ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ pawiki https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter ਮੀਡੀਆ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਤਸਵੀਰ ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਰਮਾ ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮਦਦ ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਾਟਕ ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ TimedText TimedText talk ਮੌਡਿਊਲ ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਗੈਜਟ ਗੈਜਟ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਗੈਜਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਗੈਜਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ Topic 0 2450 608964 587930 2022-07-24T05:23:46Z 2409:4055:9D:C8F1:4874:3B6D:A395:516B ਕੜੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ wikitext text/x-wiki {{Infobox diamond | image = [[File:Koh-i-Noor old version copy.jpg|250px]] | caption = ਮੂਲ ਰੂਪ ਕੋਹਿਨੂਰ ਦੀ ਕੱਚ ਦੀ ਤਰਾਸ਼ੀ ਨਕਲ। [[ਮਿਊਨਿਖ਼]] ਦੇ ਇੱਕ ਅਜਾਇਬਘਰ ਵਿੱਚ ਪੁੱਠੀ ਰੱਖੀ ਹੋਈ। | colour_scheme = | gem_name = ਕੋਹਿਨੂਰ | weight = 186 1/16 | grams = 37.21 | colour = | cut = | mine = [[ਕਲੂਰ ਖਾਨ]]=,ਵਿਸਵਾਨਾਥ ਜਯੰਥੀ ਖਾਨਾਂ [[ਗੁੰਟੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]], [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] | country = [[ਭਾਰਤ]] | cutter = | found = | owner = [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕਰਾਊਨ ਜਿਊਲਜ]] | value = }} '''''ਕੋਹਿਨੂਰ''''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗਰੇਜੀ]]:Kohinoor}};[[ਉਰਦੂ]]:کوه نور‏) ਇੱਕ [[ਹੀਰਾ]] ਹੈ। ਮਹਾਰਾਜਾ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਵੀ ਕੋਹੇਨੂਰ ਲਈ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਹੀਰਾ [[ਲੰਡਨ]] ਦੀ ਰਾਣੀ [[ਐਲਜਾਬੈਥ ੨]] ਦੇ ਕੋਲ ਹੈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== [[File:Portrait miniature of Ahmad Shah Durrani.jpg|thumb|upright|A 1757 [[miniature (illuminated manuscript)|miniature]] of [[Ahmad Shah Durrani|Ahmad Shāh Durrānī]], in which the Koh-i-Noor diamond is seen hanging on the front of his [[Crown (headgear)|crown]].]] [[File:Ramappa Temple Warangal.JPG|thumb|left|[[Ramappa Temple]], built during the reign of the [[Kakatiya dynasty]] in the 13th century, during which the diamond was mined.<ref name="Deccan Heritage 2000, p. 144"/><ref name="Karnataka">{{cite web|url=http://www.minelinks.com/alluvial/diamonds_1.html |title=Large And Famous Diamonds |publisher=Minelinks.com |date= |accessdate=2009-08-10}}</ref> Kakatiyas had installed it in the temple of a [[Hindu goddess]] as her eye.<ref name="Deccan Heritage 2000, p. 144"/>]] ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੋਹਿਨੂਰ ਹੀਰਾ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਕਾਕਤੀਆ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਂਧਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਗੁੰਟੂਰ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਕੋਲੂਰ ਖਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕਢਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="Deccan Heritage 2000, p. 144"/><ref name="Karnataka"/> ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ]] ਦੇ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਅੱਖ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref name="Deccan Heritage 2000, p. 144">Deccan Heritage, H. K. Gupta, A. Parasher and D. Balasubramanian, Indian National Science Academy, 2000, p. 144, Orient Blackswan, ISBN 81-7371-285-9</ref> 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਤੁਰਕੀ ਖਿਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਲੁੱਟ (ਜੰਗੀ ਲੁੱਟ) ਲਈ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਾਂ ਤੇ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।<ref>C.E.B. Asher and C. Talbot, ''India Before Europe'', Cambridge University Press, 2006, ISBN 0-521-80904-5, [https://books.google.com/books?id=ZvaGuaJIJgoC&pg=PA40 p. 40]</ref><ref>James Gribble and Mary Pendlebury, {{Google books|mRRXAAAAMAAJ|A History of the Deccan|page=7}}, Volume 1, pp. 7–12</ref> ਅਲਾਉਦੀਨ ਖਿਲਜੀ ਦੇ ਮਲਿਕ ਨਾਇਬ (ਉਪ ਸੁਲਤਾਨ) ਮਲਿਕ ਕਾਫੂਰ ਨੇ ਨਵੰਬਰ 1310 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਵਾਰੰਗਲ (ਆਧੁਨਿਕ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ) ਤੇ ਇੱਕ ਸਫਲ ਛਾਪਾ ਮਾਰਿਆ।<ref>R. A. Donkin (1978), Beyond Price: Pearls and Pearl-fishing, American Philosophical Society, ISBN 0-87169-224-4, [https://books.google.com/books?id=bwYNAAAAIAAJ&pg=PA171 p. 171]</ref> ਉਸਨੇ ਉਥੋਂ ਕੋਹਿਨੂਰ ਹੀਰਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref>Hermann Kulke and Dietmar Rothermund, A History of India, Edition: 3, Routledge, 1998, p. 160; ISBN 0-415-15482-0, Quote – "Malik Kafur is supposed to have returned to Delhi with such an amount of loot that he needed 1000 camels to carry it. The famous Koh-i-nur diamond is said to have been among these treasures."</ref><ref>{{cite journal |first=Frank |last=Fanselow |year=1989 |title=Muslim society in Tamil Nadu (India): an historical perspective |journal=Journal Institute of Muslim Minority Affairs |volume=10 |issue=1 |pages=264–289 |doi=10.1080/02666958908716118 }}</ref> ਇੱਥੋਂ ਇਹ ਹੀਰਾ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਮੁਗਲ ਸਮਰਾਟ ਬਾਬਰ ਦੇ ਹੱਥ ਲੱਗਿਆ। ਇਸ ਹੀਰੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਟੀਕ ਟਿੱਪਣੀ ਇੱਥੇ ਸੰਨ 1526 ਤੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਬਾਬਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬਾਬਰਨਾਮਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਹੀਰਾ 1294 ਵਿੱਚ ਮਾਲਵਾ ਦੇ ਰਾਜੇ ਮਹਿਲਕ ਦੇਵ ਦਾ ਸੀ। ਬਾਬਰ ਨੇ ਇਸਦਾ ਮੁੱਲ ਇਹ ਆਂਕਿਆ, ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਲ ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਢਾਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਢਿੱਡ ਭਰਨ ਜਿਨੇ ਆਨਾਜ ਜਿੰਨਾਂ ਮਹਿੰਗਾ ਹੈ। ਬਾਬਰਨਾਮਾ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਕਿ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਜਬਰਦਸਤੀ ਇਹ ਵਿਰਾਸਤ ਅਲਾਉਦੀਨ ਖਿਲਜੀ ਨੂੰ ਦੇਣ ਉੱਤੇ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਸਦੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਖੀਰ 1526 ਵਿੱਚ, ਬਾਬਰ ਦੀ ਜਿੱਤ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਬਰਨਾਮਾ 1526 - 1530 ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਇਸਦੇ ਸਰੋਤ ਗਿਆਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਇਸ ਹੀਰੇ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਇਸਦੇ ਵਰਤਮਾਨ ਨਾਮ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਪੁਕਾਰਿਆ। ਸਗੋਂ ਇੱਕ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਨਿਕਲਿਆ ਕਿ ਬਾਬਰ ਦਾ ਹੀਰਾ ਹੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੋਹਿਨੂਰ ਕਹਿਲਾਇਆ। ਬਾਬਰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਜਾਨਸ਼ੀਨ, ਹੁਮਾਯੂੰ ਦੋਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਦਾਂ ਵਿੱਚ 'ਬਾਬਰ ਦੇ ਡਾਇਮੰਡ' ਦੇ ਮੂਲ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੰਜਵੇਂ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੁੰਦਰ ਮੋਰ ਤਖਤ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹੀਰਾ ਜੁੜਵਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਆਗਰਾ ਨੇੜੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਬਿਮਾਰ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਹੀਰਾ ਜਦੋਂ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਸੀ ਇੱਕ ਵੇਨੇਸ਼ੀ ਜੌਹਰੀ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ 186 ਕੈਰਟ ਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{cite news |url=http://nla.gov.au/nla.news-article55804057 |title=Tortuous Journeys Of Indian "Stones Of Destiny". |newspaper=[[The West Australian]] |location=Perth |date=15 May 1953 |accessdate=31 August 2013 |page=3 |publisher=National Library of Australia}}</ref> ਦੰਤਕਥਾ ਹੈ ਉਸਨੇ ਕੋਹਿਨੂਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਹ ਜਹਾਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਝਰੋਖੇ ਵਿੱਚ ਰਖਵਾ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਾਜ ਮਹਿਲ ਦਾ ਸਿਰਫ ਅਕਸ ਦੇਖ ਸਕੇ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਤਿਹਾਸ]] ecp2uswa0iri5qre3g1gbvh3rm149a6 0 3263 608985 601666 2022-07-24T10:34:02Z 103.60.175.14 /* ਮੋਜੂਦਾ ਟੀਮਾਂ (2018){{Cite web|url=https://vivoipl.co.in/?lang=pa|title=ਵੀਵੋ ਆਈਪੀਐਲ 2018|last=|first=|date=|website=IPL - 2018|publisher=|access-date=|archive-date=2020-08-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200807144844/https://vivoipl.co.in/?lang=pa|dead-url=yes}} */ wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tournament main | name = ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ (ਆਈ.ਪੀ.ਐੱਲ.) | image = Indian Premier League.svg | imagesize = | caption = | country = {{Flagicon|ਭਾਰਤ}} [[ਭਾਰਤ]] | administrator = ਆਈ.ਪੀ.ਐੱਲ. [[ਖੇਡ ਸਰਕਾਰ]], [[ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ|ਬੀ.ਸੀ.ਸੀ.ਆਈ.]] | key_people = [[ਰਾਜੀਵ ਸ਼ੁਕਲਾ]] [[(ਚੇਅਰਮੈਨ)]] | cricket format = ਟਵੰਟੀ20 | first = [[2008 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2008]] | last = [[2016 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2016]] | tournament format = ਰਾਊਂਡ-ਰਾਬਿਨ ਅਤੇ ਨਾਕ-ਆਊਟ ਫਾਈਨਲਜ਼ | participants = 8 | champions = [[ਸਨਰਾਈਜ਼ਰਜ ਹੈਦਰਾਬਾਦ]] (ਪਹਿਲਾ ਟਾਈਟਲ) | most successful = [[ਚੇਨੱਈ ਸੁਪਰ ਕਿੰਗਜ਼]] <br /> [[ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਇਟ ਰਾਈਡੱਰਜ਼]] <br /> [[ਮੁੰਬਈ ਇਨਡੀਅਨਜ਼]]<br /> (2 ਟਾਈਟਲ) | qualification = | most runs = [[ਵਿਰਾਟ ਕੋਹਲੀ]] (4110)<ref>{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/batting/most_runs_career.html?id=117;type=trophy |title=IPL Most runs |publisher=Cricinfo.com |accessdate=5 May 2015}}</ref> | most wickets = [[ਲਸਿਥ ਮਲਿੰਗਾ]] (143)<ref>{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/bowling/most_wickets_career.html?id=117;type=trophy |title=IPL Most wickets |publisher=Cricinfo.com |accessdate=15 April 2016}}</ref> | TV = | website = [http://www.iplt20.com/ iplt20.com] | current = [[2017 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] }} '''ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ''' ('''ਆਈ.ਪੀ.ਐੱਲ.''') ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ]] ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਟੀਮਾਂ ਭਾਗ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਲੀਗ ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ ਦੇ ਮੈਂਬਰ [[ਲਲਿਤ ਮੋਦੀ]] ਦੁਆਰਾ 2007 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਅਪ੍ਰੈਲ-ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name=BBC2009>{{cite news |title=IPL confirms South Africa switch |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/cricket/7958664.stm |date=24 March 2009 |publisher=BBC |accessdate=12 February 2015}}</ref> ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਬਿਹਤਰੀਨ ਕ੍ਰਿਕਟ ਲੀਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਛੇਵੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਖੇਡ ਲੀਗ ਹੈ।<ref>{{cite news|title=Big Bash League jumps into top 10 of most attended sports leagues in the world|url=http://www.smh.com.au/sport/cricket/big-bash-league-jumps-into-top-10-of-most-attended-sports-leagues-in-the-world-20160110-gm2w8z.html|accessdate=5 April 2016|work=Sydney Morning Herald}}</ref> ਸਪਾਂਸਰ ਦੇ ਕਾਰਣਾਂ ਲਈ ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਵੋ ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਟਵੰਟੀ-20]] ਕ੍ਰਿਕਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ, ਫਿਲਮੀ ਸਿਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਮੈਚ ਕਰਾਉਣੇ ਆਈ. ਪੀ.ਐਲ. ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਇਕੋ ਦੇਸ਼ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਲੱਬ ਟੀਮਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਮੈਚ ਕਰਾਉਣੇ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਅਤੇ ਟਵੰਟੀ-20 ਦੇ ਜਨਮਦਾਤਾ ਦੇਸ਼ ਇੰਗਲੈਂਡ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਕਾਊਂਟੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਹੇਠ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਕਾਊਂਟੀ ਟੀਮਾਂ ਯਾਨੀ ਕਲੱਬਾਂ ਦੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਮੈਚ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸੇ ਤਰਜ਼ ਉਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਭਿੜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਚੋਣ ਦਾ ਢੰਗ== ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਭਰਤੀ ਦਾ ਢੰਗ ਨਿਰਾਲਾ ਹੈ। ਆਈ.ਪੀ.ਐਲ. ਦਾ ਸੀਜ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਖਿਡਾਰੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਖੇਡ ਤੈਅ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਬਲਕਿ ਬੀ.ਸੀ.ਸੀ.ਆਈ. ਅਤੇ ਆਈ.ਪੀ.ਐਲ. ਅਧਿਕਾਰੀ ਤੈਅ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਟੀਮਾਂ== {{Location map+ |India |width=300|float=center|caption=ਆਈ.ਪੀ.ਐੱਲ. ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਵਾਲੀਆਂ ਟੀਮਾਂ|places= {{Location map~ |India |lat=18.97500|long=72.82583 |label= [[ਮੁੰਬਈ ਇਨਡੀਅਨਜ਼|ਮੁੰਬਈ]] |position=left}} {{Location map~ |India |lat=12.9788|long=77.5996 |label= [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਬੰਗਲੌਰ]]|position=left}} {{Location map~ |India |lat=28.3636|long=77.1348 |label= [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ]] |position=right}} {{Location map~ |India |lat=30.78|long=76.69 |label= [[ਕਿੰਗਜ਼ XI ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ]] |position=left}} {{Location map~ |India |lat=22.566667|long=88.36667 |label= [[ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਇਟ ਰਾਈਡੱਰਜ਼|ਕੋਲਕਾਤਾ]] |position=left}} {{Location map~ |India |lat=17.36|long=78.476|label=[[ਸਨਰਾਈਜ਼ਰਜ ਹੈਦਰਾਬਾਦ|ਹੈਦਰਾਬਾਦ]]|position=right}} {{Location map~ |India |lat=18.3113|long=73.5124 |label= [[ਰਾਇਜ਼ਿੰਗ ਪੂਨੇ ਸੁਪਰਜੈਂਟਸ|ਪੂਨੇ]]|position=right}} {{Location map~ |India |lat=22.3000|long=70.7833|label= [[ਗੁਜਰਾਤ ਲਾਇਨਜ਼|ਰਾਜਕੋਟ]]|position=right}} }} *'''[[ਸਨਰਾਈਜ਼ਰਜ ਹੈਦਰਾਬਾਦ]]''' *'''[[ਗੁਜਰਾਤ ਲਾਇਨਜ਼]]''' *'''[[ਕਿੰਗਜ਼ XI ਪੰਜਾਬ]]''' *'''[[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼]]''' *'''[[ਮੁੰਬਈ ਇਨਡੀਅਨਜ਼]]''' *'''[[ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਇਟ ਰਾਈਡੱਰਜ਼]]''' *'''[[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]]''' *'''[[ਰਾਇਜ਼ਿੰਗ ਪੂਨੇ ਸੂਪਰਜਾਇੰਟਸ]]''' === ਟੀਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ === {| class="wikitable sortable" style="text-align: center;" |- !style="width:180px;"|ਟੀਮ ![[2008 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2008]] ![[2009 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2009]] ![[2010 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2010]] ![[2011 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2011]] ![[2012 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2012]] ![[2013 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2013]] ![[2014 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2014]] ![[2015 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2015]] ![[2016 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2016]] |- |style="text-align:left;"|[[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼]] |style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} |style="background:#afeeee;"|3rd | {{nom|5th}} | {{nom|3rd}} | {{nom|9th}} | {{nom|8th}} | {{nom|7th}} | 6th |- |style="text-align:left;"|[[ਗੁਜਰਾਤ ਲਾਇਨਜ਼]] | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP |style="background:#afeeee;"|3rd |- |style="text-align:left;"|[[ਕਿੰਗਜ਼ XI ਪੰਜਾਬ]] |style="background:#afeeee;"|3rd | {{nom|5th}} | {{nom|8th}} | {{nom|5th}} | {{nom|6th}} | {{nom|6th}} |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} | {{nom|8th}} | {{nom|8th}} |- |style="text-align:left;"|[[ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਇਟ ਰਾਈਡੱਰਜ਼]] | {{nom|6th}} | {{nom|8th}} | {{nom|6th}} |style="background:#afeeee;"|4th |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} | {{nom|7th}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} | {{nom|5th}} | style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} |- |style="text-align:left;"|[[ਮੁੰਬਈ ਇਨਡੀਅਨਜ਼]] | {{nom|5th}} | {{nom|7th}} |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |style="background:#afeeee;"|3rd |style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} |style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} | {{nom|5th}} |- |style="text-align:left;"|[[ਰਾਇਜ਼ਿੰਗ ਪੂਨੇ ਸੁਪਰਜੈਂਟਸ]] | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | {{nom|7th}} |- |style="text-align:left;"|[[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] | {{nom|7th}} |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |style="background :#afeeee;"|3rd |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} | {{nom|5th}} | {{nom|5th}} | {{nom|7th}} |style="background:#afeeee;"|3rd |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |- |style="text-align:left;"|[[ਸਨਰਾਈਜ਼ਰਜ ਹੈਦਰਾਬਾਦ]] | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP |style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} | {{nom|6th}} | {{nom|6th}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} |- |style="text-align:left;"|[[ਚੇਨੱਈ ਸੁਪਰ ਕਿੰਗਜ਼]] |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |style="background:#afeeee;"|3rd |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |style="background:orange;"|SUS |- |style="text-align:left;"|[[ਰਾਜਸਥਾਨ ਰੋਇਅਲਜ਼]] |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} | {{nom|6th}} | {{nom|7th}} | {{nom|6th}} | {{nom|7th}} |style="background:#afeeee;"|3rd | {{nom|5th}} |style="background:#afeeee;"|4th |style="background:orange;"|SUS |- |style="text-align:left;"|[[ਡੈਕਨ ਚਾਰਜਰਜ਼]] |{{nom|8th}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} |style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} |{{nom|7th}} |{{nom|8th}} |DNP |DNP |DNP |DNP |- |style="text-align:left;"|[[ਪੁਨੇ ਵਾਰੀਅਰਜ਼ ਇੰਡੀਆ]] | DNP | DNP | DNP | {{nom|9th}} | {{nom|9th}} | {{nom|8th}} | DNP | DNP | DNP |- |style="text-align:left;"|[[ਕੋਚੀ ਤਸਕਰਜ਼]] | DNP | DNP | DNP | {{nom|8th}} | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP |- |} *DNP - ਭਾਗ ਨਹੀਂ ਲਿਆ *SUS - 2018 ਤੱਕ ਪਾਬੰਦੀ ==2009 ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ== {{WebSlice-begin|id=2|title=2009 IPL Points Tally}} {| class="wikitable" style="width:800px;border:none;" |- ! ਟੀਮ ! width=50|ਖੇਡੇ ! width=50|ਜਿੱਤੇ ! width=50|ਹਾਰੇ ! width=50|ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਿਆ ! width=50|ਪੋਇੰਟ ! width=80|ਨੈੱਟ ਰੱਨ ਰੇਟ | style = "width:25px; background:white; border:none;" rowspan="9" | | style = "background:white; border:1px white; width:175px; border:none;" rowspan = "3" | |- |-style="background:#cfff88;" | '''[[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼]]''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 10 |align="Center" | 4 |align="Center" | 0 |align="Center" | '''20''' |align="Center" | +0.311 |- |-style="background:#cfff88;" | '''[[ਚੇਨੱਈ ਸੁਪਰ ਕਿੰਗਜ਼]]''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 8 |align="Center" | 5 |align="Center" | 1 |align="Center" | '''17''' |align="Center" | +0.951 |- |- style="background:#cfff88;" | width="300px" | '''[[ਰੋਇਅਲ ਚੈਲਿੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] (R)''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 8 |align="Center" | 6 |align="Center" | 0 |align="Center" | '''16''' |align="Center" | &minus;0.191 | rowspan = "2" style="background:white; border:none" | |- |-style="background:#cfff88;" | '''[[ਡੈਕਨ ਚਾਰਜ਼ਰਜ]] (C)''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 7 |align="Center" | 7 |align="Center" | 0 |align="Center" | '''14''' |align="Center" | +0.203 |- |-style="background:#ffcccc;" | '''[[ਕਿੰਗਜ਼ XI ਪੰਜਾਬ]]''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 7 |align="Center" | 7 |align="Center" | 0 |align="Center" | '''14''' |align="Center" | &minus;0.483 | rowspan = "2" style = "background:#cfff88" | ਜੋ ਟੀਮਾਂ ਸੇਮੀ-ਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਗਈਆਂ |- |- style="background:#ffcccc;" | '''[[ਰਾਜਸਥਾਨ ਰੋਇਅਲਜ਼]]''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 6 |align="Center" | 7 |align="Center" | 1 |align="Center" | '''13''' |align="Center" | &minus;0.352 |- |-style="background:#ffcccc;" | '''[[ਮੁੰਬਈ ਇਨਡੀਅਨਜ਼]]''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 5 |align="Center" | 8 |align="Center" | 1 |align="Center" | '''11''' |align="Center" | +0.297 | rowspan = "2" style = "background:#ffcccc" | ਜੋ ਟੀਮਾਂ ਸੇਮੀ-ਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਗਈਆਂ |- |- style="background:#ffcccc;" | '''[[ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਇਟ ਰਾਈਡੱਰਜ਼]]''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 3 |align="Center" | 10 |align="Center" | 1 |align="Center" | '''7''' |align="Center" | &minus;0.789 |} {{WebSlice-end}} :<div style="font-size:75%">[http://content.cricinfo.com/ipl2009/engine/series/374163.html?view=pointstable ਪੂਰਾ ਟੇਬਲ ਕਰੀਕਈਨਫੋ ਤੇ ਹੈ]</div> === ਮੋਜੂਦਾ ਟੀਮਾਂ (2018)<ref>{{Cite web|url=https://vivoipl.co.in/?lang=pa|title=ਵੀਵੋ ਆਈਪੀਐਲ 2018|last=|first=|date=|website=IPL - 2018|publisher=|access-date=|archive-date=2020-08-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200807144844/https://vivoipl.co.in/?lang=pa|dead-url=yes}}</ref> === {| class="wikitable sortable" style="width:100%;" |- ! style="width:1%; color:#fff; background:#0101df;"| ! style="width:20%; color:#fff; background:#0101df;"| ਟੀਮ ! style="width:20%; color:#fff; background:#0101df;"| ਸ਼ਹਿਰ ! style="width:20%; color:#fff; background:#0101df;"| ਘਰੇਲੂ ਮੈਦਾਨ |- | style="background:yellow;"| | style="background:white;" |'''ਚੇਨਈ ਸੁਪਰ ਕਿੰਗਜ਼''' | style="background:white;" |ਚੇਨਈ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ | style="background:white; text-align:center;" |ਐਮ ਏ ਚਿਦੰਬਰਮ ਸਟੇਡੀਅਮ |- | style="background:#08088A;"| | style="background:white;" |'''ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੇਵਿਲਜ਼''' | style="background:white;" |ਦਿੱਲੀ | style="background:white;" |ਫਿਰੋਜ਼ਸ਼ਾਹ ਕੋਟਲਾ |- | style="background:#DC143C;"| | style="background:white;" |'''ਕਿੰਗਜ਼ ਇਲੈਵਨ ਪੰਜਾਬ''' | style="background:white;" |ਮੋਹਾਲੀ, ਪੰਜਾਬ | style="background:white;" |ਪੰਜਾਬ ਕ੍ਰਿਕਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਸਟੇਡੀਅਮ ਬਿੰਦਰਾ |- | style="background:#indigo;"| | style="background:white;" |'''ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਈਟ ਰਾਈਡਰਜ਼''' | style="background:white;" |ਕੋਲਕਾਤਾ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ | style="background:white;" |ਈਡਨ ਗਾਰਡਨ |- | style="background:#0044AA;"| | style="background:white;" |'''ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼''' | style="background:white;" |ਮੁੰਬਈ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ | style="background:white;" |ਵਾਨਖੇੜੇ ਸਟੇਡੀਅਮ |- | style="background:#0004df;"| | style="background:white;" |'''ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਇਲਜ਼''' | style="background:white;" |ਜੈਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ | style="background:white;" |ਸਵਾਈ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਸਟੇਡੀਅਮ |- | style="background:red;"| | style="background:white;" |'''ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ''' | style="background:white;" |ਬੰਗਲੌਰ, ਕਰਨਾਟਕ | style="background:white;" |ਐਮ ਚੀਨਾਸਵਾਮੀ ਸਟੇਡੀਅਮ |- | style="background:#FF5D00;"| | style="background:white;" |'''ਸਨਰਾਈਜਰਜ਼ ਹੈਦਰਾਬਾਦ''' | style="background:white;" |ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਤੇਲੰਗਾਨਾ | style="background:white;" |ਰਾਜੀਵ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸਟੇਡੀਅਮ |- |} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀ== *[http://www.iplt20.com/ ਇਨਡੀਅਨ ਪ੍ਰਿਮਿਅਰ ਲੀਗ ਦਾ ਹੋਮਪੇਜ] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਇਨਡੀਅਨ ਪ੍ਰਿਮਿਅਰ ਲੀਗ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਮੁਕਾਬਲੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟੀ20 ਕ੍ਰਿਕਟ ਲੀਗਾਂ]] {{Stub}} o3719490l4nqbsn1nmt4mqzwgca6ph9 608986 608985 2022-07-24T10:34:22Z 103.60.175.14 /* ਮੋਜੂਦਾ ਟੀਮਾਂ (2018){{Cite web|url=https://vivoipl.co.in/?lang=pa|title=ਵੀਵੋ ਆਈਪੀਐਲ 2018|last=|first=|date=|website=IPL - 2018|publisher=|access-date=|archive-date=2020-08-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200807144844/https://vivoipl.co.in/?lang=pa|dead-url=yes}} */ wikitext text/x-wiki {{Infobox cricket tournament main | name = ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ (ਆਈ.