਾਰਾਮ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਕੀ ਸੰਗਤ – ਮੁੰਗੇਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ - ਗਯਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਚੌਕੀ - ਭਾਗਲਪੁਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ - ਲਕਸ਼ਮੀਪੁਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੰਭਾ ਪਾਕਾ - ਨੇੜੇ ਦੇ ਟਾਂਡਾ

* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਮੋਲਾਰਬੰਦ, ਬਦਰਪੁਰ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਆਦਰਸ਼ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਕੰਪੈਰੇਟਿਵ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਪਾਰਕ, ਖਾਨਪੁਰ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460

== ਗੁਜਰਾਤ ==
ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :

* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ ਓਧਵ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛਾਨੀ (ਵਡੋਦਰਾ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਵਾੜੀ (ਵਡੋਦਰਾ)
ਈਐਮਈ ਤੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ (ਫੌਜ) (ਵਡੋਦਰਾ)
ਏਅਰਫੋਰਸ ਮਾਕੁਰਪੁਰਾ 'ਤੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ (ਵਡੋਦਰਾ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਸੂਰਤ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦ ਧਾਮ, ਥਲਤੇਜ਼ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਸਰਸਪੁਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਇਸਨਪੁਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਮਣੀਨਗਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਸਾਹੇਬਜੀ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਗਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਦੁਧੇਸ਼ਵਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੀ - ਵਾਰਡ, ਸਰਦਾਰ ਨਗਰ, ਨਰੋਦਾ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਜਕੋਟ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਰੀ ਲਖਪਤਸਾਹਿਬ, ਪੋਰਟਲਖਪਤ (ਕੱਛ, ਗੁਜਰਾਤ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਭਾਈ ਮੋਹਕਮ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬਏਤ ਦਵਾਰਕਾ (ਦਵਾਰਕਾ, ਗੁਜਰਾਤ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ, ਤਰਸਾਲੀ (ਵਡੋਦਰਾ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛਾਦਰ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਰੁਚ

== ਹਰਿਆਣਾ ==
* ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬਾਲਾ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਕਾ ਸਾਹਿਬ]] 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦਪੁਰਾ ਅੰਬਾਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਬਾਗ ਅੰਬਾਲਾ
* ਲਖਨੌਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬਾਲਾ
* ਸੀਸਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, [[ਅੰਬਾਲਾ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਤਿਸੰਗ ਸਾਹਿਬ - ਅੰਬਾਲਾ
* ਪੰਜੋਖੜਾ ਸਾਹਿਬ
* ਗੈਂਦਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਭਾਨੋਖੇੜੇ ਅੰਬਾਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅਸੰਧ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਾਸਟ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਿੰਜੌਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਿਹੋਵਾ
* [[ਨਾਢਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਢਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪੰਚਕੂਲਾ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ, [[ਕਰਨਾਲ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਜਿਲ੍ਹਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਪਾਲ ਮੋਚਨ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 10 - ਜਗਾਧਰੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ - ਕੈਥਲ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਿੰਮ ਸਾਹਿਬ, ਕੈਥਲ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਸਾਇਨਾ ਸਦਨ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੌੜਾ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਸਾਇਨਾ ਸਦਨ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ, ਰੋਹਤਕ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ – ਸੁਲਹਾਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਰਦੋਨ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਅਤੇ 10ਵੀਂ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿਧ ਬਟੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਘਾਟ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੋਰਮਾਰ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ - ਚੋਰਮਾਰ ਖੇੜਾ ਸਿਰਸਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ - ਪਾਰਥ ਪਲਾਟ - ਚੀਕਾ - ਕੈਥਲ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸੋਹਣਾ (ਗੁੜਗਾਂਵਾਂ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਗੁੜਗਾਂਵਾਂ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ NIT ਕੋਈ -5 ਫਰੀਦਾਬਾਦ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਿਲ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ, ਸਰਸਾ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਸਰਸਾ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸਿਰਸਾ

== ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ==
* [[ਮਨੀਕਰਨ#ਮਨੀਕਰਨ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ|ਮਨੀਕਰਨ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੋਂਟਾ ਸਾਹਿਬ]], ਜਿਲਾ [[ਸਿਰਮੌਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੰਗਾਣੀ ਸਾਹਿਬ]] ਜਿਲਾ [[ਸਿਰਮੌਰ]]
* [[ਚੈਲ ਗੁਰਦੁਆਰਾ]] ਜਿਲਾ [[ਸੋਲਨ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ]] ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ -, ਨਦੌਣ ਜਿਲਾ ਕਾਂਗੜਾ ਮੰਡੀ ਜਿਲਾ ਮੰਡੀ
* ਰਵਾਲਸਰ ਜਿਲਾ ਮੰਡੀ ਮਨੀਕਰਨ ਜਿਲਾ ਕੁੱਲੂ
* [[ਬੜੂ ਸਾਹਿਬ]], ਜਿਲਾ ਸਿਰਮੌਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਸਾਹਿਬ - ਮੰਡੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ - ਨਾਹਨ
* ਗੁਰੂ ਕਾ ਲਾਹੌਰ - ਬਿਲਾਸਪੁਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਪਥਰ ਸਾਹਿਬ, (ਲੇਹ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਕੋਠਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ - ਜਿਲ੍ਹਾ ਮੰਡੀ
== ਕਰਨਾਟਕ ==
[[ਕਰਨਾਟਕ]] ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਝੀਰਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਦਰ]]
ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ * [[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ]], ਵੱਡਾ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਮਾਤਾ ਭਾਗੋ ਜੀ ਤਪੋਸਥਾਨ]], [[ਜਨਵਾੜਾ (ਬਿਦਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ) ਕਰਨਾਟਕ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ]], [[ਬਿਦਰ ਕਰਨਾਟਕ]]

== ਕਸ਼ਮੀਰ ==
ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* ਛਟੀ ਪਾਦਸ਼ਾਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਸ਼ਮੀਰ &lt;ref&gt;[http://wwwangelfirecom/ca6/gurdwaraworld/kashmirhtml Angelfirecom ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਮਾਤਨ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ, ਪਿੰਡ ਬੀਗ ਬੀਆਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਲਾਮ ਪੁਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਸਿੰਘਪੁਰਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਠਾਰ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਬਾਰਾਮੂਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਚਰਨ ਅਸਥਾਨ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ - ਅਨੰਤਨਾਗ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਰੈਣਾਵਾੜੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਥੇਰ ਸਾਹਿਬ, ਲੇਹ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬੰਗਾ ਸਾਹਿਬ, ਭਗਤ

== ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ==
ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਘਾਟ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ]]
* [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]], [[ਨੰਦੇੜ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੀਰਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੱਲ ਟੇਕਰੀ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਗੀਨਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਗਤ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਕਰ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜਹਾਦ ਦਰਬਾਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦਧਾਮ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ – ਸਥਾਨ ਭਾਈ ਦਇਆਸਿੰਘਜੀ, ਅਹਿਮਦਨਗਰ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਆਲ ਸਾਹਿਬ ਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਨੰਦੇੜ

ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਤਿਗਨੇ ਨਗਰ, ਪੂਨਾ ਪੂਨਾ ਦਾਕੋਈ 1
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਕਲਬਾ ਦੇਵੀ, ਮੁੰਬਈ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਦਾਦਰ, ਮੁੰਬਈ
* ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ (ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਮਾਤੁੰਗਾ ਮੱਧ - ਮੁੰਬਈ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਖਾਰ, ਮੁੰਬਈ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਧਨਪਠੋਹਰ, ਸਾਂਤਾਕਰੂਜ਼ (ਵੈਸਟ), ਮੁੰਬਈ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਮਲਾਡ, ਮੁੰਬਈ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਾ, ਪੋਬਾਈ (ਹੀਰਾਨੰਦਾਨੀ) 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਟੈਗੋਰ ਨਗਰ, - ਵਿਖਰੋਲੀ ਈਸਟ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੰਚਾਇਤੀ, ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਚੌਕ, ਭਾਂਡੂਪ ਪੱਛਮ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ, ਅਮਰ ਨਗਰ, - ਭਾਂਡੂਪ ਕੰਪਲੈਕਸ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਸਾਹਿਬ, ਆਗਰਾ ਰੋਡ – ਐਲ ਬੀ ਐਸ ਮਾਰਗ, ਮੁਲੁੰਡ ਪੱਛਮ 
* ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਯੂਥ ਸਰਕਲ - ਮੁਲੁੰਡ ਕਲੋਨੀ 
* ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਮੁਲੁੰਡ ਕਲੋਨੀ (ਵੈਸਟ) ਮੁੰਬਈ - 82 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਜੀ ਬੀ ਰੋਡ, ਥਾਨੇ (ਪੱਛਮ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਮੈਰਤਾਨ ਪੂਰਬੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਹਾਈਵੇ ਥਾਨੇ (w)
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ]] &lt;ref&gt;[ http://wwwsachkhanddarbarwebscom/{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ]&lt;/ref&gt;
ਨਵੀ ਮੁੰਬਈ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ * ਸੁਪਰੀਮ ਕਸਲ
[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਵਾਸ਼ੀ, ਨਵੀ ਮੁੰਬਈ]

* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਵਿੱਤਰ ਜੰਗਲ - (ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ), ਪੂਨਾ ਕੈਂਪ ਪੂਨਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅਕਰੁਦੀ - ਪੂਨਾ (ਮੋਨ ਬਾਬਾ ਦਾ ਆਸ਼ਰਮ)

* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੀਰਾ ਰੋਡ, ਮੁੰਬਈ &lt;ref&gt;[ http://wwwmira-roadcom/1_29_Gurdwara-Guru-nanak-Darbarhtml{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} mira - roadcom ]&lt;/ref&gt;
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਮਬਾਗ - 4, ਕਲਿਆਣ (ਪੱਛਮ) - 421301]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ, ਸੰਗਤ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਸੁਖਮਨੀ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਸਥਾਨ ਭਾਈ ਦਇਆਸਿੰਘਜੀ, ਅਹਿਮਦਨਗਰ

* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪੰਚਾਇਤੀ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ 
* ਰਾਓਲੀ ਕੈਂਪ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ (ਜੀਟੀਬੀ) ਨਗਰ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ

* ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ - ਸੀਯੋਨ, ਐਨਆਰ ਗੁਰੂਕਿਰਪਾ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ
* ਖਾਲਸਾ ਸਭਾ – ਮਾਤੁੰਗਾ ਰੋਡ ਮਹਿੰਮ

== ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ==
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਤਲਾਮ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਹਮੀਦੀਆ ਰੋਡ, ਭੋਪਾਲ
* ਬਾਬਾ ਸਿਆਮਦਾਸ ਮਾਧਵਦਾਸ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਮੋਹਨ ਜਾਗਿਆਸੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੇਕਰੀ ਸਾਹਿਬ ਈਦਗਾਹ ਹਿੱਲਜ਼, ਭੋਪਾਲ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਦੀ ਛੋੜ, ਗਵਾਲਿਅਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਜਘਾਟ ਸੰਗਤ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ, ਬੁਰਹਾਨਪੁਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਇਮਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜਯਾਵਦਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੇਤਮਾ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜਯਾਵਦਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਇਤਹਾਸਿਕ, ਹੋਸੰਗਾਬਾਦ ਐਮ ਪੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗਵਾਰੀਘਾਟ ਸੰਗਤ, ਜਬਲਪੁਰ 
* ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਮਾਂਡਲਾ
* ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਿੰਧੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿਰੋਜਨੀ (ਜਿਲਾ - ਵਿਦਿਸ਼ਾ) ਐਮ ਪੀ
* ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਰੇਵਾ, ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਆਲ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (ਡਵੀਜਨਲ ਦੇਵਾਸ) ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡਾਟਾ ਬੰਦੀ ਚੋਰ ਗਵਾਲੀਅਰ ਕਿਲਾ)
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਯਾਤਰਾ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼)

== ਉੜੀਸਾ ==
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਗੂ ਗਵਣਤ - ਪੁਰੀ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾਤਣ ਸਾਹਿਬ, ਕਟੱਕ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ – ਗਾਂਧੀ ਰੋਡ, ਰੁੜਕੇਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਸੈਕਟਰ 18, ਰੁੜਕੇਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਵੇਦ ਵਿਆਸ, ਰੁੜਕੇਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ - ਸਿਵਲ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ, ਰੌੜਕੇਲਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਮੁੱਖ ਸੜਕ, ਖਰਿਆਰ ਸੜਕ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਰੋਡ, ਬਰਜਰਾਜਨਗਰ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਮੁੱਖ ਰੋਡ, ਝਾਰਸੂਗੁਡਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਆਰਤੀ ਸਾਹਿਬ - ਨੇੜੇ ਚਾਨਣ ਹਾਊਸ, ਪੁਰੀ

== ਰਾਜਸਥਾਨ ==
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਬੂਤਰ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾਦੂਦਵਾਰਾ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਹਾਵਾ ਸਾਹਿਬ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪੁਸ਼ਕਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲਾਇਤ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੰਗਾ ਨਗਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੁੱਢਾ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜੇਨਗਰ, ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਦੀਪਸਿੰਘ, ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਣੀਬਾਜ਼ਾਰ ਬੀਕਾਨੇਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਜੈਪੁਰ
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੈਤਸਰ, ਸੰਗਰੂਰ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੇਹਸਨ ਪਹਾੜੀ, ਜੋਰਹੇਦਾ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਤਿਸੰਗ ਸਭਾ, ਰਾਮਨਗਰ - ਨੰਦਪੁਰੀ - ਗੋਬਿੰਦਪੁਰੀ, ਜੈਪੁਰ - 302019 (ਮੁਕੰਮਲ ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ 12 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 04,30 ਘੰਟੇ - 05,45 ਘੰਟੇ ਜਾਪ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸਭ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਹਨ : 9414061398)
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਲਿ, ਬੀਕਾਨੇਰ
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿਆਸ ਕਾਲੋਨੀ, ਬੀਕਾਨੇਰ

== ਉਤਰਾਖੰਡ ==
ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਉਤਰਾਖੰਡ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ :
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਮੱਤਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਨਾਨਕਮੱਤਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੇਮ ਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਪੌੜੀ ਗੜਵਾਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪਿਪਲੀ ਵਿੱਚ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ ,ਬਿਜੌਲੀ , ਪਿੰਡ ਬਿਜੌਲੀ , ਜਿਲਾ ਪੋੜੀ ਗੜਵਾਲ 
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ , ਪਿੰਡ ਹਲੂਣੀ , ਜਿਲਾ ਪੋੜੀ ਗੜਵਾਲ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]]

== ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ==
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਿੰਤਾਹਰਨ ਦੁਖਨਿਵਾਰਨ, ਸਰਸਈਆ ਘਾਟ]] - [[ਕਾਨਪੁਰ]] &lt;ref&gt;http://kanpurcityliveblogspotin{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
* [[ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ - ਵਾਰਾਣਸੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਵਾੜਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਈ ਵੱਧ - ਆਗਰਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਕਾ ਸੰਗਤ - ਅਲਾਹਾਬਾਦ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਬਰੇਲੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਮਾਡਲ ਕਸਬੇ]] - ਬਰੇਲੀ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ, ਜਨਕਪੁਰੀ]] - ਬਰੇਲੀ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨਗਰ, ਸੰਜੇ]] - ਬਰੇਲੀ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]] - ਪਿੰਡ, [[ਚੰਪਾਵਤ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦੁਪਿਹਰ ਦੇ]] ਪਿੰਡ - [[ਗੜ੍ਹਮੁਕਤੇਸ਼ਵਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੋਧੀਵਾਲਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] - ਬਾਬਾਪੁਰ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਪੁਰi ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] - [[ਟਾਂਡਾ, ਰਾਮਪੁਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਿਕਸਥ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ - [[ਨਵਾਬਗੰਜ, ਬਰੇਲੀ|ਨਵਾਬਗੰਜ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ]] - ਕਾਸ਼ੀਪੁਰ,
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰਗੋਬਿੰਦਸਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ - ਨਵਾਬਗੰਜ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਸਿਕੰਦਰਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਵਾਰਾਣਸੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੌਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ]]
* [[ਛੋਟਾ ਮਿਰਜ਼ਪੁਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੋਟੀ ਸੰਗਤ]] - ਨੂੰ ਵਾਰਾਣਸੀ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਗ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਕਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - ਕਾਨਪੁਰ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਟੀ ਟੋਲਾ]] - [[ਇਟਾਵਾ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਪ ਅਸਥਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ]] - [[ਜੌਨੂਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਜੌਨੂਪੁਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਪਾਦੁਕਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 1 ਤੇ 9]]
* [[ਨਿਜ਼ਮਬਾਦ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] - [[ਅਯੁੱਧਿਆ]]
* ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁੱਧ ਜੀ, [[ਲਖਨਊ]]

== [[ਮਥੁਰਾ]] ==
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਗੀਚੀ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੌ ਘਾਟ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਦਾਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹਸਤਿਨਾ ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ (ਮੇਰਠ)]]

== ਨਾਨਕਮੱਤਾ ==
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੰਡਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁਧ ਵਾਲਾ ਖੂਹ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਿਕਸਥ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]]
* [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ]] [[ਹਲਦੌਰ]]

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}</text>
      <sha1>orsnti2gy8zmlyakym0bqnuit9dn4sg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਬਾਲਮਣੀ ਅੰਮਾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>39830</id>
    <revision>
      <id>608895</id>
      <parentid>474988</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T07:16:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nitesh Gill</username>
        <id>8973</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7852" xml:space="preserve">{{Infobox writer
 | name =ਨਾਲਾਪਤ ਬਾਲਮਣੀ ਅੰਮਾ
 | image = Balamaniamma.jpg
 | pseudonym =
 | birth_date = {{birth date|df=yes|1909|07|19}}
 | death_date = {{death date and age|df=yes|2004|09|29|1909|07|19}}
 | birth_place = [[ਪੁੰਨਆਯੁਕਲਮ]], [[ਮਾਲਾਬਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]], [[ਮਦਰਾਸ ਪ੍ਰੈਜੀਡੈਂਸੀ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]]
 | occupation = [[ਕਵੀ]]
 | nationality = ਭਾਰਤੀ 
 | death_place = [[ਕੋਚੀ]], [[ਕੇਰਲ]], ਭਾਰਤ
 | genre = [[ਕਵਿਤਾ]]
 | subject =
 | movement =
 | influences = [[ਨਾਲਾਪਤ ਨਰਾਇਣ ਮੈਨਨ]], [[ਵਲਾਥੋਲ ਨਰਾਇਣ ਮੈਨਨ]]
 | spouse = V. M. Nair
 | children = [[ਕਮਲਾ ਦਾਸ]], ਸੁਲੋਚਨਾ, ਮੋਹਨਦਾਸ, ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ 
 | awards = [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ]], [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ]], [[ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ]], [[ਅਸਾਨ ਸਮਾਰਕ ਕਵਿਤਾ ਪੁਰਸਕਾਰਮ|ਅਸਾਨ ਪੁਰਸਕਾਰ]], [[ਆਇਜ਼ੂਥਾਚਨ ਪੁਰਸਕਾਰਮ]]
 | website =
}}
'''ਨਾਲਾਪਤ ਬਾਲਮਣੀ ਅੰਮਾ ''' (19 ਜੁਲਾਈ 1909 – 29 ਸਤੰਬਰ 2004) [[ਮਲਯਾਲਮ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਵਿਤਰੀ ਅਤੇ ਲੇਖਿਕਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 500 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀਹਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੀਆਂ ਚਰਚਿਤ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਜਨਕ ਮਲਿਆਲਮ ਕਵਿਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ, &lt;ref name=&quot;Padma Awards&quot;&gt;{{cite web|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |title=Padma Awards |publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India |date=2015 |access-date=21 July 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |archive-date=15 October 2015 |df=dmy }}&lt;/ref&gt; ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ, ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ, ਅਤੇ ਏਜ਼ੂਥਾਚਨ ਅਵਾਰਡ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਸੀ। &lt;ref name=prdKerala&gt;{{cite web|title=Literary Awards |url=http://www.prd.kerala.gov.in/awards.htm |publisher=[[Government of Kerala]] |access-date=13 November 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070524212356/http://www.prd.kerala.gov.in/awards.htm |archive-date=24 May 2007 }}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਲੇਖਿਕਾ ਕਮਲਾ ਸੂਰਯਾ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ। &lt;ref name=weisbord&gt;{{cite book|last=Weisbord|first=Merrily|title=The Love Queen of Malabar: Memoir of a Friendship with Kamala Das|year=2010|publisher=McGill-Queen's University Press|isbn=978-0-7735-3791-0|url=https://archive.org/details/lovequeenofmalab0000weis|url-access=registration|page=[https://archive.org/details/lovequeenofmalab0000weis/page/116 116]|quote=balamani amma.}}&lt;/ref&gt;

== ਜੀਵਨੀ ==
ਬਾਲਮਣੀ ਅੰਮਾ ਦਾ ਜਨਮ 19 ਜੁਲਾਈ 1909&lt;ref name=&quot;ie_sep04&quot;/&gt; ਨੂੰ ਚਿਤੰਜੂਰ ਕੁਨਹੂਨੀ ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਨਲਾਪਤ ਕੋਚੁਕੱਟੀ ਅੰਮਾ ਦੇ ਘਰ ਨਲਪੱਟ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਪੁੰਨਯੁਰਕੁਲਮ, ਪੋਨਾਨੀ ਤਾਲੁਕ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਾਲਾਬਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਜੱਦੀ ਘਰ ਹੈ। ਉਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਾਮੇ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਵੀ ਬਣਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। &lt;ref name=&quot;Jadia 2016&quot;&gt;{{cite news |last1=Jadia |first1=Varun |title=This List of India's Most Gifted Women Poets Is Sure to Bring Some Enchantment in Your Life |url=https://www.thebetterindia.com/55708/women-poets-india-list-poetry/ |access-date=12 July 2021 |work=The Better India |date=May 29, 2016}}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਨਲਪੱਟ ਨਰਾਇਣ ਮੈਨਨ ਅਤੇ ਕਵੀ ਵਲਾਥੋਲ ਨਰਾਇਣ ਮੈਨਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। &lt;ref name=azheekode&gt;{{cite web|last=Azheekode |first=Sukumar |author-link=Sukumar Azhikode |title=Balamaniamma |url=http://www.enmalayalam.com/home/en/topic/column/2208 |access-date=13 November 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140502005127/http://www.enmalayalam.com/home/en/topic/column/2208 |archive-date=2 May 2014|df=dmy}}&lt;/ref&gt;

19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅੰਮਾ ਨੇ ਵੀ.ਐਮ. ਨਾਇਰ ਜੋ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਮਲਿਆਲਮ ਅਖਬਾਰ, ਮਾਥਰੂਭੂਮੀ,&lt;ref name=&quot;ie_sep04&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;TOI 2009&quot;&gt;{{cite news |last1=TNN |title=Kamala Das passes away |url=https://timesofindia.indiatimes.com/India/Kamala-Das-passes-away/articleshow/4599921.cms |access-date=12 July 2021 |work=Times of India |date=June 1, 2009}}&lt;/ref&gt; ਦੇ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣੇ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਟੋਮੋਬਾਈਲ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਬਣੇ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਲਕਾਤਾ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ। &lt;ref name=&quot;Fox 2009&quot;&gt;{{cite news |last1=Fox |first1=Margalit |title=Kamala Das, Indian Poet and Memoirist, Dies at 75 |url=https://www.nytimes.com/2009/06/14/books/14das.html |access-date=12 July 2021 |work=The New York Times |date=June 13, 2009}}&lt;/ref&gt; ਵੀ.ਐਮ. ਨਾਇਰ ਦੀ ਮੌਤ 1977 ਵਿੱਚ ਹੋਈ। &lt;ref name=&quot;veethi2022&quot;&gt;{{Cite web |title=Balamani Amma |url=https://www.veethi.com/india-people/balamani_amma-profile-2225-25.htm |access-date=2022-07-19 |website=veethi.com}}&lt;/ref&gt; V.M. Nair died in 1977.&lt;ref name=&quot;veethi2022&quot; /&gt;

ਅੰਮਾ ਲੇਖਿਕਾ ਕਮਲਾ ਸੁਰੱਈਆ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ, (ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਮਲਾ ਦਾਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ), ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ, &quot;ਦਿ ਪੈੱਨ&quot; ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਇੱਕ ਮਾਂ ਦੀ ਇਕੱਲਤਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਹੋਰ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਧੀ ਸੁਲੋਚਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਰੋਗ ਦੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 29 ਸਤੰਬਰ 2004 ਨੂੰ ਅੰਮਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। &lt;ref name=&quot;ie_sep04&quot;&gt;{{cite news|title=Balamani Amma no more|url=https://www.indianexpress.com/oldStory/56082/|access-date=July 12, 2021|newspaper=[[Indian Express]]|date=30 September 2004}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਪੂਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। &lt;ref&gt;{{cite news |title=Kerala bids farewell to Balamani Amma |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/Kerala-bids-farewell-to-Balamani-Amma/articleshow/869107.cms |access-date=12 July 2021 |work=Times of India |agency=PTI |date=September 30, 2004}}&lt;/ref&gt;

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ]]</text>
      <sha1>see78bok6gf8y630e2o71ia0n7auz3x</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608896</id>
      <parentid>608895</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T07:17:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nitesh Gill</username>
        <id>8973</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7889" xml:space="preserve">{{Infobox writer
 | name =ਨਾਲਾਪਤ ਬਾਲਮਣੀ ਅੰਮਾ
 | image = Balamaniamma.jpg
 | pseudonym =
 | birth_date = {{birth date|df=yes|1909|07|19}}
 | death_date = {{death date and age|df=yes|2004|09|29|1909|07|19}}
 | birth_place = [[ਪੁੰਨਆਯੁਕਲਮ]], [[ਮਾਲਾਬਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]], [[ਮਦਰਾਸ ਪ੍ਰੈਜੀਡੈਂਸੀ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]]
 | occupation = [[ਕਵੀ]]
 | nationality = ਭਾਰਤੀ 
 | death_place = [[ਕੋਚੀ]], [[ਕੇਰਲ]], ਭਾਰਤ
 | genre = [[ਕਵਿਤਾ]]
 | subject =
 | movement =
 | influences = [[ਨਾਲਾਪਤ ਨਰਾਇਣ ਮੈਨਨ]], [[ਵਲਾਥੋਲ ਨਰਾਇਣ ਮੈਨਨ]]
 | spouse = V. M. Nair
 | children = [[ਕਮਲਾ ਦਾਸ]], ਸੁਲੋਚਨਾ, ਮੋਹਨਦਾਸ, ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ 
 | awards = [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ]], [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ]], [[ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ]], [[ਅਸਾਨ ਸਮਾਰਕ ਕਵਿਤਾ ਪੁਰਸਕਾਰਮ|ਅਸਾਨ ਪੁਰਸਕਾਰ]], [[ਆਇਜ਼ੂਥਾਚਨ ਪੁਰਸਕਾਰਮ]]
 | website =
}}
'''ਨਾਲਾਪਤ ਬਾਲਮਣੀ ਅੰਮਾ ''' (19 ਜੁਲਾਈ 1909 – 29 ਸਤੰਬਰ 2004) [[ਮਲਯਾਲਮ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਵਿਤਰੀ ਅਤੇ ਲੇਖਿਕਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 500 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀਹਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੀਆਂ ਚਰਚਿਤ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਜਨਕ ਮਲਿਆਲਮ ਕਵਿਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ, &lt;ref name=&quot;Padma Awards&quot;&gt;{{cite web|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |title=Padma Awards |publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India |date=2015 |access-date=21 July 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |archive-date=15 October 2015 |df=dmy }}&lt;/ref&gt; ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ, ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ, ਅਤੇ ਏਜ਼ੂਥਾਚਨ ਅਵਾਰਡ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਸੀ। &lt;ref name=prdKerala&gt;{{cite web|title=Literary Awards |url=http://www.prd.kerala.gov.in/awards.htm |publisher=[[Government of Kerala]] |access-date=13 November 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070524212356/http://www.prd.kerala.gov.in/awards.htm |archive-date=24 May 2007 }}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਲੇਖਿਕਾ ਕਮਲਾ ਸੂਰਯਾ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ। &lt;ref name=weisbord&gt;{{cite book|last=Weisbord|first=Merrily|title=The Love Queen of Malabar: Memoir of a Friendship with Kamala Das|year=2010|publisher=McGill-Queen's University Press|isbn=978-0-7735-3791-0|url=https://archive.org/details/lovequeenofmalab0000weis|url-access=registration|page=[https://archive.org/details/lovequeenofmalab0000weis/page/116 116]|quote=balamani amma.}}&lt;/ref&gt;

== ਜੀਵਨੀ ==
ਬਾਲਮਣੀ ਅੰਮਾ ਦਾ ਜਨਮ 19 ਜੁਲਾਈ 1909&lt;ref name=&quot;ie_sep04&quot;/&gt; ਨੂੰ ਚਿਤੰਜੂਰ ਕੁਨਹੂਨੀ ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਨਲਾਪਤ ਕੋਚੁਕੱਟੀ ਅੰਮਾ ਦੇ ਘਰ ਨਲਪੱਟ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਪੁੰਨਯੁਰਕੁਲਮ, ਪੋਨਾਨੀ ਤਾਲੁਕ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਾਲਾਬਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਜੱਦੀ ਘਰ ਹੈ। ਉਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਾਮੇ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਵੀ ਬਣਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। &lt;ref name=&quot;Jadia 2016&quot;&gt;{{cite news |last1=Jadia |first1=Varun |title=This List of India's Most Gifted Women Poets Is Sure to Bring Some Enchantment in Your Life |url=https://www.thebetterindia.com/55708/women-poets-india-list-poetry/ |access-date=12 July 2021 |work=The Better India |date=May 29, 2016}}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਨਲਪੱਟ ਨਰਾਇਣ ਮੈਨਨ ਅਤੇ ਕਵੀ ਵਲਾਥੋਲ ਨਰਾਇਣ ਮੈਨਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ। &lt;ref name=azheekode&gt;{{cite web|last=Azheekode |first=Sukumar |author-link=Sukumar Azhikode |title=Balamaniamma |url=http://www.enmalayalam.com/home/en/topic/column/2208 |access-date=13 November 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140502005127/http://www.enmalayalam.com/home/en/topic/column/2208 |archive-date=2 May 2014|df=dmy}}&lt;/ref&gt;

19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅੰਮਾ ਨੇ ਵੀ.ਐਮ. ਨਾਇਰ ਜੋ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਮਲਿਆਲਮ ਅਖਬਾਰ, ਮਾਥਰੂਭੂਮੀ,&lt;ref name=&quot;ie_sep04&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;TOI 2009&quot;&gt;{{cite news |last1=TNN |title=Kamala Das passes away |url=https://timesofindia.indiatimes.com/India/Kamala-Das-passes-away/articleshow/4599921.cms |access-date=12 July 2021 |work=Times of India |date=June 1, 2009}}&lt;/ref&gt; ਦੇ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣੇ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਟੋਮੋਬਾਈਲ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਬਣੇ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਲਕਾਤਾ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ। &lt;ref name=&quot;Fox 2009&quot;&gt;{{cite news |last1=Fox |first1=Margalit |title=Kamala Das, Indian Poet and Memoirist, Dies at 75 |url=https://www.nytimes.com/2009/06/14/books/14das.html |access-date=12 July 2021 |work=The New York Times |date=June 13, 2009}}&lt;/ref&gt; ਵੀ.ਐਮ. ਨਾਇਰ ਦੀ ਮੌਤ 1977 ਵਿੱਚ ਹੋਈ। &lt;ref name=&quot;veethi2022&quot;&gt;{{Cite web |title=Balamani Amma |url=https://www.veethi.com/india-people/balamani_amma-profile-2225-25.htm |access-date=2022-07-19 |website=veethi.com}}&lt;/ref&gt; V.M. Nair died in 1977.&lt;ref name=&quot;veethi2022&quot; /&gt;

ਅੰਮਾ ਲੇਖਿਕਾ ਕਮਲਾ ਸੁਰੱਈਆ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ, (ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਮਲਾ ਦਾਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ), ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ, &quot;ਦਿ ਪੈੱਨ&quot; ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਇੱਕ ਮਾਂ ਦੀ ਇਕੱਲਤਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਹੋਰ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਧੀ ਸੁਲੋਚਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਰੋਗ ਦੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 29 ਸਤੰਬਰ 2004 ਨੂੰ ਅੰਮਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। &lt;ref name=&quot;ie_sep04&quot;&gt;{{cite news|title=Balamani Amma no more|url=https://www.indianexpress.com/oldStory/56082/|access-date=July 12, 2021|newspaper=[[Indian Express]]|date=30 September 2004}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਪੂਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। &lt;ref&gt;{{cite news |title=Kerala bids farewell to Balamani Amma |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/Kerala-bids-farewell-to-Balamani-Amma/articleshow/869107.cms |access-date=12 July 2021 |work=Times of India |agency=PTI |date=September 30, 2004}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ == 
{{reflist|}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ]]</text>
      <sha1>463sjw2bwn2pk2u3su7ie9fayxnr8i9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਰੂਸੀ ਲੋਕ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40710</id>
    <revision>
      <id>608883</id>
      <parentid>601453</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T00:56:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>John locke1995</username>
        <id>37358</id>
      </contributor>
      <comment>illustration</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18484" xml:space="preserve">{{Infobox ethnic group
| image = {{image array|perrow=5|width=60|height=70
| image1 =Dmitri Donskoy 140-190 for collage.jpg|caption1=[[ਦਮਿਤਰੀ ਡੱਬਸਕੋਏ]]
| image2 = M.V. Lomonosov by L.Miropolskiy after G.C.Prenner (1787, RAN).jpg|caption2=[[ਮਿਖਾਇਲ ਲੋਮੋਨੋਸੋਵ]]
| image3 = Tolstoy Leo port.jpg|caption3=[[ਲਿਉ ਤਾਲਸਤਾਏ]]
| image4 = VanMeetin-AntonChekhov.jpg|caption4=[[ਐਂਤਨ ਚੈਖਵ]]
| image5 = Fyodor Dostoyevsky (Shapiro, 1879) - 3 (cropped).jpg|caption5=[[ਫਿਉਦਰ ਦੋਸਤੋਵਸਕੀ]]
| image6 = Tchaikovsky by Reutlinger (cropped).jpg|caption6=[[ਪਿਓਤਰ ਇਲੀਚ ਚੈਕੋਵਸਕੀ]]
| image7 =Mikhail lermontov.jpg|caption7=[[ਮਿਖ਼ਾਇਲ ਲਰਮਨਤੋਵ]]
| image8 =Kiprensky Pushkin.jpg|caption8=[[ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਪੁਸ਼ਕਿਨ]]
| image9 = Mendeleev 2.jpg|caption9=[[ਦਮਿਤਰੀ ਮੈਂਡਲੀਵ]]
| image10 = Anna Pavlova, 1915.jpg|caption10=[[ਆਂਨਾ ਪਾਵਲੋਵਾ]]
| image11 = Sergey Korolyov 140-190 for collage.jpg| caption11 = [[ਸਰਗੇਈ ਕੋਰੋਲਵ]]
| image12 = Yuri Gagarin (1961) - Restoration.jpg|caption12=[[ਯੂਰੀ ਗਗਾਰਿਨ]]
| image13 = Modest Musorgskiy, 1870.jpg|caption13=[[ਪੇਤਰੋਵਿਚ ਮੁਸੋਰਗਸਕੀ]] 
| image14 = Ivan Petrovitch Pavlov. Photograph after a photograph taken Wellcome V0027010.jpg|caption14=[[ਇਵਾਨ ਪਾਵਲੋਵ]]
| image15 =Константин Циолковский.jpg| caption15 = [[ਕੋਨਸਟੈਂਟਿਨ ਸਿਓਲਕੋਵਸਕੀ]]
| image16 = Sofja Wassiljewna Kowalewskaja 1 (Remini enhanced).jpg|caption16=[[ਸੋਫੀਆ ਕੋਵਾਲਸਕਾਇਆ]]
| image17 = RKorsakow.jpg| caption17 = [[ਨਿਕੋਲਾਈ ਰਿਮਸਕੀ-ਕੋਰਕੋਵ]]
| image18 =W. bechterew.jpg| caption18 = [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਬੇਖਟੇਰੀਵ]]
| image19 =Dmitri Shostakovich credit Deutsche Fotothek adjusted.jpg| caption19 = [[ਦਿਮਿਤਰੀ ਸ਼ੋਸਤਾਕੋਵਿਚ]]
| image20 = Михаил Булгаков 1937.jpg| caption20 = [[ਮਿਖਾਇਲ ਬੁਲਗਾਕੋਵ]]
| image21 = Akhmatova.jpg| caption21 = [[ਅੰਨਾ ਅਖ਼ਮਾਤੋਵਾ]]
| image22 = Shishkin Ivan Ivanoovich.jpg| caption22 = [[ਇਵਾਨ ਸ਼ੀਸ਼ਕੀਨ]]
| image23 = Aleksandr Nikolayevich Ostrovsky 2.jpg| caption23 = [[ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਓਸਤਰੋਵਸਕੀ]]
| image24 = 1983 CPA 5375 (1) (Савицкая).jpg| caption24 = [[ਸਵੱਛਾ ਸਦਵੀਕਾ]]
| image25 = Kropotkin2.jpg| caption25 = [[ਪੀਟਰ ਕਰੋਪੋਤਕਿਨ]]
| image26 = Ilya Repin (1909).jpg| caption26 = [[ਇਲੀਆ ਰੇਪਿਨ]]
| image27 = Turgenjew F1 (2) (cropped).jpg| caption27 = [[ਇਵਾਨ ਤੁਰਗਨੇਵ]]
| image28 = Vladimir Vysotsky.jpg| caption28 = [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਵਾਈਸੋਤਸਕੀ]]
| image29 =Sharapova at the Mutua Madrid Open 2015.jpg| caption29 = [[ਮਾਰੀਆ ਸ਼ਾਰਾਪੋਵਾ]]
| image30 = Andriej Tarkowski.jpg| caption30 = [[ਆਂਦਰੇਈ ਤਾਰਕੋਵਸਕੀ]]
}}
| group = '''Russians''' &lt;br /&gt;русские &lt;br /&gt;''russkiye''
| poptime = '''133–150 million''' (2003)&lt;ref&gt;{{cite web | url=http://www.russkie.org/index.php?module=fullitem&amp;id=4194 | title=Нас 150 миллионов Немного. А могло быть меньше. | publisher=russkie.org | date=September 29, 2003 | accessdate=February 20, 2012 | author=Анатольев, Сергей}}&lt;/ref&gt;
| popplace = {{flag|Russia}}: 111,016,896&lt;ref name=gks&gt;[http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls Ethnic groups in Russia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20211223052305/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls |date=2021-12-23 }}, 2010 census, Rosstat. Retrieved 15 February 2012 {{ru icon}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(census, 2010)&lt;/small&gt;
| region1 = {{flag|Ukraine}}
| pop1 = 8,334,141 (census, 2001)&lt;ref name=&quot;Національний склад населення&quot;&gt;[http://2001.ukrcensus.gov.ua/results/general/nationality/ Про кількість та склад населення України за підсумками Всеукраїнського перепису населення 2001 року] {{ref-uk}}&lt;/ref&gt;
| region2 = {{flag|Kazakhstan}}
| pop2 = 3,793,764 (census, 2009)&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B8%D0%B5%20%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%B8.rar |title=(2009 census) |date= |accessdate=2012-07-22 |archive-date=2011-07-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110723084412/http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9F%D0%B5%D1%80%D0%B5%D0%BF%D0%B8%D1%81%D1%8C_%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%82%D0%BA%D0%B8%D0%B5%20%D0%B8%D1%82%D0%BE%D0%B3%D0%B8.rar |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
| region3 = {{flag|United States}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Russian ancestry)&lt;/small&gt;
| pop3 = 3,072,756 (census, 2009)&lt;ref name=census1&gt;[http://factfinder2.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_10_5YR_B04003&amp;prodType=table]&lt;/ref&gt;
| region4 = {{flag|Uzbekistan}}
| pop4 = 1,199,015 (estimate, 2000)&lt;ref&gt;http://www.library.cjes.ru/online/?a=con&amp;b_id=416&lt;/ref&gt;
| region6 = {{flag|Belarus}}
| pop6 = 785,084 (census, 2009)&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://belstat.gov.by/homep/en/census/2009/main.php |title=(2009 census) |access-date=2014-09-05 |archive-date=2010-01-11 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100111042053/http://belstat.gov.by/homep/en/census/2009/main.php |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
| region7 = {{flag|Latvia}}
| pop7 = 520,136 (census, 2014)&lt;ref&gt;[http://data.csb.gov.lv/Table.aspx?layout=tableViewLayout1&amp;px_tableid=IS0070.px&amp;px_path=Sociala__Ikgad%C4%93jie%20statistikas%20dati__Iedz%C4%ABvot%C4%81ji__Iedz%C4%ABvot%C4%81ji%20skaits%20un%20t%C4%81%20izmai%C5%86as&amp;px_language=lv&amp;px_db=Sociala&amp;rxid=992a0682-2c7d-4148-b242-7b48ff9fe0c2]&lt;/ref&gt;
| region8 = {{flag|Canada}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Russian ancestry)&lt;/small&gt;
| pop8 = 550,520 (census, 2011)&lt;ref&gt;http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&amp;APATH=3&amp;DETAIL=0&amp;DIM=0&amp;FL=A&amp;FREE=0&amp;GC=0&amp;GID=0&amp;GK=0&amp;GRP=1&amp;PID=105396&amp;PRID=0&amp;PTYPE=105277&amp;S=0&amp;SHOWALL=0&amp;SUB=0&amp;Temporal=2013&amp;THEME=95&amp;VID=0&amp;VNAMEE=&amp;VNAMEF&lt;/ref&gt;
| region9 = {{flag|Kyrgyzstan}}
| pop9 = 419,600 (census, 2009)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.stat.kg/stat.files/tematika/%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84/%D0%9A%D1%8B%D1%80%D0%B3%D1%8B%D0%B7%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%20%D0%B2%20%D1%86%D0%B8%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%85/%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE6.pdf|title=Ethnic groups in Kyrgyzstan (2009 census)|work=Kyrgyz Statistical Agency|year=2009|accessdate=2011-03-31|publisher=Kyrgyz Statistical Agency|archive-date=2012-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20120308134750/http://www.stat.kg/stat.files/tematika/%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84/%D0%9A%D1%8B%D1%80%D0%B3%D1%8B%D0%B7%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%20%D0%B2%20%D1%86%D0%B8%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%85/%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE6.pdf|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
| region10 = {{flag|Moldova}}
| pop10 = 369,488 (census, 2004)&lt;ref&gt;2004 [http://www.statistica.md/pageview.php?l=en&amp;idc=295&amp;id=2234 Moldovan Census] and [http://pridnestrovie.net/2004census.html Transnistrian Census]data. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070217072904/http://www.pridnestrovie.net/2004census.html |date=2007-02-17 }}&lt;/ref&gt;
| region11 = {{flag| Estonia}}
| pop11 = 324,431 (2013)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.stat.ee/34278|title=Population by ethnic nationality, 1 January, years|publisher=[[Statistics Estonia]]|year=2013|accessdate=11 October 2013|archive-date=7 ਜਨਵਰੀ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190107090524/https://www.stat.ee/34278|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
| region12 = {{flag|Turkmenistan}}
| pop12 = 297,319 (census, 2000)&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tx.html |title=CIA – The World Factbook |publisher=Cia.gov |date= |accessdate=2012-07-22 |archive-date=2007-06-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070612214157/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tx.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
| region13 = {{flag|Brazil}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Russian ancestry)&lt;/small&gt;
| pop13 = 200,000&lt;ref name=&quot;Câmara de Comércio Brasil-Rússia&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.brasil-russia.com.br/comunidade.htm |title=Câmara de Comércio Brasil-Rússia |publisher=Brasil-russia.com.br |date= |accessdate=2012-07-22}}&lt;/ref&gt;
| region14 = {{flag|Germany}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Russian citizens)&lt;/small&gt;
| pop14 = 195,310 (estimate, 2011)&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/GesellschaftStaat/Bevoelkerung/MigrationIntegration/AuslaendischeBevolkerung/Tabellen/Geburtsort.html |title=Ausländische Bevölkerung am 31.12.2011 nach Geburtsort und ausgewählten Staatsangehörigkeiten |publisher=Statistisches Bundesamt |date= |accessdate=2012-07-27 |language=de |archive-date=2012-11-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121113213538/https://www.destatis.de/DE/ZahlenFakten/GesellschaftStaat/Bevoelkerung/MigrationIntegration/AuslaendischeBevolkerung/Tabellen/Geburtsort.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
| region15 = {{flag|Lithuania}}
| pop15 = 174,900 (census, 2009)&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://db1.stat.gov.lt/statbank/selectvarval/saveselections.asp?MainTable=M3010215&amp;PLanguage=0&amp;TableStyle=&amp;Buttons=&amp;PXSId=3236&amp;IQY=&amp;TC=&amp;ST=ST&amp;rvar0=&amp;rvar1=&amp;rvar2=&amp;rvar3=&amp;rvar4=&amp;rvar5=&amp;rvar6=&amp;rvar7=&amp;rvar8=&amp;rvar9=&amp;rvar10=&amp;rvar11=&amp;rvar12=&amp;rvar13=&amp;rvar14= |title=Gyventojų skaičius metų pradžioje. Požymiai: tautybė – Rodiklių duomenų bazėje |publisher=Db1.stat.gov.lt |date= |accessdate=2012-07-22 |archive-date=2012-09-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120906042802/http://db1.stat.gov.lt/statbank/selectvarval/saveselections.asp?MainTable=M3010215&amp;PLanguage=0&amp;TableStyle=&amp;Buttons=&amp;PXSId=3236&amp;IQY=&amp;TC=&amp;ST=ST&amp;rvar0=&amp;rvar1=&amp;rvar2=&amp;rvar3=&amp;rvar4=&amp;rvar5=&amp;rvar6=&amp;rvar7=&amp;rvar8=&amp;rvar9=&amp;rvar10=&amp;rvar11=&amp;rvar12=&amp;rvar13=&amp;rvar14= |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
| region16 = {{flag|Azerbaijan}}
| pop16 = 119,300 (census, 2009)&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/AP_/AP_1.shtml |title=Population by ethnic groups (2009 census) |access-date=2014-09-05 |archive-date=2012-02-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120207012257/http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/AP_/AP_1.shtml |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
| region17 = {{flag|France}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Country of birth)&lt;/small&gt;
| pop17 = 115,000 (census, 2007)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://en.wikipedia.org/wiki/Russian_diaspora |title=(2007 census) |publisher=Ined.fr |date=2012-07-06 |accessdate=2012-07-22}}&lt;/ref&gt;
| region18 = {{flag|Argentina}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(immigrants between 1895 and 1946)&lt;/small&gt;
| pop18 = 114,303&lt;ref&gt;[http://www.argentina.gob.ar/advf/descargas/acerca_espanol.pdf Cuadro de proyección Inmigratoria periodo 1895–1946] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150714193441/http://www.argentina.gob.ar/advf/descargas/acerca_espanol.pdf |date=2015-07-14 }} {{es icon}}&lt;/ref&gt;
| region19 = {{flag|Georgia}}
| pop19 = 91,091 (census, 2002)&lt;ref&gt;[http://www.statistics.ge/main.php?pform=14&amp;plang=1 (2002 census)]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/abhazia.html|title=The ethnic composition of the population of Abkhazia|work=2003 Census|publisher=Управление Государственной Статистики Республики Абхазия «Абхазия в цифрах», г. Сухум, 2005|date=|accessdate=| language=Russian}}&lt;/ref&gt;
| region20 = {{flag|Tajikistan}}
| pop20 = 68,200 (census, 2000)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.demoscope.ru/weekly/2005/0191/analit05.php |title=(2000 census) |publisher=Demoscope.ru |date=2000-01-20 |accessdate=2012-07-22}}&lt;/ref&gt;
| region21 = {{flag|Australia}}
| pop21 = 67,055 (census, 2006)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.abs.gov.au/ |title=Australian Bureau of Statistics |publisher=Abs.gov.au |date= |accessdate=2012-07-22}}&lt;/ref&gt;
| region22 = {{flag|Finland}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Russian speakers)&lt;/small&gt;
| pop22 = 66,379 (estimate, 2013)&lt;ref&gt;{{cite web |author=VSY |url=http://pxweb2.stat.fi/Dialog/varval.asp?ma=030_vaerak_tau_102_en&amp;ti=Language+according+to+age+and+gender+by+region+1990+-+2010&amp;path=../Database/StatFin/vrm/vaerak/&amp;lang=1&amp;multilang=en |title=(2013 estimate) |publisher=Vsy.fi |date= |accessdate=2012-07-22 |archive-date=2013-01-06 |archive-url=https://archive.is/20130106153419/http://pxweb2.stat.fi/Dialog/varval.asp?ma=030_vaerak_tau_102_en&amp;ti=Language+according+to+age+and+gender+by+region+1990+-+2010&amp;path=../Database/StatFin/vrm/vaerak/&amp;lang=1&amp;multilang=en |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
| region23 = {{flag|Turkey}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Russian ancestry)&lt;/small&gt;
| pop23 = 50,000&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.mid.ru/ns_publ.nsf/cb8e241d18a8904ec3256fc7002ddc0e/a26c797ba51042d2c32576800031670a?OpenDocument |title=МИД России &amp;#124; 12/02/2009 &amp;#124; Интервью Посла России в Турции В.Е.Ивановского, опубликованное в журнале &quot;Консул&quot; № 4 /19/, декабрь 2009 года |publisher=Mid.ru |date= |accessdate=2012-07-22}}&lt;/ref&gt;
| region25 = {{flag|Venezuela}}
| pop25 = 34,600&lt;ref&gt;http://www.joshuaproject.net/countries.php?rog3=VE&lt;/ref&gt;
| region24 = {{flag|United Kingdom}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Russian citizens)&lt;/small&gt;
| pop24 = 35,172 (2011)&lt;ref&gt;{{cite web|title=Nationality and country of birth by age, sex and qualifications Jan - Dec 2013 (Excel sheet 60Kb)|url=http://www.ons.gov.uk/ons/about-ons/business-transparency/freedom-of-information/what-can-i-request/published-ad-hoc-data/labour/april-2014/nationality-and-country-of-birth-by-age--sex-and-qualifications-jan---dec-2013.xls|website=www.ons.gov.uk|publisher=[[Office for National Statistics]]|accessdate=11 June 2014}}&lt;/ref&gt;
| region26 = {{flag|Romania}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt; ([[Lipovans]])&lt;/small&gt;
| pop26 = 36,397 (census, 2002)&lt;ref&gt;[http://mimmc.ro/info_util/formulare_1294/ Informatii utile | Agentia Nationala pentru Intreprinderi Mici si Mijlocii] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070513211550/http://mimmc.ro/info_util/formulare_1294/ |date=2007-05-13 }} (2002 census) {{ro icon}}&lt;/ref&gt;
| region29 = {{flag|Czech Republic}}
| pop29 = 31,941 (estimate, 2010)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.czso.cz/csu/cizinci.nsf/t/1000466A60/$File/c01t01.pdf |title=(31.12.2010 – estimate) |format=PDF |language=cs |date= |accessdate=2012-07-22}}&lt;/ref&gt;
| region30 = {{flag|Italy}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Russian citizens)&lt;/small&gt;
| pop30 = 25,786 (2009)&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://demo.istat.it/str2009/index_e.html |title=Foreigner Citizens. Demographic Balance for the year 2009 and Resident Population on 31st December – All countries of citizenship Italy |publisher=Demo.istat.it |date= |accessdate=2012-07-22 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304062927/http://demo.istat.it/str2009/index_e.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
| region31 = {{flag|Greece}}&lt;br /&gt;&lt;small&gt;(Russian citizens)&lt;/small&gt;
| pop31 = 18,219 (census, 2001)&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A1604/Other/A1604_SAP03_TB_DC_00_2001_09_F_GR.pdf |title=(2001 census) |format=PDF |date= |accessdate=2012-07-22 |archive-date=2010-11-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101114090629/http://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/A1604/Other/A1604_SAP03_TB_DC_00_2001_09_F_GR.pdf |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
| region32 = {{flag|United Arab Emirates}}
| pop32 = 18,000
| region33 = {{flag|People's Republic of China}}
| pop33 = 15,609 (census, 2000)&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/renkoupucha/2000pucha/html/t0106.htm |title=(2000 census) |publisher=Stats.gov.cn |date= |accessdate=2012-07-22 |archive-date=2018-08-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180826143557/http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/renkoupucha/2000pucha/html/t0106.htm |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
| region34 = {{flag|Bulgaria}}
| pop34 = 15,595 (census, 2002)&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.nsi.bg/Census/Ethnos.htm |title=(2002 census) |publisher=Nsi.bg |date= |accessdate=2012-07-22}}&lt;/ref&gt;
| region35 = {{flag|Armenia}}
| pop35 = 14,660 (census, 2002)&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://docs.armstat.am/census/pdfs/51.pdf |title=(2002 census) |format=PDF |date= |accessdate=2012-07-22 |archive-date=2010-01-30 |archive-url=https://www.webcitation.org/5nAoWfeZT?url=http://docs.armstat.am/census/pdfs/51.pdf |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
| region36 = {{flag|Venezuela}}
| pop36 = 10,000 {{citation needed|date=November 2012}}
| region37 = {{flag|New Zealand}}
| pop37 = 5,000{{citation needed|date=February 2012}}
| region38 = {{flag|Slovakia}}
| pop38 = 1,997{{citation needed|date=May 2011}}
| region39 = 946&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.monstat.org/userfiles/file/popis2011/saopstenje/saopstenje(1).pdf|publisher=monstat.org|accessdate=27 November 2013}}&lt;/ref&gt;
| pop39 = {{flag|Montenegro}}
| langs = [[Russian language|Russian]]
| rels = Predominantly '''†''' [[Eastern Orthodox Church|Eastern Orthodox Christianity]] &lt;br /&gt;([[Russian Orthodox Church]])&lt;br /&gt; Significant [[irreligion|non-religious]] population. Minorities of [[Old Believers]]
| related = Other [[East Slavs]] ([[Belarusians]] and [[Ukrainians]])&lt;ref name=&quot;2008ydna&quot;&gt;{{cite journal|pmc=2253976 | pmid=18179905 | doi=10.1016/j.ajhg.2007.09.019 | volume=82 | issue=1 | title=Two sources of the Russian patrilineal heritage in their Eurasian context |date=January 2008 | journal=American Journal of Human Genetics | pages=236–50}}&lt;/ref&gt;
}}
'''ਰੂਸੀ ਲੋਕ''' ({{lang-ru|русские}}, ''russkiye'') ਇੱਕ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜੋ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹਨ&lt;ref&gt;[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/548156/Slav &quot;Slav.&quot;] Encyclopædia Britannica Online. 30 July 2011.&lt;/ref&gt; ਜਿਹੜੇ [[ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਬੋਲਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਰੂਸ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। 2010 ਦੀ ਜਨਗਣਨਾ ਮੁਤਾਬਕ ਰੂਸ ਵਿੱਚ 80% ਲੋਕ ਇਸ ਮੂਲ ਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;gks&quot;/&gt;

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੂਸੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>hrl82p1r3s6xpoou62skgg0r9n9qrcj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਰੱਖਿਆ ਸੈਨਾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>56027</id>
    <revision>
      <id>608862</id>
      <parentid>391840</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:11:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nitesh Gill</username>
        <id>8973</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2612" xml:space="preserve">{{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ|}}
{{Infobox military unit
|unit_name=ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਰੱਖਿਆ&lt;br&gt; भारतीय शान्ति सेना
|image=&lt;!-- Deleted image removed: [[File:IPKF fdc.jpg|175px]] --&gt;
|caption= IPKF [[First day cover]] released by the [[Government of India]]. {{FFDC|1=|log=2011 July 22|date=December 2011}}
|dates=ਜੁਲਾਈ 1987 – ਮਾਰਚ 1990
|country=[[ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ]]
|allegiance={{flagicon|India}} [[ਭਾਰਤ]]
|branch=[[ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ]]&lt;br&gt;[[Indian Navy]]&lt;br&gt;[[Indian Air Force]]
|role=[[Peacekeeping]]&lt;br&gt;[[Counterinsurgency]]&lt;br&gt;[[Special operations]]
|size=100,000 (peak)
|commanders=
|ceremonial_chief=
|commander=
|motto=
|march=
|patron=
|colors=
|identification_symbol=
|battles= [[ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਪਵਨ]]&lt;br&gt;[[Operation Viraat]]&lt;br&gt;[[Operation Trishul]]&lt;br&gt;[[Operation Checkmate (Sri Lanka)|Operation Checkmate]]
|notable_commanders=[[Lieutenant General]] Depinder Singh&lt;br&gt;Major General [[Harkirat Singh]] ([[General Officer Commanding]])&lt;br&gt;Lieutenant General S.C. Sardeshpande&lt;br&gt;Lieutenant General A.R. Kalkat&lt;br&gt;[http://www.bharat-rakshak.com/IAF/Database/8378 Gp.Capt. M.P Premi] [[Vir Chakra|VrC]], [[Vayusena Medal|VM]] [[Indian Air Force|IAF]]
|decorations=One [[Param Vir Chakra]]&lt;br&gt;Six [[Maha Vir Chakra]]s
}}
'''ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਰੱਖਿਆ ਸੈਨਾ''' ([[ਹਿੰਦੀ]]: भारतीय शान्ति सेना, [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]]: Indian Peace Keeping Force (IPKF)) ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੈਨਾ ਸੀ, ਜਿਹੜੀ ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਵਿੱਚ 1987 ਤੋਂ 1990 ਦਰਮਿਆਨ ਸ਼ਾਂਤੀ ਬਹਾਲ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਭੇਜੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਸੈਨਾ [[ਭਾਰਤ-ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਸਮਝੋਤਾ|ਭਾਰਤ-ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਸਮਝੋਤੇ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1987 ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਜਿਸਦਾ ਮੁੱਖ ਕੰਮ [[ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਸੈਨਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਦੀ ਸੈਨਾ]] ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾਈ ਤਮਿਲ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੋਤਾ ਕਰਵਾ ਕੇ [[ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ|ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਦੀ ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ]] ਨੂੰ ਸਮਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੀ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਤਗਮੇ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ]]</text>
      <sha1>le9n9ouofjjrxl5nd5p8kjei1y2kb2w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>64074</id>
    <revision>
      <id>608898</id>
      <parentid>476524</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T07:20:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Charan Gill</username>
        <id>4603</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1990" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name = ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ
| image = 
| imagesize =
| caption =
| pseudonym =﻿ 
| birth_name = 
| birth_date =10 ਅਕਤੂਬਰ 1919
| birth_place = [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]], ([[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]])
| death_date = ਅਗਸਤ 2009
| death_place = 
| occupation =ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਲੇਖਕ
| nationality = 
| ethnicity = [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀ]]
| citizenship =
| education = 
| alma_mater = 
| period =
| genre = [[ਕਹਾਣੀ]]
| subject =
| movement =
| notableworks =
| spouse = 
| partner =
| children = 
| relatives = 
| influences = 
| influenced = 
| awards =
| signature =
| website = 
| portaldisp =
}}
'''ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ''' (10 ਅਕਤੂਬਰ 1919 - ਅਗਸਤ 2009) ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਉਘਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਸੀ।
==ਰਚਨਾਵਾਂ==
*''ਅਗਿਆਨ ਵਰਦਾਨ ਨਹੀਂ'' (1966)
*''ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਰਾਖ''	 (1966)
*''ਤੋਟਾਂ ਤੇ ਤ੍ਰਿਪਤੀਆਂ	'' (1960)
*''ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪੈਰ-ਚਿੰਨ੍ਹ	'' (1971)
*''ਦਿਲ ਤੋਂ ਦੂਰ	'' 
*''ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ''
*''ਬਰਫ਼ ਦੇ ਦਾਗ਼ ਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ	''
*''ਮੋੜ ਤੋਂ ਪਾਰ	''
*''ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ ਮੇਰੀ ਖੇਡ''
*''ਸਹੁੰ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ''
* ''ਅੱਡੀ ਦਾ ਦਰਦ'' 
*'ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਮ ਬੀਤਦੀ ਗਈ''
*''ਫੂਸ ਦੀ ਅੱਗ'' 
*''ਦਰੋਪਦੀ ਦਾ ਦੋਸ਼''
*''ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ ਮੇਰੀ ਖੇਡ'' (ਸਵੈਜੀਵਨੀ) 
*''ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪੈਰ ਚਿਤਰ'' (ਨਾਵਲ)
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]</text>
      <sha1>4ogz9mkdsji8qya76vynt03i4gimzcg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608899</id>
      <parentid>608898</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T07:26:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Charan Gill</username>
        <id>4603</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2779" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name = ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ
| image = 
| imagesize =
| caption =
| pseudonym =﻿ 
| birth_name = 
| birth_date =10 ਅਕਤੂਬਰ 1919
| birth_place = [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]], ([[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]])
| death_date = ਅਗਸਤ 2009
| death_place = 
| occupation =ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਲੇਖਕ
| nationality = 
| ethnicity = [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀ]]
| citizenship =
| education = 
| alma_mater = 
| period =
| genre = [[ਕਹਾਣੀ]]
| subject =
| movement =
| notableworks =
| spouse = 
| partner =
| children = 
| relatives = 
| influences = 
| influenced = 
| awards =
| signature =
| website = 
| portaldisp =
}}
'''ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ''' (10 ਅਕਤੂਬਰ 1919 - ਅਗਸਤ 2009) ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਉਘਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਸੀ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ 1986 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ

ਜੋਸ਼ੀ ਦਾ ਜਨਮ 10 ਅਕਤੂਬਰ, 1919 ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬਹਾਵਲਪੁਰ ਰਿਆਸਤ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਚ ਚੱਲ ਬੋਦਲਾ ਵਿਖੇ ਸ. ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਐਮਏ ਅਤੇ ਐੱਲਐੱਲਬੀ ਦੀਆਂ  ਡਿਗਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਹਾਈਕੋਰਟ ਦੇ ਜੱਜ ਦੀ ਪਦਵੀ ਤੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।

==ਰਚਨਾਵਾਂ==
*''ਅਗਿਆਨ ਵਰਦਾਨ ਨਹੀਂ'' (1966)
*''ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਰਾਖ''	 (1966)
*''ਤੋਟਾਂ ਤੇ ਤ੍ਰਿਪਤੀਆਂ	'' (1960)
*''ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪੈਰ-ਚਿੰਨ੍ਹ	'' (1971)
*''ਦਿਲ ਤੋਂ ਦੂਰ	'' 
*''ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ''
*''ਬਰਫ਼ ਦੇ ਦਾਗ਼ ਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ	''
*''ਮੋੜ ਤੋਂ ਪਾਰ	''
*''ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ ਮੇਰੀ ਖੇਡ''
*''ਸਹੁੰ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ''
* ''ਅੱਡੀ ਦਾ ਦਰਦ'' 
*'ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਮ ਬੀਤਦੀ ਗਈ''
*''ਫੂਸ ਦੀ ਅੱਗ'' 
*''ਦਰੋਪਦੀ ਦਾ ਦੋਸ਼''
*''ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ ਮੇਰੀ ਖੇਡ'' (ਸਵੈਜੀਵਨੀ) 
*''ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪੈਰ ਚਿਤਰ'' (ਨਾਵਲ)
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]</text>
      <sha1>jzrt7jz5xvez6n75x2vdm5hw8q2xc5i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608900</id>
      <parentid>608899</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T07:28:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Charan Gill</username>
        <id>4603</id>
      </contributor>
      <comment>+ ਹਵਾਲਾ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3122" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name = ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ
| image = 
| imagesize =
| caption =
| pseudonym =﻿ 
| birth_name = 
| birth_date =10 ਅਕਤੂਬਰ 1919
| birth_place = [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]], ([[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]])
| death_date = ਅਗਸਤ 2009
| death_place = 
| occupation =ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਲੇਖਕ
| nationality = 
| ethnicity = [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀ]]
| citizenship =
| education = 
| alma_mater = 
| period =
| genre = [[ਕਹਾਣੀ]]
| subject =
| movement =
| notableworks =
| spouse = 
| partner =
| children = 
| relatives = 
| influences = 
| influenced = 
| awards =
| signature =
| website = 
| portaldisp =
}}
'''ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ''' (10 ਅਕਤੂਬਰ 1919 - ਅਗਸਤ 2009) ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਉਘਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਸੀ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ 1986 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%9C%E0%A9%8B%E0%A8%B6%E0%A9%80%20%E0%A8%AE%E0%A8%B9%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A6%E0%A8%B0%20%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%98|title=ਜੋਸ਼ੀ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ - ਪੰਜਾਬੀ ਪੀਡੀਆ|website=punjabipedia.org|access-date=2022-07-23}}&lt;/ref&gt;

ਜੋਸ਼ੀ ਦਾ ਜਨਮ 10 ਅਕਤੂਬਰ, 1919 ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬਹਾਵਲਪੁਰ ਰਿਆਸਤ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਚ ਚੱਲ ਬੋਦਲਾ ਵਿਖੇ ਸ. ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਐਮਏ ਅਤੇ ਐੱਲਐੱਲਬੀ ਦੀਆਂ  ਡਿਗਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਹਾਈਕੋਰਟ ਦੇ ਜੱਜ ਦੀ ਪਦਵੀ ਤੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।

==ਰਚਨਾਵਾਂ==
*''ਅਗਿਆਨ ਵਰਦਾਨ ਨਹੀਂ'' (1966)
*''ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਰਾਖ''	 (1966)
*''ਤੋਟਾਂ ਤੇ ਤ੍ਰਿਪਤੀਆਂ	'' (1960)
*''ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪੈਰ-ਚਿੰਨ੍ਹ	'' (1971)
*''ਦਿਲ ਤੋਂ ਦੂਰ	'' 
*''ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ''
*''ਬਰਫ਼ ਦੇ ਦਾਗ਼ ਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ	''
*''ਮੋੜ ਤੋਂ ਪਾਰ	''
*''ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ ਮੇਰੀ ਖੇਡ''
*''ਸਹੁੰ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ''
* ''ਅੱਡੀ ਦਾ ਦਰਦ'' 
*'ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਮ ਬੀਤਦੀ ਗਈ''
*''ਫੂਸ ਦੀ ਅੱਗ'' 
*''ਦਰੋਪਦੀ ਦਾ ਦੋਸ਼''
*''ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ ਮੇਰੀ ਖੇਡ'' (ਸਵੈਜੀਵਨੀ) 
*''ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪੈਰ ਚਿਤਰ'' (ਨਾਵਲ)
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]</text>
      <sha1>q4f6r6slvv3wv03d5tscb3yoluzp28p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608901</id>
      <parentid>608900</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T07:28:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Charan Gill</username>
        <id>4603</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਜਨਮ  1919]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3164" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name = ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ
| image = 
| imagesize =
| caption =
| pseudonym =﻿ 
| birth_name = 
| birth_date =10 ਅਕਤੂਬਰ 1919
| birth_place = [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]], ([[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]])
| death_date = ਅਗਸਤ 2009
| death_place = 
| occupation =ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਲੇਖਕ
| nationality = 
| ethnicity = [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀ]]
| citizenship =
| education = 
| alma_mater = 
| period =
| genre = [[ਕਹਾਣੀ]]
| subject =
| movement =
| notableworks =
| spouse = 
| partner =
| children = 
| relatives = 
| influences = 
| influenced = 
| awards =
| signature =
| website = 
| portaldisp =
}}
'''ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ''' (10 ਅਕਤੂਬਰ 1919 - ਅਗਸਤ 2009) ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਉਘਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਸੀ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ 1986 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%9C%E0%A9%8B%E0%A8%B6%E0%A9%80%20%E0%A8%AE%E0%A8%B9%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A6%E0%A8%B0%20%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%98|title=ਜੋਸ਼ੀ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ - ਪੰਜਾਬੀ ਪੀਡੀਆ|website=punjabipedia.org|access-date=2022-07-23}}&lt;/ref&gt;

ਜੋਸ਼ੀ ਦਾ ਜਨਮ 10 ਅਕਤੂਬਰ, 1919 ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬਹਾਵਲਪੁਰ ਰਿਆਸਤ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਚ ਚੱਲ ਬੋਦਲਾ ਵਿਖੇ ਸ. ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਐਮਏ ਅਤੇ ਐੱਲਐੱਲਬੀ ਦੀਆਂ  ਡਿਗਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਹਾਈਕੋਰਟ ਦੇ ਜੱਜ ਦੀ ਪਦਵੀ ਤੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।

==ਰਚਨਾਵਾਂ==
*''ਅਗਿਆਨ ਵਰਦਾਨ ਨਹੀਂ'' (1966)
*''ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਰਾਖ''	 (1966)
*''ਤੋਟਾਂ ਤੇ ਤ੍ਰਿਪਤੀਆਂ	'' (1960)
*''ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪੈਰ-ਚਿੰਨ੍ਹ	'' (1971)
*''ਦਿਲ ਤੋਂ ਦੂਰ	'' 
*''ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ''
*''ਬਰਫ਼ ਦੇ ਦਾਗ਼ ਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ	''
*''ਮੋੜ ਤੋਂ ਪਾਰ	''
*''ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ ਮੇਰੀ ਖੇਡ''
*''ਸਹੁੰ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ''
* ''ਅੱਡੀ ਦਾ ਦਰਦ'' 
*'ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਮ ਬੀਤਦੀ ਗਈ''
*''ਫੂਸ ਦੀ ਅੱਗ'' 
*''ਦਰੋਪਦੀ ਦਾ ਦੋਸ਼''
*''ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ ਮੇਰੀ ਖੇਡ'' (ਸਵੈਜੀਵਨੀ) 
*''ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪੈਰ ਚਿਤਰ'' (ਨਾਵਲ)
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ  1919]]</text>
      <sha1>h7my3caboyuadri1hq59t0uanhdkctf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608902</id>
      <parentid>608901</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T07:29:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Charan Gill</username>
        <id>4603</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਮੌਤ  2009]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3206" xml:space="preserve">{{Infobox writer
| name = ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ
| image = 
| imagesize =
| caption =
| pseudonym =﻿ 
| birth_name = 
| birth_date =10 ਅਕਤੂਬਰ 1919
| birth_place = [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]], ([[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]])
| death_date = ਅਗਸਤ 2009
| death_place = 
| occupation =ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਲੇਖਕ
| nationality = 
| ethnicity = [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀ]]
| citizenship =
| education = 
| alma_mater = 
| period =
| genre = [[ਕਹਾਣੀ]]
| subject =
| movement =
| notableworks =
| spouse = 
| partner =
| children = 
| relatives = 
| influences = 
| influenced = 
| awards =
| signature =
| website = 
| portaldisp =
}}
'''ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ''' (10 ਅਕਤੂਬਰ 1919 - ਅਗਸਤ 2009) ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਉਘਾ ਕਹਾਣੀਕਾਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਸੀ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ, ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ 1986 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%9C%E0%A9%8B%E0%A8%B6%E0%A9%80%20%E0%A8%AE%E0%A8%B9%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%A6%E0%A8%B0%20%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%98|title=ਜੋਸ਼ੀ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ - ਪੰਜਾਬੀ ਪੀਡੀਆ|website=punjabipedia.org|access-date=2022-07-23}}&lt;/ref&gt;