ਪੀ.ਐੱਲ.) | image = Indian Premier League.svg | imagesize = | caption = | country = {{Flagicon|ਭਾਰਤ}} [[ਭਾਰਤ]] | administrator = ਆਈ.ਪੀ.ਐੱਲ. [[ਖੇਡ ਸਰਕਾਰ]], [[ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ|ਬੀ.ਸੀ.ਸੀ.ਆਈ.]] | key_people = [[ਰਾਜੀਵ ਸ਼ੁਕਲਾ]] [[(ਚੇਅਰਮੈਨ)]] | cricket format = ਟਵੰਟੀ20 | first = [[2008 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2008]] | last = [[2016 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2016]] | tournament format = ਰਾਊਂਡ-ਰਾਬਿਨ ਅਤੇ ਨਾਕ-ਆਊਟ ਫਾਈਨਲਜ਼ | participants = 8 | champions = [[ਸਨਰਾਈਜ਼ਰਜ ਹੈਦਰਾਬਾਦ]] (ਪਹਿਲਾ ਟਾਈਟਲ) | most successful = [[ਚੇਨੱਈ ਸੁਪਰ ਕਿੰਗਜ਼]] <br /> [[ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਇਟ ਰਾਈਡੱਰਜ਼]] <br /> [[ਮੁੰਬਈ ਇਨਡੀਅਨਜ਼]]<br /> (2 ਟਾਈਟਲ) | qualification = | most runs = [[ਵਿਰਾਟ ਕੋਹਲੀ]] (4110)<ref>{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/batting/most_runs_career.html?id=117;type=trophy |title=IPL Most runs |publisher=Cricinfo.com |accessdate=5 May 2015}}</ref> | most wickets = [[ਲਸਿਥ ਮਲਿੰਗਾ]] (143)<ref>{{cite web |url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/bowling/most_wickets_career.html?id=117;type=trophy |title=IPL Most wickets |publisher=Cricinfo.com |accessdate=15 April 2016}}</ref> | TV = | website = [http://www.iplt20.com/ iplt20.com] | current = [[2017 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] }} '''ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ''' ('''ਆਈ.ਪੀ.ਐੱਲ.''') ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ]] ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਤਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀਆਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਟੀਮਾਂ ਭਾਗ ਲੈਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਲੀਗ ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਕੰਟਰੋਲ ਬੋਰਡ ਦੇ ਮੈਂਬਰ [[ਲਲਿਤ ਮੋਦੀ]] ਦੁਆਰਾ 2007 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਅਪ੍ਰੈਲ-ਮਈ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name=BBC2009>{{cite news |title=IPL confirms South Africa switch |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/cricket/7958664.stm |date=24 March 2009 |publisher=BBC |accessdate=12 February 2015}}</ref> ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਬਿਹਤਰੀਨ ਕ੍ਰਿਕਟ ਲੀਗਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਛੇਵੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਖੇਡ ਲੀਗ ਹੈ।<ref>{{cite news|title=Big Bash League jumps into top 10 of most attended sports leagues in the world|url=http://www.smh.com.au/sport/cricket/big-bash-league-jumps-into-top-10-of-most-attended-sports-leagues-in-the-world-20160110-gm2w8z.html|accessdate=5 April 2016|work=Sydney Morning Herald}}</ref> ਸਪਾਂਸਰ ਦੇ ਕਾਰਣਾਂ ਲਈ ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਵੋ ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਟਵੰਟੀ-20]] ਕ੍ਰਿਕਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕਰਕੇ, ਫਿਲਮੀ ਸਿਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰਕੇ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਟੀਮਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਮੈਚ ਕਰਾਉਣੇ ਆਈ. ਪੀ.ਐਲ. ਦਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਇਕੋ ਦੇਸ਼ ਵਿਚਲੀਆਂ ਕਲੱਬ ਟੀਮਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਮੈਚ ਕਰਾਉਣੇ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਅਤੇ ਟਵੰਟੀ-20 ਦੇ ਜਨਮਦਾਤਾ ਦੇਸ਼ ਇੰਗਲੈਂਡ ਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਕਿ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਕਾਊਂਟੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਹੇਠ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਕਾਊਂਟੀ ਟੀਮਾਂ ਯਾਨੀ ਕਲੱਬਾਂ ਦੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਮੈਚ ਹੋਇਆ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸੇ ਤਰਜ਼ ਉਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਭਿੜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਚੋਣ ਦਾ ਢੰਗ== ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਤੇ ਭਰਤੀ ਦਾ ਢੰਗ ਨਿਰਾਲਾ ਹੈ। ਆਈ.ਪੀ.ਐਲ. ਦਾ ਸੀਜ਼ਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਬੋਲੀ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਖਿਡਾਰੀ ਦਾ ਮੁੱਲ ਉਸ ਦੀ ਆਪਣੀ ਖੇਡ ਤੈਅ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਬਲਕਿ ਬੀ.ਸੀ.ਸੀ.ਆਈ. ਅਤੇ ਆਈ.ਪੀ.ਐਲ. ਅਧਿਕਾਰੀ ਤੈਅ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਟੀਮਾਂ== {{Location map+ |India |width=300|float=center|caption=ਆਈ.ਪੀ.ਐੱਲ. ਦੀ ਮੌਜੂਦਾ ਸਥਿਤੀ ਵਾਲੀਆਂ ਟੀਮਾਂ|places= {{Location map~ |India |lat=18.97500|long=72.82583 |label= [[ਮੁੰਬਈ ਇਨਡੀਅਨਜ਼|ਮੁੰਬਈ]] |position=left}} {{Location map~ |India |lat=12.9788|long=77.5996 |label= [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਬੰਗਲੌਰ]]|position=left}} {{Location map~ |India |lat=28.3636|long=77.1348 |label= [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ]] |position=right}} {{Location map~ |India |lat=30.78|long=76.69 |label= [[ਕਿੰਗਜ਼ XI ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ]] |position=left}} {{Location map~ |India |lat=22.566667|long=88.36667 |label= [[ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਇਟ ਰਾਈਡੱਰਜ਼|ਕੋਲਕਾਤਾ]] |position=left}} {{Location map~ |India |lat=17.36|long=78.476|label=[[ਸਨਰਾਈਜ਼ਰਜ ਹੈਦਰਾਬਾਦ|ਹੈਦਰਾਬਾਦ]]|position=right}} {{Location map~ |India |lat=18.3113|long=73.5124 |label= [[ਰਾਇਜ਼ਿੰਗ ਪੂਨੇ ਸੁਪਰਜੈਂਟਸ|ਪੂਨੇ]]|position=right}} {{Location map~ |India |lat=22.3000|long=70.7833|label= [[ਗੁਜਰਾਤ ਲਾਇਨਜ਼|ਰਾਜਕੋਟ]]|position=right}} }} *'''[[ਸਨਰਾਈਜ਼ਰਜ ਹੈਦਰਾਬਾਦ]]''' *'''[[ਗੁਜਰਾਤ ਲਾਇਨਜ਼]]''' *'''[[ਕਿੰਗਜ਼ XI ਪੰਜਾਬ]]''' *'''[[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼]]''' *'''[[ਮੁੰਬਈ ਇਨਡੀਅਨਜ਼]]''' *'''[[ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਇਟ ਰਾਈਡੱਰਜ਼]]''' *'''[[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]]''' *'''[[ਰਾਇਜ਼ਿੰਗ ਪੂਨੇ ਸੂਪਰਜਾਇੰਟਸ]]''' === ਟੀਮਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ === {| class="wikitable sortable" style="text-align: center;" |- !style="width:180px;"|ਟੀਮ ![[2008 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2008]] ![[2009 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2009]] ![[2010 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2010]] ![[2011 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2011]] ![[2012 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2012]] ![[2013 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2013]] ![[2014 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2014]] ![[2015 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2015]] ![[2016 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ|2016]] |- |style="text-align:left;"|[[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼]] |style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} |style="background:#afeeee;"|3rd | {{nom|5th}} | {{nom|3rd}} | {{nom|9th}} | {{nom|8th}} | {{nom|7th}} | 6th |- |style="text-align:left;"|[[ਗੁਜਰਾਤ ਲਾਇਨਜ਼]] | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP |style="background:#afeeee;"|3rd |- |style="text-align:left;"|[[ਕਿੰਗਜ਼ XI ਪੰਜਾਬ]] |style="background:#afeeee;"|3rd | {{nom|5th}} | {{nom|8th}} | {{nom|5th}} | {{nom|6th}} | {{nom|6th}} |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} | {{nom|8th}} | {{nom|8th}} |- |style="text-align:left;"|[[ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਇਟ ਰਾਈਡੱਰਜ਼]] | {{nom|6th}} | {{nom|8th}} | {{nom|6th}} |style="background:#afeeee;"|4th |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} | {{nom|7th}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} | {{nom|5th}} | style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} |- |style="text-align:left;"|[[ਮੁੰਬਈ ਇਨਡੀਅਨਜ਼]] | {{nom|5th}} | {{nom|7th}} |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |style="background:#afeeee;"|3rd |style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} |style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} | {{nom|5th}} |- |style="text-align:left;"|[[ਰਾਇਜ਼ਿੰਗ ਪੂਨੇ ਸੁਪਰਜੈਂਟਸ]] | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP | {{nom|7th}} |- |style="text-align:left;"|[[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] | {{nom|7th}} |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |style="background :#afeeee;"|3rd |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} | {{nom|5th}} | {{nom|5th}} | {{nom|7th}} |style="background:#afeeee;"|3rd |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |- |style="text-align:left;"|[[ਸਨਰਾਈਜ਼ਰਜ ਹੈਦਰਾਬਾਦ]] | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP |style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} | {{nom|6th}} | {{nom|6th}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} |- |style="text-align:left;"|[[ਚੇਨੱਈ ਸੁਪਰ ਕਿੰਗਜ਼]] |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |style="background:#afeeee;"|3rd |style="background:yellow;"|{{Sort|2|R}} |style="background:orange;"|SUS |- |style="text-align:left;"|[[ਰਾਜਸਥਾਨ ਰੋਇਅਲਜ਼]] |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} | {{nom|6th}} | {{nom|7th}} | {{nom|6th}} | {{nom|7th}} |style="background:#afeeee;"|3rd | {{nom|5th}} |style="background:#afeeee;"|4th |style="background:orange;"|SUS |- |style="text-align:left;"|[[ਡੈਕਨ ਚਾਰਜਰਜ਼]] |{{nom|8th}} |style="background:lime;"|{{Sort|1|'''W}} |style="background:#afeeee;"|{{Sort|4|4th}} |{{nom|7th}} |{{nom|8th}} |DNP |DNP |DNP |DNP |- |style="text-align:left;"|[[ਪੁਨੇ ਵਾਰੀਅਰਜ਼ ਇੰਡੀਆ]] | DNP | DNP | DNP | {{nom|9th}} | {{nom|9th}} | {{nom|8th}} | DNP | DNP | DNP |- |style="text-align:left;"|[[ਕੋਚੀ ਤਸਕਰਜ਼]] | DNP | DNP | DNP | {{nom|8th}} | DNP | DNP | DNP | DNP | DNP |- |} *DNP - ਭਾਗ ਨਹੀਂ ਲਿਆ *SUS - 2018 ਤੱਕ ਪਾਬੰਦੀ ==2009 ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ== {{WebSlice-begin|id=2|title=2009 IPL Points Tally}} {| class="wikitable" style="width:800px;border:none;" |- ! ਟੀਮ ! width=50|ਖੇਡੇ ! width=50|ਜਿੱਤੇ ! width=50|ਹਾਰੇ ! width=50|ਨਤੀਜਾ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਿਆ ! width=50|ਪੋਇੰਟ ! width=80|ਨੈੱਟ ਰੱਨ ਰੇਟ | style = "width:25px; background:white; border:none;" rowspan="9" | | style = "background:white; border:1px white; width:175px; border:none;" rowspan = "3" | |- |-style="background:#cfff88;" | '''[[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼]]''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 10 |align="Center" | 4 |align="Center" | 0 |align="Center" | '''20''' |align="Center" | +0.311 |- |-style="background:#cfff88;" | '''[[ਚੇਨੱਈ ਸੁਪਰ ਕਿੰਗਜ਼]]''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 8 |align="Center" | 5 |align="Center" | 1 |align="Center" | '''17''' |align="Center" | +0.951 |- |- style="background:#cfff88;" | width="300px" | '''[[ਰੋਇਅਲ ਚੈਲਿੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] (R)''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 8 |align="Center" | 6 |align="Center" | 0 |align="Center" | '''16''' |align="Center" | &minus;0.191 | rowspan = "2" style="background:white; border:none" | |- |-style="background:#cfff88;" | '''[[ਡੈਕਨ ਚਾਰਜ਼ਰਜ]] (C)''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 7 |align="Center" | 7 |align="Center" | 0 |align="Center" | '''14''' |align="Center" | +0.203 |- |-style="background:#ffcccc;" | '''[[ਕਿੰਗਜ਼ XI ਪੰਜਾਬ]]''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 7 |align="Center" | 7 |align="Center" | 0 |align="Center" | '''14''' |align="Center" | &minus;0.483 | rowspan = "2" style = "background:#cfff88" | ਜੋ ਟੀਮਾਂ ਸੇਮੀ-ਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਗਈਆਂ |- |- style="background:#ffcccc;" | '''[[ਰਾਜਸਥਾਨ ਰੋਇਅਲਜ਼]]''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 6 |align="Center" | 7 |align="Center" | 1 |align="Center" | '''13''' |align="Center" | &minus;0.352 |- |-style="background:#ffcccc;" | '''[[ਮੁੰਬਈ ਇਨਡੀਅਨਜ਼]]''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 5 |align="Center" | 8 |align="Center" | 1 |align="Center" | '''11''' |align="Center" | +0.297 | rowspan = "2" style = "background:#ffcccc" | ਜੋ ਟੀਮਾਂ ਸੇਮੀ-ਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਗਈਆਂ |- |- style="background:#ffcccc;" | '''[[ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਇਟ ਰਾਈਡੱਰਜ਼]]''' |align="Center" | 14 |align="Center" | 3 |align="Center" | 10 |align="Center" | 1 |align="Center" | '''7''' |align="Center" | &minus;0.789 |} {{WebSlice-end}} :<div style="font-size:75%">[http://content.cricinfo.com/ipl2009/engine/series/374163.html?view=pointstable ਪੂਰਾ ਟੇਬਲ ਕਰੀਕਈਨਫੋ ਤੇ ਹੈ]</div> === ਮੋਜੂਦਾ ਟੀਮਾਂ (2018)<ref>{{Cite web|url=https://vivoipl.co.in/?lang=pa|title=ਵੀਵੋ ਆਈਪੀਐਲ 2018|last=|first=|date=|website=IPL - 2018|publisher=|access-date=|archive-date=2020-08-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20200807144844/https://vivoipl.co.in/?lang=pa|dead-url=yes}}</ref> === {| class="wikitable sortable" style="width:100%;" |- ! style="width:1%; color:#fff; background:#0101df;"| ! style="width:20%; color:#fff; background:#0101df;"| ਟੀਮ ! style="width:20%; color:#fff; background:#0101df;"| ਸ਼ਹਿਰ ! style="width:20%; color:#fff; background:#0101df;"| ਘਰੇਲੂ ਮੈਦਾਨ |- | style="background:yellow;"| | style="background:white;" |'''ਚੇਨਈ ਸੁਪਰ ਕਿੰਗਜ਼''' | style="background:white;" |ਚੇਨਈ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ | style="background:white; text-align:center;" |ਐਮ ਏ ਚਿਦੰਬਰਮ ਸਟੇਡੀਅਮ |- | style="background:mediumblue;"| | style="background:white;" |'''ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੇਵਿਲਜ਼''' | style="background:white;" |ਦਿੱਲੀ | style="background:white;" |ਫਿਰੋਜ਼ਸ਼ਾਹ ਕੋਟਲਾ |- | style="background:#DC143C;"| | style="background:white;" |'''ਕਿੰਗਜ਼ ਇਲੈਵਨ ਪੰਜਾਬ''' | style="background:white;" |ਮੋਹਾਲੀ, ਪੰਜਾਬ | style="background:white;" |ਪੰਜਾਬ ਕ੍ਰਿਕਟ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਸਟੇਡੀਅਮ ਬਿੰਦਰਾ |- | style="background:indigo;"| | style="background:white;" |'''ਕੋਲਕਾਤਾ ਨਾਈਟ ਰਾਈਡਰਜ਼''' | style="background:white;" |ਕੋਲਕਾਤਾ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ | style="background:white;" |ਈਡਨ ਗਾਰਡਨ |- | style="background:#0044AA;"| | style="background:white;" |'''ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼''' | style="background:white;" |ਮੁੰਬਈ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ | style="background:white;" |ਵਾਨਖੇੜੇ ਸਟੇਡੀਅਮ |- | style="background:#0004df;"| | style="background:white;" |'''ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਇਲਜ਼''' | style="background:white;" |ਜੈਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ | style="background:white;" |ਸਵਾਈ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਸਟੇਡੀਅਮ |- | style="background:red;"| | style="background:white;" |'''ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ''' | style="background:white;" |ਬੰਗਲੌਰ, ਕਰਨਾਟਕ | style="background:white;" |ਐਮ ਚੀਨਾਸਵਾਮੀ ਸਟੇਡੀਅਮ |- | style="background:#FF5D00;"| | style="background:white;" |'''ਸਨਰਾਈਜਰਜ਼ ਹੈਦਰਾਬਾਦ''' | style="background:white;" |ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਤੇਲੰਗਾਨਾ | style="background:white;" |ਰਾਜੀਵ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸਟੇਡੀਅਮ |- |} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀ== *[http://www.iplt20.com/ ਇਨਡੀਅਨ ਪ੍ਰਿਮਿਅਰ ਲੀਗ ਦਾ ਹੋਮਪੇਜ] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਇਨਡੀਅਨ ਪ੍ਰਿਮਿਅਰ ਲੀਗ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਮੁਕਾਬਲੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਟੀ20 ਕ੍ਰਿਕਟ ਲੀਗਾਂ]] {{Stub}} ssuj5gpofu005vb8jguuzngik3b7kog 0 4167 608960 546369 2022-07-24T04:45:27Z Nachhattardhammu 5032 /* ਦਿਹਾਂਤ */ wikitext text/x-wiki {{ਜੁਲਾਈ ਕਲੰਡਰ|float=right}} '''23 ਜੁਲਾਈ''' [[ਗ੍ਰੈਗਰੀ ਕਲੰਡਰ]] ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਸਾਲ ਦਾ 204ਵਾਂ ([[ਲੀਪ ਸਾਲ]] ਵਿੱਚ 205ਵਾਂ) ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸਾਲ ਦੇ 161 ਦਿਨ ਬਾਕੀ ਹਨ। == ਵਾਕਿਆ == *[[1549]]&ndash; ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹੈਨਰੀ ਅਠਵੇਂ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ ਥਾਮਸ ਕਰੌਮਵੈਲ ਨੂੰ ਗ਼ੱਦਾਰੀ ਅਤੇ ਕੁਫ਼ਰ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਾ ਕੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਦਿਤੀ ਗਈ। *[[1829]]&ndash; [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਵਿੱਚ [[ਵਿਲੀਅਮ ਬਰਟ]] ਨੇ ਪਹਿਲਾ [[ਟਾਈਪ ਰਾਈਟਰ]] [[ਪੇਟੈਂਟ]] ਕਰਵਾਇਆ। *[[1904]]&ndash; [[ਸੇਂਟ ਲੂਈਸ]] (ਮਿਸਉਰੀ, ਅਮਰੀਕਾ) ਦੇ [[ਚਾਰਲਸ ਈ. ਮੈਂਚਿਜ਼]] ਨੇ [[ਆਈਸ ਕਰੀਮ]] ਵਾਲੀ ਕੋਨ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢੀ। *[[1952]]&ndash; [[ਮਿਸਰ]] ਦੇ ਜਰਨੈਲ [[ਜਮਾਲ ਅਬਦਲ ਨਾਸਿਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਫ਼ਾਰੂਕ ਨੂੰ ਹਟਾ ਕੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਤਾਕਤ ਸੰਭਾਲ ਲਈ। ਮਗਰੋਂ 23 ਜੂਨ, 1956 ਦੇ ਦਿਨ ਉਹ ਪ੍ਰਾਈਮ ਮਨਿਸਟਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ 14 ਸਾਲ ਹਕੂਮਤ ਕੀਤੀ। *[[1984]]&ndash; ‘[[ਮਿਸ ਅਮਰੀਕਾ]]’ ਨੇ ਅਪਣਾ ਤਾਜ ਮੋੜ ਦਿਤਾ। ਉਸ ‘ਤੇ ਦੋਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਲਫ਼ ਨੰਗੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ‘ਪੈਂਟਹਾਊਸ’ ਮੈਗ਼ਜ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਛਪੀਆਂ ਸਨ। *[[1707]]&ndash; ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ [[ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ]] ਅਤੇ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚਕਾਰ ਮੁਲਾਕਾਤ *[[1914]]&ndash; [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਧੇ ਕੈਨੇਡਾ ਪੁੱਜਣ ਵਾਲੇ ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਉਤਰਨ ਅਤੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮਿਲੇਗੀ। ਇਸ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਸਰਹਾਲੀ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਨੇ ਇੱਕ ਜਾਪਾਨੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ [[ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ ਬਿਰਤਾਂਤ|ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ]] ਕਿਰਾਏ ‘ਤੇ ਲੈ ਲਿਆ ਤਾਕਿ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅੜਿੱਕੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹ ਜਹਾਜ਼, 29 ਮਾਰਚ, 1914 ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਕੈਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸੀ। ਪਰ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਦੇਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਜਹਾਜ਼ 22 ਮਈ, 1914 ਨੂੰ [[ਵੈਨਕੂਵਰ]] ਪਹੁੰਚਿਆ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਨਸਲੀ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ ਇੰਜ ਸਿੱਧੇ ਪੁੱਜੇ ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਤਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾ ਦਿਤੀ। ਜਹਾਜ਼ ‘ਤੇ ਫ਼ਾਇਰਿੰਗ ਕਰ ਕੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿਤੀ। ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਨੇ 21 ਜੁਲਾਈ, 1914 ਨੂੰ ਵੈਨਕੂਵਰ ਦੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਕੱਠ ਕੀਤਾ ਤੇ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਜਹਾਜ਼ ਉੱਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਈ ਗਈ ਤਾਂ ਸਿੱਖ, ਵੈਨਕੂਵਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਾੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਕਰ ਦੇਣਗੇ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਸ ਐਲਾਨ ਤੋਂ ਸਰਕਾਰ ਡਰ ਗਈ। ਹੁਣ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਨਾਲ ਮੁੜ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ। ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚਲੇ ਸਿੱਖ ਵੀ, ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਚਾਲਾਕੀ ਵਿਰੁਧ ਟੱਕਰ ਲੈਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਾਪਸ ਪੰਜਾਬ ਮੁੜਨ ਵਾਸਤੇ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਗਏ। ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤੇਲ ਅਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦਾ ਸਮਾਨ ਲੈਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਦਿਤੀ। ਅਖ਼ੀਰ, 23 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ ਕਲਕੱਤੇ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਪਿਆ। *[[1985]]&ndash; [[ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ]] ਅਤੇ [[ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ। *[[2014]]&ndash; [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਸਰਕਾਰ ਨੇ 41 ਮੈਂਬਰੀ [[ਹਰਿਆਣਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ]] ਬਣਾਈ। == ਜਨਮ == [[File:Chandrashekar azad.bmp.jpg|120px|thumb|[[ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ]]]] *[[1856]]&ndash; ਭਾਰਤੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮੀ [[ਬਾਲ ਗੰਗਾਧਰ ਤਿਲਕ]] ਦਾ ਜਨਮ। (ਦਿਹਾਂਤ 1920) *[[1906]]&ndash; ਭਾਰਤੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮੀ [[ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ]] ਦਾ ਜਨਮ। (ਸ਼ਹੀਦ 1931) *[[2012]]&ndash; [[ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ਼]] ਦਾ ਕੈਪਟਨ [[ਲਕਸ਼ਮੀ ਸਹਿਗਲ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। (ਦਿਹਾਂਤ 1914) ==ਦਿਹਾਂਤ== * [[1885]] &ndash; ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਅਠਾਰ੍ਹਵਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ [[ਉੱਲੀਸੱਸ ਐਸ. ਗਰਾਂਟ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[1916]] &ndash; ਸਕਾਟਿਸ਼ ਕੈਮਿਸਟ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਉੱਤਮ ਗੈਸਾਂ ਦੀ ਖੋਜ [[ਵਿਲੀਅਮ ਰੈਮਸੇ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[1927]] &ndash; ਜਿਲਿਆਂ ਵਾਲਾ ਬਾਗ ਤੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਆਰਮੀ ਅਫ਼ਸਰ [[ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[1942]] &ndash; ਬੁਲਗਾਰੀਆਈ ਕਵੀ, ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ [[ਨਿਕੋਲਾ ਵਾਪਤਸਾਰੋਵ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। *[[1955]] - 1890 ਈ. ਨੂੰ ਜਨਮੇ ਚੰਬਲ ਦੇ ਡਾਕੂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ 'ਡਾਕੂ ਮਾਨ ਸਿੰਘ' ਦਾ ਮੁਕਾਬਲੇ 'ਚ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋਇਆ। * [[2004]] &ndash; ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ [[ਮਹਮੂਦ ਅਲੀ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[2007]] &ndash; ), ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ [[ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ਾਹਿਰ ਸ਼ਾਹ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੁਲਾਈ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਲ ਦੇ ਦਿਨ]] hdbi73hqxrqfhejgs8r8oxy84u8ht70 608963 608960 2022-07-24T04:50:10Z Nachhattardhammu 5032 /* ਜਨਮ */ wikitext text/x-wiki {{ਜੁਲਾਈ ਕਲੰਡਰ|float=right}} '''23 ਜੁਲਾਈ''' [[ਗ੍ਰੈਗਰੀ ਕਲੰਡਰ]] ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਸਾਲ ਦਾ 204ਵਾਂ ([[ਲੀਪ ਸਾਲ]] ਵਿੱਚ 205ਵਾਂ) ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸਾਲ ਦੇ 161 ਦਿਨ ਬਾਕੀ ਹਨ। == ਵਾਕਿਆ == *[[1549]]&ndash; ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹੈਨਰੀ ਅਠਵੇਂ ਦੇ ਚੀਫ਼ ਮਨਿਸਟਰ ਥਾਮਸ ਕਰੌਮਵੈਲ ਨੂੰ ਗ਼ੱਦਾਰੀ ਅਤੇ ਕੁਫ਼ਰ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਾ ਕੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਫਾਂਸੀ ਦਿਤੀ ਗਈ। *[[1829]]&ndash; [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਵਿੱਚ [[ਵਿਲੀਅਮ ਬਰਟ]] ਨੇ ਪਹਿਲਾ [[ਟਾਈਪ ਰਾਈਟਰ]] [[ਪੇਟੈਂਟ]] ਕਰਵਾਇਆ। *[[1904]]&ndash; [[ਸੇਂਟ ਲੂਈਸ]] (ਮਿਸਉਰੀ, ਅਮਰੀਕਾ) ਦੇ [[ਚਾਰਲਸ ਈ. ਮੈਂਚਿਜ਼]] ਨੇ [[ਆਈਸ ਕਰੀਮ]] ਵਾਲੀ ਕੋਨ ਦੀ ਕਾਢ ਕੱਢੀ। *[[1952]]&ndash; [[ਮਿਸਰ]] ਦੇ ਜਰਨੈਲ [[ਜਮਾਲ ਅਬਦਲ ਨਾਸਿਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਫ਼ਾਰੂਕ ਨੂੰ ਹਟਾ ਕੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਤਾਕਤ ਸੰਭਾਲ ਲਈ। ਮਗਰੋਂ 23 ਜੂਨ, 1956 ਦੇ ਦਿਨ ਉਹ ਪ੍ਰਾਈਮ ਮਨਿਸਟਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ 14 ਸਾਲ ਹਕੂਮਤ ਕੀਤੀ। *[[1984]]&ndash; ‘[[ਮਿਸ ਅਮਰੀਕਾ]]’ ਨੇ ਅਪਣਾ ਤਾਜ ਮੋੜ ਦਿਤਾ। ਉਸ ‘ਤੇ ਦੋਸ਼ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦੀਆਂ ਅਲਫ਼ ਨੰਗੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ‘ਪੈਂਟਹਾਊਸ’ ਮੈਗ਼ਜ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਛਪੀਆਂ ਸਨ। *[[1707]]&ndash; ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ [[ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਜ਼ਫ਼ਰ]] ਅਤੇ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚਕਾਰ ਮੁਲਾਕਾਤ *[[1914]]&ndash; [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿਰਫ਼ ਸਿੱਧੇ ਕੈਨੇਡਾ ਪੁੱਜਣ ਵਾਲੇ ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਉਤਰਨ ਅਤੇ ਰਹਿਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮਿਲੇਗੀ। ਇਸ ਮਸਲੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਗੁਰਦਿਤ ਸਿੰਘ ਸਰਹਾਲੀ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਨੇ ਇੱਕ ਜਾਪਾਨੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ [[ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ ਬਿਰਤਾਂਤ|ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ]] ਕਿਰਾਏ ‘ਤੇ ਲੈ ਲਿਆ ਤਾਕਿ ਕਾਨੂੰਨੀ ਅੜਿੱਕੇ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹ ਜਹਾਜ਼, 29 ਮਾਰਚ, 1914 ਨੂੰ ਸਿੱਧਾ ਕੈਨੇਡਾ ਪਹੁੰਚਣਾ ਸੀ। ਪਰ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਦੇਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਜਹਾਜ਼ 22 ਮਈ, 1914 ਨੂੰ [[ਵੈਨਕੂਵਰ]] ਪਹੁੰਚਿਆ। ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਨਸਲੀ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ ਇੰਜ ਸਿੱਧੇ ਪੁੱਜੇ ਮੁਸਾਫ਼ਰਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਤਰਨ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਨਾ ਦਿਤੀ। ਜਹਾਜ਼ ‘ਤੇ ਫ਼ਾਇਰਿੰਗ ਕਰ ਕੇ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿਤੀ। ਇਸ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਨੇ 21 ਜੁਲਾਈ, 1914 ਨੂੰ ਵੈਨਕੂਵਰ ਦੇ ਗੁਰਦਵਾਰੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਇਕੱਠ ਕੀਤਾ ਤੇ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇਕਰ ਜਹਾਜ਼ ਉੱਤੇ ਗੋਲੀ ਚਲਾਈ ਗਈ ਤਾਂ ਸਿੱਖ, ਵੈਨਕੂਵਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਸਾੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਕਰ ਦੇਣਗੇ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਸ ਐਲਾਨ ਤੋਂ ਸਰਕਾਰ ਡਰ ਗਈ। ਹੁਣ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਿੱਖ ਆਗੂਆਂ ਨਾਲ ਮੁੜ ਗੱਲਬਾਤ ਕੀਤੀ। ਜਹਾਜ਼ ਵਿੱਚਲੇ ਸਿੱਖ ਵੀ, ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਚਾਲਾਕੀ ਵਿਰੁਧ ਟੱਕਰ ਲੈਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਵਾਪਸ ਪੰਜਾਬ ਮੁੜਨ ਵਾਸਤੇ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਗਏ। ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵੀ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤੇਲ ਅਤੇ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਦਾ ਸਮਾਨ ਲੈਣ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਦਿਤੀ। ਅਖ਼ੀਰ, 23 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ ਜਹਾਜ਼ ਕਲਕੱਤੇ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਮੁੜ ਪਿਆ। *[[1985]]&ndash; [[ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ]] ਅਤੇ [[ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ। *[[2014]]&ndash; [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਸਰਕਾਰ ਨੇ 41 ਮੈਂਬਰੀ [[ਹਰਿਆਣਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ]] ਬਣਾਈ। == ਜਨਮ == [[File:Chandrashekar azad.bmp.jpg|120px|thumb|[[ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ]]]] *[[1856]]&ndash; ਭਾਰਤੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮੀ [[ਬਾਲ ਗੰਗਾਧਰ ਤਿਲਕ]] ਦਾ ਜਨਮ। (ਦਿਹਾਂਤ 1920) * [[1898]] &ndash; ਬੰਗਾਲੀ ਨਾਵਲਕਾਰ [[ਤਾਰਾਸ਼ੰਕਰ ਬੰਧੋਪਾਧਿਆਏ]] ਦਾ ਜਨਮ। *[[1906]]&ndash; ਭਾਰਤੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮੀ [[ਚੰਦਰ ਸ਼ੇਖਰ ਆਜ਼ਾਦ]] ਦਾ ਜਨਮ। (ਸ਼ਹੀਦ 1931) * [[1925]] &ndash; ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆ [[ਤਾਜੁੱਦੀਨ ਅਹਿਮਦ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1934]] &ndash; ਰੋਮਨ ਕੈਥੋਲਿਕ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿਸਟਰ, ਜਿਸ ਨੇ [[ਮਦਰ ਟੇਰੇਸਾ]] ਦੀ ਮੌਤ ਉੱਪਰਾਂਤ ਸੰਨ 1997 ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਨਰੀਜ ਆਫ ਚੈਰਿਟੀ ਦੇ ਸੁਪੀਰੀਅਰ ਜਨਰਲ [[ਨਿਰਮਲਾ ਜੋਸ਼ੀ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1936]] &ndash; ਪੰਜਾਬੀ ਦਾ ਇੱਕ ਕਵੀ [[ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1954]] &ndash; ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਅੰਪਾਇਰ [[ਇਵਤੂਰੀ ਸ਼ਿਵਰਾਮ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1966]] &ndash; ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੱਤਰਕਾਰ, ਖਬਰ ਐਂਕਰ, ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਕ [[ਹਾਮਿਦ ਮੀਰ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1967]] &ndash; ਅਮਰੀਕੀ ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਤੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ [[ਫਿਲਿਪ ਸੀਮੌਰ ਹਾਫਮੈਨ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1973]] &ndash; ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਆਲੋਚਕ [[ਨੰਦਿਨੀ ਸਾਹੂ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1973]] &ndash; ਰੌਕ ਪੌਪ ਡਾਂਸ ਕਿੱਤਾ ਗਾਇਕ ਗੀਤਕਾਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਦਾਕਾਰ [[ਹਿਮੇਸ਼ ਰੇਸ਼ਮਿਅਾ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1978]] &ndash; ਭਾਰਤ ਪੇਸ਼ਾ ਅਦਾਕਾਰਾ, ਡਾਂਸਰ [[ਮਾਨੂ|ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਕਸ਼ੀ ਸ਼ਰਮਾ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1984]] &ndash; ਅਮਰੀਕੀ ਬਾਸਕਟਬਾਲ ਕੋਚ [[ਬ੍ਰੈਂਡਨ ਰਾਏ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1989]] &ndash; ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਦਾਕਾਰ ਜੋ ਹੈਰੀ ਪੋਟਰ ਦੀ ਮਸਹੂਰ ਭੂਮਿਕਾ [[ਡੇਨੀਅਲ ਰੈੱਡਕਲਿਫ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1990]] &ndash; ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟਰ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਸ਼ਤਰੰਜ ਖਿਡਾਰੀ [[ਯੁਜ਼ਵੇਂਦਰ ਚਾਹਲ]] ਦਾ ਜਨਮ। *[[2012]]&ndash; [[ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫ਼ੌਜ਼]] ਦਾ ਕੈਪਟਨ [[ਲਕਸ਼ਮੀ ਸਹਿਗਲ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। (ਦਿਹਾਂਤ 1914) ==ਦਿਹਾਂਤ== * [[1885]] &ndash; ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਅਠਾਰ੍ਹਵਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ [[ਉੱਲੀਸੱਸ ਐਸ. ਗਰਾਂਟ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[1916]] &ndash; ਸਕਾਟਿਸ਼ ਕੈਮਿਸਟ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਉੱਤਮ ਗੈਸਾਂ ਦੀ ਖੋਜ [[ਵਿਲੀਅਮ ਰੈਮਸੇ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[1927]] &ndash; ਜਿਲਿਆਂ ਵਾਲਾ ਬਾਗ ਤੇ ਗੋਲੀਬਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਅਨ ਆਰਮੀ ਅਫ਼ਸਰ [[ਜਨਰਲ ਡਾਇਰ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[1942]] &ndash; ਬੁਲਗਾਰੀਆਈ ਕਵੀ, ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬੀ [[ਨਿਕੋਲਾ ਵਾਪਤਸਾਰੋਵ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। *[[1955]] - 1890 ਈ. ਨੂੰ ਜਨਮੇ ਚੰਬਲ ਦੇ ਡਾਕੂ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ 'ਡਾਕੂ ਮਾਨ ਸਿੰਘ' ਦਾ ਮੁਕਾਬਲੇ 'ਚ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋਇਆ। * [[2004]] &ndash; ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰ ਅਤੇ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ [[ਮਹਮੂਦ ਅਲੀ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[2007]] &ndash; ), ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ [[ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ਾਹਿਰ ਸ਼ਾਹ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੁਲਾਈ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਲ ਦੇ ਦਿਨ]] neaw0kttrqq2x8w29yeghk0zohiif1m 0 4168 608967 463259 2022-07-24T06:42:14Z Nachhattardhammu 5032 /* ਜਨਮ */ wikitext text/x-wiki {{ਜੁਲਾਈ ਕਲੰਡਰ|float=right}} '''24 ਜੁਲਾਈ''' [[ਗ੍ਰੈਗਰੀ ਕਲੰਡਰ]] ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਸਾਲ ਦਾ 205ਵਾਂ ([[ਲੀਪ ਸਾਲ]] ਵਿੱਚ 206ਵਾਂ) ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸਾਲ ਦੇ 160 ਦਿਨ ਬਾਕੀ ਹਨ। == ਵਾਕਿਆ == *[[1567]]&ndash; [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਦੀ ਰਾਣੀ [[ਕੁਈਨ ਮੇਰੀ]] ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਤਖ਼ਤ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਲਾ ਪੁੱਤਰ [[ਜੇਮਜ਼]] ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। *[[1704]]&ndash; [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਦੇ ਐਡਮਿਰਲ [[ਜਾਰਜ ਰੂਕੇ]] ਨੇ [[ਸਪੇਨ]] ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ [[ਜਿਬਰਾਲਟਰ]] ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਰਕਬਾ ਸਿਰਫ਼ 2.6 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਅਬਾਦੀ ਸਿਰਫ਼ 30000 ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਅੱਜ ਵੀ ਕਾਇਮ ਹੈ। ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਵਿੱਚ 27% [[ਇੰਗਲਿਸ਼]], 24% [[ਸਪੈਨਿਸ਼]], 20% [[ਇਟੈਲੀਅਨ]], 10% [[ਪੁਰਤਗੇਜ਼ੀ]], 8% [[ਮਾਲਟਾ ਵਾਸੀ]], 3% [[ਯਹੂਦੀ]] ਅਤੇ ਕੁਝ ਕੁ ਹੋਰ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ 83% ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਿਬਰਾਲਟੀਅਰਨ ਲਿਖਵਾਇਆ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਸਪੇਨ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। *[[1932]]&ndash; ਜਦੋਂ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ, ਨਵੇਂ ਬਣ ਰਹੇ ਭਾਰਤੀ ਆਈਨ ਹੇਠ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਬਾਰੇ ਫ਼ਿਰਕੂ ਮਸਲੇ ਦਾ ਹੱਲ ਕੱਢਣ ਵਿੱਚ ਨਾਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਅਪਣਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਦੇਣਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਫ਼ੈਸਲਾ, 17 ਅਗੱਸਤ, 1932 ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਨੂੰ ‘ਫ਼ਿਰਕੂ ਫ਼ੈਸਲੇ’ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ। ਫ਼ਿਰਕੂ ਫ਼ੈਸਲੇ ਵਿਰੁਧ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਵਾਸਤੇ 17 ਮੈਂਬਰੀ ‘ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਐਕਸ਼ਨ’ ਬਣੀ। *[[1974]]&ndash; [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੀ [[ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਨੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] [[ਰਿਚਰਡ ਨਿਕਸਨ]] [[ਵਾਟਰਗੇਟ ਸਕੈਂਡਲ]] ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਟੇਪਾਂ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦੇਵੇ। *[[1985]]&ndash; [[ਪੰਜਾਬ ਸਮਝੌਤਾ|ਰਾਜੀਵ-ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਸਮਝੌਤੇ]] ‘ਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਹੋਏ। *[[1991]]&ndash; ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ [[ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬਜ਼ਟ ਦਾ ਭਾਸ਼ਨ। == ਜਨਮ == * [[1544]] &ndash; ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਡਾਕਟਰ, ਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ [[ਵਿਲੀਅਮ ਗਿਲਬਰਟ (ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨੀ)|ਵਿਲੀਅਮ ਗਿਲਬਰਟ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1783]] &ndash; ਵੈਂਜੂਏਲਾ ਦੇ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ [[ਸਿਮੋਨ ਬੋਲੀਵਾਰ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1800]] &ndash; ਹਿੰਦੂ ਦਵੈਤਵਾਦਵਾਦੀ ਨਿਮਬਰਕਾ ਸੰਪ੍ਰਦਾਯ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਸੰਤ [[ਰਾਮਦਾਸ ਕਾਠੀਆਬਾਬਾ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1802]] &ndash; ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਲਿਖਾਰੀ [[ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਡਿਊਮਾ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1857]] &ndash; ਡੈਨਿਸ਼ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਲੇਖਕ [[ਹੈਨਰਿਕ ਪੋਂਟੋਪਿਦਨ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1895]] &ndash; ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਵੀ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਵਲਕਾਰ, ਆਲੋਚਕ ਅਤੇ ਕਲਾਸੀਕਲ [[ਰਾਬਰਟ ਗਰਾਵੇਸ]] ਦਾ ਜਨਮ। *[[1937]]&ndash; ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮੀ ਕਲਾਕਾਰ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਨਿਰਮਾਤਾ [[ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1943]] &ndash; ) ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਅਧਿਆਪਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਰਮਸ਼ੀਲ ਵਿਦਵਾਨ [[ਸ਼ੁਕਦੇਵ ਸ਼ਰਮਾ]] ਦਾ ਜਨਮ। *[[1945]]&ndash; ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ [[ਅਜ਼ੀਮ ਪ੍ਰੇਮਜੀ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1950]] &ndash; ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਪੇਸ਼ਾ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਅਦਾਕਾਰ, ਪਰੋਡਿਊਸਰ, ਸੰਗੀਤ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਸਿਨੇਮੈਟੋਗ੍ਰਾਫਰ [[ਗੌਤਮ ਘੋਸ਼]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1955]] &ndash; ਪੰਜਾਬੀ ਮੰਚ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ, ਯੋਜਨਾ (ਪੰਜਾਬੀ) ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਤੇ ਲੇਖਕ [[ਬਲਬੀਰ ਮਾਧੋਪੁਰੀ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1960]] &ndash; ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਣ [[ਸੇਲਮਾ ਡੀ'ਸਿਲਵਾ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1980]] &ndash; ) ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ [[ਅਗਾਥਾ ਸੰਗਮਾ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1982]] &ndash; ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ [[ਬਿਆਨਕਾ ਐਲਮਰ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1986]] &ndash; ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਡਲ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ [[ਅਮਨ ਧਾਲੀਵਾਲ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1998]] &ndash; ਪੁਰਤਗਾਲ ਪੇਸ਼ਾ ਪੁਜਾਰੀ [[ਵਿਲੀਅਮ ਲੀਓਂਗ ਕੁਆਨ ਪੁਈ]] ਦਾ ਜਨਮ। ==ਮੌਤ== [[File:Baba Gurdit Singh.jpg|120px|thumb|[[ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ]]]] *[[1954]]&ndash; [[ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ ਬਿਰਤਾਂਤ|ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ]] [[ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੁਲਾਈ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਲ ਦੇ ਦਿਨ]] dg75gic1rzhpovze7qveihkhuhykw52 608968 608967 2022-07-24T06:44:29Z Nachhattardhammu 5032 /* ਮੌਤ */ wikitext text/x-wiki {{ਜੁਲਾਈ ਕਲੰਡਰ|float=right}} '''24 ਜੁਲਾਈ''' [[ਗ੍ਰੈਗਰੀ ਕਲੰਡਰ]] ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਸਾਲ ਦਾ 205ਵਾਂ ([[ਲੀਪ ਸਾਲ]] ਵਿੱਚ 206ਵਾਂ) ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਸਾਲ ਦੇ 160 ਦਿਨ ਬਾਕੀ ਹਨ। == ਵਾਕਿਆ == *[[1567]]&ndash; [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਦੀ ਰਾਣੀ [[ਕੁਈਨ ਮੇਰੀ]] ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਤਖ਼ਤ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਲਾ ਪੁੱਤਰ [[ਜੇਮਜ਼]] ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। *[[1704]]&ndash; [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਦੇ ਐਡਮਿਰਲ [[ਜਾਰਜ ਰੂਕੇ]] ਨੇ [[ਸਪੇਨ]] ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ [[ਜਿਬਰਾਲਟਰ]] ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਰਕਬਾ ਸਿਰਫ਼ 2.6 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਅਬਾਦੀ ਸਿਰਫ਼ 30000 ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਅੱਜ ਵੀ ਕਾਇਮ ਹੈ। ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਵਿੱਚ 27% [[ਇੰਗਲਿਸ਼]], 24% [[ਸਪੈਨਿਸ਼]], 20% [[ਇਟੈਲੀਅਨ]], 10% [[ਪੁਰਤਗੇਜ਼ੀ]], 8% [[ਮਾਲਟਾ ਵਾਸੀ]], 3% [[ਯਹੂਦੀ]] ਅਤੇ ਕੁਝ ਕੁ ਹੋਰ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ 83% ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਿਬਰਾਲਟੀਅਰਨ ਲਿਖਵਾਇਆ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਸਪੇਨ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। *[[1932]]&ndash; ਜਦੋਂ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖ, ਨਵੇਂ ਬਣ ਰਹੇ ਭਾਰਤੀ ਆਈਨ ਹੇਠ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਬਾਰੇ ਫ਼ਿਰਕੂ ਮਸਲੇ ਦਾ ਹੱਲ ਕੱਢਣ ਵਿੱਚ ਨਾਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਅਪਣਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਦੇਣਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਫ਼ੈਸਲਾ, 17 ਅਗੱਸਤ, 1932 ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਦਿਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਨੂੰ ‘ਫ਼ਿਰਕੂ ਫ਼ੈਸਲੇ’ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ। ਫ਼ਿਰਕੂ ਫ਼ੈਸਲੇ ਵਿਰੁਧ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਵਾਸਤੇ 17 ਮੈਂਬਰੀ ‘ਕੌਂਸਲ ਆਫ਼ ਐਕਸ਼ਨ’ ਬਣੀ। *[[1974]]&ndash; [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੀ [[ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ]] ਨੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] [[ਰਿਚਰਡ ਨਿਕਸਨ]] [[ਵਾਟਰਗੇਟ ਸਕੈਂਡਲ]] ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਟੇਪਾਂ ਅਦਾਲਤ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦੇਵੇ। *[[1985]]&ndash; [[ਪੰਜਾਬ ਸਮਝੌਤਾ|ਰਾਜੀਵ-ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਸਮਝੌਤੇ]] ‘ਤੇ ਦਸਤਖ਼ਤ ਹੋਏ। *[[1991]]&ndash; ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ [[ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਬਜ਼ਟ ਦਾ ਭਾਸ਼ਨ। == ਜਨਮ == * [[1544]] &ndash; ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਡਾਕਟਰ, ਭੌਤਿਕ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ [[ਵਿਲੀਅਮ ਗਿਲਬਰਟ (ਖਗੋਲ-ਵਿਗਿਆਨੀ)|ਵਿਲੀਅਮ ਗਿਲਬਰਟ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1783]] &ndash; ਵੈਂਜੂਏਲਾ ਦੇ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ [[ਸਿਮੋਨ ਬੋਲੀਵਾਰ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1800]] &ndash; ਹਿੰਦੂ ਦਵੈਤਵਾਦਵਾਦੀ ਨਿਮਬਰਕਾ ਸੰਪ੍ਰਦਾਯ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਸੰਤ [[ਰਾਮਦਾਸ ਕਾਠੀਆਬਾਬਾ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1802]] &ndash; ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਲਿਖਾਰੀ [[ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਡਿਊਮਾ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1857]] &ndash; ਡੈਨਿਸ਼ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਲੇਖਕ [[ਹੈਨਰਿਕ ਪੋਂਟੋਪਿਦਨ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1895]] &ndash; ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਵੀ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਨਾਵਲਕਾਰ, ਆਲੋਚਕ ਅਤੇ ਕਲਾਸੀਕਲ [[ਰਾਬਰਟ ਗਰਾਵੇਸ]] ਦਾ ਜਨਮ। *[[1937]]&ndash; ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮੀ ਕਲਾਕਾਰ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਨਿਰਮਾਤਾ [[ਮਨੋਜ ਕੁਮਾਰ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1943]] &ndash; ) ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ ਅਧਿਆਪਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਰਮਸ਼ੀਲ ਵਿਦਵਾਨ [[ਸ਼ੁਕਦੇਵ ਸ਼ਰਮਾ]] ਦਾ ਜਨਮ। *[[1945]]&ndash; ਭਾਰਤੀ ਉਦਯੋਗਪਤੀ [[ਅਜ਼ੀਮ ਪ੍ਰੇਮਜੀ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1950]] &ndash; ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਪੇਸ਼ਾ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਅਦਾਕਾਰ, ਪਰੋਡਿਊਸਰ, ਸੰਗੀਤ ਡਾਇਰੈਕਟਰ, ਸਿਨੇਮੈਟੋਗ੍ਰਾਫਰ [[ਗੌਤਮ ਘੋਸ਼]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1955]] &ndash; ਪੰਜਾਬੀ ਮੰਚ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ, ਯੋਜਨਾ (ਪੰਜਾਬੀ) ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਤੇ ਲੇਖਕ [[ਬਲਬੀਰ ਮਾਧੋਪੁਰੀ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1960]] &ndash; ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰਣ [[ਸੇਲਮਾ ਡੀ'ਸਿਲਵਾ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1980]] &ndash; ) ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ [[ਅਗਾਥਾ ਸੰਗਮਾ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1982]] &ndash; ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਮੁੱਕੇਬਾਜ਼ [[ਬਿਆਨਕਾ ਐਲਮਰ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1986]] &ndash; ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਡਲ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ [[ਅਮਨ ਧਾਲੀਵਾਲ]] ਦਾ ਜਨਮ। * [[1998]] &ndash; ਪੁਰਤਗਾਲ ਪੇਸ਼ਾ ਪੁਜਾਰੀ [[ਵਿਲੀਅਮ ਲੀਓਂਗ ਕੁਆਨ ਪੁਈ]] ਦਾ ਜਨਮ। ==ਮੌਤ== [[File:Baba Gurdit Singh.jpg|120px|thumb|[[ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ]]]] *[[1954]]&ndash; [[ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ ਬਿਰਤਾਂਤ|ਕਾਮਾਗਾਟਾਮਾਰੂ]] [[ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਈ। * [[1974]] &ndash; ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ [[ਜੇਮਸ ਚੈਡਵਿਕ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[1980]] &ndash; ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਫ਼ਿਲਮ ਅਦਾਕਾਰ, ਕਮੇਡੀਅਨ ਅਤੇ ਗਾਇਕ [[ਪੀਟਰ ਸੈਲਰਸ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[1994]] &ndash; ਕੋਚੀਟੀ ਪੂਏਬਲੋ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕੋਚੀਟੀ [[ਹੈਲੇਨ ਕੋਡੇਰੋ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[2000]] &ndash; ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਾਇਰ, ਲੇਖਕ, ਅਤੇ ਪੱਤਰਕਾਰ [[ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਮਲੂ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[2004]] &ndash; ਉਘਾ ਉਰਦੂ ਕਵੀ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ [[ਜਗਨਨਾਥ ਆਜ਼ਾਦ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[2005]] &ndash; ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲਕਾਰ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰ [[ਸੋਹਨ ਸਿੰਘ ਹੰਸ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[2009]] &ndash; ਬੰਗਾਲੀ ਗਾਇਕ [[ਅਲਪਨਾ ਬੈਨਰਜੀ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। * [[2017]] &ndash; ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਿਖਿਆਵਿਦ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀ [[ਯਸ਼ ਪਾਲ]] ਦਾ ਦਿਹਾਂਤ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੁਲਾਈ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਲ ਦੇ ਦਿਨ]] bqk69gbqj09rybc2remtvqtyvkry9tn 0 4608 608972 559724 2022-07-24T07:12:58Z Ishwar Sandhu 29053 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | native_name = | native_name_lang = | other_name =ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਧਰਤੀ | settlement_type = [[ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] | image_alt = | image_caption = | image_skyline = | image_map = Firozpur in Punjab (India).svg | map_alt = ਇਹ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮ 'ਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। | map_caption = ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਸਥਾਨ | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 30 | latm = 56 | lats = 24 | latNS = N | longd = 74 | longm = 37 | longs = 12 | longEW = E | coordinates_display = inline,title | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = |named_for = [[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ ਸ਼ਾਹ ਤੁਗਲਕ]] | seat_type = Headquarters | seat = [[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]] | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank =230ਵਾਂ ਦਰਜਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚੋਂ | area_total_km2 = 5305 | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = 2,029,074 | population_as_of = 2011 | population_rank = | population_density_km2 = 380 ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਮੀਟਰ | population_demonym = | population_footnotes = {{cref|‡}} | demographics_type1 = Languages | demographics1_title1 = Official | demographics1_info1 = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] | timezone1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਾਨਕ ਸਮਾਂ|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = <!-- [[ਪਿੰਨ ਕੋਡ]] --> | postal_code =152002 | registration_plate =PB05 | blank1_name_sec1 = Literacy | blank1_info_sec1 = 69.80% | blank2_name_sec1 = | blank2_info_sec1 = 639 | blank3_name_sec1 = [[ਲੋਕ ਸਭਾ]] | blank3_info_sec1 = 1 | blank4_name_sec1 = [[ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] | blank4_info_sec1 = 4 | blank5_name_sec1 = ਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰ | blank5_info_sec1 = | website = {{URL|http://www.ferozepur.nic.in/}} | website of ferozepur = {{URL|http://ferozepuronline.com/}} | footnotes = |Total population=2,026,831}} '''ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲਾ''' [[ਪੰਜਾਬ]] ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਰਹੱਦੀ [[ਜ਼ਿਲਾ]] ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਾਈ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆ 'ਚ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 5,305 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਜਾਂ (2,048 ਵਰਗ ਮੀਲ)। [[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] ਦੇ ਵੱਖ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਇਸ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 11,142 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਸੀ। ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸ਼ਹਿਰ [[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]] ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਦਸ ਦਰਵਾਜੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰੀ ਦਰਵਾਜਾ, ਵਾਂਸੀ ਦਰਵਾਜਾ, ਮੱਖੂ ਦਰਵਾਜਾ, ਜ਼ੀਰਾ ਦਰਵਾਜਾ, ਬਗਦਾਦੀ ਦਰਵਾਜਾ, ਮੋਰੀ ਦਰਵਾਜਾ, ਦਿੱਲੀ ਦਰਵਾਜਾ, ਮਗਜਾਨੀ ਦਰਵਾਜਾ,ਮੁਲਤਾਨੀ ਦਰਵਾਜਾ ਅਤੇ ਕਸੂਰੀ ਦਰਵਾਜਾ ਹਨ। ==ਜਾਣਕਾਰੀ== ਸਾਲ 2011 ਦੀ ਜਨਗਣਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ 2,026,831 ਹੈ। ਭਾਰਤ 'ਚ ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਅਬਾਦੀ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ 230ਵਾਂ ਦਰਜਾ ਹੈ।<ref name="Pop">[http://ferozepur.nic.in/html/population.html Population - Firozpur Online]</ref><ref name=districtcensus>{{cite web | url = http://www.census2011.co.in/district.php | title = District Census 2011 | accessdate = 2011-09-30 | year = 2011 | publisher = Census2011.co.in}}</ref> ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਘਣਤਾ 380 ਪ੍ਰਤੀ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਦੀ ਦਰ 16.08% ਹੈ। ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 893 ਪ੍ਰਤੀ 1000 ਮਰਦ ਹੈ। ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਸ਼ਾਖਰਤਾ ਦਰ 69.8% ਹੈ। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਤਹਿਸੀਲਾ ਹਨ *[[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]] *[[ਜ਼ੀਰਾ]] *[[ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ]] ਸਬ-ਤਹਿਸੀਲ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹਨ। *[[ਮੱਖੂ]] *[[ਤਲਵੰਡੀ ਭਾਈ]] *[[ਮਮਦੋਟ]] ਬਲਾਕਾਂ ਦੇ ਨਾ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ। *[[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]] *[[ਘੱਲ ਖੁਰਦ]] *[[ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ]] *[[ਮੱਖੂ]] *[[ਮਮਦੋਟ]] *[[ਜ਼ੀਰਾ]] ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀਆਂ ਸੀਟਾ ਹਨ। *[[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] *[[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਪੇਂਡੂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] *[[ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] *[[ਜ਼ੀਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] {{Geographic location |Centre = ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ |North = [[ਤਰਨਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] |Northeast = [[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] <br> [[ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] |East = [[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] |Southeast = [[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] |South = [[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] |Southwest = [[ਮੁਕਤਸਰ]] |West = ''[[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]'' |Northwest = [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ==ਇਤਿਹਾਸ== ===ਸਥਾਪਨਾ=== ==ਸਿੱਖ ਐਗਲੋ ਯੁੱਧ== ==1857 ਦਾ ਵਿਦਰੋਹ== ==ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦਾ ਯੁੱਧ== ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ}} {{ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ) ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] d280zm0c8n2kzwi8apm6tu6yoq0q9fj 0 4988 608917 608911 2022-07-23T13:07:57Z Shubhdeep Sandhu 40562 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country | established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 | established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ | established_date4 = 1985 – 1995 | established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018 | established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984 | established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]] | image_flag = Flag of Khalistan with text.svg | image_coat = Khalistan Emblem.svg | image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png | map_caption = ਨਕਸ਼ਾ | government_type = ਆਗੂ | leader_title1 = ਮੋਢੀ | leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]<br/>[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]] | sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ | leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] | leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ | leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ | leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ | flag_width = 220px | symbol_width = 98px | national_motto = <br/>"ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ" | national_anthem = <br/>"ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ"<br/>[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]] | conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ }} '''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: "[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ") [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ। 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ। ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ। ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ..." ==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ== [[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। 1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ "ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ" ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ। ===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ। ===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ=== [[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। ਇਸਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਐਕਟ ਦਾ ਡਰਾਫ਼ਟ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਇੱਕ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਬਾਕਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੂਜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}} ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}} ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ। 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ। ===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]] ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ==1950 ਤੋਂ 1970 ਤੱਕ== [[ਤਸਵੀਰ:Ranjit Singh at Harmandir Sahib - August Schoefft - Vienna 1850 - Princess Bamba Collection - Lahore Fort.jpg|thumb|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]][[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] ਦਾ ਪਾਠ ਸਰਵਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।]] ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]] <references /> <ref>{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}</ref> bwn3lr6716i1v3nyy12svbzl2e8airq 608918 608917 2022-07-23T13:09:02Z Shubhdeep Sandhu 40562 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country | established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 | established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ | established_date4 = 1985 – 1995 | established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018 | established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984 | established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]] | image_flag = Flag of Khalistan with text.svg | image_coat = Khalistan Emblem.svg | image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png | map_caption = ਨਕਸ਼ਾ | government_type = ਆਗੂ | leader_title1 = ਮੋਢੀ | leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]<br/>[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]] | sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ | leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] | leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ | leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ | leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ | flag_width = 220px | symbol_width = 98px | national_motto = <br/>"ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ" | national_anthem = <br/>"ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ"<br/>[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]] | conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ }} '''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: "[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ") [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ। 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ। ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ। ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ..." ==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ== [[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। 1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ "ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ" ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ। ===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ। ===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ=== [[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। ਇਸਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਐਕਟ ਦਾ ਡਰਾਫ਼ਟ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਇੱਕ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਬਾਕਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੂਜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}} ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}} ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ। 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ। ===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]] ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ==1950 ਤੋਂ 1970 ਤੱਕ== [[ਤਸਵੀਰ:Ranjit Singh at Harmandir Sahib - August Schoefft - Vienna 1850 - Princess Bamba Collection - Lahore Fort.jpg|thumb|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] ਦਾ ਪਾਠ ਸਰਵਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।]] ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]] <references /> <ref>{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}</ref> 03xdzxjhi7y3mrpfaf2oq1o46k1jp74 608920 608918 2022-07-23T13:29:55Z Shubhdeep Sandhu 40562 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country | established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 | established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ | established_date4 = 1985 – 1995 | established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018 | established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984 | established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]] | image_flag = Flag of Khalistan with text.svg | image_coat = Khalistan Emblem.svg | image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png | map_caption = ਨਕਸ਼ਾ | government_type = ਆਗੂ | leader_title1 = ਮੋਢੀ | leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]<br/>[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]] | sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ | leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] | leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ | leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ | leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ | flag_width = 220px | symbol_width = 98px | national_motto = <br/>"ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ" | national_anthem = <br/>"ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ"<br/>[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]] | conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ }} '''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: "[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ") [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ। 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ। ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ। ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ..." ==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ== [[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। 1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ "ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ" ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ। ===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ। ===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ=== [[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। ਇਸਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਐਕਟ ਦਾ ਡਰਾਫ਼ਟ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਇੱਕ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਬਾਕਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੂਜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}} ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}} ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ। 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ। ===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]] ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ==1950 ਤੋਂ 1970 ਤੱਕ== [[ਤਸਵੀਰ:Ranjit Singh at Harmandir Sahib - August Schoefft - Vienna 1850 - Princess Bamba Collection - Lahore Fort.jpg|thumb|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] ਦਾ ਪਾਠ ਸਰਵਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ‐ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕਦਮ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹੋਈ, ਸ਼ਾਇਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਪਛਤਾਵਾ ਵੀ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਹ 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਾਂਧੀ 'ਤੇ ਨਹਿਰੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਪੂਰੇ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਈ ਸਾਖ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]] <references /> <ref>{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}</ref> niyk2xos0mlowcndgvlf58f2kkmry3s 608921 608920 2022-07-23T13:35:51Z Shubhdeep Sandhu 40562 /* 1950 ਤੋਂ 1970 ਤੱਕ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox Country | established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 | established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ | established_date4 = 1985 – 1995 | established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018 | established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984 | established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]] | image_flag = Flag of Khalistan with text.svg | image_coat = Khalistan Emblem.svg | image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png | map_caption = ਨਕਸ਼ਾ | government_type = ਆਗੂ | leader_title1 = ਮੋਢੀ | leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]<br/>[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]] | sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ | leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] | leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ | leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ | leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ | flag_width = 220px | symbol_width = 98px | national_motto = <br/>"ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ" | national_anthem = <br/>"ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ"<br/>[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]] | conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ }} '''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: "[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ") [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ। 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ। ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ। ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ..." ==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ== [[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। 1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ "ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ" ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ। ===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ। ===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ=== [[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। ਇਸਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਐਕਟ ਦਾ ਡਰਾਫ਼ਟ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਇੱਕ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਬਾਕਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੂਜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}} ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}} ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ। 