ਜੋਸ਼ੀ ਦਾ ਜਨਮ 10 ਅਕਤੂਬਰ, 1919 ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਬਹਾਵਲਪੁਰ ਰਿਆਸਤ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ) ਵਿਚ ਚੱਲ ਬੋਦਲਾ ਵਿਖੇ ਸ. ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਐਮਏ ਅਤੇ ਐੱਲਐੱਲਬੀ ਦੀਆਂ  ਡਿਗਰੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਹਾਈਕੋਰਟ ਦੇ ਜੱਜ ਦੀ ਪਦਵੀ ਤੋਂ ਰਿਟਾਇਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।

==ਰਚਨਾਵਾਂ==
*''ਅਗਿਆਨ ਵਰਦਾਨ ਨਹੀਂ'' (1966)
*''ਕਿਰਨਾਂ ਦੀ ਰਾਖ''	 (1966)
*''ਤੋਟਾਂ ਤੇ ਤ੍ਰਿਪਤੀਆਂ	'' (1960)
*''ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪੈਰ-ਚਿੰਨ੍ਹ	'' (1971)
*''ਦਿਲ ਤੋਂ ਦੂਰ	'' 
*''ਪ੍ਰੀਤਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਛਾਵੇਂ''
*''ਬਰਫ਼ ਦੇ ਦਾਗ਼ ਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ	''
*''ਮੋੜ ਤੋਂ ਪਾਰ	''
*''ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ ਮੇਰੀ ਖੇਡ''
*''ਸਹੁੰ ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਤੇ ਹੋਰ ਕਹਾਣੀਆਂ''
* ''ਅੱਡੀ ਦਾ ਦਰਦ'' 
*'ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਮ ਬੀਤਦੀ ਗਈ''
*''ਫੂਸ ਦੀ ਅੱਗ'' 
*''ਦਰੋਪਦੀ ਦਾ ਦੋਸ਼''
*''ਮੇਰੇ ਪੱਤੇ ਮੇਰੀ ਖੇਡ'' (ਸਵੈਜੀਵਨੀ) 
*''ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਪੈਰ ਚਿਤਰ'' (ਨਾਵਲ)
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਹਾਣੀਕਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ  1919]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ  2009]]</text>
      <sha1>53dwrxisbm4l37cywvvbk8d2wk3yft3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਉੱਲੀਸੱਸ ਐਸ. ਗਰਾਂਟ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>87794</id>
    <revision>
      <id>608893</id>
      <parentid>527575</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T05:02:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nachhattardhammu</username>
        <id>5032</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5768" xml:space="preserve">{{Infobox officeholder
|honorific-prefix = ਆਰਮੀ ਦਾ ਜਰਨਲ

|name = ਉੱਲੀਸੱਸ ਐਸ. ਗਰਾਂਟ
|image = Ulysses Grant 1870-1880.jpg
|caption=1870 ਦੇ ਮੱਧ ਸਮੇਂ ਗਰਾਂਟ
|office = [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|18ਵਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]]
|vicepresident = {{Plain list|
* ਸਕੁਲਰ ਕੋਲਫਾਕਸ &lt;small&gt;(1869–1873)&lt;/small&gt;
* ਹੈਨਰੀ ਵਿਲਸਨ &lt;small&gt;(1873–1875)&lt;/small&gt;
* ''ਕੋਈ ਨਹੀਂ'' &lt;small&gt;(1875–1877)&lt;/small&gt;
}}
|term_start = 4 ਮਾਰਚ, 1869
|term_end = 4 ਮਾਰਚ, 1877
|predecessor = [[ਐਂਡਰਿਊ ਜੌਹਨਸਨ]]
|successor = [[ਰੁਦਰਫੋਰਡ ਬੀ ਹੋਈਜ਼]]
|office2 =ਆਰਮੀ ਦਾ 6ਵਾਂ ਕਮਾਡਿੰਗ ਜਰਨਲ
|president2 = {{hlist|[[ਅਬਰਾਹਮ ਲਿੰਕਨ]]|[[ਐਂਡਰਿਊ ਜੌਹਨਸਨ]]}}
|term_start2 = 9 ਮਾਰਚ, 1864
|term_end2 = 4 ਮਾਰਚ, 1869
|predecessor2 = ਹੈਨਰੀ ਡਬਲਿਉ. ਹਾਲੈਕ
|successor2 = ਵਿਲੀਅਮ ਟੀ. ਸ਼ੇਰਮਨ
|birth_name = ਹਿਰਾਮ ਉੱਲੀਸੱਸ ਗਰਾਂਟ
|birth_date = {{Birth date|1822|4|27}}
|birth_place = [[ਉਹਾਇਓ]], ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ
|death_date = {{Death date and age|1885|7|23|1822|4|27}}
|death_place = [[ਨਿਉਯਾਰਕ]], ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ
|restingplace = [[ਨਿਊਯਾਰਕ]]
|party = {{hlist|[[ਡੈਮੋਕ੍ਰੈਟੀਕ ਪਾਰਟੀ]]|[[ਰੀਪਬਲਿਕ ਪਾਰਟੀ]]}}
|spouse = {{marriage|ਜੁਲੀਆ ਗਰਾਂਟ|August 22, 1848}}
|children = 4
|alma_mater = [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਮਿਲਟਰੀ ਅਕੈਡਮੀ]]
|occupation = ਸਿਪਾਹੀ, ਰਾਜਨੇਤਾ
|religion =
|signature = UlyssesSGrantSignature.svg
|signature_alt = Cursive signature in ink
|allegiance = {{flag|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ}}
|branch = {{army|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ}}&lt;br /&gt;ਸੰਯੁਕਤ ਫ਼ੌਜ
|serviceyears = 1839–1854&lt;br /&gt;1861–1869
|rank = [[File:US Army General insignia (1866).svg|border|35px]] [[ਜਰਨਲ]]
|commands = {{plain list|
*ਕੰਪਨੀ ਐਫ
*21ਵੀਂ ਰੈਜਮੈਂਟ
*ਦੱਖਣੀ ਪੂਰਬੀ [[ਮਿਜ਼ੂਰੀ]]
*[[ਕਾਹਿਰਾ]] ਦਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
*[[ਟੈਨੇਸੀ]] ਦੀ ਆਰਮੀ
*[[ਮਿਸੀਸਿਪੀ]] ਦੀ ਆਰਮੀ
*ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਆਰਮੀ
}}
|battles = [[ਮੈਕਸੀਕਨ ਅਮਰੀਕਾ ਯੁੱਧ]]&lt;br /&gt;[[ਅਮਰੀਕੀ ਖ਼ਾਨਾਜੰਗੀ]]
}}

'''ਉੱਲੀਸੱਸ ਐਸ. ਗਰਾਂਟ''' (27 ਅਪ੍ਰੈਲ 1822- 23 ਜੁਲਾਈ 1885) ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਅਠਾਰ੍ਹਵਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵੈਸਟ ਪੁਵਾਇੰਟ ਤੋਂ ਗਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਅਤੇ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋ ਕੇ [[ਮੈਕਸੀਕਨ ਅਮਰੀਕਾ ਯੁੱਧ]] ਵਿੱਚ ਜਨਰਲ [[ਜੈਚਰੀ ਟਾਇਲਰ]] ਦੇ ਅਧੀਨ ਡਟ ਕੇ ਲੜਿਆ। ਆਪ ਨੇ ਗੇਲਾਨਾ, ਇਲੀਨੋਇਸ ਵਿਖੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਚਮੜੇ ਦੇ ਸਟੋਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਆਪ ਨੇ ਗਵਰਨਰ, ਸਤੰਬਰ 1861 ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਜਨਰਲ ਦੇ ਅਹੁਦਾ ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਆਪ ਨੇ ਮਿਸੀਸਿਪੀ ਘਾਟੀ ਨੂੰ ਜਿੱਤਣਾ ਚਾਹਿਆ ਅਤੇ ਫਰਵਰੀ 1862 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਫੋਰਟ ਹੈਨਰੀ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਫੋਰਟ ਡੋਨੇਲਸਨ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਆਪ ਨੇ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ, ਜਨਰਲ-ਇਨ-ਚੀਫ ਆਪ ਨੇ ਬਤੌਰ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਗਰਾਂਟ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਉੱਪਰ ਵੀ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਸ਼ਨ ਦੀ ਨੀਤੀ ਅਪਣਾਈ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੇ ਫੌਜ ਨੂੰ ਚਲਾਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੌਜ ਦੇ ਅੱਧੇ ਸਟਾਫ ਨੂੰ ਵੀ [[ਵਾਈਟ ਹਾਊਸ]] ਲੈ ਆਂਦਾ। ਆਪ ਨੂੰ ਗਲੇ ਦਾ ਕੈਂਸਰ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਆਪ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਚਲਾਉਣ ਅਤੇ ਕਰਜ਼ੇ ਮੋੜਨ ਲਈ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਲਿਖਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ, ਮੌਤ ਵੱਲ ਨੂੰ ਵਧਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਨੇ ਯਾਦਾਂ ਲਿਖਣ ਦਾ ਇਹ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚਾਰ ਲੱਖ ਪੰਜਾਹ ਹਜ਼ਾਰ ਡਾਲਰ ਰਾਸ਼ੀ ਮਿਲ ਗਈ। 1885 ਵਿੱਚ ਜਿਉਂ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਦਾ ਆਖਰੀ ਪੰਨਾ ਮੁਕੰਮਲ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਇਸੇ ਵਰ੍ਹੇ ਦੀ 23 ਜੁਲਾਈ 1885 ਨੂੰ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।&lt;ref&gt;{{cite journal |author=&lt;!--Staff writer(s); no by-line.--&gt; |date=Winter 2015 |title=Findings |jstor=40261455 |journal=Wilson Quarterly |volume=29 |issue=1 |pages=11–13 |ref={{sfnRef|Wilson Quarterly 2015}} }}&lt;/ref&gt;

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1822]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1885]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>m05s32oxupbzxkogs9sw80a2poiz56p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਜੂਹੀ ਪਰਮਾਰ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>94167</id>
    <revision>
      <id>608870</id>
      <parentid>546895</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:48:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nitesh Gill</username>
        <id>8973</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17011" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name = ਜੂਹੀ ਪਰਮਾਰ
| image = Juhi_parmar_at_vikas's_wedding.jpg
| caption = ਜੂਹੀ ਪਰਮਾਰ
| birth_name =
| birth_date = {{birth date and age|1980|12|14|df=y}}
| birth_place = [[ਉੱਜੈਨ]], [[ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਭਾਰਤ]]
| occupation = ਅਦਾਕਾਰਾ, ਐਂਕਰ, ਡਾਂਸਰ, ਟੀਵੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ
| religion =
| spouse = ਸਚਿਨ ਸ਼੍ਰੌਫ (m.2009-2018)
| imagesize = 
| yearsactive =1998 - ਹੁਣ ਤੱਕ
}}

'''ਜੂਹੀ ਪਰਮਾਰ''' (ਜਨਮ 14 ਦਸੰਬਰ 1980) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਟੀਵੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਐਂਕਰ, ਅਦਾਕਾਰਾ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪੇਸ਼ਕਾਰ, ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਡਾਂਸਰ ਹੈ। ਉਹ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ ''ਕੁਮਕਮ'' ਵਿੱਚ ਕੁਮਕੁਮ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਚਰਚਿਤ ਹੋਈ। ਉਹ ਰਿਆਲਟੀ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ 'ਬਿਗ ਬਾਸ' ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਜੇਤੂ ਹੈ।

== ਕਰੀਅਰ ==
ਪਰਮਾਰ ਨੇ ਜ਼ੀ ਟੀਵੀ ਦੀ 1998 ਦੀ ਲੜੀ 'ਵੋਹ' ਵਿੱਚ ਸਮੀਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.pinkvilla.com/tv/news-gossip/exclusive-birthday-girl-juhi-parmar-her-show-tantra-and-being-single-mother-samairra-434343|title=EXCLUSIVE: Birthday girl Juhi Parmar on her show Tantra and being a single mother to Samairra|date=15 December 2018|website=Pinkvilla}}&lt;/ref&gt; 

ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਬ੍ਰੇਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ ਸੋਨੀ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਚੂੜੀਆਂ ਨਾਲ 2000 ਦੀ ਅਗਲੇ ਪੜਾਅ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਮੇਘਨਾ, ਇੱਕ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਪਿਆਰੀ ਭੈਣ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਹੀਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=28 January 2013|title=Juhi Parmar is now a mom|url=http://indiatoday.intoday.in/story/bigg-boss-winner-juhi-parmar-a-mom-now/1/247874.html|website=India Today}}&lt;/ref&gt; ਉਸੇ ਸਾਲ ਉਹ 'ਯੇ ਜੀਵਨ ਹੈ' ਅਤੇ 'ਰਿਸ਼ਤੇ' ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=28 January 2013|title=It's a baby girl for Juhi Parmar|url=https://www.hindustantimes.com/tv/it-s-a-baby-girl-for-juhi-parmar/story-slnRnpuk1ifaojLQlmjoSN.html|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=3 January 2018|title=Juhi Parmar confirms she divorced husband Sachin Shroff for daughter's well-being|url=http://www.timesnownews.com/entertainment/news/bollywood-news/article/juhi-parmar-sachin-shroff-tv-stars-divorce-official-statement-out/184881|website=Times Now News}}&lt;/ref&gt; 2001 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਾਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਰੰਗਾਈ ਜਾਨੇ ਰੰਗਮਾ ਨਾਲ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਧੁਰ ਮਿਲਨ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=17 July 2018|title=Sachin Shroff Opens Up About His Failed Marriage, Says Juhi Parmar Never Loved Him|url=https://www.news18.com/news/movies/sachin-shroff-opens-up-about-his-failed-marriage-with-juhi-parmar-1814607.html|website=News 18}}&lt;/ref&gt;

ਪਰਮਾਰ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਲਾਹੇਵੰਦ ਬ੍ਰੇਕ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ 2002 ਵਿੱਚ ਆਈ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ 'ਕੁਮਕੁਮ' ਵਿੱਚ ਹੁਸੈਨ ਕੁਵਾਜੇਰਵਾਲਾ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਮਕੁਮ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ - 'ਏਕ ਪਿਆਰਾ ਸਾ ਬੰਧਨ', ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੋਪ ਓਪੇਰਾ ਜੋ ਸਟਾਰ ਪਲੱਸ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bizasialive.com/indian-telly-awards-2005-list-of-winners/|title=Indian Telly Awards 2005- list of winners|date=29 November 2005|website=Biz Asia Live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=21 July 2018|title=Juhi Parmar hits back at ex-husband Sachin Shroff through an open letter|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/juhi-parmar-sachin-shroff-5268800/|website=Indian Express}}&lt;/ref&gt; ਕੁਮਕੁਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਘਰੇਲੂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇੰਡੀਅਨ ਟੈਲੀ ਅਵਾਰਡਸ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ (ਆਲੋਚਕ) ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2009 ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=6 July 2018|title=Juhi Parmar and Sachin Shroff granted divorce|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/juhi-parmar-and-sachin-shroff-granted-divorce/articleshow/64875788.cms|website=Times of India}}&lt;/ref&gt;


ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੁਮਕੁਮ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰਮਾਰ ਨੇ ਕਈ ਹੋਰ ਵਚਨਬੱਧਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=9 August 2018|title=I had to explain the divorce to my child, says single mom Juhi Parmar|url=https://indianexpress.com/article/parenting/family/juhi-parmar-actress-single-mom-spend-quality-time-child-5295928/|website=Indian Express}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/tv/juhi-parmar-wins-bigg-boss-5/story-24qNiPbKytDZUlkDGrx5pI.html|title=Juhi Parmar wins 'Bigg Boss 5'|date=8 January 2012|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Juhi Parmar makes her comeback with 'Hamari Wali Good News' on Zee Tv |url=https://www.indiatoday.in/television/soaps/story/hamari-wali-good-news-juhi-parmar-to-play-saas-who-conceives-her-bahu-s-child-1721676-2020-09-14/|access-date=2020-09-28 |website=India Today}}&lt;/ref&gt;

2003 ਵਿੱਚ, ਪਰਮਾਰ ਨੇ ਮਿਸ ਰਾਜਸਥਾਨ ਸੁੰਦਰਤਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਿੱਤਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ndtv.com/entertainment/kumkum-actress-juhi-parmar-is-unrecognisable-in-this-throwback-pic-1908250|title=Kumkum Actress Juhi Parmar Is Unrecognisable In This Throwback Pic|date=29 August 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਜ਼ੀ ਟੀਵੀ 'ਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਅਲ ਵੋਹ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਬ੍ਰੇਕ ਉਦੋਂ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਟਾਰ ਪਲੱਸ ਦੇ ਇੰਡੀਅਨ ਸੋਪ ਓਪੇਰਾ ਕੁਮਕੁਮ - ਏਕ ਪਿਆਰਾ ਸਾ ਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਹੁਸੈਨ ਕੁਵਾਜੇਰਵਾਲਾ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਮਕੁਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਇੱਕ ਘਰੇਲੂ ਨਾਮ ਬਣ ਗਈ ਜਿਸ ਲਈ ਉਸਨੇ 2005 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਟੈਲੀ ਅਵਾਰਡਸ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ (ਆਲੋਚਕ) ਵੀ ਜਿੱਤੀ। ਰਿਐਲਿਟੀ ਸ਼ੋਅ 'ਸੇ ਸ਼ਾਵਾ ਸ਼ਾਵਾ' ਅਤੇ ਸਾਸ ਬਨਾਮ ਬਹੂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ਅਤੇ ਫਾਈਨਲਿਸਟ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਹ ਕਾਮੇਡੀ ਸਰਕਸ ਦੀ ਵਿਜੇਤਾ ਵੀ ਬਣੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.rediff.com/movies/2008/sep/11juhi.htm|title='I was lucky to have a partner like VIP'|date=11 September 2008|website=Rediff}}&lt;/ref&gt;

ਅਕਤੂਬਰ 2011 ਵਿੱਚ, ਜੂਹੀ ਰਿਐਲਿਟੀ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਬਿਗ ਬ੍ਰਦਰ, ਬਿੱਗ ਬੌਸ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕਰਣ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਸੀ। ਉਹ ਪੂਰੇ 14 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੱਕ ਜਿਉਂਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ 2012 ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਅ ਦੀ ਜੇਤੂ ਬਣ ਗਈ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/tv/juhi-parmar-wins-bigg-boss-5/story-24qNiPbKytDZUlkDGrx5pI.html|title=Juhi Parmar wins 'Bigg Boss 5'|date=8 January 2012|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rediff.com/movies/slide-show/slide-show-1-tv-juhi-parmar-on-bigg-boss-five/20120109.htm|title=Juhi Parmar: I was not a silent player in Bigg Boss|date=9 January 2012|website=Rediff}}&lt;/ref&gt;


ਉਹ ਆਪਣੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪਤੀ ਸਚਿਨ ਸ਼ਰਾਫ ਦੇ ਨਾਲ &amp;TV ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਡਰਾਮਾ ਸੀਰੀਜ਼ ਸੰਤੋਸ਼ੀ ਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੈਮਿਓ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ 2016 ਤੋਂ 2018 ਤੱਕ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਫਲ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਸ਼ੋਅ ਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.pinkvilla.com/tv/news-gossip/juhi-parmar-i-will-be-more-happy-if-i-get-play-more-negative-roles-future-432696|title=Juhi Parmar: I will be more than happy if I get to play more negative roles in the future|date=27 November 2018|website=Pinkvilla}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.timesnownews.com/entertainment/telly-talk/video/juhi-parmar-tv-show-karmaphal-daata-shani-one-year-completion/166589|title=EXCLUSIVE: Overwhelmed Juhi Parmar talks about her TV show Shani completing one year|date=8 November 2017|website=Times Now News}}&lt;/ref&gt;

ਉਸ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਕਲਰਜ਼ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ 'ਤੰਤਰ' ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਅਲੌਕਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.catchnews.com/television-news/a-magical-comeback-for-juhi-parmar-141045.html|title=A magical Comeback for Juhi Parmar|date=23 November 2018|website=Catch News}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/photo/juhi-parmar-to-sargun-kaur-meet-the-star-cast-of-supernatural-drama-tantra-1397870-2018-11-28|title=Juhi Parmar to Sargun Kaur: Meet the star cast of supernatural drama Tantra|date=28 November 2018|website=India Today}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/juhi-parmar-new-tv-show-tantra-5476692/|title=Juhi Parmar: Not promoting superstition with Tantra|date=3 December 2018|website=Indian Express}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.timesnownews.com/videos/zoom/episode-updates/tantra-tv-show-launch-event-juhi-parmar-sargun-kaur-manish-goel-more/16973|title='Tantra' TV show Launch event - Juhi Parmar, Sargun Kaur, Manish Goel &amp; more|date=4 December 2018|website=Times Now News}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/juhi-vip-win-comedy-circus-2|title=Juhi-VIP win Comedy Circus 2|date=9 August 2008|website=Tellychakkar}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://m.tellychakkar.com/tv/tv-news/juhi-gouri-exchange-lives-and-homes-maa-exchange|title=Juhi-Gouri exchange lives and homes on Maa Exchange!|date=11 February 2011|website=Tellychakkar}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/media/entertainment/bigg-boss-5-juhi-parmar-wins-big-boss-season-5/articleshow/11407720.cms?from=mdr|title=Bigg Boss 5: Juhi Parmar wins Big Boss season 5|date=8 January 2012|website=Economic Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/juhi-parmars-next-show-a-reflection-of-society/|title=Juhi Parmar's next show a 'reflection of society'|date=19 November 2015|website=Indian Express}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.dnaindia.com/entertainment/report-juhi-parmar-is-back-where-she-belongs-2271896|title=Juhi Parmar is back where she belongs|date=10 November 2016|website=DNA India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.easterneye.biz/juhi-parmar-bags-a-new-show-on-colors/|title=Juhi Parmar bags a new show on Colors|date=28 September 2018|website=Eastern eye}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.mumbailive.com/en/television/juhi-parmar-to-debut-in-the-supernatural-genre-with-colors-tv-tantra-30658|title=Juhi Parmar To Debut In The Supernatural Genre With 'Tantra'|date=12 December 2018|website=Mumbai Live}}&lt;/ref&gt;

== ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ==
ਜੂਹੀ ਪਰਮਾਰ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਤੋਂ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ 15 ਫ਼ਰਵਰੀ 2009 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤੀ ਵਪਾਰੀ ਸਚਿਨ ਸ਼੍ਰੋਫ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਜੋੜੇ ਦੇ ਘਰ 27 ਜਨਵਰੀ 2013 ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਇੱਕ ਬੇਟੀ (ਸਮਿਰਾ ਸ਼੍ਰੋਫ) ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://indiatoday.intoday.in/story/bigg-boss-winner-juhi-parmar-a-mom-now/1/247874.html|title=Juhi Parmar is now a mom}}&lt;/ref&gt;

ਜਨਵਰੀ 2018 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਪਰਮਾਰ ਨੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਤਲਾਕ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=3 January 2018|title=Juhi Parmar confirms she divorced husband Sachin Shroff for daughter's well-being|url=http://www.timesnownews.com/entertainment/news/bollywood-news/article/juhi-parmar-sachin-shroff-tv-stars-divorce-official-statement-out/184881|website=Times Now News}}&lt;/ref&gt; ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਬਹਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ,&lt;ref&gt;{{cite web|date=16 July 2018|title=Juhi Parmar was never in love with me, says Sachin Shroff on divorce|url=https://www.hindustantimes.com/tv/juhi-parmar-was-never-in-love-with-me-says-sachin-shroff-on-divorce/story-WLpXIsXf62uLMdtiNOgNjP.html|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=17 July 2018|title=Sachin Shroff Opens Up About His Failed Marriage, Says Juhi Parmar Never Loved Him|url=https://www.news18.com/news/movies/sachin-shroff-opens-up-about-his-failed-marriage-with-juhi-parmar-1814607.html|website=News 18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=21 July 2018|title=Juhi Parmar hits back at ex-husband Sachin Shroff through an open letter|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/juhi-parmar-sachin-shroff-5268800/|website=Indian Express}}&lt;/ref&gt; ਜੁਲਾਈ 2018 ਵਿੱਚ ਜੋੜੇ ਨੂੰ ਤਲਾਕ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=6 July 2018|title=Juhi Parmar and Sachin Shroff granted divorce|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/juhi-parmar-and-sachin-shroff-granted-divorce/articleshow/64875788.cms|website=Times of India}}&lt;/ref&gt; ਪਰਮਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਦੀ ਕਸਟਡੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=6 July 2018|title=Juhi Parmar and Sachin Shroff granted divorce|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/juhi-parmar-and-sachin-shroff-granted-divorce/articleshow/64875788.cms|website=Times of India}}&lt;/ref&gt; Parmar was granted custody of their daughter.&lt;ref&gt;{{cite web|date=9 August 2018|title=I had to explain the divorce to my child, says single mom Juhi Parmar|url=https://indianexpress.com/article/parenting/family/juhi-parmar-actress-single-mom-spend-quality-time-child-5295928/|website=Indian Express}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{Reflist}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1980]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮੀ ਅਦਾਕਾਰਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਿੱਗ ਬੌਸ ਲੜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਮਾਡਲਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>e9l5chukjbhq249uczcp2bh32dsegck</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608871</id>
      <parentid>608870</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:49:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nitesh Gill</username>
        <id>8973</id>
      </contributor>
      <comment>/* ਕਰੀਅਰ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17010" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name = ਜੂਹੀ ਪਰਮਾਰ
| image = Juhi_parmar_at_vikas's_wedding.jpg
| caption = ਜੂਹੀ ਪਰਮਾਰ
| birth_name =
| birth_date = {{birth date and age|1980|12|14|df=y}}
| birth_place = [[ਉੱਜੈਨ]], [[ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਭਾਰਤ]]
| occupation = ਅਦਾਕਾਰਾ, ਐਂਕਰ, ਡਾਂਸਰ, ਟੀਵੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ
| religion =
| spouse = ਸਚਿਨ ਸ਼੍ਰੌਫ (m.2009-2018)
| imagesize = 
| yearsactive =1998 - ਹੁਣ ਤੱਕ
}}

'''ਜੂਹੀ ਪਰਮਾਰ''' (ਜਨਮ 14 ਦਸੰਬਰ 1980) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਟੀਵੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਐਂਕਰ, ਅਦਾਕਾਰਾ, ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪੇਸ਼ਕਾਰ, ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਡਾਂਸਰ ਹੈ। ਉਹ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ ''ਕੁਮਕਮ'' ਵਿੱਚ ਕੁਮਕੁਮ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਚਰਚਿਤ ਹੋਈ। ਉਹ ਰਿਆਲਟੀ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ 'ਬਿਗ ਬਾਸ' ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸੀਜ਼ਨ ਦੀ ਜੇਤੂ ਹੈ।

== ਕਰੀਅਰ ==
ਪਰਮਾਰ ਨੇ ਜ਼ੀ ਟੀਵੀ ਦੀ 1998 ਦੀ ਲੜੀ 'ਵੋਹ' ਵਿੱਚ ਸਮੀਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.pinkvilla.com/tv/news-gossip/exclusive-birthday-girl-juhi-parmar-her-show-tantra-and-being-single-mother-samairra-434343|title=EXCLUSIVE: Birthday girl Juhi Parmar on her show Tantra and being a single mother to Samairra|date=15 December 2018|website=Pinkvilla}}&lt;/ref&gt; 

ਥੋੜ੍ਹੇ ਜਿਹੇ ਬ੍ਰੇਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ ਸੋਨੀ ਇੰਟਰਟੇਨਮੈਂਟ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੇ ਚੂੜੀਆਂ ਨਾਲ 2000 ਦੀ ਅਗਲੇ ਪੜਾਅ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਮੇਘਨਾ, ਇੱਕ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਅਤੇ ਪਿਆਰੀ ਭੈਣ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਇੱਕ ਭਿਆਨਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਹੀਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=28 January 2013|title=Juhi Parmar is now a mom|url=http://indiatoday.intoday.in/story/bigg-boss-winner-juhi-parmar-a-mom-now/1/247874.html|website=India Today}}&lt;/ref&gt; ਉਸੇ ਸਾਲ ਉਹ 'ਯੇ ਜੀਵਨ ਹੈ' ਅਤੇ 'ਰਿਸ਼ਤੇ' ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=28 January 2013|title=It's a baby girl for Juhi Parmar|url=https://www.hindustantimes.com/tv/it-s-a-baby-girl-for-juhi-parmar/story-slnRnpuk1ifaojLQlmjoSN.html|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=3 January 2018|title=Juhi Parmar confirms she divorced husband Sachin Shroff for daughter's well-being|url=http://www.timesnownews.com/entertainment/news/bollywood-news/article/juhi-parmar-sachin-shroff-tv-stars-divorce-official-statement-out/184881|website=Times Now News}}&lt;/ref&gt; 2001 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਤੇ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਾਸਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਰੰਗਾਈ ਜਾਨੇ ਰੰਗਮਾ ਨਾਲ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਧੁਰ ਮਿਲਨ ਨਾਲ ਉਸ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=17 July 2018|title=Sachin Shroff Opens Up About His Failed Marriage, Says Juhi Parmar Never Loved Him|url=https://www.news18.com/news/movies/sachin-shroff-opens-up-about-his-failed-marriage-with-juhi-parmar-1814607.html|website=News 18}}&lt;/ref&gt;

ਪਰਮਾਰ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਲਾਹੇਵੰਦ ਬ੍ਰੇਕ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ 2002 ਵਿੱਚ ਆਈ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ 'ਕੁਮਕੁਮ' ਵਿੱਚ ਹੁਸੈਨ ਕੁਵਾਜੇਰਵਾਲਾ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਮਕੁਮ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ - 'ਏਕ ਪਿਆਰਾ ਸਾ ਬੰਧਨ', ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਸੋਪ ਓਪੇਰਾ ਜੋ ਸਟਾਰ ਪਲੱਸ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.bizasialive.com/indian-telly-awards-2005-list-of-winners/|title=Indian Telly Awards 2005- list of winners|date=29 November 2005|website=Biz Asia Live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=21 July 2018|title=Juhi Parmar hits back at ex-husband Sachin Shroff through an open letter|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/juhi-parmar-sachin-shroff-5268800/|website=Indian Express}}&lt;/ref&gt; ਕੁਮਕੁਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਘਰੇਲੂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇੰਡੀਅਨ ਟੈਲੀ ਅਵਾਰਡਸ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ (ਆਲੋਚਕ) ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਇਹ ਲਗਾਤਾਰ ਸੱਤ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2009 ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=6 July 2018|title=Juhi Parmar and Sachin Shroff granted divorce|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/juhi-parmar-and-sachin-shroff-granted-divorce/articleshow/64875788.cms|website=Times of India}}&lt;/ref&gt;

ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਕੁਮਕੁਮ ਦੇ ਨਾਲ, ਪਰਮਾਰ ਨੇ ਕਈ ਹੋਰ ਵਚਨਬੱਧਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=9 August 2018|title=I had to explain the divorce to my child, says single mom Juhi Parmar|url=https://indianexpress.com/article/parenting/family/juhi-parmar-actress-single-mom-spend-quality-time-child-5295928/|website=Indian Express}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/tv/juhi-parmar-wins-bigg-boss-5/story-24qNiPbKytDZUlkDGrx5pI.html|title=Juhi Parmar wins 'Bigg Boss 5'|date=8 January 2012|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Juhi Parmar makes her comeback with 'Hamari Wali Good News' on Zee Tv |url=https://www.indiatoday.in/television/soaps/story/hamari-wali-good-news-juhi-parmar-to-play-saas-who-conceives-her-bahu-s-child-1721676-2020-09-14/|access-date=2020-09-28 |website=India Today}}&lt;/ref&gt;

2003 ਵਿੱਚ, ਪਰਮਾਰ ਨੇ ਮਿਸ ਰਾਜਸਥਾਨ ਸੁੰਦਰਤਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਜਿੱਤਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.ndtv.com/entertainment/kumkum-actress-juhi-parmar-is-unrecognisable-in-this-throwback-pic-1908250|title=Kumkum Actress Juhi Parmar Is Unrecognisable In This Throwback Pic|date=29 August 2018|website=NDTV}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਨੇ ਜ਼ੀ ਟੀਵੀ 'ਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸੀਰੀਅਲ ਵੋਹ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਬ੍ਰੇਕ ਉਦੋਂ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸਟਾਰ ਪਲੱਸ ਦੇ ਇੰਡੀਅਨ ਸੋਪ ਓਪੇਰਾ ਕੁਮਕੁਮ - ਏਕ ਪਿਆਰਾ ਸਾ ਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਹੁਸੈਨ ਕੁਵਾਜੇਰਵਾਲਾ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਮਕੁਮ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਇੱਕ ਘਰੇਲੂ ਨਾਮ ਬਣ ਗਈ ਜਿਸ ਲਈ ਉਸਨੇ 2005 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਟੈਲੀ ਅਵਾਰਡਸ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ (ਆਲੋਚਕ) ਵੀ ਜਿੱਤੀ। ਰਿਐਲਿਟੀ ਸ਼ੋਅ 'ਸੇ ਸ਼ਾਵਾ ਸ਼ਾਵਾ' ਅਤੇ ਸਾਸ ਬਨਾਮ ਬਹੂ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ਅਤੇ ਫਾਈਨਲਿਸਟ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਹ ਕਾਮੇਡੀ ਸਰਕਸ ਦੀ ਵਿਜੇਤਾ ਵੀ ਬਣੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.rediff.com/movies/2008/sep/11juhi.htm|title='I was lucky to have a partner like VIP'|date=11 September 2008|website=Rediff}}&lt;/ref&gt;

ਅਕਤੂਬਰ 2011 ਵਿੱਚ, ਜੂਹੀ ਰਿਐਲਿਟੀ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਬਿਗ ਬ੍ਰਦਰ, ਬਿੱਗ ਬੌਸ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕਰਣ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਸੀ। ਉਹ ਪੂਰੇ 14 ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਤੱਕ ਜਿਉਂਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ 2012 ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਅ ਦੀ ਜੇਤੂ ਬਣ ਗਈ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.hindustantimes.com/tv/juhi-parmar-wins-bigg-boss-5/story-24qNiPbKytDZUlkDGrx5pI.html|title=Juhi Parmar wins 'Bigg Boss 5'|date=8 January 2012|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.rediff.com/movies/slide-show/slide-show-1-tv-juhi-parmar-on-bigg-boss-five/20120109.htm|title=Juhi Parmar: I was not a silent player in Bigg Boss|date=9 January 2012|website=Rediff}}&lt;/ref&gt;


ਉਹ ਆਪਣੇ ਤਤਕਾਲੀ ਪਤੀ ਸਚਿਨ ਸ਼ਰਾਫ ਦੇ ਨਾਲ &amp;TV ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਡਰਾਮਾ ਸੀਰੀਜ਼ ਸੰਤੋਸ਼ੀ ਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੈਮਿਓ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ 2016 ਤੋਂ 2018 ਤੱਕ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਫਲ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਸ਼ੋਅ ਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.pinkvilla.com/tv/news-gossip/juhi-parmar-i-will-be-more-happy-if-i-get-play-more-negative-roles-future-432696|title=Juhi Parmar: I will be more than happy if I get to play more negative roles in the future|date=27 November 2018|website=Pinkvilla}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.timesnownews.com/entertainment/telly-talk/video/juhi-parmar-tv-show-karmaphal-daata-shani-one-year-completion/166589|title=EXCLUSIVE: Overwhelmed Juhi Parmar talks about her TV show Shani completing one year|date=8 November 2017|website=Times Now News}}&lt;/ref&gt;

ਉਸ ਨੂੰ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਕਲਰਜ਼ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ 'ਤੰਤਰ' ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਅਲੌਕਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.catchnews.com/television-news/a-magical-comeback-for-juhi-parmar-141045.html|title=A magical Comeback for Juhi Parmar|date=23 November 2018|website=Catch News}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.indiatoday.in/television/photo/juhi-parmar-to-sargun-kaur-meet-the-star-cast-of-supernatural-drama-tantra-1397870-2018-11-28|title=Juhi Parmar to Sargun Kaur: Meet the star cast of supernatural drama Tantra|date=28 November 2018|website=India Today}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/juhi-parmar-new-tv-show-tantra-5476692/|title=Juhi Parmar: Not promoting superstition with Tantra|date=3 December 2018|website=Indian Express}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.timesnownews.com/videos/zoom/episode-updates/tantra-tv-show-launch-event-juhi-parmar-sargun-kaur-manish-goel-more/16973|title='Tantra' TV show Launch event - Juhi Parmar, Sargun Kaur, Manish Goel &amp; more|date=4 December 2018|website=Times Now News}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.tellychakkar.com/tv/tv-news/juhi-vip-win-comedy-circus-2|title=Juhi-VIP win Comedy Circus 2|date=9 August 2008|website=Tellychakkar}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://m.tellychakkar.com/tv/tv-news/juhi-gouri-exchange-lives-and-homes-maa-exchange|title=Juhi-Gouri exchange lives and homes on Maa Exchange!|date=11 February 2011|website=Tellychakkar}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/media/entertainment/bigg-boss-5-juhi-parmar-wins-big-boss-season-5/articleshow/11407720.cms?from=mdr|title=Bigg Boss 5: Juhi Parmar wins Big Boss season 5|date=8 January 2012|website=Economic Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/juhi-parmars-next-show-a-reflection-of-society/|title=Juhi Parmar's next show a 'reflection of society'|date=19 November 2015|website=Indian Express}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.dnaindia.com/entertainment/report-juhi-parmar-is-back-where-she-belongs-2271896|title=Juhi Parmar is back where she belongs|date=10 November 2016|website=DNA India}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.easterneye.biz/juhi-parmar-bags-a-new-show-on-colors/|title=Juhi Parmar bags a new show on Colors|date=28 September 2018|website=Eastern eye}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.mumbailive.com/en/television/juhi-parmar-to-debut-in-the-supernatural-genre-with-colors-tv-tantra-30658|title=Juhi Parmar To Debut In The Supernatural Genre With 'Tantra'|date=12 December 2018|website=Mumbai Live}}&lt;/ref&gt;

== ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ==
ਜੂਹੀ ਪਰਮਾਰ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਤੋਂ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ 15 ਫ਼ਰਵਰੀ 2009 ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤੀ ਵਪਾਰੀ ਸਚਿਨ ਸ਼੍ਰੋਫ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਜੋੜੇ ਦੇ ਘਰ 27 ਜਨਵਰੀ 2013 ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਇੱਕ ਬੇਟੀ (ਸਮਿਰਾ ਸ਼੍ਰੋਫ) ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://indiatoday.intoday.in/story/bigg-boss-winner-juhi-parmar-a-mom-now/1/247874.html|title=Juhi Parmar is now a mom}}&lt;/ref&gt;

ਜਨਵਰੀ 2018 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਪਰਮਾਰ ਨੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਤਲਾਕ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=3 January 2018|title=Juhi Parmar confirms she divorced husband Sachin Shroff for daughter's well-being|url=http://www.timesnownews.com/entertainment/news/bollywood-news/article/juhi-parmar-sachin-shroff-tv-stars-divorce-official-statement-out/184881|website=Times Now News}}&lt;/ref&gt; ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੀ ਬਹਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ,&lt;ref&gt;{{cite web|date=16 July 2018|title=Juhi Parmar was never in love with me, says Sachin Shroff on divorce|url=https://www.hindustantimes.com/tv/juhi-parmar-was-never-in-love-with-me-says-sachin-shroff-on-divorce/story-WLpXIsXf62uLMdtiNOgNjP.html|website=Hindustan Times}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=17 July 2018|title=Sachin Shroff Opens Up About His Failed Marriage, Says Juhi Parmar Never Loved Him|url=https://www.news18.com/news/movies/sachin-shroff-opens-up-about-his-failed-marriage-with-juhi-parmar-1814607.html|website=News 18}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|date=21 July 2018|title=Juhi Parmar hits back at ex-husband Sachin Shroff through an open letter|url=https://indianexpress.com/article/entertainment/television/juhi-parmar-sachin-shroff-5268800/|website=Indian Express}}&lt;/ref&gt; ਜੁਲਾਈ 2018 ਵਿੱਚ ਜੋੜੇ ਨੂੰ ਤਲਾਕ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=6 July 2018|title=Juhi Parmar and Sachin Shroff granted divorce|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/juhi-parmar-and-sachin-shroff-granted-divorce/articleshow/64875788.cms|website=Times of India}}&lt;/ref&gt; ਪਰਮਾਰ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਦੀ ਕਸਟਡੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|date=6 July 2018|title=Juhi Parmar and Sachin Shroff granted divorce|url=https://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/juhi-parmar-and-sachin-shroff-granted-divorce/articleshow/64875788.cms|website=Times of India}}&lt;/ref&gt; Parmar was granted custody of their daughter.&lt;ref&gt;{{cite web|date=9 August 2018|title=I had to explain the divorce to my child, says single mom Juhi Parmar|url=https://indianexpress.com/article/parenting/family/juhi-parmar-actress-single-mom-spend-quality-time-child-5295928/|website=Indian Express}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==
{{Reflist}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1980]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮੀ ਅਦਾਕਾਰਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਿੱਗ ਬੌਸ ਲੜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਮਾਡਲਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>c75wfusgfc1cm5zg11ocvc0h389ick7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੰਕ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>119121</id>
    <revision>
      <id>608884</id>
      <parentid>530792</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T01:25:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4051:319:2A08:8949:4664:F9B2:54DD</ip>
      </contributor>
      <comment>2 numberi</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1413" xml:space="preserve">2 numberi

== ਆਧਾਰ (ਮੁੱਢਲੇ) ਨੰਬਰ ==
ਹੇਠਾਂ ਪੱਛਮੀ ਅਰਬੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ, ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਲਿਪੀ ਅੰਤਰਨ ਹਨ।
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center;width:30%;&quot;
!ਗੁਰਮੁਖੀ ਦੇ ਅੰਕ
!ਪੱਛਮੀ ਅੰਕ
!ਪੰਜਾਬੀ ਅੱਖਰ
!ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਰੋਮਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ
![[ਆਈ.ਪੀ.ਏ.]]
|-
|੦
|0
|ਸਿਫਰ
|sifar
|{{IPA|/sɪfəɾᵊ/}}
|-
|੧
|[[੧ (ਅੰਕ)|1]]
|ਇੱਕ
|ikk
|{{IPA|/ɪkːᵊ/}}
|-
|੨
|2
|ਦੋ
|do
|{{IPA|/d̪oː/}}
|-
|੩
|3
|ਤਿੱਨ
|tinn*
|{{IPA|/t̪ɪnːᵊ/}}
|-
|੪
|4
|ਚਾਰ
|chār
|{{IPA|/tʃaːɾᵊ/}}
|-
|੫
|[[੫ (ਅੰਕ)|5]]
|ਪੰਜ
|panj
|{{IPA|/pənd͡ʒᵊ/}}
|-
|੬
|6
|ਛੇ
|che
|{{IPA|/tʃʰeː/}}
|-
|੭
|[[7]]
|ਸੱਤ
|satt
|{{IPA|/sət̪ːᵊ/}}
|-
|੮
|[[ਅੱਠ|8]]
|ਅੱਠ
|aṭṭh
|{{IPA|/əʈʰːᵊ/}}
|-
|੯
|9
|ਨੌਂ
|nau
|{{IPA|/nɔ̃:/}}
|}

== ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ ==

* [[ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਲਿਪੀ|ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ ਵਰਣਮਾਲਾ]]
* ਭਾਰਤੀ ਅੰਕ

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>nko028onxvqh3l67ackewtsg8ejrcdr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022</title>
    <ns>0</ns>
    <id>134350</id>
    <revision>
      <id>608877</id>
      <parentid>608713</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T17:17:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ਕਿਸਾਨੀ ਜਿੰਦਾਬਾਦ</username>
        <id>39436</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="236490" xml:space="preserve">'''ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022''' ਲਈ 20 ਫਰਵਰੀ 2022 ਨੂੰ, 16ਵੀਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਚੋਣ ਲਈ 117 ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਈਆਂ। ਸਾਲ 2017 ਵਿੱਚ ਚੁਣੀ ਗਈ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ 23 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://eci.gov.in/elections/term-of-houses/|title= ਸੂਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ|access-date=29 March 2021|website=[[Election Commission of India]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://knowindia.gov.in/profile/the-states.php|title= ਸੂਬੇ ਅਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ |access-date=29 March 2021|website=knowindia.gov.in}}&lt;/ref&gt;

{{Infobox election
| election_name = 2022 ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ
| country = ਭਾਰਤ
| flag_year = 1996
| type = Legislative
| ongoing = no
| party_colour = 
| previous_election = 2017 ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ
| previous_year = [[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2017|2017]]
| election_date = 20 ਫਰਵਰੀ 2022
| next_election = 2027 ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ
| next_year = 2027
| seats_for_election = ਸਾਰਿਆਂ 117 ਸੀਟਾਂ [[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]]
| majority_seats = 59
| opinion_polls = #ਚੌਣ ਸਰਵੇਖਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ
| turnout = 71.95% ({{ਘਾਟਾ}}5.25%)
| image1 = [[File:Bhagwant Mann Lok Sabha.jpg|120px]]
| colour1 = 
| leader1 = [[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ]]
| leader_since1 = 2019
| leaders_seat1 = [[ਧੂਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧੂਰੀ]] (ਜੇਤੂ)
| party1 = ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ
| alliance1 = ਕੋਈ ਨਹੀਂ
| last_election1 = 23.72% ਵੋਟਾਂ&lt;br /&gt;20 ਸੀਟਾਂ
| seats_before1 = 11
| seats1 ='''92'''
| seat_change1 ={{ਵਾਧਾ}}72 
| popular_vote1 =65,38,783 
| percentage1 =42.01 
| swing1 ={{ਵਾਧਾ}}18.3% 
| 1data1 = 
| image2 =[[File:Charanjit Singh Channi (cropped).png|150px]] 
| leader2 = [[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]]
| party2 = ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ
| alliance2 = ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਠਜੋੜ
| leader_since2 = 2017
| leaders_seat2 = [[ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]] (ਹਾਰੇ)&lt;br&gt;[[ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭਦੌੜ]] (ਹਾਰੇ)
| last_election2 = 38.50% ਵੋਟਾਂ&lt;br /&gt;77 ਸੀਟਾਂ
| seats_before2 = 80
| seats2 ='''18'''
| seat_change2 ={{ਘਾਟਾ}}59 
| popular_vote2 =35,76,684 
| percentage2 =22.98 
| swing2 ={{ਘਾਟਾ}}15.5% 
| 1blank = {{nowrap|Seats needed}}
| image3 = [[File:Sukhvir Singh Badal.jpeg|120px]]
| leader3 = [[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ]]
| party3 = ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ
| alliance3 = ਅਕਾਲੀ-ਬਸਪਾ 
| leader_since3 = 2019
| leaders_seat3 = [[ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]] (ਹਾਰੇ)
| last_election3 = 25.24% ਵੋਟਾਂ &lt;br /&gt;15 ਸੀਟਾਂ
| seats_before3 = 14
| seats3 ='''3''' 
| seat_change3 ={{ਘਾਟਾ}}12 
| popular_vote3 =28,61,286 
| percentage3 =18.38 
| swing3 ={{ਘਾਟਾ}}6.8% 
| 1data3 = 
&lt;!-- map --&gt;
| map_image = File:2022 Punjab Legislative Assembly election results.svg
| map_caption = ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਦੇ ਚੋਣ ਨਤੀਜੇ 
&lt;!-- bottom --&gt;| title = ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ 
| before_election = [[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]]
| before_party = ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ
| after_election =ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ 
| after_party = ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ 
| needed_votes = 59 ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਸੀਟਾਂ
| seats_needed2 = {{increase}}49
}}

== ਪਿਛੋਕੜ==
2017 ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 117 'ਚੋ 77 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ 10 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਸੱਤਾ ਚ ਵਾਪਸੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ 20 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਮੁੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਗੱਠਜੋੜ ਨੇ ਕੁੱਲ 22 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਣਾਇਆ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਤੇ ਬੀਜੇਪੀ 10 ਸਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ 18 ਸੀਟਾਂ ਨਾਲ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਜਾ ਪੁੱਜਾ। &lt;ref&gt;[https://www.firstpost.com/politics/punjab-election-results-2017-congress-wins-77-seats-38-5-vote-share-amarinder-singh-to-be-next-cm-3325032.html/amp&amp;ved=2ahUKEwihs7jwxfvvAhXiheYKHUfHCx8QFjADegQIFRAC&amp;usg=AOvVaw3SG2Dqts8UBXueC3bv6VZ1&amp;ampcf=1|title= ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2017 ਨਤੀਜੇ, ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਾਪਸੀ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

2019 ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਦਿਸਿਆ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 13 'ਚੋਂ 8 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ, ਭਾਜਪਾ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ 2-2 ਸੀਟਾਂ ਤੇ ਜਿੱਤ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਆਪ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇਕ ਸੀਟ ਤੇ ਹੀ ਜਿੱਤ ਮਿਲੀ। &lt;ref&gt;[https://www.punjab.news18.com/amp/photogallery/punjab/punjab-loksabha-winning-candidates-list-85573.html%7Ctitle= ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ੨੦੧੯ ਨਤੀਜਾ ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

2017 'ਚ ਆਪ ਵੱਲੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਬਣਾਏ ਗਏ [[ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]] ਸਮੇਤ [[ਮੌੜ]] ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਜਗਦੇਵ ਸਿੰਘ ਕਮਾਲੂ ਅਤੇੇ [[ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭਦੌੜ]] ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਪਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਆਪ ਛੱਡ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ।&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/punjabi/india-57341496.amp&amp;ved=2ahUKEwjZsuepg_vwAhXw7XMBHVACCN0QFjAGegQICRAC&amp;usg=AOvVaw0aewGHfa2wdYNSokw-yqiX&amp;ampcf=1|title= ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ ਸਮੇਤ ਆਪ ਦੇ 3 ਵਿਧਾਇਕ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! ਨੰ. 
! ਚੋਣਾਂ 
! ਸੀਟਾਂ 
! ਕਾਂਗਰਸ 
! ਆਪ
! ਅਕਾਲੀ 
! ਭਾਜਪਾ 
! ਹੋਰ 
|-
! 1
! 2014 ਲੋਕਸਭਾ 
| 13
| 3
| 4
|4
|2
|0
|-
! 2
! 2017 ਵਿਧਾਨਸਭਾ 
|117
|77
|20
|15
|3
|2
|-
! 3
! 2019 ਲੋਕਸਭਾ 
|13
|8
|1
|2
|2
|0
|-
!4
!2022 ਵਿਧਾਨਸਭਾ
|117
|18
|92
|3
|2
|2
|}

===ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਕਾਸ===

{{See also|2020 ਦੇ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ}}
ਹਾਸ਼ੀਏ ਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਪਾਰਟੀ 2019 ਲੋਕਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਪੰਜਾਬ ਜਮਹੂਰੀ ਗਠਜੋੜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੀ ਤੇ ਤਿੰਨ ਸੀਟਾਂ ਜਲੰਧਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਤੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ। ਤਿੰਨੇ ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ 4.79 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਬਸਪਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਲੰਧਰ (ਰਿਜ਼ਰਵ) ਤੋਂ ਬਸਪਾ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਨੇ 2.4 ਵੱਖ ਵੋਟਾਂ ਹਾਸਲ ਕਰ ਕੇ ਬਿਹਤਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ (ਰਿਜ਼ਰਵ) ਤੋਂ ਪਾਰਟੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਖੁਸ਼ੀ ਰਾਮ ਨੂੰ 1.28 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਤੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਨੂੰ 1.46 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ। ਚੋਣ ਨਤੀਜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਤਿੰਨਾਂ ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ ਬਸਪਾ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਰਹੀ ਜਦਕਿ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਹਾਸਲ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ ਚੌਥੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਆਈ।&lt;ref&gt;[https://www.punjabijagran.com/lite/editorial/general-bsp-emergence-in-punjab-8662854.html|title= ਪੰਜਾਬ ਚ ਬਸਪਾ ਦਾ ਉਭਾਰ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

ਆਪ ਵਿਧਾਇਕ ਐੱਚ. ਐੱਸ. ਫੂਲਕਾ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ 15 ਦਿਨਾਂ ਅੰਦਰ ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ 16 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜਾ ਕੇ ਵਿਧਾਇਕ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇਣਗੇ। ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਲਾਹੇ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਤੁਗਲਕੀ ਫਰਮਾਨ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਪੰਜਾਬ ਆਪ ਦੇ ਖਹਿਰਾ ਸਮੇਤ 8 ਵਿਧਾਇਕ ਆਪ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਗੀ ਹੋ ਗਏ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਈ ਵਿਧਾਇਕ ਆਪ 'ਚ ਵਾਪਿਸ ਵੀ ਗਏ&lt;ref&gt;[https://m.punjabitribuneonline.com/news/archive/punjab/%25E0%25A8%25AB%25E0%25A9%2582%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%25A8%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%2585%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%25AB%25E0%25A8%25BC%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%25AB%25E0%25A8%25BC%25E0%25A9%2588%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25B2-1436971&amp;ved=2ahUKEwiDn8Lkn4XwAhWLWX0KHasTCvoQFjAFegQIChAC&amp;usg=AOvVaw3Frd-ikbtyk3OP1dVFIm69|title= ਫੂਲਕਾ ਨੇ ਅਸਤੀਫ਼ੇ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਇਕ ਹਫ਼ਤੇ ਲਈ ਟਾਲਿਆ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.hindustantimes.com/punjab/another-mla-joins-punjab-aap-rebel-camp-tally-reaches-eight/story-8QjB2GAcg5pCid2PFGPNpK_amp.html&amp;ved=2ahUKEwizxPWhm4XwAhWHzTgGHdKhBTQQFjABegQIFhAC&amp;usg=AOvVaw30_l9jREc1L2-Kya2CBWHA&amp;ampcf=1|title= ਖਹਿਰਾ ਸਮੇਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 8 ਵਿਧਾਇਕ ਆਪ ਛੱਡ ਹੋਏ ਇਕੱਠੇ ]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.tribuneindia.com/news/archive/punjab/rebel-mla-baldev-returns-to-aap-848037&amp;ved=2ahUKEwjH0tLooIXwAhVFcCsKHSWFB2wQFjABegQIDBAC&amp;usg=AOvVaw3ApG-QASyu3R1ZRP6lPgGP&amp;ampcf=1|title= ਆਪ ਦੇ ਕਈ ਬਾਗੀ ਵਿਧਾਇਕ ਮੁੜ ਆਪ 'ਚ ਆਏ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

2019 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪ ਦੇ ਮਾਨਸਾ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ।&lt;ref&gt;[https://www.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/nazar-singh-manshahia-1098229%3famp|title= ਨਾਜ਼ਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨਸ਼ਾਹੀਆ ਦੇ ਕਾਂਗਰਸ ''ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ''ਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਲੜਖੜਾਏ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;ਰੋਪੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ (ਆਪ) ਦੇ ਵਿਧਾਇਕ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਦੋਆ ਵੱਲੋਂ ਮੁੜ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਉਹ ਵੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ।&lt;ref&gt;[https://punjab.news18.com/news/punjab/aap-ropar-mla-amarjit-singh-sandoa-returns-to-party-fold-181351.html|title= ਆਪ' 'ਚ ਵਾਪਸ ਆਏ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਗਏ ਰੋਪੜ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਦੋਆ]&lt;/ref&gt;

=== ਨਵੇਂ ਸਮੀਕਰਣ ===
ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਗਏ 3 ਕਿਸਾਨੀ ਬਿੱਲਾਂ 'ਤੇ ਰੋਸ ਵਜੋਂ 2 ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਬੀਜੇਪੀ ਨਾਲ 2020 ਚ ਆਪਣਾ ਗੱਠਜੋੜ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Sep 27|first=TNN / Updated:|last2=2020|last3=Ist|first3=09:06|title= ਸਰਕਾਰ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਨਾਲੋਂ ਗਠਜੋੜ ਵੀ ਤੋੜਿਆ{{!}} India News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/after-quitting-govt-bjps-oldest-ally-akali-dal-walks-out-of-nda/articleshow/78340957.cms|access-date=2021-04-14|website=The Times of India|language=en}}&lt;/ref&gt; 

ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਗੱਠਜੋੜ ਵਿਚ 2017 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਗੱਠਜੋੜ ਵੀ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;[https://www.sa=t&amp;source=web&amp;rct=j&amp;url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/punjab/lip-breaks-alliance-with-aap-over-kejriwal-apology-558714&amp;ved=2ahUKEwjGvq_avv3vAhUhyjgGHRlmBRMQFjAAegQIAxAC&amp;usg=AOvVaw2CCL6OieIxyJ1QgsaJZxzf&amp;ampcf=11|title= ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਤੋੜਿਆ]&lt;/ref&gt;

=== ਚੋਣ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ===
{{See also|2021 ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਕਟ}}

17 ਸਿਤੰਬਰ 2021 ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਕਾਂਗਰਸ ਇੰਚਾਰਜ ਹਰੀਸ਼ ਰਾਵਤ ਨੇ ਟਵੀਟ ਕਰਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਹਾਈਕਮਾਨ ਵਲੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਦਲ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਦਿੱਤੀ।&lt;ref&gt;[[https://https://zeenews.india.com/hindi/zeephh/punjab/captains-chair-in-danger-congress-punjab-in-charge-harish-rawat-calls-emergency-meeting/988676/amp&amp;ved=2ahUKEwj8suHs_oX0AhXMWisKHX7WARsQFnoECA8QAQ&amp;usg=AOvVaw0qfQNgE-0OBhbXudQj9fGg&amp;ampcf=1%7Ctitle=ਕੀ https://zeenews.india.com/hindi/zeephh/punjab/captains-chair-in-danger-congress-punjab-in-charge-harish-rawat-calls-emergency-meeting/988676/amp&amp;ved=2ahUKEwj8suHs_oX0AhXMWisKHX7WARsQFnoECA8QAQ&amp;usg=AOvVaw0qfQNgE-0OBhbXudQj9fGg&amp;ampcf=1%7Ctitle=ਕੀ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200625000000/https://https//udn.com/news/story/121424/4659358 |date=25 ਜੂਨ 2020 }} ਕੈਪਟਨ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਹੈ ਖ਼ਤਰੇ `ਚ?ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਭਾਰੀ ਹਰੀਸ਼ ਰਾਵਤ ਨੇ ਸੱਦੀ ਹੰਗਾਮੀ ਮੀਟਿੰਗ&lt;/ref&gt; ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18 ਸਿਤੰਬਰ 2021 ਨੂੰ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰਨਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਮਤਭੇਦ ਸਨ।&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/punjabi/india-58606984|title= ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਅਸਤੀਫ਼ਾ, ਹਰੀਸ਼ ਰਾਵਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਅਗਲੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਾਰੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹਾਈਕਮਾਨ ਲਵੇਗਾ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ &lt;ref&gt;{{cite web|date=19 September 2021|title=ਨਵਾਂ ਪੰਜਾਬ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ ਕੌਣ ਹੈ।|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/who-is-charanjit-singh-channi-new-punjab-chief-minister/articleshow/86342151.cms|work=[[The Times of India]]|accessdate=20 September 2021}}&lt;/ref&gt; ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਵਾਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ 20 ਸਤੰਬਰ 2021 ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ।&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/punjabi/international-58626511|title= ਚਰਨਜੀਤ ਚੰਨੀ ਬਣੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ˸ ਕੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀਆਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਘਟ ਗਈਆਂ ਜਾਂ ਸਿੱਧੂ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵੱਧ ਗਈਆਂ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.freepressjournal.in/india/yes-i-will-be-forming-a-new-party-says-amarinder-singh-will-soon-share-name-and-symbol|title=Yes, I will be forming a new party, says Amarinder Singh; will soon share name and symbol |work=[[The Free Press Journal]]|date=27 October 2021 |access-date=27 October 2021}}&lt;/ref&gt;

== ਚੋਣ ਸਮਾਂ ਸੂਚੀ ==

ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ 8 ਜਨਵਰੀ 2022 ਨੂੰ 11 ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਉਹ ਦੁਪਹਿਰ 3:30 ਵਜੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਕੇ 5 ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨਗੇ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://m.punjabijagran.com/national/general-election-commission-will-announce-the-assembly-elections-today-9010798.html|title=ਅੱਜ ਹੋਵੇਗਾ ਪੰਜ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੀਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ, ਸਾਰੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਟਿਕੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ}}&lt;/ref&gt;

ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਭਵਨ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਸੁਸ਼ੀਲ ਚੰਦਰਾ ਨੇ 8 ਜਨਵਰੀ 2022 ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ 3:30 ਵਜੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚੋਣ ਜਾਬਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ।  
ਚੋਣ ਤਰੀਕ 14 ਫਰਵਰੀ 2022 ਤੋਂ 20 ਫਰਵਰੀ 2022 ਤੱਕ ਗੁਰੂ ਰਵੀਦਾਸ ਜਯੰਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-01-17|title=EC Defers Punjab Polls to Feb 20 After Parties Seek Fresh Date Due to Guru Ravidas Jayanti|url=https://www.news18.com/news/india/ec-defers-punjab-polls-to-feb-20-after-parties-seek-fresh-date-due-to-guru-ravidas-jayanti-4666853.html|access-date=2022-01-17|website=News18|language=en}}&lt;/ref&gt;

[[File:Map of Assembly Constituencies of Punjab, India in 2022.jpg|thumb|2022 ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਚੌਣ ਹਲਕੇ ]]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!ਨੰਬਰ
!ਘਟਨਾ
!ਤਾਰੀਖ 
!ਦਿਨ 
|-
!1.
|ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਲਈ ਤਾਰੀਖ
|25 ਜਨਵਰੀ 2022
|ਮੰਗਲਵਾਰ 
|-
!2.
|ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਲਈ ਆਖਰੀ ਤਾਰੀਖ
|1 ਫਰਵਰੀ 2022
|ਮੰਗਲਵਾਰ 
|-
!3.
|ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਲਈ ਤਾਰੀਖ
|2 ਫਰਵਰੀ 2022
|ਬੁੱਧਵਾਰ 
|-
!4.
|ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਆਖਰੀ ਤਾਰੀਖ
|4 ਫਰਵਰੀ 2022
|ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ 
|-
!''5.''
|''ਚੌਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ''
|''20 ਫਰਵਰੀ 2022''
|''ਸੋਮਵਾਰ''
|-
!'''''6.'''''
|'''''ਗਿਣਤੀ ਦੀ ਮਿਤੀ'''''
|'''''10 ਮਾਰਚ 2022'''''
|'''''ਵੀਰਵਾਰ''''' 
|-
!7.
|ਤਾਰੀਖ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੋਣ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ
|12 ਮਾਰਚ 2022
|ਸ਼ਨੀਵਾਰ 
|}

ਪਹਿਲਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!ਨੰਬਰ
!ਘਟਨਾ
!ਤਾਰੀਖ 
!ਦਿਨ 
|-
!1.
|ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਲਈ ਤਾਰੀਖ
|21 ਜਨਵਰੀ 2022
|ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ 
|-
!2.
|ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਲਈ ਆਖਰੀ ਤਾਰੀਖ
|28 ਜਨਵਰੀ 2022
|ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ 
|-
!3.
|ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਲਈ ਤਾਰੀਖ
|29 ਜਨਵਰੀ 2022
|ਸ਼ਨੀਵਾਰ 
|-
!4.
|ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਆਖਰੀ ਤਾਰੀਖ
|31 ਜਨਵਰੀ 2022
|ਸੋਮਵਾਰ 
|-
!5.
|ਚੌਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ 
|14 ਫਰਵਰੀ 2022
|ਸੋਮਵਾਰ 
|-
!'''''6.'''''
|'''''ਗਿਣਤੀ ਦੀ ਮਿਤੀ'''''
|'''''10 ਮਾਰਚ 2022'''''
|'''''ਵੀਰਵਾਰ''''' 
|-
!7.
|ਤਾਰੀਖ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੋਣ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ
|12 ਮਾਰਚ 2022
|ਸ਼ਨੀਵਾਰ 
|}
ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਚੋਣ ਖ਼ਰਚਿਆਂ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਕ ਉਮੀਦਵਾਰ ਆਪਣੀ ਚੋਣ ਮੁਹਿੰਮ 'ਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 30.80 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੀ ਖ਼ਰਚ ਕਰ ਸਕੇਗਾ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://m.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/punjab-vidhan-sabha-elections-1333140%3famp|title=ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ : ਉਮੀਦਵਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਣਗੇ 30.80 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਖ਼ਰਚਾ|last=12/25/2021 12:05:11 PM}}&lt;/ref&gt;

== ਵੋਟਰ ਅੰਕੜੇ ==
{{Main|2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵੋਟਰ ਪ੍ਰੋਫਾਇਲ}}
2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਵੋਟਰਾਂ ਨੇ ਲਿੰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://m.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/punjab-elections-1342098|title=ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲੜ ਰਹੇ 1,304 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ’ਚ 2 ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਤੇ 93 ਔਰਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰ. 
! ਵੇਰਵਾ
! ਗਿਣਤੀ
|-
!1.
|ਕੁੱਲ ਵੋਟਰ 
|2,14,99,804
|-
!2. 
|ਆਦਮੀ ਵੋਟਰ 
|1,12,98,081
|-
!3. 
|ਔਰਤਾਂ ਵੋਟਰ
|1,02,00,996
|-
!4.
|ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ
|727
|}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰ. 
! ਵੇਰਵਾ
! ਗਿਣਤੀ
|-
!1.
|ਆਮ ਵੋਟਰ
|2,07,21,026
|-
!2. 
|ਦਿਵਿਆਂਗ ਵੋਟਰ
|1,58,341
|-
!3.
|ਸੇਵਾ ਵੋਟਰ
|1,09,624
|-
!4.
|ਪ੍ਰਵਾਸੀ/ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵੋਟਰ
|1,608
|-
!5.
|80 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਵੋਟਰ
|5,09,205
|-
!6.
! ਕੁੱਲ ਵੋਟਰ
! 2,14,99,804
|}
ਵੋਟਾਂ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਪੋਲਿੰਗ ਬੂਥਾਂ ਨੂੰ ਵੈੱਬਕਾਸਟਿੰਗ ਅਧੀਨ ਕਵਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਭਾਰਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਪੋਲਿੰਗ ਸਥਾਨਾਂ ’ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਪੁਲਸ ਬਲਾਂ (ਸੀ. ਏ. ਪੀ. ਐੱਫ.) ਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅੱਧੇ ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਬਾਕੀ ’ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਸ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰ. 
! ਵੇਰਵਾ
! ਗਿਣਤੀ
|-
!1.
|ਕੁੱਲ ਵੋਟਿੰਗ ਕੇਂਦਰ
|14,684
|-
!2.
|ਕੁੱਲ ਪੋਲਿੰਗ ਸਟੇਸ਼ਨ
|24,740
|-
!3.
|ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਵੋਟਿੰਗ ਕੇਂਦਰ 
|1,051
|-
!4.
|ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਪੋਲਿੰਗ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ
|2,013
|}

== ਪਾਰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਗਠਜੋੜ ==

=== {{legend2|{{ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ/meta/color}}|[[ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਠਜੋੜ]]|border=solid 1px #AAAAAA}} ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; width=&quot;40%&quot;
!ਨੰਬਰ 
!ਪਾਰਟੀ 
!ਝੰਡਾ 
!ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ 
!ਤਸਵੀਰ 
!ਲੀਡਰ 
!ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ 
!ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ 
!ਇਸਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{Indian National Congress/meta/color}};color:white&quot; |'''1.'''
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ]]
|[[ਤਸਵੀਰ:INC_Flag_Official.jpg|50x50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Indian_National_Congress_symbol.svg|82x82px|Hand]]
|[[File:Charanjit Singh Channi (cropped).png|50px]]
|[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ |ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ ]]
|117
|107
|10
|}

=== {{legend2|{{Aam Aadmi Party/meta/color}}|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]|border=solid 1px #AAAAAA}} ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; width=&quot;40%&quot;
!ਨੰਬਰ
!ਪਾਰਟੀ
!ਝੰਡਾ
!ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ
!ਤਸਵੀਰ
!ਲੀਡਰ
!ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਇਸਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{Aam Aadmi Party/meta/color}};color:white&quot; |'''1.'''
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[File:Aam Aadmi Party logo (English).svg|50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:AAP_Symbol.png|82x82px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Bhagwant Mann Lok Sabha.jpg|alt=|thumb|66x66px]]
|[[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ]]
|117&lt;ref&gt;{{Cite web|date=27 July 2021|title=No alliance, AAP to contest all 117 seats in Punjab|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/no-alliance-aap-to-contest-all-117-seats-in-punjab-7424472/|access-date=9 November 2021|website=The Indian Express|language=en}}&lt;/ref&gt;
|104
|13
|}

=== {{legend2|#026D37}}[[ਕਿਸਾਨ ਮੋਰਚਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-59789740.amp|title=ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੇਵਾਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ 'ਚ ਲੜੀ ਜਾਵੇਗੀ ਚੋਣ, 22 ਕਿਸਾਨ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚੇ ਦਾ ਐਲਾਨ|access-date=25 ਦਸੰਬਰ 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.punjabijagran.com/lite/punjab/ludhiana-political-turmoil-with-the-formation-of-sanyukat-samaj-morcha-9004864.html|title=ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਗਠਨ ਨਾਲ ਆਇਆ ਸਿਆਸੀ ਭੂਚਾਲ, ਉੱਘੇ ਗਾਇਕ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਈ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ===