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ। ===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]] ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ==1950 ਤੋਂ 1970 ਤੱਕ== [[ਤਸਵੀਰ:Ranjit Singh at Harmandir Sahib - August Schoefft - Vienna 1850 - Princess Bamba Collection - Lahore Fort.jpg|thumb|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] ਦਾ ਪਾਠ ਸਰਵਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ‐ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕਦਮ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹੋਈ, ਸ਼ਾਇਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਪਛਤਾਵਾ ਵੀ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਹ 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਾਂਧੀ 'ਤੇ ਨਹਿਰੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਪੂਰੇ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਈ ਸਾਖ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ===ਅਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਭਾਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Master Tara Singh.png|thumb|ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]] <references /> <ref>{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}</ref> qa0pdw78gqgb6ej2tthmz3u8cvmwwoz 608924 608921 2022-07-23T14:07:00Z Shubhdeep Sandhu 40562 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country | established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 | established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ | established_date4 = 1985 – 1995 | established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018 | established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984 | established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]] | image_flag = Flag of Khalistan with text.svg | image_coat = Khalistan Emblem.svg | image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png | map_caption = ਨਕਸ਼ਾ | government_type = ਆਗੂ | leader_title1 = ਮੋਢੀ | leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]<br/>[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]] | sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ | leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] | leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ | leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ | leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ | flag_width = 220px | symbol_width = 98px | national_motto = <br/>"ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ" | national_anthem = <br/>"ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ"<br/>[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]] | conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ }} '''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: "[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ") [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ। 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ। ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ। ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ..." ==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ== [[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। 1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ "ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ" ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ। ===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ। ===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ=== [[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। ਇਸਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਐਕਟ ਦਾ ਡਰਾਫ਼ਟ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਇੱਕ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਬਾਕਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੂਜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}} ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}} ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ। 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ। ===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]] ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ==1950 ਤੋਂ 1970 ਤੱਕ== [[ਤਸਵੀਰ:Ranjit Singh at Harmandir Sahib - August Schoefft - Vienna 1850 - Princess Bamba Collection - Lahore Fort.jpg|thumb|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] ਦਾ ਪਾਠ ਸਰਵਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ‐ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕਦਮ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹੋਈ, ਸ਼ਾਇਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਪਛਤਾਵਾ ਵੀ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਹ 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਾਂਧੀ 'ਤੇ ਨਹਿਰੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਪੂਰੇ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਈ ਸਾਖ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ===ਅਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਭਾਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Master Tara Singh.png|thumb|ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]]1947 ਤੋਂ ਠੀਕ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਫ਼ਦ ਨਹਿਰੂ ਕੋਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਾਅਦੇ ਯਾਦ ਦਿਲਾਉਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ}} ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਮੰਗ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇਰੰਗ ਹੀ ਵਾਪਿਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਵਿਵਹਾਰ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਹ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 1950 ਤੱਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੱਕ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਕਈ ਵਾਰ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੀਆਂ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਜੁਆਬ ਹਰ ਵਾਰ ਨਾਂਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਿਹਾ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਆਖਰੀ ਉਮੀਦ ਵੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਟੁੱਟ ਗਈ ਜਦੋਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਆਰਟੀਕਲ 25 (2)(B) ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਹੀ ਅੰਗ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਹੋਰ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੜਕ ਗਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇੰਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਹਾ, ਸਿੱਖ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਭੁਲੇਖਾ ਨਾ ਰਹੇ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੇ ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਿਰੋਧ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਮੇਰਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸਹਿਮਤੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ}} ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਹੀ ਇੱਕਮਾਤਰ ਅਜਿਹੀ ਕੌਮ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਖਰੜੇ ਉੱਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕੀਤੇ। ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]] <references /> <ref>{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}</ref> b0e0ewx6282cdpmpu9rdlc85f0nw2ly 608925 608924 2022-07-23T14:17:29Z Shubhdeep Sandhu 40562 /* 1950 ਤੋਂ 1970 ਤੱਕ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox Country | established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 | established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ | established_date4 = 1985 – 1995 | established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018 | established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984 | established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]] | image_flag = Flag of Khalistan with text.svg | image_coat = Khalistan Emblem.svg | image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png | map_caption = ਨਕਸ਼ਾ | government_type = ਆਗੂ | leader_title1 = ਮੋਢੀ | leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]<br/>[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]] | sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ | leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] | leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ | leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ | leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ | flag_width = 220px | symbol_width = 98px | national_motto = <br/>"ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ" | national_anthem = <br/>"ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ"<br/>[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]] | conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ }} '''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: "[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ") [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ। 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ। ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ। ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ..." ==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ== [[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। 1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ "ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ" ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ। ===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ। ===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ=== [[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। ਇਸਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਐਕਟ ਦਾ ਡਰਾਫ਼ਟ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਇੱਕ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਬਾਕਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੂਜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}} ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}} ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ। 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ। ===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]] ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ==1950 ਤੋਂ 1970 ਤੱਕ== [[ਤਸਵੀਰ:Ranjit Singh at Harmandir Sahib - August Schoefft - Vienna 1850 - Princess Bamba Collection - Lahore Fort.jpg|thumb|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] ਦਾ ਪਾਠ ਸਰਵਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ‐ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕਦਮ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹੋਈ, ਸ਼ਾਇਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਪਛਤਾਵਾ ਵੀ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਹ 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਾਂਧੀ 'ਤੇ ਨਹਿਰੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਪੂਰੇ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਈ ਸਾਖ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ===ਅਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਭਾਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Master Tara Singh.png|thumb|ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]]1947 ਤੋਂ ਠੀਕ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਫ਼ਦ ਨਹਿਰੂ ਕੋਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਾਅਦੇ ਯਾਦ ਦਿਲਾਉਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ}} ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਮੰਗ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇਰੰਗ ਹੀ ਵਾਪਿਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਵਿਵਹਾਰ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਹ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 1950 ਤੱਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੱਕ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਕਈ ਵਾਰ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੀਆਂ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਜੁਆਬ ਹਰ ਵਾਰ ਨਾਂਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਿਹਾ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਆਖਰੀ ਉਮੀਦ ਵੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਟੁੱਟ ਗਈ ਜਦੋਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਆਰਟੀਕਲ 25 (2)(B) ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਹੀ ਅੰਗ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਹੋਰ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੜਕ ਗਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇੰਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਹਾ, ਸਿੱਖ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਭੁਲੇਖਾ ਨਾ ਰਹੇ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੇ ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਿਰੋਧ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਮੇਰਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸਹਿਮਤੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ}} ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਹੀ ਇੱਕਮਾਤਰ ਅਜਿਹੀ ਕੌਮ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਖਰੜੇ ਉੱਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕੀਤੇ। ===ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਲਹਿਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India (1956-1966).png|thumb|1966 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]] <references /> <ref>{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}</ref> c4raymabe1edsb6re8hz0gwjm88ph0y 1 5139 608948 608757 2022-07-24T02:15:30Z Xqbot 927 Bot: Fixing broken redirect to moved target page [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ]] wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ]] ed2m1grckoek77ps8znfojbcqx5q7op 1 5206 608949 608758 2022-07-24T02:15:34Z Xqbot 927 Bot: Fixing broken redirect to moved target page [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ]] wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ]] ed2m1grckoek77ps8znfojbcqx5q7op 10 5443 608927 23052 2022-07-23T15:18:06Z Kwamikagami 4946 wikitext text/x-wiki {| class="infobox vcard" style="font-size: 88%; width: 22em; text-align: left; line-height: 1.5em" | colspan=2 | {| style="background-color: #009edb; color: white; width: 100%; text-align: center" | style="vertical-align: middle" | [[file:Small Flag of the United Nations ZP.svg|40px]] ! style="vertical-align: middle" | {{{name}}} |} |- {{#if:{{{image|}}}| {{!}} colspan=2 style="text-align: center" {{!}} [[file:{{{image}}}{{!}}{{#if:{{{image size|}}}|{{{image size}}}|239px}}]] {{!}}- {{#if:{{{caption|}}}| {{!}} colspan=2 style="text-align: center" {{!}} {{{caption}}} {{!}}- }} }} {{#if:{{{type|}}}| ! ਕਿਸਮ {{!}} {{{type}}} {{!}}- }} {{#if:{{{acronyms|}}}| ! ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ {{!}} {{{acronyms}}} {{!}}- }} {{#if:{{{head|}}}| ! ਮੁਖੀਆ {{!}} {{{head}}} {{!}}- }} {{#if:{{{status|}}}| ! ਵਰਤਮਾਨ<br />ਹਾਲਤ {{!}} {{{status}}} {{!}}- }} {{#if:{{{established|}}}| ! ਸਥਾਪਨਾ {{!}} {{{established}}} {{!}}- }} {{#if:{{{headquarters|}}}| ! ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਫ਼ਤਰ {{!}} {{{headquarters}}} {{!}}- }} {{#if:{{{website|}}}| ! ਵੈਬਸਾਈਟ {{!}} {{{website}}} {{!}}- }} {{#if:{{{parent|}}}| ! ਮੂਲ ਸੰਸਥਾ {{!}} {{{parent}}} {{!}}- }} {{#if:{{{subsidiaries|}}}| ! ਸ਼ਾਖਾ ਸੰਸਥਾਵਾਂ {{!}} {{{subsidiaries}}} {{!}}- }} {{#if:{{{footnotes|}}}| ! colspan=2 style="font-size: smaller" {{!}} {{{footnotes}}} {{!}}- }} |}<noinclude>{{Documentation}}<!-- Please add any category and interwiki links on the /doc page, not here - thanks! --></noinclude> tcuypj6f4s2n2hhico1y4ektqdxn7y3 0 10948 608966 534521 2022-07-24T05:53:49Z Ishwar Sandhu 29053 wikitext text/x-wiki '''ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ''' (ਸਲਤਨਤ - ਏ - ਹਿੰਦ / ਸਲਤਨਤ - ਏ - ਦਿੱਲੀ/ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ/ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਪਠਾਨ ਸੁਲਤਾਨ) 1210 ਤੋਂ 1526 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ]] ਉੱਤੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੁਲਤਾਨਾਂ ਦੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦਿੱਲੀ ਸੀ। ਉਹ ਸੁਲਤਾਨ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਲੈਂਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ "ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ" ਅਖਵਾਏ ਸਨ। [[ਦਿੱਲੀ]] ਉੱਤੇ ਕਈ [[ਤੁਰਕ]] [[ਅਫਗਾਨ]] ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਨੇ ਮੱਧਕਾਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ:<br> * [[ਗ਼ੁਲਾਮ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] (1206 - 1290), 84 ਸਾਲ * [[ਖਿਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] (1290 - 1320), 30 ਸਾਲ * [[ਤੁਗਲਕ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] (1320 - 1413), 93 ਸਾਲ * [[ਸੈਯਅਦ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] (1414 - 1451), 36 ਸਾਲ * [[ਲੋਧੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] (1451 - 1526), 76 ਸਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। [[ਮੁਹੰਮਦ ਗੌਰੀ]] ਦਾ ਗੁਲਾਮ [[ਕੁਤੁਬ-ਉਦ-ਦੀਨ ਐਬਕ]], ਗੁਲਾਮ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੁਲਤਾਨ ਸੀ। ਐਬਕ ਦਾ ਰਾਜ ਪੂਰੇ [[ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਖਿਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] ਨੇ [[ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਰਾਜਭਾਗ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਦੀਪ]] ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਵੀ ਦਿੱਲੀ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆਂ ਸੀ।<ref>ਪ੍ਰਦੀਪ ਬਰੂਆ ''The State at War in South Asia'', ISBN 978-0803213449, ਸਫੇ 29-30</ref>,<ref name=re2000>ਰਿਚਰਡ ਈਟਨ (2000), [http://jis.oxfordjournals.org/content/11/3/283.extract Temple Desecration and Indo-Muslim States], Journal of Islamic Studies, 11(3), pp 283-319</ref> ਪਰ [[ਇੰਡੋ-ਇਸਲਾਮਿਕ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ]] ਦੇ ਉਭਾਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref>A. Welch, “Architectural Patronage and the Past: The Tughluq Sultans of India,” Muqarnas 10, 1993, ਪੰਨੇ 311-322</ref><ref>ਜੇ. ਏ. ਪੇਜ, [http://www.archive.org/stream/guidetothequtbde031434mbp#page/n15/mode/2up/search/temple Guide to the Qutb], Delhi, Calcutta, 1927, ਪੰਨੇ 2-7</ref> ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਮੁਸਲਮਾਨ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਕੁਝ ਕਾਲ-ਖੰਡ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਇੱਕ ਔਰਤ ਨੇ ਸੱਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref>Bowering et al., The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought, ISBN 978-0691134840, ਪ੍ਰਿੰਸਟਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ</ref> ਇਹ ਸਾਮਰਾਜ [[ਮੁਗਲ ਸਲਤਨਤ]] ਦੇ ਆਉਣ ਨਾਲ 1526 ਵਿੱਚ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਇਤਿਹਾਸ == ===ਪਿਛੋਕੜ=== ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ਇੱਕ ਵਡੇਰੇ ਰੁਝਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਏਸ਼ੀਆ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮੁੱਚੇ ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਰੁਝਾਨ ਸੀ: ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਨਾਬਦੋਈ ਤੁਰਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਮਦ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾ ਪ੍ਰਸੰਗ ਇੱਕ ਵਡੇਰੇ ਰੁਝਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਏਸ਼ੀਆ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਮੁੱਚੇ ਦੱਖਣੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਨਾਬਦੋਈ ਤੁਰਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਆਮਦ। ਇਸਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ 9 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਇਸਲਾਮਿਕ ਖਿਲਾਫ਼ਤ ਨੇ ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਖਿੰਡਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਵਿਰੋਧੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਾਕਮਾਂ ਨੇ ਕੇਂਦਰੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਰਾਜਾਂ ਤੋਂ ਗੈਰ-ਮੁਸਲਿਮ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਤੁਰਕਾਂ ਨੂੰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਨੂੰ ਵਫ਼ਾਦਾਰ ਫੌਜੀ ਗੁਲਾਮ ਬਣਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਮਲੂਕ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਜਲਦੀ ਹੀ, ਤੁਰਕ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਸਲਾਮੀਕਰਨ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਤੁਰਕੀ ਮਮਲੂਕ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗੁਲਾਮ ਆਖਰਕਾਰ ਹਾਕਮ ਬਣ ਗਏ ਅਤੇ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵੱਲ ਕਰਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਜਗਤ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਮਮਲੁਕ ਸਲਤਨਤਾਂ ਮਿਸਰ ਤੋਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਸਥਾਪਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ।<ref name="asher">{{citation|last1=Asher|first1=C. B.|last2=Talbot|first2=C|date=1 January 2008|title=India Before Europe|edition=1st|publisher=[[Cambridge University Press]]|isbn=978-0-521-51750-8|url=https://books.google.com/books?id=ZvaGuaJIJgoC&pg=PA19|pages=19, 50–51}}</ref> ਇਹ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਫੈਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਵਡੇਰੇ ਇੱਕ ਰੁਝਾਨ ਦਾ ਵੀ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸੇ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਮਾਜਾਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਸ ਦੇ ਲੰਬੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੌਰਾਨ ਘੁਮੰਤਰੂ ਜਾਤੀ ਦੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਉੱਤੇ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਵੇਲੇ, ਇਹ ਯਾਦ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਪੂਰਵ-ਇਸਲਾਮਿਕ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਛਾਪੇ ਮਾਰਨ ਵਾਲੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦਾ ਅਕਸਰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਅਰਥ ਵਿਚ, ਮੁਸਲਿਮ ਘੁਸਪੈਠਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਿਮ ਹਮਲੇ ਪਹਿਲੇ ਹਜ਼ਾਰ ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੇ ਨਹੀਂ ਸਨ।<ref>Richard M. Frye, "Pre-Islamic and Early Islamic Cultures in Central Asia", in ''Turko-Persia in Historical Perspective'', ed. Robert L. Canfield (Cambridge U. Press c. 1991), 35–53.