[[File:SSM-SSP coalition seats distribution 2022.png|thumb|ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ]]
{| class=&quot;wikitable&quot;  width=&quot;50%&quot;
|-
!ਨੰਬਰ
!ਪਾਰਟੀ
!ਝੰਡਾ
!ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ
!ਤਸਵੀਰ
!ਲੀਡਰ
!ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਇਸਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:#026D37;color:white&quot;|'''1.'''
| [[ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://m.punjabitribuneonline.com/news/punjab/22-farmers-associations-of-punjab-announce-to-contest-elections-121867|title=ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ 22 ਕਿਸਾਨ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨ ਦਾ ਐਲਾਨ|access-date=Dec 26, 2021 06:59 AM}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://abplive.com/states/punjab/apna-punjab-party-merged-into-sanyukt-samaj-morcha-aap-ex-member-also-joined-2038020/amp#aoh=16420822648510&amp;csi=1&amp;referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp;amp_tf=From%20%251%24s|title=Punjab Election 2022: अपना पंजाब पार्टी ने संयुक्त समाज मोर्चा में किया विलय, आप के पूर्व मेंबर्स भी हुए एसएसएम में शामिल}}&lt;/ref&gt;
|
|
|[[ਤਸਵੀਰ:Balbir Singh Rajewal.jpg|75x75px]]
|[[ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੇਵਾਲ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://punjabi.abplive.com/news/punjab/punjab-assembly-election-2022-profile-of-bhartiya-kisan-union-balbir-singh-rajewal-639374/amp|title=Punjab Election 2022: ਜਾਣੋ ਆਖਰ ਕੌਣ ਹਨ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕਿਸਾਨ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਆਗੂ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੇਵਾਲ}}&lt;/ref&gt;
|107&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/farmers-form-new-political-front-announced-united-social-front-291779.html|title=ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਸਾਰੀਆਂ ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ ਚੋਣ ਲੜਨਗੇ ਕਿਸਾਨ, ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚੇ ਦਾ ਕੀਤਾ ਐਲਾਨ}}&lt;/ref&gt;
|103
|4
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:#00FF00;color:white&quot;|'''2.'''
|[[ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ]]
|
|TBD
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]] 
|[[ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਚਡੂੰਨੀ]]
|10
|10
|0
|}

=== {{legend2|#BD710F|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਅਕਾਲੀ+ਬਸਪਾ]]|border=solid 1px #AAAAAA}} ===
[[ਤਸਵੀਰ:SAD_Alliance_Seats_Sharing_in_Punjab.png|thumb|ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅਤੇ ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ]]
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; width=&quot;40%&quot;
!ਨੰਬਰ
!ਪਾਰਟੀ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-57451079.amp|title=ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਤੇ ਬਸਪਾ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਗਠਜੋੜ, 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਇਕੱਠੇ ਲੜਨਗੇ|ਤਾਰੀਕ =੧੨ ਜੂਨ ੨੦੨੧|}}&lt;/ref&gt;
!ਝੰਡਾ
!ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ
!ਤਸਵੀਰ
!ਲੀਡਰ
!ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/akali-dal-bsp-elections-1293892%3famp|title=ਅਕਾਲੀ-ਬਸਪਾ ਗਠਜੋੜ ਦੌਰਾਨ ਵੱਡੀ ਖ਼ਬਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ 20 ਸੀਟਾਂ ’ਤੇ ਚੋਣ ਲੜੇਗੀ ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
!ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਇਸਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ
|-
| style=&quot;text-align:center; background:#BD710F;color:white&quot; |'''1.'''
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[File:Akali dal logo.png|50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Indian_Election_Symbol_Scale.png|50x50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Sukhbir_Singh_Badal.png|64x64px]]
|[[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ]]
|97
|93
|4
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}};color:white&quot; |'''2.'''
|[[ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Elephant_Bahujan_Samaj_Party.svg|50x50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Indian_Election_Symbol_Elephant.png|50x50px]]
|
|[[ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਗੜ੍ਹੀ]]
|20
|19
|1
|}

=== {{legend2|{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}|[[ਕੌਮੀ ਜਮਹੂਰੀ ਗਠਜੋੜ|ਕੌਮੀ ਜਮਹੂਰੀ ਗਠਜੋੜ]]|border=solid 1px #AAAAAA}} ===
[[File:BJP-PLC-SAD(S) coalition seats distribution 2022.png|thumb|ਸੀਟ ਵੰਡ ਭਾਜਪਾ, ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਸੰਯੁਕਤ)]]
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; width=&quot;40%&quot;
!ਨੰਬਰ
!ਪਾਰਟੀ
!ਝੰਡਾ
!ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ
!ਤਸਵੀਰ
!ਲੀਡਰ
!ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਇਸਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}};color:white&quot; |'''1.'''
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ]]
|[[File:BJP flag.svg|50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:BJP_election_symbol.png|50x50px]]
|
|ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ
|68
|63
|5
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:#0018A8;color:white&quot;|'''2.'''
|ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਕਾਂਗਰਸ 
| [[File:No image available.svg|50x50px]]
|  [[File:Election Symbol Hockey and Ball.png|60px]]
|[[File:Amarinder Singh.jpg|50px]]
|[[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ]]
|34
|32
|2
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:#FF4F00;color:white&quot;|'''3.'''
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਸੰਯੁਕਤ)]]
|
|[[File:Election Symbol Telephone.png|60px]]
|[[File:Sukhdev Singh Dhindsa.jpg|50px]]
|[[ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ]]
|15
|14
|1
|}

=== {{legend2|{{ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}|[[ਪੰਜਾਬ ਜਮਹੂਰੀ ਗੱਠਜੋੜ]]|border=solid 1px #AAAAAA}} ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; width=&quot;40%&quot;
!ਨੰਬਰ
!ਪਾਰਟੀ
!ਝੰਡਾ
!ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ
!ਤਸਵੀਰ
!ਲੀਡਰ
!ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਇਸਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ
|-
|style=&quot;text-align:center; background:#800000;color:white&quot; |'''1.'''
|[[ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਾਰਟੀ]]
|
|[[File:Election Symbol Letter Box.png|78x78px]]
|
|[[ਸਿਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ]]
|34
|34
|0

|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ/meta/color}};color:white&quot; |'''2.'''
|[[ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਤਸਵੀਰ:CPI-banner.svg|50x50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Indian_Election_Symbol_Ears_of_Corn_and_Sickle.png|50x50px]]
|
|[[ਬੰਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ]]
|7
|7
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:#AB4E52;color:white&quot; |'''3.'''
|[[Revolutionary Marxist Party of India]]
|[[File:RMPI flag.jpg|thumb|50px]]
|
|[[ਤਸਵੀਰ:Mangat_Ram_Pasla.jpg|50x50px]]
|[[ਮੰਗਤ ਰਾਮ ਪਾਸਲਾ]]
|
|
|
|
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ/meta/color}};color:white&quot; |4.
|ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ) 
|[[File:CPI-M-flag.svg|200px]]
| [[File:Indian Election Symbol Hammer Sickle and Star.png|130px]]
|
|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ 
|18
|18
|0
|-
|5.
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Shrimoani_akali_dal_Amritsar.jpg|thumb]]
|
|
|ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
|
|
|
|}

== ਭੁਗਤੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ==
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੋਟਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸਵੇਰੇ 8:00 ਵਜੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਾਮ 6:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਸੀ। 

ਸਵੇਰੇ 9:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 4.80% ਵੋਟਿੰਗ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਿੰਗ [[ਅਮਲੋਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 12.00% ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ [[ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕੇ]] ਵਿੱਚ 0.80% ਵੋਟਿੰਗ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/punjab-assembly-election-2022-voting-live-news-updates-news-updates-polls-channi-sidhu-kejriwal-congress-aap-bjp-akali-bsp-ks-as-316605.html|title=1 ਘੰਟੇ ਵਿੱਚ 4.80 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਿੰਗ, ਲੋਕ ਪੂਰੇ ਗਰਮਜੋਸ਼ੀ ਨਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਵੋਟਿੰਗ}}&lt;/ref&gt;

11:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਦਾ ਆਂਕੜਾ 11:30 ਵਜੇ ਆਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 17.77% ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ [[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 25.01% ਵੋਟਾਂ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅਤੇ [[ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ 5.90% ਵੋਟਾਂ ਹੀ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://twitter.com/TheCEOPunjab/status/1495284759895089153?t=IZ1Y8U6G0BGfmw-EtyWdMQ&amp;s=08|title=11:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਕੁੱਲ 17.77 ਫੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤੀਆਂ}}&lt;/ref&gt;

1:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਦਾ ਆਂਕੜਾ ਜੋ ਕਿ ਚੌਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ 1:30 ਵਜੇ ਆਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 34.10 % ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ [[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 44.70 % ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ ਅਤੇ [[ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] ਵਿਚ 43.70 % ਵੋਟਾਂ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵੋਟਾਂ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਅਤੇ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੱਛਮੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] ਵਿਚ ਪਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ 18.60 % ਵੋਟਾਂ ਹੀ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ [[ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] ਅਤੇ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] ਵਿੱਚ 22.30 % ਵੋਟਾਂ ਹੀ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://punjabi.abplive.com/elections/punjab-election-punjab-34-voting-till-1-pm-vidhan-sabha-elections-645006/amp|title=ਬਾਅਦ ਦੁਪਹਿਰ ਵੋਟਿੰਗ ਨੇ ਫੜੀ ਰਫਤਾਰ, 1 ਵਜੇ ਤੱਕ 34.10 ਫੀਸਦੀ ਵੋਟਿੰਗ}}&lt;/ref&gt;

3 :00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਦਾ ਆਂਕੜਾ ਜੋ ਕਿ ਚੌਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ 3:30 ਵਜੇ ਆਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 49.81 % ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ ਇਸ ਵਾਰ ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ 61.40 % ਅਤੇ [[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 60.30 % ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵੋਟ ਫ਼ੀਸਦੀ ਵਾਲੇ ਹਲਕੇ ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] ਵਿੱਚ 33.70 % [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] ਵਿੱਚ 36.60 % ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://twitter.com/TheCEOPunjab/status/1495341728588795911?t=8ys4R_aUVaETaQuis_7mmA&amp;s=08|title=ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022
ਔਸਤਨ ਵੋਟਾਂ ਸ਼ਾਮ 03:00 ਵਜੇ ਤੱਕ -49.81%}}&lt;/ref&gt;

5:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਦਾ ਆਂਕੜਾ 5:30 ਵਜੇ ਆਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 63.44% ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ ਵਾਲੇ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ [[ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 77.80%, [[ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 77.00%, [[ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 74.96%,[[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 74.50% [[ਬੁਢਲਾਡਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 74.00%  ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤੀਆਂ। ਘੱਟ ਵੋਟ ਫ਼ੀਸਦੀ ਵਾਲੇ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 48.06%, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 49.30%, [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੱਛਮੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 50.10%, [[ਡੇਰਾ ਬਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ 50.50% ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਹੀ ਪੈਐ ਸਕੀਆਂ।  

ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੇਂਡੂ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੀ ਰਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/elections/punjab-assembly-election/punjab-assembly-election-2022-live-voting-updates-third-phase-february-20-latest-news-101645315780036.html|title=Punjab election 2022: Polling ends in border state, voter turnout at 70.2%}}&lt;/ref&gt;  

==== ਹਲਕੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵੋਟ ਫ਼ੀਸਦੀ ====
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
!ਨੰ. 
!ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ 
!ਨਕਸ਼ਾ           
!ਵੋਟ %
!ਨੰਬਰ 
! ਹਲਕਾ 
!ਵੋਟ(%) 
|-
! rowspan=&quot;11&quot; |੧.
| rowspan=&quot;11&quot; |'''ਸ਼੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;11&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Amritsar.svg|75px]]
| rowspan=&quot;11&quot; |'''65.84'''
|1.
| [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇਂਦਰੀ]] 
|59.19
|-
|2.
| [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ]]
|64.05
|-
|3.
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਉੱਤਰੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਉੱਤਰੀ]]
|60.97
|-
|4.
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ]]
|59.48
|-
|5.
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੱਛਮੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੱਛਮੀ]]
|55.10
|-
|6.
| [[ਅਜਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਜਨਾਲਾ]]
|77.29
|-
|7.
|[[ਅਟਾਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਟਾਰੀ]]
|67.37
|-
|8.
|[[ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ]]
|65.32
|-
|9.
|[[ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ]]
|70.87
|-
|10.
|[[ਮਜੀਠਾ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮਜੀਠਾ]]
|72.85
|-
|11.
|[[ਰਾਜਾ ਸਾਂਸੀ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਜਾ ਸਾਂਸੀ]]
|75.00
|-
! rowspan=&quot;7&quot; |੨.
| rowspan=&quot;7&quot; |'''ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;7&quot; |[[File:Gurdaspur in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;7&quot; |'''71.28'''
|12.
|[[ਬਟਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਟਾਲਾ]] 
|67.40
|-
|13.
| [[ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ]] 
|73.70
|-
|14.
|[[ਦੀਨਾ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦੀਨਾ ਨਗਰ]]
|71.56
|-
|15.
|[[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ]]
|73.03
|-
|16.
|[[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]]
|72.02
|-
|17. 
|[[ਕਾਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਾਦੀਆਂ]]
|72.24
|-
|18.
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ]]
|69.03
|-
!rowspan=&quot;4&quot; |੩.
| rowspan=&quot;4&quot; |'''ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Tarn_Taran.svg|75px]]
| rowspan=&quot;4&quot; |'''70.09'''
|19.
|[[ਖੇਮ ਕਰਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖੇਮ ਕਰਨ]]
|71.33
|-
|20.
|[[ਪੱਟੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪੱਟੀ]]
|71.28
|-
|21.
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ]]
|71.76
|-
|22.
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ]]
|65.81
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੪.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਪਠਾਨਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Pathankot.svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''74.69'''
|23.
|[[ਭੋਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਆ]]
|73.91
|-
|24.
|[[ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਠਾਨਕੋਟ]]
|73.82
|-
|25.
|[[ਸੁਜਾਨਪੁਰ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸੁਜਾਨਪੁਰ]]
|76.33
|-
!rowspan=&quot;9&quot; |੫.
| rowspan=&quot;9&quot; |'''ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;9&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Jalandhar.svg|75px]]
| rowspan=&quot;9&quot; |'''66.95'''
|26.
|[[ਆਦਮਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਆਦਮਪੁਰ]]
|67.53
|-
|27.
|[[ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ]]
|64.02
|-
|28.
|[[ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ]]
|60.65
|-
|29.
|[[ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ]]
|66.70
|-
|30.
|[[ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ]]
|67.31
|-
|31.
|[[ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਰਤਾਰਪੁਰ]]
|67.49
|-
|32.
|[[ਨਕੋਦਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਕੋਦਰ]]
|68.66
|-
|33. 
|[[ਫਿਲੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਿਲੌਰ]]
|67.28
|-
|34.
|[[ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ਾਹਕੋਟ]]
|72.77
|-
!rowspan=&quot;7&quot; |੬.
| rowspan=&quot;7&quot; |'''ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;7&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Hoshiarpur.svg|75px]]
| rowspan=&quot;7&quot; |'''68.66'''
|35.
|[[ਚੱਬੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਚੱਬੇਵਾਲ]]
|71.19
|-
|36.
|[[ਦਸੂਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਸੂਆ]]
|66.90
|-
|37.
|[[ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ]]
|69.40
|-
|38.
|[[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ]]
|65.92
|-
|39.
|[[ਮੁਕੇਰੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮੁਕੇਰੀਆਂ]]
|69.72
|-
|40.
|[[ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ]]
|69.43
|-
|41.
|[[ਉੜਮੁੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਉੜਮੁੜ]]
|68.60
|-
! rowspan=&quot;4&quot; |੭.
| rowspan=&quot;4&quot; |'''ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Kapurthala.svg|75px]]
| rowspan=&quot;4&quot; |'''68.07'''
|42.
|[[ਭੁਲੱਥ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਲੱਥ]]
|66.30
|-
|43.
|[[ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]]
|67.77
|-
|44.
|[[ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਗਵਾੜਾ]]
|66.13
|-
|45.
|[[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]]
|72.55
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੮.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ(ਐਸ.ਬੀ.ਐਸ ਨਗਰ) /ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Shahid Bhagat Singh Nagar in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''70.75'''
|46.
|[[ਬੰਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੰਗਾ]]
|69.39
|-
|47.
|[[ਬਲਾਚੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਲਾਚੌਰ]]
|73.77
|-
|48.
|[[ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ]]
|69.37
|-
! rowspan=&quot;14&quot; |੯.
| rowspan=&quot;14&quot; |'''ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;14&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Ludhiana.svg|75px]]
| rowspan=&quot;14&quot; |'''67.67'''
|49.
|[[ਆਤਮ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਆਤਮ ਨਗਰ]]
|61.25
|-
|50.
|[[ਦਾਖਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਾਖਾ]]
|75.63
|-
|51.
|[[ਗਿੱਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਲ]]
|67.07
|-
|52.
|[[ਜਗਰਾਉਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਗਰਾਉਂ]]
|67.54
|-
|53.
|[[ਖੰਨਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖੰਨਾ]]
|74.41
|-
|54.
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੇਂਦਰੀ]]
|61.77
|-
|55.
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ]]
|66.23
|-
|56.
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਉੱਤਰੀ]]
|61.26
|-
|57.
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ]]
|59.04
|-
|58.
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ]]
|63.73
|-
|59.
|[[ਪਾਇਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਾਇਲ]]
|76.12
|-
|60.
|[[ਰਾਏਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਏਕੋਟ]]
|72.33
|-
|61.
|[[ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਾਹਨੇਵਾਲ]]
|67.43
|-
|62.
|[[ਸਮਰਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਰਾਲਾ]]
|75.49
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |੧੦.
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |'''78.28'''
|63.
|[[ਅਮਰਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਮਰਗੜ੍ਹ]]
|77.98
|-
|64.
|[[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]]
|78.60
|-
! rowspan=&quot;8&quot; |੧੧.
| rowspan=&quot;8&quot; |'''ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;8&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Patiala.svg|75px]]
| rowspan=&quot;8&quot; |'''73.11'''
|65.
|[[ਘਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਘਨੌਰ]]
|79.04
|-
|66.
|[[ਨਾਭਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਾਭਾ]]
|77.05
|-
|67.
|[[ਪਟਿਆਲਾ ਦੇਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਦੇਹਾਤੀ]]
|65.12
|-
|68.
|[[ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰੀ]]
|63.58
|-
|69.
|[[ਰਾਜਪੁਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਜਪੁਰਾ]]
|74.82
|-
|70.
|[[ਸਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਨੌਰ]]
|72.82
|-
|71.
|[[ਸਮਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਾਣਾ]]
|76.82
|-
|72.
|[[ਸ਼ੁਤਰਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ੁਤਰਾਣਾ]]
|75.60
|-
! rowspan=&quot;5&quot; |੧੨.
| rowspan=&quot;5&quot; |'''ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;5&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Sangrur.svg|75px]]
| rowspan=&quot;5&quot; |'''78.04'''
|72.
|[[ਧੂਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧੂਰੀ]]
|77.37
|-
|73.
|[[ਦਿੜ੍ਹਬਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਿੜ੍ਹਬਾ]]
|79.21
|-
|74.
|[[ਲਹਿਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲਹਿਰਾ]]
|79.60
|-
|76.
|[[ਸੰਗਰੂਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸੰਗਰੂਰ]]
|75.63
|-
|77.
|[[ਸੁਨਾਮ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸੁਨਾਮ]]
|78.49
|-
! rowspan=&quot;6&quot; |੧੩.
| rowspan=&quot;6&quot; |'''ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;6&quot; |[[File:Bathinda in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;6&quot; |'''78.19'''
|78.
|[[ਬਠਿੰਡਾ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਠਿੰਡਾ ਦਿਹਾਤੀ]]
|78.24
|-
|79.
|[[ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ]]
|69.89
|-
|80.
| [[ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ]]
|80.40
|-
|81.
|[[ਮੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮੌੜ]]
|80.57
|-
|82.
|[[ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ]]
|79.56
|-
|83.
|[[ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ]]
|83.70
|-
! rowspan=&quot;4&quot; |੧੪.
| rowspan=&quot;4&quot; |'''ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ  ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;4&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Fazilka.svg|75px]]
| rowspan=&quot;4&quot; |'''78.18'''
|84.
|[[ਬੱਲੂਆਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੱਲੂਆਣਾ]]
|77.78
|-
|85.
| [[ਅਬੋਹਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਬੋਹਰ]]
|73.76
|-
|86.
|[[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ]]
|80.87
|-
|87.
|[[ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]]
|80.00
|-
! rowspan=&quot;4&quot; |੧੫.
| rowspan=&quot;4&quot; |'''ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;4&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Firozpur.svg|75px]]
| rowspan=&quot;4&quot; |'''77.59'''
|88.
|[[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰੀ]]
|71.41
|-
|89.
|[[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ]]
|77.22
|-
|90.
|[[ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ]]
|81.08
|-
|91.
|[[ਜ਼ੀਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜ਼ੀਰਾ]]
|80.47
|-
! rowspan=&quot;4&quot; |੧੬.
| rowspan=&quot;4&quot; |'''ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;4&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Muktsar.svg|75px]]
| rowspan=&quot;4&quot; |'''80.49'''
|92.
|[[ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ]]
|84.93
|-
|93.
|[[ਲੰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲੰਬੀ]]
|81.35
|-
|94.
|[[ਮਲੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੋਟ]]
|78.01
|-
|95.
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ]]
|78.12
|-
!rowspan=&quot;4&quot; |੧੭.
| rowspan=&quot;4&quot; |'''ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;4&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Moga.svg|75px]]
| rowspan=&quot;4&quot; |'''73.95'''
|96.
|[[ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ]]
|77.15
|-
|97.
|[[ਧਰਮਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧਰਮਕੋਟ]]
|77.88
|-
|98.
|[[ਮੋਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮੋਗਾ]]
|70.55
|-
|99.
|[[ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]]
|71.06
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੧੮.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Faridkot in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''76.31'''
|100.
|[[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ]]
|75.67
|-
|101.
|[[ਜੈਤੋ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ)|ਜੈਤੋ]]
|76.55
|-
|102.
|[[ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਕੋਟਕਪੂਰਾ]]
|76.75
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੧੯.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਬਰਨਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Barnala in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''73.84'''
|103.
|[[ਬਰਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਰਨਾਲਾ]]
|71.45
|-
|104.
|[[ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭਦੌੜ]]
|78.90
|-
|105.
|[[ਮਹਿਲ ਕਲਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ|ਮਹਿਲ ਕਲਾਂ]]
|71.58
|-
!rowspan=&quot;3&quot; |੨੦.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Mansa.svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''81.24'''
|106.
|[[ਬੁਢਲਾਡਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੁਢਲਾਡਾ]]
|81.52
|-
|107.
|[[ਮਾਨਸਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਾਨਸਾ]]
|78.99
|-
|108.
|[[ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ]]
|83.64
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੨੧.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਸ਼੍ਰੀ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Fatehgarh Sahib in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''76.87'''
|109.
| [[ਅਮਲੋਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਮਲੋਹ]]
|78.56
|-
|110.
|[[ਬਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾ]]
|74.85
|-
|111.
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]]
|77.23
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੨੨.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Rupnagar in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''73.99'''
|112.
|[[ਰੂਪਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰੂਪਨਗਰ]]
|73.58
|-
|113.
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]]
|74.52
|-
|114.
|[[ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]]
|73.84
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੨੩.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਐਸ.ਐ.ਐਸ ਨਗਰ)ਮੋਹਾਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Sahibzada_Ajit_Singh_Nagar.svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''66.87'''
|115.
|[[ਡੇਰਾ ਬਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ]]
|69.25
|-
|116.
|[[ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਖਰੜ]]
|66.17
|-
|117.
|[[ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ]]
|64.76
|-
! colspan=&quot;3&quot; |ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਕੁੱਲ ਭੁਗਤੀਆਂ ਵੋਟਾਂ (%) 
! colspan=&quot;4&quot; |71.95
|-
|}
ਸਰੋਤ: [http://eciresults.nic.in ਭਾਰਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ]

== ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਮੀਦਵਾਰ ==
{{Main|2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ}}

== ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ ==

==== ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ====

# ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਮਦਨ 25000/- ਰੂਪੈ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨੇ ਲਈ '''&lt;nowiki/&gt;'ਕਿਸਾਨ ਬਚਾਅ ਕਮਿਸ਼ਨ'''' ।
# ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਲਈ ਹੁਸੈਨੀਵਾਲਾ ਅਤੇ ਅਟਾਰੀ ਬਾਰਡਰ ਖੁਲਵਾਉਣਾ।
# ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ '''&lt;nowiki/&gt;'ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਮਾਡਲ',''' ਫ਼ਸਲ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਲਈ ਐੱਮ.ਐੱਸ.ਪੀ।
# ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਦਾ ਉਚੇਚਾ ਪ੍ਰਬੰਧ। 
# ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਟੋਰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਮਦਦ। 
# ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜਾਈ ਮਜਬੂਤ ਹੋਵੇਗੀ। 
# ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗ ਤਾਂ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ਰੋਕੇ ਜਾਣ। 
# ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਲਈ 5 ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜਾ। 
# ਖੇਤੀ ਅਧਾਰਿਤ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ 
# ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਫਾਰਮਰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ। 
# ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ 3 ਲੱਖ ਤੱਕ ਦਾ ਕਰਜਾ ਵਿਆਜ ਰਹਿਤ। 
# ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਡਿੱਗਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੇ ਸਾਥ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। 
# ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਅਧਿਗ੍ਰਹਿਣ ਜਮੀਨ ਤੇ ਕੰਮ ਨਾ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਿਸ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। 

==== (2) ਮਾਲ ਮਹਿਕਮਾ ====

# ਘਰੇਲੂ ਝਗੜੇ ਦੀ ਤਕਸੀਮ 1 ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਤਕਸੀਮ ਸਮੇਂ 5 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਸ ਤੇ ਕਾਬਜ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। 
# ਇੰਤਕਾਲ ਮਨਜੂਰ ਕਰਾਉਣਾ ਪਟਵਾਰੀ, ਕਾਨੂੰਗੋ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੋਏਗੀ। ਇੰਤਕਾਲ ਲਈ 6 ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। 
# ਫਰਦ-ਬਦਰ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਦੁਰਸਤੀ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਪਟਵਾਰੀ, ਕਾਨੂੰਗੋ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦੀ ਹੋਵੇਗੀ।
#

==== (3) ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਉਪਾਰ====

# ਛੋਟੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਜੋ ਕਿ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸਾਫ ਰੱਖਣ। 
# ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਦਮੀਆਂ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ। ਨਵੇਂ 10 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ 5 ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜਾ ਵਿਆਜ ਰਹਿਤ। 
# ਸਰਕਾਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੱਚੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਕਰਨਾ। 
# ਸੂਚਨਾ ਤਕਨੀਕ ਅਧਾਰਿਤ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਪਹਿਲ। 
# ਉਦਯੋਗਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਸਰਕਾਰ ਲਾਵੇਗੀ। 
# ਅਸੰਗਠਿਤ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਮਜਦੂਰ ਦੀ ਲੁੱਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਵਾਉਣਾ

==== (4) ਰੁਜ਼ਗਾਰ ====

# ਸਾਰੀਆਂ ਖਾਲੀ ਅਸਾਮੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ। 
# ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਆਇਤਾਂ। 
# ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਬਣਦਾ 60% ਕੋਟਾ ਪੂਰਾ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। 
# 5 ਏਕੜ ਤੱਕ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨਰੇਗਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ ਜਾਏਗਾ। 
# ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਛੋਟੇ ਸਨਅਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਆਇਤਾਂ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਦਰਾਂ 'ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। 
#ਬਲਾਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਮਿਆਰੀ ਹੁਨਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਿਕਾਸ ਕੇਂਦਰ ਖੋਲੇ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਕੋਈ ਫ਼ੀਸ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗੀ। 
#ਸਰਕਾਰੀ ਕਿਰਤ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਜਿਲ੍ਹਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨਾ 
#ਸ਼ਹਿਰੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਨਰੇਗਾ ਵਾਂਗ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਉੱਪਰ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। 
#ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਆਇਤਾਂ। 

==== (5) ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ====

# ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਬਜਟ ਨੂੰ ਦੁਗਣਾ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮਿਆਰ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣਾ। 
# ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਫੀਸ ਨੂੰ ਨਿਯਮਬੱਧ ਕਰਨਾ, ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸਾਮੀਆਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨਾ। 
# ਸਰਕਾਰੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲਏਗੀ। 
# ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਦਸਵੀਂ ਤੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। 
# ਨਿਜੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ 25% ਗਰੀਬ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। 
# ਪਹਿਲੀ ਤੋਂ ਅੱਠਵੀਂ ਤੱਕ ਹਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੁਫਤ। 
# ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਸੋਸ਼ਨ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਇਆ ਕਰਨਗੀਆਂ। 
# ਨਿੱਜੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਖਰਚ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਉੱਪਰ ਪਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋਵੇਗਾ। 

==== (6) ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ====

# ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ ਅਥਾਰਟੀ ਬਣਾਈ ਜਾਏਗੀ ਜੋ ਫੀਸਾਂ ਅਧਾਰਿਤ ਕਰੇਗੀ। 
# ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਿਖਲਾਈ ਸੰਸਥਾ ਅਤੇ ਪੋਲੀਟੈਕਨਿਕ ਵਿਦਿਆ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁਨਰ ਸਿਖਿਆ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। 
# ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧਿਆਪਕ ਰੱਖੇ ਜਾਣਗੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦੇਣਗੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦਿਆ ਕਰਨਗੀਆਂ। 
# ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਫੰਡ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। 
# ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਭਰਤੀ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। 

====(7) ਸਿਹਤ====

# ਸਿਹਤ ਦਾ ਬਜਟ ਦੁਗਣਾ ਹੋਏਗਾ। 
# ਪਿੰਡ, ਬਲਾਕ, ਸਬ-ਡਵੀਜ਼ਨ ਅਤੇ ਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਲਈ ਪੜਾਅ ਵਾਰ ਕੰਮ ਹੋਣਗੇ। 
# 8 ਲੱਖ ਤੋਂ ਘੱਟ ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਿਹਤ ਦਾ ਖਰਚ ਸਰਕਾਰ ਚੁੱਕੇਗੀ। 
# ਸੁਪਰ-ਸਪੈਸ਼ਲਿਸਟ ਹਸਪਤਾਲ ਖੋਲ੍ਹੇ ਜਾਣਗੇ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ - ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾ ਸਕਣ। 

== ਚੌਣ ਸਰਵੇਖਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ==
{| style=&quot;float; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em&quot; class=&quot;infobox&quot;
|+Polling aggregates
|-
| style=&quot;text-align: center&quot; | &lt;span style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;'''Active Parties'''&lt;/span&gt;
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; | {{color box|#00BFFF}} Indian National Congress
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; | {{color box|#0378A6}} Aam Aadmi Party
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; | {{color box|#0F204A}} Shiromani Akali Dal+
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; | {{color box|#DDDDDD}} Others
&lt;!--|-
| style=&quot;text-align: center&quot; | &lt;span style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;'''Events'''&lt;/[[span&gt;
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; | {{color box|Orange}} National [[COVID-19 pandemic]] &lt;br&gt; emergency declared
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; | {{color box|LightSteelBlue}} Debates--&gt;
|}

{{Graph:Chart
 | hannotatonslabel=Majority
 | hannotatonsline=59
 | vannotatonslabel=Amarinder Singh resigned, Election schedule announced
 | vannotatonsline=2021/9/19, 2022/1/8
 | width = 800
 | height= 450
 | type = line
 | interpolate = bundle
 | xType = date
 | xAxisAngle = -40
 | yAxisTitle = Seats
 | yGrid = yes
 | yAxisMin = 0
 | linewidth = 5
 | x = 2021/3/18, 2021/3/19,  2021/4/29, 2021/5/23, 2021/6/12, 2021/7/24, 2021/8/21, 2021/9/4, 2021/9/6, 2021/9/28, 2021/10/8, 2021/10/19, 2021/11/12, 2021/11/14, 2021/12/11, 2021/12/19, 2021/12/21, 2021/12/24, 2022/1/2, 2022/1/5, 2022/1/10, 2022/1/20, 2022/2/1
 | y1 = 53, 46, 49, 47, 43, 49, 44, 42, 41, 43, 43, 49, 46, 48, 42, 53, 42.5, 43, 43, 42, 40, 36.5, 51
 | y2 = 40, 54, 55, 52, 51, 39, 44, 54, 52, 46, 52, 38, 50, 40, 53, 34, 49.5, 53.5, 55, 61.5, 55, 37.5, 30
 | y3 = 16, 15, 11, 13, 15, 19, 18, 20, 16, 23, 21, 26, 20, 20, 20, 19, 24, 18.5, 16, 9.5, 20, 33.5, 31
 | y4 = 8, 4, 2, 5, 8, 10, 11, 1, 8, 5, 1, 4, 1, 9, 2, 11, 3, 2, 4, 3, 2, 8.5, 4
 | colors = #00BFFF, #0378A6, #0F204A, #DDDDDD
 | showSymbols = 0.8,0.8,0.8,0.8
 | symbolsShape = Triangle
}}

=== ਓਪੀਨੀਅਨ ਪੋਲ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:95%;line-height:16px&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;100px&quot; |ਤਾਰੀਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;175px&quot; |ਪੋਲਿੰਗ ਏਜੰਸੀ 
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
| bgcolor=&quot;gray&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;75px&quot; |ਲੀਡ 
! rowspan=&quot;2&quot; |ਟਿੱਪਣੀ
|-
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਕਾਂਗਰਸ 
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਆਪ
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ.
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਭਾਜਪਾ 
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਹੋਰ 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |'''10 ਜਨਵਰੀ 2022'''
! rowspan=&quot;2&quot; |'''ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ'''&lt;ref&gt;{{Cite web|title=https://twitter.com/abpnews/status/1480505406497636352|url=https://twitter.com/abpnews/status/1480505406497636352|access-date=2022-01-10|website=Twitter|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=https://twitter.com/abpnews/status/1480504402540744707|url=https://twitter.com/abpnews/status/1480504402540744707|access-date=2022-01-10|website=Twitter|language=en}}&lt;/ref&gt;
|37-43
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''52-58'''
|17-23
|1-3
|0-1
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''15''' 
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ'''


ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ 
|-
|35.9%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''39.7%'''
|17.7%
|2.5%
|4.2%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''3.8%'''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |'''5 ਜਨਵਰੀ 2022'''
! rowspan=&quot;2&quot; |'''ਈਟੀਜੀ ਰਿਸਰਚ - ਇੰਡੀਆ ਅਹੈੱਡ'''&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Ahead|first=India|date=2022-01-05|title=AAP To Win Simple Majority In Punjab, Congress Faces Defeat, Amarinder-BJP Rout: India Ahead-ETG Poll - India Ahead|url=https://indiaaheadnews.com/india/embattled-punjab-congress-faces-stiff-competition-aap-likely-to-bag-64-seats-india-ahead-etg-poll-89977/|access-date=2022-01-06|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
|40-44
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''59-64'''
|8-11
|1-2
|1-2
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''15-24'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਆਪ ਬਹੁਮਤ''' 
|-
|30.5%
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''36.6%'''
|10.3%
|5.4%
|17.3%
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''6.1%'''
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |'''21 ਦਿਸੰਬਰ 2021'''
! rowspan=&quot;2&quot; |'''ਪੋਲਸਟਰੇਟ-ਨਿਊਜ਼ ਐਕਸ'''&lt;ref&gt;{{cite news |title=Polstrat-NewsX Pre-Poll Survey Results: Who's winning Punjab? |url=https://www.newsx.com/national/polstart-newsx-pre-poll-survey-results-whos-winning-punjab.html |access-date=24 December 2021 |work=NewsX |quote=&quot;The Aam Aadmi Party, seeking to solidify its position in Punjab, is predicted to defeat Congress with a small margin by winning 47-52 seats with a 38.83% vote share.&quot; |date=22 December 2021 |language=en}}&lt;/ref&gt;
|40-45
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''47-52'''
|22-26
|1-2
|0-1
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''2-12'''
|rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ'''
ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ 
|-
|35.20%
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''38.83%'''
|21.01%
|2.33%
|2.63%
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''3. 63%'''
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |'''11 ਦਿਸੰਬਰ 2021'''
! rowspan=&quot;2&quot; |'''ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ'''&lt;ref&gt; {{Cite web|last=|first=|date=2021-12-11|title=ABP News-CVoter Survey: AAP Most Favourite In Punjab, BJP Could Retain Uttarakhand|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-survey-aap-on-top-in-punjab-bjp-could-retain-uttarakhand-despite-anti-incumbency-1499117|url-status=live|access-date=2021-12-11|website=news.abplive.com|language=en}} &lt;/ref&gt;
| 39-45
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''50-56'''
| 17-23
|0-3
|0-1
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''5-16'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ'''
ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ 
|-
|34.1%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''38.4%'''
|20.4%
|2.6%
|4.5%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''4.3%'''
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |'''12 ਨਵੰਬਰ 2021''' 
! rowspan=&quot;2&quot; |'''ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ'''&lt;ref&gt; https://news.abplive.com/news/india/abp-news-c-voter-survey-november-opinion-polls-punjab-election-2022-vote-share-seat-sharing-kbm-bjp-congress-sad-aap-1492996 &lt;/ref&gt;
| 42-50
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''47-53'''
| 16-24
|0-1
|0-1
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''0-3'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ'''


ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ
|-
|34.9%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''36.5%'''
|20.6%
|2.2%
|5.8%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''1.6%'''
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |'''8 ਅਕਤੂਬਰ 2021'''
! rowspan=&quot;2&quot; | '''ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ'''&lt;ref&gt; {{Cite web|last=|first=|date=2021-10-08|title=ABP-CVoter Survey: Will Punjab Congress Crisis Benefit AAP, SAD-BSP Alliance In Election?|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-survey-snap-poll-punjab-election-2022-kaun-banerga-mukhyamantri-final-vote-share-seat-share-1486671|url-status=live|access-date=2021-10-09|website=news.abplive.com|language=en}} &lt;/ref&gt;
| 39-47
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''49-55'''
| 17-25
|0-1
|0-1
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''2-16'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ'''


ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ
|-
|31.8%%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''35.9%'''
|22.5%
|3.8%
|6.0%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''5.1%'''
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |'''04 ਸਿਤੰਬਰ 2021'''
! rowspan=&quot;2&quot; |ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ&lt;ref&gt;[https://www.thequint.com/news/politics/abp-cvoter-survey-aap-congress-uttarakhand-goa-punjab-arvind-kejriwal-rahul-gandhi|title=ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ ਦਾ ੫ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ 2021]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
|38-46
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''51-57''' 
|16-24
|0-1 
|0-1
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''13-11'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ''' 

ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ
|-
|28.8%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''35.1%'''
|21.8% 
|7.3%
|7.0%
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''6.3%'''
|-
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |'''19 ਮਾਰਚ 2021'''
! rowspan=&quot;2&quot; | '''ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ''' &lt;ref&gt;[https://mobile.twitter.com/ABPNews/status/1372926443559129089|title=ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ ਦਾ ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ 4 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਤੇ ਸਰਵੇਖਣ 2021]&lt;/ref&gt;
|43-49
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |'''{{font color|white|51-57}}'''
|12-18
|0-3
| 0-5
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''8-14'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ'''

ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ
|-
|32%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |'''{{font color|white|37%}}'''
|21%
|5%
| 0
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''5%'''
|}


'''ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਕੁਝ ਅਹਿਮ ਪਹਿਲੂ  (19 ਮਾਰਚ 2021) 
&lt;ref&gt;[https:www. //youtu.be/GQw0gM5Uvnc] &lt;/ref&gt;
&lt;sup&gt;[https://www.google.com/search?ie=UTF-8&amp;client=ms-android-google&amp;source=android-browser&amp;q=abp+news+opinion+poll+4+years+of+captain-]&lt;/sup&gt;''' 

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! rowspan=&quot;3&quot; |1.
! colspan=&quot;5&quot; |ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਕੰਮ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ
|-
|ਬਹੁਤ ਸੰਤੁਸ਼ਟ
| ਸੰਤੁਸ਼ਟ
|'''ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ''' 
| colspan=&quot;2&quot; | ਕੁਝ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ 
|-
|14%
| 19%
| '''57%'''
| colspan=&quot;2&quot; | 10%
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |2.
! colspan=&quot;5&quot; |ਕਿਸਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗੀ। ? 
|-
|'''ਆਪ'''
|ਕਾਂਗਰਸ 
|ਅਕਾਲੀ 
|ਭਾਜਪਾ 
|ਹੋਰ 
|-
|'''29%'''
|26%
|14%
|6%
|25%
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |3.
! colspan=&quot;5&quot; |ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ
|-
|'''ਘਟੀ''' 
|ਵਧੀ 
| colspan=&quot;3&quot; |ਕੁਝ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ
|-
|'''69%'''
|17%
| colspan=&quot;3&quot; |14%
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |4.
! colspan=&quot;5&quot; |ਕੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਸਹੀ ਹੈ ? 
|-
|'''ਸਹੀ''' 
|ਸਹੀ ਨਹੀ
| colspan=&quot;3&quot; |ਕੁਝ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ
|-
|'''77%'''
|13%
| colspan=&quot;3&quot; |10%
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |5.
! colspan=&quot;5&quot; |ਕੀ ਆਪ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾ ਸਕੇਗੀ ? 
|-
|'''ਹਾਂ''' 
|ਨਹੀਂ 
| colspan=&quot;3&quot; |ਕੁਝ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ
|-
|'''43%'''
|32%
| colspan=&quot;3&quot; |25%
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |6.
! colspan=&quot;5&quot; |ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿਹਰਾ ਕੌਣ ਹੈ ? 
|-
|'''ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ'''  
'''ਸਿੱਧੂ''' 
|ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 
| colspan=&quot;2&quot; |ਨਾ ਸਿੱਧੂ ਨਾ ਕੈਪਟਨ 

|ਕੁਝ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ
|-
|'''43%'''
|23%
| colspan=&quot;2&quot; |26%
|8%
|}

=== ਚੋਣ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਤੇ ਸਰਵੇਖਣ ===
7 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੋਟਾਂ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ। 
 
The Election Commission banned the media from publishing exit polls between 7 AM on 10 February 2022 and 6:30 PM on 7 March 2022. Violation of the directive would be punishable with two years of imprisonment.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:95%;line-height:16px&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;100px&quot; |ਨੰਬਰ 
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;175px&quot; |ਪੋਲਿੰਗ ਏਜੰਸੀ 
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
| bgcolor=&quot;gray&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;75px&quot; |ਲੀਡ 
! rowspan=&quot;2&quot; |ਟਿੱਪਣੀ
|-
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਕਾਂਗਰਸ 
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਆਪ
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ.
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਭਾਜਪਾ 
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਹੋਰ 
|-
|1.
!ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ - ਸੀ ਵੋਟਰ 
|22-28
|'''51-61'''
|20-26
|7-13
|
|'''23-39'''
|
|-
|2.
!ਨਿਊਜ਼ ਐਕਸ - ਪੋਲਸਟਰੇਟ
|24-29
|'''56-61'''
|22-26
|1-6
|
|'''27-37'''
|
|-
|3.
!ਇੰਡੀਆ ਟੂਡੇ - ਐਕਸਿਸ ਮਾਈ ਇੰਡੀਆ 
|19-31
|'''76-90'''
|7-11
|1-4
|
|'''76-90'''
||
|-
|4.
!ਇੰਡੀਆ ਟੀਵੀ - ਗ੍ਰਾਊਂਡ ਜ਼ੀਰੋ ਰਿਸਰਚ 
|'''49-59'''
|27-37
|20-30
|2-6
|
|'''49-59'''
|
|-
|5.
!ਨਿਊਜ਼24 - ਟੂਡੇਸ ਚਾਨੱਕਿਆ
|10
|'''100'''
|6
|1
|
|'''100'''
|
|-
|6.
!ਰੀਪੱਬਲਿਕ-ਪੀ ਮਾਰਕ
|23-31
|'''62-70'''
|16-24
|1-3
|
|'''62-70'''
|
|-
|7.
!ਟਾਇਮਸ ਨਾਓ- ਵੀਟੋ
|22
|'''70'''
|19
|19
|
|'''70'''
|
|-
|8.
!ਟੀਵੀ 9 ਮਰਾਠੀ-ਪੋਲਸਟਰੇਟ
|24-29
|'''56-61'''
|22-26
|1-6
|
|'''56-61'''
|
|-
|9.
!ਜ਼ੀ ਨਿਊਜ਼ - ਡਿਜ਼ਾਇਨਬੋਕਸਡ
|26-33
|'''52-61'''
|24-32
|3-7
|
|'''52-61'''
|-
|}

== ਚੋਣ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ==

=== ''ਮੁਹਿੰਮ'' ===
'''ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਆਤਮਨਗਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ [[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]] ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ [[ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]] ਨਾਲ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|title=CM  चन्नी की पहली रैली:22 नवंबर को लुधियाना के आत्मनगर से बजेगा कांग्रेस का विधानसभा चुनाव का बिगुल; तैयारियां जारी|url=https://www.bhaskar.com/local/punjab/ludhiana/news/congress-will-ring-the-election-bugle-from-ludhiana-punjabs-first-election-rally-being-held-in-atma-nagar-129136212.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

'''ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ'''

ਮਾਰਚ 2021 ਵਿਚ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਨਾ ਵਿਖੇ ਇਕ ਕਿਸਾਨ ਮਹਾਂਪੰਚਾਇਤ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਮਾਡਲ ਪੰਜਾਬ ਚ ਵੀ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕੈਪਟਨ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਵਾਦੇ ਪੂਰੇ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਗੱਲ ਕਹੀ। &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://theprint.in/politics/aap-sounds-poll-bugle-in-punjab-but-dissent-leadership-crisis-cloud-2022-hopes/629904/|title=ਆਪ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੋਣ ਬਿਗਲ ਵਜਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਅਸਹਿਮਤੀ, ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸੰਕਟ ਦੇ ਬੱਦਲ 2022 ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਤੇ ਫੇਰ ਸਕਦਾ ਪਾਣੀ |last=Sethi|first=Chitleen K.|date=2021-03-29|website=ThePrint|language=en-US|access-date=2021-03-30}}&lt;/ref&gt;
28 ਜੂਨ 2021 ਨੂੰ, ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ [ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਦੇ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇ ਪਾਰਟੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ 300 ਯੂਨਿਟ ਮੁਫਤ ਬਿਜਲੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈ ਜਾਏਗੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|date=28 June 2021|first=Ashutosh|last=Mishra|title=Arvind Kejriwal says free electricity for all in Punjab if AAP wins 2022 assembly election|url=https://www.indiatoday.in/india/punjab/story/arvind-kejriwal-free-electricity-punjab-aap-wins-2022-assembly-election-government-1820287-2021-06-28|access-date=30 June 2021|website=India Today|language=en}}&lt;/ref&gt; 30 ਸਤੰਬਰ 2021 ਨੂੰ, ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇ ਆਪ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਸਰਕਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੋਹਲਾ ਕਲੀਨਿਕ ਬਣਾਏਗੀ ਜੋ ਮੁਫਤ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|last2=|last3=|first3=|date=1 October 2021|title=Free treatment, medicines at govt hospitals if AAP voted to power in Punjab: Arvind Kejriwal - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ludhiana/free-treatment-medicines-at-govt-hospitals-if-aap-voted-to-power-in-punjab-arvind-kejriwal/articleshow/86670509.cms|url-status=live|access-date=2 October 2021|website=The Times of India|language=en}}&lt;/ref&gt; 22 ਨਵੰਬਰ 2021 ਨੂੰ, ਅਰਵਿੰਦ  ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਜੇ ਆਪ ਪੰਜਾਬ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਹਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ 1,000 ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ।&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Live|first=A. B. P.|date=22 November 2021|title=सीएम केजरीवाल का एलान, पंजाब में हर महिला को देंगे एक हजार रुपये प्रति माह|url=https://www.abplive.com/news/india/delhi-cm-arvind-kejriwal-on-biggest-women-empowerment-program-2002943|access-date=22 November 2021|website=www.abplive.com|language=hi}}&lt;/ref&gt; 

'''ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ'''

ਮਾਰਚ 2021 ਵਿਚ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ &quot;ਪੰਜਾਬ ਮੰਗਦਾ ਜਾਵਾਬ&quot; ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਤਹਿਤ ਰੈਲੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਪਾਵਰ ਟੈਰਿਫ ਵਾਧੇ, ਬਾਲਣ 'ਤੇ ਵੈਟ ਅਤੇ ਕਰਜ਼ਾ ਮੁਆਫੀ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਸਮੇਤ ਕਈ ਮੁੱਦਿਆਂ' ਤੇ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ।
&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/disclose-one-landmark-achievement-of-your-4-yr-term-sukhbir-to-cm/articleshow/81401944.cms|title=ਆਪਣੇ 4-ਸਾਲ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨੂੰ ਣੇ ਗਿਣਾਉਣ : ਸੁਖਬੀਰ ਦੇ ਕੈਪਟਨ ਨੂੰ ਸਵਾਲ {{!}} Chandigarh News - Times of India|last1=Mar 9|first1=TNN /|last2=2021|website=The Times of India|language=en|access-date=9 March 2021|last3=Ist|first3=07:03}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/punjab-mangda-hisab-sukhbir-targets-capt-govt-over-power-tariff-hike-7220255/|title=ਪੰਜਾਬ ਮੰਗਦਾ ਹਿਸਾਬ ': ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦਾ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ |ਤਾਰੀਕ =9 ਮਾਰਚ 2021| |ਡੇਟ =9 March 2021}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://in.news.yahoo.com/sukhbir-badal-attacks-amarinder-singh-151935532.html|title=ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਘੇਰੀ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਯਾਦ ਕਰਵਾਏ ਕਰਜੇ ਮਾਫੀ ਅਤੇ ਸਸਤੇ ਪੈਟ੍ਰੋਲ ਡੀਜ਼ਲ ਦੇ ਵਾਅਦੇ |website=in.news.yahoo.com|language=en-IN|access-date=9 March 2021}}&lt;/ref&gt;

'''ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ'''

ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਨੂੰ, ਬਸਪਾ ਦੇ ਰਾਜ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੱਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਕਰ ਸ਼ੰਭੂ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਏਕਤਾ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ 100 ਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲੈ ਕੇ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਏਕਤਾ 'ਤੇ ਬੈਨਰ ਵੀ ਲਹਿਰਾਏ।, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ. ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਮੌਕਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਇਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Jan 1|first=IP Singh / TNN / Updated:|last2=2021|last3=Ist|first3=08:58|title=BSP joins farmers protest at Singhu border on New Year eve {{!}} Ludhiana News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ludhiana/bsp-join-farmers-protest-at-singhu-border-on-ny-eve/articleshow/80052738.cms|access-date=2021-04-25|website=The Times of India|language=en}}&lt;/ref&gt;

ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਪੋਸਟ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਜਾਂ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਸਕੀਮ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਨਾ ਦੇਣ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Massive protest by BSP against farm bills, announces support to Punjab bandh on 25 September|url=https://www.babushahi.com/full-news.php?id=108519|access-date=2021-04-25|website=www.babushahi.com}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|last=India|first=Press Trust of|date=2019-05-24|title=BSP surprises many in Punjab; its 3 candidates finish third|work=Business Standard India|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/bsp-surprises-many-in-punjab-its-3-candidates-finish-third-119052401510_1.html|access-date=2021-04-25}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Sethi|first=Chitleen K.|date=2020-09-27|title=Akalis could look at BSP for alliance, and BJP at a new SAD, as curtains fall on old ties|url=https://theprint.in/politics/akalis-could-look-at-bsp-for-alliance-and-bjp-at-a-new-sad-as-curtains-fall-on-old-ties/511677/|access-date=2021-04-25|website=ThePrint|language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Service|first=Tribune News|title=Dalit to be Dy CM, if voted: Sukhbir Badal|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/dalit-to-be-dy-cm-if-voted-sukhbir-239157|access-date=2021-04-25|website=Tribuneindia News Service|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Service|first=Tribune News|title=SAD, BSP ‘close’ to forging alliance|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/sad-bsp-‘close’-to-forging-alliance-189996|access-date=2021-04-25|website=Tribuneindia News Service|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== ''ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਵਿਵਾਦ'' ===
'''ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

'''ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ'''

'''ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ'''


=== ''ਪਾਰਟੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ'' ===

'''ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

'''ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ''' 

'''ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ''' 

2022 ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਅਹਿਮ ਐਲਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ 2022 ਵਿਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਬਾਦਲ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਦਲਿਤ ਚਿਹਰਾ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਉਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹੋਵੇਗਾ। &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www./url?q=https://m.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/ukhbir-badal--akali-dal--deputy-chief-minister-1279886|title= ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਨੇ ਖੇਡਿਆ ਦਲਿਤ ਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਐਲਾਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ’ਤੇ ਦਲਿਤ ਹੋਵੇਗਾ ਉੱਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ|website=www.google.com|access-date=2021-04-14}}&lt;/ref&gt;


=== ''ਰਾਜਵੰਸ਼ ਰਾਜਨੀਤੀ'' ===
'''ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

'''ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ'''

'''ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ'''

''' ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ

=== '''''ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਤ''''' ===

==ਮੁੱਦੇ ਅਤੇ ਚੋਣ ਮਨੋਰਥ ਪੱਤਰ==
===ਮੁੱਦੇ===
1. ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਗਏ ਫਰੇਮ ਕਾਨੂੰਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਹੈ।

2. ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਚੰਗਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇਣਾ।

3. ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਦਾ , ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸੰਕਟ, ਨਿਰੰਤਰ ਅਸਫਲ ਅਰਥਚਾਰੇ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦੇ 2017 ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਅਣਸੁਲਝੇ ਰਹੇ।

4. ਸਾਲ 2015 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰਾਂਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੇਸ ਚਲਾਉਣਾ ਵੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁੱਦਾ ਹੈ।

5. ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ  ਰਾਏ ਪੋਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਮੁੱਦੇ ਹਨ-
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰਬਰ 
!ਮੁੱਦਾ 
!ਲੋਕ ਰਾਏ (%) 
|-
|1.
|ਰੁਜ਼ਗਾਰ 
|41 %
|-
|2.
|3 ਖੇਤੀ ਬਿੱਲ 
|19 %
|-
|3.
|ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ 
|12 %
|-
|4.
|ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ 
|7 %
|-
|5.
|ਨਸ਼ਾ 
|4 %
|-
|6.
|ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ 
|4 %
|-
|7.
|ਹੈਲਥ 
|4 %
|-
|8.
|ਹੋਰ 
|9 %
|}

===ਚੋਣ ਮਨੋਰਥ ਪੱਤਰ===
'''ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

'''ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ'''

'''ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ'''

=== ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ ===
ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ ਨੂੰ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। (ਚੋਣ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://twitter.com/BRajewal/status/1491386828909207557?t=bEqKaoVQoWjFuAm2J_bLHA&amp;s=08|title=ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ ਦਾ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ}}&lt;/ref&gt;

==== (1) ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ====

# ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਮਦਨ 25000/- ਰੂਪੈ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨੇ ਲਈ '''&lt;nowiki/&gt;'ਕਿਸਾਨ ਬਚਾਅ ਕਮਿਸ਼ਨ'''' ।
# ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਲਈ ਹੁਸੈਨੀਵਾਲਾ ਅਤੇ ਅਟਾਰੀ ਬਾਰਡਰ ਖੁਲਵਾਉਣਾ।
# ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ '''&lt;nowiki/&gt;'ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਮਾਡਲ',''' ਫ਼ਸਲ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਲਈ ਐੱਮ.ਐੱਸ.ਪੀ।
# ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਦਾ ਉਚੇਚਾ ਪ੍ਰਬੰਧ।
# ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਟੋਰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਮਦਦ।
# ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜਾਈ ਮਜਬੂਤ ਹੋਵੇਗੀ।
# ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗ ਤਾਂ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ਰੋਕੇ ਜਾਣ।
# ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਲਈ 5 ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜਾ।
# ਖੇਤੀ ਅਧਾਰਿਤ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ
# ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਫਾਰਮਰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ।
# ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ 3 ਲੱਖ ਤੱਕ ਦਾ ਕਰਜਾ ਵਿਆਜ ਰਹਿਤ।
# ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਡਿੱਗਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੇ ਸਾਥ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
# ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਅਧਿਗ੍ਰਹਿਣ ਜਮੀਨ ਤੇ ਕੰਮ ਨਾ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਿਸ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

==== (2) ਮਾਲ ਮਹਿਕਮਾ ====

# ਘਰੇਲੂ ਝਗੜੇ ਦੀ ਤਕਸੀਮ 1 ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਤਕਸੀਮ ਸਮੇਂ 5 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਸ ਤੇ ਕਾਬਜ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
# ਇੰਤਕਾਲ ਮਨਜੂਰ ਕਰਾਉਣਾ ਪਟਵਾਰੀ, ਕਾਨੂੰਗੋ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੋਏਗੀ। ਇੰਤਕਾਲ ਲਈ 6 ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
# ਫਰਦ-ਬਦਰ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਦੁਰਸਤੀ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਪਟਵਾਰੀ, ਕਾਨੂੰਗੋ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦੀ ਹੋਵੇਗੀ।
#

==== (3) ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਉਪਾਰ ====

# ਛੋਟੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਜੋ ਕਿ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸਾਫ ਰੱਖਣ।
# ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਦਮੀਆਂ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ। ਨਵੇਂ 10 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ 5 ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜਾ ਵਿਆਜ ਰਹਿਤ।
# ਸਰਕਾਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੱਚੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਕਰਨਾ।
# ਸੂਚਨਾ ਤਕਨੀਕ ਅਧਾਰਿਤ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਪਹਿਲ।
# ਉਦਯੋਗਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਸਰਕਾਰ ਲਾਵੇਗੀ।
# ਅਸੰਗਠਿਤ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਮਜਦੂਰ ਦੀ ਲੁੱਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਵਾਉਣਾ

==== (4) ਰੁਜ਼ਗਾਰ ====

# ਸਾਰੀਆਂ ਖਾਲੀ ਅਸਾਮੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ।
# ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਆਇਤਾਂ।
# ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਬਣਦਾ 60% ਕੋਟਾ ਪੂਰਾ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।
# 5 ਏਕੜ ਤੱਕ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨਰੇਗਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ ਜਾਏਗਾ।
# ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਛੋਟੇ ਸਨਅਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਆਇਤਾਂ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਦਰਾਂ 'ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
# ਬਲਾਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਮਿਆਰੀ ਹੁਨਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਿਕਾਸ ਕੇਂਦਰ ਖੋਲੇ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਕੋਈ ਫ਼ੀਸ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗੀ।
# ਸਰਕਾਰੀ ਕਿਰਤ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਜਿਲ੍ਹਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨਾ
# ਸ਼ਹਿਰੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਨਰੇਗਾ ਵਾਂਗ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਉੱਪਰ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।
# ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਆਇਤਾਂ।

==== (5) ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ====

# ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਬਜਟ ਨੂੰ ਦੁਗਣਾ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮਿਆਰ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣਾ।
# ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਫੀਸ ਨੂੰ ਨਿਯਮਬੱਧ ਕਰਨਾ, ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸਾਮੀਆਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨਾ।
# ਸਰਕਾਰੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲਏਗੀ।
# ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਦਸਵੀਂ ਤੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
# ਨਿਜੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ 25% ਗਰੀਬ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
# ਪਹਿਲੀ ਤੋਂ ਅੱਠਵੀਂ ਤੱਕ ਹਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੁਫਤ।
# ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਸੋਸ਼ਨ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਇਆ ਕਰਨਗੀਆਂ।
# ਨਿੱਜੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਖਰਚ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਉੱਪਰ ਪਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋਵੇਗਾ।

==== (6) ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ====

# ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ ਅਥਾਰਟੀ ਬਣਾਈ ਜਾਏਗੀ ਜੋ ਫੀਸਾਂ ਅਧਾਰਿਤ ਕਰੇਗੀ।
# ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਿਖਲਾਈ ਸੰਸਥਾ ਅਤੇ ਪੋਲੀਟੈਕਨਿਕ ਵਿਦਿਆ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁਨਰ ਸਿਖਿਆ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।
# ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧਿਆਪਕ ਰੱਖੇ ਜਾਣਗੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦੇਣਗੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦਿਆ ਕਰਨਗੀਆਂ।
# ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਫੰਡ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।
# ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਭਰਤੀ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

==== (7) ਸਿਹਤ ====

# ਸਿਹਤ ਦਾ ਬਜਟ ਦੁਗਣਾ ਹੋਏਗਾ।
# ਪਿੰਡ, ਬਲਾਕ, ਸਬ-ਡਵੀਜ਼ਨ ਅਤੇ ਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਲਈ ਪੜਾਅ ਵਾਰ ਕੰਮ ਹੋਣਗੇ।
# 8 ਲੱਖ ਤੋਂ ਘੱਟ ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਿਹਤ ਦਾ ਖਰਚ ਸਰਕਾਰ ਚੁੱਕੇਗੀ।
# ਸੁਪਰ-ਸਪੈਸ਼ਲਿਸਟ ਹਸਪਤਾਲ ਖੋਲ੍ਹੇ ਜਾਣਗੇ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ - ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾ ਸਕਣ।

==ਪਾਰਟੀ, ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇਵਾਰ ਨਤੀਜਾ==


=== ੧.  ਗੱਠਜੋੜ/ਪਾਰਟੀ ਮੁਤਾਬਕ ਨਤੀਜਾ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.indiavotes.com/ac/party/detail/7/286|title=ਪਾਰਟੀ ਮੁਤਾਬਕ ਨਤੀਜਾ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/partywiseresult-S19.htm?st=S19|title=ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਨਤੀਜੇ, ਭਾਰਤੀ ਚੌਣ ਕਮਿਸ਼ਨ}}&lt;/ref&gt; ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ਲੜੀ ਨੰ. 
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |ਗੱਠਜੋੜ
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |ਪਾਰਟੀ 
! colspan=&quot;3&quot; |ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵੋਟ 
! colspan=&quot;3&quot; |ਸੀਟਾਂ 
|-
!ਵੋਟਾਂ 
!ਵੋਟ%
!± ਪ੍ਰ.ਬਿੰ. 
!ਲੜੀਆਂ 
!ਜਿੱਤਿਆ 
!ਬਦਲਾਅ 
|-
!੧.
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |ਕੋਈ ਨਹੀਂ 
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|65,38,783
|42.01
|
|117
|92
|{{ਵਾਧਾ}}72
|-
!੨.
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|35,76,683
|22.98
|
|117
|18
|{{ਘਾਟਾ}}59
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | ੩.
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; |ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ.-ਬਸਪਾ
| bgcolor=&quot;bgcolor=&quot; #BD107F&quot;&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|28,61,286
|18.38
|
|97
|3
|{{ਘਾਟਾ}}12
|-
| bgcolor=&quot;{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ]]
|2,75,232
|1.77
|
|20
|1
|{{ਵਾਧਾ}}1
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੪.
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
! rowspan=&quot;3&quot; |[[ਕੌਮੀ ਜਮਹੂਰੀ ਗਠਜੋੜ]]
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]
|10,27,143
|6.60
|
|68
|2
|{{ਘਾਟਾ}}1
|-
| bgcolor=&quot;#FF4F00&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਸੰਯੁਕਤ)]]
|91,995
|0.6
|
|15
|0
|
|-
|
|ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ
|84,697
|0.5
|
|28
|0
|
|-
!੫.
| colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;6&quot; |ਕੋਈ ਨਹੀਂ
|
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)]]
|3,86,176
|2.5
|
|81
|0
|
|-
!੬.
| bgcolor=&quot;#800000&quot; |
|[[ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਾਰਟੀ]]
|43,229
|0.3
|
|35
|0
|1
|-
!੭.
|
|ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ 
|16,904
|0.1
|
|10
|0
|
|-
!੮.
|
|ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ) 
|9,503
|0.1
|
|14
|0
|
|-
!੯.
|
|ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ (ਅੰਬੇਦਕਰ)
|8,018
|0.1
|
|12
|0
|
|-
!੧੦.
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ]]
|7,440
|0.0
|
|7
|0
|
|-
!੧੧.
! colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;3&quot; |ਕੋਈ ਨਹੀਂ 
|ਅਜ਼ਾਦ 
|4,57,410
|3.0
|
|459
|1
|1
|-
!੧੨.
|ਹੋਰ 
|
|
|
|
|
|
|-
!੧੩.
|ਨੋਟਾ
|
|
|
! colspan=&quot;3&quot; |
|}
{| style=&quot;width:100%; text-align:center;&quot;
|+
|- style=&quot;color:white;&quot;
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; ; width:26.19%;&quot; | '''92'''
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot;; width:73.13%;&quot; | '''18'''
|
| bgcolor=&quot;{{Shiromani Akali Dal/meta/color}}&quot;; width:0.34%;&quot; | '''3'''
|-
| '''ਆ ਮ       ਆ ਦ ਮੀ       ਪਾ ਰ ਟੀ'''
|
|   '''ਕਾਂ ਗ ਰ ਸ''' 
|
| ''' ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ.''' 
|}

=== ੨. ਖੇਤਰਵਾਰ ਨਤੀਜਾ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!ਲੜੀ ਨੰ.
!ਖੇਤਰ 
!ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ
!ਸੀਟਾਂ 
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਆਪ'''&lt;/span&gt;
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਕਾਂਗਰਸ '''&lt;/span&gt;
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ. + ਬਸਪਾ'''&lt;/span&gt;
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;gray&quot; |ਹੋਰ 
|-
!੧. 
!ਮਾਲਵਾ 
!15
|69
|66
|{{ਵਾਧਾ}}48
|02
|{{ਘਾਟਾ}}38
|1
|{{ਘਾਟਾ}}07
|00
|{{ਘਾਟਾ}}03
|-
!੨. 
!ਮਾਝਾ 
!4
|25
|16
|{{ਵਾਧਾ}}16
|07
|{{ਘਾਟਾ}}15
|01
|{{ਘਾਟਾ}}02
|01
|{{ਵਾਧਾ}}01
|-
!੩. 
!ਦੋਆਬਾ 
!4
|23
|10
|{{ਵਾਧਾ}}08
|09
|{{ਘਾਟਾ}}06
|02
|{{ਘਾਟਾ}}04
|02
|{{ਵਾਧਾ}}01
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ਕੁੱਲ 
!23
!117
!92
!{{ਵਾਧਾ}}72
!18
!{{ਘਾਟਾ}}59
!4
!11
!3
!
|}

=== ੩. ਡਿਵੀਜ਼ਨਾਂਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨਤੀਜਾ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!ਲੜੀ ਨੰ. 
!ਡਿਵੀਜ਼ਨ
!ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ
!ਸੀਟਾਂ 
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਆਪ'''&lt;/span&gt;
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਕਾਂਗਰਸ '''&lt;/span&gt;
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ. + ਬਸਪਾ'''&lt;/span&gt;
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;gray&quot; |ਹੋਰ 
|-
!੧.
!ਜਲੰਧਰ 
!7
|45
|25
|{{ਵਾਧਾ}}23
|16
|{{ਘਾਟਾ}}20
|01
|{{ਘਾਟਾ}}05
|03
|{{ਵਾਧਾ}}02
|-
!੨.
!ਪਟਿਆਲਾ 
!6
|35
|34
|{{ਵਾਧਾ}}26
|00
|{{ਘਾਟਾ}}22
|01
|{{ਘਾਟਾ}}02
|00
|{{ਘਾਟਾ}}02
|-
!੩.
!ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ 
!4
|16
|14
|{{ਵਾਧਾ}}11
|02
|{{ਘਾਟਾ}}09
|00
|{{ਘਾਟਾ}}03
|00
|{{ਵਾਧਾ}}01
|-
!੪.
!ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ 
!3
|12
|12
|{{ਵਾਧਾ}}05
|00
|{{ਘਾਟਾ}}04
|00
|{{ਘਾਟਾ}}01
|00
|00
|-
!੫.
!ਰੋਪੜ 
!3
|9
|07
|{{ਵਾਧਾ}}05
|00
|{{ਘਾਟਾ}}04
|1+1=2
|{{ਘਾਟਾ}}01
|00
|00
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ਕੁੱਲ
!23
!117
!92
!{{ਵਾਧਾ}}72
!18
!{{ਘਾਟਾ}}59
!4
!{{ਘਾਟਾ}}11
!3
!{{ਘਾਟਾ}}2
|}

=== ੪. ਜ਼ਿਲ੍ਹਾਵਾਰ ਨਤੀਜਾ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!ਲੜੀ ਨੰ.
!ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ ਨਾਂ 
!ਸੀਟਾਂ 
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਆਪ'''&lt;/span&gt;
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਕਾਂਗਰਸ '''&lt;/span&gt;
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot;|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ.+ਬਸਪਾ'''&lt;/span&gt;
| bgcolor=&quot;gray&quot; |ਹੋਰ
|-
!੧. 
!ਲੁਧਿਆਣਾ 
|14
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''13'''&lt;/span&gt;
|0
|1
|0
|-
!੨. 
!ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 
|11
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''9'''&lt;/span&gt;
|1
|1
|0
|-
!੩. 
!ਜਲੰਧਰ 
|9
|4
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|-
!੪. 
!ਪਟਿਆਲਾ 
|8
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''8'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੫. 
!ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ 
|7
|2
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5 '''&lt;/span&gt;
|0
|0
|-
!੬. 
!ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ 
|7
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5'''&lt;/span&gt;
|1
|0
|1
|-
!੭. 
!ਬਠਿੰਡਾ 
|6
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੮. 
!ਸੰਗਰੂਰ 
|5
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੯. 
!ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ 
|4
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|1
|0
|0
|-
!੧੦. 
!ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ 
|4
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''4'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੧. 
!ਕਪੂਰਥਲਾ 
|4
|0
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|1
|-
!੧੨. 
!ਮੋਗਾ 
|4
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''4'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੩. 
!ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ 
|4
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|1
|0
|0
|-
!੧੪. 
!ਤਰਨ ਤਾਰਨ 
|4
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''4'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੫. 
!ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ 
|2
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੬. 
!ਬਰਨਾਲਾ 
|3
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੭. 
!ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ 
|3
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੮. 
!ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ 
|3
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੯. 
!ਮਾਨਸਾ 
|3
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੨੦. 
!ਪਠਾਨਕੋਟ 
|3
|1
|1
|0
|1
|-
!੨੧. 
!ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ(ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ) 
|3
|1
|0
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot;|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2'''&lt;/span&gt;
|0
|-
!੨੨. 
!ਰੂਪਨਗਰ 
|3
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੨੩. 
!ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਮੋਹਾਲੀ) 
|3
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ਕੁੱਲ
!117
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''92'''&lt;/span&gt;
!18
!4
! 3
|}

===੫. ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!ਲੜੀ ਨੰ.
!ਸੀਟਾਂ 
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਆਪ'''&lt;/span&gt;
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਕਾਂਗਰਸ '''&lt;/span&gt;
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot;|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ.+ਬਸਪਾ'''&lt;/span&gt;
| bgcolor=&quot;gray&quot; |ਹੋਰ
|-
!੧.
|ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ 
|'''92''' (16+10+66) 
|'''18''' (7+9+2)
|'''4''' (1+2+1) 
|3
|-
!੨.
|ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ
|'''10'''  
(2+7+1)
|'''47''' (9+9+29)
|'''47''' (13+6+28)
|13
|-
!੩.
|ਤੀਜਾ ਸਥਾਨ
|'''15'''  
(7+6+2)
|'''47''' (9+3+35)
|'''37''' (6+9+22)
|18
|-
!੪.
|ਚੌਥਾ ਜਾਂ ਹੋਰ ਪਿੱਛੇ 
|'''0''' (0+0+0)

|'''5''' (0+2+3)
|'''29''' (5+6+18)
|83
|-
!੫.
|ਜੋੜ
| colspan=&quot;4&quot; |117
|}

==ਚੋਣ ਹਲਕੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨਤੀਜਾ==
{{Category see also|2022 ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਚੌਣਾਂ ਨਤੀਜੇ}}ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS191.htm?st=S191|title=ਪਹਿਲੇ 10 ਹਲਕੇ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS192.htm|title=11-20 ਹਲਕੇ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS193.htm|title=੨੧-੩੦ ਚੋਣ ਨਤੀਜੇ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS194.htm|title=੩੧-੪੦ ਹਲਕੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS195.htm|title=੪੧-੫੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS196.htm|title=੫੧-੬੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS197.htm|title=੬੧-੭੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS198.htm|title=੭੧-੮੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS199.htm|title=੮੧-੯੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS1910.htm|title=੯੧-੧੦੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS1911.htm|title=੧੦੧-੧੧੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS1912.htm|title=੧੧੦-੧੧੭}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |ਲੜੀ ਨੰਬਰ
! colspan=&quot;3&quot; |ਚੋਣ ਹਲਕਾ
! colspan=&quot;5&quot; |ਜੇਤੂ ਉਮੀਦਵਾਰ
! colspan=&quot;6&quot; |ਪਛੜਿਆ ਉਮੀਦਵਾਰ
! colspan=&quot;4&quot; |2017 ਨਤੀਜੇ
|-
!ਨੰਬਰ
! ਨਾਮ 
!ਭੁਗਤੀਆਂ ਵੋਟਾਂ
! colspan=&quot;2&quot; |ਪਾਰਟੀ 
!ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਵੋਟਾਂ 
!ਵੋਟ%
! colspan=&quot;2&quot; |ਪਾਰਟੀ
!ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਵੋਟਾਂ 
!ਵੋਟ%
!ਫ਼ਰਕ
!ਪਾਰਟੀ
!ਜੇਤੂ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਵੋਟਾਂ
!ਫ਼ਰਕ
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਪਠਾਨਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੧ 
|1
|[[ਸੁਜਾਨਪੁਰ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸੁਜਾਨਪੁਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS191.htm?ac=1|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,29,339'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਨਰੇਸ਼ ਪੁਰੀ]]
|'''46,916'''
|36.27
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਦਿਨੇਸ਼ ਸਿੰਘ (ਬੱਬੂ)]]
|'''42,280'''
|32.69
|4,636
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਦਿਨੇਸ਼ ਸਿੰਘ (ਬੱਬੂ)]]
|'''48,910'''
|18,701
|-
! ੨
|2
|[[ਭੋਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਆ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS192.htm?ac=2|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,37,572'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਲਾਲ ਚੰਦ]]
|'''50,339'''
|36.59
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਜੋਗਿੰਦਰ ਪਾਲ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਜੋਗਿੰਦਰ ਪਾਲ]]
|'''49,135'''
|35.72
|1,204
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਜੋਗਿੰਦਰ ਪਾਲ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਜੋਗਿੰਦਰ ਪਾਲ]]
|'''67,865'''
|27,496
|-
! ੩
|3
|[[ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਠਾਨਕੋਟ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS193.htm?ac=3|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,13,480'''
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ]]
|'''43,132'''
|38.01
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਮਿਤ ਵਿਜ]]
|'''35,373'''
|31.17
|7,759
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਅਮਿਤ ਵਿਜ]]
|'''56,383'''
|11,170
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੪
|4
|[[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS194.htm?ac=4|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,24,152'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਬਰਿੰਦਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਾਹੜਾ]]
|'''43,743'''
|35.23
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਬੱਬੇਹਾਲੀ]]
|'''36,408'''
|29.33
|7,335
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਬਰਿੰਦਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਾਹੜਾ]]
|'''67,709'''
|28,956
|-
! ੫
|5
|[[ਦੀਨਾ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦੀਨਾ ਨਗਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS195.htm?ac=5|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,39,708'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਰੁਣਾ ਚੌਧਰੀ]]
|'''51,133'''
|36.60
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ]]
|'''50,002'''
|35.79
|1,131
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਅਰੁਣਾ ਚੌਧਰੀ]]
|'''72,176'''
|31,917
|-
! ੬ 
|6
|[[ਕਾਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਾਦੀਆਂ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS196.htm?ac=6|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,33,183'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]]
|'''48,679'''
|36.55
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਮਾਹਲ]]
|'''41,505'''
|31.16
|7,174
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਫਤਿਹਜੰਗ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]]
|'''62,596'''
|11,737
|-
! ੭
|7
|[[ਬਟਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਟਾਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS197.htm?ac=7|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,27,545'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਮਨਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ|ਅਮਨਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ (ਸ਼ੈਰੀ ਕਲਸੀ)]]
|'''55,570'''
|43.57
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਸ਼ਵਨੀ ਸੇਖੜੀ]]
|'''27,098'''
|21.25
|28,472
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਲਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਲੋਧੀਨੰਗਲ]]
|'''42,517'''
|485
|-
! ੮
|8
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS198.htm?ac=8|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,24,473'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਮਰਪਾਲ ਸਿੰਘ]]
|'''53,205'''
|42.74
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਰਾਜਨਬੀਰ ਸਿੰਘ]]
|'''36,242'''
|29.12
|16,963
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਡੀ|ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''57,489'''
|18,065
|-
! ੯
|9
|[[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS199.htm?ac=9|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,28,822'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਤ੍ਰਿਪਤ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]]
|'''46,311'''
|35.95
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਲਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਲੋਧੀਨੰਗਲ]] 
|'''40,766'''
|31.65
|5,545
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਤ੍ਰਿਪਤ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]]
|'''54,348'''
|1,999
|-
! ੧੦
|10
| [[ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1910.htm?ac=10|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,44,359'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ]]
|'''52,555'''
|36.41
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਰਵੀਕਰਨ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ]]
|'''52,089'''
|36.08
|466
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ]]
|'''60,385'''
|1,194
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੧੧
|11
| [[ਅਜਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਜਨਾਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1911.htm?ac=11|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,22,038'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ]]
|'''43,555'''
|35.69
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਅਮਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬੋਨੀ ਅਜਨਾਲਾ]]
|'''35,712'''
|29.26
|7,843
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਹਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ]]
|'''61,378'''
|18,713
|-
! ੧੨ 
|12
|[[ਰਾਜਾ ਸਾਂਸੀ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਜਾ ਸਾਂਸੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1912.htm?ac=12|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,33,615'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁਖਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀਆ]]
|'''46,872'''
|35.08
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ]]
|'''41,398'''
|30.98
|5,474
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੁਖਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀਆ]]
|'''59,628'''
|5,727
|-
! ੧੩ 
|13
|[[ਮਜੀਠਾ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮਜੀਠਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1913.htm?ac=13|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,22,152'''
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਗਨੀਵ ਕੌਰ ਮਜੀਠੀਆ]]
|'''57,027'''
|46.69
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਰਾਜ ਸਿੰਘ (ਲਾਲੀ)]]
|'''30,965'''
|25.35
|26,062
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਬਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ]]
|'''65,803'''
|22,884
|-
! ੧੪
|14
|[[ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜੰਡਿਆਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1914.htm?ac=14|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,28,681'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਈ.ਟੀ.ਓ.]]
|'''59,724'''
|46.41
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਡੈਨੀ ਬੰਡਾਲਾ|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ &quot;ਡੈਨੀ&quot; ਬੰਡਾਲਾ]] 
|'''34,341'''
|26.69
|25,383
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ &quot;ਡੈਨੀ&quot; ਬੰਡਾਲਾ]]
|'''53,042'''
|18,422
|-
! ੧੫
|15
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਉੱਤਰੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਉੱਤਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1915.htm?ac=15|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,23,752'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕੁੰਵਰ ਵਿਜੇ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ]]
|'''58,133'''
|46.98
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਅਨਿਲ ਜੋਸ਼ੀ|ਅਨਿਲ ਜੋਸ਼ੀ]] 
|'''29,815'''
|24.09
|28,318
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੁਨੀਲ ਦੁੱਤੀ]]
|'''59,212'''
|14,236
|-
! ੧੬
|16
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੱਛਮੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੱਛਮੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1916.htm?ac=16|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,18,606'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]  
|[[ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]]
|'''69,251'''
|58.39
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਵੇਰਕਾ]]
|'''25,338'''
|21.36
|43,913
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਵੇਰਕਾ]]
|'''52,271'''
|26,847
|-
! ੧੭
|17
| [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇਂਦਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1917.htm?ac=17|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''87,205'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਜੈ ਗੁਪਤਾ|ਅਜੇ ਗੁਪਤਾ]]
|'''40,837'''
|46.83
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੋਨੀ]]
|'''26,811'''
|30.74
|14,026
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੋਨੀ]]
|'''51,242'''
|21,116
|-
! ੧੮
|18
| [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1918.htm?ac=18|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,08,003'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜੀਵਨ ਜੋਤ ਕੌਰ]]
|'''39,679'''
|36.74
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]]
|'''32,929'''
|30.49
|6,750
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]]
|'''60,477'''
|42,809
|-
! ੧੯
|19
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1919.htm?ac=19|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,05,885'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਜਰ]]
|'''53,053'''
|50.1
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਤਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ]]
|'''25,550'''
|24.13
|27,503
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੋਲਾਰੀਆ]]
|'''47,581'''
|22,658
|-
! ੨੦
|20
|[[ਅਟਾਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਟਾਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1920.htm?ac=20|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,28,145'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''56,798'''
|44.32
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਰਣੀਕੇ]]
|'''37,004'''
|28.88
|19,794
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਡੀ.ਸੀ.]]
|'''55,335'''
|10,202
|-
! ੨੧
|25
|[[ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1925.htm?ac=25|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,31,237'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਟੌਂਗ]]
|'''52,468'''
|39.98
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਭਲਾਈਪੁਰ]]
|'''32,916'''
|25.08
|19,552
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਭਲਾਈਪੁਰ|ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ]]
|'''45,965'''
|6,587
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੨੨
|21
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਤਰਨ ਤਾਰਨ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1921.htm?ac=21|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,30,874'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ|ਡਾ. ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ]]
|'''52,935'''
|40.45
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]]
|'''39,347'''
|30.06
|13,588
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਧਰਮਬੀਰ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ|ਡਾ. ਧਰਮਬੀਰ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ]]
|'''59,794'''
|14,629
|-
! ੨੩
|22
|[[ਖੇਮ ਕਰਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖੇਮ ਕਰਨ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1922.htm?ac=22|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,54,988'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸਰਵਨ ਸਿੰਘ ਧੁੰਨ]]
|'''64,541'''
|41.64
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਵਿਰਸਾ ਸਿੰਘ ਵਲਟੋਹਾ]]
|'''52,659'''
|33.98
|11,882
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ|ਸੁੱਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ]]
|'''81,897'''
|19,602
|-
! ੨੪ 
|23
|[[ਪੱਟੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪੱਟੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1923.htm?ac=23|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,44,922'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਲਾਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ]]
|'''57,323'''
|39.55
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਆਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ]]
|'''46,324'''
|31.96
|10,999
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ]]
|'''64,617'''
|8,363
|-
! ੨੫ 
|24
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1924.htm?ac=24|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,45,256'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਮਨਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਲਪੁਰਾ]]
|'''55,756'''
|38.38
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਰਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਕੀ|ਰਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਹੋਤਾ ਸਿੱਕੀ]]
|'''39,265'''
|27.03
|16,491
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਰਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਕੀ|ਰਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਹੋਤਾ ਸਿੱਕੀ]]
|'''64,666'''
|17,055
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੨੬
|26
|[[ਭੁਲੱਥ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਲੱਥ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1926.htm?ac=26|title=ਭੋਲੱਥ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ}}&lt;/ref&gt;
|'''90,537'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]]
|'''37,254'''
|41.15
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਬੀਬੀ ਜਗੀਰ ਕੌਰ]]
|'''28,029'''
|30.96
|9,225
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]]
|'''48,873'''
|8,202
|-
! ੨੭
|27
|[[ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1927.htm?ac=27|title=ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,02,700'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਰਾਣਾ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ]]
|'''44,096'''
|42.94
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਮੰਜੂ ਰਾਣਾ]]
|'''36,792'''
|35.82
|7,304
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਰਾਣਾ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ]]
|'''56,378'''
|28,817
|-
! ੨੮
|28
|[[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1928.htm?ac=28|title=ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,08,106'''
| bgcolor=&quot;#EDEAE0&quot; | ||[[ਅਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ|ਅਜ਼ਾਦ]]
|[[ਰਾਣਾ ਇੰਦਰ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ]]
|'''41,337'''
|38.24
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ]]
|'''29,903'''
|27.66
|11,434
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਨਵਤੇਜ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ]]
|'''41,843'''
|8,162
|-
! ੨੯
|29
|[[ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਗਵਾੜਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1929.htm?ac=29|title=ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,27,964'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ]]
|'''37,217'''
|29.08
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
|'''34,505'''
|26.96
|2,712
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਸੋਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼]]
|'''45,479'''
|2,009
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੩੦ 
|30
|[[ਫਿਲੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਿਲੌਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1930.htm?ac=30|title=ਫਿਲੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੌਣ ਹਲਕਾ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,39,886'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਵਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਧਰੀ]]
|'''48,288'''
|34.52
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]] 
|'''35,985'''
|25.72
|12,303
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]]
|'''41,336'''
|3,477
|-
! ੩੧ 
|31
|[[ਨਕੋਦਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਕੋਦਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1931.htm?ac=31|title=ਨਕੋਦਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,34,163'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਨ]]
|'''42,868'''
|31.95
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਵਡਾਲਾ]]
|'''39,999'''
|29.81
|2,869
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਵਡਾਲਾ]]
|'''56,241'''
|18,407
|-
! ੩੨ 
|32
|[[ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ਾਹਕੋਟ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1932.htm?ac=32|title=ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,32,510'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਲਾਡੀ]]
|'''51,661'''
|38.99
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਕੋਹਾੜ]]
|'''39,582'''
|29.87
|12,079
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[Ajit Singh Kohar|ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੋਹਾੜ]]
|'''46,913'''
|4,905
|-
! ੩੩ 
|33
|[[ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਰਤਾਰਪੁਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1933.htm?ac=33|title=ਸ਼੍ਰੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,24,988'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ]]
|'''41,830'''
|33.47
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਚੌਧਰੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''37,256'''
|29.81
|4,574
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਵਡਾਲਾ|ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਚੌਧਰੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''46,729'''
|6,020
|-
! ੩੪ 
|34
|[[ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1934.htm?ac=34|title=ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,16,247'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸ਼ੀਤਲ ਅੰਗੂਰਾਲ]]
|'''39,213'''
|33.73
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ ਰਿੰਕੂ|ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ ਰਿੰਕੂ]] 
|'''34,960'''
|30.07
|4,253
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ ਰਿੰਕੂ]]
|'''53,983'''
|17,334
|-
! ੩੫
|35
|[[ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1935.htm?ac=35|title=ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,06,554'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਰਮਨ ਅਰੋੜਾ]]
|'''33,011'''
|30.98
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਰਜਿੰਦਰ ਬੇਰੀ]]
|'''32,764'''
|30.75
|247
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਰਜਿੰਦਰ ਬੇਰੀ]]
|'''55,518'''
|24,078
|-
! ੩੬
|36
|[[ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1936.htm?ac=36|title=ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,28,158'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੂਨੀਅਰ]]
|'''47,338'''
|36.94
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕੇ. ਡੀ. ਭੰਡਾਰੀ]]
|'''37,852'''
|29.54
|9,486
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੂਨੀਅਰ]]
|'''69,715'''
|32,291
|-
! ੩੭
|37
|[[ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1937.htm?ac=37|title=ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,25,090'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ|ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ ਪੋਵਾਰ]]
|'''40,816'''
|32.63
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ]]
|'''35,008'''
|27.99
|5,808
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ ਪੋਵਾਰ]]
|'''59,349'''
|29,124
|-
! ੩੮
|38
|[[ਆਦਮਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਆਦਮਪੁਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1938.htm?ac=38|title=ਆਦਮਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,13,753'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁੱਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਟਲੀ]]
|'''39,554'''
|34.77
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਟੀਨੂੰ]] 
|'''34,987'''
|30.76
|4,567
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਟੀਨੂੰ]]
|'''45,229'''
|7,699
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੩੯
|39
|[[ਮੁਕੇਰੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮੁਕੇਰੀਆਂ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1939.htm?ac=39|title=ਮੁਕੇਰੀਆਂ}}&lt;/ref&gt;
|'''1,43,300'''
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜੰਗੀ ਲਾਲ ਮਹਾਜਨ]]
|'''41,044'''
|28.64
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਮੁਲਤਾਨੀ]]
|'''38,353'''
|26.76
|2,691
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਰਜਨੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਬੱਬੀ]]
|'''56,787'''
|23,126
|-
! ੪੦
|40
|[[ਦਸੂਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਸੂਆ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1940.htm?ac=40|title=ਦਸੂਹਾ}}&lt;/ref&gt;
|'''1,33,456'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕਰਮਬੀਰ ਸਿੰਘ]]
|'''43,272'''
|32.42
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਰੁਣ ਡੋਗਰਾ]]
|'''34,685'''
|25.99
|8,587
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਅਰੁਣ ਡੋਗਰਾ]]
|'''56,527'''
|17,638
|-
! ੪੧
|41
|[[ਉੜਮੁੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਉਰਮਾਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1941.htm?ac=41|title=ਉੜਮੁੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,25,205'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਗਿੱਲ]]
|'''42,576'''
|34.01
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਗਿਲਜੀਆਂ|ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਗਿਲਜ਼ੀਆਂ]]
|'''38,386'''
|30.66
|4,190
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਗਿਲਜੀਆਂ|ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਗਿਲਜ਼ੀਆਂ]]
|'''51,477'''
|14,954
|-
! ੪੨ 
|42
|[[ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1942.htm?ac=42|title=ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,24,024'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਡਾ. ਰਵਜੋਤ ਸਿੰਘ]]
|'''60,730'''
|48.97
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਅਦੀਆ]]
|'''39,374'''
|31.75
|21,356
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਅਦੀਆ]]
|'''46,612'''
|3,815
|-
! ੪੩
|43
|[[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ]]  &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1943.htm?ac=43|title=ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,27,907'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 	
|[[ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ੰਕਰ ਜਿੰਪਾ|ਬ੍ਰਮ ਸ਼ੰਕਰ (ਜਿੰਪਾ)]]
|'''51,112'''
|39.96
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁੰਦਰ ਸ਼ਾਮ ਅਰੋੜਾ]]
|'''37,253'''
|29.13
|13,859
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੁੰਦਰ ਸ਼ਾਮ ਅਰੋੜਾ]]
|'''49,951'''
|11,233
|-
! ੪੪
|44
|[[ਚੱਬੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਚੱਬੇਵਾਲ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1944.htm?ac=44|title=ਚੱਬੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,15,506'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਡਾ. ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ]]
|'''47,375'''
|41.02
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''39,729'''
|34.4
|7,646
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਡਾ. ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ]]
|'''57,857'''
|29,261
|-
! ੪੫
|45
|[[ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1945.htm?ac=45|title=ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,22,472'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜੈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]
|'''32,341'''
|26.41
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਮਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਲਾਲੀ]]
|'''28,162'''
|22.99
|4,179
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਜੈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]
|'''41,720'''
|1,650
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |[[ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]
|-
! ੪੬
|46
|[[ਬੰਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੰਗਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1946.htm?ac=46|title=ਬੰਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,15,301'''
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਸੁੱਖੀ ਡਾ.]]
|'''37,338'''
|32.38
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ]]
|'''32,269'''
|27.99
|5,069
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਸੁੱਖੀ ਡਾ.|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ]]
|'''45,256'''
|1,893
|-
! ੪੭
|47
|[[ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1947.htm?ac=47|title=ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,23,868'''
| bgcolor=&quot;{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਡਾ. ਨਛੱਤਰ ਪਾਲ]]
|'''37,031'''
|29.9
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਲਲਿਤ ਮੋਹਨ ਬੱਲੂ]]
|'''31,655'''
|25.56
|5,376
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਅੰਗਦ ਸਿੰਘ]]
|'''38,197'''
|3,323
|-
! ੪੮ 
|48
|[[ਬਲਾਚੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਲਾਚੌਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1948.htm?ac=48|title=ਬਲਾਚੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,14,964'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸੰਤੋਸ਼ ਕੁਮਾਰੀ ਕਟਾਰੀਆ]]
|'''39,633'''
|34.47
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਸੁਨੀਤਾ ਰਾਣੀ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਸੁਨੀਤਾ ਰਾਣੀ]]
|'''35,092'''
|30.52
|4,541
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਦਰਸ਼ਨ ਲਾਲ]]
|'''49,558'''
|19,640
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੪੯
|49
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1949.htm?ac=49|title=ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,41,809'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ]]
|'''82,132'''
|57.92
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਕੰਵਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ]]
|'''36,352'''
|25.63
|45,780
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਕੰਵਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ]]
|'''60,800'''
|23,881
|-
! ੫੦
|50
|[[ਰੂਪਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰੂਪਨਗਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1950.htm?ac=50|title=ਰੂਪਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,35,793'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਦਿਨੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਚੱਢਾ]]
|'''59,903'''
|44.11
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਬਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]]
|'''36,271'''
|26.71
|23,632
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਦੋਆ]]
|'''58,994'''
|23,707
|-
! ੫੧
|51
|[[ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1951.htm?ac=51|title=ਸ਼੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,47,571'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ]]
|'''70,248'''
|47.6
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]]
|'''62,306'''
|42.22
|7,942
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]]
|'''61,060'''
|12,308
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਮੋਹਾਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਮੋਹਾਲੀ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੫੨
|52
|[[ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਖਰੜ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1952.htm?ac=52|title=ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,76,684'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਨਮੋਲ ਗਗਨ ਮਾਨ]]
|'''78,273'''
|44.3
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|[[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ]]
|'''40,388'''
|22.86
|37,885
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਕੰਵਰ ਸੰਧੂ]]
|'''54,171'''
|2,012
|-
! ੫੩
|53
|[[ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1953.htm?ac=53|title=ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,55,196'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ]]
|'''77,134'''
|49.7
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|[[ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]]
|'''43,037'''
|27.73
|34,097
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]]
|'''66,844'''
|27,873
|-
! ੫੪
|112
|[[ਡੇਰਾ ਬਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS19112.htm?ac=112|title=ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,99,529'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ]]
|'''70,032'''
|35.1
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|[[ਦੀਪਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]]
|'''48,311'''
|24.21
|21,721
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਨਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ]]
|'''70,792'''
|1,921
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੫੫
|54
|[[ਬਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1954.htm?ac=54|title=ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,12,144'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਰੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''54,018'''
|48.17
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|[[ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ]]
|'''16,177'''
|14.43
|37,841
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ]]
|'''47,319'''
|10,046
|-
! ੫੬
|55
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1955.htm?ac=55|title=ਸ਼੍ਰੀ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,25,515'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਲਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਏ
|'''57,706'''
|45.98
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰਾ 
|'''25,507'''
|20.32
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰਾ 
|'''58,205'''
|23,867
|-
! ੫੭
|56
| [[ਅਮਲੋਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਮਲੋਹ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1956.htm?ac=56|title=ਅਮਲੋਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,13,966'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ  'ਗੈਰੀ' ਬੜਿੰਗ
|'''52,912'''
|46.43
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]    
|ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੂ ਖੰਨਾ
|'''28,249'''
|24.79
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਰਣਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ
|'''39,669'''
|3,946
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੫੮
|57
|[[ਖੰਨਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖੰਨਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1957.htm?ac=57|title=ਖੰਨਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਪੰਜਾਬ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,28,586'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਤਰੁਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸੌਂਦ 
|62,425
|48.55
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]    
|ਜਸਦੀਪ ਕੌਰ ਯਾਦੂ
|26805
|20.85
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਗੁਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਕੋਟਲੀ 
|'''55,690'''
|20,591
|-
! ੫੯
|58
|[[ਸਮਰਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਰਾਲਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1958.htm?ac=58|title=ਸਮਰਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,33,524'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦਿਆਲਪੁਰਾ 
|57,557
|43.11
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]    
|ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
|26667
|19.97
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋ 
|'''51,930'''
|11,005
|-
! ੬੦
|59
|[[ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਾਹਨੇਵਾਲ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1959.htm?ac=59|title=ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,79,196'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਮੁੰਡੀਆਂ]]
|61,515
|34.33
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]   
|ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ
|46322
|25.85
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ 
|'''63,184'''
|4,551
|-
! ੬੧
|60
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1960.htm?ac=60|title=ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਪੰਜਾਬ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,44,481'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ|ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ 'ਭੋਲਾ' ਗਰੇਵਾਲ]]
|68682
|47.54
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]   
|ਸੰਜੀਵ ਤਲਵਾਰ
|32760
|22.67
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ|ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਸੰਜੀਵ ਤਲਵਾਰ 
|'''43,010'''
|1,581
|-
! ੬੨
|61
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1961.htm?ac=61|title=ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,05,427'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਰਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਕੌਰ ਛੀਨਾ
|43811
|41.56
|bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]  
|ਤਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਤਾਜਪੁਰੀ 
|17673
|16.76
|
| bgcolor=&quot;#800000&quot; |[[ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਾਰਟੀ|ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ ਪਾਰਟੀ]]
|ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ
|'''53,955'''
|30,917
|-
! ੬੩
|62
|[[ਆਤਮ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਆਤਮ ਨਗਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1962.htm?ac=62|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,05,083'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
|44601
|42.44
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]   
|ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਰਵਲ
|28247
|26.88
|
| bgcolor=&quot;#800000&quot; |[[ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਾਰਟੀ|ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਸਿਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ]]
|'''53,541'''
|16,913
|-
! ੬੪
|63
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੇਂਦਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1963.htm?ac=63|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''98,405'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਅਸ਼ੋਕ 'ਪੱਪੀ' ਪ੍ਰਾਸ਼ਰ
|32789
|33.32
|bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]  
|ਗੁਰਦੇਵ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇਬੀ
|27985
|28.44
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ 
|'''47,871'''
|20,480
|-
! ੬੫
|64
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1964.htm?ac=64|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,17,360'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਗੋਗੀ
|40443
|34.46
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]    
|[[ਭਾਰਤ ਭੂਸ਼ਣ ਆਸ਼ੂ]]
|32931
|28.06
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਭਾਰਤ ਭੂਸ਼ਣ ਆਸ਼ੂ 
|'''66,627'''
|36,521
|-
! ੬੬
|65
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਉੱਤਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1965.htm?ac=65|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,25,907'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਮਦਨ ਲਾਲ ਬੱਗਾ
|51104
|40.59
|bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]  
|ਪ੍ਰਵੀਨ ਬਾਂਸਲ 
|35822
|28.45
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਰਾਕੇਸ਼ ਪਾਂਡੇ 
|'''44,864'''
|5,132
|-
! ੬੭
|66
|[[ਗਿੱਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਲ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1966.htm?ac=66|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,84,163'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਸੰਗੋਵਾਲ
|92696
|50.33
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]     
|ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ
|35052
|19.03
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵੈਦ
|'''67,923'''
|8,641
|-
! ੬੮
|67
|[[ਪਾਇਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਾਇਲ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1967.htm?ac=67|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,26,822'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਮਾਨਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿਆਸਪੁਰਾ
|63633
|50.18
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]    
|ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲੱਖਾ
|30624
|24.15
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲੱਖਾ
|'''57,776'''
|21,496
|-
! ੬੯
|68
|[[ਦਾਖਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਾਖਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1968.htm?ac=68|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,42,739'''
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਅਯਾਲੀ
|49909
|34.97
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]   
|ਕੈਪਟਨ ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
|42994
|30.12
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਐਚ ਐਸ ਫੂਲਕਾ]]
|'''58,923'''
|4,169
|-
! ੭੦
|69
|[[ਰਾਏਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਏਕੋਟ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1969.htm?ac=69|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,13,599'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਠੇਕੇਦਾਰ]]
|63659
|56.04
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]    
|ਕਮੀਲ ਅਮਰ ਸਿੰਘ
|36015
|31.7
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੱਗਾ ਹਿੱਸੋਵਾਲ 
|'''48,245'''
|10,614
|-
! ੭੧
|70
|[[ਜਗਰਾਉਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਗਰਾਉਂ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1970.htm?ac=70|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,25,503'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਣੂਕੇ]]
|65195
|51.95
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]    
|ਐੱਸ ਆਰ ਕਲੇਰ
|25539
|20.35
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਸਰਵਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਣੂਕੇ
|'''61,521'''
|25,576
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੋਗਾ ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੭੨
|71
|[[ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1971.htm?ac=71|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,41,308'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿਲਾਸਪੁਰ
|65156
|46.11
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਾਹੋਕੇ
|27172
|19.23
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ 
|'''67,313'''
|27,574
|-
! ੭੩
|72
|[[ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1972.htm?ac=72|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,33,222'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸੁਖਾਨੰਦ]]
|67143
|50.4
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]     
|ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਮਾਹਲਾ
|33384
|25.06
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ 
|'''48,668'''
|7,250
|-
! ੭੪
|73
|[[ਮੋਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮੋਗਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1973.htm?ac=73|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,44,232'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਅਰੋੜਾ|ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਅਰੋੜਾ]]
|59149
|41.01
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|ਮਾਲਵਿਕਾ ਸੂਦ
|38234
|26.51
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਕਮਲ
|'''52,357'''
|1,764
|-
! ੭੫
|74
|[[ਧਰਮਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧਰਮਕੋਟ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1974.htm?ac=74|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,42,204'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਡੀ ਧੌਂਸ
|65378
|45.97
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|ਸੁਖਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲੋਹਗੜ੍ਹ
|35406
|24.9
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਸੁਖਜੀਤ ਸਿੰਘ 
|'''63,238'''
|22,218
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੭੬
|75
|[[ਜ਼ੀਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜ਼ੀਰਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1975.htm?ac=75|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,51,211'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਨਰੇਸ਼ ਕਟਾਰੀਆ]]
|64034
|42.35
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]     
|ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
|41258
|27.29
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ 
|'''69,899'''
|23,071
|-
! ੭੭
|76
|[[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1976.htm?ac=76|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,24,499'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਰਣਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ
|48443
|38.91
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਿੰਕੀ
|28874
|23.19
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਿੰਕੀ 
|'''67,559'''
|29,587
|-
! ੭੮
|77
|[[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1977.htm?ac=77|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,51,909'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਰਜਨੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦਹੀਆ]]
|75293
|49.56
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]     
|ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦੂ
|47547
|31.3
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਸਤਕਾਰ ਕੌਰ 
|'''71,037'''
|21,380
|-
! ੭੯
|78
|[[ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1978.htm?ac=78|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,39,408'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਸਰਾਰੀ]]
|68343
|49.02
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]     
|ਵਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੋਨੀਮਾਨ
|57769
|41.44
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ 
|'''62,787'''
|5,796
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ  ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੮੦
|79
|[[ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1979.htm?ac=79|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,72,717'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜਗਦੀਪ ਕੰਬੋਜ ਗੋਲਡੀ|ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ 'ਗੋਲਡੀ']]
|91455
|52.95
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]     
|[[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]
|60525
|35.04
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]
|'''75,271'''
|18,500
|-
! ੯੧
|80
|[[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1980.htm?ac=80|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,45,224'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਨਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸਾਵਨਾ
|63157
|43.49
|bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]  
|ਸੁਰਜੀਤ ਕੁਮਾਰ ਜਿਆਣੀ 
|35437
|24.4
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੁਬਾਇਆ 
|'''39,276'''
|2,65
|-
! ੯੨
|81
| [[ਅਬੋਹਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਬੋਹਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1981.htm?ac=81|title=ਅਬੋਹਰ ਵਿਧਾਨ ਚੌਣ ਹਲਕਾ ਨਤੀਜੇ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,33,102'''
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
| ਸੰਦੀਪ ਜਾਖੜ
|49924
|37.51
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਕੁਲਦੀਪ ਕੁਮਾਰ (ਦੀਪ ਕੰਬੋਜ) 
|44453
|33.4
|
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]
|ਅਰੁਣ ਨਾਰੰਗ 
|'''55,091'''
|3,279
|-
! ੯੩
|82
|[[ਬੱਲੂਆਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੱਲੂਆਣਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1982.htm?ac=82|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,43,964'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫਿਰ|ਅਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗੋਲਡੀ ਮੁਸਾਫਿਰ]]
|58893
|40.91
|bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]  
|ਵੰਦਨਾਂ ਸਾਂਗਵਾਲ
|39720
|27.59
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਨੱਥੂ ਰਾਮ 
|'''65,607'''
|15,449
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੮੪
|83
|[[ਲੰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲੰਬੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1983.htm?ac=83|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,35,697'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਖੁੱਡੀਆਂ]]
|66313
|48.87
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]
|54917
|40.47
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]
|'''66,375'''
|22,770
|-
! ੪੫
|84
|[[ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1984.htm?ac=84|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,43,765'''
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਵੜਿੰਗ]]
|50998
|35.47
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਡਿੰਪੀ
|49649
|34.53
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ
|'''63,500'''
|16,212
|-
! ੮੬
|85
|[[ਮਲੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੋਟ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1985.htm?ac=85|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,39,167'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ|ਡਾ. ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ]]
|77370
|55.6
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕੋਟਭਾਈ
|37109
|26.67
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਅਜੈਬ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ 
|'''49,098'''
|4,989
|-
! ੮੭
|86
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮੁਕਤਸਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1986.htm?ac=86|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,49,390'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕਾਕਾ ਬਰਾੜ|ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ 'ਕਾਕਾ' ਬਰਾੜ]]
|76321
|51.09
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੋਜੀਬਰਕੰਦੀ
|42127
|28.2
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ 
|'''44,894'''
|7,980
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੮੮
|87
|[[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=87|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,29,883'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
|53484
|41.18
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|ਪਰਮਬੰਸ ਸਿੰਘ ਰੋਮਾਣਾ
|36687
|28.25
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਕੁਸ਼ਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ 
|'''51,026'''
|11,659
|-
! ੮੯
|88
|[[ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਕੋਟਕਪੂਰਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=88|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,23,267'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧਵਾਂ
|54009
|43.81
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|ਅਜੇਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
|32879
|26.67
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧਵਾਂ 
|'''47,401'''
|10,075
|-
! ੯੦
|89
|[[ਜੈਤੋ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ)|ਜੈਤੋ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=89|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,16,318'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ]]
|60242
|51.79
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ
|27453
|23.6
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 
|'''45,344'''
|9,993
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੯੧
|90
|[[ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=90|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,36,089'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
|56155
|41.26
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਸਿਕੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਲੂਕਾ
|45745
|33.61
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਂਗੜ
|'''55,269'''
|10,385
|-
! ੯੨
|91
| [[ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=91|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,49,724'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਮਾਸਟਰ ਜਗਸੀਰ ਸਿੰਘ
|85778	
|57.29
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੋਟਫ਼ੱਟਾ
|35566	
|23.75
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਕੋਟਭਾਈ 
|'''51,605'''
|645
|-
! ੯੩
|92
|[[ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=92|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,62,698'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
|93057
|57.2
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|[[ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]
|29476	
|18.12
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]
|'''63,942'''
|18,480
|-
! ੯੪
|93
|[[ਬਠਿੰਡਾ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਠਿੰਡਾ ਦਿਹਾਤੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=93|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,24,402'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਮਿਤ ਰਤਨ|ਅਮਿਤ ਰਾਠਾਂ ਕੋਟਫੱਤਾ]]
|66096
|53.13
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ
|30617 
|24.61
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਰੁਪਿੰਦਰ ਕੌਰ ਰੂਬੀ 
|'''51,572'''
|10,778
|-
! ੯੫
|94
|[[ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=94|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,31,606'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਪ੍ਰੋ. ਬਲਜਿੰਦਰ ਕੌਰ 
|48753
|37.04
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|ਜੀਤਮੋਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
|33501
|25.46
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਪ੍ਰੋ. ਬਲਜਿੰਦਰ ਕੌਰ 
|'''54,553'''
|19,293
|-
! ੯੬
|95
|[[ਮੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮੌੜ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=95|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,36,081'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਸੁਖਵੀਰ ਮਾਈਸਰ ਖਾਨਾ
|63099
|46.37
|bgcolor=&quot;#EDEAE0&quot; | ||[[ਅਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ|ਅਜ਼ਾਦ]]
|[[ਲੱਖਾ ਸਿਧਾਣਾ|ਲੱਖਾ ਸਿੰਘ ਸਿਧਾਣਾ]] 
|28091
|20.64
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਜਗਦੇਵ ਸਿੰਘ 
|'''62,282'''
|14,677
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮਾਨਸਾ ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੯੭
|96
|[[ਮਾਨਸਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਾਨਸਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=96|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,73,756'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਵਿਜੇ ਸਿੰਗਲਾ|ਡਾ. ਵਿਜੇ ਸਿੰਗਲਾ]]
|100023	
|57.57
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]   
|[[ਸਿੱਧੂ ਮੂਸੇਵਾਲਾ]]
|36700
|21.12
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਨਾਜ਼ਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨਸ਼ਾਹੀਆ 
|'''70,586'''
|20,469
|-
! ੯੮
|97
|[[ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=97|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,52,822'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਣਾਵਾਲੀ
|75817
|49.61
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|ਬਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਮੌਫਰ
|34446
|22.54
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|ਦਿਲਰਾਜ ਸਿੰਘ 
|'''59,420'''
|8,857
|-
! ੯੯
|98
|[[ਬੁਢਲਾਡਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੁਢਲਾਡਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=98|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,60,410'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਬੁੱਧ ਰਾਮ ਸਿੰਘ|ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬੁੱਧ ਰਾਮ]]
|88282
|55.04
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|ਡਾ. ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ
|36591
|22.81
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਬੁੱਧ ਰਾਮ 
|'''52,265'''
|1,276
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੧੦੦
|99
|[[ਲਹਿਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲਹਿਰਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=99|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,37,776'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਬਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੋਇਲ
|60058	
|43.59
|bgcolor=#FF0000|
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਸੰਯੁਕਤ)]]
|[[ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ]]
|33540
|24.34
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ 
|'''65,550'''
|26,815
|-
! ੧੦੧
|100
|[[ਦਿੜ੍ਹਬਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਿੜ੍ਹਬਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=100|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,45,257'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ]]
|82630	
|56.89
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਗੁਲਜ਼ਾਰੀ
|31975
|22.01
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ 
|'''46,434'''
|1,645
|-
! ੧੦੨
|101
|[[ਸੁਨਾਮ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸੁਨਾਮ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=101|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,54,684'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਅਮਨ ਅਰੋੜਾ]]
|94794	
|61.28
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧੀਮਾਨ
|19517	
|12.62
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਅਮਨ ਅਰੋੜਾ 
|'''72,815'''
|30,307
|-
! ੧੦੩
|107
|[[ਧੂਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧੂਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=107|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,28,458'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ]]
|82592
|64.29
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਦਲਵੀਰ ਸਿੰਘ|ਦਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਗੋਲਡੀ]]
|24386
|18.98
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਦਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਗੋਲਡੀ
|'''49,347'''
|2,811
|-
! ੧੦੪
|108
|[[ਸੰਗਰੂਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸੰਗਰੂਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=108|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,44,873'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭਰਾਜ]]
|74851	
|51.67
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਵਿਜੈ ਇੰਦਰ ਸਿੰਗਲਾ]]
|38421	
|26.52
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਵਿਜੇ ਇੰਦਰ ਸਿੰਗਲਾ
|'''67,310'''
|30,812
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਬਰਨਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਬਰਨਾਲਾ ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੧੦੫
|102
|[[ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭਦੌੜ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=102|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,25,247'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਉਗੋਕੇ]]
|63967
|51.07
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]]
|26409
|21.09
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਪੀਰਮਲ ਸਿੰਘ 
|'''57,095'''
|20,784
|-
! ੧੦੬
|103
|[[ਬਰਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਰਨਾਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=103|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,31,532'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਮੀਤ ਹੇਅਰ
|64800	
|49.27
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਤਾ
|27178	
|20.66
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਮੀਤ ਹੇਅਰ
|'''47,606'''
|2,432
|-
! ੧੦੭
|104
|[[ਮਹਿਲ ਕਲਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ|ਮਹਿਲ ਕਲਾਂ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=104|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,15,462'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਡੋਰੀ
|53714
|46.52
|bgcolor=&quot;{{ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)/meta/color}}&quot;|
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)|ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) (ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ)]] 
|ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਕੱਟੂ
|23367
|20.24
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਡੋਰੀ 
|'''57,551'''
|27,064
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੧੦੮
|105
|[[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=105|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,26,042'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਡਾ. ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ਮਿਲ ਉਰ ਰਹਿਮਾਨ
|65948	
|52.32
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨਾ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨਾ]]
|44262	
|35.12
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨਾ 
|'''58,982'''
|12,702
|-
! ੧੦੯
|106
| [[ਅਮਰਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਮਰਗੜ੍ਹ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=106|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,29,868'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗੱਜਣਮਾਜਰਾ]]
|44523
|34.28
|bgcolor=&quot;{{ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)/meta/color}}&quot;|
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)|ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) (ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ)]] 
|[[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
|38480
|29.63
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਧੀਮਾਨ
|'''50,994'''
|11,879
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੧੧੦
|109
|[[ਨਾਭਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਾਭਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=109|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,42,819'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇਵ ਮਾਜਰਾ
|82053
|57.45
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਕਬੀਰ ਦਾਸ
|29453
|20.62
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ 
|'''60,861'''
|18,995
|-
! ੧੧੧
|110
|[[ਪਟਿਆਲਾ ਦੇਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਦਿਹਾਤੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=110|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,48,243'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਡਾ. ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ
|77155
|52.05
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਮੋਹਿਤ ਮਹਿੰਦਰਾ
|23681
|15.97
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਬ੍ਰਹਮ ਮਹਿੰਦਰਾ 
ਮੋਹਿੰਦਰਾ
|'''68,891'''
|27,229
|-
! ੧੧੨
|111
|[[ਰਾਜਪੁਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਜਪੁਰਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=111|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,36,759'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਨੀਨਾ ਮਿੱਤਲ]]
|54834	
|40.1
|bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਜਗਦੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਜੱਗਾ
|32341
|23.65
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਹਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਕੰਬੋਜ 
|'''59,107'''
|32,565
|-
! ੧੧੩
|113
|[[ਘਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਘਨੌਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=113|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,30,423'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਗੁਰਲਾਲ ਘਨੌਰ]]
|62783
|48.14
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਮਦਨਲਾਲ ਜਲਾਲਪੁਰ
|31018
|23.78
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਠੇਕੇਦਾਰ ਮਦਨ ਲਾਲ ਜਲਾਲਪੁਰ 
|'''65,965'''
|36,557
|-
! ੧੧੪
|114
|[[ਸਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਨੌਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=114|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,65,007'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਠਾਨਮਾਜਰਾ
|83893
|50.84
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਹਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੰਦੂਮਾਜਰਾ
|34771
|21.07
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|ਹਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੰਦੂਮਾਜਰਾ 
|'''58,867'''
|48,70
|-
! ੧੧੫
|115
|[[ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=115|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,03,468'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕੋਹਲੀ]]
|48104
|46.49
|bgcolor=&quot;{{#0018A8}} |
|ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ
|[[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|28231
|27.28
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''72,586'''
|52,407
|-
! ੧੧੬
|116
|[[ਸਮਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਾਣਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=116|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,48,335'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਚੇਤਨ ਸਿੰਘ ਜੌੜੇ ਮਾਜਰਾ
|74375
|50.14
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੱਖੜਾ
|34662
|23.37
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 
|'''62,551'''
|9,849
|-
! ੧੧੭
|117
|[[ਸ਼ੁਤਰਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ੁਤਰਾਣਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=117|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,37,739'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜ਼ੀਗਰ|ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜੀਗਰ]]
|81751	
|59.35
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਬੀਬੀ ਵਨਿੰਦਰ ਕੌਰ ਲੂੰਬਾ
|30197 
|21.92
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ
|'''58,008'''
|18,520
|}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
|}


ਸਰੋਤ: [http://eciresults.nic.in ਭਾਰਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ]

==ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਮਿਆਰ==

=== ੧. ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ===

'''(ੳ) ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

'''(ਅ) ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ'''

'''(ੲ) ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ''' 

=== ੨. ਦਲ ਬਦਲੂ ===

'''(ੳ) ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

# ਭੁਲੱਥ ਵਿਧਾਇਕ ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ ਆਪ ਛੱਡ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ। 
# ਮੌੜ ਵਿਧਾਇਕ ਜਗਦੇਵ ਸਿੰਘ ਆਪ ਛੱਡ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ। 
# ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਇਕ ਪੀਰਮਲ ਸਿੰਘ ਆਪ ਛੱਡ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ।
# ਮਾਨਸਾ ਵਿਧਾਇਕ ਨਾਜਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨਸ਼ਾਹੀਆ ਆਪ ਛੱਡ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ। 

#

'''(ਅ) ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ'''

# ਅਨਿਲ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਛੱਡ ਕੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ  ਵੱਲੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਉੱਤਰੀ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ।
#ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਛੱਡ ਕੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵੱਲੋਂ ਸੁਜਾਨਪੁਰ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ।
#ਅਮਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਜਨਾਲਾ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਟਕਸਾਲੀ) ਛੱਡ ਕੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਬ) ਵੱਲੋਂ ਅਜਨਾਲਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ।
#ਜਗਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਛੱਡ ਕੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ  ਵੱਲੋਂ ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ।
#ਜੀਤਮੋਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਤੋਂ ੧ ਆਜਾਦ ਤੇ ਫਿਰ ੨ ਵਾਰ ਕਾਂਗਰਸ ਤੇ ੧ ਵਾਰ ਅਕਾਲੀ ਵਿਧਾਇਕ ਰਹੇ। ੨੦੧੭ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਹ ਫਿਰ ਅਕਾਲੀ ਟਿਕਟ ਤੇ ਚੋਣ ਲੜੇ।
#ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਵਲੋਂ ਬੱਲੂਆਣਾ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਵਾਰ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇਹਾਤੀ ਤੋਂ ਅਕਾਲੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹਨ। 
#ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਕਾਂਗਰਸ ਵਲੋਂ ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਰਹੇ, ਫ਼ਿਰ ਅਕਾਲੀ ਦਲ,  ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ' ਚ ਗਏ। 2019 ਵਿੱਚ ਉਹ ਫ਼ਿਰ ਅਕਾਲੀ ਦਲ 'ਚ ਪਰਤੇ ਤੇ ਮੌੜ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ।  
#ਕੈਪਟਨ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਤੋਂ ਹੋਣਗੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਜੋ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਛੱਡ ਕੇ ਆਏ&lt;ref&gt;[[https://zeenews.india.com/hindi/zeephh/punjab/captain-harminder-singh-will-be-the-akali-dal-candidate-from-sultanpur-lodhi/1000803/amp|title={{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਈ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ਸੀਨੀਅਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਗੂ ਅਤੇ ਮਿਲਕਫੈੱਡ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਕੈਪਟਨ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅੱਜ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫ਼ੜ ਲਿਆ ਹੈ।]]&lt;/ref&gt;
'''(ੲ) ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ'''

=== ੩. ਪਰਿਵਾਰਵਾਦ ਅਤੇ ਭਤੀਜਾਵਾਦ ===

==== (ੳ) ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਬਾਦਲ) ====

# ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ [[ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] ਦੇ ਪੁੱਤਰ [[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] ਜੋ ਕਿ [[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]] ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਬੀਬੀ [[ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ]] ਜੋ ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਹਨ , ਉਹ [[ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]] ਤੋਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਲੜਨਗੇ।&lt;ref&gt;{{Cite web|date=15 March 2021|title=Sukhbir Badal: Will contest from Jalalabad in 2022 Punjab polls|url=https://www.indianexpress.com/article/india/sukhbir-badal-will-contest-from-jalalabad-in-2022-punjab-polls-7228488/lite/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
# ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀ [[ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ]] ਧਰਮਕੋਟ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਬਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੋਗਾ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜਨਗੇ।&lt;ref&gt;{{Cite web|date=6 December 2016|title=Father, son get SAD tickets from Moga, partymen doubt their winnability|url=https://www.indianexpress.com/article/india/punjab-2017-elections-father-son-get-sad-tickets-from-moga-partymen-doubt-their-winnability-4412726/lite/|url-status=live|access-date=16 November 2021}}&lt;/ref&gt; 
#[[ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] ਤੋਂ ਸਾਬਕਾ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਚੰਦੂਰਾਜਰਾ ਨੂੰ [[ਘਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਘਨੌਰ]] ਤੋਂ ਟਿਕਟ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਬੇਟਾ ਹਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੰਦੂਮਾਜਰਾ ਨੂੰ [[ਸਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਨੌਰ]] ਤੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ [[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] ਨੇ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ticket to Chandumajra- resentment in SAD leaders over ticket allocation|url=https://www.royalpatiala.in/ticket-to-chandumajra-resentment-in-sad-leaders-over-ticket-allocation/amp/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;


'''(ਅ) ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

'''(ੲ) ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ'''

=== ੪. ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ===
ਇਸ ਵਾਰ ਅੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਧਾਇਕ 50 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹਨ।


'''सबसे कर्जाई विधायक'''

* '''राणा गुरजीत सिंह, कांग्रेस :''' 71 करोड़
* '''अमन अरोड़ा, AAP :''' 22 करोड़
* '''राणा इंद्र प्रताप सिंह, निर्दलीय :''' 17 करोड़


''' ਸਿੱਖਿਆ :'''
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰ.
!ਸਿੱਖਿਆ 
!ਵਿਧਾਇਕ
|-
|੧.
|5 ਵੀਂ ਪਾਸ
|1
|-
|੨.
|8 ਵੀਂ ਪਾਸ 
|3
|-
|੩.
|10 ਵੀਂ ਪਾਸ 
|17
|-
|੪.
|12 ਵੀਂ ਪਾਸ 
|24
|-
|੫.
|ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ 
|21
|-
|੬.
|ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ 
|23
|-
|੭.
|ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ 
|21
|-
|੮.
|ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ.
|2
|-
|੯.
|ਡਿਪਲੋਮਾ ਹੋਲਡਰ
|5
|}


'''ਉਮਰ:''' 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰ. 
!ਵਿਧਾਇਕ
!ਸੰਖਿਆ
|-
|੧.
|25-30 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ 
|3
|-
|੨.
|31-40 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ
|21
|-
|੩.
|41-50 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ
|37
|-
|੪.
|51-60 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ
|33
|-
|੫.
|61-70 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ
|21
|-
|੬.
|71-80 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ
|2
|}

=== ੫. ਸ਼ੁੱਧਤਾ/ ਜਾਤ-ਪਾਤ ===

=== ੬. ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੀ ਘਾਟ ===

=== ੭. ਅਪਰਾਧੀ ===

=== ੮. ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਦੇ ਮਿਆਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ===

=== ੧੦. ਵਿਧਾਇਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰ
!ਵਿਧਾਇਕ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bhaskar.com/local/punjab/news/punjab-assembly-sessionoath-will-be-administered-to-117-mlas-new-cm-bhagwant-mann-129523235.html|title=ਵਿਧਾਇਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ 2022 ਚੌਣਾਂ}}&lt;/ref&gt;
!ਸੰਖਿਆ 
|-
|੧.
|ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 
|90
|-
|੨.
|ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ
|17
|-
|੩.
|ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ
|6
|-
|੪.
|ਚੌਥੀ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ
|3
|-
|੫.
|ਪੰਜਵੀਂ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ
|1
|}

==ਚੌਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ==

=== ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਗਠਨ ===
[[ਤਸਵੀਰ:Bhagwant_Mann_taking_oath_as_Punjab_Chief_Minister_in_2022.jpg|thumb|ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 17ਵੇੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਹਲਫ਼ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ।]]

=== ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ===

==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ==
[[ਮਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ]]

[[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]]

[[2020 ਦੇ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ]]

[[ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੌਣਾਂ 2019]]

[[ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2024]]

[[ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਚੋਣਾਂ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ)]]  

[[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ|ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਸੂਚੀ]]

[[ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ 2020 -2021]]

[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਮੁਨਸੀਪਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਚੌਣਾਂ 2021]]

[[2022 ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ]] 

==ਹਵਾਲੇ==</text>
      <sha1>t1tvmtxubw5qnvmbcqx2g843tqecl97</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608878</id>
      <parentid>608877</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T17:17:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ਕਿਸਾਨੀ ਜਿੰਦਾਬਾਦ</username>
        <id>39436</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="236489" xml:space="preserve">'''ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022''' ਲਈ 20 ਫਰਵਰੀ 2022 ਨੂੰ, 16ਵੀਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਚੋਣ ਲਈ 117 ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਹੋਈਆਂ। ਸਾਲ 2017 ਵਿੱਚ ਚੁਣੀ ਗਈ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਲੀ ਅਸੈਂਬਲੀ ਦਾ ਕਾਰਜਕਾਲ 23 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਖਤਮ ਹੋ ਗਿਆ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://eci.gov.in/elections/term-of-houses/|title= ਸੂਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ|access-date=29 March 2021|website=[[Election Commission of India]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://knowindia.gov.in/profile/the-states.php|title= ਸੂਬੇ ਅਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾਵਾਂ |access-date=29 March 2021|website=knowindia.gov.in}}&lt;/ref&gt;

{{Infobox election
| election_name = 2022 ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ
| country = ਭਾਰਤ
| flag_year = 1996
| type = Legislative
| ongoing = no
| party_colour = 
| previous_election = 2017 ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ
| previous_year = [[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2017|2017]]
| election_date = 20 ਫਰਵਰੀ 2022
| next_election = 2027 ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ
| next_year = 2027
| seats_for_election = ਸਾਰਿਆਂ 117 ਸੀਟਾਂ [[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]]
| majority_seats = 59
| opinion_polls = #ਚੌਣ ਸਰਵੇਖਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ
| turnout = 71.95% ({{ਘਾਟਾ}}5.25%)
| image1 = [[File:Bhagwant Mann Lok Sabha.jpg|120px]]
| colour1 = 
| leader1 = [[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ]]
| leader_since1 = 2019
| leaders_seat1 = [[ਧੂਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧੂਰੀ]] (ਜੇਤੂ)
| party1 = ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ
| alliance1 = ਕੋਈ ਨਹੀਂ
| last_election1 = 23.72% ਵੋਟਾਂ&lt;br /&gt;20 ਸੀਟਾਂ
| seats_before1 = 11
| seats1 ='''92'''
| seat_change1 ={{ਵਾਧਾ}}72 
| popular_vote1 =65,38,783 
| percentage1 =42.01 
| swing1 ={{ਵਾਧਾ}}18.3% 
| 1data1 = 
| image2 =[[File:Charanjit Singh Channi (cropped).png|150px]] 
| leader2 = [[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]]
| party2 = ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ
| alliance2 = ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਠਜੋੜ
| leader_since2 = 2017
| leaders_seat2 = [[ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]] (ਹਾਰੇ)&lt;br&gt;[[ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭਦੌੜ]] (ਹਾਰੇ)
| last_election2 = 38.50% ਵੋਟਾਂ&lt;br /&gt;77 ਸੀਟਾਂ
| seats_before2 = 80
| seats2 ='''18'''
| seat_change2 ={{ਘਾਟਾ}}59 
| popular_vote2 =35,76,684 
| percentage2 =22.98 
| swing2 ={{ਘਾਟਾ}}15.5% 
| 1blank = {{nowrap|Seats needed}}
| image3 = [[File:Sukhvir Singh Badal.jpeg|120px]]
| leader3 = [[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ]]
| party3 = ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ
| alliance3 = ਅਕਾਲੀ-ਬਸਪਾ 
| leader_since3 = 2019
| leaders_seat3 = [[ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]] (ਹਾਰੇ)
| last_election3 = 25.24% ਵੋਟਾਂ &lt;br /&gt;15 ਸੀਟਾਂ
| seats_before3 = 14
| seats3 ='''3''' 
| seat_change3 ={{ਘਾਟਾ}}12 
| popular_vote3 =28,61,286 
| percentage3 =18.38 
| swing3 ={{ਘਾਟਾ}}6.8% 
| 1data3 = 
&lt;!-- map --&gt;
| map_image = File:2022 Punjab Legislative Assembly election results.svg
| map_caption = ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਦੇ ਚੋਣ ਨਤੀਜੇ 
&lt;!-- bottom --&gt;| title = ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ 
| before_election = [[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]]
| before_party = ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ
| after_election =ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ 
| after_party = ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ 
| needed_votes = 59 ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਸੀਟਾਂ
| seats_needed2 = {{increase}}49
}}

== ਪਿਛੋਕੜ==
2017 ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਚ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 117 'ਚੋ 77 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ 10 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਸੱਤਾ ਚ ਵਾਪਸੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ 20 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਮੁੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਬਣ ਕੇ ਉੱਭਰੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਗੱਠਜੋੜ ਨੇ ਕੁੱਲ 22 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਣਾਇਆ। ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਤੇ ਬੀਜੇਪੀ 10 ਸਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ 18 ਸੀਟਾਂ ਨਾਲ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਜਾ ਪੁੱਜਾ। &lt;ref&gt;[https://www.firstpost.com/politics/punjab-election-results-2017-congress-wins-77-seats-38-5-vote-share-amarinder-singh-to-be-next-cm-3325032.html/amp&amp;ved=2ahUKEwihs7jwxfvvAhXiheYKHUfHCx8QFjADegQIFRAC&amp;usg=AOvVaw3SG2Dqts8UBXueC3bv6VZ1&amp;ampcf=1|title= ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2017 ਨਤੀਜੇ, ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਜ਼ਬਰਦਸਤ ਵਾਪਸੀ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

2019 ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਦਿਸਿਆ ਅਤੇ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 13 'ਚੋਂ 8 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ, ਭਾਜਪਾ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ 2-2 ਸੀਟਾਂ ਤੇ ਜਿੱਤ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਆਪ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇਕ ਸੀਟ ਤੇ ਹੀ ਜਿੱਤ ਮਿਲੀ। &lt;ref&gt;[https://www.punjab.news18.com/amp/photogallery/punjab/punjab-loksabha-winning-candidates-list-85573.html%7Ctitle= ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ੨੦੧੯ ਨਤੀਜਾ ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

2017 'ਚ ਆਪ ਵੱਲੋਂ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ ਬਣਾਏ ਗਏ [[ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]] ਸਮੇਤ [[ਮੌੜ]] ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਜਗਦੇਵ ਸਿੰਘ ਕਮਾਲੂ ਅਤੇੇ [[ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭਦੌੜ]] ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਪਿਰਮਲ ਸਿੰਘ ਆਪ ਛੱਡ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ।&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/punjabi/india-57341496.amp&amp;ved=2ahUKEwjZsuepg_vwAhXw7XMBHVACCN0QFjAGegQICRAC&amp;usg=AOvVaw0aewGHfa2wdYNSokw-yqiX&amp;ampcf=1|title= ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ ਸਮੇਤ ਆਪ ਦੇ 3 ਵਿਧਾਇਕ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! ਨੰ. 
! ਚੋਣਾਂ 
! ਸੀਟਾਂ 
! ਕਾਂਗਰਸ 
! ਆਪ
! ਅਕਾਲੀ 
! ਭਾਜਪਾ 
! ਹੋਰ 
|-
! 1
! 2014 ਲੋਕਸਭਾ 
| 13
| 3
| 4
|4
|2
|0
|-
! 2
! 2017 ਵਿਧਾਨਸਭਾ 
|117
|77
|20
|15
|3
|2
|-
! 3
! 2019 ਲੋਕਸਭਾ 
|13
|8
|1
|2
|2
|0
|-
!4
!2022 ਵਿਧਾਨਸਭਾ
|117
|18
|92
|3
|2
|2
|}

===ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਕਾਸ===

{{See also|2020 ਦੇ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ}}
ਹਾਸ਼ੀਏ ਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਪੁਨਰ-ਸੁਰਜੀਤੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਪਾਰਟੀ 2019 ਲੋਕਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਪੰਜਾਬ ਜਮਹੂਰੀ ਗਠਜੋੜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੀ ਤੇ ਤਿੰਨ ਸੀਟਾਂ ਜਲੰਧਰ, ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਤੇ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਖੜ੍ਹੇ ਕੀਤੇ। ਤਿੰਨੇ ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ 4.79 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਬਸਪਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਨੇ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਲੰਧਰ (ਰਿਜ਼ਰਵ) ਤੋਂ ਬਸਪਾ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਨੇ 2.4 ਵੱਖ ਵੋਟਾਂ ਹਾਸਲ ਕਰ ਕੇ ਬਿਹਤਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ (ਰਿਜ਼ਰਵ) ਤੋਂ ਪਾਰਟੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਖੁਸ਼ੀ ਰਾਮ ਨੂੰ 1.28 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਤੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ ਨੂੰ 1.46 ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਮਿਲੀਆਂ। ਚੋਣ ਨਤੀਜਿਆਂ ਮੁਤਾਬਕ ਤਿੰਨਾਂ ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ ਬਸਪਾ ਤੀਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਰਹੀ ਜਦਕਿ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦਾ ਰੁਤਬਾ ਹਾਸਲ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ ਚੌਥੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਆਈ।&lt;ref&gt;[https://www.punjabijagran.com/lite/editorial/general-bsp-emergence-in-punjab-8662854.html|title= ਪੰਜਾਬ ਚ ਬਸਪਾ ਦਾ ਉਭਾਰ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

ਆਪ ਵਿਧਾਇਕ ਐੱਚ. ਐੱਸ. ਫੂਲਕਾ ਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ 15 ਦਿਨਾਂ ਅੰਦਰ ਮੁਲਜ਼ਮਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਹ 16 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜਾ ਕੇ ਵਿਧਾਇਕ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇਣਗੇ। ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ ਨੂੰ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਲਾਹੇ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਦੇ ਦਿੱਲੀ ਤੋਂ ਤੁਗਲਕੀ ਫਰਮਾਨ ਤੋਂ ਨਾਰਾਜ਼ ਪੰਜਾਬ ਆਪ ਦੇ ਖਹਿਰਾ ਸਮੇਤ 8 ਵਿਧਾਇਕ ਆਪ ਛੱਡ ਕੇ ਬਾਗੀ ਹੋ ਗਏ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਈ ਵਿਧਾਇਕ ਆਪ 'ਚ ਵਾਪਿਸ ਵੀ ਗਏ&lt;ref&gt;[https://m.punjabitribuneonline.com/news/archive/punjab/%25E0%25A8%25AB%25E0%25A9%2582%25E0%25A8%25B2%25E0%25A8%2595%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%25A8%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%2585%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25A4%25E0%25A9%2580%25E0%25A8%25AB%25E0%25A8%25BC%25E0%25A9%2587-%25E0%25A8%25A6%25E0%25A8%25BE-%25E0%25A8%25AB%25E0%25A8%25BC%25E0%25A9%2588%25E0%25A8%25B8%25E0%25A8%25B2-1436971&amp;ved=2ahUKEwiDn8Lkn4XwAhWLWX0KHasTCvoQFjAFegQIChAC&amp;usg=AOvVaw3Frd-ikbtyk3OP1dVFIm69|title= ਫੂਲਕਾ ਨੇ ਅਸਤੀਫ਼ੇ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਇਕ ਹਫ਼ਤੇ ਲਈ ਟਾਲਿਆ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.hindustantimes.com/punjab/another-mla-joins-punjab-aap-rebel-camp-tally-reaches-eight/story-8QjB2GAcg5pCid2PFGPNpK_amp.html&amp;ved=2ahUKEwizxPWhm4XwAhWHzTgGHdKhBTQQFjABegQIFhAC&amp;usg=AOvVaw30_l9jREc1L2-Kya2CBWHA&amp;ampcf=1|title= ਖਹਿਰਾ ਸਮੇਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 8 ਵਿਧਾਇਕ ਆਪ ਛੱਡ ਹੋਏ ਇਕੱਠੇ ]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[https://www.tribuneindia.com/news/archive/punjab/rebel-mla-baldev-returns-to-aap-848037&amp;ved=2ahUKEwjH0tLooIXwAhVFcCsKHSWFB2wQFjABegQIDBAC&amp;usg=AOvVaw3ApG-QASyu3R1ZRP6lPgGP&amp;ampcf=1|title= ਆਪ ਦੇ ਕਈ ਬਾਗੀ ਵਿਧਾਇਕ ਮੁੜ ਆਪ 'ਚ ਆਏ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;

2019 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪ ਦੇ ਮਾਨਸਾ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ।&lt;ref&gt;[https://www.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/nazar-singh-manshahia-1098229%3famp|title= ਨਾਜ਼ਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨਸ਼ਾਹੀਆ ਦੇ ਕਾਂਗਰਸ ''ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ''ਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਲੜਖੜਾਏ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;ਰੋਪੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ (ਆਪ) ਦੇ ਵਿਧਾਇਕ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਦੋਆ ਵੱਲੋਂ ਮੁੜ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਉਹ ਵੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਪ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਏ।&lt;ref&gt;[https://punjab.news18.com/news/punjab/aap-ropar-mla-amarjit-singh-sandoa-returns-to-party-fold-181351.html|title= ਆਪ' 'ਚ ਵਾਪਸ ਆਏ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਗਏ ਰੋਪੜ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਦੋਆ]&lt;/ref&gt;

=== ਨਵੇਂ ਸਮੀਕਰਣ ===
ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਦ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਗਏ 3 ਕਿਸਾਨੀ ਬਿੱਲਾਂ 'ਤੇ ਰੋਸ ਵਜੋਂ 2 ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਬੀਜੇਪੀ ਨਾਲ 2020 ਚ ਆਪਣਾ ਗੱਠਜੋੜ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Sep 27|first=TNN / Updated:|last2=2020|last3=Ist|first3=09:06|title= ਸਰਕਾਰ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਨਾਲੋਂ ਗਠਜੋੜ ਵੀ ਤੋੜਿਆ{{!}} India News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/after-quitting-govt-bjps-oldest-ally-akali-dal-walks-out-of-nda/articleshow/78340957.cms|access-date=2021-04-14|website=The Times of India|language=en}}&lt;/ref&gt; 

ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਗੱਠਜੋੜ ਵਿਚ 2017 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲੜੀਆਂ ਸਨ ਪਰ ਹੁਣ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਗੱਠਜੋੜ ਵੀ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;[https://www.sa=t&amp;source=web&amp;rct=j&amp;url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/punjab/lip-breaks-alliance-with-aap-over-kejriwal-apology-558714&amp;ved=2ahUKEwjGvq_avv3vAhUhyjgGHRlmBRMQFjAAegQIAxAC&amp;usg=AOvVaw2CCL6OieIxyJ1QgsaJZxzf&amp;ampcf=11|title= ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਗੱਠਜੋੜ ਤੋੜਿਆ]&lt;/ref&gt;

=== ਚੋਣ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ===
{{See also|2021 ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਕਟ}}

17 ਸਿਤੰਬਰ 2021 ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਕਾਂਗਰਸ ਇੰਚਾਰਜ ਹਰੀਸ਼ ਰਾਵਤ ਨੇ ਟਵੀਟ ਕਰਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਹਾਈਕਮਾਨ ਵਲੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਦਲ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਦਿੱਤੀ।&lt;ref&gt;[[https://https://zeenews.india.com/hindi/zeephh/punjab/captains-chair-in-danger-congress-punjab-in-charge-harish-rawat-calls-emergency-meeting/988676/amp&amp;ved=2ahUKEwj8suHs_oX0AhXMWisKHX7WARsQFnoECA8QAQ&amp;usg=AOvVaw0qfQNgE-0OBhbXudQj9fGg&amp;ampcf=1%7Ctitle=ਕੀ https://zeenews.india.com/hindi/zeephh/punjab/captains-chair-in-danger-congress-punjab-in-charge-harish-rawat-calls-emergency-meeting/988676/amp&amp;ved=2ahUKEwj8suHs_oX0AhXMWisKHX7WARsQFnoECA8QAQ&amp;usg=AOvVaw0qfQNgE-0OBhbXudQj9fGg&amp;ampcf=1%7Ctitle=ਕੀ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200625000000/https://https//udn.com/news/story/121424/4659358 |date=25 ਜੂਨ 2020 }} ਕੈਪਟਨ ਦੀ ਕੁਰਸੀ ਹੈ ਖ਼ਤਰੇ `ਚ?ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਭਾਰੀ ਹਰੀਸ਼ ਰਾਵਤ ਨੇ ਸੱਦੀ ਹੰਗਾਮੀ ਮੀਟਿੰਗ&lt;/ref&gt; ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18 ਸਿਤੰਬਰ 2021 ਨੂੰ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੋਰਨਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ ਮਤਭੇਦ ਸਨ।&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/punjabi/india-58606984|title= ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਅਸਤੀਫ਼ਾ, ਹਰੀਸ਼ ਰਾਵਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਅਗਲੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਾਰੇ ਫ਼ੈਸਲਾ ਹਾਈਕਮਾਨ ਲਵੇਗਾ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ &lt;ref&gt;{{cite web|date=19 September 2021|title=ਨਵਾਂ ਪੰਜਾਬ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ ਕੌਣ ਹੈ।|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/who-is-charanjit-singh-channi-new-punjab-chief-minister/articleshow/86342151.cms|work=[[The Times of India]]|accessdate=20 September 2021}}&lt;/ref&gt; ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਵਾਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ 20 ਸਤੰਬਰ 2021 ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ।&lt;ref&gt;[https://www.bbc.com/punjabi/international-58626511|title= ਚਰਨਜੀਤ ਚੰਨੀ ਬਣੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ˸ ਕੀ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀਆਂ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਘਟ ਗਈਆਂ ਜਾਂ ਸਿੱਧੂ ਲਈ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਵੱਧ ਗਈਆਂ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.freepressjournal.in/india/yes-i-will-be-forming-a-new-party-says-amarinder-singh-will-soon-share-name-and-symbol|title=Yes, I will be forming a new party, says Amarinder Singh; will soon share name and symbol |work=[[The Free Press Journal]]|date=27 October 2021 |access-date=27 October 2021}}&lt;/ref&gt;

== ਚੋਣ ਸਮਾਂ ਸੂਚੀ ==

ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਕਿ 8 ਜਨਵਰੀ 2022 ਨੂੰ 11 ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਉਹ ਦੁਪਹਿਰ 3:30 ਵਜੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਕੇ 5 ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰਨਗੇ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://m.punjabijagran.com/national/general-election-commission-will-announce-the-assembly-elections-today-9010798.html|title=ਅੱਜ ਹੋਵੇਗਾ ਪੰਜ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੀਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ, ਸਾਰੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀਆਂ ਟਿਕੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ}}&lt;/ref&gt;

ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਭਵਨ ਵਿਚ ਭਾਰਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਸੁਸ਼ੀਲ ਚੰਦਰਾ ਨੇ 8 ਜਨਵਰੀ 2022 ਨੂੰ ਦੁਪਹਿਰ 3:30 ਵਜੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਚੋਣ ਜਾਬਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ।  
ਚੋਣ ਤਰੀਕ 14 ਫਰਵਰੀ 2022 ਤੋਂ 20 ਫਰਵਰੀ 2022 ਤੱਕ ਗੁਰੂ ਰਵੀਦਾਸ ਜਯੰਤੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|date=2022-01-17|title=EC Defers Punjab Polls to Feb 20 After Parties Seek Fresh Date Due to Guru Ravidas Jayanti|url=https://www.news18.com/news/india/ec-defers-punjab-polls-to-feb-20-after-parties-seek-fresh-date-due-to-guru-ravidas-jayanti-4666853.html|access-date=2022-01-17|website=News18|language=en}}&lt;/ref&gt;

[[File:Map of Assembly Constituencies of Punjab, India in 2022.jpg|thumb|2022 ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਚੌਣ ਹਲਕੇ ]]

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!ਨੰਬਰ
!ਘਟਨਾ
!ਤਾਰੀਖ 
!ਦਿਨ 
|-
!1.
|ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਲਈ ਤਾਰੀਖ
|25 ਜਨਵਰੀ 2022
|ਮੰਗਲਵਾਰ 
|-
!2.
|ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਲਈ ਆਖਰੀ ਤਾਰੀਖ
|1 ਫਰਵਰੀ 2022
|ਮੰਗਲਵਾਰ 
|-
!3.
|ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਲਈ ਤਾਰੀਖ
|2 ਫਰਵਰੀ 2022
|ਬੁੱਧਵਾਰ 
|-
!4.
|ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਆਖਰੀ ਤਾਰੀਖ
|4 ਫਰਵਰੀ 2022
|ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ 
|-
!''5.''
|''ਚੌਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ''
|''20 ਫਰਵਰੀ 2022''
|''ਸੋਮਵਾਰ''
|-
!'''''6.'''''
|'''''ਗਿਣਤੀ ਦੀ ਮਿਤੀ'''''
|'''''10 ਮਾਰਚ 2022'''''
|'''''ਵੀਰਵਾਰ''''' 
|-
!7.
|ਤਾਰੀਖ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੋਣ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ
|12 ਮਾਰਚ 2022
|ਸ਼ਨੀਵਾਰ 
|}

ਪਹਿਲਾਂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!ਨੰਬਰ
!ਘਟਨਾ
!ਤਾਰੀਖ 
!ਦਿਨ 
|-
!1.
|ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਲਈ ਤਾਰੀਖ
|21 ਜਨਵਰੀ 2022
|ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ 
|-
!2.
|ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਦਾਖਲ ਕਰਨ ਲਈ ਆਖਰੀ ਤਾਰੀਖ
|28 ਜਨਵਰੀ 2022
|ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ 
|-
!3.
|ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਦੀ ਪੜਤਾਲ ਲਈ ਤਾਰੀਖ
|29 ਜਨਵਰੀ 2022
|ਸ਼ਨੀਵਾਰ 
|-
!4.
|ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਵਾਪਸੀ ਲਈ ਆਖਰੀ ਤਾਰੀਖ
|31 ਜਨਵਰੀ 2022
|ਸੋਮਵਾਰ 
|-
!5.
|ਚੌਣ ਦੀ ਤਾਰੀਖ 
|14 ਫਰਵਰੀ 2022
|ਸੋਮਵਾਰ 
|-
!'''''6.'''''
|'''''ਗਿਣਤੀ ਦੀ ਮਿਤੀ'''''
|'''''10 ਮਾਰਚ 2022'''''
|'''''ਵੀਰਵਾਰ''''' 
|-
!7.
|ਤਾਰੀਖ ਜਿਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚੋਣ ਪੂਰੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ
|12 ਮਾਰਚ 2022
|ਸ਼ਨੀਵਾਰ 
|}
ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਚੋਣ ਖ਼ਰਚਿਆਂ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਨਜ਼ਰ ਰੱਖੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਇਕ ਉਮੀਦਵਾਰ ਆਪਣੀ ਚੋਣ ਮੁਹਿੰਮ 'ਤੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 30.80 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਹੀ ਖ਼ਰਚ ਕਰ ਸਕੇਗਾ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://m.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/punjab-vidhan-sabha-elections-1333140%3famp|title=ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ : ਉਮੀਦਵਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਣਗੇ 30.80 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਖ਼ਰਚਾ|last=12/25/2021 12:05:11 PM}}&lt;/ref&gt;

== ਵੋਟਰ ਅੰਕੜੇ ==
{{Main|2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵੋਟਰ ਪ੍ਰੋਫਾਇਲ}}
2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ ਵੋਟਰਾਂ ਨੇ ਲਿੰਗ ਅਨੁਸਾਰ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://m.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/punjab-elections-1342098|title=ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲੜ ਰਹੇ 1,304 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ’ਚ 2 ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਤੇ 93 ਔਰਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰ. 
! ਵੇਰਵਾ
! ਗਿਣਤੀ
|-
!1.
|ਕੁੱਲ ਵੋਟਰ 
|2,14,99,804
|-
!2. 
|ਆਦਮੀ ਵੋਟਰ 
|1,12,98,081
|-
!3. 
|ਔਰਤਾਂ ਵੋਟਰ
|1,02,00,996
|-
!4.
|ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ
|727
|}

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰ. 
! ਵੇਰਵਾ
! ਗਿਣਤੀ
|-
!1.
|ਆਮ ਵੋਟਰ
|2,07,21,026
|-
!2. 
|ਦਿਵਿਆਂਗ ਵੋਟਰ
|1,58,341
|-
!3.
|ਸੇਵਾ ਵੋਟਰ
|1,09,624
|-
!4.
|ਪ੍ਰਵਾਸੀ/ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਵੋਟਰ
|1,608
|-
!5.
|80 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਵੋਟਰ
|5,09,205
|-
!6.
! ਕੁੱਲ ਵੋਟਰ
! 2,14,99,804
|}
ਵੋਟਾਂ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਸਾਰੇ ਪੋਲਿੰਗ ਬੂਥਾਂ ਨੂੰ ਵੈੱਬਕਾਸਟਿੰਗ ਅਧੀਨ ਕਵਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਭਾਰਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਪੋਲਿੰਗ ਸਥਾਨਾਂ ’ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਪੁਲਸ ਬਲਾਂ (ਸੀ. ਏ. ਪੀ. ਐੱਫ.) ਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅੱਧੇ ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਬਾਕੀ ’ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਸ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰ. 
! ਵੇਰਵਾ
! ਗਿਣਤੀ
|-
!1.
|ਕੁੱਲ ਵੋਟਿੰਗ ਕੇਂਦਰ
|14,684
|-
!2.
|ਕੁੱਲ ਪੋਲਿੰਗ ਸਟੇਸ਼ਨ
|24,740
|-
!3.
|ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਵੋਟਿੰਗ ਕੇਂਦਰ 
|1,051
|-
!4.
|ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਪੋਲਿੰਗ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ
|2,013
|}

== ਪਾਰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਗਠਜੋੜ ==

=== {{legend2|{{ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ/meta/color}}|[[ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਠਜੋੜ]]|border=solid 1px #AAAAAA}} ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; width=&quot;40%&quot;
!ਨੰਬਰ 
!ਪਾਰਟੀ 
!ਝੰਡਾ 
!ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ 
!ਤਸਵੀਰ 
!ਲੀਡਰ 
!ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ 
!ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ 
!ਇਸਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{Indian National Congress/meta/color}};color:white&quot; |'''1.'''
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ ]]
|[[ਤਸਵੀਰ:INC_Flag_Official.jpg|50x50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Indian_National_Congress_symbol.svg|82x82px|Hand]]
|[[File:Charanjit Singh Channi (cropped).png|50px]]
|[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ |ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ ]]
|117
|107
|10
|}

=== {{legend2|{{Aam Aadmi Party/meta/color}}|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]|border=solid 1px #AAAAAA}} ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; width=&quot;40%&quot;
!ਨੰਬਰ
!ਪਾਰਟੀ
!ਝੰਡਾ
!ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ
!ਤਸਵੀਰ
!ਲੀਡਰ
!ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਇਸਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{Aam Aadmi Party/meta/color}};color:white&quot; |'''1.'''
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[File:Aam Aadmi Party logo (English).svg|50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:AAP_Symbol.png|82x82px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Bhagwant Mann Lok Sabha.jpg|alt=|thumb|66x66px]]
|[[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ]]
|117&lt;ref&gt;{{Cite web|date=27 July 2021|title=No alliance, AAP to contest all 117 seats in Punjab|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/no-alliance-aap-to-contest-all-117-seats-in-punjab-7424472/|access-date=9 November 2021|website=The Indian Express|language=en}}&lt;/ref&gt;
|104
|13
|}

=== {{legend2|#026D37}}[[ਕਿਸਾਨ ਮੋਰਚਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-59789740.amp|title=ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੇਵਾਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ 'ਚ ਲੜੀ ਜਾਵੇਗੀ ਚੋਣ, 22 ਕਿਸਾਨ ਜੱਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚੇ ਦਾ ਐਲਾਨ|access-date=25 ਦਸੰਬਰ 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.punjabijagran.com/lite/punjab/ludhiana-political-turmoil-with-the-formation-of-sanyukat-samaj-morcha-9004864.html|title=ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਗਠਨ ਨਾਲ ਆਇਆ ਸਿਆਸੀ ਭੂਚਾਲ, ਉੱਘੇ ਗਾਇਕ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਈ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; ===

[[File:SSM-SSP coalition seats distribution 2022.png|thumb|ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ]]
{| class=&quot;wikitable&quot;  width=&quot;50%&quot;
|-
!ਨੰਬਰ
!ਪਾਰਟੀ
!ਝੰਡਾ
!ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ
!ਤਸਵੀਰ
!ਲੀਡਰ
!ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਇਸਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:#026D37;color:white&quot;|'''1.'''
| [[ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://m.punjabitribuneonline.com/news/punjab/22-farmers-associations-of-punjab-announce-to-contest-elections-121867|title=ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ 22 ਕਿਸਾਨ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨ ਦਾ ਐਲਾਨ|access-date=Dec 26, 2021 06:59 AM}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://abplive.com/states/punjab/apna-punjab-party-merged-into-sanyukt-samaj-morcha-aap-ex-member-also-joined-2038020/amp#aoh=16420822648510&amp;csi=1&amp;referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&amp;amp_tf=From%20%251%24s|title=Punjab Election 2022: अपना पंजाब पार्टी ने संयुक्त समाज मोर्चा में किया विलय, आप के पूर्व मेंबर्स भी हुए एसएसएम में शामिल}}&lt;/ref&gt;
|
|
|[[ਤਸਵੀਰ:Balbir Singh Rajewal.jpg|75x75px]]
|[[ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੇਵਾਲ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://punjabi.abplive.com/news/punjab/punjab-assembly-election-2022-profile-of-bhartiya-kisan-union-balbir-singh-rajewal-639374/amp|title=Punjab Election 2022: ਜਾਣੋ ਆਖਰ ਕੌਣ ਹਨ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕਿਸਾਨ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਦੇ ਆਗੂ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੇਵਾਲ}}&lt;/ref&gt;
|107&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/farmers-form-new-political-front-announced-united-social-front-291779.html|title=ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਸਾਰੀਆਂ ਸੀਟਾਂ 'ਤੇ ਚੋਣ ਲੜਨਗੇ ਕਿਸਾਨ, ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚੇ ਦਾ ਕੀਤਾ ਐਲਾਨ}}&lt;/ref&gt;
|103
|4
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:#00FF00;color:white&quot;|'''2.'''
|[[ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ]]
|
|TBD
|[[File:Circle-icons-profile.svg|50x50px]] 
|[[ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਚਡੂੰਨੀ]]
|10
|10
|0
|}

=== {{legend2|#BD710F|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਅਕਾਲੀ+ਬਸਪਾ]]|border=solid 1px #AAAAAA}} ===
[[ਤਸਵੀਰ:SAD_Alliance_Seats_Sharing_in_Punjab.png|thumb|ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅਤੇ ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ]]
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; width=&quot;40%&quot;
!ਨੰਬਰ
!ਪਾਰਟੀ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-57451079.amp|title=ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਤੇ ਬਸਪਾ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਗਠਜੋੜ, 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਇਕੱਠੇ ਲੜਨਗੇ|ਤਾਰੀਕ =੧੨ ਜੂਨ ੨੦੨੧|}}&lt;/ref&gt;
!ਝੰਡਾ
!ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ
!ਤਸਵੀਰ
!ਲੀਡਰ
!ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/akali-dal-bsp-elections-1293892%3famp|title=ਅਕਾਲੀ-ਬਸਪਾ ਗਠਜੋੜ ਦੌਰਾਨ ਵੱਡੀ ਖ਼ਬਰ, ਇਨ੍ਹਾਂ 20 ਸੀਟਾਂ ’ਤੇ ਚੋਣ ਲੜੇਗੀ ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
!ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਇਸਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ
|-
| style=&quot;text-align:center; background:#BD710F;color:white&quot; |'''1.'''
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[File:Akali dal logo.png|50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Indian_Election_Symbol_Scale.png|50x50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Sukhbir_Singh_Badal.png|64x64px]]
|[[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ]]
|97
|93
|4
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}};color:white&quot; |'''2.'''
|[[ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Elephant_Bahujan_Samaj_Party.svg|50x50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Indian_Election_Symbol_Elephant.png|50x50px]]
|
|[[ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਗੜ੍ਹੀ]]
|20
|19
|1
|}

=== {{legend2|{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}|[[ਕੌਮੀ ਜਮਹੂਰੀ ਗਠਜੋੜ|ਕੌਮੀ ਜਮਹੂਰੀ ਗਠਜੋੜ]]|border=solid 1px #AAAAAA}} ===
[[File:BJP-PLC-SAD(S) coalition seats distribution 2022.png|thumb|ਸੀਟ ਵੰਡ ਭਾਜਪਾ, ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਕਾਂਗਰਸ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਸੰਯੁਕਤ)]]
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; width=&quot;40%&quot;
!ਨੰਬਰ
!ਪਾਰਟੀ
!ਝੰਡਾ
!ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ
!ਤਸਵੀਰ
!ਲੀਡਰ
!ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਇਸਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}};color:white&quot; |'''1.'''
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ ]]
|[[File:BJP flag.svg|50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:BJP_election_symbol.png|50x50px]]
|
|ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ
|68
|63
|5
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:#0018A8;color:white&quot;|'''2.'''
|ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਕਾਂਗਰਸ 
| [[File:No image available.svg|50x50px]]
|  [[File:Election Symbol Hockey and Ball.png|60px]]
|[[File:Amarinder Singh.jpg|50px]]
|[[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ]]
|34
|32
|2
|-
|! style=&quot;text-align:center; background:#FF4F00;color:white&quot;|'''3.'''
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਸੰਯੁਕਤ)]]
|
|[[File:Election Symbol Telephone.png|60px]]
|[[File:Sukhdev Singh Dhindsa.jpg|50px]]
|[[ਸੁਖਦੇਵ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ]]
|15
|14
|1
|}

=== {{legend2|{{ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}|[[ਪੰਜਾਬ ਜਮਹੂਰੀ ਗੱਠਜੋੜ]]|border=solid 1px #AAAAAA}} ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; width=&quot;40%&quot;
!ਨੰਬਰ
!ਪਾਰਟੀ
!ਝੰਡਾ
!ਚੋਣ ਨਿਸ਼ਾਨ
!ਤਸਵੀਰ
!ਲੀਡਰ
!ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਇਸਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ
|-
|style=&quot;text-align:center; background:#800000;color:white&quot; |'''1.'''
|[[ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਾਰਟੀ]]
|
|[[File:Election Symbol Letter Box.png|78x78px]]
|
|[[ਸਿਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ]]
|34
|34
|0

|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ/meta/color}};color:white&quot; |'''2.'''
|[[ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਤਸਵੀਰ:CPI-banner.svg|50x50px]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Indian_Election_Symbol_Ears_of_Corn_and_Sickle.png|50x50px]]
|
|[[ਬੰਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ]]
|7
|7
|0
|-
| style=&quot;text-align:center; background:#AB4E52;color:white&quot; |'''3.'''
|[[Revolutionary Marxist Party of India]]
|[[File:RMPI flag.jpg|thumb|50px]]
|
|[[ਤਸਵੀਰ:Mangat_Ram_Pasla.jpg|50x50px]]
|[[ਮੰਗਤ ਰਾਮ ਪਾਸਲਾ]]
|
|
|
|
|-
| style=&quot;text-align:center; background:{{ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ/meta/color}};color:white&quot; |4.
|ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ) 
|[[File:CPI-M-flag.svg|200px]]
| [[File:Indian Election Symbol Hammer Sickle and Star.png|130px]]
|
|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ 
|18
|18
|0
|-
|5.
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)]]
|[[ਤਸਵੀਰ:Shrimoani_akali_dal_Amritsar.jpg|thumb]]
|
|
|ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ
|
|
|
|}

== ਭੁਗਤੀਆਂ ਵੋਟਾਂ ==
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੋਟਾਂ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸਵੇਰੇ 8:00 ਵਜੇ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਾਮ 6:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਸੀ। 

ਸਵੇਰੇ 9:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ 4.80% ਵੋਟਿੰਗ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਿੰਗ [[ਅਮਲੋਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 12.00% ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ [[ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕੇ]] ਵਿੱਚ 0.80% ਵੋਟਿੰਗ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/punjab-assembly-election-2022-voting-live-news-updates-news-updates-polls-channi-sidhu-kejriwal-congress-aap-bjp-akali-bsp-ks-as-316605.html|title=1 ਘੰਟੇ ਵਿੱਚ 4.80 ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਿੰਗ, ਲੋਕ ਪੂਰੇ ਗਰਮਜੋਸ਼ੀ ਨਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਵੋਟਿੰਗ}}&lt;/ref&gt;

11:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਦਾ ਆਂਕੜਾ 11:30 ਵਜੇ ਆਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 17.77% ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ [[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 25.01% ਵੋਟਾਂ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅਤੇ [[ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ 5.90% ਵੋਟਾਂ ਹੀ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://twitter.com/TheCEOPunjab/status/1495284759895089153?t=IZ1Y8U6G0BGfmw-EtyWdMQ&amp;s=08|title=11:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਕੁੱਲ 17.77 ਫੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤੀਆਂ}}&lt;/ref&gt;

1:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਦਾ ਆਂਕੜਾ ਜੋ ਕਿ ਚੌਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ 1:30 ਵਜੇ ਆਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 34.10 % ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ [[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 44.70 % ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ ਅਤੇ [[ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] ਵਿਚ 43.70 % ਵੋਟਾਂ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵੋਟਾਂ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਅਤੇ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੱਛਮੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] ਵਿਚ ਪਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ 18.60 % ਵੋਟਾਂ ਹੀ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ [[ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] ਅਤੇ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] ਵਿੱਚ 22.30 % ਵੋਟਾਂ ਹੀ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ &lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://punjabi.abplive.com/elections/punjab-election-punjab-34-voting-till-1-pm-vidhan-sabha-elections-645006/amp|title=ਬਾਅਦ ਦੁਪਹਿਰ ਵੋਟਿੰਗ ਨੇ ਫੜੀ ਰਫਤਾਰ, 1 ਵਜੇ ਤੱਕ 34.10 ਫੀਸਦੀ ਵੋਟਿੰਗ}}&lt;/ref&gt;

3 :00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਦਾ ਆਂਕੜਾ ਜੋ ਕਿ ਚੌਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਵੱਲੋਂ 3:30 ਵਜੇ ਆਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 49.81 % ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ ਇਸ ਵਾਰ ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਵਿੱਚ 61.40 % ਅਤੇ [[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 60.30 % ਵੋਟਾਂ ਪਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਵੋਟ ਫ਼ੀਸਦੀ ਵਾਲੇ ਹਲਕੇ ਇਸ ਵਾਰ ਵੀ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] ਵਿੱਚ 33.70 % [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ]] ਵਿੱਚ 36.60 % ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://twitter.com/TheCEOPunjab/status/1495341728588795911?t=8ys4R_aUVaETaQuis_7mmA&amp;s=08|title=ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022
ਔਸਤਨ ਵੋਟਾਂ ਸ਼ਾਮ 03:00 ਵਜੇ ਤੱਕ -49.81%}}&lt;/ref&gt;

5:00 ਵਜੇ ਤੱਕ ਦਾ ਆਂਕੜਾ 5:30 ਵਜੇ ਆਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁੱਲ 63.44% ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤੀਆਂ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ ਵਾਲੇ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ [[ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 77.80%, [[ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 77.00%, [[ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 74.96%,[[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 74.50% [[ਬੁਢਲਾਡਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 74.00%  ਵੋਟਾਂ ਭੁਗਤੀਆਂ। ਘੱਟ ਵੋਟ ਫ਼ੀਸਦੀ ਵਾਲੇ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 48.06%, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 49.30%, [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੱਛਮੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ 50.10%, [[ਡੇਰਾ ਬਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ]] ਵਿੱਚ ਕੇਵਲ 50.50% ਫ਼ੀਸਦੀ ਵੋਟਾਂ ਹੀ ਪੈਐ ਸਕੀਆਂ।  

ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪੇਂਡੂ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹਲਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੀ ਰਿਹਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/elections/punjab-assembly-election/punjab-assembly-election-2022-live-voting-updates-third-phase-february-20-latest-news-101645315780036.html|title=Punjab election 2022: Polling ends in border state, voter turnout at 70.2%}}&lt;/ref&gt;  

==== ਹਲਕੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਵੋਟ ਫ਼ੀਸਦੀ ====
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
!ਨੰ. 
!ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ 
!ਨਕਸ਼ਾ           
!ਵੋਟ %
!ਨੰਬਰ 
! ਹਲਕਾ 
!ਵੋਟ(%) 
|-
! rowspan=&quot;11&quot; |੧.
| rowspan=&quot;11&quot; |'''ਸ਼੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;11&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Amritsar.svg|75px]]
| rowspan=&quot;11&quot; |'''65.84'''
|1.
| [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇਂਦਰੀ]] 
|59.19
|-
|2.
| [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ]]
|64.05
|-
|3.
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਉੱਤਰੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਉੱਤਰੀ]]
|60.97
|-
|4.
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ]]
|59.48
|-
|5.
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੱਛਮੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੱਛਮੀ]]
|55.10
|-
|6.
| [[ਅਜਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਜਨਾਲਾ]]
|77.29
|-
|7.
|[[ਅਟਾਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਟਾਰੀ]]
|67.37
|-
|8.
|[[ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ]]
|65.32
|-
|9.
|[[ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ]]
|70.87
|-
|10.
|[[ਮਜੀਠਾ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮਜੀਠਾ]]
|72.85
|-
|11.
|[[ਰਾਜਾ ਸਾਂਸੀ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਜਾ ਸਾਂਸੀ]]
|75.00
|-
! rowspan=&quot;7&quot; |੨.
| rowspan=&quot;7&quot; |'''ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;7&quot; |[[File:Gurdaspur in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;7&quot; |'''71.28'''
|12.
|[[ਬਟਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਟਾਲਾ]] 
|67.40
|-
|13.
| [[ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ]] 
|73.70
|-
|14.
|[[ਦੀਨਾ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦੀਨਾ ਨਗਰ]]
|71.56
|-
|15.
|[[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ]]
|73.03
|-
|16.
|[[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]]
|72.02
|-
|17. 
|[[ਕਾਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਾਦੀਆਂ]]
|72.24
|-
|18.
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ]]
|69.03
|-
!rowspan=&quot;4&quot; |੩.
| rowspan=&quot;4&quot; |'''ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Tarn_Taran.svg|75px]]
| rowspan=&quot;4&quot; |'''70.09'''
|19.
|[[ਖੇਮ ਕਰਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖੇਮ ਕਰਨ]]
|71.33
|-
|20.
|[[ਪੱਟੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪੱਟੀ]]
|71.28
|-
|21.
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ]]
|71.76
|-
|22.
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ]]
|65.81
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੪.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਪਠਾਨਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Pathankot.svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''74.69'''
|23.
|[[ਭੋਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਆ]]
|73.91
|-
|24.
|[[ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਠਾਨਕੋਟ]]
|73.82
|-
|25.
|[[ਸੁਜਾਨਪੁਰ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸੁਜਾਨਪੁਰ]]
|76.33
|-
!rowspan=&quot;9&quot; |੫.
| rowspan=&quot;9&quot; |'''ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;9&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Jalandhar.svg|75px]]
| rowspan=&quot;9&quot; |'''66.95'''
|26.
|[[ਆਦਮਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਆਦਮਪੁਰ]]
|67.53
|-
|27.
|[[ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ]]
|64.02
|-
|28.
|[[ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ]]
|60.65
|-
|29.
|[[ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ]]
|66.70
|-
|30.
|[[ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ]]
|67.31
|-
|31.
|[[ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਰਤਾਰਪੁਰ]]
|67.49
|-
|32.
|[[ਨਕੋਦਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਕੋਦਰ]]
|68.66
|-
|33. 
|[[ਫਿਲੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਿਲੌਰ]]
|67.28
|-
|34.
|[[ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ਾਹਕੋਟ]]
|72.77
|-
!rowspan=&quot;7&quot; |੬.
| rowspan=&quot;7&quot; |'''ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;7&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Hoshiarpur.svg|75px]]
| rowspan=&quot;7&quot; |'''68.66'''
|35.
|[[ਚੱਬੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਚੱਬੇਵਾਲ]]
|71.19
|-
|36.
|[[ਦਸੂਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਸੂਆ]]
|66.90
|-
|37.
|[[ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ]]
|69.40
|-
|38.
|[[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ]]
|65.92
|-
|39.
|[[ਮੁਕੇਰੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮੁਕੇਰੀਆਂ]]
|69.72
|-
|40.
|[[ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ]]
|69.43
|-
|41.
|[[ਉੜਮੁੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਉੜਮੁੜ]]
|68.60
|-
! rowspan=&quot;4&quot; |੭.
| rowspan=&quot;4&quot; |'''ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;4&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Kapurthala.svg|75px]]
| rowspan=&quot;4&quot; |'''68.07'''
|42.
|[[ਭੁਲੱਥ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਲੱਥ]]
|66.30
|-
|43.
|[[ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]]
|67.77
|-
|44.
|[[ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਗਵਾੜਾ]]
|66.13
|-
|45.
|[[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]]
|72.55
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੮.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ(ਐਸ.ਬੀ.ਐਸ ਨਗਰ) /ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Shahid Bhagat Singh Nagar in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''70.75'''
|46.
|[[ਬੰਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੰਗਾ]]
|69.39
|-
|47.
|[[ਬਲਾਚੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਲਾਚੌਰ]]
|73.77
|-
|48.
|[[ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ]]
|69.37
|-
! rowspan=&quot;14&quot; |੯.
| rowspan=&quot;14&quot; |'''ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;14&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Ludhiana.svg|75px]]
| rowspan=&quot;14&quot; |'''67.67'''
|49.
|[[ਆਤਮ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਆਤਮ ਨਗਰ]]
|61.25
|-
|50.
|[[ਦਾਖਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਾਖਾ]]
|75.63
|-
|51.
|[[ਗਿੱਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਲ]]
|67.07
|-
|52.
|[[ਜਗਰਾਉਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਗਰਾਉਂ]]
|67.54
|-
|53.
|[[ਖੰਨਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖੰਨਾ]]
|74.41
|-
|54.
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੇਂਦਰੀ]]
|61.77
|-
|55.
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ]]
|66.23
|-
|56.
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਉੱਤਰੀ]]
|61.26
|-
|57.
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ]]
|59.04
|-
|58.
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ]]
|63.73
|-
|59.
|[[ਪਾਇਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਾਇਲ]]
|76.12
|-
|60.
|[[ਰਾਏਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਏਕੋਟ]]
|72.33
|-
|61.
|[[ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਾਹਨੇਵਾਲ]]
|67.43
|-
|62.
|[[ਸਮਰਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਰਾਲਾ]]
|75.49
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |੧੦.
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;2&quot; |
| rowspan=&quot;2&quot; |'''78.28'''
|63.
|[[ਅਮਰਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਮਰਗੜ੍ਹ]]
|77.98
|-
|64.
|[[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]]
|78.60
|-
! rowspan=&quot;8&quot; |੧੧.
| rowspan=&quot;8&quot; |'''ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;8&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Patiala.svg|75px]]
| rowspan=&quot;8&quot; |'''73.11'''
|65.
|[[ਘਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਘਨੌਰ]]
|79.04
|-
|66.
|[[ਨਾਭਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਾਭਾ]]
|77.05
|-
|67.
|[[ਪਟਿਆਲਾ ਦੇਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਦੇਹਾਤੀ]]
|65.12
|-
|68.
|[[ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰੀ]]
|63.58
|-
|69.
|[[ਰਾਜਪੁਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਜਪੁਰਾ]]
|74.82
|-
|70.
|[[ਸਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਨੌਰ]]
|72.82
|-
|71.
|[[ਸਮਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਾਣਾ]]
|76.82
|-
|72.
|[[ਸ਼ੁਤਰਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ੁਤਰਾਣਾ]]
|75.60
|-
! rowspan=&quot;5&quot; |੧੨.
| rowspan=&quot;5&quot; |'''ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;5&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Sangrur.svg|75px]]
| rowspan=&quot;5&quot; |'''78.04'''
|72.
|[[ਧੂਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧੂਰੀ]]
|77.37
|-
|73.
|[[ਦਿੜ੍ਹਬਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਿੜ੍ਹਬਾ]]
|79.21
|-
|74.
|[[ਲਹਿਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲਹਿਰਾ]]
|79.60
|-
|76.
|[[ਸੰਗਰੂਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸੰਗਰੂਰ]]
|75.63
|-
|77.
|[[ਸੁਨਾਮ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸੁਨਾਮ]]
|78.49
|-
! rowspan=&quot;6&quot; |੧੩.
| rowspan=&quot;6&quot; |'''ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;6&quot; |[[File:Bathinda in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;6&quot; |'''78.19'''
|78.
|[[ਬਠਿੰਡਾ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਠਿੰਡਾ ਦਿਹਾਤੀ]]
|78.24
|-
|79.
|[[ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ]]
|69.89
|-
|80.
| [[ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ]]
|80.40
|-
|81.
|[[ਮੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮੌੜ]]
|80.57
|-
|82.
|[[ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ]]
|79.56
|-
|83.
|[[ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ]]
|83.70
|-
! rowspan=&quot;4&quot; |੧੪.
| rowspan=&quot;4&quot; |'''ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ  ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;4&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Fazilka.svg|75px]]
| rowspan=&quot;4&quot; |'''78.18'''
|84.
|[[ਬੱਲੂਆਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੱਲੂਆਣਾ]]
|77.78
|-
|85.
| [[ਅਬੋਹਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਬੋਹਰ]]
|73.76
|-
|86.
|[[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ]]
|80.87
|-
|87.
|[[ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]]
|80.00
|-
! rowspan=&quot;4&quot; |੧੫.
| rowspan=&quot;4&quot; |'''ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;4&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Firozpur.svg|75px]]
| rowspan=&quot;4&quot; |'''77.59'''
|88.
|[[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰੀ]]
|71.41
|-
|89.
|[[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ]]
|77.22
|-
|90.
|[[ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ]]
|81.08
|-
|91.
|[[ਜ਼ੀਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜ਼ੀਰਾ]]
|80.47
|-
! rowspan=&quot;4&quot; |੧੬.
| rowspan=&quot;4&quot; |'''ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;4&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Muktsar.svg|75px]]
| rowspan=&quot;4&quot; |'''80.49'''
|92.
|[[ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ]]
|84.93
|-
|93.
|[[ਲੰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲੰਬੀ]]
|81.35
|-
|94.
|[[ਮਲੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੋਟ]]
|78.01
|-
|95.
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ]]
|78.12
|-
!rowspan=&quot;4&quot; |੧੭.
| rowspan=&quot;4&quot; |'''ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;4&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Moga.svg|75px]]
| rowspan=&quot;4&quot; |'''73.95'''
|96.
|[[ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ]]
|77.15
|-
|97.
|[[ਧਰਮਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧਰਮਕੋਟ]]
|77.88
|-
|98.
|[[ਮੋਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮੋਗਾ]]
|70.55
|-
|99.
|[[ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]]
|71.06
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੧੮.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Faridkot in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''76.31'''
|100.
|[[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ]]
|75.67
|-
|101.
|[[ਜੈਤੋ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ)|ਜੈਤੋ]]
|76.55
|-
|102.
|[[ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਕੋਟਕਪੂਰਾ]]
|76.75
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੧੯.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਬਰਨਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Barnala in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''73.84'''
|103.
|[[ਬਰਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਰਨਾਲਾ]]
|71.45
|-
|104.
|[[ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭਦੌੜ]]
|78.90
|-
|105.
|[[ਮਹਿਲ ਕਲਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ|ਮਹਿਲ ਕਲਾਂ]]
|71.58
|-
!rowspan=&quot;3&quot; |੨੦.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ''' 
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Mansa.svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''81.24'''
|106.
|[[ਬੁਢਲਾਡਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੁਢਲਾਡਾ]]
|81.52
|-
|107.
|[[ਮਾਨਸਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਾਨਸਾ]]
|78.99
|-
|108.
|[[ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ]]
|83.64
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੨੧.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਸ਼੍ਰੀ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Fatehgarh Sahib in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''76.87'''
|109.
| [[ਅਮਲੋਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਮਲੋਹ]]
|78.56
|-
|110.
|[[ਬਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾ]]
|74.85
|-
|111.
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]]
|77.23
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੨੨.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:Rupnagar in Punjab (India).svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''73.99'''
|112.
|[[ਰੂਪਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰੂਪਨਗਰ]]
|73.58
|-
|113.
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]]
|74.52
|-
|114.
|[[ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]]
|73.84
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੨੩.
| rowspan=&quot;3&quot; |'''ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਐਸ.ਐ.ਐਸ ਨਗਰ)ਮੋਹਾਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''
| rowspan=&quot;3&quot; |[[File:India_-_Punjab_-_Sahibzada_Ajit_Singh_Nagar.svg|75px]]
| rowspan=&quot;3&quot; |'''66.87'''
|115.
|[[ਡੇਰਾ ਬਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ]]
|69.25
|-
|116.
|[[ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਖਰੜ]]
|66.17
|-
|117.
|[[ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ]]
|64.76
|-
! colspan=&quot;3&quot; |ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਕੁੱਲ ਭੁਗਤੀਆਂ ਵੋਟਾਂ (%) 
! colspan=&quot;4&quot; |71.95
|-
|}
ਸਰੋਤ: [http://eciresults.nic.in ਭਾਰਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ]

== ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਮੀਦਵਾਰ ==
{{Main|2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ}}

== ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ ==

==== ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ====

# ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਮਦਨ 25000/- ਰੂਪੈ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨੇ ਲਈ '''&lt;nowiki/&gt;'ਕਿਸਾਨ ਬਚਾਅ ਕਮਿਸ਼ਨ'''' ।
# ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਲਈ ਹੁਸੈਨੀਵਾਲਾ ਅਤੇ ਅਟਾਰੀ ਬਾਰਡਰ ਖੁਲਵਾਉਣਾ।
# ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ '''&lt;nowiki/&gt;'ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਮਾਡਲ',''' ਫ਼ਸਲ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਲਈ ਐੱਮ.ਐੱਸ.ਪੀ।
# ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਦਾ ਉਚੇਚਾ ਪ੍ਰਬੰਧ। 
# ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਟੋਰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਮਦਦ। 
# ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜਾਈ ਮਜਬੂਤ ਹੋਵੇਗੀ। 
# ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗ ਤਾਂ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ਰੋਕੇ ਜਾਣ। 
# ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਲਈ 5 ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜਾ। 
# ਖੇਤੀ ਅਧਾਰਿਤ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ 
# ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਫਾਰਮਰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ। 
# ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ 3 ਲੱਖ ਤੱਕ ਦਾ ਕਰਜਾ ਵਿਆਜ ਰਹਿਤ। 
# ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਡਿੱਗਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੇ ਸਾਥ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। 
# ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਅਧਿਗ੍ਰਹਿਣ ਜਮੀਨ ਤੇ ਕੰਮ ਨਾ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਿਸ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। 

==== (2) ਮਾਲ ਮਹਿਕਮਾ ====

# ਘਰੇਲੂ ਝਗੜੇ ਦੀ ਤਕਸੀਮ 1 ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਤਕਸੀਮ ਸਮੇਂ 5 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਸ ਤੇ ਕਾਬਜ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। 
# ਇੰਤਕਾਲ ਮਨਜੂਰ ਕਰਾਉਣਾ ਪਟਵਾਰੀ, ਕਾਨੂੰਗੋ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੋਏਗੀ। ਇੰਤਕਾਲ ਲਈ 6 ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। 
# ਫਰਦ-ਬਦਰ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਦੁਰਸਤੀ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਪਟਵਾਰੀ, ਕਾਨੂੰਗੋ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦੀ ਹੋਵੇਗੀ।
#

==== (3) ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਉਪਾਰ====

# ਛੋਟੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਜੋ ਕਿ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸਾਫ ਰੱਖਣ। 
# ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਦਮੀਆਂ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ। ਨਵੇਂ 10 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ 5 ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜਾ ਵਿਆਜ ਰਹਿਤ। 
# ਸਰਕਾਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੱਚੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਕਰਨਾ। 
# ਸੂਚਨਾ ਤਕਨੀਕ ਅਧਾਰਿਤ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਪਹਿਲ। 
# ਉਦਯੋਗਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਸਰਕਾਰ ਲਾਵੇਗੀ। 
# ਅਸੰਗਠਿਤ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਮਜਦੂਰ ਦੀ ਲੁੱਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਵਾਉਣਾ

==== (4) ਰੁਜ਼ਗਾਰ ====

# ਸਾਰੀਆਂ ਖਾਲੀ ਅਸਾਮੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ। 
# ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਆਇਤਾਂ। 
# ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਬਣਦਾ 60% ਕੋਟਾ ਪੂਰਾ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। 
# 5 ਏਕੜ ਤੱਕ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨਰੇਗਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ ਜਾਏਗਾ। 
# ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਛੋਟੇ ਸਨਅਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਆਇਤਾਂ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਦਰਾਂ 'ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। 
#ਬਲਾਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਮਿਆਰੀ ਹੁਨਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਿਕਾਸ ਕੇਂਦਰ ਖੋਲੇ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਕੋਈ ਫ਼ੀਸ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗੀ। 
#ਸਰਕਾਰੀ ਕਿਰਤ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਜਿਲ੍ਹਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨਾ 
#ਸ਼ਹਿਰੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਨਰੇਗਾ ਵਾਂਗ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਉੱਪਰ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। 
#ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਆਇਤਾਂ। 

==== (5) ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ====

# ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਬਜਟ ਨੂੰ ਦੁਗਣਾ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮਿਆਰ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣਾ। 
# ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਫੀਸ ਨੂੰ ਨਿਯਮਬੱਧ ਕਰਨਾ, ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸਾਮੀਆਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨਾ। 
# ਸਰਕਾਰੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲਏਗੀ। 
# ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਦਸਵੀਂ ਤੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। 
# ਨਿਜੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ 25% ਗਰੀਬ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। 
# ਪਹਿਲੀ ਤੋਂ ਅੱਠਵੀਂ ਤੱਕ ਹਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੁਫਤ। 
# ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਸੋਸ਼ਨ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਇਆ ਕਰਨਗੀਆਂ। 
# ਨਿੱਜੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਖਰਚ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਉੱਪਰ ਪਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋਵੇਗਾ। 

==== (6) ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ====

# ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ ਅਥਾਰਟੀ ਬਣਾਈ ਜਾਏਗੀ ਜੋ ਫੀਸਾਂ ਅਧਾਰਿਤ ਕਰੇਗੀ। 
# ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਿਖਲਾਈ ਸੰਸਥਾ ਅਤੇ ਪੋਲੀਟੈਕਨਿਕ ਵਿਦਿਆ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁਨਰ ਸਿਖਿਆ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰਾਈ ਜਾਵੇਗੀ। 
# ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧਿਆਪਕ ਰੱਖੇ ਜਾਣਗੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦੇਣਗੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦਿਆ ਕਰਨਗੀਆਂ। 
# ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਫੰਡ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। 
# ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਭਰਤੀ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। 

====(7) ਸਿਹਤ====

# ਸਿਹਤ ਦਾ ਬਜਟ ਦੁਗਣਾ ਹੋਏਗਾ। 
# ਪਿੰਡ, ਬਲਾਕ, ਸਬ-ਡਵੀਜ਼ਨ ਅਤੇ ਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਲਈ ਪੜਾਅ ਵਾਰ ਕੰਮ ਹੋਣਗੇ। 
# 8 ਲੱਖ ਤੋਂ ਘੱਟ ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਿਹਤ ਦਾ ਖਰਚ ਸਰਕਾਰ ਚੁੱਕੇਗੀ। 
# ਸੁਪਰ-ਸਪੈਸ਼ਲਿਸਟ ਹਸਪਤਾਲ ਖੋਲ੍ਹੇ ਜਾਣਗੇ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ - ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾ ਸਕਣ। 

== ਚੌਣ ਸਰਵੇਖਣ ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ ==
{| style=&quot;float; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em&quot; class=&quot;infobox&quot;
|+Polling aggregates
|-
| style=&quot;text-align: center&quot; | &lt;span style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;'''Active Parties'''&lt;/span&gt;
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; | {{color box|#00BFFF}} Indian National Congress
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; | {{color box|#0378A6}} Aam Aadmi Party
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; | {{color box|#0F204A}} Shiromani Akali Dal+
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; | {{color box|#DDDDDD}} Others
&lt;!--|-
| style=&quot;text-align: center&quot; | &lt;span style=&quot;font-size:105%;&quot;&gt;'''Events'''&lt;/[[span&gt;
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; | {{color box|Orange}} National [[COVID-19 pandemic]] &lt;br&gt; emergency declared
|-
| style=&quot;padding: 0 5px;&quot; | {{color box|LightSteelBlue}} Debates--&gt;
|}

{{Graph:Chart
 | hannotatonslabel=Majority
 | hannotatonsline=59
 | vannotatonslabel=Amarinder Singh resigned, Election schedule announced
 | vannotatonsline=2021/9/19, 2022/1/8
 | width = 800
 | height= 450
 | type = line
 | interpolate = bundle
 | xType = date
 | xAxisAngle = -40
 | yAxisTitle = Seats
 | yGrid = yes
 | yAxisMin = 0
 | linewidth = 5
 | x = 2021/3/18, 2021/3/19,  2021/4/29, 2021/5/23, 2021/6/12, 2021/7/24, 2021/8/21, 2021/9/4, 2021/9/6, 2021/9/28, 2021/10/8, 2021/10/19, 2021/11/12, 2021/11/14, 2021/12/11, 2021/12/19, 2021/12/21, 2021/12/24, 2022/1/2, 2022/1/5, 2022/1/10, 2022/1/20, 2022/2/1
 | y1 = 53, 46, 49, 47, 43, 49, 44, 42, 41, 43, 43, 49, 46, 48, 42, 53, 42.5, 43, 43, 42, 40, 36.5, 51
 | y2 = 40, 54, 55, 52, 51, 39, 44, 54, 52, 46, 52, 38, 50, 40, 53, 34, 49.5, 53.5, 55, 61.5, 55, 37.5, 30
 | y3 = 16, 15, 11, 13, 15, 19, 18, 20, 16, 23, 21, 26, 20, 20, 20, 19, 24, 18.5, 16, 9.5, 20, 33.5, 31
 | y4 = 8, 4, 2, 5, 8, 10, 11, 1, 8, 5, 1, 4, 1, 9, 2, 11, 3, 2, 4, 3, 2, 8.5, 4
 | colors = #00BFFF, #0378A6, #0F204A, #DDDDDD
 | showSymbols = 0.8,0.8,0.8,0.8
 | symbolsShape = Triangle
}}

=== ਓਪੀਨੀਅਨ ਪੋਲ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:95%;line-height:16px&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;100px&quot; |ਤਾਰੀਖ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;175px&quot; |ਪੋਲਿੰਗ ਏਜੰਸੀ 
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
| bgcolor=&quot;gray&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;75px&quot; |ਲੀਡ 
! rowspan=&quot;2&quot; |ਟਿੱਪਣੀ
|-
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਕਾਂਗਰਸ 
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਆਪ
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ.
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਭਾਜਪਾ 
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਹੋਰ 
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |'''10 ਜਨਵਰੀ 2022'''
! rowspan=&quot;2&quot; |'''ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ'''&lt;ref&gt;{{Cite web|title=https://twitter.com/abpnews/status/1480505406497636352|url=https://twitter.com/abpnews/status/1480505406497636352|access-date=2022-01-10|website=Twitter|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|title=https://twitter.com/abpnews/status/1480504402540744707|url=https://twitter.com/abpnews/status/1480504402540744707|access-date=2022-01-10|website=Twitter|language=en}}&lt;/ref&gt;
|37-43
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''52-58'''
|17-23
|1-3
|0-1
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''15''' 
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ'''


ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ 
|-
|35.9%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''39.7%'''
|17.7%
|2.5%
|4.2%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''3.8%'''
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |'''5 ਜਨਵਰੀ 2022'''
! rowspan=&quot;2&quot; |'''ਈਟੀਜੀ ਰਿਸਰਚ - ਇੰਡੀਆ ਅਹੈੱਡ'''&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Ahead|first=India|date=2022-01-05|title=AAP To Win Simple Majority In Punjab, Congress Faces Defeat, Amarinder-BJP Rout: India Ahead-ETG Poll - India Ahead|url=https://indiaaheadnews.com/india/embattled-punjab-congress-faces-stiff-competition-aap-likely-to-bag-64-seats-india-ahead-etg-poll-89977/|access-date=2022-01-06|language=en-US}}&lt;/ref&gt;
|40-44
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''59-64'''
|8-11
|1-2
|1-2
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''15-24'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਆਪ ਬਹੁਮਤ''' 
|-
|30.5%
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''36.6%'''
|10.3%
|5.4%
|17.3%
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''6.1%'''
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |'''21 ਦਿਸੰਬਰ 2021'''
! rowspan=&quot;2&quot; |'''ਪੋਲਸਟਰੇਟ-ਨਿਊਜ਼ ਐਕਸ'''&lt;ref&gt;{{cite news |title=Polstrat-NewsX Pre-Poll Survey Results: Who's winning Punjab? |url=https://www.newsx.com/national/polstart-newsx-pre-poll-survey-results-whos-winning-punjab.html |access-date=24 December 2021 |work=NewsX |quote=&quot;The Aam Aadmi Party, seeking to solidify its position in Punjab, is predicted to defeat Congress with a small margin by winning 47-52 seats with a 38.83% vote share.&quot; |date=22 December 2021 |language=en}}&lt;/ref&gt;
|40-45
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''47-52'''
|22-26
|1-2
|0-1
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''2-12'''
|rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ'''
ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ 
|-
|35.20%
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''38.83%'''
|21.01%
|2.33%
|2.63%
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''3. 63%'''
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |'''11 ਦਿਸੰਬਰ 2021'''
! rowspan=&quot;2&quot; |'''ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ'''&lt;ref&gt; {{Cite web|last=|first=|date=2021-12-11|title=ABP News-CVoter Survey: AAP Most Favourite In Punjab, BJP Could Retain Uttarakhand|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-survey-aap-on-top-in-punjab-bjp-could-retain-uttarakhand-despite-anti-incumbency-1499117|url-status=live|access-date=2021-12-11|website=news.abplive.com|language=en}} &lt;/ref&gt;
| 39-45
|  bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''50-56'''
| 17-23
|0-3
|0-1
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''5-16'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ'''
ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ 
|-
|34.1%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''38.4%'''
|20.4%
|2.6%
|4.5%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''4.3%'''
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |'''12 ਨਵੰਬਰ 2021''' 
! rowspan=&quot;2&quot; |'''ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ'''&lt;ref&gt; https://news.abplive.com/news/india/abp-news-c-voter-survey-november-opinion-polls-punjab-election-2022-vote-share-seat-sharing-kbm-bjp-congress-sad-aap-1492996 &lt;/ref&gt;
| 42-50
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''47-53'''
| 16-24
|0-1
|0-1
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''0-3'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ'''


ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ
|-
|34.9%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''36.5%'''
|20.6%
|2.2%
|5.8%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''1.6%'''
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |'''8 ਅਕਤੂਬਰ 2021'''
! rowspan=&quot;2&quot; | '''ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ'''&lt;ref&gt; {{Cite web|last=|first=|date=2021-10-08|title=ABP-CVoter Survey: Will Punjab Congress Crisis Benefit AAP, SAD-BSP Alliance In Election?|url=https://news.abplive.com/news/india/abp-news-cvoter-survey-snap-poll-punjab-election-2022-kaun-banerga-mukhyamantri-final-vote-share-seat-share-1486671|url-status=live|access-date=2021-10-09|website=news.abplive.com|language=en}} &lt;/ref&gt;
| 39-47
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''49-55'''
| 17-25
|0-1
|0-1
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''2-16'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ'''


ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ
|-
|31.8%%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''35.9%'''
|22.5%
|3.8%
|6.0%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''5.1%'''
|-
|rowspan=&quot;2&quot; |'''04 ਸਿਤੰਬਰ 2021'''
! rowspan=&quot;2&quot; |ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ&lt;ref&gt;[https://www.thequint.com/news/politics/abp-cvoter-survey-aap-congress-uttarakhand-goa-punjab-arvind-kejriwal-rahul-gandhi|title=ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ ਦਾ ੫ ਰਾਜਾਂ ਦਾ ਸਰਵੇਖਣ 2021]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt;
|38-46
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''51-57''' 
|16-24
|0-1 
|0-1
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''13-11'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ''' 

ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ
|-
|28.8%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''35.1%'''
|21.8% 
|7.3%
|7.0%
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''6.3%'''
|-
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |'''19 ਮਾਰਚ 2021'''
! rowspan=&quot;2&quot; | '''ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ''' &lt;ref&gt;[https://mobile.twitter.com/ABPNews/status/1372926443559129089|title=ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ ਦਾ ਕੈਪਟਨ ਸਰਕਾਰ ਦੇ 4 ਸਾਲ ਪੂਰੇ ਹੋਣ ਤੇ ਸਰਵੇਖਣ 2021]&lt;/ref&gt;
|43-49
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |'''{{font color|white|51-57}}'''
|12-18
|0-3
| 0-5
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''8-14'''
| rowspan=&quot;2&quot; |'''ਲਟਕਿਆ'''

ਆਪ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਪਾਰਟੀ
|-
|32%
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |'''{{font color|white|37%}}'''
|21%
|5%
| 0
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; style=&quot;color:white&quot; |'''5%'''
|}


'''ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ ਦੇ ਸਰਵੇਖਣ ਦੇ ਕੁਝ ਅਹਿਮ ਪਹਿਲੂ  (19 ਮਾਰਚ 2021) 
&lt;ref&gt;[https:www. //youtu.be/GQw0gM5Uvnc] &lt;/ref&gt;
&lt;sup&gt;[https://www.google.com/search?ie=UTF-8&amp;client=ms-android-google&amp;source=android-browser&amp;q=abp+news+opinion+poll+4+years+of+captain-]&lt;/sup&gt;''' 

{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
! rowspan=&quot;3&quot; |1.
! colspan=&quot;5&quot; |ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਕੰਮ ਨਾਲ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸੰਤੁਸ਼ਟੀ
|-
|ਬਹੁਤ ਸੰਤੁਸ਼ਟ
| ਸੰਤੁਸ਼ਟ
|'''ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਨਹੀਂ''' 
| colspan=&quot;2&quot; | ਕੁਝ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ 
|-
|14%
| 19%
| '''57%'''
| colspan=&quot;2&quot; | 10%
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |2.
! colspan=&quot;5&quot; |ਕਿਸਾਨੀ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਕਿਸ ਨੂੰ ਫਾਇਦਾ ਹੋਵੇਗੀ। ? 
|-
|'''ਆਪ'''
|ਕਾਂਗਰਸ 
|ਅਕਾਲੀ 
|ਭਾਜਪਾ 
|ਹੋਰ 
|-
|'''29%'''
|26%
|14%
|6%
|25%
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |3.
! colspan=&quot;5&quot; |ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ
|-
|'''ਘਟੀ''' 
|ਵਧੀ 
| colspan=&quot;3&quot; |ਕੁਝ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ
|-
|'''69%'''
|17%
| colspan=&quot;3&quot; |14%
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |4.
! colspan=&quot;5&quot; |ਕੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਮੰਗ ਸਹੀ ਹੈ ? 
|-
|'''ਸਹੀ''' 
|ਸਹੀ ਨਹੀ
| colspan=&quot;3&quot; |ਕੁਝ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ
|-
|'''77%'''
|13%
| colspan=&quot;3&quot; |10%
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |5.
! colspan=&quot;5&quot; |ਕੀ ਆਪ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾ ਸਕੇਗੀ ? 
|-
|'''ਹਾਂ''' 
|ਨਹੀਂ 
| colspan=&quot;3&quot; |ਕੁਝ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ
|-
|'''43%'''
|32%
| colspan=&quot;3&quot; |25%
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |6.
! colspan=&quot;5&quot; |ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿਹਰਾ ਕੌਣ ਹੈ ? 
|-
|'''ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ'''  
'''ਸਿੱਧੂ''' 
|ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 
| colspan=&quot;2&quot; |ਨਾ ਸਿੱਧੂ ਨਾ ਕੈਪਟਨ 

|ਕੁਝ ਕਹਿ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ
|-
|'''43%'''
|23%
| colspan=&quot;2&quot; |26%
|8%
|}

=== ਚੋਣ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਤੇ ਸਰਵੇਖਣ ===
7 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੋਟਾਂ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ। 
 
The Election Commission banned the media from publishing exit polls between 7 AM on 10 February 2022 and 6:30 PM on 7 March 2022. Violation of the directive would be punishable with two years of imprisonment.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:95%;line-height:16px&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;100px&quot; |ਨੰਬਰ 
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;175px&quot; |ਪੋਲਿੰਗ ਏਜੰਸੀ 
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
| bgcolor=&quot;gray&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; width=&quot;75px&quot; |ਲੀਡ 
! rowspan=&quot;2&quot; |ਟਿੱਪਣੀ
|-
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਕਾਂਗਰਸ 
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਆਪ
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ.
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਭਾਜਪਾ 
! style=&quot;width:75px;&quot; |ਹੋਰ 
|-
|1.
!ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ - ਸੀ ਵੋਟਰ 
|22-28
|'''51-61'''
|20-26
|7-13
|
|'''23-39'''
|
|-
|2.
!ਨਿਊਜ਼ ਐਕਸ - ਪੋਲਸਟਰੇਟ
|24-29
|'''56-61'''
|22-26
|1-6
|
|'''27-37'''
|
|-
|3.
!ਇੰਡੀਆ ਟੂਡੇ - ਐਕਸਿਸ ਮਾਈ ਇੰਡੀਆ 
|19-31
|'''76-90'''
|7-11
|1-4
|
|'''76-90'''
||
|-
|4.
!ਇੰਡੀਆ ਟੀਵੀ - ਗ੍ਰਾਊਂਡ ਜ਼ੀਰੋ ਰਿਸਰਚ 
|'''49-59'''
|27-37
|20-30
|2-6
|
|'''49-59'''
|
|-
|5.
!ਨਿਊਜ਼24 - ਟੂਡੇਸ ਚਾਨੱਕਿਆ
|10
|'''100'''
|6
|1
|
|'''100'''
|
|-
|6.
!ਰੀਪੱਬਲਿਕ-ਪੀ ਮਾਰਕ
|23-31
|'''62-70'''
|16-24
|1-3
|
|'''62-70'''
|
|-
|7.
!ਟਾਇਮਸ ਨਾਓ- ਵੀਟੋ
|22
|'''70'''
|19
|19
|
|'''70'''
|
|-
|8.
!ਟੀਵੀ 9 ਮਰਾਠੀ-ਪੋਲਸਟਰੇਟ
|24-29
|'''56-61'''
|22-26
|1-6
|
|'''56-61'''
|
|-
|9.
!ਜ਼ੀ ਨਿਊਜ਼ - ਡਿਜ਼ਾਇਨਬੋਕਸਡ
|26-33
|'''52-61'''
|24-32
|3-7
|
|'''52-61'''
|-
|}

== ਚੋਣ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ==

=== ''ਮੁਹਿੰਮ'' ===
'''ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਆਤਮਨਗਰ, ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ [[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]] ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ [[ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]] ਨਾਲ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|title=CM  चन्नी की पहली रैली:22 नवंबर को लुधियाना के आत्मनगर से बजेगा कांग्रेस का विधानसभा चुनाव का बिगुल; तैयारियां जारी|url=https://www.bhaskar.com/local/punjab/ludhiana/news/congress-will-ring-the-election-bugle-from-ludhiana-punjabs-first-election-rally-being-held-in-atma-nagar-129136212.html|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

'''ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ'''

ਮਾਰਚ 2021 ਵਿਚ, ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਅਰਵਿੰਦ ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਨਾ ਵਿਖੇ ਇਕ ਕਿਸਾਨ ਮਹਾਂਪੰਚਾਇਤ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਮਾਡਲ ਪੰਜਾਬ ਚ ਵੀ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕੈਪਟਨ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੇ ਵਾਦੇ ਪੂਰੇ ਕਰਨ ਦੀ ਵੀ ਗੱਲ ਕਹੀ। &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://theprint.in/politics/aap-sounds-poll-bugle-in-punjab-but-dissent-leadership-crisis-cloud-2022-hopes/629904/|title=ਆਪ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਚੋਣ ਬਿਗਲ ਵਜਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਅਸਹਿਮਤੀ, ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਸੰਕਟ ਦੇ ਬੱਦਲ 2022 ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ ਤੇ ਫੇਰ ਸਕਦਾ ਪਾਣੀ |last=Sethi|first=Chitleen K.|date=2021-03-29|website=ThePrint|language=en-US|access-date=2021-03-30}}&lt;/ref&gt;
28 ਜੂਨ 2021 ਨੂੰ, ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ [ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਦੇ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਣ ਵਿੱਚ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇ ਪਾਰਟੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੂੰ 300 ਯੂਨਿਟ ਮੁਫਤ ਬਿਜਲੀ ਮੁਹੱਈਆ ਕਰਵਾਈ ਜਾਏਗੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|date=28 June 2021|first=Ashutosh|last=Mishra|title=Arvind Kejriwal says free electricity for all in Punjab if AAP wins 2022 assembly election|url=https://www.indiatoday.in/india/punjab/story/arvind-kejriwal-free-electricity-punjab-aap-wins-2022-assembly-election-government-1820287-2021-06-28|access-date=30 June 2021|website=India Today|language=en}}&lt;/ref&gt; 30 ਸਤੰਬਰ 2021 ਨੂੰ, ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇ ਆਪ ਚੋਣ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸਦੀ ਸਰਕਾਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੋਹਲਾ ਕਲੀਨਿਕ ਬਣਾਏਗੀ ਜੋ ਮੁਫਤ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰੇਗੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|last=|first=|last2=|last3=|first3=|date=1 October 2021|title=Free treatment, medicines at govt hospitals if AAP voted to power in Punjab: Arvind Kejriwal - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ludhiana/free-treatment-medicines-at-govt-hospitals-if-aap-voted-to-power-in-punjab-arvind-kejriwal/articleshow/86670509.cms|url-status=live|access-date=2 October 2021|website=The Times of India|language=en}}&lt;/ref&gt; 22 ਨਵੰਬਰ 2021 ਨੂੰ, ਅਰਵਿੰਦ  ਕੇਜਰੀਵਾਲ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਜੇ ਆਪ ਪੰਜਾਬ ਜਿੱਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਹਰ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ 1,000 ਰੁਪਏ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ।&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Live|first=A. B. P.|date=22 November 2021|title=सीएम केजरीवाल का एलान, पंजाब में हर महिला को देंगे एक हजार रुपये प्रति माह|url=https://www.abplive.com/news/india/delhi-cm-arvind-kejriwal-on-biggest-women-empowerment-program-2002943|access-date=22 November 2021|website=www.abplive.com|language=hi}}&lt;/ref&gt; 

'''ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ'''

ਮਾਰਚ 2021 ਵਿਚ, ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ &quot;ਪੰਜਾਬ ਮੰਗਦਾ ਜਾਵਾਬ&quot; ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਤਹਿਤ ਰੈਲੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਪਾਵਰ ਟੈਰਿਫ ਵਾਧੇ, ਬਾਲਣ 'ਤੇ ਵੈਟ ਅਤੇ ਕਰਜ਼ਾ ਮੁਆਫੀ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਸਮੇਤ ਕਈ ਮੁੱਦਿਆਂ' ਤੇ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ।
&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/disclose-one-landmark-achievement-of-your-4-yr-term-sukhbir-to-cm/articleshow/81401944.cms|title=ਆਪਣੇ 4-ਸਾਲ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨੂੰ ਣੇ ਗਿਣਾਉਣ : ਸੁਖਬੀਰ ਦੇ ਕੈਪਟਨ ਨੂੰ ਸਵਾਲ {{!}} Chandigarh News - Times of India|last1=Mar 9|first1=TNN /|last2=2021|website=The Times of India|language=en|access-date=9 March 2021|last3=Ist|first3=07:03}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/punjab-mangda-hisab-sukhbir-targets-capt-govt-over-power-tariff-hike-7220255/|title=ਪੰਜਾਬ ਮੰਗਦਾ ਹਿਸਾਬ ': ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਦਾ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ |ਤਾਰੀਕ =9 ਮਾਰਚ 2021| |ਡੇਟ =9 March 2021}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://in.news.yahoo.com/sukhbir-badal-attacks-amarinder-singh-151935532.html|title=ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਘੇਰੀ ਕੈਪਟਨ ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਯਾਦ ਕਰਵਾਏ ਕਰਜੇ ਮਾਫੀ ਅਤੇ ਸਸਤੇ ਪੈਟ੍ਰੋਲ ਡੀਜ਼ਲ ਦੇ ਵਾਅਦੇ |website=in.news.yahoo.com|language=en-IN|access-date=9 March 2021}}&lt;/ref&gt;

'''ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ'''

ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਨੂੰ, ਬਸਪਾ ਦੇ ਰਾਜ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੱਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਰਕਰ ਸ਼ੰਭੂ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਫਿਰ ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨਾਲ ਏਕਤਾ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ 100 ਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲੈ ਕੇ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਏਕਤਾ 'ਤੇ ਬੈਨਰ ਵੀ ਲਹਿਰਾਏ।, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਜ਼ਦੂਰ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀਆਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ. ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਮੌਕਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਇਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Jan 1|first=IP Singh / TNN / Updated:|last2=2021|last3=Ist|first3=08:58|title=BSP joins farmers protest at Singhu border on New Year eve {{!}} Ludhiana News - Times of India|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/ludhiana/bsp-join-farmers-protest-at-singhu-border-on-ny-eve/articleshow/80052738.cms|access-date=2021-04-25|website=The Times of India|language=en}}&lt;/ref&gt;

ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਪੋਸਟ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਸਕੀਮ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਜਾਂ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਸਕੀਮ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਨੂੰ ਸਜ਼ਾ ਨਾ ਦੇਣ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Massive protest by BSP against farm bills, announces support to Punjab bandh on 25 September|url=https://www.babushahi.com/full-news.php?id=108519|access-date=2021-04-25|website=www.babushahi.com}}&lt;/ref&gt;
&lt;ref&gt;{{Cite news|last=India|first=Press Trust of|date=2019-05-24|title=BSP surprises many in Punjab; its 3 candidates finish third|work=Business Standard India|url=https://www.business-standard.com/article/pti-stories/bsp-surprises-many-in-punjab-its-3-candidates-finish-third-119052401510_1.html|access-date=2021-04-25}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Sethi|first=Chitleen K.|date=2020-09-27|title=Akalis could look at BSP for alliance, and BJP at a new SAD, as curtains fall on old ties|url=https://theprint.in/politics/akalis-could-look-at-bsp-for-alliance-and-bjp-at-a-new-sad-as-curtains-fall-on-old-ties/511677/|access-date=2021-04-25|website=ThePrint|language=en-US}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Service|first=Tribune News|title=Dalit to be Dy CM, if voted: Sukhbir Badal|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/dalit-to-be-dy-cm-if-voted-sukhbir-239157|access-date=2021-04-25|website=Tribuneindia News Service|language=en}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|last=Service|first=Tribune News|title=SAD, BSP ‘close’ to forging alliance|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/sad-bsp-‘close’-to-forging-alliance-189996|access-date=2021-04-25|website=Tribuneindia News Service|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== ''ਮੁਹਿੰਮ ਦੇ ਵਿਵਾਦ'' ===
'''ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

'''ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ'''

'''ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ'''


=== ''ਪਾਰਟੀ ਮੁਹਿੰਮਾਂ'' ===

'''ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

'''ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ''' 

'''ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ''' 

2022 ਵਿਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਨੇ ਅਹਿਮ ਐਲਾਨ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਆਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ 2022 ਵਿਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਬਾਦਲ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਦਲਿਤ ਚਿਹਰਾ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਉਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹੋਵੇਗਾ। &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www./url?q=https://m.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/ukhbir-badal--akali-dal--deputy-chief-minister-1279886|title= ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਨੇ ਖੇਡਿਆ ਦਲਿਤ ਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਐਲਾਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਨ ’ਤੇ ਦਲਿਤ ਹੋਵੇਗਾ ਉੱਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ|website=www.google.com|access-date=2021-04-14}}&lt;/ref&gt;


=== ''ਰਾਜਵੰਸ਼ ਰਾਜਨੀਤੀ'' ===
'''ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

'''ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ'''

'''ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ'''

''' ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ

=== '''''ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਤ''''' ===

==ਮੁੱਦੇ ਅਤੇ ਚੋਣ ਮਨੋਰਥ ਪੱਤਰ==
===ਮੁੱਦੇ===
1. ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਗਏ ਫਰੇਮ ਕਾਨੂੰਨ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਹੈ।

2. ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰੀ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਚੰਗਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੇਣਾ।

3. ਨਸ਼ਿਆਂ ਦਾ ਮੁੱਦਾ , ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸੰਕਟ, ਨਿਰੰਤਰ ਅਸਫਲ ਅਰਥਚਾਰੇ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦੇ 2017 ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਬਦਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ ਅਣਸੁਲਝੇ ਰਹੇ।

4. ਸਾਲ 2015 ਵਿਚ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰਾਂਥ ਸਾਹਿਬ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਕੇਸ ਚਲਾਉਣਾ ਵੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁੱਦਾ ਹੈ।

5. ਏਬੀਪੀ ਨਿਊਜ਼ ਸੀ-ਵੋਟਰ  ਰਾਏ ਪੋਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਮੁੱਦੇ ਹਨ-
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰਬਰ 
!ਮੁੱਦਾ 
!ਲੋਕ ਰਾਏ (%) 
|-
|1.
|ਰੁਜ਼ਗਾਰ 
|41 %
|-
|2.
|3 ਖੇਤੀ ਬਿੱਲ 
|19 %
|-
|3.
|ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ 
|12 %
|-
|4.
|ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ 
|7 %
|-
|5.
|ਨਸ਼ਾ 
|4 %
|-
|6.
|ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ 
|4 %
|-
|7.
|ਹੈਲਥ 
|4 %
|-
|8.
|ਹੋਰ 
|9 %
|}

===ਚੋਣ ਮਨੋਰਥ ਪੱਤਰ===
'''ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

'''ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ'''

'''ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ'''

=== ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ ===
ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ ਨੂੰ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। (ਚੋਣ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ)&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://twitter.com/BRajewal/status/1491386828909207557?t=bEqKaoVQoWjFuAm2J_bLHA&amp;s=08|title=ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ ਦਾ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ}}&lt;/ref&gt;

==== (1) ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਤੇ ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ====

# ਹਰ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਆਮਦਨ 25000/- ਰੂਪੈ ਪ੍ਰਤੀ ਮਹੀਨੇ ਲਈ '''&lt;nowiki/&gt;'ਕਿਸਾਨ ਬਚਾਅ ਕਮਿਸ਼ਨ'''' ।
# ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਲਈ ਹੁਸੈਨੀਵਾਲਾ ਅਤੇ ਅਟਾਰੀ ਬਾਰਡਰ ਖੁਲਵਾਉਣਾ।
# ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ '''&lt;nowiki/&gt;'ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਮਾਡਲ',''' ਫ਼ਸਲ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਲਈ ਐੱਮ.ਐੱਸ.ਪੀ।
# ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਸਮਾਨ ਦਾ ਉਚੇਚਾ ਪ੍ਰਬੰਧ।
# ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਆਪਣੇ ਸਟੋਰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਲਈ ਮਦਦ।
# ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜਾਈ ਮਜਬੂਤ ਹੋਵੇਗੀ।
# ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗ ਤਾਂ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਫੈਲਾਅ ਰੋਕੇ ਜਾਣ।
# ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ ਲਈ 5 ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜਾ।
# ਖੇਤੀ ਅਧਾਰਿਤ ਨਿਰਯਾਤ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ
# ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਫਾਰਮਰ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਗ ਯੂਨਿਟ।
# ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੁਸਾਇਟੀਆਂ ਵਿੱਚ 3 ਲੱਖ ਤੱਕ ਦਾ ਕਰਜਾ ਵਿਆਜ ਰਹਿਤ।
# ਧਰਤੀ ਹੇਠਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਡਿੱਗਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪੰਚਾਇਤਾਂ ਦੇ ਸਾਥ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
# ਕਿਸਾਨਾਂ ਤੋਂ ਅਧਿਗ੍ਰਹਿਣ ਜਮੀਨ ਤੇ ਕੰਮ ਨਾ ਹੋਏ ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵਾਪਿਸ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

==== (2) ਮਾਲ ਮਹਿਕਮਾ ====

# ਘਰੇਲੂ ਝਗੜੇ ਦੀ ਤਕਸੀਮ 1 ਸਾਲ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਤਕਸੀਮ ਸਮੇਂ 5 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਸ ਤੇ ਕਾਬਜ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
# ਇੰਤਕਾਲ ਮਨਜੂਰ ਕਰਾਉਣਾ ਪਟਵਾਰੀ, ਕਾਨੂੰਗੋ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹੋਏਗੀ। ਇੰਤਕਾਲ ਲਈ 6 ਮਹੀਨੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ ਲੈਣ ਦੀ ਸੂਰਤ ਵਿੱਚ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨੌਕਰੀਆਂ ਤੋਂ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
# ਫਰਦ-ਬਦਰ ਦੇ ਕੇਸਾਂ ਵਿਚ ਦੁਰਸਤੀ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਪਟਵਾਰੀ, ਕਾਨੂੰਗੋ ਅਤੇ ਤਹਿਸੀਲਦਾਰ ਦੀ ਹੋਵੇਗੀ।
#

==== (3) ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਵਿਉਪਾਰ ====

# ਛੋਟੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਜੋ ਕਿ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਸਾਫ ਰੱਖਣ।
# ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉਦਮੀਆਂ ਲਈ ਸਰਕਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀਕਰਨ ਦੀ ਸਹੂਲਤ। ਨਵੇਂ 10 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ 5 ਲੱਖ ਦਾ ਕਰਜਾ ਵਿਆਜ ਰਹਿਤ।
# ਸਰਕਾਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੱਚੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮਾਂ ਨੂੰ ਪੱਕੇ ਕਰਨਾ।
# ਸੂਚਨਾ ਤਕਨੀਕ ਅਧਾਰਿਤ ਉਦਯੋਗ ਨੂੰ ਪਹਿਲ।
# ਉਦਯੋਗਾਂ ਵੱਲੋਂ ਪਾਣੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਟ੍ਰੀਟਮੈਂਟ ਪਲਾਂਟ ਸਰਕਾਰ ਲਾਵੇਗੀ।
# ਅਸੰਗਠਿਤ ਸੈਕਟਰ ਦੇ ਮਜਦੂਰ ਦੀ ਲੁੱਟ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਵਾਉਣਾ

==== (4) ਰੁਜ਼ਗਾਰ ====

# ਸਾਰੀਆਂ ਖਾਲੀ ਅਸਾਮੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ।
# ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਉਦਯੋਗਿਕ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਆਇਤਾਂ।
# ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦਾ ਬਣਦਾ 60% ਕੋਟਾ ਪੂਰਾ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।
# 5 ਏਕੜ ਤੱਕ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਮਨਰੇਗਾ ਵਿੱਚ ਲਿਆਇਆ ਜਾਏਗਾ।
# ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਲਈ ਛੋਟੇ ਸਨਅਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਆਇਤਾਂ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਦਰਾਂ 'ਤੇ ਬਿਜਲੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
# ਬਲਾਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਮਿਆਰੀ ਹੁਨਰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਵਿਕਾਸ ਕੇਂਦਰ ਖੋਲੇ ਜਾਣਗੇ ਅਤੇ ਕੋਈ ਫ਼ੀਸ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗੀ।
# ਸਰਕਾਰੀ ਕਿਰਤ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਜਿਲ੍ਹਾ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਜਬੂਤ ਕਰਨਾ
# ਸ਼ਹਿਰੀ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਨਰੇਗਾ ਵਾਂਗ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇਣ ਲਈ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਉੱਪਰ ਦਬਾਅ ਪਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।
# ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਿਆਇਤਾਂ।

==== (5) ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ====

# ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਬਜਟ ਨੂੰ ਦੁਗਣਾ ਕਰਨਾ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਮਿਆਰ ਨੂੰ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣਾ।
# ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵੱਲੋਂ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਫੀਸ ਨੂੰ ਨਿਯਮਬੱਧ ਕਰਨਾ, ਸਰਕਾਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸਾਮੀਆਂ ਪੂਰੀਆਂ ਕਰਨਾ।
# ਸਰਕਾਰੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦਾ ਉਲੰਘਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਰਕਾਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲਏਗੀ।
# ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਦਸਵੀਂ ਤੱਕ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
# ਨਿਜੀ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ 25% ਗਰੀਬ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ।
# ਪਹਿਲੀ ਤੋਂ ਅੱਠਵੀਂ ਤੱਕ ਹਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮੁਫਤ।
# ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਦਾ ਸੋਸ਼ਨ ਰੋਕਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਇਆ ਕਰਨਗੀਆਂ।
# ਨਿੱਜੀ ਸਕੂਲਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਖਰਚ ਵੈੱਬਸਾਈਟ ਉੱਪਰ ਪਾਉਣਾ ਲਾਜ਼ਮੀ ਹੋਵੇਗਾ।

==== (6) ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ====

# ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਰੈਗੂਲੇਟਰੀ ਅਥਾਰਟੀ ਬਣਾਈ ਜਾਏਗੀ ਜੋ ਫੀਸਾਂ ਅਧਾਰਿਤ ਕਰੇਗੀ।
# ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਿਖਲਾਈ ਸੰਸਥਾ ਅਤੇ ਪੋਲੀਟੈਕਨਿਕ ਵਿਦਿਆ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੁਨਰ ਸਿਖਿਆ ਪ੍ਰਧਾਨ ਕਰਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।
# ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧਿਆਪਕ ਰੱਖੇ ਜਾਣਗੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਦਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਖਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦੇਣਗੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤਨਖਾਹਾਂ ਦਿਆ ਕਰਨਗੀਆਂ।
# ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਫੰਡ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ।
# ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਭਰਤੀ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਤਿਆਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।

==== (7) ਸਿਹਤ ====

# ਸਿਹਤ ਦਾ ਬਜਟ ਦੁਗਣਾ ਹੋਏਗਾ।
# ਪਿੰਡ, ਬਲਾਕ, ਸਬ-ਡਵੀਜ਼ਨ ਅਤੇ ਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਸਹੂਲਤਾਂ ਲਈ ਪੜਾਅ ਵਾਰ ਕੰਮ ਹੋਣਗੇ।
# 8 ਲੱਖ ਤੋਂ ਘੱਟ ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਿਹਤ ਦਾ ਖਰਚ ਸਰਕਾਰ ਚੁੱਕੇਗੀ।
# ਸੁਪਰ-ਸਪੈਸ਼ਲਿਸਟ ਹਸਪਤਾਲ ਖੋਲ੍ਹੇ ਜਾਣਗੇ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ - ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਇਲਾਜ ਕਰਵਾ ਸਕਣ।

==ਪਾਰਟੀ, ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇਵਾਰ ਨਤੀਜਾ==


=== ੧.  ਗੱਠਜੋੜ/ਪਾਰਟੀ ਮੁਤਾਬਕ ਨਤੀਜਾ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.indiavotes.com/ac/party/detail/7/286|title=ਪਾਰਟੀ ਮੁਤਾਬਕ ਨਤੀਜਾ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/partywiseresult-S19.htm?st=S19|title=ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਨਤੀਜੇ, ਭਾਰਤੀ ਚੌਣ ਕਮਿਸ਼ਨ}}&lt;/ref&gt; ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! rowspan=&quot;2&quot; |ਲੜੀ ਨੰ. 
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |ਗੱਠਜੋੜ
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |ਪਾਰਟੀ 
! colspan=&quot;3&quot; |ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵੋਟ 
! colspan=&quot;3&quot; |ਸੀਟਾਂ 
|-
!ਵੋਟਾਂ 
!ਵੋਟ%
!± ਪ੍ਰ.ਬਿੰ. 
!ਲੜੀਆਂ 
!ਜਿੱਤਿਆ 
!ਬਦਲਾਅ 
|-
!੧.
! colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;2&quot; |ਕੋਈ ਨਹੀਂ 
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|65,38,783
|42.01
|
|117
|92
|{{ਵਾਧਾ}}72
|-
!੨.
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|35,76,683
|22.98
|
|117
|18
|{{ਘਾਟਾ}}59
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | ੩.
| rowspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |
! rowspan=&quot;2&quot; |ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ.-ਬਸਪਾ
| bgcolor=&quot;bgcolor=&quot; #BD107F&quot;&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|28,61,286
|18.38
|
|97
|3
|{{ਘਾਟਾ}}12
|-
| bgcolor=&quot;{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ]]
|2,75,232
|1.77
|
|20
|1
|{{ਵਾਧਾ}}1
|-
! rowspan=&quot;3&quot; |੪.
| rowspan=&quot;3&quot; bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
! rowspan=&quot;3&quot; |[[ਕੌਮੀ ਜਮਹੂਰੀ ਗਠਜੋੜ]]
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]
|10,27,143
|6.60
|
|68
|2
|{{ਘਾਟਾ}}1
|-
| bgcolor=&quot;#FF4F00&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਸੰਯੁਕਤ)]]
|91,995
|0.6
|
|15
|0
|
|-
|
|ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ
|84,697
|0.5
|
|28
|0
|
|-
!੫.
!colspan=&quot;2&quot; rowspan=&quot;6&quot; |ਕੋਈ ਨਹੀਂ
|
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)]]
|3,86,176
|2.5
|
|81
|0
|
|-
!੬.
| bgcolor=&quot;#800000&quot; |
|[[ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਾਰਟੀ]]
|43,229
|0.3
|
|35
|0
|1
|-
!੭.
|
|ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ 
|16,904
|0.1
|
|10
|0
|
|-
!੮.
|
|ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ) 
|9,503
|0.1
|
|14
|0
|
|-
!੯.
|
|ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ (ਅੰਬੇਦਕਰ)
|8,018
|0.1
|
|12
|0
|
|-
!੧੦.
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ]]
|7,440
|0.0
|
|7
|0
|
|-
!੧੧.
! colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;3&quot; |ਕੋਈ ਨਹੀਂ 
|ਅਜ਼ਾਦ 
|4,57,410
|3.0
|
|459
|1
|1
|-
!੧੨.
|ਹੋਰ 
|
|
|
|
|
|
|-
!੧੩.
|ਨੋਟਾ
|
|
|
! colspan=&quot;3&quot; |
|}
{| style=&quot;width:100%; text-align:center;&quot;
|+
|- style=&quot;color:white;&quot;
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; ; width:26.19%;&quot; | '''92'''
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot;; width:73.13%;&quot; | '''18'''
|
| bgcolor=&quot;{{Shiromani Akali Dal/meta/color}}&quot;; width:0.34%;&quot; | '''3'''
|-
| '''ਆ ਮ       ਆ ਦ ਮੀ       ਪਾ ਰ ਟੀ'''
|
|   '''ਕਾਂ ਗ ਰ ਸ''' 
|
| ''' ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ.''' 
|}

=== ੨. ਖੇਤਰਵਾਰ ਨਤੀਜਾ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!ਲੜੀ ਨੰ.
!ਖੇਤਰ 
!ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ
!ਸੀਟਾਂ 
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਆਪ'''&lt;/span&gt;
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਕਾਂਗਰਸ '''&lt;/span&gt;
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ. + ਬਸਪਾ'''&lt;/span&gt;
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;gray&quot; |ਹੋਰ 
|-
!੧. 
!ਮਾਲਵਾ 
!15
|69
|66
|{{ਵਾਧਾ}}48
|02
|{{ਘਾਟਾ}}38
|1
|{{ਘਾਟਾ}}07
|00
|{{ਘਾਟਾ}}03
|-
!੨. 
!ਮਾਝਾ 
!4
|25
|16
|{{ਵਾਧਾ}}16
|07
|{{ਘਾਟਾ}}15
|01
|{{ਘਾਟਾ}}02
|01
|{{ਵਾਧਾ}}01
|-
!੩. 
!ਦੋਆਬਾ 
!4
|23
|10
|{{ਵਾਧਾ}}08
|09
|{{ਘਾਟਾ}}06
|02
|{{ਘਾਟਾ}}04
|02
|{{ਵਾਧਾ}}01
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ਕੁੱਲ 
!23
!117
!92
!{{ਵਾਧਾ}}72
!18
!{{ਘਾਟਾ}}59
!4
!11
!3
!
|}

=== ੩. ਡਿਵੀਜ਼ਨਾਂਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨਤੀਜਾ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!ਲੜੀ ਨੰ. 
!ਡਿਵੀਜ਼ਨ
!ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ
!ਸੀਟਾਂ 
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਆਪ'''&lt;/span&gt;
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਕਾਂਗਰਸ '''&lt;/span&gt;
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ. + ਬਸਪਾ'''&lt;/span&gt;
| colspan=&quot;2&quot; bgcolor=&quot;gray&quot; |ਹੋਰ 
|-
!੧.
!ਜਲੰਧਰ 
!7
|45
|25
|{{ਵਾਧਾ}}23
|16
|{{ਘਾਟਾ}}20
|01
|{{ਘਾਟਾ}}05
|03
|{{ਵਾਧਾ}}02
|-
!੨.
!ਪਟਿਆਲਾ 
!6
|35
|34
|{{ਵਾਧਾ}}26
|00
|{{ਘਾਟਾ}}22
|01
|{{ਘਾਟਾ}}02
|00
|{{ਘਾਟਾ}}02
|-
!੩.
!ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ 
!4
|16
|14
|{{ਵਾਧਾ}}11
|02
|{{ਘਾਟਾ}}09
|00
|{{ਘਾਟਾ}}03
|00
|{{ਵਾਧਾ}}01
|-
!੪.
!ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ 
!3
|12
|12
|{{ਵਾਧਾ}}05
|00
|{{ਘਾਟਾ}}04
|00
|{{ਘਾਟਾ}}01
|00
|00
|-
!੫.
!ਰੋਪੜ 
!3
|9
|07
|{{ਵਾਧਾ}}05
|00
|{{ਘਾਟਾ}}04
|1+1=2
|{{ਘਾਟਾ}}01
|00
|00
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ਕੁੱਲ
!23
!117
!92
!{{ਵਾਧਾ}}72
!18
!{{ਘਾਟਾ}}59
!4
!{{ਘਾਟਾ}}11
!3
!{{ਘਾਟਾ}}2
|}

=== ੪. ਜ਼ਿਲ੍ਹਾਵਾਰ ਨਤੀਜਾ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!ਲੜੀ ਨੰ.
!ਜ਼ਿਲੇ ਦਾ ਨਾਂ 
!ਸੀਟਾਂ 
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਆਪ'''&lt;/span&gt;
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਕਾਂਗਰਸ '''&lt;/span&gt;
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot;|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ.+ਬਸਪਾ'''&lt;/span&gt;
| bgcolor=&quot;gray&quot; |ਹੋਰ
|-
!੧. 
!ਲੁਧਿਆਣਾ 
|14
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''13'''&lt;/span&gt;
|0
|1
|0
|-
!੨. 
!ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 
|11
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''9'''&lt;/span&gt;
|1
|1
|0
|-
!੩. 
!ਜਲੰਧਰ 
|9
|4
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|-
!੪. 
!ਪਟਿਆਲਾ 
|8
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''8'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੫. 
!ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ 
|7
|2
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5 '''&lt;/span&gt;
|0
|0
|-
!੬. 
!ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ 
|7
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5'''&lt;/span&gt;
|1
|0
|1
|-
!੭. 
!ਬਠਿੰਡਾ 
|6
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''6'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੮. 
!ਸੰਗਰੂਰ 
|5
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''5'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੯. 
!ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ 
|4
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|1
|0
|0
|-
!੧੦. 
!ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ 
|4
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''4'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੧. 
!ਕਪੂਰਥਲਾ 
|4
|0
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|1
|-
!੧੨. 
!ਮੋਗਾ 
|4
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''4'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੩. 
!ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ 
|4
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|1
|0
|0
|-
!੧੪. 
!ਤਰਨ ਤਾਰਨ 
|4
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''4'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੫. 
!ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ 
|2
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੬. 
!ਬਰਨਾਲਾ 
|3
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੭. 
!ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ 
|3
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੮. 
!ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ 
|3
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੧੯. 
!ਮਾਨਸਾ 
|3
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੨੦. 
!ਪਠਾਨਕੋਟ 
|3
|1
|1
|0
|1
|-
!੨੧. 
!ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ(ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ) 
|3
|1
|0
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot;|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''2'''&lt;/span&gt;
|0
|-
!੨੨. 
!ਰੂਪਨਗਰ 
|3
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
!੨੩. 
!ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਮੋਹਾਲੀ) 
|3
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''3'''&lt;/span&gt;
|0
|0
|0
|-
! colspan=&quot;2&quot; |ਕੁੱਲ
!117
|bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''92'''&lt;/span&gt;
!18
!4
! 3
|}

===੫. ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|+
!ਲੜੀ ਨੰ.
!ਸੀਟਾਂ 
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਆਪ'''&lt;/span&gt;
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਕਾਂਗਰਸ '''&lt;/span&gt;
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot;|&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ.+ਬਸਪਾ'''&lt;/span&gt;
| bgcolor=&quot;gray&quot; |ਹੋਰ
|-
!੧.
|ਪਹਿਲਾ ਸਥਾਨ 
|'''92''' (16+10+66) 
|'''18''' (7+9+2)
|'''4''' (1+2+1) 
|3
|-
!੨.
|ਦੂਜਾ ਸਥਾਨ
|'''10'''  
(2+7+1)
|'''47''' (9+9+29)
|'''47''' (13+6+28)
|13
|-
!੩.
|ਤੀਜਾ ਸਥਾਨ
|'''15'''  
(7+6+2)
|'''47''' (9+3+35)
|'''37''' (6+9+22)
|18
|-
!੪.
|ਚੌਥਾ ਜਾਂ ਹੋਰ ਪਿੱਛੇ 
|'''0''' (0+0+0)

|'''5''' (0+2+3)
|'''29''' (5+6+18)
|83
|-
!੫.
|ਜੋੜ
| colspan=&quot;4&quot; |117
|}

==ਚੋਣ ਹਲਕੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਨਤੀਜਾ==
{{Category see also|2022 ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਚੌਣਾਂ ਨਤੀਜੇ}}ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS191.htm?st=S191|title=ਪਹਿਲੇ 10 ਹਲਕੇ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS192.htm|title=11-20 ਹਲਕੇ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS193.htm|title=੨੧-੩੦ ਚੋਣ ਨਤੀਜੇ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS194.htm|title=੩੧-੪੦ ਹਲਕੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS195.htm|title=੪੧-੫੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS196.htm|title=੫੧-੬੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS197.htm|title=੬੧-੭੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS198.htm|title=੭੧-੮੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS199.htm|title=੮੧-੯੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS1910.htm|title=੯੧-੧੦੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS1911.htm|title=੧੦੧-੧੧੦}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS1912.htm|title=੧੧੦-੧੧੭}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! rowspan=&quot;2&quot; |ਲੜੀ ਨੰਬਰ
! colspan=&quot;3&quot; |ਚੋਣ ਹਲਕਾ
! colspan=&quot;5&quot; |ਜੇਤੂ ਉਮੀਦਵਾਰ
! colspan=&quot;6&quot; |ਪਛੜਿਆ ਉਮੀਦਵਾਰ
! colspan=&quot;4&quot; |2017 ਨਤੀਜੇ
|-
!ਨੰਬਰ
! ਨਾਮ 
!ਭੁਗਤੀਆਂ ਵੋਟਾਂ
! colspan=&quot;2&quot; |ਪਾਰਟੀ 
!ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਵੋਟਾਂ 
!ਵੋਟ%
! colspan=&quot;2&quot; |ਪਾਰਟੀ
!ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਵੋਟਾਂ 
!ਵੋਟ%
!ਫ਼ਰਕ
!ਪਾਰਟੀ
!ਜੇਤੂ ਉਮੀਦਵਾਰ
!ਵੋਟਾਂ
!ਫ਼ਰਕ
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਪਠਾਨਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੧ 
|1
|[[ਸੁਜਾਨਪੁਰ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸੁਜਾਨਪੁਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS191.htm?ac=1|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,29,339'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਨਰੇਸ਼ ਪੁਰੀ]]
|'''46,916'''
|36.27
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਦਿਨੇਸ਼ ਸਿੰਘ (ਬੱਬੂ)]]
|'''42,280'''
|32.69
|4,636
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਦਿਨੇਸ਼ ਸਿੰਘ (ਬੱਬੂ)]]
|'''48,910'''
|18,701
|-
! ੨
|2
|[[ਭੋਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਆ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS192.htm?ac=2|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,37,572'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਲਾਲ ਚੰਦ]]
|'''50,339'''
|36.59
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਜੋਗਿੰਦਰ ਪਾਲ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਜੋਗਿੰਦਰ ਪਾਲ]]
|'''49,135'''
|35.72
|1,204
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਜੋਗਿੰਦਰ ਪਾਲ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਜੋਗਿੰਦਰ ਪਾਲ]]
|'''67,865'''
|27,496
|-
! ੩
|3
|[[ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਠਾਨਕੋਟ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS193.htm?ac=3|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,13,480'''
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ]]
|'''43,132'''
|38.01
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਮਿਤ ਵਿਜ]]
|'''35,373'''
|31.17
|7,759
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਅਮਿਤ ਵਿਜ]]
|'''56,383'''
|11,170
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੪
|4
|[[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS194.htm?ac=4|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,24,152'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਬਰਿੰਦਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਾਹੜਾ]]
|'''43,743'''
|35.23
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਬੱਬੇਹਾਲੀ]]
|'''36,408'''
|29.33
|7,335
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਬਰਿੰਦਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਾਹੜਾ]]
|'''67,709'''
|28,956
|-
! ੫
|5
|[[ਦੀਨਾ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦੀਨਾ ਨਗਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS195.htm?ac=5|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,39,708'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਰੁਣਾ ਚੌਧਰੀ]]
|'''51,133'''
|36.60
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ]]
|'''50,002'''
|35.79
|1,131
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਅਰੁਣਾ ਚੌਧਰੀ]]
|'''72,176'''
|31,917
|-
! ੬ 
|6
|[[ਕਾਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਾਦੀਆਂ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS196.htm?ac=6|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,33,183'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]]
|'''48,679'''
|36.55
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਮਾਹਲ]]
|'''41,505'''
|31.16
|7,174
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਫਤਿਹਜੰਗ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]]
|'''62,596'''
|11,737
|-
! ੭
|7
|[[ਬਟਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਟਾਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS197.htm?ac=7|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,27,545'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਮਨਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ|ਅਮਨਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ (ਸ਼ੈਰੀ ਕਲਸੀ)]]
|'''55,570'''
|43.57
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਸ਼ਵਨੀ ਸੇਖੜੀ]]
|'''27,098'''
|21.25
|28,472
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਲਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਲੋਧੀਨੰਗਲ]]
|'''42,517'''
|485
|-
! ੮
|8
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS198.htm?ac=8|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,24,473'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਮਰਪਾਲ ਸਿੰਘ]]
|'''53,205'''
|42.74
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਰਾਜਨਬੀਰ ਸਿੰਘ]]
|'''36,242'''
|29.12
|16,963
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਡੀ|ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''57,489'''
|18,065
|-
! ੯
|9
|[[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS199.htm?ac=9|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,28,822'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਤ੍ਰਿਪਤ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]]
|'''46,311'''
|35.95
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਲਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਲੋਧੀਨੰਗਲ]] 
|'''40,766'''
|31.65
|5,545
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਤ੍ਰਿਪਤ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]]
|'''54,348'''
|1,999
|-
! ੧੦
|10
| [[ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1910.htm?ac=10|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,44,359'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ]]
|'''52,555'''
|36.41
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਰਵੀਕਰਨ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ]]
|'''52,089'''
|36.08
|466
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ]]
|'''60,385'''
|1,194
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੧੧
|11
| [[ਅਜਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਜਨਾਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1911.htm?ac=11|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,22,038'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ]]
|'''43,555'''
|35.69
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਅਮਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬੋਨੀ ਅਜਨਾਲਾ]]
|'''35,712'''
|29.26
|7,843
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਹਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ]]
|'''61,378'''
|18,713
|-
! ੧੨ 
|12
|[[ਰਾਜਾ ਸਾਂਸੀ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਜਾ ਸਾਂਸੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1912.htm?ac=12|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,33,615'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁਖਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀਆ]]
|'''46,872'''
|35.08
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ]]
|'''41,398'''
|30.98
|5,474
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੁਖਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀਆ]]
|'''59,628'''
|5,727
|-
! ੧੩ 
|13
|[[ਮਜੀਠਾ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮਜੀਠਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1913.htm?ac=13|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,22,152'''
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਗਨੀਵ ਕੌਰ ਮਜੀਠੀਆ]]
|'''57,027'''
|46.69
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਰਾਜ ਸਿੰਘ (ਲਾਲੀ)]]
|'''30,965'''
|25.35
|26,062
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਬਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ]]
|'''65,803'''
|22,884
|-
! ੧੪
|14
|[[ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜੰਡਿਆਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1914.htm?ac=14|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,28,681'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਈ.ਟੀ.ਓ.]]
|'''59,724'''
|46.41
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਡੈਨੀ ਬੰਡਾਲਾ|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ &quot;ਡੈਨੀ&quot; ਬੰਡਾਲਾ]] 
|'''34,341'''
|26.69
|25,383
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ &quot;ਡੈਨੀ&quot; ਬੰਡਾਲਾ]]
|'''53,042'''
|18,422
|-
! ੧੫
|15
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਉੱਤਰੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਉੱਤਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1915.htm?ac=15|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,23,752'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕੁੰਵਰ ਵਿਜੇ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ]]
|'''58,133'''
|46.98
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਅਨਿਲ ਜੋਸ਼ੀ|ਅਨਿਲ ਜੋਸ਼ੀ]] 
|'''29,815'''
|24.09
|28,318
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੁਨੀਲ ਦੁੱਤੀ]]
|'''59,212'''
|14,236
|-
! ੧੬
|16
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੱਛਮੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੱਛਮੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1916.htm?ac=16|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,18,606'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]  
|[[ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]]
|'''69,251'''
|58.39
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਵੇਰਕਾ]]
|'''25,338'''
|21.36
|43,913
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਵੇਰਕਾ]]
|'''52,271'''
|26,847
|-
! ੧੭
|17
| [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇਂਦਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1917.htm?ac=17|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''87,205'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਜੈ ਗੁਪਤਾ|ਅਜੇ ਗੁਪਤਾ]]
|'''40,837'''
|46.83
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੋਨੀ]]
|'''26,811'''
|30.74
|14,026
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੋਨੀ]]
|'''51,242'''
|21,116
|-
! ੧੮
|18
| [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1918.htm?ac=18|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,08,003'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜੀਵਨ ਜੋਤ ਕੌਰ]]
|'''39,679'''
|36.74
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]]
|'''32,929'''
|30.49
|6,750
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]]
|'''60,477'''
|42,809
|-
! ੧੯
|19
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1919.htm?ac=19|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,05,885'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਜਰ]]
|'''53,053'''
|50.1
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਤਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ]]
|'''25,550'''
|24.13
|27,503
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੋਲਾਰੀਆ]]
|'''47,581'''
|22,658
|-
! ੨੦
|20
|[[ਅਟਾਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਟਾਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1920.htm?ac=20|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,28,145'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''56,798'''
|44.32
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਰਣੀਕੇ]]
|'''37,004'''
|28.88
|19,794
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਡੀ.ਸੀ.]]
|'''55,335'''
|10,202
|-
! ੨੧
|25
|[[ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1925.htm?ac=25|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,31,237'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਟੌਂਗ]]
|'''52,468'''
|39.98
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਭਲਾਈਪੁਰ]]
|'''32,916'''
|25.08
|19,552
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਭਲਾਈਪੁਰ|ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ]]
|'''45,965'''
|6,587
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੨੨
|21
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਤਰਨ ਤਾਰਨ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1921.htm?ac=21|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,30,874'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ|ਡਾ. ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ]]
|'''52,935'''
|40.45
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]]
|'''39,347'''
|30.06
|13,588
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਧਰਮਬੀਰ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ|ਡਾ. ਧਰਮਬੀਰ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ]]
|'''59,794'''
|14,629
|-
! ੨੩
|22
|[[ਖੇਮ ਕਰਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖੇਮ ਕਰਨ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1922.htm?ac=22|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,54,988'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸਰਵਨ ਸਿੰਘ ਧੁੰਨ]]
|'''64,541'''
|41.64
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਵਿਰਸਾ ਸਿੰਘ ਵਲਟੋਹਾ]]
|'''52,659'''
|33.98
|11,882
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ|ਸੁੱਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ]]
|'''81,897'''
|19,602
|-
! ੨੪ 
|23
|[[ਪੱਟੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪੱਟੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1923.htm?ac=23|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,44,922'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਲਾਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ]]
|'''57,323'''
|39.55
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਆਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ]]
|'''46,324'''
|31.96
|10,999
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ]]
|'''64,617'''
|8,363
|-
! ੨੫ 
|24
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1924.htm?ac=24|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}&lt;/ref&gt;
|'''1,45,256'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਮਨਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਲਪੁਰਾ]]
|'''55,756'''
|38.38
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਰਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਕੀ|ਰਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਹੋਤਾ ਸਿੱਕੀ]]
|'''39,265'''
|27.03
|16,491
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਰਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਕੀ|ਰਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਹੋਤਾ ਸਿੱਕੀ]]
|'''64,666'''
|17,055
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੨੬
|26
|[[ਭੁਲੱਥ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਲੱਥ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1926.htm?ac=26|title=ਭੋਲੱਥ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ}}&lt;/ref&gt;
|'''90,537'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]]
|'''37,254'''
|41.15
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਬੀਬੀ ਜਗੀਰ ਕੌਰ]]
|'''28,029'''
|30.96
|9,225
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]]
|'''48,873'''
|8,202
|-
! ੨੭
|27
|[[ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1927.htm?ac=27|title=ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,02,700'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਰਾਣਾ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ]]
|'''44,096'''
|42.94
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਮੰਜੂ ਰਾਣਾ]]
|'''36,792'''
|35.82
|7,304
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਰਾਣਾ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ]]
|'''56,378'''
|28,817
|-
! ੨੮
|28
|[[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1928.htm?ac=28|title=ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,08,106'''
| bgcolor=&quot;#EDEAE0&quot; | ||[[ਅਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ|ਅਜ਼ਾਦ]]
|[[ਰਾਣਾ ਇੰਦਰ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ]]
|'''41,337'''
|38.24
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ]]
|'''29,903'''
|27.66
|11,434
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਨਵਤੇਜ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ]]
|'''41,843'''
|8,162
|-
! ੨੯
|29
|[[ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਗਵਾੜਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1929.htm?ac=29|title=ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,27,964'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ]]
|'''37,217'''
|29.08
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
|'''34,505'''
|26.96
|2,712
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਸੋਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼]]
|'''45,479'''
|2,009
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੩੦ 
|30
|[[ਫਿਲੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਿਲੌਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1930.htm?ac=30|title=ਫਿਲੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੌਣ ਹਲਕਾ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,39,886'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਵਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਧਰੀ]]
|'''48,288'''
|34.52
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]] 
|'''35,985'''
|25.72
|12,303
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]]
|'''41,336'''
|3,477
|-
! ੩੧ 
|31
|[[ਨਕੋਦਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਕੋਦਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1931.htm?ac=31|title=ਨਕੋਦਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,34,163'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਨ]]
|'''42,868'''
|31.95
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਵਡਾਲਾ]]
|'''39,999'''
|29.81
|2,869
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਵਡਾਲਾ]]
|'''56,241'''
|18,407
|-
! ੩੨ 
|32
|[[ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ਾਹਕੋਟ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1932.htm?ac=32|title=ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,32,510'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਲਾਡੀ]]
|'''51,661'''
|38.99
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਕੋਹਾੜ]]
|'''39,582'''
|29.87
|12,079
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[Ajit Singh Kohar|ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੋਹਾੜ]]
|'''46,913'''
|4,905
|-
! ੩੩ 
|33
|[[ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਰਤਾਰਪੁਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1933.htm?ac=33|title=ਸ਼੍ਰੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,24,988'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ]]
|'''41,830'''
|33.47
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਚੌਧਰੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''37,256'''
|29.81
|4,574
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਵਡਾਲਾ|ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਚੌਧਰੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''46,729'''
|6,020
|-
! ੩੪ 
|34
|[[ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1934.htm?ac=34|title=ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,16,247'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸ਼ੀਤਲ ਅੰਗੂਰਾਲ]]
|'''39,213'''
|33.73
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ ਰਿੰਕੂ|ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ ਰਿੰਕੂ]] 
|'''34,960'''
|30.07
|4,253
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ ਰਿੰਕੂ]]
|'''53,983'''
|17,334
|-
! ੩੫
|35
|[[ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1935.htm?ac=35|title=ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,06,554'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਰਮਨ ਅਰੋੜਾ]]
|'''33,011'''
|30.98
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਰਜਿੰਦਰ ਬੇਰੀ]]
|'''32,764'''
|30.75
|247
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਰਜਿੰਦਰ ਬੇਰੀ]]
|'''55,518'''
|24,078
|-
! ੩੬
|36
|[[ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1936.htm?ac=36|title=ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,28,158'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੂਨੀਅਰ]]
|'''47,338'''
|36.94
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕੇ. ਡੀ. ਭੰਡਾਰੀ]]
|'''37,852'''
|29.54
|9,486
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੂਨੀਅਰ]]
|'''69,715'''
|32,291
|-
! ੩੭
|37
|[[ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1937.htm?ac=37|title=ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,25,090'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ|ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ ਪੋਵਾਰ]]
|'''40,816'''
|32.63
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ]]
|'''35,008'''
|27.99
|5,808
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ ਪੋਵਾਰ]]
|'''59,349'''
|29,124
|-
! ੩੮
|38
|[[ਆਦਮਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਆਦਮਪੁਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1938.htm?ac=38|title=ਆਦਮਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,13,753'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁੱਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਟਲੀ]]
|'''39,554'''
|34.77
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਟੀਨੂੰ]] 
|'''34,987'''
|30.76
|4,567
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਟੀਨੂੰ]]
|'''45,229'''
|7,699
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੩੯
|39
|[[ਮੁਕੇਰੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮੁਕੇਰੀਆਂ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1939.htm?ac=39|title=ਮੁਕੇਰੀਆਂ}}&lt;/ref&gt;
|'''1,43,300'''
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜੰਗੀ ਲਾਲ ਮਹਾਜਨ]]
|'''41,044'''
|28.64
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਮੁਲਤਾਨੀ]]
|'''38,353'''
|26.76
|2,691
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਰਜਨੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਬੱਬੀ]]
|'''56,787'''
|23,126
|-
! ੪੦
|40
|[[ਦਸੂਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਸੂਆ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1940.htm?ac=40|title=ਦਸੂਹਾ}}&lt;/ref&gt;
|'''1,33,456'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕਰਮਬੀਰ ਸਿੰਘ]]
|'''43,272'''
|32.42
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਰੁਣ ਡੋਗਰਾ]]
|'''34,685'''
|25.99
|8,587
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਅਰੁਣ ਡੋਗਰਾ]]
|'''56,527'''
|17,638
|-
! ੪੧
|41
|[[ਉੜਮੁੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਉਰਮਾਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1941.htm?ac=41|title=ਉੜਮੁੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,25,205'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਗਿੱਲ]]
|'''42,576'''
|34.01
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਗਿਲਜੀਆਂ|ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਗਿਲਜ਼ੀਆਂ]]
|'''38,386'''
|30.66
|4,190
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਗਿਲਜੀਆਂ|ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਗਿਲਜ਼ੀਆਂ]]
|'''51,477'''
|14,954
|-
! ੪੨ 
|42
|[[ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1942.htm?ac=42|title=ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,24,024'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਡਾ. ਰਵਜੋਤ ਸਿੰਘ]]
|'''60,730'''
|48.97
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਅਦੀਆ]]
|'''39,374'''
|31.75
|21,356
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਅਦੀਆ]]
|'''46,612'''
|3,815
|-
! ੪੩
|43
|[[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ]]  &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1943.htm?ac=43|title=ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,27,907'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 	
|[[ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ੰਕਰ ਜਿੰਪਾ|ਬ੍ਰਮ ਸ਼ੰਕਰ (ਜਿੰਪਾ)]]
|'''51,112'''
|39.96
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਸੁੰਦਰ ਸ਼ਾਮ ਅਰੋੜਾ]]
|'''37,253'''
|29.13
|13,859
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਸੁੰਦਰ ਸ਼ਾਮ ਅਰੋੜਾ]]
|'''49,951'''
|11,233
|-
! ੪੪
|44
|[[ਚੱਬੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਚੱਬੇਵਾਲ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1944.htm?ac=44|title=ਚੱਬੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,15,506'''
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਡਾ. ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ]]
|'''47,375'''
|41.02
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''39,729'''
|34.4
|7,646
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਡਾ. ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ]]
|'''57,857'''
|29,261
|-
! ੪੫
|45
|[[ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1945.htm?ac=45|title=ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,22,472'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜੈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]
|'''32,341'''
|26.41
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਮਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਲਾਲੀ]]
|'''28,162'''
|22.99
|4,179
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਜੈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]]
|'''41,720'''
|1,650
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |[[ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]
|-
! ੪੬
|46
|[[ਬੰਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੰਗਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1946.htm?ac=46|title=ਬੰਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,15,301'''
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਸੁੱਖੀ ਡਾ.]]
|'''37,338'''
|32.38
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ]]
|'''32,269'''
|27.99
|5,069
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਸੁੱਖੀ ਡਾ.|ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ]]
|'''45,256'''
|1,893
|-
! ੪੭
|47
|[[ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1947.htm?ac=47|title=ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,23,868'''
| bgcolor=&quot;{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਡਾ. ਨਛੱਤਰ ਪਾਲ]]
|'''37,031'''
|29.9
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਲਲਿਤ ਮੋਹਨ ਬੱਲੂ]]
|'''31,655'''
|25.56
|5,376
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਅੰਗਦ ਸਿੰਘ]]
|'''38,197'''
|3,323
|-
! ੪੮ 
|48
|[[ਬਲਾਚੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਲਾਚੌਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1948.htm?ac=48|title=ਬਲਾਚੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,14,964'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸੰਤੋਸ਼ ਕੁਮਾਰੀ ਕਟਾਰੀਆ]]
|'''39,633'''
|34.47
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|[[ਸੁਨੀਤਾ ਰਾਣੀ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਸੁਨੀਤਾ ਰਾਣੀ]]
|'''35,092'''
|30.52
|4,541
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਦਰਸ਼ਨ ਲਾਲ]]
|'''49,558'''
|19,640
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; | &lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੪੯
|49
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1949.htm?ac=49|title=ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,41,809'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ]]
|'''82,132'''
|57.92
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਕੰਵਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ]]
|'''36,352'''
|25.63
|45,780
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਕੰਵਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ]]
|'''60,800'''
|23,881
|-
! ੫੦
|50
|[[ਰੂਪਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰੂਪਨਗਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1950.htm?ac=50|title=ਰੂਪਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,35,793'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਦਿਨੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਚੱਢਾ]]
|'''59,903'''
|44.11
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਬਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]]
|'''36,271'''
|26.71
|23,632
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਦੋਆ]]
|'''58,994'''
|23,707
|-
! ੫੧
|51
|[[ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1951.htm?ac=51|title=ਸ਼੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,47,571'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ]]
|'''70,248'''
|47.6
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]]
|'''62,306'''
|42.22
|7,942
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]]
|'''61,060'''
|12,308
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਮੋਹਾਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਮੋਹਾਲੀ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੫੨
|52
|[[ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਖਰੜ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1952.htm?ac=52|title=ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,76,684'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਨਮੋਲ ਗਗਨ ਮਾਨ]]
|'''78,273'''
|44.3
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|[[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ]]
|'''40,388'''
|22.86
|37,885
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਕੰਵਰ ਸੰਧੂ]]
|'''54,171'''
|2,012
|-
! ੫੩
|53
|[[ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1953.htm?ac=53|title=ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,55,196'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ]]
|'''77,134'''
|49.7
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|[[ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]]
|'''43,037'''
|27.73
|34,097
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]]
|'''66,844'''
|27,873
|-
! ੫੪
|112
|[[ਡੇਰਾ ਬਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS19112.htm?ac=112|title=ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,99,529'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ]]
|'''70,032'''
|35.1
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|[[ਦੀਪਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ]]
|'''48,311'''
|24.21
|21,721
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਨਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ]]
|'''70,792'''
|1,921
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੫੫
|54
|[[ਬਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1954.htm?ac=54|title=ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,12,144'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਰੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''54,018'''
|48.17
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|[[ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ]]
|'''16,177'''
|14.43
|37,841
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ]]
|'''47,319'''
|10,046
|-
! ੫੬
|55
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1955.htm?ac=55|title=ਸ਼੍ਰੀ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,25,515'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਲਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਏ
|'''57,706'''
|45.98
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰਾ 
|'''25,507'''
|20.32
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰਾ 
|'''58,205'''
|23,867
|-
! ੫੭
|56
| [[ਅਮਲੋਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਮਲੋਹ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1956.htm?ac=56|title=ਅਮਲੋਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,13,966'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ  'ਗੈਰੀ' ਬੜਿੰਗ
|'''52,912'''
|46.43
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]    
|ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੂ ਖੰਨਾ
|'''28,249'''
|24.79
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਰਣਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ
|'''39,669'''
|3,946
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੫੮
|57
|[[ਖੰਨਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖੰਨਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1957.htm?ac=57|title=ਖੰਨਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਪੰਜਾਬ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,28,586'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਤਰੁਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸੌਂਦ 
|62,425
|48.55
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]    
|ਜਸਦੀਪ ਕੌਰ ਯਾਦੂ
|26805
|20.85
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਗੁਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਕੋਟਲੀ 
|'''55,690'''
|20,591
|-
! ੫੯
|58
|[[ਸਮਰਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਰਾਲਾ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1958.htm?ac=58|title=ਸਮਰਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,33,524'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦਿਆਲਪੁਰਾ 
|57,557
|43.11
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]    
|ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ
|26667
|19.97
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋ 
|'''51,930'''
|11,005
|-
! ੬੦
|59
|[[ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਾਹਨੇਵਾਲ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1959.htm?ac=59|title=ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,79,196'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਮੁੰਡੀਆਂ]]
|61,515
|34.33
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]   
|ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ
|46322
|25.85
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ 
|'''63,184'''
|4,551
|-
! ੬੧
|60
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1960.htm?ac=60|title=ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਪੰਜਾਬ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,44,481'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ|ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ 'ਭੋਲਾ' ਗਰੇਵਾਲ]]
|68682
|47.54
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]   
|ਸੰਜੀਵ ਤਲਵਾਰ
|32760
|22.67
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ|ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਸੰਜੀਵ ਤਲਵਾਰ 
|'''43,010'''
|1,581
|-
! ੬੨
|61
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1961.htm?ac=61|title=ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,05,427'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਰਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਕੌਰ ਛੀਨਾ
|43811
|41.56
|bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]  
|ਤਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਤਾਜਪੁਰੀ 
|17673
|16.76
|
| bgcolor=&quot;#800000&quot; |[[ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਾਰਟੀ|ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ ਪਾਰਟੀ]]
|ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ
|'''53,955'''
|30,917
|-
! ੬੩
|62
|[[ਆਤਮ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਆਤਮ ਨਗਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1962.htm?ac=62|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,05,083'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
|44601
|42.44
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]   
|ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਰਵਲ
|28247
|26.88
|
| bgcolor=&quot;#800000&quot; |[[ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ਼ ਪਾਰਟੀ|ਲੋਕ ਇਨਸਾਫ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਸਿਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ]]
|'''53,541'''
|16,913
|-
! ੬੪
|63
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੇਂਦਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1963.htm?ac=63|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''98,405'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਅਸ਼ੋਕ 'ਪੱਪੀ' ਪ੍ਰਾਸ਼ਰ
|32789
|33.32
|bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]  
|ਗੁਰਦੇਵ ਸ਼ਰਮਾ ਦੇਬੀ
|27985
|28.44
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ 
|'''47,871'''
|20,480
|-
! ੬੫
|64
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1964.htm?ac=64|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,17,360'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਗੋਗੀ
|40443
|34.46
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]    
|[[ਭਾਰਤ ਭੂਸ਼ਣ ਆਸ਼ੂ]]
|32931
|28.06
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਭਾਰਤ ਭੂਸ਼ਣ ਆਸ਼ੂ 
|'''66,627'''
|36,521
|-
! ੬੬
|65
|[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਉੱਤਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1965.htm?ac=65|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,25,907'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਮਦਨ ਲਾਲ ਬੱਗਾ
|51104
|40.59
|bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]  
|ਪ੍ਰਵੀਨ ਬਾਂਸਲ 
|35822
|28.45
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਰਾਕੇਸ਼ ਪਾਂਡੇ 
|'''44,864'''
|5,132
|-
! ੬੭
|66
|[[ਗਿੱਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਲ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1966.htm?ac=66|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,84,163'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਸੰਗੋਵਾਲ
|92696
|50.33
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]     
|ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ
|35052
|19.03
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵੈਦ
|'''67,923'''
|8,641
|-
! ੬੮
|67
|[[ਪਾਇਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਾਇਲ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1967.htm?ac=67|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,26,822'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਮਾਨਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿਆਸਪੁਰਾ
|63633
|50.18
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]    
|ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲੱਖਾ
|30624
|24.15
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲੱਖਾ
|'''57,776'''
|21,496
|-
! ੬੯
|68
|[[ਦਾਖਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਾਖਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1968.htm?ac=68|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,42,739'''
| bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਅਯਾਲੀ
|49909
|34.97
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]   
|ਕੈਪਟਨ ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
|42994
|30.12
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਐਚ ਐਸ ਫੂਲਕਾ]]
|'''58,923'''
|4,169
|-
! ੭੦
|69
|[[ਰਾਏਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਏਕੋਟ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1969.htm?ac=69|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,13,599'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਠੇਕੇਦਾਰ]]
|63659
|56.04
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]    
|ਕਮੀਲ ਅਮਰ ਸਿੰਘ
|36015
|31.7
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੱਗਾ ਹਿੱਸੋਵਾਲ 
|'''48,245'''
|10,614
|-
! ੭੧
|70
|[[ਜਗਰਾਉਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਗਰਾਉਂ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1970.htm?ac=70|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,25,503'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਣੂਕੇ]]
|65195
|51.95
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]    
|ਐੱਸ ਆਰ ਕਲੇਰ
|25539
|20.35
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਸਰਵਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਣੂਕੇ
|'''61,521'''
|25,576
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੋਗਾ ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੭੨
|71
|[[ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1971.htm?ac=71|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,41,308'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿਲਾਸਪੁਰ
|65156
|46.11
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਾਹੋਕੇ
|27172
|19.23
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ 
|'''67,313'''
|27,574
|-
! ੭੩
|72
|[[ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1972.htm?ac=72|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,33,222'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸੁਖਾਨੰਦ]]
|67143
|50.4
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]     
|ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਮਾਹਲਾ
|33384
|25.06
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ 
|'''48,668'''
|7,250
|-
! ੭੪
|73
|[[ਮੋਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮੋਗਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1973.htm?ac=73|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,44,232'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਅਰੋੜਾ|ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਅਰੋੜਾ]]
|59149
|41.01
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|ਮਾਲਵਿਕਾ ਸੂਦ
|38234
|26.51
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਕਮਲ
|'''52,357'''
|1,764
|-
! ੭੫
|74
|[[ਧਰਮਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧਰਮਕੋਟ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1974.htm?ac=74|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,42,204'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਡੀ ਧੌਂਸ
|65378
|45.97
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|ਸੁਖਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲੋਹਗੜ੍ਹ
|35406
|24.9
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਸੁਖਜੀਤ ਸਿੰਘ 
|'''63,238'''
|22,218
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੭੬
|75
|[[ਜ਼ੀਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜ਼ੀਰਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1975.htm?ac=75|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,51,211'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਨਰੇਸ਼ ਕਟਾਰੀਆ]]
|64034
|42.35
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]     
|ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
|41258
|27.29
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ 
|'''69,899'''
|23,071
|-
! ੭੭
|76
|[[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1976.htm?ac=76|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,24,499'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਰਣਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ
|48443
|38.91
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਿੰਕੀ
|28874
|23.19
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਿੰਕੀ 
|'''67,559'''
|29,587
|-
! ੭੮
|77
|[[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1977.htm?ac=77|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,51,909'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਰਜਨੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦਹੀਆ]]
|75293
|49.56
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]     
|ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦੂ
|47547
|31.3
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਸਤਕਾਰ ਕੌਰ 
|'''71,037'''
|21,380
|-
! ੭੯
|78
|[[ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1978.htm?ac=78|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,39,408'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਸਰਾਰੀ]]
|68343
|49.02
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]     
|ਵਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੋਨੀਮਾਨ
|57769
|41.44
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ 
|'''62,787'''
|5,796
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ  ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੮੦
|79
|[[ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1979.htm?ac=79|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,72,717'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜਗਦੀਪ ਕੰਬੋਜ ਗੋਲਡੀ|ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ 'ਗੋਲਡੀ']]
|91455
|52.95
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]     
|[[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]
|60525
|35.04
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]
|'''75,271'''
|18,500
|-
! ੯੧
|80
|[[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1980.htm?ac=80|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,45,224'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਨਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸਾਵਨਾ
|63157
|43.49
|bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]  
|ਸੁਰਜੀਤ ਕੁਮਾਰ ਜਿਆਣੀ 
|35437
|24.4
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੁਬਾਇਆ 
|'''39,276'''
|2,65
|-
! ੯੨
|81
| [[ਅਬੋਹਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਬੋਹਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1981.htm?ac=81|title=ਅਬੋਹਰ ਵਿਧਾਨ ਚੌਣ ਹਲਕਾ ਨਤੀਜੇ 2022}}&lt;/ref&gt;
|'''1,33,102'''
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
| ਸੰਦੀਪ ਜਾਖੜ
|49924
|37.51
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਕੁਲਦੀਪ ਕੁਮਾਰ (ਦੀਪ ਕੰਬੋਜ) 
|44453
|33.4
|
| bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]
|ਅਰੁਣ ਨਾਰੰਗ 
|'''55,091'''
|3,279
|-
! ੯੩
|82
|[[ਬੱਲੂਆਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੱਲੂਆਣਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1982.htm?ac=82|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,43,964'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫਿਰ|ਅਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗੋਲਡੀ ਮੁਸਾਫਿਰ]]
|58893
|40.91
|bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]]  
|ਵੰਦਨਾਂ ਸਾਂਗਵਾਲ
|39720
|27.59
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਨੱਥੂ ਰਾਮ 
|'''65,607'''
|15,449
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੮੪
|83
|[[ਲੰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲੰਬੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1983.htm?ac=83|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,35,697'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਖੁੱਡੀਆਂ]]
|66313
|48.87
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]
|54917
|40.47
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|[[ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]
|'''66,375'''
|22,770
|-
! ੪੫
|84
|[[ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1984.htm?ac=84|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,43,765'''
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਵੜਿੰਗ]]
|50998
|35.47
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਡਿੰਪੀ
|49649
|34.53
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ
|'''63,500'''
|16,212
|-
! ੮੬
|85
|[[ਮਲੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੋਟ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1985.htm?ac=85|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,39,167'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ|ਡਾ. ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ]]
|77370
|55.6
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕੋਟਭਾਈ
|37109
|26.67
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਅਜੈਬ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ 
|'''49,098'''
|4,989
|-
! ੮੭
|86
|[[ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮੁਕਤਸਰ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1986.htm?ac=86|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}&lt;/ref&gt;
|'''1,49,390'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕਾਕਾ ਬਰਾੜ|ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ 'ਕਾਕਾ' ਬਰਾੜ]]
|76321
|51.09
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੋਜੀਬਰਕੰਦੀ
|42127
|28.2
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ 
|'''44,894'''
|7,980
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੮੮
|87
|[[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=87|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,29,883'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ
|53484
|41.18
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|ਪਰਮਬੰਸ ਸਿੰਘ ਰੋਮਾਣਾ
|36687
|28.25
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਕੁਸ਼ਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ 
|'''51,026'''
|11,659
|-
! ੮੯
|88
|[[ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਕੋਟਕਪੂਰਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=88|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,23,267'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧਵਾਂ
|54009
|43.81
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|ਅਜੇਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ
|32879
|26.67
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧਵਾਂ 
|'''47,401'''
|10,075
|-
! ੯੦
|89
|[[ਜੈਤੋ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ)|ਜੈਤੋ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=89|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,16,318'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ]]
|60242
|51.79
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ
|27453
|23.6
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ 
|'''45,344'''
|9,993
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੯੧
|90
|[[ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=90|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,36,089'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
|56155
|41.26
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਸਿਕੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਲੂਕਾ
|45745
|33.61
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਂਗੜ
|'''55,269'''
|10,385
|-
! ੯੨
|91
| [[ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=91|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,49,724'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਮਾਸਟਰ ਜਗਸੀਰ ਸਿੰਘ
|85778	
|57.29
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੋਟਫ਼ੱਟਾ
|35566	
|23.75
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਕੋਟਭਾਈ 
|'''51,605'''
|645
|-
! ੯੩
|92
|[[ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=92|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,62,698'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ
|93057
|57.2
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|[[ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]
|29476	
|18.12
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]
|'''63,942'''
|18,480
|-
! ੯੪
|93
|[[ਬਠਿੰਡਾ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਠਿੰਡਾ ਦਿਹਾਤੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=93|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,24,402'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਮਿਤ ਰਤਨ|ਅਮਿਤ ਰਾਠਾਂ ਕੋਟਫੱਤਾ]]
|66096
|53.13
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ
|30617 
|24.61
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਰੁਪਿੰਦਰ ਕੌਰ ਰੂਬੀ 
|'''51,572'''
|10,778
|-
! ੯੫
|94
|[[ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=94|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,31,606'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਪ੍ਰੋ. ਬਲਜਿੰਦਰ ਕੌਰ 
|48753
|37.04
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|ਜੀਤਮੋਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ
|33501
|25.46
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਪ੍ਰੋ. ਬਲਜਿੰਦਰ ਕੌਰ 
|'''54,553'''
|19,293
|-
! ੯੬
|95
|[[ਮੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮੌੜ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=95|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,36,081'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਸੁਖਵੀਰ ਮਾਈਸਰ ਖਾਨਾ
|63099
|46.37
|bgcolor=&quot;#EDEAE0&quot; | ||[[ਅਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ|ਅਜ਼ਾਦ]]
|[[ਲੱਖਾ ਸਿਧਾਣਾ|ਲੱਖਾ ਸਿੰਘ ਸਿਧਾਣਾ]] 
|28091
|20.64
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਜਗਦੇਵ ਸਿੰਘ 
|'''62,282'''
|14,677
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮਾਨਸਾ ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੯੭
|96
|[[ਮਾਨਸਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਾਨਸਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=96|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,73,756'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਵਿਜੇ ਸਿੰਗਲਾ|ਡਾ. ਵਿਜੇ ਸਿੰਗਲਾ]]
|100023	
|57.57
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]   
|[[ਸਿੱਧੂ ਮੂਸੇਵਾਲਾ]]
|36700
|21.12
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਨਾਜ਼ਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨਸ਼ਾਹੀਆ 
|'''70,586'''
|20,469
|-
! ੯੮
|97
|[[ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=97|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,52,822'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਣਾਵਾਲੀ
|75817
|49.61
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]  
|ਬਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਮੌਫਰ
|34446
|22.54
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|ਦਿਲਰਾਜ ਸਿੰਘ 
|'''59,420'''
|8,857
|-
! ੯੯
|98
|[[ਬੁਢਲਾਡਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੁਢਲਾਡਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=98|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,60,410'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਬੁੱਧ ਰਾਮ ਸਿੰਘ|ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬੁੱਧ ਰਾਮ]]
|88282
|55.04
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|ਡਾ. ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ
|36591
|22.81
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਬੁੱਧ ਰਾਮ 
|'''52,265'''
|1,276
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੧੦੦
|99
|[[ਲਹਿਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲਹਿਰਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=99|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,37,776'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਬਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੋਇਲ
|60058	
|43.59
|bgcolor=#FF0000|
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਸੰਯੁਕਤ)]]
|[[ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ]]
|33540
|24.34
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢੀਂਡਸਾ 
|'''65,550'''
|26,815
|-
! ੧੦੧
|100
|[[ਦਿੜ੍ਹਬਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਿੜ੍ਹਬਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=100|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,45,257'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ]]
|82630	
|56.89
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਗੁਲਜ਼ਾਰੀ
|31975
|22.01
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ 
|'''46,434'''
|1,645
|-
! ੧੦੨
|101
|[[ਸੁਨਾਮ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸੁਨਾਮ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=101|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,54,684'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਅਮਨ ਅਰੋੜਾ]]
|94794	
|61.28
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧੀਮਾਨ
|19517	
|12.62
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਅਮਨ ਅਰੋੜਾ 
|'''72,815'''
|30,307
|-
! ੧੦੩
|107
|[[ਧੂਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧੂਰੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=107|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,28,458'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|[[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ]]
|82592
|64.29
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਦਲਵੀਰ ਸਿੰਘ|ਦਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਗੋਲਡੀ]]
|24386
|18.98
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਦਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਗੋਲਡੀ
|'''49,347'''
|2,811
|-
! ੧੦੪
|108
|[[ਸੰਗਰੂਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸੰਗਰੂਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=108|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,44,873'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭਰਾਜ]]
|74851	
|51.67
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਵਿਜੈ ਇੰਦਰ ਸਿੰਗਲਾ]]
|38421	
|26.52
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਵਿਜੇ ਇੰਦਰ ਸਿੰਗਲਾ
|'''67,310'''
|30,812
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਬਰਨਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਬਰਨਾਲਾ ਜਿਲ੍ਹਾ]] '''&lt;/span&gt;
|-
! ੧੦੫
|102
|[[ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭਦੌੜ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=102|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,25,247'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਉਗੋਕੇ]]
|63967
|51.07
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]]
|26409
|21.09
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਪੀਰਮਲ ਸਿੰਘ 
|'''57,095'''
|20,784
|-
! ੧੦੬
|103
|[[ਬਰਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਰਨਾਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=103|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,31,532'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਮੀਤ ਹੇਅਰ
|64800	
|49.27
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]  
|ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਤਾ
|27178	
|20.66
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਮੀਤ ਹੇਅਰ
|'''47,606'''
|2,432
|-
! ੧੦੭
|104
|[[ਮਹਿਲ ਕਲਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ|ਮਹਿਲ ਕਲਾਂ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=104|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,15,462'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਡੋਰੀ
|53714
|46.52
|bgcolor=&quot;{{ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)/meta/color}}&quot;|
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)|ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) (ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ)]] 
|ਗੁਰਜੰਟ ਸਿੰਘ ਕੱਟੂ
|23367
|20.24
|
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]]
|ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਡੋਰੀ 
|'''57,551'''
|27,064
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੧੦੮
|105
|[[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=105|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,26,042'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਡਾ. ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ਮਿਲ ਉਰ ਰਹਿਮਾਨ
|65948	
|52.32
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] 
|[[ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨਾ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨਾ]]
|44262	
|35.12
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨਾ 
|'''58,982'''
|12,702
|-
! ੧੦੯
|106
| [[ਅਮਰਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਮਰਗੜ੍ਹ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=106|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,29,868'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗੱਜਣਮਾਜਰਾ]]
|44523
|34.28
|bgcolor=&quot;{{ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)/meta/color}}&quot;|
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)|ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) (ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ)]] 
|[[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]]
|38480
|29.63
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਧੀਮਾਨ
|'''50,994'''
|11,879
|-
| colspan=&quot;19&quot; align=&quot;center&quot; style=&quot;background-color: grey;&quot; |&lt;span style=&quot;color:white;&quot;&gt;'''[[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''&lt;/span&gt;
|-
! ੧੧੦
|109
|[[ਨਾਭਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਾਭਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=109|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,42,819'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇਵ ਮਾਜਰਾ
|82053
|57.45
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਕਬੀਰ ਦਾਸ
|29453
|20.62
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ 
|'''60,861'''
|18,995
|-
! ੧੧੧
|110
|[[ਪਟਿਆਲਾ ਦੇਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਦਿਹਾਤੀ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=110|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,48,243'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਡਾ. ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ
|77155
|52.05
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਮੋਹਿਤ ਮਹਿੰਦਰਾ
|23681
|15.97
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਬ੍ਰਹਮ ਮਹਿੰਦਰਾ 
ਮੋਹਿੰਦਰਾ
|'''68,891'''
|27,229
|-
! ੧੧੨
|111
|[[ਰਾਜਪੁਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਜਪੁਰਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=111|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,36,759'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਨੀਨਾ ਮਿੱਤਲ]]
|54834	
|40.1
|bgcolor=&quot;{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਜਗਦੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਜੱਗਾ
|32341
|23.65
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਹਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਕੰਬੋਜ 
|'''59,107'''
|32,565
|-
! ੧੧੩
|113
|[[ਘਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਘਨੌਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=113|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,30,423'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਗੁਰਲਾਲ ਘਨੌਰ]]
|62783
|48.14
|bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |
|[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਮਦਨਲਾਲ ਜਲਾਲਪੁਰ
|31018
|23.78
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਠੇਕੇਦਾਰ ਮਦਨ ਲਾਲ ਜਲਾਲਪੁਰ 
|'''65,965'''
|36,557
|-
! ੧੧੪
|114
|[[ਸਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਨੌਰ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=114|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,65,007'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਠਾਨਮਾਜਰਾ
|83893
|50.84
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਹਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੰਦੂਮਾਜਰਾ
|34771
|21.07
|
| bgcolor=&quot;#BD710F&quot; |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]]
|ਹਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੰਦੂਮਾਜਰਾ 
|'''58,867'''
|48,70
|-
! ੧੧੫
|115
|[[ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=115|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,03,468'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਅਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕੋਹਲੀ]]
|48104
|46.49
|bgcolor=&quot;{{#0018A8}} |
|ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ
|[[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|28231
|27.28
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|[[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]]
|'''72,586'''
|52,407
|-
! ੧੧੬
|116
|[[ਸਮਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਾਣਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=116|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,48,335'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|ਚੇਤਨ ਸਿੰਘ ਜੌੜੇ ਮਾਜਰਾ
|74375
|50.14
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੱਖੜਾ
|34662
|23.37
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 
|'''62,551'''
|9,849
|-
! ੧੧੭
|117
|[[ਸ਼ੁਤਰਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ੁਤਰਾਣਾ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=117|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}&lt;/ref&gt;
|'''1,37,739'''
| bgcolor=&quot;{{Aam Aadmi Party/meta/color}}&quot; |
|[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] 
|[[ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜ਼ੀਗਰ|ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜੀਗਰ]]
|81751	
|59.35
|bgcolor=&quot;#0018A8&quot; |
|[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] 
|ਬੀਬੀ ਵਨਿੰਦਰ ਕੌਰ ਲੂੰਬਾ
|30197 
|21.92
|
| bgcolor=&quot;{{Indian National Congress/meta/color}}&quot; |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]
|ਨਿਰਮਲ ਸਿੰਘ
|'''58,008'''
|18,520
|}
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
|}


ਸਰੋਤ: [http://eciresults.nic.in ਭਾਰਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ]

==ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਮਿਆਰ==

=== ੧. ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ===

'''(ੳ) ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

'''(ਅ) ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ'''

'''(ੲ) ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ''' 

=== ੨. ਦਲ ਬਦਲੂ ===

'''(ੳ) ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

# ਭੁਲੱਥ ਵਿਧਾਇਕ ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ ਆਪ ਛੱਡ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ। 
# ਮੌੜ ਵਿਧਾਇਕ ਜਗਦੇਵ ਸਿੰਘ ਆਪ ਛੱਡ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ। 
# ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਇਕ ਪੀਰਮਲ ਸਿੰਘ ਆਪ ਛੱਡ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ।
# ਮਾਨਸਾ ਵਿਧਾਇਕ ਨਾਜਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨਸ਼ਾਹੀਆ ਆਪ ਛੱਡ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਏ। 

#

'''(ਅ) ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ'''

# ਅਨਿਲ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਛੱਡ ਕੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ  ਵੱਲੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਉੱਤਰੀ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ।
#ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਗੁਪਤਾ ਨੇ ਭਾਜਪਾ ਛੱਡ ਕੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਵੱਲੋਂ ਸੁਜਾਨਪੁਰ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ।
#ਅਮਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਜਨਾਲਾ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਟਕਸਾਲੀ) ਛੱਡ ਕੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਬ) ਵੱਲੋਂ ਅਜਨਾਲਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ।
#ਜਗਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਛੱਡ ਕੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ  ਵੱਲੋਂ ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ।
#ਜੀਤਮੋਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਤੋਂ ੧ ਆਜਾਦ ਤੇ ਫਿਰ ੨ ਵਾਰ ਕਾਂਗਰਸ ਤੇ ੧ ਵਾਰ ਅਕਾਲੀ ਵਿਧਾਇਕ ਰਹੇ। ੨੦੧੭ ਚੋਣਾਂ 'ਚ ਹਾਰ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਹ ਫਿਰ ਅਕਾਲੀ ਟਿਕਟ ਤੇ ਚੋਣ ਲੜੇ।
#ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਵਲੋਂ ਬੱਲੂਆਣਾ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਰਹਿ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਤੇ ਇਸ ਵਾਰ ਬਠਿੰਡਾ ਦੇਹਾਤੀ ਤੋਂ ਅਕਾਲੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਹਨ। 
#ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਕਾਂਗਰਸ ਵਲੋਂ ਮੈਂਬਰ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਰਹੇ, ਫ਼ਿਰ ਅਕਾਲੀ ਦਲ,  ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ' ਚ ਗਏ। 2019 ਵਿੱਚ ਉਹ ਫ਼ਿਰ ਅਕਾਲੀ ਦਲ 'ਚ ਪਰਤੇ ਤੇ ਮੌੜ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜੀ।  
#ਕੈਪਟਨ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਤੋਂ ਹੋਣਗੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਜੋ ਕਿ ਕਾਂਗਰਸ ਛੱਡ ਕੇ ਆਏ&lt;ref&gt;[[https://zeenews.india.com/hindi/zeephh/punjab/captain-harminder-singh-will-be-the-akali-dal-candidate-from-sultanpur-lodhi/1000803/amp|title={{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਈ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ਸੀਨੀਅਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਗੂ ਅਤੇ ਮਿਲਕਫੈੱਡ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਕੈਪਟਨ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਅੱਜ ਕਾਂਗਰਸ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਪੱਲਾ ਫ਼ੜ ਲਿਆ ਹੈ।]]&lt;/ref&gt;
'''(ੲ) ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ'''

=== ੩. ਪਰਿਵਾਰਵਾਦ ਅਤੇ ਭਤੀਜਾਵਾਦ ===

==== (ੳ) ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਬਾਦਲ) ====

# ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ [[ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] ਦੇ ਪੁੱਤਰ [[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] ਜੋ ਕਿ [[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]] ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਬੀਬੀ [[ਹਰਸਿਮਰਤ ਕੌਰ ਬਾਦਲ]] ਜੋ ਬਠਿੰਡਾ ਤੋਂ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਹਨ , ਉਹ [[ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]] ਤੋਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਲੜਨਗੇ।&lt;ref&gt;{{Cite web|date=15 March 2021|title=Sukhbir Badal: Will contest from Jalalabad in 2022 Punjab polls|url=https://www.indianexpress.com/article/india/sukhbir-badal-will-contest-from-jalalabad-in-2022-punjab-polls-7228488/lite/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
# ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀ [[ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ]] ਧਰਮਕੋਟ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਬਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮੋਗਾ ਤੋਂ ਚੋਣ ਲੜਨਗੇ।&lt;ref&gt;{{Cite web|date=6 December 2016|title=Father, son get SAD tickets from Moga, partymen doubt their winnability|url=https://www.indianexpress.com/article/india/punjab-2017-elections-father-son-get-sad-tickets-from-moga-partymen-doubt-their-winnability-4412726/lite/|url-status=live|access-date=16 November 2021}}&lt;/ref&gt; 
#[[ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] ਤੋਂ ਸਾਬਕਾ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮੈਂਬਰ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਚੰਦੂਰਾਜਰਾ ਨੂੰ [[ਘਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਘਨੌਰ]] ਤੋਂ ਟਿਕਟ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਬੇਟਾ ਹਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੰਦੂਮਾਜਰਾ ਨੂੰ [[ਸਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਨੌਰ]] ਤੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ [[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] ਨੇ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|title=Ticket to Chandumajra- resentment in SAD leaders over ticket allocation|url=https://www.royalpatiala.in/ticket-to-chandumajra-resentment-in-sad-leaders-over-ticket-allocation/amp/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;


'''(ਅ) ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ'''

'''(ੲ) ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ'''

=== ੪. ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਅਮੀਰ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿਚ ਰੁਕਾਵਟ ===
ਇਸ ਵਾਰ ਅੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਧਾਇਕ 50 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹਨ।


'''सबसे कर्जाई विधायक'''

* '''राणा गुरजीत सिंह, कांग्रेस :''' 71 करोड़
* '''अमन अरोड़ा, AAP :''' 22 करोड़
* '''राणा इंद्र प्रताप सिंह, निर्दलीय :''' 17 करोड़


''' ਸਿੱਖਿਆ :'''
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰ.
!ਸਿੱਖਿਆ 
!ਵਿਧਾਇਕ
|-
|੧.
|5 ਵੀਂ ਪਾਸ
|1
|-
|੨.
|8 ਵੀਂ ਪਾਸ 
|3
|-
|੩.
|10 ਵੀਂ ਪਾਸ 
|17
|-
|੪.
|12 ਵੀਂ ਪਾਸ 
|24
|-
|੫.
|ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ 
|21
|-
|੬.
|ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ 
|23
|-
|੭.
|ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ 
|21
|-
|੮.
|ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ.
|2
|-
|੯.
|ਡਿਪਲੋਮਾ ਹੋਲਡਰ
|5
|}


'''ਉਮਰ:''' 
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰ. 
!ਵਿਧਾਇਕ
!ਸੰਖਿਆ
|-
|੧.
|25-30 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ 
|3
|-
|੨.
|31-40 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ
|21
|-
|੩.
|41-50 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ
|37
|-
|੪.
|51-60 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ
|33
|-
|੫.
|61-70 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ
|21
|-
|੬.
|71-80 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਿਧਾਇਕ
|2
|}

=== ੫. ਸ਼ੁੱਧਤਾ/ ਜਾਤ-ਪਾਤ ===

=== ੬. ਮਹਿਲਾ ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਨ ਦੀ ਘਾਟ ===

=== ੭. ਅਪਰਾਧੀ ===

=== ੮. ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਦੇ ਮਿਆਰਾਂ ਦੀ ਘਾਟ ===

=== ੧੦. ਵਿਧਾਇਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ===
{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
!ਨੰ
!ਵਿਧਾਇਕ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bhaskar.com/local/punjab/news/punjab-assembly-sessionoath-will-be-administered-to-117-mlas-new-cm-bhagwant-mann-129523235.html|title=ਵਿਧਾਇਕੀ ਜਾਣਕਾਰੀ 2022 ਚੌਣਾਂ}}&lt;/ref&gt;
!ਸੰਖਿਆ 
|-
|੧.
|ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ 
|90
|-
|੨.
|ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ
|17
|-
|੩.
|ਤੀਜੀ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ
|6
|-
|੪.
|ਚੌਥੀ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ
|3
|-
|੫.
|ਪੰਜਵੀਂ ਵਾਰ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕਰਨ ਵਾਲੇ
|1
|}

==ਚੌਣਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ==

=== ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਗਠਨ ===
[[ਤਸਵੀਰ:Bhagwant_Mann_taking_oath_as_Punjab_Chief_Minister_in_2022.jpg|thumb|ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ ਪੰਜਾਬ ਦੇ 17ਵੇੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਹਲਫ਼ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ।]]

=== ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ===

==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ==
[[ਮਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ]]

[[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]]

[[2020 ਦੇ ਖੇਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ]]

[[ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੌਣਾਂ 2019]]

[[ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2024]]

[[ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਚੋਣਾਂ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ)]]  

[[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ|ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਸੂਚੀ]]

[[ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ 2020 -2021]]

[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਮੁਨਸੀਪਲ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਚੌਣਾਂ 2021]]

[[2022 ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ]] 

==ਹਵਾਲੇ==</text>
      <sha1>l26568r270vwm36skjq1ify62u06e3z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Simranjeet Sidhu/100wikidays</title>
    <ns>2</ns>
    <id>137556</id>
    <revision>
      <id>608908</id>
      <parentid>608823</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T08:00:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simranjeet Sidhu</username>
        <id>8945</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>#100wikidays #100wikilgbtqdays</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18811" xml:space="preserve">{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=3| 1&lt;sup&gt;st&lt;/sup&gt; round: 07.10.2021–14.01.2022 !! colspan=3| 2&lt;sup&gt;nd&lt;/sup&gt; round: 15.01.2022–24.04.2022 !! colspan=&quot;3&quot; | 3&lt;sup&gt;rd&lt;/sup&gt; round: 25.04.2022–02.08.2022 !! colspan=&quot;6&quot; | 4&lt;sup&gt;th&lt;/sup&gt; round: 03.08.2022–
|-
! No.  !! Article  !! Date  !! No.  !! Article  !! Date !! No.  !! Article  !! Date !! No.  !! Article  !! Date
|-
| 1 || [[pa:ਬਲੇਅਰ ਇਮਾਨੀ|ਬਲੇਅਰ ਇਮਾਨੀ]] || 07.10.2021 || 101 || [[ਰਿਚਰਡ ਐਬਲ]]||  15.01.2022 || 201 || [[ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਇਤਿਹਾਸ]]||  25.04.2022 || || ||
|-
| 2 || [[pa:ਸ਼ਾਦੀ ਅਮੀਨ|ਸ਼ਾਦੀ ਅਮੀਨ]] || 08.10.2021 || 102 || [[ਨਾਵਿਆ ਸਿੰਘ]]||16.01.2022 || 202|| [[ਕਾਟਜਾ ਬਲਿਚਫੀਲਡ]]||26.04.2022
|
|
|
|-
| 3 || [[pa:ਟੈਰੀ ਕੈਸਲ|ਟੈਰੀ ਕੈਸਲ]] || 09.10.2021 || 103 || [[ਨੋਨੀ ਸਲਮਾ]]||17.01.2022
|203
|[[ਕਲਿੰਟ ਅਲਬਰਟਾ]]
|27.04.2022
|
|
|
|-
| 4 || [[ਹੇਜ਼ਲ ਬਾਰਨਸ]]||10.10.2021 || 104 || [[ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਜਮਾਲ]]||18.01.2022
|204
|[[ਬ੍ਰੈਡ ਫਰੇਜ਼ਰ]]
|28.04.2022
|
|
|
|-
| 5 || [[ਨਜਮਾ ਕੌਸਰੀ]]||11.10.2021 || 105 || [[ਲੀਜ਼ਾ ਬੰਕਰ]]||19.01.2022
|205
|[[ਸੋਮਨ ਚੈਨਾਨੀ]]
|29.04.2022
|
|
|
|-
| 6 || [[ਨਿਕੋਲ ਕੋਨ]]||12.10.2021 || 106 || [[ਜੋਸ ਚਾਰਲਸ]]||20.01.2022
|206
|[[ਟ੍ਰੇਵਰ ਬੈਂਥਮ]]
|30.04.2022
|
|
|
|-
| 7 || [[ਤਾਇਗਾ ਇਸ਼ੀਕਾਵਾ]]||13.10.2021 || 107 || [[ਜੂਨੋ ਬਿਰਚ]]||21.01.2022
|207
|[[ਪੀ.ਜੇ. ਕਾਸਟੇਲਨੇਟਾ]]
|01.05.2022
|
|
|
|-
| 8 || [[ਸਾਈਮਨ ਡਨ]]||14.10.2021 || 108 || [[ਜੈਸਿਕਾ ਨਿਗਰੀ]]||22.01.2022
|208
|[[ਜੌਨ ਅਗਸਤ]]
|02.05.2022
|
|
|
|-
| 9 || [[ਟੈਰੀ ਬੌਮ]]||15.10.2021 || 109 || [[ਲੈਸੀ ਗ੍ਰੀਨ]]||23.01.2022
|209
|[[ਟੋਨੀ ਗ੍ਰਾਫੀਆ]]
|03.05.2022
|
|
|
|-
| 10 || [[ਅਖਿਲ ਕਟਿਆਲ]]||16.10.2021 || 110 || [[ਮਿਲਾ ਜੈਮ]]||24.01.2022
|210
|[[ਹਿਜੜਾ ਫ਼ਾਰਸੀ]]
|04.05.2022
|
|
|
|-
| 11 || [[ਲੀਆ ਜੌਨਸਨ]]||17.10.2021 || 111 || [[ਏਰੀ ਫਿਟਜ਼]]||25.01.2022
|211
|[[ਖਾਨੀਥ]]
|05.05.2022
|
|
|
|- 
| 12 || [[ਐਲੀ ਬਕਿਨ]]||18.10.2021 || 112 || [[ਹੰਨਾਹ ਹਾਰਟ]]||26.01.2022
|212
|[[ਅਲੀ ਫਜ਼ਲੀ ਮੋਨਫ਼ੇਅਰਡ]]
|06.05.2022
|
|
|
|-
| 13 || [[ਕੈਥਰੀਨ ਐਂਥਨੀ]]||19.10.2021 || 113 || [[ਨਿੱਕੀ ਅਤੇ ਸੈਮੀ ਐਲਬੋਨ]]||27.01.2022
|213
|[[ਪੌਲ ਬਾਰਨਜ਼ (ਪਾਦਰੀ)]]
|07.05.2022
|
|
|
|-
| 14 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਇਰਵਿਨ]]||20.10.2021 || 114 || [[ਟ੍ਰੇਵੀ ਮੋਰਨ]]||28.01.2022
|214
|[[ਐਨਾ ਬ੍ਰਾਊਨ (ਵਕੀਲ)]]
|08.05.2022
|
|
|
|-
| 15 || [[ਜੈ ਬੈੱਲ (ਲੇਖਕ)]]||21.10.2021 || 115 || [[ਗੇਵਿਨ ਆਰਥਰ]]||29.01.2022
|215
|[[ਮੇਟੀ (ਜੈਂਡਰ)]]
|09.05.2022
|
|
|
|-
| 16 || [[ਸਾਰਾ ਹੈੱਸ]]||22.10.2021 || 116 || [[ਤਾਮਾਰਾ ਮਸਕਾਰਾ]]||30.01.2022
|216
|[[ਤੇਨਜ਼ਿਨ ਮਾਰੀਕੋ]]
|10.05.2022
|
|
|
|-
| 17 || [[ਗਲੋਰੀਆ ਜੋਸਫ਼]]||23.10.2021 || 117 || [[ਰਾਈਲੈਂਡ ਐਡਮਜ਼]]||31.01.2022
|217
|[[ਹਿਜੜੋਂ ਕਾ ਖਾਨਕਾਹ]]
|11.05.2022
|
|
|
|-
| 18 || [[ਰੌਦਾ ਮੋਰਕੋਸ]]||24.10.2021 || 118 || [[ਈਥਨ ਪੀਟਰਸ]]||01.02.2022
|218
|[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਵਾਕ]]
|12.05.2022
|
|
|
|-
| 19 || [[ਜੈਨੀਨ ਫੁਲਰ]]||25.10.2021 || 119 || [[ਬੌਬੀ ਬਰਕ]]||02.02.2022
|219
|[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸਕਵੀਨ ਇੰਡੀਆ]]
|13.05.2022
|
|
|
|-
| 20 || [[ਨਿਸ਼ਾ ਰਾਓ]]||26.10.2021 || 120 || [[ਬਿਲਾਲ ਹਸਾਨੀ]]||03.02.2022
|220
|[[ਅਵਧ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਇਡ]]
|14.05.2022
|
|
|
|-
| 21 || [[ਕਾਮੀ ਸਿਡ]]||27.10.2021 || 121 || [[ਰੇਡਾ ਕੈਰੇ]]||04.02.2022
|221
|[[ਭੋਪਾਲ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]]
|15.05.2022
|
|
|
|-
| 22 || [[ਬਿੰਦੀਆ ਰਾਣਾ]]||28.10.2021 || 122 || [[ਹੁਆਰੀ ਮਨਾਰ]]||05.02.2022
|222
|[[ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਨਾਮਾ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]]
|16.05.2022
|
|
|
|-
| 23 || [[ਈਸਾ ਫਾਜ਼ਲੀ]]||29.10.2021 || 123 || [[ਮਿਸ ਫੇਮ]]||06.02.2022
|223
|[[ਗੁੜਗਾਓਂ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|17.05.2022
|
|
|
|-
| 24 || [[ਅਰਾਧਿਆ ਖਾਨ]]||30.10.2021 || 124 || [[ਏਲਨ ਡੀਜੇਨਰਸ]]||07.02.2022
|224
|[[ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ]]
|18.05.2022
|
|
|
|-
| 25 || [[ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ ਜੂਨੀਅਰ]]||31.10.2021 || 125 || [[ਨਿਕੋਕਾਡੋ ਐਵੋਕਾਡੋ]]||08.02.2022
|225
|[[ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|19.05.2022
|
|
|
|-
| 26 || [[ਸਬਰੀਨਾ ਜਾਲੀਸ]]||01.11.2021 || 126 || [[ਗ੍ਰੇਸ ਹਾਈਲੈਂਡ]]||09.02.2022
|226
|[[ਕੋਲਕਾਤਾ ਰੈਂਬੋ ਪ੍ਰਾਈਡ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|20.05.2022
|
|
|
|-
| 27 || [[ਨਿਕਿਤਾ ਓਲੀਵਰ]]||02.11.2021 || 127 || [[ਜੇਮਸ ਮੈਨਸਫੀਲਡ]]||10.02.2022
|227
|[[ਗੁਜਰਾਤ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|21.05.2022
|
|
|
|-
| 28 || [[ਨਯਾਬ ਅਲੀ]]||03.11.2021 || 128 || [[ਐਮਾ ਐਲਿੰਗਸਨ]]||11.02.2022
|228
|[[ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|22.05.2022
|
|
|
|-
| 29 || [[ਬੇਲਾ ਗਲਹੋਸ]]||04.11.2021 || 129 || [[ਬੌਬ ਏਵੀਅਨ]]||12.02.2022
|229
|[[ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ ਗੁਹਾਟੀ]]
|23.05.2022
|
|
|
|-
| 30 || [[ਮਾਹਰ ਸਾਬਰੀ]]||05.11.2021 || 130 || [[ਜੇਵੀਅਰ ਐਂਬਰੋਸੀ]]||13.02.2022
|230
|[[ਕੁਈਰ ਗੁਲਾਬੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਜੈਪੁਰ]]
|24.05.2022
|
|
|
|-
| 31 || [[ਜੋਸਫ਼ ਬੀਮ]]||06.11.2021 || 131 || [[ਜੇਵੀਅਰ ਕੈਲਵੋ (ਅਦਾਕਾਰ)]]||14.02.2022
|231
|[[ਪਟਨਾ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]]
|25.05.2022
|
|
|
|-
| 32 || [[ਐਲਨ ਬ੍ਰੇਅ]]||07.11.2021 || 132 || [[ਐਲਿਸ ਲਿਟਲ]]||15.02.2022
|232
|[[ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ]]
|26.05.2022
|
|
|
|-
| 33 || [[ਜੌਨ ਬਟਲਰ (ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)]]||08.11.2021 || 133 || [[ਜਿਮ ਫਾਲ]]||16.02.2022
|233
|[[ਔਰੇਂਜ ਸਿਟੀ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]]
|27.05.2022
|
|
|
|-
| 34 || [[ਮਰੀਅਮ ਗੁਰਬਾ]]||09.11.2021 || 134 || [[ਜੂਲੀਆ ਹੋਰਵਥ]]||17.02.2022
|234
|[[ਇਜ਼ਮੀਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|28.05.2022
|
|
|
|-
| 35 || [[ਅਮੇਲੀਆ ਐਲਿਸ]]||10.11.2021 || 135 || [[ਜੈਕਸਨ ਬਰਡ (ਲੇਖਕ)]]||18.02.2022
|235
|[[ਨਾਈਟ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|29.05.2022
|
|
|
|-
| 36 || [[ਸੁਨੀਤੀ ਨਾਮਜੋਸ਼ੀ]]||11.11.2021 || 136 || [[ਏਲੇ ਮਿਲਜ਼]]||19.02.2022
|236
|[[ਈਰਾਨ ਪ੍ਰਾਈਡ ਡੇ]]
|30.05.2022
|
|
|
|-
| 37 || [[ਡੈਨਾ ਗੋਲਡਬਰਗ]]||12.11.2021 || 137 || [[ਬ੍ਰੈਡ ਮੋਂਡੋ]]||20.02.2022
|237
|[[ਕੁਈਰ ਅਜ਼ਾਦੀ ਮੁੰਬਈ]]
|31.05.2022
|
|
|
|-
| 38 || [[ਲਇਰਾ ਮੈਕੀ]]||13.11.2021 || 138 || [[ਬ੍ਰੀ ਏਸਰਿਗ]]||21.02.2022
|238
|[[ਲੈਥਲ ਲੈਸਬੀਅਨ]]
|01.06.2022
|
|
|
|-
| 39 || [[ਬਿੰਦੂਮਾਧਵ ਖੀਰੇ]]||14.11.2021 || 139 || [[ਕਿਮੋਰਾ ਬਲੈਕ]]||22.02.2022
|239
|[[ਜ਼ਿੰਦੀਕ]]
|02.06.2022
|
|
|
|-
| 40 || [[ਓਨਿਰ]]||15.11.2021 || 140 || [[ਜੌਹਨ ਅਲਕੋਰਨ (ਗਾਇਕ)]]||23.02.2022
|240
|[[ਗੇਅ ਬੰਬੇ]]
|03.06.2022
|
|
|
|-
| 41 || [[ਕ੍ਰਿਸਟਿਨ ਬੇਕਰ]]||16.11.2021 || 141 || [[ਅੰਜੀਮਾਈਲ]]||24.02.2022
|241
|[[ਅਭਿਮਾਨੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|04.06.2022
|
|
|
|-
| 42 || [[ਰਿਤੂ ਡਾਲਮੀਆ]]||17.11.2021 || 142 || [[ਅਮੋਨ (ਪਹਿਲਵਾਨ)]]||25.02.2022
|242
|[[ਕੁਈਰ ਸਿਟੀ ਸਿਨੇਮਾ]]
|05.06.2022
|
|
|
|-
| 43 || [[ਮੈਕਸਿਮ ਮਜ਼ੂਮਦਾਰ]]||18.11.2021 || 143 || [[ਡਿਰਕ ਬਾਚ]]||26.02.2022
|243
|[[ਕੁਈਰ ਚੇਨਈ ਕ੍ਰੋਨੀਕਲਜ਼]]
|06.06.2022
|
|
|
|-
| 44 || [[ਵਸੁਧੇਂਦਰਾ]]||19.11.2021 || 144 || [[ਕਲਾਉਡੀਆ ਐਲਨ]]||27.02.2022
|244
|[[ਮੁਸਕੋਕਾ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|07.06.2022
|
|
|
|-
| 45 || [[ਡੇਵਿਡ ਡੇਨਸਨ]]||20.11.2021 || 145 || [[ਬੈਟੀਨਾ ਹੋਪ]]||28.02.2022
|245
|[[ਜੀਲੋਂਗ ਪ੍ਰਾਈਡ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|08.06.2022
|
|
|
|-
| 46 || [[ਜੇਕ ਐਟਲਸ]]||21.11.2021 || 146 || [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਬੁਰਲਾਕੋਵ]]||01.03.2022
|246
|[[ਟੋਰਾਂਟੋ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|09.06.2022
|
|
|
|-
| 47 || [[ਆਰਥਰ ਮਾਰੀਆਨੋ]]||22.11.2021 || 147 || [[ਮੈਨਫ੍ਰੇਡ ਸਾਲਜ਼ਗੇਬਰ]]||02.03.2022
|247
|[[ਏਸ਼ੀਅਨ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|10.06.2022
|
|
|
|-
| 48 || [[ਜੋਸ਼ ਕੈਵਾਲੋ]]||23.11.2021 || 148 || [[ਕਰਡਿਨ ਓਰਲਿਕ]]||03.03.2022
|248
|[[ਮਾਰਡੀ ਗ੍ਰਾਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|11.06.2022
|
|
|
|-
| 49 || [[ਰੇਨੀ ਫੋਰਥ]]||24.11.2021 || 149 || [[ਡੇਵਿਡ ਫਰਨੀਸ਼]]||04.03.2022
|249
|[[ਸ਼ੰਘਾਈ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|12.06.2022
|
|
|
|-
| 50 || [[ਕ੍ਰਿਸ ਬਰਲੇ]] ||25.11.2021 || 150 || [[ਜੇਮਸ ਬਰਗ]]||05.03.2022
|250
|[[ਗੇਜ਼ (ਫ਼ਿਲਮ ਉਤਸ਼ਵ)]]
|13.06.2022
|
|
|
|-
| 51 || [[ਅਮੀਨੀ ਫੋਨੂਆ]]||26.11.2021 || 151 || [[ਲੀਜ਼ਾ ਗੋਰਨਿਕ]]||06.03.2022
|251
|[[ਇੰਡੀਗਨੇਸ਼ਨ]]
|14.06.2022
|
|
|
|-
| 52 || [[ਐਲਿਸ ਆਸਟਨ]]||27.11.2021 || 152 || [[ਅਲਬਰੇਚਟ ਬੇਕਰ]]||07.03.2022
|252
|[[ਚੇਨਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|15.06.2022
|
|
|
|-
| 53 || [[ਲੀ ਪੀਅਰਟ]]||28.11.2021 || 153 || [[ਬਿਲੀ ਲਵ]]||08.03.2022
|253
|[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਵੇਲਜ਼]]
|16.06.2022
|
|
|
|-
| 54 || [[ਮੈਟ ਲਲਾਨੋ]]||29.11.2021 || 154 || [[ਮਾਰਕ ਐਸ਼ਟਨ]]||09.03.2022
|254
|[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਇੰਡੀਆ]]
|17.06.2022
|
|
|
|-
| 55 || [[ਰਿਆਨ ਬਟਲਰ]]||30.11.2021 || 155 || [[ਮੀਆ ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ]]||10.03.2022
|255
|[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਗਲੋਬਲ]]
|18.06.2022
|
|
|
|-
| 56 || [[ਡਾਨਾ ਓਲਮਰਟ]]||01.12.2021 || 156 || [[ਮੋਰਟੀ ਡਾਇਮੰਡ]]||11.03.2022
|256
|[[ਪੈਰਿਸ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|19.06.2022
|
|
|-
| 57 || [[ਆਸੀ ਅਜ਼ਰ]]||02.12.2021 || 157 || [[ਸਕਿਨ ਡਾਇਮੰਡ]]||12.03.2022
|257
|[[ਬਰਲਿਨ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|20.06.2022
|
|
|-
| 58 || [[ਰਾਹੁਲ ਮਹਿਤਾ]]||03.12.2021 || 158 || [[ਜੀਆਨਾ ਫਾਈਨ]]||13.03.2022
|258
|[[ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੁਈਰ ਆਰਟਸ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|21.06.2022
|
|
|-
| 59 || [[ਇਵਾਂਕਾ ਦਾਸ]]||04.12.2021 || 159 || [[ਜੌਨੀ ਰੈਪਿਡ]]||14.03.2022
|259
|[[ਮਿਸ ਟੀ ਵਰਲਡ]]
|22.06.2022
|
|
|-
| 60 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਕੌਫੀ]]||05.12.2021 || 160 || [[ਵੇਰਾ ਹੋਲਮੇ]]||15.03.2022
|260
|[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਅਲਬਾਨੀਆ]]
|23.06.2022
|
|
|-
| 61 || [[ਐਮਾ ਪੋਰਟਨਰ]]||06.12.2021 || 161 || [[ਸ਼ੈਲੀ ਕਿੰਗ]]||16.03.2022
|261
|[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਆਇਰਲੈਂਡ]]
|24.06.2022
|
|
|-
| 62 || [[ਜੈਫਰੀ ਰਿਚਮੈਨ]]||07.12.2021 || 162 || [[ਰਹੋਨਾ ਕੈਮਰਨ]]||17.03.2022
|262
|[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਵਰਲਡ 2017]]
|25.06.2022
|
|
|-
| 63 || [[ਮਨਿਲ ਸੂਰੀ]]||08.12.2021 || 163 || [[ਜੌਇਸ ਗ੍ਰਾਂਟ]]||18.03.2022
|263
|[[ਮੈਲਬੌਰਨ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|26.06.2022
|
|
|-
| 64 || [[ਗੌਤਮ ਰਾਘਵਨ]]||09.12.2021 || 164 || [[ਬੈਥਨੀ ਬਲੈਕ]]||19.03.2022
|264
|[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਸਟਾਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ]]
|27.06.2022
|
|
|-
| 65 || [[ਮਿਸ਼ੇਲ ਗੁਰੇਵਿਚ]]||10.12.2021 || 165 || [[ਇੰਡੀਆ ਸਮਰ]]||20.03.2022
|265
|[[ਹੈਮਬਰਗ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|28.06.2022
|
|
|-
| 66 || [[ਅਨੀਸ਼ ਸੇਠ]]||11.12.2021 || 166 || [[ਪੇਚੇ ਡੀ]]||21.03.2022
|266
|[[ਕੋਲੋਨ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|29.06.2022
|
|
|-
| 67 || [[ਡੀਨ ਅੱਤਾ]]||12.12.2021 || 167 || [[ਡੀਲੋਨ]]||22.03.2022
|267
|[[ਵੈਸਟ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|30.06.2022
|
|
|-
| 68 || [[ਫਰਜ਼ਾਨਾ ਡਾਕਟਰ]]||13.12.2021 || 168 || [[ਡੇਜ਼ੀ ਈਗਨ]]||23.03.2022
|268
|[[ਇਮੇਜ+ਨੇਸ਼ਨ]]
|01.07.2022
|
|
|-
| 69 || [[ਕੌਸਰ ਮੁਹੰਮਦ]]||14.12.2021 || 169 || [[ਲੀਓ ਫੋਰਡ]]||24.03.2022
|269
|[[ਫਰੇਮਲਾਈਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|02.07.2022
|
|
|-
| 70 || [[ਕਾਜ਼ਿਮ ਅਲੀ]]||15.12.2021 || 170 || [[ਜੇਮਸ ਐਮਸਟਰ]]||25.03.2022
|270
|[[ਰੈਂਬੋ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|03.07.2022
|
|
|-
| 71 || [[ਜੂਡਿਥ ਫਰੈਂਕ]]||16.12.2021 || 171 || [[ਆਲੀਆ ਸ਼ੌਕਤ]]||26.03.2022
|271
|[[ਪਿੰਕ ਲਾਇਫ਼ ਕੁਈਰਫੈਸਟ]]
|04.07.2022
|
|
|-
| 72 || [[ਮਾਰਗੀ ਐਡਮ]]||17.12.2021 || 172 || [[ਕ੍ਰਿਸਟਨ ਕਿਸ਼]]||27.03.2022
|272
|[[ਪ੍ਰਾਈਡ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|05.07.2022
|
|
|-
| 73 || [[ਸਿਧਾਰਥ ਗਰਗ]]||18.12.2021 || 173 || [[ਮਾਇਕ ਜਿਨ]]||28.03.2022
|273
|[[ਐਂਡਰਿਊ ਪੀਅਰਸ]]
|06.07.2022
|
|
|-
| 74 || [[ਦਿਨੇਸ਼ ਭੁਗਰਾ]]||19.12.2021 || 174 || [[ਅਨੀਤਾ ਲੋ]]||29.03.2022
|274
|[[ਗੇਅਲਿਬ]]
|07.07.2022
|
|
|-
| 75 || [[ਡਾਅਨ ਐਡਮਜ਼]]||20.12.2021 || 175 || [[ਤਾਨਿਆ ਕੰਪਾਸ]]||30.03.2022
|275
|[[ਫੈਮਲੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ]]
|08.07.2022
|
|
|-
| 76 || [[ਅਗਸਤ ਐਮਸ]]||21.12.2021 || 176 || [[ਪੌਲ ਮੇਂਡੇਜ਼]]||31.03.2022
|276
|[[ਗੇਅ ਡਾਕਟਰਜ਼ ਆਇਰਲੈਂਡ]]
|09.07.2022
|
|
|-
| 77 || [[ਡਾਇਨਾ ਐਸ਼]]||22.12.2021 || 177 || [[ਬੇਨ ਹੰਟੇ]]||01.04.2022
|277
|[[ਜੈਕੀ ਮਾਲਟਨ]]
|10.07.2022
|
|
|-
| 78 || [[ਰੇਚਲ ਫਾਰਮਰ]]||23.12.2021 || 178 || [[ਮੋਬੀਨ ਅਜ਼ਹਰ]]||02.04.2022
|278
|[[ਹਿਲਡਾ ਮੈਥੇਸਨ]]
|11.07.2022
|
|
|-
| 79 || [[ਨਿਸ਼ਾ ਗਨਾਤਰਾ]]||24.12.2021 || 179 || [[ਸਾਰਾਹ ਸਟੀਰਕ]]||03.04.2022
|279
|[[ਏਲਾ ਹੰਟ]]
|12.07.2022
|
|
|-
| 80 || [[ਮਾਰਲੀਨ ਗੋਰਿਸ]]||25.12.2021 || 180 || [[ਜੁਲ ਮਾਰੋਹ]]||04.04.2022
|280
|[[ਲੀਹ ਹਾਰਵੇ]]
|13.07.2022
|
|
|-
| 81 || [[ਡੀਆਨਾ ਅਰਬੇਨੀਨਾ]]||26.12.2021 || 181 || [[ਈਵਾਨ ਗ੍ਰੀਰ]]||05.04.2022
|281
|[[ਰੋਏ ਰੋਲੈਂਡ]]
|14.07.2022
|
|
|-
| 82 || [[ਰਵੀਨਾ ਅਰੋੜਾ]]||27.12.2021 || 182 || [[ਰਿਆਨ ਹੋਲਮਜ਼]]||06.04.2022
|282
|[[ਰੌਸ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ]]
|15.07.2022
|
|
|-
| 83 || [[ਹਿਤੇਨ ਨੂਨਵਾਲ]]||28.12.2021 || 183 || [[ਕਲੋਵਿਸ ਰਫਿਨ]]||07.04.2022
|283
|[[ਬਸੀਰਾ ਖਾਨ]]
|16.07.2022
|-
| 84 || [[ਪ੍ਰਗਤੀ ਸਿੰਘ]]||29.12.2021 || 184 || [[ਟੌਮੀ ਨਟਰ]]||08.04.2022
|284
|[[ਅੰਜਾਰੀ]]
|17.07.2022
|-
| 85 || [[ਰੋਹਿਤ ਖੋਸਲਾ]]||30.12.2021 || 185 || [[ਟੇਡ ਟਿਨਲਿੰਗ]]||09.04.2022
|285
|[[ਬਤ ਕੋਲ (ਸੰਸਥਾ)]]
|18.07.2022
|-
| 86 || [[ਮਾਇਆ ਦ ਡਰੈਗ ਕੁਈਨ]]||31.12.2021 || 186 || [[ਜੂਲੀਅਨ ਬੇਕਰ]]||10.04.2022
|286
|[[ਹਵਰੁਤਾ (ਸੰਸਥਾ)]]
|19.07.2022
|-
| 87 || [[ਮੇਗ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ]]||01.01.2022 || 187 || [[ਡੇਵਿਡ ਐਮਸ (ਅਦਾਕਾਰ)]]||11.04.2022
|287
|[[ਹਾਮਦ ਸਿੰਨੋ]]
|20.07.2022
|-
| 88 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਗਿਲਬਰਟ]]||02.01.2022 || 188 || [[ਬਰਟ ਆਰਚਰ]]||12.04.2022
|288
|[[ਫਰੀਹਾ ਰੋਇਸਿਨ]]
|21.07.2022
|-
| 89 || [[ਏਸਥਰ ਭਾਰਤੀ]]||03.01.2022 || 189 || [[ਫਿਨ ਅਰਗਸ]]||13.04.2022
|289
|[[ਜਿਲ ਐਂਡਰਿਊ]]
|22.07.2022
|-
| 90 || [[ਦੀਪਕ ਭਾਰਗਵ]]||04.01.2022 || 190 || [[ਜੇਰੇਡ ਆਲਮਨ]]||14.04.2022
|290
|[[ਜੇਮਸ ਬੇਲੀ]]
|23.07.2022
|-
| 91 || [[ਰੇ ਅਘਯਾਨ]]||05.01.2022 || 191 || [[ਡੈਨੀਅਲ ਕਾਰਟੀਅਰ]]||15.04.2022
|291
|
|24.07.2022
|-
| 92 || [[ਐਡਮ ਆਲ]]||06.01.2022 || 192 || [[ਕੇਵਿਨ ਐਲੀਸਨ]]||16.04.2022
|292
|
|25.07.2022
|-
| 93 || [[ਆਰਤੀ ਅਗਰਵਾਲ (ਵਿਗਿਆਨੀ)]]||07.01.2022 || 193 || [[ਡਿਕ ਕਲੇਅਰ]]||17.04.2022
|293
|
|26.07.2022
|-
| 94 || [[ਭੂਪੇਨ ਖੱਖੜ]]||08.01.2022 || 194 || [[ਸੇਬ ਕਾਸਤਰੋ]]||18.04.2022
|294
|
|27.07.2022
|-
| 95 || [[ਐਨੀ ਆਸ਼ੀਮ]]||09.01.2022 || 195 || [[ਹੈਂਕ ਚੇਨ]]||19.04.2022
|295
|
|28.07.2022
|-
| 96 || [[ਨਿਕਿਤਾ ਡ੍ਰੈਗਨ]]||10.01.2022 || 196 || [[ਅਬਦੁ ਅਲੀ]]||20.04.2022
|296
|
|29.07.2022
|-
| 97 || [[ਚੱਕੀ ਬਾਰਟੋਲੋ]]||11.01.2022 || 197 || [[ਸਲਵਾਡੋਰ ਕੈਲਵੋ]]||21.04.2022
|297
|
|30.07.2022
|-
| 98 || [[ਜੈਕ ਬਾਰਨ]]||12.01.2022 || 198 || [[ਬਲੈਕ ਸਪਾਰਕ]]||22.04.2022
|298
|
|31.07.2022
|-
| 99 || [[ਅਡੱਲਟ ਮੋਮ]]||13.01.2022 || 199 || [[ਮਾਰਕ ਬਲੇਨ]]||23.04.2022
|299
|
|01.08.2022
|-
| 100 || [[ਕਾਰਲਾ ਐਂਤੋਨੇਲੀ]]||14.01.2022 || 200 || [[ਰਿਵਰ ਗਾਲੋ]]||24.04.2022
|300
|
|02.08.2022
|-
|}</text>
      <sha1>r10eoxpqtzaphxttvomcu7zkd62k7qb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸੌਰਵ ਕੁਮਾਰ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>139698</id>
    <revision>
      <id>608846</id>
      <parentid>592512</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T12:10:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>49.14.96.96</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="941" xml:space="preserve">'''ਸੌਰਵ ਕੁਮਾਰ''' ਮੋਤੀਹਾਰੀ, [[ਬਿਹਾਰ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਲੇਖਕ]] ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ &quot;ਦ ਗੋਲਡਨ ਏਜ 17&quot; ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। [[ਸੌਰਵ ਜੈਨ]] &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.jagran.com/jharkhand/jamshedpur-in-the-book-the-golden-age-17-the-17-year-old-sourav-kumar-who-is-cooperating-digital-india-is-the-name-of-the-young-writer-of-jamshedpur-ansuman-bhagat-22080235.html|title=डिजिटल इंडिया को सहयोग कर रहे 17 वर्षीय सौरभ कुमार की किताब ' द गोल्डन एज 17' में जमशेदपुर के युवा लेखक अंशुमन भगत का नाम है शामिल|website=Dainik Jagran|language=hi|access-date=2022-01-25}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲਾ ==</text>
      <sha1>5lgiicbdwtat5pywfynezegf8x0m87g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Gill jassu/100wikidays</title>
    <ns>2</ns>
    <id>141224</id>
    <revision>
      <id>608907</id>
      <parentid>608687</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T07:59:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gill jassu</username>
        <id>31716</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12090" xml:space="preserve">{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=3| 1&lt;sup&gt;st&lt;/sup&gt; round: 12.01.2022–21.04.2022 !! colspan=3| 2&lt;sup&gt;nd&lt;/sup&gt; round: 22.04.2022–30.07.2022
|-
! No.  !! Article  !! Date !! No.  !! Article  !! Date
|-
| 1 || [[ਕਲਾ ਦਾ ਕੰਮ]] || 12-01-2022 || 1 || [[ਸੰਸਾਰ]] || 22.04.2022
|-
| 2 || [[ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਕਲਾ]] || 13-01-2022 || 2 || [[ਈਕੁਮੇਨ]] || 23.04.2022
|-
| 3 || [[ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਕਲਾ]] || 14-01-2022 || 3 || [[ਅਲਾਸਕਾ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ]] || 24.04.2022
|-
| 4 || [[ਜਰਮਨ ਕਲਾ]] || 15-01-2022 || 4 || [[ਸਲਾਨਾ ਚੱਕਰ]] || 25.04.2022
|-
| 5 || [[ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕਲਾ]] || 16-01-2022 || 5 || [[ਐਂਥਰੋਪੋਸਫੀਅਰ]] || 26.04.2022
|-
| 6 || [[ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਕਲਾ]] || 17-01-2022 || 6 || [[ਬਾਇਓਸਪੀਲੋਜੀ]] || 27.04.2022
|-
| 7 || [[ਮਲੇਸ਼ੀਅਨ ਕਲਾ]] || 18-01-2022 || 7 || [[ਕੈਸਕੇਡਜ਼ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ]] || 28.04.2022
|-
| 8 || [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਕਲਾ]] || 19-01-2022 || 8 || [[ਕਾਲਕ੍ਰਮ]] || 29.04.2022
|-
| 9 || [[ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ]] || 20-01-2022 || 9 || [[ਧਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਹਫ਼ਤਾ]] || 30.04.2022
|-
| 10 || [[ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਕਲਾ]] || 21-01-2022 || 10 || [[ਐਸਡੈਟ]] || 01.05.2022
|-
| 11 || [[ਕਲਾ ਸੰਸਾਰ]] || 22-01-2022 || 11 || [[ਭੂ-ਰਸਾਇਣ]] || 02.05.2022 
|-
| 12 || [[ਤੁਵਾਲੂ ਦੀ ਕਲਾ]] || 23-01-2022 || 12 || [[ਜੀਓਇਨਫੋਰਮੈਟਿਕਸ]] || 03.05.2022
|-
| 13 || [[ਸੋਮਾਲੀ ਕਲਾ]] || 24-01-2022 || 13 || [[ਜਿਓਮਕੈਨਿਕਸ]] || 04.05.2022
|-
| 14 || [[ਕੋਰੀਆਈ ਕਲਾ]] || 25-01-2022 || 14 || [[ਜਿਓਰੈਫ]] || 05.05.2022
|-
| 15 || [[ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਦੀਆਂ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਆਰਟਸ]] || 26-01-2022 || 15 || [[GNS ਵਿਗਿਆਨ]] || 06.05.2022
|-
| 16 || [[ਤੁਰਕੀ ਕਲਾ]] || 27-01-2022 || 16 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਿਕਾਸ]] || 07.05.2022
|-
| 17 || [[ਅਫਰੀਕੀ ਕਲਾ]] || 28-01-2022 || 17 || [[ਪੈਲੀਓਜੀਓਸਾਇੰਸ]] || 08.05.2022
|-
| 18 || [[ਜਾਰਡਨ ਦੀ ਕਲਾ]] || 29-01-2022 || 18 || [[ਪੈਲੀਓਇੰਟੈਂਸਿਟੀ]] || 09.05.2022
|-
| 19 || [[ਚਿਲੀ ਕਲਾ]] || 30-01-2022 || 19 || [[ਪੈਲੀਓਨਟੋਲੋਜੀ]] || 10.05.2022
|-
| 20 || [[ਸਰਬੀਆਈ ਕਲਾ]] || 31-01-2022 || 20 || [[ਭੌਤਿਕ ਭੂਗੋਲ]] || 11.05.2022
|-
| 21 || [[ਫਲਸਤੀਨੀ ਕਲਾ]] || 01-02-2022 || 21 || [[ਸੈਡਲਰ ਪ੍ਰਭਾਵ]] || 12.05.2022
|-
| 22 || [[ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀ ਕਲਾ]] || 02-02-2022 || 22 || [[ਭੂਚਾਲ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਿਗਿਆਨ]] || 13.05.2022
|-
| 23 || [[ਕੁੱਕ ਟਾਪੂ ਕਲਾ]] || 03-02-2022 || 23 || [[ਮਿੱਟੀ ਸੂਰਜੀਕਰਣ]] || 14.05.2022
|-
| 24 || [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਕਲਾ]] || 04-02-2022 || 24 || [[ਠੋਸ ਧਰਤੀ‎]] || 15.05.2022
|-
| 25 || [[ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਕਲਾ]] || 05-02-2022 || 25 || [[ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਵਿਗਿਆਨ]] || 16.05.2022
|-
| 26 || [[ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਕਲਾ]] || 06-02-2022 || 26 || [[ਟ੍ਰੈਵਰਸ (ਸਰਵੇਖਣ)]] || 17.05.2022
|-
| 27 || [[ਕਤਰ ਕਲਾ]] || 07-02-2022 || 27 || [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਪੜਾਅ]] || 18.05.2022
|-
| 28 || [[ਲਾਓ ਕਲਾ]] || 08-02-2022 || 28 || [[ਉਪ-ਤੂਫਾਨ]] || 19.05.2022
|-
| 29 || [[ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਆਰਟਸ]] || 09-02-2022 || 29 || [[ਜਾਰਾਮੀਲੋ ਰਿਵਰਸਲ]] || 20.05.2022
|-
| 30 || [[ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ]] || 10-02-2022 || 30 || [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ]] || 21.05.2022
|-
| 31 || [[ਵੈਲਸ਼ ਕਲਾ]] || 11-02-2022 || 31 || [[ਭੂ-ਕੇਂਦਰੀ ਔਰਬਿਟ]] || 22.05.2022
|-
| 32 || [[ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਕਲਾ]] || 12-02-2022 || 32 || [[ਥਰਮੋਪੌਜ਼]] || 23.05.2022
|-
| 33 || [[ਪੋਲਿਸ਼ ਕਲਾ]] || 13-02-2022 || 33 || [[ਟਰਬੋਪੌਜ਼]] || 24.05.2022
|-
| 34 || [[ਓਵਰ ਮਾਡਲ ਵਾਲੀ ਖੋਪੜੀ]] || 14-02-2022 || 34 || [[ਕੁਨਿਉ ਕੁਆਂਟੁ]] || 25.05.2022
|-
| 35 || [[ਬੋਸਨੀਆ ਅਤੇ ਹਰਜ਼ੇਗੋਵੀਨਾ ਕਲਾ]] || 15-02-2022 || 35 || [[ਡੈਂਡੇਲੀਅਨ ਊਰਜਾ]] || 26.05.2022
|-
| 36 || [[ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀ ਕਲਾ]] || 16-02-2022 || 36 || [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਨਾਜ਼ੁਕ ਭਾਗ]] || 27.05.2022
|-
| 37 || [[ਅਲਮੈਨਕ ਕਲਾ]] || 17-02-2022 || 37 || [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਮਾਂ]] || 28.05.2022
|-
| 38 || [[ਆਰਟਬੈਂਕ]] || 18-02-2022 || 38 || [[ਤਾਨੀਆ ਏਬੀ]] || 29.05.2022
|-
| 39 || [[ਗਲੋਬਲ ਕਲਾ]] || 19-02-2022 || 39 || [[ਐਡ ਬੇਅਰਡ]] || 30.05.2022
|-
| 40 || [[ਜੂਲੀਅਨ ਬੀਵਰ]] || 20-02-2022 || 40 || [[ਰਵਿੰਦਰ ਬਾਂਸਲ]] || 31.05.2022
|-
| 41 || [[ਕੈਨੇਡਾ ਹਾਊਸ]] || 21-02-2022 || 41 || [[ਫਰਾਂਸਿਸ ਬਾਰਕਲੇ]] || 01.06.2022
|-
| 42 || [[ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਪ੍ਰੈਸ]] || 22-02-2022 || 42 || [[ਵਿਲੀਅਮ ਡੈਂਪੀਅਰ]] || 02.06.2022
|-
| 43 || [[ਰਾਇਲ ਆਰਟੇਲ]] || 23-02-2022 || 43 || [[ਵਾਇਲੇਟ ਕੋਰਡਰੀ]] || 03.06.2022
|-
| 44 || [[ਪੀਟਰ ਮਿਸ਼ੇਲ]] || 24-02-2022 || 44 || [[ਪੈਲੇ ਹੁਲਡ]] || 04.06.2022
|-
| 45 || [[ਕੈਰੀ ਮੌਰਿਸ]] || 25-02-2022 || 45 || [[ਜ਼ਿਕੀ ਸ਼ੇਕਡ]] || 05.06.2022
|-
| 46 || [[ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਕਲਾ]] || 26-02-2022 || 46 || [[ਇਵਾਨ ਵਿਸਿਨ]] || 06.06.2022
|-
| 47 || [[ਅਰਬੇਸਕ]] || 27-02-2022 || 47 || [[ਜੇਮਸ ਕੇਚਲ]] || 07.06.2022
|-
| 48 || [[ਚੰਪਾ ਦੀ ਕਲਾ]] || 28-02-2022 || 48 || [[ਬਿਮਲ ਮੁਖਰਜੀ]] || 08.06.2022
|-
| 49 || [[ਰੇਨਰ ਕਰੋਨ]] || 01-03-2022 || 49 || [[ਕਲੇਰ ਫਰਾਂਸਿਸ]] || 09.06.2022
|-
| 50 || [[ਆਧੁਨਿਕ ਕਲਾ]] || 02-03-2022 || 50 || [[ਨਥਾਨਿਏਲ ਪੋਰਟਲਾਕ]] || 10.06.2022
|-
| 51 || [[ਕਲਾ ਆਲੋਚਕ]] || 03-03-2022 || 51 || [[ਯੂਰੀ ਲਿਸਿਆਨਸਕੀ ]] || 11.06.2022
|-
| 52 || [[ਪਲਿੰਕਾਰਟ]] || 04-03-2022 || 52 || [[ਚਾਰਲਸ ਜੈਕਿਨੋਟ]] || 12.06.2022
|-
| 53 || [[ਮੂਰਤੀ-ਵਿਗਿਆਨ]] || 05-03-2022 || 53 || [[ਜੀਓਨ (ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ)]] || 13.06.2022
|-
| 54 || [[ਦਾਨ ਲਈ ਕਲਾ]] || 06-03-2022 || 54 || [[ਟ੍ਰੈਵਿਸ ਲੁਡਲੋ]] || 14.06.2022
|-
| 55 || [[ਅਫਰੀਕੀ ਲੋਕ ਕਲਾ]] || 07-03-2022 || 55 || [[ਜਾਰਜ ਸ਼ੈਲਵੋਕ]] || 15.06.2022
|-
| 56 || [[ਆਰਟਵਾਸ਼ਿੰਗ]] || 08-03-2022 || 56 || [[ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ]] || 16.06.2022
|-
| 57 || [[ਮੈਕਰੋਨੀ ਕਲਾ]] || 09-03-2022 || 57 || [[ਭੂਗੋਲਿਕ ਜ਼ੋਨ]] || 17.06.2022
|-
| 58 || [[ਅਬੂ ਧਾਬੀ ਕਲਾ]] || 10-03-2022 || 58 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੰਸਾਰ]] || 18.06.2022
|-
| 59 || [[ਡਰੋਨ ਕਲਾ]] || 11-03-2022 || 59 || [[ਗਦਾਨੀ]] || 19.06.2022
|-
| 60 || [[ਕਾਗਜ਼ੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ]] || 12-03-2022 || 60 || [[ਖੰਟੀ ਸਾਗਰ]] || 20.06.2022
|-
| 61 || [[ਫਿਜ਼ੀਓਪਲਾਸਟਿਕ ਕਲਾ]] || 13-03-2022 || 61 || [[ਮੇਸੋਪਲੇਟਸ]] || 21.06.2022
|-
| 62 || [[ਕਲਾ ਸਕੂਲ]] || 14-03-2022 || 62 || [[ਗਲੋਬਲ ਦਿਮਾਗ]] || 22.06.2022
|-
| 63 || [[ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ]] || 15-03-2022 || 63 || [[ਐਡਵਰਡ ਲੈਟੀਮਰ ਬੀਚ ਜੂਨੀਅਰ]] || 23.06.2022
|-
| 64 || [[ਭੂਮੀ ਕਲਾ]] || 16-03-2022 || 64 || [[ਜਿਓਟਾਰਗੇਟਿੰਗ]] || 24.06.2022
|-
| 65 || [[ਵਿਚਾਰ ਕਲਾ]] || 17-03-2022 || 65 || [[ਜਿਓਮੈਸੇਜਿੰਗ]] || 25.06.2022
|-
| 66 || [[ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਲਾ]] || 18-03-2022 || 66 || [[ਭੂ-ਵਾੜ]] || 26.06.2022
|-
| 67 || [[ਸੰਦਰਭ ਕਲਾ]] || 19-03-2022 || 67 || [[ਏਸ਼ੀਆ ਕੌਂਸਲ]] || 27.06.2022
|-
| 68 || [[ਚੈਂਪਮੋਲ]] || 20-03-2022 || 68 || [[ਵੈਬ ਚਿਲੀਜ਼]] || 28.06.2022
|-
| 69 || [[ਵਿਸ਼ਵ ਲਈ ਕਲਾ]] || 21-03-2022 || 69 || [[ਐਰੋਸੋਲ]] || 29.06.2022
|-
| 70 || [[ਅਮੀਨਾ ਅਹਿਮਦ ਆਹੂਜਾ]] || 22-03-2022 || 70 || [[ਹੇਟਰੋਸਫੀਅਰ]] || 30.06.2022
|-
| 71 || [[ਲਕਸ਼ਮੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਿਹਾਰੇ]] || 23-03-2022 || 71 || [[ਪਰਾਗ ਦੀ ਗਿਣਤੀ]] || 01.07.2022
|-
| 72 || [[ਸੂਜ਼ੀ ਗੈਬਲਿਕ]] || 24-03-2022 || 72 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਹਵਾ]] || 02.07.2022
|-
| 73 || [[ਡਾਂਸ ਆਲੋਚਨਾ]] || 25-03-2022 || 73 || [[ਹਵਾ ਦੀ ਖੜੋਤ]] || 03.07.2022
|-
| 74 || [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਨੇਮਾ]] || 26-03-2022 || 74 || [[ਮੇਸੋਪੌਜ਼]] || 04.07.2022
|-
| 75 || [[ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਕਲਾ ਆਲੋਚਨਾ]] || 27-03-2022 || 75 || [[ਕਾਲਾ ਕਾਰਬਨ]] || 05.07.2022
|-
| 76 || [[ਲੌਰਾ ਹਾਰਡਿੰਗ]] || 28-03-2022 || 76 || [[ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਨਦੀ]] || 06.07.2022
|-
| 77 || [[ਚਾਰਲਸ ਜੇਨਕਸ]] || 29-03-2022 || 77 || [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਜੈੱਟ]] || 07.07.2022
|-
| 78 || [[ਰੋਵਨ ਮੂਰ]] || 30-03-2022 || 78 || [[ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ]] || 08.07.2022
|-
| 79 || [[ਸਾਰਾ ਰਹਿਬਰ]] || 31-03-2022 || 79 || [[ਧੁੰਦ ਦਾ ਧਨੁਸ਼]] || 09.07.2022
|-
| 80 || [[ਸਟੈਪਫਰਹੌਸ]] || 01-04-2022 || 80 || [[ਡੀਜ਼ਲ ਨਿਕਾਸ]] || 10.07.2022
|-
| 81 || [[ਹੈਗੋਇਟਾ]] || 02-04-2022 || 81 || [[ਫਰਾਜ਼ੀਲ ਬਰਫ਼]] || 11.07.2022
|-
| 82 || [[ਫੌਜੀ ਕਲਾ]] || 03-04-2022 || 82 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਰਤ]] || 12.07.2022
|-
| 83 || [[ਡਾਈਂਗ ਗੌਲ]] || 04-04-2022 || 83 || [[ਧਰੁਵੀ ਔਰਬਿਟ]] || 13.07.2022
|-
| 84 || [[ਯੁੱਧ ਕਲਾਕਾਰ]] || 05-04-2022 || 84 || [[ਅਨੀਸ਼ੀਅਨ]] || 14.07.2022
|-
| 85 || [[ਰੋਵਨ ਕ੍ਰੋ]] || 06-04-2022 || 85 || [[ਸਾਦੁਨ ਬੋਰੋ]] || 15.07.2022
|-
| 86 || [[ਸੈਮੂਅਲ ਰੈਡਗ੍ਰੇਵ]] || 07-04-2022 || 86|| [[ਐਲਨ ਪ੍ਰਿਡੀ]] || 16.07.2022
|-
| 87 || [[ਅਨਸਰੇਟਡ]] || 08-04-2022 || 87 || [[ਵਿਕਟਰ ਕਲੱਬ]] || 17.07.2022
|-
| 88 || [[ਅਲਟਰਮੋਡਰਨ]] || 09-04-2022 || 88 || [[ਜੇਮਸ ਪਾਰਕਿੰਸਨ]] || 18.07.2022
|-
| 89 || [[ਕੋਡਿਕੋਲੋਜੀ]] || 10-04-2022 || 89 || [[ਐਲਫ੍ਰੇਡ ਡੀ ਗ੍ਰਾਜ਼ੀਆ]] || 19.07.2022
|-
| 90 || [[ਸਥਾਨਿਕ ਪ੍ਰਤੀਕ]] || 11-04-2022 || 90 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਿਗਰੈਸ਼ਨ]] || 20.07.2022
|-
| 91 || [[ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਲਾਈਨ]] || 12-04-2022 || 91 || [[ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼]] 21.07.2022
|-
| 92 || [[ਮਾਸ]] || 13-04-2022
|-
| 93 || [[ਕੁਬਾ ਕਲਾ]] || 14-04-2022
|-
| 94 || [[ਪੂਰਬੀਵਾਦ]] || 15-04-2022
|-
| 95 || [[ਟੋਂਡੋ (ਕਲਾ)]] || 16-04-2022
|-
| 96 || [[ਯੂਰਪ ਦੀ ਕਲਾ]] || 17-04-2022 
|-
| 97 || [[ਮੀਡੀਆ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ]] || 18-04-2022
|-
| 98 || [[ਤਕਨੀਕੀ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ]] || 19-04-2022
|-
| 99 || [[ਸੂਡੋਰੀਅਲਿਜ਼ਮ]] || 20-04-2022
|-
| 100 || [[ਨਿਊਰੋਆਰਥਿਸਟਰੀ]] || 21-04-2022
|}</text>
      <sha1>in40e4osjw3b8s8oad5w8xvk4uzy99u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Manjit Singh/100wikidays</title>
    <ns>2</ns>
    <id>141593</id>
    <revision>
      <id>608891</id>
      <parentid>608834</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T03:59:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4547" xml:space="preserve">{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=3| 1&lt;sup&gt;st&lt;/sup&gt; round: 01.05.2022– 
|-
! No.  !! Article  !! Date 
|-
| 1 || [[ਇੰਦਰ]] || 01-05-2022 
|-
| 2 || [[ਸਹਦੇਵ]] || 02-05-2022
|-
| 3 || [[ਅਸ਼ਵਿਨੀ ਕੁਮਾਰ]] || 03-05-2022
|-
| 4 || [[ਸ਼ਿਸ਼ੂਪਾਲ]] || 04-05-2022
|-
| 5 || [[ਦੁਸ਼ਾਸਨ]] || 05-05-2022
|-
| 6 || [[ਅਸ਼ਵਥਾਮਾ]] || 06-05-2022
|-
| 7 || [[ਵਿਰਾਟ]] || 7-05-2022
|-
| 8 || [[ਕਸ਼ਯਪ]] || 8-05-2022 
|-
| 9 || [[ਵਿਦੁਰ]] || 9-05-2022
|-
| 10 || [[ਵਿਕਰਨ]] || 10-05-2022
|-
| 11 || [[ਸੰਜਯ]] || 11-05-2022
|-
| 12 || [[ਬਕਾਸੁਰ]] || 12-05-2022
|-
| 13 || [[ਉਗ੍ਰਸੇਨ]] || 13-05-2022
|-
| 14 || [[ਦੁਸ਼ਯੰਤ]] || 14-05-2022
|-
| 15 || [[ਮੇਨਕਾ]] || 15-05-2022
|-
| 16 || [[ਵਿਚਿਤਰਵੀਰਯ]] || 16-05-2022
|-
| 17 || [[ਹਿਡਿੰਬ]] || 17-05-2022
|-
| 18 || [[ਪ੍ਰਤੀਪ]] || 18-05-2022
|-
| 19 || [[ਯਯਾਤੀ]] || 19-05-2022
|-
| 20 || [[ਰੁਕਮੀ]] || 20-05-2022
|-
| 21 || [[ਸੰਵਰਣ]] || 21-05-2022
|-
| 22 || [[ਰੰਭਾ (ਅਪਸਰਾ)]] || 22-05-2022
|-
| 23 || [[ਰਾਜਾ ਪੁਰੂ]] || 23-05-2022
|-
| 24 || [[ਵੇਨਾ (ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਾ)]] || 24-05-2022
|-
| 25 || [[ਭਗਦੱਤ]] || 25-05-2022
|-
| 26 || [[ਨਰਕਾਸੁਰ]] || 26-05-2022
|-
| 27 || [[ਹਿਰਣਯਾਕਸ਼]] || 27-05-2022
|-
| 28 || [[ਹਿਰਣਯਾਕਸ਼ਪ]] || 28-05-2022
|-
| 29 || [[ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ]] || 29-05-2022
|-
| 30 || [[ਅੰਧਕਾਸੁਰ]] || 30-05-2022
|-
| 31 || [[ਅਸੁਰ]] || 31-05-2022
|-
| 32 || [[ਵਜਰਯਾਨ]] || 1-0-2022
|-
| 33 || [[ਕਸ਼ੀਰ ਸਾਗਰ]]  || 2-06-2022
|-
| 34 || [[ਸ਼ੇਸ਼]] ||  3-06-2022, 
|-
| 35 || [[ਵਾਸੁਕੀ]] || 4-06-2022
|-
| 36 || [[ਮੈਡਸਟੋਨ (ਲੋਕਧਾਰਾ)]] || 5-06-2022
|-
| 37 || [[ਕਾਲੀਆ]] || 06-06-2022
|-
| 38 || [[ਕੁਰਮ]]  || 7-06-2022
|-
| 39 || [[ਵਾਮਨ]]  || 8-06-2022
|-
| 40 || [[ਪਿੱਤਰ]] || 9-06-2022
|-
| 41 || [[ਰਘੂ]] || 10-06-2022
|-
| 42 || [[ਅਤਰੀ]] || 11-06-2022
|-
| 43 || [[ਗੌਤਮ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ]]  ||  12-06-2022
|-
| 44 ||[[ਜਮਦਗਨੀ]] || 13-06-2022
|-
| 45 || [[ਨਰ-ਨਾਰਾਇਣ]] || 14-06-2022
|-
| 46  || [[ਸ਼ੁਕਰਚਾਰੀਆ]] || 15-06-2022
|-
| 47 || [[ਭ੍ਰਿਗੁ]] ||  16-06-2022
|-
| 48 || [[ਸ਼ਕਤੀ (ਰਿਸ਼ੀ)]] ||  17-06-2022
|-
| 49 || [[ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ]] ||  18-06-2022
|-
| 50 || [[ਦਕਸ਼]] || 19-6-2022
|-
| 51 || [[ਆਦਿਤਿਆ]] || 20-6-2022
|-
| 52 || [[ਮਤਸਯ ਪੁਰਾਣ]] || 21-6-2022
|-
| 53 || [[ਤਮਸ (ਦਰਸ਼ਨ)]] || 22-6-2022
|-
| 54 || [[ਕੇਦਾਰਨਾਥ]] || 23-6-2022
|-
| 55 || [[ਚਾਰ ਧਾਮ]] || 24-06-2022
|-
| 56 || [[ਜੁਮਾ ਨਮਾਜ਼]] || 25-06-2022
|-
| 57 || [[ਰਾਮਾਨਾਥਸਵਾਮੀ ਮੰਦਰ]] || 26-06-2022 
|-
| 58 || [[ਦਵਾਰਕਾਧੀਸ਼ ਮੰਦਰ]] || 27-06-2022
|-
| 59 || [[ਸ਼੍ਰੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਮੰਦਰ]] || 28-06-2022
|-
| 60 || [[ਮਰੀਚੀ]] || 29-06-2022
|-
| 61 || [[ਯੱਗ]] || 30-06-2022
|-
| 62 || [[ਰਸਮ]] || 01-07-2022
|-
| 63 || [[ਮਥੁਰਾ]] || 02-07-2022
|-
| 64 || [[ਧਨੁਸ਼ਕੋਡੀ]] || 03-07-2022
|-
| 65 || [[ਅਸ਼ੋਕ ਵਾਟਿਕਾ]] || 04-07-2022
|-
| 66 || [[ਕਾਲਿੰਗਾ (ਮਹਾਭਾਰਤ)]] || 05-07-2022
|-
| 67 || [[ਰਾਜਗੀਰ]] || 06-07-2022
|-
| 68 || [[ਕੰਸ]] || 07-07-2022
|-
| 69 || [[ਗੋਕੁਲ]] || 08-07-2022
|-
| 70 || [[ਗੋਵਰਧਨ]] || 09-07-2022
|-
| 71 || [[ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ]] || 10-07-2022
|-
| 72 || [[ਵ੍ਰਿੰਦਾਵਨ]] || 11-07-2022
|-
| 73 || [[ਯਮੁਨੋਤਰੀ]] || 12-07-2022
|-
| 74 || [[ਯਮੁਨਾ (ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ)]] || 13-07-2022
|-
| 75 || [[ਮੁਚਲਿੰਦਾ]] || 14-07-2022
|-
| 76 || [[ਅਵਤਾਰ]] || 15-07-2022
|-
| 77 || [[ਜੈਨ ਮੰਦਰ]] || 16-07-2022
|-
| 78 || [[ਭਗੀਰਥ]] || 17-07-2022
|-
| 79 || [[ਸਗਰ (ਰਾਜਾ)]] || 18-07-2022
|-
| 80 || [[ਸ਼ਿਵਨਾਥ ਨਦੀ]] || 19-07-2022
|-
| 81 || [[ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਨਦੀ]] || 20-07-2022
|-
| 82 || [[ਤੁੰਗਨਾਥ]] || 21-07-2022
|-
| 83 || [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]] || 22-07-2022
|-
| 84 || [[ਆਨੰਦੀਬਾਈ]] || 23-07-2022
|}</text>
      <sha1>mkhpe3rm4ytznji8rmz1m3g9qatzqb1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸੌਰਵ ਜੈਨ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143487</id>
    <revision>
      <id>608847</id>
      <timestamp>2022-07-22T12:30:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>49.14.96.96</ip>
      </contributor>
      <comment>&quot;{{Infobox person | name               = ਸੌਰਵ ਜੈਨ  | image              = Sourav_Jain.jpg | alt                =  | caption            = Picture of Sourav  | birth_name         = ਸੌਰਭ ਜੈਨ  | birth_date         = {{birth date and age|2002|06|03}} | birth_place        = [[ਰਾਏਕੋਟ]] | death_date         =  | death_place        =  | nationality        = [[ਭਾਰਤੀ ]] | occupation         = ਅਦਾਕਾ...&quot; ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2973" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = ਸੌਰਵ ਜੈਨ 
| image              = Sourav_Jain.jpg
| alt                = 
| caption            = Picture of Sourav 
| birth_name         = ਸੌਰਭ ਜੈਨ 
| birth_date         = {{birth date and age|2002|06|03}}
| birth_place        = [[ਰਾਏਕੋਟ]]
| death_date         = 
| death_place        = 
| nationality        = [[ਭਾਰਤੀ ]]
| occupation         = [[ਅਦਾਕਾਰ]] and [[ਮਾਡਲ]]
| years_active       = 2019–present
| known_for          = ਅਦਾਕਾਰ
| website            = 
}}

'''ਸੌਰਵ ਜੈਨ''' (ਜਨਮ 3 ਜੂਨ 2002 ਨੂੰ) '''ਸੌਰਭ ਜੈਨ''' ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਉਡਾਰੀਆ ਵਿੱਚ ਅਮਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ ਸਤਰਕ , ਨਯਨ - ਜੋ ਵੀਖੇ ਉਨਵੇਖਾ ਅਤੇ ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰੇਹਾਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

== ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ==

ਜੈਨ ਦਾ ਜਨਮ 03 ਜੂਨ ਨੂੰ [[ਰਾਏਕੋਟ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਚਲਾ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪੀ. ਰਾਇਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਦਾਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ

== ਕੈਰੀਅਰ ==
=== 2019-ਮੌਜੂਦਾ ===

ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੱਚਾ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਯੂਟਿਊਬ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਵੀਡੀਓ ਪੋਸਟ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮ ਵਨਸ ਅਪੌਨ ਏ ਟਾਈਮ ਇਨ ਅੰਬਾਲਾ ਵਿੱਚ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ।

== ਜੀਵਨੀ ==

* ਅਮਾਨ ਵਜੋਂ ਉਡਾਰੀਆਂ
* ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਰੀਆ ਵਜੋਂ ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ
* ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿਨ ਦੇ
* ਨਯਨ ਜੋ – ਵੇਖੇ ਅਣਵੇਖਾ
* ਵਨਸ ਅਪੋਨ ਏ ਟਾਈਮ ਇਨ ਅੰਬਾਲਾ
* ਨਯਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ 
* ਛੋਟੀ ਜੇਠਾਣੀ

== ਹਵਾਲੇ ==

== ਹੋਰ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ==</text>
      <sha1>sfk2by07hhlq5voviqdjtw7syh3bjjh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608849</id>
      <parentid>608847</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T12:36:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>49.14.96.96</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ਹੋਰ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3003" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = ਸੌਰਵ ਜੈਨ 
| image              = Sourav_Jain.jpg
| alt                = 
| caption            = Picture of Sourav 
| birth_name         = ਸੌਰਭ ਜੈਨ 
| birth_date         = {{birth date and age|2002|06|03}}
| birth_place        = [[ਰਾਏਕੋਟ]]
| death_date         = 
| death_place        = 
| nationality        = [[ਭਾਰਤੀ ]]
| occupation         = [[ਅਦਾਕਾਰ]] and [[ਮਾਡਲ]]
| years_active       = 2019–present
| known_for          = ਅਦਾਕਾਰ
| website            = 
}}

'''ਸੌਰਵ ਜੈਨ''' (ਜਨਮ 3 ਜੂਨ 2002 ਨੂੰ) '''ਸੌਰਭ ਜੈਨ''' ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਉਡਾਰੀਆ ਵਿੱਚ ਅਮਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ ਸਤਰਕ , ਨਯਨ - ਜੋ ਵੀਖੇ ਉਨਵੇਖਾ ਅਤੇ ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰੇਹਾਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

== ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ==

ਜੈਨ ਦਾ ਜਨਮ 03 ਜੂਨ ਨੂੰ [[ਰਾਏਕੋਟ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਚਲਾ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪੀ. ਰਾਇਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਦਾਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ

== ਕੈਰੀਅਰ ==
=== 2019-ਮੌਜੂਦਾ ===

ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੱਚਾ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਯੂਟਿਊਬ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਵੀਡੀਓ ਪੋਸਟ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮ ਵਨਸ ਅਪੌਨ ਏ ਟਾਈਮ ਇਨ ਅੰਬਾਲਾ ਵਿੱਚ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ।

== ਜੀਵਨੀ ==

* ਅਮਾਨ ਵਜੋਂ ਉਡਾਰੀਆਂ
* ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਰੀਆ ਵਜੋਂ ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ
* ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿਨ ਦੇ
* ਨਯਨ ਜੋ – ਵੇਖੇ ਅਣਵੇਖਾ
* ਵਨਸ ਅਪੋਨ ਏ ਟਾਈਮ ਇਨ ਅੰਬਾਲਾ
* ਨਯਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ 
* ਛੋਟੀ ਜੇਠਾਣੀ

== ਹਵਾਲੇ ==

== ਹੋਰ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ==
* {{IMDb name|id=nm13200154}}</text>
      <sha1>hd535r6sgkp3xb8jxuwf70didnpedwg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608852</id>
      <parentid>608849</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T13:14:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>114.31.141.104</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ਹਵਾਲੇ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3609" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = ਸੌਰਵ ਜੈਨ 
| image              = Sourav_Jain.jpg
| alt                = 
| caption            = Picture of Sourav 
| birth_name         = ਸੌਰਭ ਜੈਨ 
| birth_date         = {{birth date and age|2002|06|03}}
| birth_place        = [[ਰਾਏਕੋਟ]]
| death_date         = 
| death_place        = 
| nationality        = [[ਭਾਰਤੀ ]]
| occupation         = [[ਅਦਾਕਾਰ]] and [[ਮਾਡਲ]]
| years_active       = 2019–present
| known_for          = ਅਦਾਕਾਰ
| website            = 
}}

'''ਸੌਰਵ ਜੈਨ''' (ਜਨਮ 3 ਜੂਨ 2002 ਨੂੰ) '''ਸੌਰਭ ਜੈਨ''' ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਉਡਾਰੀਆ ਵਿੱਚ ਅਮਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ ਸਤਰਕ , ਨਯਨ - ਜੋ ਵੀਖੇ ਉਨਵੇਖਾ ਅਤੇ ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰੇਹਾਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

== ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ==

ਜੈਨ ਦਾ ਜਨਮ 03 ਜੂਨ ਨੂੰ [[ਰਾਏਕੋਟ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਚਲਾ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪੀ. ਰਾਇਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਦਾਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ

== ਕੈਰੀਅਰ ==
=== 2019-ਮੌਜੂਦਾ ===

ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੱਚਾ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਯੂਟਿਊਬ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਵੀਡੀਓ ਪੋਸਟ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮ ਵਨਸ ਅਪੌਨ ਏ ਟਾਈਮ ਇਨ ਅੰਬਾਲਾ ਵਿੱਚ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ।

== ਜੀਵਨੀ ==

* ਅਮਾਨ ਵਜੋਂ ਉਡਾਰੀਆਂ
* ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਰੀਆ ਵਜੋਂ ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ
* ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿਨ ਦੇ
* ਨਯਨ ਜੋ – ਵੇਖੇ ਅਣਵੇਖਾ
* ਵਨਸ ਅਪੋਨ ਏ ਟਾਈਮ ਇਨ ਅੰਬਾਲਾ
* ਨਯਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ 
* ਛੋਟੀ ਜੇਠਾਣੀ

== ਹਵਾਲੇ ==

S, Prerna (5 August 2021). &quot;Udaariyan: Saurabh to give a final warning about Jasmine's intentions to Sandhu's!&quot;. JustShowBiz. Retrieved 20 July 2022.

&quot;I got the role in 'Udaariyaan' when I had almost given up hope: Sourav Jain - Times of India&quot;. The Times of India. Retrieved 8 July 2022.

&quot;SOURAV JAIN, THE TALENTED ACTOR WHO DEBUTED IN THE FILM 'ONCE UPON A TIME IN AMBALA'&quot;. www.hindustanmetro.com. 8 July 2022. Retrieved 20 July 2022.

&quot;Sourav Jain has always been dedicated to his work, be it any role he has performed each role so perfectly. - The Filmy Beat&quot;. 7 July 2022. Retrieved 20 July 2022.

== ਹੋਰ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ==
* {{IMDb name|id=nm13200154}}</text>
      <sha1>el3xiu6ewsxsshkf36llu8764su1ie3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608860</id>
      <parentid>608852</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T14:38:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>49.14.98.108</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ਜੀਵਨੀ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3607" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = ਸੌਰਵ ਜੈਨ 
| image              = Sourav_Jain.jpg
| alt                = 
| caption            = Picture of Sourav 
| birth_name         = ਸੌਰਭ ਜੈਨ 
| birth_date         = {{birth date and age|2002|06|03}}
| birth_place        = [[ਰਾਏਕੋਟ]]
| death_date         = 
| death_place        = 
| nationality        = [[ਭਾਰਤੀ ]]
| occupation         = [[ਅਦਾਕਾਰ]] and [[ਮਾਡਲ]]
| years_active       = 2019–present
| known_for          = ਅਦਾਕਾਰ
| website            = 
}}

'''ਸੌਰਵ ਜੈਨ''' (ਜਨਮ 3 ਜੂਨ 2002 ਨੂੰ) '''ਸੌਰਭ ਜੈਨ''' ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਉਡਾਰੀਆ ਵਿੱਚ ਅਮਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ ਸਤਰਕ , ਨਯਨ - ਜੋ ਵੀਖੇ ਉਨਵੇਖਾ ਅਤੇ ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰੇਹਾਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

== ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ==

ਜੈਨ ਦਾ ਜਨਮ 03 ਜੂਨ ਨੂੰ [[ਰਾਏਕੋਟ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਚਲਾ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪੀ. ਰਾਇਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਦਾਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ

== ਕੈਰੀਅਰ ==
=== 2019-ਮੌਜੂਦਾ ===

ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੱਚਾ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਯੂਟਿਊਬ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਵੀਡੀਓ ਪੋਸਟ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮ ਵਨਸ ਅਪੌਨ ਏ ਟਾਈਮ ਇਨ ਅੰਬਾਲਾ ਵਿੱਚ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ।

== ਜੀਵਨੀ ==

* ਅਮਾਨ ਵਜੋਂ ਉਡਾਰੀਆਂ
* ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਰੀਆ ਵਜੋਂ ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ
* ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੇ
* ਨਯਨ - ਜੋ ਵੇਖੇ ਉਨਵੇਖਾ
* ਵਨਸ ਅਪੋਨ ਏ ਟਾਈਮ ਇਨ ਅੰਬਾਲਾ
* ਨਯਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ 
* ਛੋਟੀ ਜੇਠਾਣੀ

== ਹਵਾਲੇ ==

S, Prerna (5 August 2021). &quot;Udaariyan: Saurabh to give a final warning about Jasmine's intentions to Sandhu's!&quot;. JustShowBiz. Retrieved 20 July 2022.

&quot;I got the role in 'Udaariyaan' when I had almost given up hope: Sourav Jain - Times of India&quot;. The Times of India. Retrieved 8 July 2022.

&quot;SOURAV JAIN, THE TALENTED ACTOR WHO DEBUTED IN THE FILM 'ONCE UPON A TIME IN AMBALA'&quot;. www.hindustanmetro.com. 8 July 2022. Retrieved 20 July 2022.

&quot;Sourav Jain has always been dedicated to his work, be it any role he has performed each role so perfectly. - The Filmy Beat&quot;. 7 July 2022. Retrieved 20 July 2022.

== ਹੋਰ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ==
* {{IMDb name|id=nm13200154}}</text>
      <sha1>azm99x5qyzkq8e8kugy538iwe97w0si</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608880</id>
      <parentid>608860</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T19:47:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>114.31.140.179</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ਹੋਰ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3757" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = ਸੌਰਵ ਜੈਨ 
| image              = Sourav_Jain.jpg
| alt                = 
| caption            = Picture of Sourav 
| birth_name         = ਸੌਰਭ ਜੈਨ 
| birth_date         = {{birth date and age|2002|06|03}}
| birth_place        = [[ਰਾਏਕੋਟ]]
| death_date         = 
| death_place        = 
| nationality        = [[ਭਾਰਤੀ ]]
| occupation         = [[ਅਦਾਕਾਰ]] and [[ਮਾਡਲ]]
| years_active       = 2019–present
| known_for          = ਅਦਾਕਾਰ
| website            = 
}}

'''ਸੌਰਵ ਜੈਨ''' (ਜਨਮ 3 ਜੂਨ 2002 ਨੂੰ) '''ਸੌਰਭ ਜੈਨ''' ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਉਡਾਰੀਆ ਵਿੱਚ ਅਮਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ ਸਤਰਕ , ਨਯਨ - ਜੋ ਵੀਖੇ ਉਨਵੇਖਾ ਅਤੇ ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰੇਹਾਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

== ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ==

ਜੈਨ ਦਾ ਜਨਮ 03 ਜੂਨ ਨੂੰ [[ਰਾਏਕੋਟ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਚਲਾ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪੀ. ਰਾਇਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਦਾਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ

== ਕੈਰੀਅਰ ==
=== 2019-ਮੌਜੂਦਾ ===

ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੱਚਾ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਯੂਟਿਊਬ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਵੀਡੀਓ ਪੋਸਟ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮ ਵਨਸ ਅਪੌਨ ਏ ਟਾਈਮ ਇਨ ਅੰਬਾਲਾ ਵਿੱਚ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ।

== ਜੀਵਨੀ ==

* ਅਮਾਨ ਵਜੋਂ ਉਡਾਰੀਆਂ
* ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਰੀਆ ਵਜੋਂ ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ
* ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੇ
* ਨਯਨ - ਜੋ ਵੇਖੇ ਉਨਵੇਖਾ
* ਵਨਸ ਅਪੋਨ ਏ ਟਾਈਮ ਇਨ ਅੰਬਾਲਾ
* ਨਯਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ 
* ਛੋਟੀ ਜੇਠਾਣੀ

== ਹਵਾਲੇ ==

S, Prerna (5 August 2021). &quot;Udaariyan: Saurabh to give a final warning about Jasmine's intentions to Sandhu's!&quot;. JustShowBiz. Retrieved 20 July 2022.

&quot;I got the role in 'Udaariyaan' when I had almost given up hope: Sourav Jain - Times of India&quot;. The Times of India. Retrieved 8 July 2022.

&quot;SOURAV JAIN, THE TALENTED ACTOR WHO DEBUTED IN THE FILM 'ONCE UPON A TIME IN AMBALA'&quot;. www.hindustanmetro.com. 8 July 2022. Retrieved 20 July 2022.

&quot;Sourav Jain has always been dedicated to his work, be it any role he has performed each role so perfectly. - The Filmy Beat&quot;. 7 July 2022. Retrieved 20 July 2022.

== ਹੋਰ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ==
* {{IMDb name|id=nm13200154}}

{{Authority control}}
{{DEFAULTSORT:Jain, Sourabh}}
[[Category:Living people]]
[[Category:Indian actors]]
[[Category:Indian models]]

{{Actor-stub}}</text>
      <sha1>bvqjdps2vb6y9qjkkjb2dtu7743sgyy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608881</id>
      <parentid>608880</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T19:51:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>114.31.140.179</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ਹੋਰ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3942" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name               = ਸੌਰਵ ਜੈਨ 
| image              = Sourav_Jain.jpg
| alt                = 
| caption            = Picture of Sourav 
| birth_name         = ਸੌਰਭ ਜੈਨ 
| birth_date         = {{birth date and age|2002|06|03}}
| birth_place        = [[ਰਾਏਕੋਟ]]
| death_date         = 
| death_place        = 
| nationality        = [[ਭਾਰਤੀ ]]
| occupation         = [[ਅਦਾਕਾਰ]] and [[ਮਾਡਲ]]
| years_active       = 2019–present
| known_for          = ਅਦਾਕਾਰ
| website            = 
}}

'''ਸੌਰਵ ਜੈਨ''' (ਜਨਮ 3 ਜੂਨ 2002 ਨੂੰ) '''ਸੌਰਭ ਜੈਨ''' ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਤੇ ਮਾਡਲ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਟੀਵੀ ਸ਼ੋਅ ਉਡਾਰੀਆ ਵਿੱਚ ਅਮਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਰਦਾਰ ਨਿਭਾਉਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ , ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ ਸਤਰਕ , ਨਯਨ - ਜੋ ਵੀਖੇ ਉਨਵੇਖਾ ਅਤੇ ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰੇਹਾਨ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।

== ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ==

ਜੈਨ ਦਾ ਜਨਮ 03 ਜੂਨ ਨੂੰ [[ਰਾਏਕੋਟ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਚਲਾ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪੀ. ਰਾਇਲ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਸਕੂਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਇੱਕ ਥੀਏਟਰ ਗਰੁੱਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅਦਾਕਾਰੀ ਬਾਰੇ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ

== ਕੈਰੀਅਰ ==
=== 2019-ਮੌਜੂਦਾ ===

ਜਦੋਂ ਉਹ ਬੱਚਾ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਯੂਟਿਊਬ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੂਟਿਊਬ ਚੈਨਲਾਂ 'ਤੇ ਵੀਡੀਓ ਪੋਸਟ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮ ਵਨਸ ਅਪੌਨ ਏ ਟਾਈਮ ਇਨ ਅੰਬਾਲਾ ਵਿੱਚ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ।

== ਜੀਵਨੀ ==

* ਅਮਾਨ ਵਜੋਂ ਉਡਾਰੀਆਂ
* ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਆਰੀਆ ਵਜੋਂ ਕ੍ਰਾਈਮ ਪੈਟਰੋਲ
* ਤੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਦੇ
* ਨਯਨ - ਜੋ ਵੇਖੇ ਉਨਵੇਖਾ
* ਵਨਸ ਅਪੋਨ ਏ ਟਾਈਮ ਇਨ ਅੰਬਾਲਾ
* ਨਯਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ 
* ਛੋਟੀ ਜੇਠਾਣੀ

== ਹਵਾਲੇ ==

S, Prerna (5 August 2021). &quot;Udaariyan: Saurabh to give a final warning about Jasmine's intentions to Sandhu's!&quot;. JustShowBiz. Retrieved 20 July 2022.

&quot;I got the role in 'Udaariyaan' when I had almost given up hope: Sourav Jain - Times of India&quot;. The Times of India. Retrieved 8 July 2022.

&quot;SOURAV JAIN, THE TALENTED ACTOR WHO DEBUTED IN THE FILM 'ONCE UPON A TIME IN AMBALA'&quot;. www.hindustanmetro.com. 8 July 2022. Retrieved 20 July 2022.

&quot;Sourav Jain has always been dedicated to his work, be it any role he has performed each role so perfectly. - The Filmy Beat&quot;. 7 July 2022. Retrieved 20 July 2022.

== ਹੋਰ ਵੈੱਬਸਾਈਟਾਂ ==
* {{IMDb name|id=nm13200154}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮੀ ਅਦਾਕਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਦਾਕਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 2002]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>2drmv98mk3an0u5szuqcrgek8zetzur</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Ezhilarasan Kesavamoorthi</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143488</id>
    <revision>
      <id>608861</id>
      <timestamp>2022-07-22T14:49:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="253" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Ezhilarasan Kesavamoorthi}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 14:49, 22 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>a4siz6lbavpwqahoijhifvlvv0cci7r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਕਾ ਸਾਹਿਬ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143489</id>
    <revision>
      <id>608867</id>
      <timestamp>2022-07-22T16:33:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagvir Kaur</username>
        <id>10759</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਕਾ ਸਾਹਿਬ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਨਰਾਇਣਗੜ੍ਹ ਨੇੜੇ ਟੋਕਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ [[ਸਿੱਖ]] ਅਸਥਾਨ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.worldgurudwaras.com/gurudwaras/gurudwara-toka-sahib-toka/|title=gurudwara-toka-sahib-toka}}&lt;/ref&gt; 1688 ਵਿੱਚ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਨੇ...&quot; ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1029" xml:space="preserve">ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਕਾ ਸਾਹਿਬ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਨਰਾਇਣਗੜ੍ਹ ਨੇੜੇ ਟੋਕਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ [[ਸਿੱਖ]] ਅਸਥਾਨ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.worldgurudwaras.com/gurudwaras/gurudwara-toka-sahib-toka/|title=gurudwara-toka-sahib-toka}}&lt;/ref&gt; 1688 ਵਿੱਚ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਨੇ [[ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ]] ਤੋਂ [[ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ|ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। [[ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ]] ਨੇ 13 ਸਾਲ ਇਸ ਸਥਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.thesikhencyclopedia.com/gurudwaras/historic-gurdwaras-outside-punjab/toka-sahib-gurdwara/|title=toka-sahib-gurdwara}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==</text>
      <sha1>i8hnb21letlqwkewcry07qgeddheyya</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608868</id>
      <parentid>608867</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:33:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagvir Kaur</username>
        <id>10759</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1105" xml:space="preserve">ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਕਾ ਸਾਹਿਬ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਨਰਾਇਣਗੜ੍ਹ ਨੇੜੇ ਟੋਕਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ [[ਸਿੱਖ]] ਅਸਥਾਨ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.worldgurudwaras.com/gurudwaras/gurudwara-toka-sahib-toka/|title=gurudwara-toka-sahib-toka}}&lt;/ref&gt; 1688 ਵਿੱਚ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਨੇ [[ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ]] ਤੋਂ [[ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ|ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। [[ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ]] ਨੇ 13 ਸਾਲ ਇਸ ਸਥਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.thesikhencyclopedia.com/gurudwaras/historic-gurdwaras-outside-punjab/toka-sahib-gurdwara/|title=toka-sahib-gurdwara}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]]</text>
      <sha1>lv7mnimrgm7m4cf84y6r1yu6t8rile5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608869</id>
      <parentid>608868</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:34:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagvir Kaur</username>
        <id>10759</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1156" xml:space="preserve">ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਕਾ ਸਾਹਿਬ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਨਰਾਇਣਗੜ੍ਹ ਨੇੜੇ ਟੋਕਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ [[ਸਿੱਖ]] ਅਸਥਾਨ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.worldgurudwaras.com/gurudwaras/gurudwara-toka-sahib-toka/|title=gurudwara-toka-sahib-toka}}&lt;/ref&gt; 1688 ਵਿੱਚ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਨੇ [[ਪਾਉਂਟਾ ਸਾਹਿਬ]] ਤੋਂ [[ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ|ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਰਸਤੇ ਤੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। [[ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ]] ਨੇ 13 ਸਾਲ ਇਸ ਸਥਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.thesikhencyclopedia.com/gurudwaras/historic-gurdwaras-outside-punjab/toka-sahib-gurdwara/|title=toka-sahib-gurdwara}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਰਦੁਆਰੇ]]</text>
      <sha1>qs4p9dbvh5376bx88qzj24fcx6uc4jz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਅਨੁੰਜ ਰਾਵਤ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143490</id>
    <revision>
      <id>608872</id>
      <timestamp>2022-07-22T16:50:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arash.mohie</username>
        <id>42198</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''ਅਨੁੰਜ ਰਾਵਤ''' (ਜਨਮ 17 ਅਕਤੂਬਰ 1999) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/anuj-rawat-1123073|title=anuj-rawat}}&lt;/ref&gt; ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਵਿੱਚ ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼...&quot; ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3591" xml:space="preserve">'''ਅਨੁੰਜ ਰਾਵਤ''' (ਜਨਮ 17 ਅਕਤੂਬਰ 1999) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/anuj-rawat-1123073|title=anuj-rawat}}&lt;/ref&gt; ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਵਿੱਚ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦਾ ਸਿਖਰ ਕ੍ਰਮ ਅਤੇ [[ਵਿਕਟ-ਕੀਪਰ|ਵਿਕਟ ਕੀਪਰ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/rajasthan-royals-wicketkeeper-anuj-rawat-recalls-gautam-gambhirs-advice-from-the-slip-cordon/articleshow/77458286.cms|title=wicketkeeper-anuj-rawat}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-the-uncapped-ones-shahrukh-khan-umran-malik-and-more-1307144|title=the-uncapped-ones-shahrukh-khan-umran-malik-and-more}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ 6 ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਨੂੰ 2017-18 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2017-18-1118604/delhi-vs-assam-group-a-1118612/full-scorecard|title=ranji-trophy-2017-18}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 21 ਫਰਵਰੀ 2019 ਨੂੰ 2018-19 [[ਸਈਅਦ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਅਲੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-ਟਵੰਟੀ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/syed-mushtaq-ali-trophy-2018-19-1156774/delhi-vs-jharkhand-group-a-1157091/full-scorecard|title=syed-mushtaq-ali-trophy-2018-19}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 4 ਅਕਤੂਬਰ 2019 ਨੂੰ 2019-20 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2019-20-1196774/baroda-vs-delhi-elite-group-b-1200751/full-scorecard|title=vijay-hazare-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt;

2020 ਆਈਪੀਐਲ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2020 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਰਾਜਸਥਾਨ ਰੋਇਅਲਜ਼|ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਇਲਜ਼]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-auction-analysis-do-the-eight-teams-have-their-best-xis-in-place-1210632|title=ipl-auction-analysis-do-the-eight-team}}&lt;/ref&gt; ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 ਦੀ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.freepressjournal.in/cricket/who-is-anuj-rawat-all-you-need-to-know-about-uncapped-wicketkeeper-picked-by-rcb-for-rs-340-cr|title=who-is-anuj-rawat-all-you-need-to-know}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==</text>
      <sha1>k33lq78finfx7rn19jwamnts49hhv6p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608873</id>
      <parentid>608872</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:50:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arash.mohie</username>
        <id>42198</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3688" xml:space="preserve">'''ਅਨੁੰਜ ਰਾਵਤ''' (ਜਨਮ 17 ਅਕਤੂਬਰ 1999) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/anuj-rawat-1123073|title=anuj-rawat}}&lt;/ref&gt; ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਵਿੱਚ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦਾ ਸਿਖਰ ਕ੍ਰਮ ਅਤੇ [[ਵਿਕਟ-ਕੀਪਰ|ਵਿਕਟ ਕੀਪਰ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/rajasthan-royals-wicketkeeper-anuj-rawat-recalls-gautam-gambhirs-advice-from-the-slip-cordon/articleshow/77458286.cms|title=wicketkeeper-anuj-rawat}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-the-uncapped-ones-shahrukh-khan-umran-malik-and-more-1307144|title=the-uncapped-ones-shahrukh-khan-umran-malik-and-more}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ 6 ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਨੂੰ 2017-18 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2017-18-1118604/delhi-vs-assam-group-a-1118612/full-scorecard|title=ranji-trophy-2017-18}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 21 ਫਰਵਰੀ 2019 ਨੂੰ 2018-19 [[ਸਈਅਦ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਅਲੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-ਟਵੰਟੀ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/syed-mushtaq-ali-trophy-2018-19-1156774/delhi-vs-jharkhand-group-a-1157091/full-scorecard|title=syed-mushtaq-ali-trophy-2018-19}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 4 ਅਕਤੂਬਰ 2019 ਨੂੰ 2019-20 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2019-20-1196774/baroda-vs-delhi-elite-group-b-1200751/full-scorecard|title=vijay-hazare-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt;

2020 ਆਈਪੀਐਲ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2020 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਰਾਜਸਥਾਨ ਰੋਇਅਲਜ਼|ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਇਲਜ਼]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-auction-analysis-do-the-eight-teams-have-their-best-xis-in-place-1210632|title=ipl-auction-analysis-do-the-eight-team}}&lt;/ref&gt; ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 ਦੀ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.freepressjournal.in/cricket/who-is-anuj-rawat-all-you-need-to-know-about-uncapped-wicketkeeper-picked-by-rcb-for-rs-340-cr|title=who-is-anuj-rawat-all-you-need-to-know}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]]</text>
      <sha1>nvvogtlnmx0j4ddql83solrxok9tuiw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608874</id>
      <parentid>608873</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:50:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arash.mohie</username>
        <id>42198</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3768" xml:space="preserve">'''ਅਨੁੰਜ ਰਾਵਤ''' (ਜਨਮ 17 ਅਕਤੂਬਰ 1999) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/anuj-rawat-1123073|title=anuj-rawat}}&lt;/ref&gt; ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਵਿੱਚ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦਾ ਸਿਖਰ ਕ੍ਰਮ ਅਤੇ [[ਵਿਕਟ-ਕੀਪਰ|ਵਿਕਟ ਕੀਪਰ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/rajasthan-royals-wicketkeeper-anuj-rawat-recalls-gautam-gambhirs-advice-from-the-slip-cordon/articleshow/77458286.cms|title=wicketkeeper-anuj-rawat}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-the-uncapped-ones-shahrukh-khan-umran-malik-and-more-1307144|title=the-uncapped-ones-shahrukh-khan-umran-malik-and-more}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ 6 ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਨੂੰ 2017-18 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2017-18-1118604/delhi-vs-assam-group-a-1118612/full-scorecard|title=ranji-trophy-2017-18}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 21 ਫਰਵਰੀ 2019 ਨੂੰ 2018-19 [[ਸਈਅਦ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਅਲੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-ਟਵੰਟੀ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/syed-mushtaq-ali-trophy-2018-19-1156774/delhi-vs-jharkhand-group-a-1157091/full-scorecard|title=syed-mushtaq-ali-trophy-2018-19}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 4 ਅਕਤੂਬਰ 2019 ਨੂੰ 2019-20 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2019-20-1196774/baroda-vs-delhi-elite-group-b-1200751/full-scorecard|title=vijay-hazare-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt;

2020 ਆਈਪੀਐਲ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2020 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਰਾਜਸਥਾਨ ਰੋਇਅਲਜ਼|ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਇਲਜ਼]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-auction-analysis-do-the-eight-teams-have-their-best-xis-in-place-1210632|title=ipl-auction-analysis-do-the-eight-team}}&lt;/ref&gt; ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 ਦੀ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.freepressjournal.in/cricket/who-is-anuj-rawat-all-you-need-to-know-about-uncapped-wicketkeeper-picked-by-rcb-for-rs-340-cr|title=who-is-anuj-rawat-all-you-need-to-know}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]]</text>
      <sha1>4newmx4iznu71njyddrj4jthg9hpf6d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608875</id>
      <parentid>608874</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:51:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arash.mohie</username>
        <id>42198</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦਾ ਮੈਂਬਰ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3873" xml:space="preserve">'''ਅਨੁੰਜ ਰਾਵਤ''' (ਜਨਮ 17 ਅਕਤੂਬਰ 1999) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/anuj-rawat-1123073|title=anuj-rawat}}&lt;/ref&gt; ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਵਿੱਚ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦਾ ਸਿਖਰ ਕ੍ਰਮ ਅਤੇ [[ਵਿਕਟ-ਕੀਪਰ|ਵਿਕਟ ਕੀਪਰ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/rajasthan-royals-wicketkeeper-anuj-rawat-recalls-gautam-gambhirs-advice-from-the-slip-cordon/articleshow/77458286.cms|title=wicketkeeper-anuj-rawat}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-the-uncapped-ones-shahrukh-khan-umran-malik-and-more-1307144|title=the-uncapped-ones-shahrukh-khan-umran-malik-and-more}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ 6 ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਨੂੰ 2017-18 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2017-18-1118604/delhi-vs-assam-group-a-1118612/full-scorecard|title=ranji-trophy-2017-18}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 21 ਫਰਵਰੀ 2019 ਨੂੰ 2018-19 [[ਸਈਅਦ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਅਲੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-ਟਵੰਟੀ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/syed-mushtaq-ali-trophy-2018-19-1156774/delhi-vs-jharkhand-group-a-1157091/full-scorecard|title=syed-mushtaq-ali-trophy-2018-19}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 4 ਅਕਤੂਬਰ 2019 ਨੂੰ 2019-20 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2019-20-1196774/baroda-vs-delhi-elite-group-b-1200751/full-scorecard|title=vijay-hazare-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt;

2020 ਆਈਪੀਐਲ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2020 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਰਾਜਸਥਾਨ ਰੋਇਅਲਜ਼|ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਇਲਜ਼]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-auction-analysis-do-the-eight-teams-have-their-best-xis-in-place-1210632|title=ipl-auction-analysis-do-the-eight-team}}&lt;/ref&gt; ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 ਦੀ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.freepressjournal.in/cricket/who-is-anuj-rawat-all-you-need-to-know-about-uncapped-wicketkeeper-picked-by-rcb-for-rs-340-cr|title=who-is-anuj-rawat-all-you-need-to-know}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦਾ ਮੈਂਬਰ]]</text>
      <sha1>8c126a6pjtazpqgwos9n9ivor3s9r9v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608876</id>
      <parentid>608875</parentid>
      <timestamp>2022-07-22T16:51:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Arash.mohie</username>
        <id>42198</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3955" xml:space="preserve">'''ਅਨੁੰਜ ਰਾਵਤ''' (ਜਨਮ 17 ਅਕਤੂਬਰ 1999) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/anuj-rawat-1123073|title=anuj-rawat}}&lt;/ref&gt; ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਵਿੱਚ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦਾ ਸਿਖਰ ਕ੍ਰਮ ਅਤੇ [[ਵਿਕਟ-ਕੀਪਰ|ਵਿਕਟ ਕੀਪਰ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/rajasthan-royals-wicketkeeper-anuj-rawat-recalls-gautam-gambhirs-advice-from-the-slip-cordon/articleshow/77458286.cms|title=wicketkeeper-anuj-rawat}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-the-uncapped-ones-shahrukh-khan-umran-malik-and-more-1307144|title=the-uncapped-ones-shahrukh-khan-umran-malik-and-more}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ 6 ਅਕਤੂਬਰ 2017 ਨੂੰ 2017-18 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2017-18-1118604/delhi-vs-assam-group-a-1118612/full-scorecard|title=ranji-trophy-2017-18}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 21 ਫਰਵਰੀ 2019 ਨੂੰ 2018-19 [[ਸਈਅਦ ਮੁਸ਼ਤਾਕ ਅਲੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-ਟਵੰਟੀ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/syed-mushtaq-ali-trophy-2018-19-1156774/delhi-vs-jharkhand-group-a-1157091/full-scorecard|title=syed-mushtaq-ali-trophy-2018-19}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 4 ਅਕਤੂਬਰ 2019 ਨੂੰ 2019-20 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਲਈ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2019-20-1196774/baroda-vs-delhi-elite-group-b-1200751/full-scorecard|title=vijay-hazare-trophy-2019-20}}&lt;/ref&gt;

2020 ਆਈਪੀਐਲ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2020 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਰਾਜਸਥਾਨ ਰੋਇਅਲਜ਼|ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਇਲਜ਼]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-auction-analysis-do-the-eight-teams-have-their-best-xis-in-place-1210632|title=ipl-auction-analysis-do-the-eight-team}}&lt;/ref&gt; ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 ਦੀ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.freepressjournal.in/cricket/who-is-anuj-rawat-all-you-need-to-know-about-uncapped-wicketkeeper-picked-by-rcb-for-rs-340-cr|title=who-is-anuj-rawat-all-you-need-to-know}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}&lt;/ref&gt;

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦਾ ਮੈਂਬਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ]]</text>
      <sha1>hb9qf3eahqf7xssmc9bv2hbdgmph1bw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Spharish</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143491</id>
    <revision>
      <id>608879</id>
      <timestamp>2022-07-22T19:03:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="236" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Spharish}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 19:03, 22 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>qvzbcv4nbl7py2p0ub03l0czx7adq9w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Samrasony</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143492</id>
    <revision>
      <id>608882</id>
      <timestamp>2022-07-22T21:39:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="237" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Samrasony}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 21:39, 22 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>70zius7p8bfb725ou7qch3ak704wlsg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਆਨੰਦੀਬਾਈ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143493</id>
    <revision>
      <id>608885</id>
      <timestamp>2022-07-23T03:07:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1027156820|Anandibai]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4357" xml:space="preserve">{{Infobox royalty|name=ਆਨੰਦੀ ਬਾਈ|title='''''[[Maratha titles#Titles used by the Maratha Royals|ਪੇਸ਼ਵਿਨ]]'''''|birth_place=[[ਗੁਹਾਗਰ]], [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]]|spouse=[[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]]|issue=[[ਬਾਜੀਰਾਓ]]|house=[[ਓਕ]] (ਜਨਮ ਦੁਆਰਾ)&lt;br&gt;[[ਭੱਟ]] (ਵਿਆਹ ਵੱਲੋਂ)|father=ਰਘੁ ਮਹਾਦੇਵ}}

ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਪੇਸ਼ਵਾ ਰਾਣੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ 11ਵੇਂ ਪੇਸ਼ਵਾ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਅਗਸਤ 1773 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ, 17 ਸਾਲਾ ਪੇਸ਼ਵਾ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚੀ। ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਰੀਜੈਂਟ ਅਤੇ ਅਗਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘਾਸਨ ਲਈ ਰੀਜੈਂਟ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ==
ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਚਿਤਪਾਵਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਰਾਜ ਦੇ ਕੋਂਕਣ ਖੇਤਰ ਦੇ ਗੁਹਾਗਰ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਉਹ ਰਘੂ ਮਹਾਦੇਵ ਓਕ ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਚਚੇਰੀ ਭੈਣ ਗੋਪਿਕਾਬਾਈ (ਰਾਸਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ), ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਲਾਜੀ ਬਾਜੀਰਾਓ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਦਸੰਬਰ 1756 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਅਜੇ ਬੱਚੀ ਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਾਲਾਜੀ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਰਘੂਨਾਥ ਰਾਓ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ (ਬਰਵੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜਾਨਕੀ ਬਾਈ) ਦੀ ਅਗਸਤ 1755 ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਬਾਲਾਜੀ ਅਤੇ ਰਘੂਨਾਥ ਦੋਵੇਂ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਛਤਰਪਤੀ (ਰਾਜੇ) ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਖਾਨਦਾਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਬਾਜੀ ਰਾਓ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੂਜਾ ਬੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਪੇਸ਼ਵਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ .

== ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦਾ ਕਤਲ ==
[[File:Pune_ShaniwarWada_DelhiGate.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pune_ShaniwarWada_DelhiGate.jpg|thumb|ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾੜਾ - ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਜਿੱਥੇ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੇ ਕਤਲ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ]]
1772 ਵਿੱਚ ਮਾਧਵਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲਣੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਨਾਬਾਲਗ ਸੀ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਅਗਲਾ ਰੀਜੈਂਟ ਕੌਣ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚਾਚਾ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਰੀਜੈਂਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਤਖਤ ਪਲਟਾਉਣ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।</text>
      <sha1>16sdcf3uko71ba6rqxw90nvdtdzghr4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608886</id>
      <parentid>608885</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T03:45:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1027156820|Anandibai]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6061" xml:space="preserve">{{Infobox royalty|name=ਆਨੰਦੀ ਬਾਈ|title='''''[[Maratha titles#Titles used by the Maratha Royals|ਪੇਸ਼ਵਿਨ]]'''''|birth_place=[[ਗੁਹਾਗਰ]], [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]]|spouse=[[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]]|issue=[[ਬਾਜੀਰਾਓ]]|house=[[ਓਕ]] (ਜਨਮ ਦੁਆਰਾ)&lt;br&gt;[[ਭੱਟ]] (ਵਿਆਹ ਵੱਲੋਂ)|father=ਰਘੁ ਮਹਾਦੇਵ}}

ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਪੇਸ਼ਵਾ ਰਾਣੀ ਸੀ ਅਤੇ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ 11ਵੇਂ ਪੇਸ਼ਵਾ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਅਗਸਤ 1773 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ, 17 ਸਾਲਾ ਪੇਸ਼ਵਾ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚੀ। ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਰੀਜੈਂਟ ਅਤੇ ਅਗਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘਾਸਨ ਲਈ ਰੀਜੈਂਟ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ==
ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਚਿਤਪਾਵਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਰਾਜ ਦੇ ਕੋਂਕਣ ਖੇਤਰ ਦੇ ਗੁਹਾਗਰ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਉਹ ਰਘੂ ਮਹਾਦੇਵ ਓਕ ਦੀ ਧੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਚਚੇਰੀ ਭੈਣ ਗੋਪਿਕਾਬਾਈ (ਰਾਸਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ), ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਲਾਜੀ ਬਾਜੀਰਾਓ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਦਸੰਬਰ 1756 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਅਜੇ ਬੱਚੀ ਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਾਲਾਜੀ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਰਘੂਨਾਥ ਰਾਓ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ (ਬਰਵੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜਾਨਕੀ ਬਾਈ) ਦੀ ਅਗਸਤ 1755 ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਬਾਲਾਜੀ ਅਤੇ ਰਘੂਨਾਥ ਦੋਵੇਂ ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਛਤਰਪਤੀ (ਰਾਜੇ) ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਖਾਨਦਾਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਬਾਜੀ ਰਾਓ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੂਜਾ ਬੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਪੇਸ਼ਵਾ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ .

== ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦਾ ਕਤਲ ==
[[File:Pune_ShaniwarWada_DelhiGate.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pune_ShaniwarWada_DelhiGate.jpg|thumb|ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾੜਾ - ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਜਿੱਥੇ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੇ ਕਤਲ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ]]
1772 ਵਿੱਚ ਮਾਧਵਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲਣੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਨਾਬਾਲਗ ਸੀ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਅਗਲਾ ਰੀਜੈਂਟ ਕੌਣ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚਾਚਾ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਰੀਜੈਂਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਤਖਤ ਪਲਟਾਉਣ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

30 ਅਗਸਤ, 1773 ਨੂੰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾਡਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਨੇ ਗਾਰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾੜੇ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾਡਾ ਨੂੰ ਪੈਮਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਉਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੇ ਹਰਮ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਨੇ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੇਨਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ।

== ਬਾਅਦ ਦਾ ਜੀਵਨ ==
ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਨਾਨਾ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਸ ਨੇ 10 ਜਨਵਰੀ 1775 ਨੂੰ ਬਾਜੀਰਾਓ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਧਾਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ, ਪਵਾਰਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ, ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ।

11 ਦਸੰਬਰ 1783 ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਛੱਡ ਗਿਆ।

== ਹਵਾਲੇ ==</text>
      <sha1>akcuqi9qlvv6493pe5b0mc9o5zvftve</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608887</id>
      <parentid>608886</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T03:54:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7054" xml:space="preserve">{{Infobox royalty|name=ਆਨੰਦੀ ਬਾਈ|title='''''[[Maratha titles#Titles used by the Maratha Royals|ਪੇਸ਼ਵਿਨ]]'''''|birth_place=[[ਗੁਹਾਗਰ]], [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]]|spouse=[[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]]|issue=[[ਬਾਜੀਰਾਓ]]|house=[[ਓਕ]] (ਜਨਮ ਦੁਆਰਾ)&lt;br&gt;[[ਭੱਟ]] (ਵਿਆਹ ਵੱਲੋਂ)|father=ਰਘੁ ਮਹਾਦੇਵ}}

'''ਆਨੰਦੀਬਾਈ''' [[ਪੇਸ਼ਵਾ]] ਰਾਣੀ ਸੀ ਅਤੇ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ 11ਵੇਂ ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]] ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਅਗਸਤ 1773 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ, 17 ਸਾਲਾ ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ]] ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚੀ। ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਗਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘਾਸਨ ਲਈ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ==
ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਚਿਤਪਾਵਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਰਾਜ ਦੇ [[ਕੋਂਕਣ]] ਖੇਤਰ ਦੇ ਗੁਹਾਗਰ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਉਹ [[ਰਘੂ ਮਹਾਦੇਵ ਓਕ]] ਦੀ ਧੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Citation|last=Gune|first=Vithal|title=Survey and Calendar of Marathi Documents|publisher=K.P. Bagchi|year=1996|url=https://books.google.com/books?id=9UNuAAAAMAAJ&amp;q=anandibai&amp;dq=anandibai|isbn=978-81-7074-166-4|access-date=2009-01-14}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਦੀ ਚਚੇਰੀ ਭੈਣ ਗੋਪਿਕਾਬਾਈ (ਰਾਸਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ), ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਬਾਜੀਰਾਓ I|ਬਾਲਾਜੀ ਬਾਜੀਰਾਓ]] ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਦਸੰਬਰ 1756 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਅਜੇ ਬੱਚੀ ਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਾਲਾਜੀ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ|ਰਘੂਨਾਥ ਰਾਓ]] ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Citation|last=Turner|first=O.|title=Journal of the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society|publisher=The Society|year=1904|url=https://books.google.com/books?id=oWkoAAAAYAAJ&amp;pg=RA3-PA323&amp;dq=anandibai|access-date=2009-01-14}}&lt;/ref&gt; ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ (ਬਰਵੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜਾਨਕੀ ਬਾਈ) ਦੀ ਅਗਸਤ 1755 ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਬਾਲਾਜੀ ਅਤੇ ਰਘੂਨਾਥ ਦੋਵੇਂ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਛਤਰਪਤੀ (ਰਾਜੇ) ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਖਾਨਦਾਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਬਾਜੀ ਰਾਓ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੂਜਾ ਬੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਪੇਸ਼ਵਾ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦਾ ਕਤਲ ==
[[File:Pune_ShaniwarWada_DelhiGate.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pune_ShaniwarWada_DelhiGate.jpg|thumb|ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾੜਾ - ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਜਿੱਥੇ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੇ ਕਤਲ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ]]
1772 ਵਿੱਚ ਮਾਧਵਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲਣੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਨਾਬਾਲਗ ਸੀ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਅਗਲਾ ਪੇਸ਼ਵਾ ਕੌਣ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚਾਚਾ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਤਖਤ ਪਲਟਾਉਣ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

30 ਅਗਸਤ, 1773 ਨੂੰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾਡਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਨੇ ਗਾਰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾੜੇ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ।&lt;ref name=&quot;express&quot;&gt;[http://cities.expressindia.com/fullstory.php?newsid=56594]|Indian express article about Shaniwar Wada&lt;/ref&gt; ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾਡਾ ਨੂੰ ਪੈਮਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਉਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੇ ਹਰਮ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਨੇ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੇਨਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ।

== ਬਾਅਦ ਦਾ ਜੀਵਨ ==
ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਨਾਨਾ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਸ ਨੇ 10 ਜਨਵਰੀ 1775 ਨੂੰ ਬਾਜੀਰਾਓ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਧਾਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ, ਪਵਾਰਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ, ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref&gt;{{Citation|last=Vaidya|first=S.G.|title=Peshwa Bajirao II and the Downfall of Maratha Power|publisher=Pragati Prakashan|year=1976|url=https://books.google.com/books?id=5FU4daibDnoC&amp;pg=PA155&amp;dq=anandibai+peshwe|isbn=978-81-206-1875-6|access-date=2009-01-14}}&lt;/ref&gt;

11 ਦਸੰਬਰ 1783 ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਛੱਡ ਗਿਆ।

== ਹਵਾਲੇ ==</text>
      <sha1>c81eekj2beck1r3sguonrew7ujuluaz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608888</id>
      <parentid>608887</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T03:55:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਪੇਸ਼ਵਾ ਰਾਜਵੰਸ਼]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7122" xml:space="preserve">{{Infobox royalty|name=ਆਨੰਦੀ ਬਾਈ|title='''''[[Maratha titles#Titles used by the Maratha Royals|ਪੇਸ਼ਵਿਨ]]'''''|birth_place=[[ਗੁਹਾਗਰ]], [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]]|spouse=[[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]]|issue=[[ਬਾਜੀਰਾਓ]]|house=[[ਓਕ]] (ਜਨਮ ਦੁਆਰਾ)&lt;br&gt;[[ਭੱਟ]] (ਵਿਆਹ ਵੱਲੋਂ)|father=ਰਘੁ ਮਹਾਦੇਵ}}

'''ਆਨੰਦੀਬਾਈ''' [[ਪੇਸ਼ਵਾ]] ਰਾਣੀ ਸੀ ਅਤੇ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ 11ਵੇਂ ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]] ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਅਗਸਤ 1773 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ, 17 ਸਾਲਾ ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ]] ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚੀ। ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਗਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘਾਸਨ ਲਈ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ==
ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਚਿਤਪਾਵਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਰਾਜ ਦੇ [[ਕੋਂਕਣ]] ਖੇਤਰ ਦੇ ਗੁਹਾਗਰ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਉਹ [[ਰਘੂ ਮਹਾਦੇਵ ਓਕ]] ਦੀ ਧੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Citation|last=Gune|first=Vithal|title=Survey and Calendar of Marathi Documents|publisher=K.P. Bagchi|year=1996|url=https://books.google.com/books?id=9UNuAAAAMAAJ&amp;q=anandibai&amp;dq=anandibai|isbn=978-81-7074-166-4|access-date=2009-01-14}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਦੀ ਚਚੇਰੀ ਭੈਣ ਗੋਪਿਕਾਬਾਈ (ਰਾਸਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ), ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਬਾਜੀਰਾਓ I|ਬਾਲਾਜੀ ਬਾਜੀਰਾਓ]] ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਦਸੰਬਰ 1756 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਅਜੇ ਬੱਚੀ ਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਾਲਾਜੀ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ|ਰਘੂਨਾਥ ਰਾਓ]] ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Citation|last=Turner|first=O.|title=Journal of the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society|publisher=The Society|year=1904|url=https://books.google.com/books?id=oWkoAAAAYAAJ&amp;pg=RA3-PA323&amp;dq=anandibai|access-date=2009-01-14}}&lt;/ref&gt; ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ (ਬਰਵੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜਾਨਕੀ ਬਾਈ) ਦੀ ਅਗਸਤ 1755 ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਬਾਲਾਜੀ ਅਤੇ ਰਘੂਨਾਥ ਦੋਵੇਂ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਛਤਰਪਤੀ (ਰਾਜੇ) ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਖਾਨਦਾਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਬਾਜੀ ਰਾਓ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੂਜਾ ਬੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਪੇਸ਼ਵਾ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦਾ ਕਤਲ ==
[[File:Pune_ShaniwarWada_DelhiGate.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pune_ShaniwarWada_DelhiGate.jpg|thumb|ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾੜਾ - ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਜਿੱਥੇ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੇ ਕਤਲ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ]]
1772 ਵਿੱਚ ਮਾਧਵਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲਣੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਨਾਬਾਲਗ ਸੀ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਅਗਲਾ ਪੇਸ਼ਵਾ ਕੌਣ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚਾਚਾ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਤਖਤ ਪਲਟਾਉਣ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

30 ਅਗਸਤ, 1773 ਨੂੰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾਡਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਨੇ ਗਾਰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾੜੇ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ।&lt;ref name=&quot;express&quot;&gt;[http://cities.expressindia.com/fullstory.php?newsid=56594]|Indian express article about Shaniwar Wada&lt;/ref&gt; ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾਡਾ ਨੂੰ ਪੈਮਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਉਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੇ ਹਰਮ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਨੇ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੇਨਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ।

== ਬਾਅਦ ਦਾ ਜੀਵਨ ==
ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਨਾਨਾ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਸ ਨੇ 10 ਜਨਵਰੀ 1775 ਨੂੰ ਬਾਜੀਰਾਓ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਧਾਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ, ਪਵਾਰਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ, ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref&gt;{{Citation|last=Vaidya|first=S.G.|title=Peshwa Bajirao II and the Downfall of Maratha Power|publisher=Pragati Prakashan|year=1976|url=https://books.google.com/books?id=5FU4daibDnoC&amp;pg=PA155&amp;dq=anandibai+peshwe|isbn=978-81-206-1875-6|access-date=2009-01-14}}&lt;/ref&gt;

11 ਦਸੰਬਰ 1783 ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਛੱਡ ਗਿਆ।

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੇਸ਼ਵਾ ਰਾਜਵੰਸ਼]]</text>
      <sha1>gq0kqrjgsif95rjkvuqf2acje3adrgr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608889</id>
      <parentid>608888</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T03:56:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7183" xml:space="preserve">{{Infobox royalty|name=ਆਨੰਦੀ ਬਾਈ|title='''''[[Maratha titles#Titles used by the Maratha Royals|ਪੇਸ਼ਵਿਨ]]'''''|birth_place=[[ਗੁਹਾਗਰ]], [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]]|spouse=[[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]]|issue=[[ਬਾਜੀਰਾਓ]]|house=[[ਓਕ]] (ਜਨਮ ਦੁਆਰਾ)&lt;br&gt;[[ਭੱਟ]] (ਵਿਆਹ ਵੱਲੋਂ)|father=ਰਘੁ ਮਹਾਦੇਵ}}

'''ਆਨੰਦੀਬਾਈ''' [[ਪੇਸ਼ਵਾ]] ਰਾਣੀ ਸੀ ਅਤੇ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ 11ਵੇਂ ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]] ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਅਗਸਤ 1773 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ, 17 ਸਾਲਾ ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ]] ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚੀ। ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਗਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘਾਸਨ ਲਈ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ==
ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਚਿਤਪਾਵਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਰਾਜ ਦੇ [[ਕੋਂਕਣ]] ਖੇਤਰ ਦੇ ਗੁਹਾਗਰ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਉਹ [[ਰਘੂ ਮਹਾਦੇਵ ਓਕ]] ਦੀ ਧੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Citation|last=Gune|first=Vithal|title=Survey and Calendar of Marathi Documents|publisher=K.P. Bagchi|year=1996|url=https://books.google.com/books?id=9UNuAAAAMAAJ&amp;q=anandibai&amp;dq=anandibai|isbn=978-81-7074-166-4|access-date=2009-01-14}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਦੀ ਚਚੇਰੀ ਭੈਣ ਗੋਪਿਕਾਬਾਈ (ਰਾਸਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ), ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਬਾਜੀਰਾਓ I|ਬਾਲਾਜੀ ਬਾਜੀਰਾਓ]] ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਦਸੰਬਰ 1756 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਅਜੇ ਬੱਚੀ ਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਾਲਾਜੀ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ|ਰਘੂਨਾਥ ਰਾਓ]] ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Citation|last=Turner|first=O.|title=Journal of the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society|publisher=The Society|year=1904|url=https://books.google.com/books?id=oWkoAAAAYAAJ&amp;pg=RA3-PA323&amp;dq=anandibai|access-date=2009-01-14}}&lt;/ref&gt; ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ (ਬਰਵੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜਾਨਕੀ ਬਾਈ) ਦੀ ਅਗਸਤ 1755 ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਬਾਲਾਜੀ ਅਤੇ ਰਘੂਨਾਥ ਦੋਵੇਂ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਛਤਰਪਤੀ (ਰਾਜੇ) ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਖਾਨਦਾਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਬਾਜੀ ਰਾਓ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੂਜਾ ਬੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਪੇਸ਼ਵਾ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦਾ ਕਤਲ ==
[[File:Pune_ShaniwarWada_DelhiGate.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pune_ShaniwarWada_DelhiGate.jpg|thumb|ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾੜਾ - ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਜਿੱਥੇ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੇ ਕਤਲ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ]]
1772 ਵਿੱਚ ਮਾਧਵਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲਣੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਨਾਬਾਲਗ ਸੀ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਅਗਲਾ ਪੇਸ਼ਵਾ ਕੌਣ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚਾਚਾ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਤਖਤ ਪਲਟਾਉਣ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

30 ਅਗਸਤ, 1773 ਨੂੰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾਡਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਨੇ ਗਾਰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾੜੇ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ।&lt;ref name=&quot;express&quot;&gt;[http://cities.expressindia.com/fullstory.php?newsid=56594]|Indian express article about Shaniwar Wada&lt;/ref&gt; ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾਡਾ ਨੂੰ ਪੈਮਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਉਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੇ ਹਰਮ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਨੇ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੇਨਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ।

== ਬਾਅਦ ਦਾ ਜੀਵਨ ==
ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਨਾਨਾ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਸ ਨੇ 10 ਜਨਵਰੀ 1775 ਨੂੰ ਬਾਜੀਰਾਓ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਧਾਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ, ਪਵਾਰਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ, ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref&gt;{{Citation|last=Vaidya|first=S.G.|title=Peshwa Bajirao II and the Downfall of Maratha Power|publisher=Pragati Prakashan|year=1976|url=https://books.google.com/books?id=5FU4daibDnoC&amp;pg=PA155&amp;dq=anandibai+peshwe|isbn=978-81-206-1875-6|access-date=2009-01-14}}&lt;/ref&gt;

11 ਦਸੰਬਰ 1783 ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਛੱਡ ਗਿਆ।

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੇਸ਼ਵਾ ਰਾਜਵੰਸ਼]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]]</text>
      <sha1>94eq2e6zzfceio06u9wan4eet637mg4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>608890</id>
      <parentid>608889</parentid>
      <timestamp>2022-07-23T03:57:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Manjit Singh</username>
        <id>12163</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>added [[Category:ਮਰਾਠੀ ਲੋਕ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7235" xml:space="preserve">{{Infobox royalty|name=ਆਨੰਦੀ ਬਾਈ|title='''''[[Maratha titles#Titles used by the Maratha Royals|ਪੇਸ਼ਵਿਨ]]'''''|birth_place=[[ਗੁਹਾਗਰ]], [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]]|spouse=[[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]]|issue=[[ਬਾਜੀਰਾਓ]]|house=[[ਓਕ]] (ਜਨਮ ਦੁਆਰਾ)&lt;br&gt;[[ਭੱਟ]] (ਵਿਆਹ ਵੱਲੋਂ)|father=ਰਘੁ ਮਹਾਦੇਵ}}

'''ਆਨੰਦੀਬਾਈ''' [[ਪੇਸ਼ਵਾ]] ਰਾਣੀ ਸੀ ਅਤੇ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ 11ਵੇਂ ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]] ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਅਗਸਤ 1773 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਆਪਣੇ ਭਤੀਜੇ, 17 ਸਾਲਾ ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ]] ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚੀ। ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਸਮੇਂ, ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਗਲੀ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘਾਸਨ ਲਈ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ==
ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਚਿਤਪਾਵਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਹੁਣ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਰਾਜ ਦੇ [[ਕੋਂਕਣ]] ਖੇਤਰ ਦੇ ਗੁਹਾਗਰ ਪਿੰਡ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। ਉਹ [[ਰਘੂ ਮਹਾਦੇਵ ਓਕ]] ਦੀ ਧੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Citation|last=Gune|first=Vithal|title=Survey and Calendar of Marathi Documents|publisher=K.P. Bagchi|year=1996|url=https://books.google.com/books?id=9UNuAAAAMAAJ&amp;q=anandibai&amp;dq=anandibai|isbn=978-81-7074-166-4|access-date=2009-01-14}}&lt;/ref&gt; ਉਸ ਦੀ ਚਚੇਰੀ ਭੈਣ ਗੋਪਿਕਾਬਾਈ (ਰਾਸਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ), ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਬਾਜੀਰਾਓ I|ਬਾਲਾਜੀ ਬਾਜੀਰਾਓ]] ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਦਸੰਬਰ 1756 ਵਿਚ, ਜਦੋਂ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਅਜੇ ਬੱਚੀ ਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਾਲਾਜੀ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਦੇ ਛੋਟੇ ਭਰਾ [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ|ਰਘੂਨਾਥ ਰਾਓ]] ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Citation|last=Turner|first=O.|title=Journal of the Bombay Branch of the Royal Asiatic Society|publisher=The Society|year=1904|url=https://books.google.com/books?id=oWkoAAAAYAAJ&amp;pg=RA3-PA323&amp;dq=anandibai|access-date=2009-01-14}}&lt;/ref&gt; ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਤਨੀ (ਬਰਵੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਜਾਨਕੀ ਬਾਈ) ਦੀ ਅਗਸਤ 1755 ਵਿਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।

ਬਾਲਾਜੀ ਅਤੇ ਰਘੂਨਾਥ ਦੋਵੇਂ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਛਤਰਪਤੀ (ਰਾਜੇ) ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਖਾਨਦਾਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਦਰਅਸਲ, ਬਾਜੀ ਰਾਓ, ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਸਿਰਫ਼ ਦੂਜਾ ਬੰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਪੇਸ਼ਵਾ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

== ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦਾ ਕਤਲ ==
[[File:Pune_ShaniwarWada_DelhiGate.jpg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Pune_ShaniwarWada_DelhiGate.jpg|thumb|ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾੜਾ - ਉਹ ਜਗ੍ਹਾ ਜਿੱਥੇ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੇ ਕਤਲ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ]]
1772 ਵਿੱਚ ਮਾਧਵਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਭਰਾ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਗੱਦੀ ਸੰਭਾਲਣੀ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਨਾਬਾਲਗ ਸੀ। ਪੇਸ਼ਵਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਅਗਲਾ ਪੇਸ਼ਵਾ ਕੌਣ ਬਣਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ ਹੋਣਗੇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਚਾਚਾ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਤਖਤ ਪਲਟਾਉਣ ਦੀ ਸਾਜਿਸ਼ ਰਚਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

30 ਅਗਸਤ, 1773 ਨੂੰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾਡਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਨੇ ਗਾਰਡੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾੜੇ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਵਜੋਂ ਨੌਕਰੀ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ।&lt;ref name=&quot;express&quot;&gt;[http://cities.expressindia.com/fullstory.php?newsid=56594]|Indian express article about Shaniwar Wada&lt;/ref&gt; ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਵਾਡਾ ਨੂੰ ਪੈਮਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਉਹ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਦੇ ਹਰਮ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਗਏ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਨਾਰਾਇਣਰਾਓ ਨੇ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਨੂੰ ਅਪੀਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਆਨੰਦੀਬਾਈ ਨੇ ਦਖਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਬੇਨਤੀਆਂ ਨੂੰ ਰਘੁਨਾਥਰਾਓ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ।

== ਬਾਅਦ ਦਾ ਜੀਵਨ ==
ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਨਾਨਾ ਦੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਤੋਂ ਭੱਜ ਰਹੇ ਸਨ, ਉਸ ਨੇ 10 ਜਨਵਰੀ 1775 ਨੂੰ ਬਾਜੀਰਾਓ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਧਾਰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ, ਪਵਾਰਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠ, ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref&gt;{{Citation|last=Vaidya|first=S.G.|title=Peshwa Bajirao II and the Downfall of Maratha Power|publisher=Pragati Prakashan|year=1976|url=https://books.google.com/books?id=5FU4daibDnoC&amp;pg=PA155&amp;dq=anandibai+peshwe|isbn=978-81-206-1875-6|access-date=2009-01-14}}&lt;/ref&gt;

11 ਦਸੰਬਰ 1783 ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਛੱਡ ਗਿਆ।

== ਹਵਾਲੇ ==

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੇਸ਼ਵਾ ਰਾਜਵੰਸ਼]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਰਾਠੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>ivjf4yofuq0cqu2gebjijofe1x44g7s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Athwal chak amritsarian</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143494</id>
    <revision>
      <id>608894</id>
      <timestamp>2022-07-23T07:11:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="251" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Athwal chak amritsarian}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 07:11, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>rwco9av48em1che5wmvsd3lwjm570ty</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਿਗਰੈਸ਼ਨ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143495</id>
    <revision>
      <id>608897</id>
      <timestamp>2022-07-23T07:19:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gill jassu</username>
        <id>31716</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਿਗਰੈਸ਼ਨ''' ਇੱਕ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਤਲ]] ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੱਟ ਦੇ ਖੇਤਰ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਘਟਨਾ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਉਲੰਘਣਾ, ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਮੁੰ...&quot; ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1955" xml:space="preserve">'''ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਿਗਰੈਸ਼ਨ''' ਇੱਕ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਤਲ]] ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੱਟ ਦੇ ਖੇਤਰ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਤੋਂ ਉਲਟ ਘਟਨਾ, ਸਮੁੰਦਰੀ ਉਲੰਘਣਾ, ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਸਮੁੰਦਰ ਹੜ੍ਹ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਢੱਕ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;Monroe, James Stewart, and Reed Wicander. ''Physical Geology: Exploring the Earth.'' Fifth edition; Thomson Brooks/Cole, 2005; p. 162.&lt;/ref&gt;

ਸਮੁੰਦਰੀ ਰੀਗਰੈਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਉਲੰਘਣਾਵਾਂ ਦੇ ਸਬੂਤ ਪੂਰੇ ਜੈਵਿਕ ਰਿਕਾਰਡ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਤਰਾਅ-ਚੜ੍ਹਾਅ ਨੂੰ ਕਈ ਸਮੂਹਿਕ ਵਿਨਾਸ਼ ਦਾ ਕਾਰਨ ਜਾਂ ਯੋਗਦਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਪਰਮੀਅਨ-ਟ੍ਰਾਈਸਿਕ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਘਟਨਾ]] (250 ਮਿਲੀਅਨ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ) ਅਤੇ [[ਕ੍ਰੀਟੇਸੀਅਸ-ਪੈਲੀਓਜੀਨ ਵਿਨਾਸ਼ ਘਟਨਾ]] (66 ਮਾ)। ਪਰਮੀਅਨ-ਟ੍ਰਾਈਸਿਕ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਧਰਤੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਘਟਨਾ, ਗਲੋਬਲ ਸਮੁੰਦਰ ਦਾ ਪੱਧਰ 250 ਮੀਟਰ (820 ਫੁੱਟ) ਡਿੱਗ ਗਿਆ।&lt;ref&gt;[[Vincent Courtillot|Courtillot, Vincent]]. ''Evolutionary Catastrophes: The Science of Mass Extinction.'' Cambridge, Cambridge University Press, 1999; p. 89.&lt;/ref&gt;

==ਹਵਾਲੇ==</text>
      <sha1>7ne7tw65h8tig2gppg9cbzq4eq9ffwi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Its KRN</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143496</id>
    <revision>
      <id>608903</id>
      <timestamp>2022-07-23T07:36:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="235" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Its KRN}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 07:36, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>kkrp2a9n5zadj4pf7cjuhldi8dehlso</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143497</id>
    <revision>
      <id>608905</id>
      <timestamp>2022-07-23T07:56:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gill jassu</username>
        <id>31716</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[File:ExtinctDodoBird.jpeg|thumb|ਲੁਪਤ [[ਡੋਡੋ]]]]  ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਲਗਭਗ 11,154,ਵਿਚੋਂ 159 (1.4%) [[ਲੋਪ|ਅਲੋਪ]] ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, 226 (2%) ਗੰਭੀਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ, 461 (4.1%) ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ, 800 (7.2%) ਕਮਜ਼ੋਰ ਹ...&quot; ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2789" xml:space="preserve">[[File:ExtinctDodoBird.jpeg|thumb|ਲੁਪਤ [[ਡੋਡੋ]]]]

ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਲਗਭਗ 11,154,ਵਿਚੋਂ 159 (1.4%) [[ਲੋਪ|ਅਲੋਪ]] ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ, 226 (2%) ਗੰਭੀਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ, 461 (4.1%) ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ, 800 (7.2%) ਕਮਜ਼ੋਰ ਹਨ ਅਤੇ 1018 (9%) ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.iucnredlist.org/en|title=The IUCN Red List of Threatened Species|last=IUCN 2020.|website=IUCN Red List of Threatened Species|series=Version 2020-21|url-status=live|archive-url=https://web.archive.org/web/20181028033646/https://www.iucnredlist.org/en |archive-date=2018-10-28 |access-date=2020-03-28}}&lt;/ref&gt; ਇਹਨਾਂ ਰੁਝਾਨਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਸਹਿਮਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਉੱਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ, ਤਾਂ ਇਸ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਅਤੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਅਨੁਪਾਤ ਵੀ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ।&lt;ref&gt;{{ill|Gerardo Ceballos|de}}, [[Anne H. Ehrlich]], and [[Paul R. Ehrlich]] (2015). ''The Annihilation of Nature: Human Extinction of Birds and Mammals''. Baltimore, Maryland: Johns Hopkins University Press. {{ISBN|1421417189}} - via open edition. &quot;65&quot;&lt;/ref&gt;

1500 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ 150 ਕਿਸਮਾਂ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Loehle 84–91&quot;&gt;{{Cite journal|last1=Loehle|first1=Craig|last2=Eschenbach|first2=Willis|date=2012-01-01|title=Historical bird and terrestrial mammal extinction rates and causes|journal=Diversity and Distributions|language=en|volume=18|issue=1|pages=84–91|doi=10.1111/j.1472-4642.2011.00856.x|issn=1472-4642}}&lt;/ref&gt; ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਟਾਪੂਆਂ 'ਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ|ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ]] ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ]], [[ਆਸਟਰੇਲੀਆ]], [[ਫ਼ਿਜੀ]] ਅਤੇ [[ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀ]] ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।

==ਹਵਾਲੇ==</text>
      <sha1>fmdr6n4cvjo9weh0wgpfl6me0szaafc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਜੇਮਸ ਬੇਲੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143498</id>
    <revision>
      <id>608906</id>
      <timestamp>2022-07-23T07:58:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simranjeet Sidhu</username>
        <id>8945</id>
      </contributor>
      <comment>+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4189" xml:space="preserve">'''ਜੇਮਸ ਬੇਲੀ''' ਟੋਰਾਂਟੋ, ਓਨਟਾਰੀਓ ਤੋਂ ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਡਾਂਸਰ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ਏ ਸਟੋਰੀ 2021 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;Robert Rowat, [https://www.cbc.ca/music/from-brimstone-to-ballroom-musician-james-baley-prevails-to-tell-a-powerful-story-1.6353485 &quot;From brimstone to ballroom, musician James Baley prevails to tell a powerful story&quot;]. [[CBC Music]], March 2, 2022.&lt;/ref&gt;

ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ ਬਾਲਰੂਮ ਕਲਚਰ ਸੀਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ&lt;ref&gt;[https://www.cbc.ca/music/cots-meditation-on-loneliness-and-4-more-songs-you-need-to-hear-this-week-1.6143868 &quot;Cots' meditation on loneliness, and 4 more songs you need to hear this week&quot;]. [[CBC Music]], August 18, 2021.&lt;/ref&gt; ਬੈਲੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਅਜ਼ਾਰੀ ਦੇ 2018 ਸਿੰਗਲ &quot;ਗੋਟਾਸੌਲ&quot; ਵਿੱਚ ਵੋਕਲ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ,&lt;ref&gt;Carrie Battan, [https://www.newyorker.com/recommends/listen/azari-gotasoul-a-song-that-unites-the-church-and-the-club &quot;Azari’s 'Gotasoul,' a Song That Unites the Church and the Club&quot;]. ''[[The New Yorker]]'', September 19, 2018.&lt;/ref&gt; ਜੋ ਕਿ ਜੂਨੋ ਅਵਾਰਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਾਲ ਦੇ ਡਾਂਸ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਲਈ 2019 ਦੇ ਜੂਨੋ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਸੀ। 2020 ਵਿੱਚ&lt;ref&gt;[https://www.cbc.ca/music/junos/news/shawn-mendes-and-the-weeknd-lead-the-2019-juno-nominations-1.4992669 &quot;Shawn Mendes and the Weeknd lead the 2019 Juno nominations&quot;]. [[CBC Music]], January 29, 2019,&lt;/ref&gt;  ਉਹ &quot;ਸ਼ੈਂਪੇਨ&quot; ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗਾਇਕ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਜੁਲਾਈ ਟਾਕ ਦੀ ਜੂਨੋ-ਵਿਜੇਤਾ ਐਲਬਮ ਪ੍ਰੈ ਫਾਰ ਇਟ,&lt;ref&gt;Steve Horowitz, [https://www.popmatters.com/july-talk-pray-for-it-2646840333.html &quot;July Talk Transform on ‘Pray for It’&quot;]. ''[[Pop Matters]]'', July 31, 2020.&lt;/ref&gt; ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਸੀ ਅਤੇ ਯੂ.ਐਸ. ਗਰਲਜ਼, ਜ਼ਕੀ ਇਬਰਾਹਿਮ ਅਤੇ ਬੈਜ ਏਪੋਕ ਐਨਸੇਬਲ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਹਿਮਾਨ ਗਾਇਕ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;ladouceur&quot;&gt;Liisa Ladouceur, [https://www.socanmagazine.ca/features/james-baley-fuses-gospel-vocals-with-house-music/ &quot;James Baley fuses Gospel vocals with house music&quot;]. ''[[SOCAN|Words and Music]]'', October 7, 2021.&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ 2021 ਵਿੱਚ ਏ ਸਟੋਰੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ&lt;ref&gt;Richard Trapunski, [https://nowtoronto.com/music/toronto-year-in-music-2021 &quot;Toronto’s best music 2021: albums, concerts and so many songs to stream&quot;]. ''[[Now (newspaper)|Now]]'', December 9, 2021.&lt;/ref&gt; ਅਤੇ 22 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ ਗ੍ਰੇਟ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ &quot;ਇਮਰਸਿਵ&quot; ਲਾਈਵ ਸ਼ੋਅ ਦੇ ਨਾਲ ਐਲਬਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਾਈਵ ਸੰਗੀਤ, ਬਾਲਰੂਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਇਆ ਗਿਆ।

2022 ਵਿੱਚ ਬੈਲੇ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਕਾਇਸ਼ਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੇ ਬਾਲਰੂਮ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਲੜੀ ਸੀ.ਬੀ.ਐਕਸ: ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਬਾਲਰੂਮ ਐਕਸਟਰਾਵੈਗਨਜ਼ਾ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾਇਆ।&lt;ref&gt;[[S. Bear Bergman]], [https://xtramagazine.com/culture/ocean-vuong-the-canadian-ballroom-extravaganza-220780 &quot;Ocean Vuong, the ‘Canadian Ballroom Extravaganza’ and lots of trans feelings&quot;]. ''[[Xtra!]]'', March 31, 2022.&lt;/ref&gt;

ਉਹ [[ਗੇਅ]] ਹੈ।

== ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}</text>
      <sha1>4tkssd5x1kh6qxfn05i9ckv2hslrpkg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਟੂਡੇ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>143499</id>
    <revision>
      <id>608909</id>
      <timestamp>2022-07-23T08:01:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Tamanpreet Kaur</username>
        <id>26648</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/973681505|Oklahoma Today]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4188" xml:space="preserve">{| class=&quot;infobox hproduct&quot;
|+ class=&quot;infobox-title fn&quot; id=&quot;4&quot; |'''''ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਟੂਡੇ'''''
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |ਵਰਗ
| class=&quot;infobox-data&quot; |ਖੇਤਰੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ
| class=&quot;infobox-data&quot; |ਦੋ-ਮਾਸਿਕ
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |ਪਹਿਲਾ ਮੁੱਦਾ
| class=&quot;infobox-data&quot; |ਜਨਵਰੀ 1956; 66 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |ਕੰਪਨੀ
| class=&quot;infobox-data&quot; |ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵਿਭਾਗ
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |ਦੇਸ਼
| class=&quot;infobox-data&quot; |ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਾਂਤ
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |ਅਧਾਰਿਤ
| class=&quot;infobox-data&quot; |ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਸਿਟੀ
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |ਭਾਸ਼ਾ
| class=&quot;infobox-data&quot; |ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |ਵੈੱਬਸਾਈਟ
| class=&quot;infobox-data&quot; |&lt;span class=&quot;url&quot;&gt;[https://www.oklahomatoday.com/ www.oklahomatoday.com]&lt;/span&gt;
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |[[ISSN (identifier)|ISSN]]
| class=&quot;infobox-data&quot; |[https://www.worldcat.org/search?fq=x0:jrnl&amp;q=n2:0030-1892 0030-1892]
|}
'''ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਟੂਡੇ''', ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ [[ਓਕਲਾਹੋਮਾ]] ਰਾਜ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਤ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਦੇ ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਆਪਣੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਛੇ ਅੰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦੇ ਲੋਕਾਂ, ਸਥਾਨਾਂ, ਯਾਤਰਾਵਾਂ, ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਟੂਡੇ ਜਨਵਰੀ 1956 ਤੋਂ ਲਗਾਤਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਹ ਰਾਜ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬਾ ਸਮਾਂ ਚੱਲਣ ਵਾਲਾ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਖੇਤਰੀ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਹੈ।

ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਟੂਡੇ ਦਾ ਬੇਸ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ 38,000 ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਰਾਜ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਭੁਗਤਾਨ ਕੀਤਾ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹੈ, ਜੋ ਸਿਰਫ ਦ ਓਕਲਾਹੋਮਾਨ ਅਤੇ ਤੁਲਸਾ ਵਰਲਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਕੋ-ਇਕ ਰਾਜ-ਵਿਆਪੀ ਰਸਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਅਦਾਇਗੀ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਰਸਾਲਾ ਹੈ। ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਅੱਜ ਦੇ ਗਾਹਕ ਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ 77 ਕਾਉਂਟੀਆਂ, ਹੋਰ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਪੂਰੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਨਿਊਜ਼ਸਟੈਂਡਾਂ 'ਤੇ ਪਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ

''ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਟੂਡੇ'' ਨੂੰ 2007 ਵਿੱਚ ਸੋਸਾਇਟੀ ਆਫ਼ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਜਰਨਲਿਸਟਸ ਦੇ ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਪ੍ਰੋ ਚੈਪਟਰ ਤੋਂ &quot;ਬੈਸਟ ਮੈਗਜ਼ੀਨ&quot; ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ।

== ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==

* [http://www.oklahomatoday.com/ ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਟੂਡੇ ਹੋਮਪੇਜ]
* [https://library.okstate.edu/search-and-find/collections/digital-collections/oklahoma-today-magazine ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿਖੇ ਓਕਲਾਹੋਮਾ ਟੂਡੇ ਆਰਕਾਈਵਜ਼]</text>
      <sha1>08a29wv208sg06s8wg6ikv49qxbj79f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:বুদ্ধি</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143500</id>
    <revision>
      <id>608912</id>
      <timestamp>2022-07-23T10:55:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="246" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=বুদ্ধি}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 10:55, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>94a9ptqqgmwe75hn4hm0qa366sp9gb0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Polaris259</title>
    <ns>3</ns>
    <id>143501</id>
    <revision>
      <id>608913</id>
      <timestamp>2022-07-23T11:08:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="238" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Polaris259}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:08, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>5wct5xii9y78y98qrrl2oek9rq9q27j</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>