</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਮਰਾਜ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]] ns08ylqbuogo67xj0r1wx9r5kc0ohsl 0 10952 608969 526082 2022-07-24T06:44:30Z Ishwar Sandhu 29053 wikitext text/x-wiki [[File:Portrait of Sultan 'Ala-ud-Din, Padshah of Delhi.jpg|thumb]] '''ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ''' [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]] ਦੇ [[ਖ਼ਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] ਦਾ ਦੂਜਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਜੇਤੂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦੁਰੈ ਤੱਕ ਫੈਲਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੰਨਾ ਸਾਮਰਾਜ ਅਗਲੇ ਤਿੰਨ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਾਸਕ ਸਥਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ [[ਚਿੱਤੌੜ]] ਦੇ ਫਤਹਿ ਅਭਿਆਨ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਵਧੀ ਵਿੱਚ [[ਮਲਿਕ ਮੁਹੰਮਦ]] ਜਾਇਸੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਪਦਮਾਵਤ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਰਾਣੀ ਪਦਮਾਵਤੀ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਉੱਤੇ ਮੋਹਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬ ਵਲੋਂ [[ਮੰਗੋਲ]] ਹਮਲੇ ਵੀ ਹੋਏ। ਉਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵੀ ਡਟਕੇ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ। ===ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ=== ==ਨਾਮ ਅਤੇ ਬਚਪਨ== ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਨਾਂ ਅਲੀ ਗੁਰਸ਼ਸਪ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ਼ਹਾਬਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਸੀ ਜੋ ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਸੀ। ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦਾ ਭਤੀਜਾ ਅਤੇ ਜਵਾਈ ਸੀ। ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦੀ ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਬਾਰੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਲੀ ਗੁਰਸ਼ਸਪ ਅਜੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦਾ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸਦੇ ਚਾਚੇ ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੂੰ ਪੜ੍ਹਣ-ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰੁਚੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ ਅਨਪੜ੍ਹ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਪਰੰਤੂ ਉਸਨੇ ਅਸ਼ਤਰ-ਸ਼ਸਤਰ ਚਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਹੋਣ ਤੇ ਇੱਕ ਸੂਰਵੀਰ ਯੋਧਾ ਬਣਿਆ। ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਅਲੀ ਗੁਰਸ਼ਸਪ ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ===ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ=== '''ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ''' 1296ਈ. ਤੋਂ 1316 ਈ. ਤੱਕ ਰਾਜਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਾ। ਉੱਚੇ ਮਨਸੂਬਿਆਂ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਸਕ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਗੱਦੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਨਾਪਤੀਆਂ [[ਉਲਗ ਖਾਂ]],[[ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ]],[[ਜ਼ਫਰ ਖਾਂ]] ਅਤੇ [[ਅਲਪ ਖਾਂ]] ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸੋਚੀ। ===ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ=== ==ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਜਿੱਤ== ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚਾ ਕੀਤਾ। 1297 ਈ. ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਨਾਪਤੀਆਂ [[ਉਲਗ ਖਾਂ]] ਅਤੇ [[ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਇਸ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਫਤਿਹ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਭੇਜੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਰਾਜਾ [[ਕਰਣ ਦੇਵ]] ਸੀ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਹਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪੁੱਤਰੀ [[ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ]] ਨਾਲ ਰਾਜਧਾਨੀ ''ਅਨਹਿਲਵਾੜਾ'' ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੇ ਰਾਜੇ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਕੋਲ ਸ਼ਰਨ ਲਈ। ''ਅਨਹਿਲਵਾੜਾ'' ਵਿਖੇ ਹਮਲਾਵਾਰਾਂ ਨੇ ਖੂਬ ਲੁੱਟਮਾਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਬੜੋਚ ਅਤੇ ਖੰਬਾਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਗਿਆ। [[ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ]] ਨੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਖੰਬਾਤ ਤੋਂ ਮਲਿਕ ਕਫ਼ੂਰ ਨਾਮੀ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਹਿੰਦੂ ਨਿਪੁੰਸਕ ਨੂੰ 1000 ਦੀਨਾਰ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ। ਇਸ 'ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਦੀਨਾਰੀ' ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਗ ਲਿਆ। ==ਰਣਥੰਭੋਰ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1299 ਈ. ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਉਲਗ ਖਾਂ ਅਤੇ ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਸਹਿਤ ਰਣਥੰਭਰ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਣਥੰਭੋਰ ਦਾ ਰਾਜਾ ਹਮੀਰ ਦੇਵ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਰਣਥੰਭੋਰ ਦੇ ਕਿਲੇ ਤੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਲਗ ਖਾਂ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰਾ ਕੇ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸੈਨਾ ਦੀ ਹਾਰ ਅਤੇ ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸਮਾਚਾਰ ਸੁਣ ਕੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਸੈਨਾ ਦੀ ਕਮਾਣ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਈ। ਰਾਜੇ ਹਮੀਰ ਦੇਵ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਫੇਰ ਬੜੀ ਵੀਰਤਾ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਗਿਆਰਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਲੜਾਈ ਚੱਲਦੀ ਰਹੀ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਣਾ ਦੇ ਇੱਕ ਸੈਨਾਪਤੀ ਰਣ ਮੱਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਵਾਮੀ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੁਲਾਈ 1301 ਈ. ਵਿੱਚ ਰਣਥੰਭੋਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖਲਜੀ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਮੇਵਾੜ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1303 ਈ. ਵਿੱਚ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੇ ਮੇਵਾੜ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚਾ ਕੀਤਾ। ਮੇਵਾੜ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਾਜ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚਿਤੌੜ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਰਾਜਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਤਨੀ [[ਰਾਣੀ ਪਦਮਨੀ]] ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਇਸਤਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਾਵਲਾ ਸੀ। ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਗਾਥਾ ਅਨੁਸਾਰ [[ਰਾਣਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਬੜੀ ਉਦਾਰਤਾ ਨਾਲ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਰਾਹੀਂ ਰਾਣੀ[[ਰਾਣੀ ਪਦਮਨੀ]] ਦਾ ਦੀਦਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੁਲਤਾਨ ਦਾ ਮਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਚਿਤੌੜ ਦੇ ਬਾਹਰਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੱਕ ਛੱਡਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਧੋਖੇ ਨਾਲ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਹੁਣ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਿਆ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਹਰਮ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ। ਰਾਣੀ ਨੇ ਇੱਕ ਚਾਲ ਚੱਲੀ। ਉਸ ਨੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਦਾਸੀਆਂ ਸਮੇਤ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 700 ਰਾਜਪੂਤ ਸੈਨਿਕ ਦਾਸੀਆਂ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਛੁਡਾ ਕੇ ਲੈ ਆਏ। ਇਸ ਤੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਬਹੁਤ ਕ੍ਰੋਧਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਚਿਤੌੜ ਦੇ ਕਿਲੇ ਉੱਤੇ ਧਾਵਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਨੇ ''ਗੋਰਾ'' ਅਤੇ ''ਬਾਦਲ'' ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਲਗਭਗ ਪੰਜ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਡੱਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਪਰੰਤੂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਗਏ। ''ਗੋਰਾ'' ਅਤੇ ''ਬਾਦਲ'' ਲਾਸਾਨੀ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਨੇ ਚਿਤੌੜ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[[ਰਾਣਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ '''ਖਿਜਰ ਖਾਂ''' ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਚਿਤੌੜ ਨੂੰ ''ਖਿਜ਼ਰਾਬਾਦ'' ਦਾ ਨਵਾਂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ==ਮਾਲਵਾ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1305 ਈ. ਵਿੱਚ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਨੇ ਮਾਲਵਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੇਤਰ,ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਜੈਨ ਧਾਰ, ਚੰਦੇਰੀ, ਮਾਂਡੂ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਨੂੰ ਫਤਿਹ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਉਸ ਨੇ '''ਆਈਨ-ਅਲ-ਮੁਲਕ''' ਮੁਲਤਾਨੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ 10,000 ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਫੌਜ ਭੇਜੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ '''ਰਾਏ ਮਹਲਕ ਦੇਵ''' ਮਾਲਵਾ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਦਾ ਵਜ਼ੀਰ ''ਕੋਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ'' ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਾਸ 30,000 ਤੋਂ 40,000 ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਅਤੇ ਪੈਦਲ ਸੈਨਿਕ ਸਨ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਬੜੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕਤਲੇਆਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ''ਕੂਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ'' ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਫੌਜ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਅੱਗੇ ਵਧੇਰੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਟਿਕ ਨਾ ਸਕੀ ਅਤੇ ਉਹ ਰਣ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਕੱਟ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ '''ਮਹਲਕ ਦੇਵ''' ਦੌੜ ਕੇ ਮਾਂਡੂ ਦੇ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ। '''ਮਹਲਕ ਦੇਵ''' ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਮੰਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਰਸਤਾ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਾਹੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਕਿਲੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆ ਕੇ ਹੱਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ '''ਮਹਲਕ ਦੇਵ''' ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 24 ਦਸੰਬਰ, 1305 ਈ. ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ''ਮਾਂਡੂ'' ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੇ '''ਆਈਨ-ਉਲ-ਮੁਲਕ''' ਦੀ ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ''ਮਾਲਵਾ'' ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ==ਸਿਵਾਨਾ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1308 ਈ. ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ''ਅਲਾਉੱਦੀਨ'' ਨੇ ਮਾਰਵਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਸੁਲਤਾਨ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜੀ ਗਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਸਿਵਾਨਾ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿਵਾਨਾ, ਜੋਧਪੁਰ ਤੋਂ 80 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਦੱਖਣ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਰਮਾਰ ਵੰਸ਼ ਦਾ '''ਸੀਤਲ ਦੇਵ''' ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ ਉਸ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਸਮਾਚਾਰ ਮਿਲਿਆ ਕਿ ਸ਼ਾਹੀ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ 3 ਜੁਲਾਈ, 1309 ਈ. ਨੂੰ ਆਪ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਸਹਿਤ ਸਿਵਾਨਾ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਸੈਨਾ ਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਟੁਕੜੀਆਂ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਦੱਖਣ ਤੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲੋਂ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਝੀਲ ਤੋਂ ਕਿਲ੍ਹੇ ਅੰਦਰ ਪਾਣੀ ਜਾਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ''ਸੀਤਲ ਦੇਵ ਜਿਆਦਾ'' ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਲੜਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀਰਗਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ 9 ਸਤੰਬਰ, 1309 ਈ. ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਤੀਰਾਂ ਨਾਲ ਛਲਣੀ ਲੰਬਾ ਚੌੜਾ ਸਰੀਰ ਸੁਲਤਾਨ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਬੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ '''ਕਮਾਲਉਦੀਨ ਗੁਰਗ''' ਨੂੰ ਜਿੱਤੇ ਗਏ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ''ਗਵਰਨਰ'' ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ। ==ਜਾਲੌਰ ਦੀ ਜਿੱਤ== ਜਾਲੌਰ ਦਾ ਰਾਜ ਸਿਵਾਨਾ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 50 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਸਾਹਸੀ ਸ਼ਾਸਕ '''ਕਨਹੜ ਦੇਵ''' ਸੀ। 1297 ਈ. ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਲਗ ਖਾਂ ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖਲਜ਼ੀ ਸੈਨਾ ਵਾਪਸੀ ਸਮੇਂ ਮਾਰਵਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ '''ਕਨਹੜ ਦੇਵ''' ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਉਸ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬੰਦੀ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਕਈ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੱਕ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਦੀ ਸੈਨਾ ''ਰਣਥੰਭੋਰ'', ''ਚਿਤੌੜ'' ਅਤੇ ''ਮਾਲਵਾ'' ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਜਿੱਤਣ ਲੱਗੀ ਰਹੀ। ''ਕਮਾਲਉੱਦੀਨ ਗੁਰਗ'' ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਲਜੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਜਲੌਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਨਹੜ ਦੇਵ ਨੇ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦਾ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਅੰਤ ''ਬੀਕਾ ਦਾਹੀਆ'' ਨਾਂ ਦੇ ਉਸ ਦੇ ਇੱਕ ਸੈਨਿਕ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਕਾਰਨ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਕਿਲ੍ਹੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਗਏ ''ਕਨਹੜ ਦੇਵ'' ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੈਨਿਕ ਬੜੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਮਾਰੇ ਗਏ ਵਾਸਘਾਤੀ ''ਬੀਕਾ'' ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਸਵੈ-ਅਭਿਮਾਨੀ ਪਤਨੀ ਰਾਹੀਂ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ''ਜਲੌਰ'' ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਰਾਜ ਨੂੰ [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ==ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1306 ਈ. ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਮਾਲਿਕ ਕਾਫ਼ੂਰ ਨੂੰ ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨ ''ਰਾਮ ਚੰਦਰ'' ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ''ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ'' ਦੇ ਰਾਜਕਾਲ ਵਿੱਚ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੇ ਆਪ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਟੈਕਸ ਲੈਣ ਦਾ ਵਾਇਦਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਤਾਂ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਟੈਕਸ ਭੇਜਦਾ ਰਿਹਾ ਪ੍ਰੰਤੂ 1303 ਈ. ਤੋਂ 1306 ਈ. ਤੱਕ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਉਸ ਨੇ ਟੈਕਸ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਸੁਲਤਾਨ ਉਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ''ਕਰਣ ਦੇਵ'' ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪੁੱਤਰੀ ''ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ'' ਨੇ ਦੇਵਗਿਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲਈ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਪੂਰ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਹੀ ਹਰਮ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾ ਦੇਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਕਮਲਾ ਦੇਵੀ ਜੋ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਦੀ ਮਲਿਕਾ ਬਣ ਗਈ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਵਿੱਚ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਸਮੇਤ ਮਲਿਕ ਕਾਫ਼ੂਰ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵੱਲੋਂ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੇਵਗਿਰੀ ਵੱਲ ਵਧਿਆ ''ਰਾਣਾ ਕਰਣ ਦੇਵ'' ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਡੱਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ, ਪਰੰਤੂ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਾਰਿਆ। ''ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ'' ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ''ਖਿਜ਼ਰ ਖਾਂ'' ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਕਾਫ਼ੂਰ ਨੇ ਦੇਵਗਿਰੀ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ''ਰਾਮ ਚੰਦਰ'' ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਉਹਨਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਗੋਡੇ ਟੇਕ ਦਿੱਤੇ। ਉਸ ਨੇ ਕਾਫ਼ੂਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਧਨ ਦਿੱਤਾ ਹਰ ਸਾਲ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਧਨ ਰਾਸ਼ੀ ਭੇਜਣ ਦਾ ਵਚਨ ਵੀ ਦਿੱਤਾ। ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ '''ਰਾਏ ਰਾਇਆ''' (ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜਾ) ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਇੱਕ ਤਾਂ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਧਨ ਰਾਸ਼ੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਈ ਦੂਜਾ, ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਦੂਰ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸੈਨਿਕ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣ ਗਿਆ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖ਼ਿਲਜੀ ਵੰਸ਼]] 9oq5ftuqxp11t6ula8352c683ttnowb 608970 608969 2022-07-24T06:50:59Z Ishwar Sandhu 29053 ਕੜੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ wikitext text/x-wiki [[File:Portrait of Sultan 'Ala-ud-Din, Padshah of Delhi.jpg|thumb]] '''ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ''' [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]] ਦੇ [[ਖ਼ਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] ਦਾ ਦੂਜਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਜੇਤੂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦੁਰੈ ਤੱਕ ਫੈਲਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੰਨਾ ਸਾਮਰਾਜ ਅਗਲੇ ਤਿੰਨ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਾਸਕ ਸਥਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ [[ਚਿੱਤੌੜ]] ਦੇ ਫਤਹਿ ਅਭਿਆਨ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਵਧੀ ਵਿੱਚ [[ਮਲਿਕ ਮੁਹੰਮਦ]] ਜਾਇਸੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਪਦਮਾਵਤ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਰਾਣੀ ਪਦਮਾਵਤੀ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਉੱਤੇ ਮੋਹਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬ ਵਲੋਂ [[ਮੰਗੋਲ]] ਹਮਲੇ ਵੀ ਹੋਏ। ਉਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵੀ ਡਟਕੇ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ। ===ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ=== ==ਨਾਮ ਅਤੇ ਬਚਪਨ== ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਨਾਂ ਅਲੀ ਗੁਰਸ਼ਸਪ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ਼ਹਾਬਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਸੀ ਜੋ ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਸੀ। ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦਾ ਭਤੀਜਾ ਅਤੇ ਜਵਾਈ ਸੀ। ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦੀ ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਬਾਰੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਲੀ ਗੁਰਸ਼ਸਪ ਅਜੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦਾ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸਦੇ ਚਾਚੇ ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੂੰ ਪੜ੍ਹਣ-ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰੁਚੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ ਅਨਪੜ੍ਹ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਪਰੰਤੂ ਉਸਨੇ ਅਸ਼ਤਰ-ਸ਼ਸਤਰ ਚਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਹੋਣ ਤੇ ਇੱਕ ਸੂਰਵੀਰ ਯੋਧਾ ਬਣਿਆ। ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਅਲੀ ਗੁਰਸ਼ਸਪ ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ===ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ=== '''ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ''' 1296ਈ. ਤੋਂ 1316 ਈ. ਤੱਕ ਰਾਜਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਾ। ਉੱਚੇ ਮਨਸੂਬਿਆਂ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਸਕ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਗੱਦੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਨਾਪਤੀਆਂ [[ਉਲਗ ਖਾਂ]],[[ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ]],[[ਜ਼ਫਰ ਖਾਂ]] ਅਤੇ [[ਅਲਪ ਖਾਂ]] ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸੋਚੀ। ===ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ=== ==ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਜਿੱਤ== ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚਾ ਕੀਤਾ। 1297 ਈ. ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਨਾਪਤੀਆਂ [[ਉਲਗ ਖਾਂ]] ਅਤੇ [[ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਇਸ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਫਤਿਹ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਭੇਜੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਰਾਜਾ [[ਕਰਣ ਦੇਵ]] ਸੀ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਹਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪੁੱਤਰੀ [[ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ]] ਨਾਲ ਰਾਜਧਾਨੀ ''ਅਨਹਿਲਵਾੜਾ'' ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੇ ਰਾਜੇ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਕੋਲ ਸ਼ਰਨ ਲਈ। ''ਅਨਹਿਲਵਾੜਾ'' ਵਿਖੇ ਹਮਲਾਵਾਰਾਂ ਨੇ ਖੂਬ ਲੁੱਟਮਾਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਬੜੋਚ ਅਤੇ ਖੰਬਾਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਗਿਆ। [[ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ]] ਨੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਖੰਬਾਤ ਤੋਂ ਮਲਿਕ ਕਫ਼ੂਰ ਨਾਮੀ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਹਿੰਦੂ ਨਿਪੁੰਸਕ ਨੂੰ 1000 ਦੀਨਾਰ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ। ਇਸ 'ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਦੀਨਾਰੀ' ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਗ ਲਿਆ। ==ਰਣਥੰਭੋਰ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1299 ਈ. ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਉਲਗ ਖਾਂ ਅਤੇ ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਸਹਿਤ ਰਣਥੰਭਰ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਣਥੰਭੋਰ ਦਾ ਰਾਜਾ ਹਮੀਰ ਦੇਵ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਰਣਥੰਭੋਰ ਦੇ ਕਿਲੇ ਤੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਲਗ ਖਾਂ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰਾ ਕੇ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸੈਨਾ ਦੀ ਹਾਰ ਅਤੇ ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸਮਾਚਾਰ ਸੁਣ ਕੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਸੈਨਾ ਦੀ ਕਮਾਣ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਈ। ਰਾਜੇ ਹਮੀਰ ਦੇਵ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਫੇਰ ਬੜੀ ਵੀਰਤਾ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਗਿਆਰਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਲੜਾਈ ਚੱਲਦੀ ਰਹੀ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਣਾ ਦੇ ਇੱਕ ਸੈਨਾਪਤੀ ਰਣ ਮੱਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਵਾਮੀ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੁਲਾਈ 1301 ਈ. ਵਿੱਚ ਰਣਥੰਭੋਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖਲਜੀ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਮੇਵਾੜ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1303 ਈ. ਵਿੱਚ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੇ ਮੇਵਾੜ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚਾ ਕੀਤਾ। ਮੇਵਾੜ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਾਜ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚਿਤੌੜ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਰਾਜਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਤਨੀ [[ਰਾਣੀ ਪਦਮਨੀ]] ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਇਸਤਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਾਵਲਾ ਸੀ। ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਗਾਥਾ ਅਨੁਸਾਰ [[ਰਾਣਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਬੜੀ ਉਦਾਰਤਾ ਨਾਲ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਰਾਹੀਂ ਰਾਣੀ[[ਰਾਣੀ ਪਦਮਨੀ]] ਦਾ ਦੀਦਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੁਲਤਾਨ ਦਾ ਮਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਚਿਤੌੜ ਦੇ ਬਾਹਰਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੱਕ ਛੱਡਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਧੋਖੇ ਨਾਲ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਹੁਣ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਿਆ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਹਰਮ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ। ਰਾਣੀ ਨੇ ਇੱਕ ਚਾਲ ਚੱਲੀ। ਉਸ ਨੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਦਾਸੀਆਂ ਸਮੇਤ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 700 ਰਾਜਪੂਤ ਸੈਨਿਕ ਦਾਸੀਆਂ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਛੁਡਾ ਕੇ ਲੈ ਆਏ। ਇਸ ਤੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਬਹੁਤ ਕ੍ਰੋਧਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਚਿਤੌੜ ਦੇ ਕਿਲੇ ਉੱਤੇ ਧਾਵਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਨੇ ''ਗੋਰਾ'' ਅਤੇ ''ਬਾਦਲ'' ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਲਗਭਗ ਪੰਜ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਡੱਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਪਰੰਤੂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਗਏ। ''ਗੋਰਾ'' ਅਤੇ ''ਬਾਦਲ'' ਲਾਸਾਨੀ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਨੇ ਚਿਤੌੜ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[[ਰਾਣਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ '''ਖਿਜਰ ਖਾਂ''' ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਚਿਤੌੜ ਨੂੰ ''ਖਿਜ਼ਰਾਬਾਦ'' ਦਾ ਨਵਾਂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ==ਮਾਲਵਾ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1305 ਈ. ਵਿੱਚ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਨੇ ਮਾਲਵਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੇਤਰ,ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਜੈਨ ਧਾਰ, ਚੰਦੇਰੀ, ਮਾਂਡੂ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਨੂੰ ਫਤਿਹ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਉਸ ਨੇ '''ਆਈਨ-ਅਲ-ਮੁਲਕ''' ਮੁਲਤਾਨੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ 10,000 ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਫੌਜ ਭੇਜੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ '''ਰਾਏ ਮਹਲਕ ਦੇਵ''' ਮਾਲਵਾ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਦਾ ਵਜ਼ੀਰ ''ਕੋਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ'' ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਾਸ 30,000 ਤੋਂ 40,000 ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਅਤੇ ਪੈਦਲ ਸੈਨਿਕ ਸਨ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਬੜੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕਤਲੇਆਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ''ਕੂਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ'' ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਫੌਜ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਅੱਗੇ ਵਧੇਰੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਟਿਕ ਨਾ ਸਕੀ ਅਤੇ ਉਹ ਰਣ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਕੱਟ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ '''ਮਹਲਕ ਦੇਵ''' ਦੌੜ ਕੇ ਮਾਂਡੂ ਦੇ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ। '''ਮਹਲਕ ਦੇਵ''' ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਮੰਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਰਸਤਾ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਾਹੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਕਿਲੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆ ਕੇ ਹੱਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ '''ਮਹਲਕ ਦੇਵ''' ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 24 ਦਸੰਬਰ, 1305 ਈ. ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ''ਮਾਂਡੂ'' ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੇ '''ਆਈਨ-ਉਲ-ਮੁਲਕ''' ਦੀ ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ''ਮਾਲਵਾ'' ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ==ਸਿਵਾਨਾ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1308 ਈ. ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ''ਅਲਾਉੱਦੀਨ'' ਨੇ ਮਾਰਵਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਸੁਲਤਾਨ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜੀ ਗਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਸਿਵਾਨਾ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿਵਾਨਾ, ਜੋਧਪੁਰ ਤੋਂ 80 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਦੱਖਣ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਰਮਾਰ ਵੰਸ਼ ਦਾ '''ਸੀਤਲ ਦੇਵ''' ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ ਉਸ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਸਮਾਚਾਰ ਮਿਲਿਆ ਕਿ ਸ਼ਾਹੀ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ 3 ਜੁਲਾਈ, 1309 ਈ. ਨੂੰ ਆਪ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਸਹਿਤ ਸਿਵਾਨਾ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਸੈਨਾ ਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਟੁਕੜੀਆਂ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਦੱਖਣ ਤੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲੋਂ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਝੀਲ ਤੋਂ ਕਿਲ੍ਹੇ ਅੰਦਰ ਪਾਣੀ ਜਾਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ''ਸੀਤਲ ਦੇਵ ਜਿਆਦਾ'' ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਲੜਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀਰਗਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ 9 ਸਤੰਬਰ, 1309 ਈ. ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਤੀਰਾਂ ਨਾਲ ਛਲਣੀ ਲੰਬਾ ਚੌੜਾ ਸਰੀਰ ਸੁਲਤਾਨ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਬੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ '''ਕਮਾਲਉਦੀਨ ਗੁਰਗ''' ਨੂੰ ਜਿੱਤੇ ਗਏ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ''ਗਵਰਨਰ'' ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ। ==ਜਾਲੌਰ ਦੀ ਜਿੱਤ== ਜਾਲੌਰ ਦਾ ਰਾਜ ਸਿਵਾਨਾ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 50 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਸਾਹਸੀ ਸ਼ਾਸਕ '''ਕਨਹੜ ਦੇਵ''' ਸੀ। 1297 ਈ. ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਲਗ ਖਾਂ ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖਲਜ਼ੀ ਸੈਨਾ ਵਾਪਸੀ ਸਮੇਂ ਮਾਰਵਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ '''ਕਨਹੜ ਦੇਵ''' ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਉਸ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬੰਦੀ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਕਈ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੱਕ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਦੀ ਸੈਨਾ ''ਰਣਥੰਭੋਰ'', ''ਚਿਤੌੜ'' ਅਤੇ ''ਮਾਲਵਾ'' ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਜਿੱਤਣ ਲੱਗੀ ਰਹੀ। ''ਕਮਾਲਉੱਦੀਨ ਗੁਰਗ'' ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਲਜੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਜਲੌਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਨਹੜ ਦੇਵ ਨੇ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦਾ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਅੰਤ ''ਬੀਕਾ ਦਾਹੀਆ'' ਨਾਂ ਦੇ ਉਸ ਦੇ ਇੱਕ ਸੈਨਿਕ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਕਾਰਨ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਕਿਲ੍ਹੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਗਏ ''ਕਨਹੜ ਦੇਵ'' ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੈਨਿਕ ਬੜੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਮਾਰੇ ਗਏ ਵਾਸਘਾਤੀ ''ਬੀਕਾ'' ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਸਵੈ-ਅਭਿਮਾਨੀ ਪਤਨੀ ਰਾਹੀਂ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ''ਜਲੌਰ'' ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਰਾਜ ਨੂੰ [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ==ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1306 ਈ. ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਮਾਲਿਕ ਕਾਫ਼ੂਰ ਨੂੰ ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨ ''ਰਾਮ ਚੰਦਰ'' ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ''ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ'' ਦੇ ਰਾਜਕਾਲ ਵਿੱਚ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੇ ਆਪ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਟੈਕਸ ਲੈਣ ਦਾ ਵਾਇਦਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਤਾਂ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਟੈਕਸ ਭੇਜਦਾ ਰਿਹਾ ਪ੍ਰੰਤੂ 1303 ਈ. ਤੋਂ 1306 ਈ. ਤੱਕ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਉਸ ਨੇ ਟੈਕਸ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਸੁਲਤਾਨ ਉਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ''ਕਰਣ ਦੇਵ'' ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪੁੱਤਰੀ ''ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ'' ਨੇ ਦੇਵਗਿਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲਈ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਪੂਰ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਹੀ ਹਰਮ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾ ਦੇਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਕਮਲਾ ਦੇਵੀ ਜੋ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਦੀ ਮਲਿਕਾ ਬਣ ਗਈ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਵਿੱਚ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਸਮੇਤ ਮਲਿਕ ਕਾਫ਼ੂਰ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵੱਲੋਂ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੇਵਗਿਰੀ ਵੱਲ ਵਧਿਆ ''ਰਾਣਾ ਕਰਣ ਦੇਵ'' ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਡੱਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ, ਪਰੰਤੂ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਾਰਿਆ। ''ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ'' ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ''ਖਿਜ਼ਰ ਖਾਂ'' ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਕਾਫ਼ੂਰ ਨੇ ਦੇਵਗਿਰੀ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ''ਰਾਮ ਚੰਦਰ'' ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਉਹਨਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਗੋਡੇ ਟੇਕ ਦਿੱਤੇ। ਉਸ ਨੇ ਕਾਫ਼ੂਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਧਨ ਦਿੱਤਾ ਹਰ ਸਾਲ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਧਨ ਰਾਸ਼ੀ ਭੇਜਣ ਦਾ ਵਚਨ ਵੀ ਦਿੱਤਾ। ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ '''ਰਾਏ ਰਾਇਆ''' (ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜਾ) ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਇੱਕ ਤਾਂ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਧਨ ਰਾਸ਼ੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਈ ਦੂਜਾ, ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਦੂਰ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸੈਨਿਕ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣ ਗਿਆ। ===ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ=== ==ਵਾਰੰਗਲ ਦੀ ਜਿੱਤ== ==ਦੁਆਰਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਜਿੱਤ== ==ਮਦੁਰਾ ਦੀ ਜਿੱਤ== ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖ਼ਿਲਜੀ ਵੰਸ਼]] snb7shx1qnfm9x051xigk6c0hviq4rt 608971 608970 2022-07-24T06:58:58Z Ishwar Sandhu 29053 ਕੜੀਆਂ ਜੋੜੀਆਂ wikitext text/x-wiki [[File:Portrait of Sultan 'Ala-ud-Din, Padshah of Delhi.jpg|thumb]] '''ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ''' [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]] ਦੇ [[ਖ਼ਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] ਦਾ ਦੂਜਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਜੇਤੂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਸਾਮਰਾਜ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮਦੁਰੈ ਤੱਕ ਫੈਲਾ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੰਨਾ ਸਾਮਰਾਜ ਅਗਲੇ ਤਿੰਨ ਸੌ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਕੋਈ ਵੀ ਸ਼ਾਸਕ ਸਥਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ [[ਚਿੱਤੌੜ]] ਦੇ ਫਤਹਿ ਅਭਿਆਨ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਅਵਧੀ ਵਿੱਚ [[ਮਲਿਕ ਮੁਹੰਮਦ]] ਜਾਇਸੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਪਦਮਾਵਤ ਵਿੱਚ ਵਰਣਿਤ ਰਾਣੀ ਪਦਮਾਵਤੀ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਉੱਤੇ ਮੋਹਿਤ ਸੀ। ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ [[ਭਾਰਤੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਉੱਪਰ ਜਿੱਤਾਂ]], [[ਮੰਗੋਲ]] ਹਮਲਵਰਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ, [[ਬਾ਼ਜ਼ਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ]], [[ਆਰਥਿਕ ਪ੍ਰਬੰਧ]] ਅਤੇ [[ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੰਮਾਂ]] ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬ ਵਲੋਂ [[ਮੰਗੋਲ]] ਹਮਲੇ ਵੀ ਹੋਏ। ਉਸਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵੀ ਡਟਕੇ ਸਾਹਮਣਾ ਕੀਤਾ। ===ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ=== ==ਨਾਮ ਅਤੇ ਬਚਪਨ== ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਨਾਂ ਅਲੀ ਗੁਰਸ਼ਸਪ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਸ਼ਹਾਬਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਸੀ ਜੋ ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ ਸੀ। ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦਾ ਭਤੀਜਾ ਅਤੇ ਜਵਾਈ ਸੀ। ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦੀ ਜਨਮ ਮਿਤੀ ਬਾਰੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਪਰੰਤੂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਲੀ ਗੁਰਸ਼ਸਪ ਅਜੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦਾ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਉਸਦੇ ਚਾਚੇ ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੂੰ ਪੜ੍ਹਣ-ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਰੁਚੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਜੀਵਨ ਭਰ ਅਨਪੜ੍ਹ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਪਰੰਤੂ ਉਸਨੇ ਅਸ਼ਤਰ-ਸ਼ਸਤਰ ਚਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ ਅਤੇ ਵੱਡਾ ਹੋਣ ਤੇ ਇੱਕ ਸੂਰਵੀਰ ਯੋਧਾ ਬਣਿਆ। ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਅਲੀ ਗੁਰਸ਼ਸਪ ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ===ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ=== '''ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ''' 1296ਈ. ਤੋਂ 1316 ਈ. ਤੱਕ ਰਾਜਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਾ। ਉੱਚੇ ਮਨਸੂਬਿਆਂ ਵਾਲਾ ਸ਼ਾਸਕ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਾਜਗੱਦੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਪਿੱਛੋਂ ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਨਾਪਤੀਆਂ [[ਉਲਗ ਖਾਂ]],[[ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ]],[[ਜ਼ਫਰ ਖਾਂ]] ਅਤੇ [[ਅਲਪ ਖਾਂ]] ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸੋਚੀ। ===ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਜਿੱਤਾਂ=== ==ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਜਿੱਤ== ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚਾ ਕੀਤਾ। 1297 ਈ. ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਨਾਪਤੀਆਂ [[ਉਲਗ ਖਾਂ]] ਅਤੇ [[ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਇਸ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਫਤਿਹ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਭੇਜੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਰਾਜਾ [[ਕਰਣ ਦੇਵ]] ਸੀ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨ ਦਾ ਸਾਹਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪੁੱਤਰੀ [[ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ]] ਨਾਲ ਰਾਜਧਾਨੀ ''ਅਨਹਿਲਵਾੜਾ'' ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਭੱਜ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੇ ਰਾਜੇ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਕੋਲ ਸ਼ਰਨ ਲਈ। ''ਅਨਹਿਲਵਾੜਾ'' ਵਿਖੇ ਹਮਲਾਵਾਰਾਂ ਨੇ ਖੂਬ ਲੁੱਟਮਾਰ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਬੜੋਚ ਅਤੇ ਖੰਬਾਤ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਿਆ ਗਿਆ। [[ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ]] ਨੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਖੰਬਾਤ ਤੋਂ ਮਲਿਕ ਕਫ਼ੂਰ ਨਾਮੀ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਹਿੰਦੂ ਨਿਪੁੰਸਕ ਨੂੰ 1000 ਦੀਨਾਰ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ। ਇਸ 'ਇੱਕ ਹਜ਼ਾਰ ਦੀਨਾਰੀ' ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜਿੱਤ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭਾਗ ਲਿਆ। ==ਰਣਥੰਭੋਰ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1299 ਈ. ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਉਲਗ ਖਾਂ ਅਤੇ ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਸਹਿਤ ਰਣਥੰਭਰ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਣਥੰਭੋਰ ਦਾ ਰਾਜਾ ਹਮੀਰ ਦੇਵ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਰਣਥੰਭੋਰ ਦੇ ਕਿਲੇ ਤੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਲਗ ਖਾਂ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਰਾ ਕੇ ਭਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸੈਨਾ ਦੀ ਹਾਰ ਅਤੇ ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਸਮਾਚਾਰ ਸੁਣ ਕੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਸੈਨਾ ਦੀ ਕਮਾਣ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਈ। ਰਾਜੇ ਹਮੀਰ ਦੇਵ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਫੇਰ ਬੜੀ ਵੀਰਤਾ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਗਿਆਰਾਂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਲੜਾਈ ਚੱਲਦੀ ਰਹੀ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਰਾਣਾ ਦੇ ਇੱਕ ਸੈਨਾਪਤੀ ਰਣ ਮੱਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਵਾਮੀ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਜੁਲਾਈ 1301 ਈ. ਵਿੱਚ ਰਣਥੰਭੋਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖਲਜੀ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਮੇਵਾੜ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1303 ਈ. ਵਿੱਚ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੇ ਮੇਵਾੜ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚਾ ਕੀਤਾ। ਮੇਵਾੜ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਾਜ ਸੀ ਜਿਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚਿਤੌੜ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਰਾਜਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਸੀ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਪਤਨੀ [[ਰਾਣੀ ਪਦਮਨੀ]] ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸੁੰਦਰ ਇਸਤਰੀ ਸੀ ਅਤੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਤਾਵਲਾ ਸੀ। ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਗਾਥਾ ਅਨੁਸਾਰ [[ਰਾਣਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਬੜੀ ਉਦਾਰਤਾ ਨਾਲ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਰਾਹੀਂ ਰਾਣੀ[[ਰਾਣੀ ਪਦਮਨੀ]] ਦਾ ਦੀਦਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੁਲਤਾਨ ਦਾ ਮਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਚਿਤੌੜ ਦੇ ਬਾਹਰਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੱਕ ਛੱਡਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਧੋਖੇ ਨਾਲ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਹੁਣ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਇਹ ਸੁਨੇਹਾ ਭੇਜਿਆ ਕਿ ਜੇ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਹਰਮ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ। ਰਾਣੀ ਨੇ ਇੱਕ ਚਾਲ ਚੱਲੀ। ਉਸ ਨੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਦਾਸੀਆਂ ਸਮੇਤ ਆ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 700 ਰਾਜਪੂਤ ਸੈਨਿਕ ਦਾਸੀਆਂ ਦੇ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਦੇ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਛੁਡਾ ਕੇ ਲੈ ਆਏ। ਇਸ ਤੇ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਬਹੁਤ ਕ੍ਰੋਧਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਚਿਤੌੜ ਦੇ ਕਿਲੇ ਉੱਤੇ ਧਾਵਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਨੇ ''ਗੋਰਾ'' ਅਤੇ ''ਬਾਦਲ'' ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਲਗਭਗ ਪੰਜ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਡੱਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਪਰੰਤੂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਗਏ। ''ਗੋਰਾ'' ਅਤੇ ''ਬਾਦਲ'' ਲਾਸਾਨੀ ਸਾਹਸ ਅਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡਦੇ ਹੋਏ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਗਏ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਨੇ ਚਿਤੌੜ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।[[ਰਾਣਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ '''ਖਿਜਰ ਖਾਂ''' ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਚਿਤੌੜ ਨੂੰ ''ਖਿਜ਼ਰਾਬਾਦ'' ਦਾ ਨਵਾਂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ==ਮਾਲਵਾ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1305 ਈ. ਵਿੱਚ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਲਜੀ ਨੇ ਮਾਲਵਾ ਦੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਖੇਤਰ,ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਜੈਨ ਧਾਰ, ਚੰਦੇਰੀ, ਮਾਂਡੂ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਨੂੰ ਫਤਿਹ ਕਰਨ ਦਾ ਨਿਸ਼ਚਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਉਸ ਨੇ '''ਆਈਨ-ਅਲ-ਮੁਲਕ''' ਮੁਲਤਾਨੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ 10,000 ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਫੌਜ ਭੇਜੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ '''ਰਾਏ ਮਹਲਕ ਦੇਵ''' ਮਾਲਵਾ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਪ੍ਰੰਤੂ ਉਸ ਦਾ ਵਜ਼ੀਰ ''ਕੋਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ'' ਉਸ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਾਸ 30,000 ਤੋਂ 40,000 ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਘੋੜ ਸਵਾਰ ਅਤੇ ਪੈਦਲ ਸੈਨਿਕ ਸਨ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮਾਲਵੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਬੜੀ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਕਤਲੇਆਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ''ਕੂਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ'' ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਫੌਜ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਅੱਗੇ ਵਧੇਰੇ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਟਿਕ ਨਾ ਸਕੀ ਅਤੇ ਉਹ ਰਣ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਸਿਰ ਕੱਟ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ '''ਮਹਲਕ ਦੇਵ''' ਦੌੜ ਕੇ ਮਾਂਡੂ ਦੇ ਕਿਲੇ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ। '''ਮਹਲਕ ਦੇਵ''' ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਮੰਦੇ ਭਾਗਾਂ ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਇੱਕ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਨੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਰਾਤ ਦੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਰਸਤਾ ਦੱਸ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਾਹੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੇ ਕਿਲੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆ ਕੇ ਹੱਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ '''ਮਹਲਕ ਦੇਵ''' ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਘਾਟ ਉਤਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 24 ਦਸੰਬਰ, 1305 ਈ. ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦਾ ''ਮਾਂਡੂ'' ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੇ '''ਆਈਨ-ਉਲ-ਮੁਲਕ''' ਦੀ ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ''ਮਾਲਵਾ'' ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ==ਸਿਵਾਨਾ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1308 ਈ. ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ''ਅਲਾਉੱਦੀਨ'' ਨੇ ਮਾਰਵਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ। ਸੁਲਤਾਨ ਰਾਹੀਂ ਭੇਜੀ ਗਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਸਿਵਾਨਾ ਦੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਿਵਾਨਾ, ਜੋਧਪੁਰ ਤੋਂ 80 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਦੱਖਣ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਪਰਮਾਰ ਵੰਸ਼ ਦਾ '''ਸੀਤਲ ਦੇਵ''' ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ ਉਸ ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਸਮਾਚਾਰ ਮਿਲਿਆ ਕਿ ਸ਼ਾਹੀ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਕੋਈ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ 3 ਜੁਲਾਈ, 1309 ਈ. ਨੂੰ ਆਪ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਸਹਿਤ ਸਿਵਾਨਾ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਸੈਨਾ ਦੀਆਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਟੁਕੜੀਆਂ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਦੱਖਣ ਤੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲੋਂ ਘੇਰ ਲਿਆ। ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਝੀਲ ਤੋਂ ਕਿਲ੍ਹੇ ਅੰਦਰ ਪਾਣੀ ਜਾਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਅਜਿਹੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ''ਸੀਤਲ ਦੇਵ ਜਿਆਦਾ'' ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਾ ਕਰ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਲੜਦਾ ਹੋਇਆ ਵੀਰਗਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਿਆ 9 ਸਤੰਬਰ, 1309 ਈ. ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਤੀਰਾਂ ਨਾਲ ਛਲਣੀ ਲੰਬਾ ਚੌੜਾ ਸਰੀਰ ਸੁਲਤਾਨ ਅੱਗੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਜੋ ਇਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਬੜਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ '''ਕਮਾਲਉਦੀਨ ਗੁਰਗ''' ਨੂੰ ਜਿੱਤੇ ਗਏ ਕਿਲ੍ਹੇ ਤੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ''ਗਵਰਨਰ'' ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ। ==ਜਾਲੌਰ ਦੀ ਜਿੱਤ== ਜਾਲੌਰ ਦਾ ਰਾਜ ਸਿਵਾਨਾ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 50 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਸੀ। ਉੱਥੋਂ ਦਾ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਸਾਹਸੀ ਸ਼ਾਸਕ '''ਕਨਹੜ ਦੇਵ''' ਸੀ। 1297 ਈ. ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਲਗ ਖਾਂ ਨੁਸਰਤ ਖਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖਲਜ਼ੀ ਸੈਨਾ ਵਾਪਸੀ ਸਮੇਂ ਮਾਰਵਾੜ ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ '''ਕਨਹੜ ਦੇਵ''' ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਉਸ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਈ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬੰਦੀ ਬਣਾਏ ਗਏ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਕਈ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੱਕ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਦੀ ਸੈਨਾ ''ਰਣਥੰਭੋਰ'', ''ਚਿਤੌੜ'' ਅਤੇ ''ਮਾਲਵਾ'' ਦੇ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਜਿੱਤਣ ਲੱਗੀ ਰਹੀ। ''ਕਮਾਲਉੱਦੀਨ ਗੁਰਗ'' ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਲਜੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਜਲੌਰ ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਕਨਹੜ ਦੇਵ ਨੇ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦਾ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਡਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ। ਅੰਤ ''ਬੀਕਾ ਦਾਹੀਆ'' ਨਾਂ ਦੇ ਉਸ ਦੇ ਇੱਕ ਸੈਨਿਕ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਘਾਤ ਕਾਰਨ, ਦੁਸ਼ਮਣ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਰਸਤੇ ਰਾਹੀਂ ਕਿਲ੍ਹੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰ ਗਏ ''ਕਨਹੜ ਦੇਵ'' ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸੈਨਿਕ ਬੜੀ ਬਹਾਦਰੀ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹੋਏ ਮਾਰੇ ਗਏ ਵਾਸਘਾਤੀ ''ਬੀਕਾ'' ਦੀ ਉਸ ਦੀ ਸਵੈ-ਅਭਿਮਾਨੀ ਪਤਨੀ ਰਾਹੀਂ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ''ਜਲੌਰ'' ਦੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਰਾਜ ਨੂੰ [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ==ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੀ ਜਿੱਤ== 1306 ਈ. ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਨੇ ਮਾਲਿਕ ਕਾਫ਼ੂਰ ਨੂੰ ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੇ ਹੁਕਮਰਾਨ ''ਰਾਮ ਚੰਦਰ'' ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ। ''ਜਲਾਲਉੱਦੀਨ'' ਦੇ ਰਾਜਕਾਲ ਵਿੱਚ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੇ ਆਪ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਟੈਕਸ ਲੈਣ ਦਾ ਵਾਇਦਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਤਾਂ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਟੈਕਸ ਭੇਜਦਾ ਰਿਹਾ ਪ੍ਰੰਤੂ 1303 ਈ. ਤੋਂ 1306 ਈ. ਤੱਕ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਲਗਾਤਾਰ ਉਸ ਨੇ ਟੈਕਸ ਨਾ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਲਈ ਸੁਲਤਾਨ ਉਸਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ''ਕਰਣ ਦੇਵ'' ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਪੁੱਤਰੀ ''ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ'' ਨੇ ਦੇਵਗਿਰੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਨ ਲਈ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਪੂਰ ਨੂੰ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਸ਼ਾਹੀ ਹਰਮ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚਾ ਦੇਵੇ, ਕਿਉਂਕਿ ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ ਦੀ ਮਾਤਾ ਕਮਲਾ ਦੇਵੀ ਜੋ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਦੀ ਮਲਿਕਾ ਬਣ ਗਈ ਸੀ, ਉਸ ਦੇ ਵਿਛੋੜੇ ਵਿੱਚ ਉਦਾਸ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੈਨਾ ਸਮੇਤ ਮਲਿਕ ਕਾਫ਼ੂਰ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵੱਲੋਂ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੇਵਗਿਰੀ ਵੱਲ ਵਧਿਆ ''ਰਾਣਾ ਕਰਣ ਦੇਵ'' ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਡੱਟ ਕੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ, ਪਰੰਤੂ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਾਰਿਆ। ''ਦੇਵਲ ਦੇਵੀ'' ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਆ ਗਈ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ''ਖਿਜ਼ਰ ਖਾਂ'' ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਕਾਫ਼ੂਰ ਨੇ ਦੇਵਗਿਰੀ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ''ਰਾਮ ਚੰਦਰ'' ਨੇ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੀ ਥਾਂ ਉਹਨਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਗੋਡੇ ਟੇਕ ਦਿੱਤੇ। ਉਸ ਨੇ ਕਾਫ਼ੂਰ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰਾ ਧਨ ਦਿੱਤਾ ਹਰ ਸਾਲ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਧਨ ਰਾਸ਼ੀ ਭੇਜਣ ਦਾ ਵਚਨ ਵੀ ਦਿੱਤਾ। ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸੰਨ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ '''ਰਾਏ ਰਾਇਆ''' (ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਰਾਜਾ) ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਇੱਕ ਤਾਂ ਸੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਧਨ ਰਾਸ਼ੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਈ ਦੂਜਾ, ਦੇਵਗਿਰੀ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਦੂਰ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸੈਨਿਕ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਦਾ ਅਧਾਰ ਬਣ ਗਿਆ। ===ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ=== ==ਵਾਰੰਗਲ ਦੀ ਜਿੱਤ== ==ਦੁਆਰਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਜਿੱਤ== ==ਮਦੁਰਾ ਦੀ ਜਿੱਤ== ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖ਼ਿਲਜੀ ਵੰਸ਼]] dqfjy72smm152ylvqeqi0lgs87lgm0d 0 19257 608965 579067 2022-07-24T05:36:30Z Ishwar Sandhu 29053 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Queen Nagamati talks to her parrot, Padmavat, c1750.jpg|thumb|"ਕੌਣ ਵਧ ਸੁਹਣੀ, ਮੈਂ ਜਾਂ ਪਦਮਾਵਤੀ? ਰਾਣੀ ਨਾਗਮਤੀ ਆਪਣੇ ਨਵੇਂ ਤੋਤੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛਦੀ ਹੈ, ਔਰ ਇਹ ਨਾਪਸੰਦ ਉੱਤਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।.."; ''ਪਦਮਾਵਤ ਦਾ ਇੱਕ ਸਚਿਤਰ ਖਰੜਾ'', 1750]] '''ਪਦਮਾਵਤ'''<ref>{{cite web | url=http://kv.nilambar.com/book1/94406933 | title=पद्मावत / मलिक मोहम्मद जायसी | access-date=2013-01-14 | archive-date=2012-12-14 | archive-url=https://web.archive.org/web/20121214122036/http://kv.nilambar.com/book1/94406933 | dead-url=yes }}</ref> [[ਅਵਧੀ]] ਵਿੱਚ [[ਮਲਿਕ ਮੁਹੰਮਦ ਜਾਇਸੀ]] ਦੁਆਰਾ 1540 ਵਿੱਚ [[ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਸੂਰੀ]] (1486–1545) ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੋਹਾ ਅਤੇ ਚੌਪਈ ਛੰਦ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ [[ਮਹਾਂਕਾਵਿ]] ਹੈ। ਇਹ ਅਵਧੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਅਹਿਮ ਰਚਨਾ ਹੈ।<ref name="Pad">{{cite book |title= [[The Imperial Gazetteer of India]] |volume= 2 |pages= 430–431 |year= 1909 |publisher= Oxford University Press |first1= William Stevenson |last1= Meyer |first2= Richard |last2= Burn |first3= James Sutherland |last3= Cotton |first4= Herbert Hope |last4= Risley |chapter= Vernacular Literature |url= http://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V02_465.gif }}</ref> ਇਸ ਵਿੱਚ [[ਚਿਤੌੜ]] ਦੇ [[ਰਾਣਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ]] ਅਤੇ [[ਰਾਣੀ ਪਦਮਨੀ]] ਦੇ ਇਸ਼ਕ ਦੀ ਦਾਸਤਾਨ ਬਿਆਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਚਿਤੌੜ ਤੇ ਸੁਲਤਾਨ [[ਅਲਾਉਦੀਨ ਖਿਲਜੀ]] ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੇ ਰਾਜਾ ਦੀਆਂ ਦੂਜੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਦਾ ਹਾਲ ਦੀ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਠੇਠ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੀ ਕੋਈ ਅਰਬੀ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਦਾ ਲਫ਼ਜ਼ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਿਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਵਧੀ ਸਾਹਿਤ]] 3eqgn1aft0odckox5rxteapp0sin3m1 0 28888 608932 608866 2022-07-23T15:48:35Z Jagvir Kaur 10759 /* ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ */ wikitext text/x-wiki ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। == ਪੰਜਾਬ == === ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ === [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟੱਲ ਰਾਏ ਜੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟਲ ਰਾਏ ਜੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਿਬੇਕਸਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਹਰਟਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ '|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਮਹਿਲ|ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਗੁਰੂ ਕੇ ਮਹਿਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕੀ ਵਡਾਲੀ]] * [[ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ(ਸੰਤੋਖਸਰ)|ਸੰਤੋਖਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਭਾ ਭਾਈ ਸਾਲ੍ਹੋ ਜੀ]] * [[ਕੌਲਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੌਲਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਲੋਹਗੜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਦੀਵਾਨ ਅਸਥਾਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਸਥਾਨ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਲਾਹ (ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੂੰ) ਦੇ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਵੇਰਕਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇਤਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ)]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਮਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਨ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ [[ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਰਾਗੜੀ ਸਾਹਿਬ, ਟਾਊਨ ਹਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਤੂਤ ਸਾਹਿਬ]] ਜਸਪਾਲ ਨਗਰ ਐਸਡਬਲਿਊ ਰੋਡ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਪਿੰਡ ਮਹਿਤਾ, ਜਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਸੰਪ੍ਰਦਾਯ - ਭਿੰਡਰਾਂ) === '''ਤਰਨਤਾਰਨ''' === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਝੂਲਣੇ ਮਹਿਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਤਰਨਤਾਰਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਾਬਾ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] === ਸੰਗਰੂਰ === [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਨਾਨਕਿਆਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਿਆਨਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰ ਸਾਗਰ, ਸਾਹਿਬ]] ਮਸਤੂਆਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਤਰਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ ਕੁਨਰਾਂ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੈਮਬੋਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਲੌਂਗੋਵਾਲ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁੱਲੇ ਬਾਬਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕੋਈ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘ ਬਾਲੀਆਂ, ਸੰਗਰੂਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਅਤੇ 10ਵੀਂ, ਮੂਲੋਵਾਲ]], ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਮਿਠਾ ਖੂਹ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਮੂਲੋਵਾਲ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਰਾਜੋਮਾਜਰਾ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਜਹਾਂਗੀਰ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਝਾੜੋਂ - ਹੀਰੋ, ਚੀਮਾ, ਸੁਨਾਮ, ਸੰਗਰੂਰ === ਬਰਨਾਲਾ === [[ਬਰਨਾਲਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਪੱਕਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਹੰਢਿਆਇਆ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਕਾਚਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਹੰਢਿਆਇਆ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੜੀਸਰ ਸਾਹਿਬ]], [[ਹੰਢਿਆਇਆ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਢਿਲਵਾਂ *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਸੇਖਾ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਫਰਵਾਹੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਮਾਹਲ ਕਲਾਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ, ਪਿੰਡ ਕੁਤਬਾ (ਬਾਹਮਣੀਆ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ [[ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ]], ਪਿੰਡ ਗਹਿਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ [[ਸੋਹੀਆਣਾ]] ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਪਿੰਡ [[ਧੌਲਾ]] === ਮਾਨਸਾ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੂਲੀਸਰ ਸਾਹਿਬ]] === ਮੋਗਾ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡਰੋਲੀ ਭਾਈ ਕੀ]] === ਬਠਿੰਡਾ === [[ਬਠਿੰਡਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਗਤਾ ਭਾਈ ਕਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਰੂਪਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੱਕ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਕੇ (ਕੋਠੇ-ਗੁਰੂ)]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਕੋਟ ਸ਼ਮੀਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਮਹਿਰਾਜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਨਥਾਣਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਜੀ ਰਤਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੰਡ ਸਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਪੱਕਾ ਕਲਾਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਬਾਜਾਕ]] * [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਬੀੜ ਬਹਿਮਨ]] === ਫਰੀਦਕੋਟ === [[ਫਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੰਗਸਰ]], ਜੈਤੋ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕੀ ਢਾਬ, ਪੁਲੀਟੀਕਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਬਰਗਾੜੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੰਬੂ ਮਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੰਡ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ ਜੀ , * [[ਗੋਦੜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਈ ਗੋਦੜੀ ਸਾਹਿਬ]] === ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ === ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਿਠਾ ਟਿਵਾਣਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰੀਆਂਵਾਲਾ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਕੰਗਮਾਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਜ਼ਾਹਰਾ ਜ਼ਹੂਰ, ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ ਹੀਰਾਂ === ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ === [[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਬਜ਼ੀਦਪੁਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਹਿਨ ਸਾਹਿਬ ਸੱਚੀ ਮੰਜੀ]] === ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ === [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਚਲ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਅਚਲ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਬਾਰਾਤ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਠ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੁਰਜ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੰਧ ਸਾਹਿਬ]] === ਜਲੰਧਰ === [[ਜਲੰਧਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਵੀਂ ਪਾਦਸ਼ਾਹੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੌ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪੰਜਵੀਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸੰਗ ਢੇਸੀਆਂ|ਸੰਗ ਢੇਸੀਆਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੰਮ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਿਲ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਗਹਲਰੀ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੱਲ੍ਹਣ ਸਾਹਿਬ === ਨਕੋਦਰ === * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਹਸਪਤਾਲ ਸੜਕ ਨਕੋਦਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਮਹਿਤਪੁਰ ਅੱਡਾ ਨਕੋਦਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਮਾਲੜੀ ਸਾਹਿਬ (ਨਕੋਦਰ) === ਰੂਪਨਗਰ === * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਕਮਲ, [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ Patalਪੁਰi, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੱਠਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ : - ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ, ਰੂਪਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ, ਰੂਪਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਸਾਹਿਬ, ਰੂਪਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ, ਪਿੰਡ : - ਬਿੰਦਰਖ, ਰੂਪਨਗਰ * ਵਿਰਾਸਤ - ਏ- ਖਾਲਸਾ, ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ (ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਜੀ - ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ === ਸਰਹੰਦ === * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੋਤੀ ਸਵਰੂਪ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਾਹਮਣੇ === ਕਪੂਰਥਲਾ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਖਚੈਨਆਣਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਸਟੇਟ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਬਲੇਰ ਖਾਨ ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ]] === ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੇਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੱਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੋਠੜੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੇਹਰਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਜੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਤ ਘਾਟ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਤਰਜਾਮਤਾ ਜੀ]] === ਲੁਧਿਆਣਾ === * [[ਗੁਰੂਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਨੋਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਮੱਲ੍ਹਾ]] * [[ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਆਲਮਗੀਰ]] * [[ਮਹਿਦੇਆਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਹਿਦੇਆਣਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਰਮਸਰ ਰਾੜਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਕੰਵਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ 'ਚੇਲਾ' ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗਨੀ ਖਾਨ ਨਬੀ ਖਾਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ, ਸਰ, ਕਾਊਂਕੇ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਟਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਹੇਹਰਾਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਲਾਹੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਏਕੋਟ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਚਕਰ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੋੜਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂਸਰ ਸੁਧਾਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਮੰਡਿਆਣੀ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥਾਰਾ ਸਾਹਿਬ ਇਯਾਲੀ ਕਲਾਂ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 1 ਠੱਕਰਵਾਲ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ ਰਤਨ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ ਚਮਿੰਡਾ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਜਗਰਾਉ, ਲੁਧਿਆਣਾ (ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ)]] === ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਮੁਹਾਲੀ) === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਬ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 8, ਮੋਹਾਲੀ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਗੀਠਾ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 8, ਮੋਹਾਲੀ]] *[[ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਲੰਬਿਆ ਵਾਲੇ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੱਚਾ ਧੰਨ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 3B2, ਮੋਹਾਲੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਭਾ ਸਾਹਿਬ, ਜ਼ੀਰਕਪੁਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਜ਼ੀਰਕਪੁਰ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦਾਂ, ਸੋਹਾਣਾ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਫੇਸ 8]] *[[ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਹੀਦਾ ਢੱਕੀ ਸਾਹਿਬ ਸੈਕਟਰ 82]] === ਨੰਗਲ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿਭੋਰੇ ਸਾਹਿਬ]] === ਪਟਿਆਲਾ === * ਚੌਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਰਾਮਕਿਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪਟਿਆਲਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਅਜੇਪਾਲ ਸਿੰਘ]], [[ਨਾਭਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਹਾਦਰਗੜ੍ਹ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਭਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੇਲ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੋਤੀ ਬਾਗ਼ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਜੀ]] === ਰੋਪੜ === [[ਤਸਵੀਰ:ਸਤਲੁਜ S058.jpg| ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ Tibi ਸਾਹਿਬ ਨਦੀ [[ਸਤਲੁਜ]] [[ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ 'ਤੇ|thumb|ਰੋਪੜ]]|link=Special:FilePath/ਸਤਲੁਜ_S058.jpg]] [[ਤਸਵੀਰ:outside.jpg|thumb|ਤੱਕ ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ enterance|ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਹੈ|link=Special:FilePath/Outside.jpg_ਤੱਕ_ਸ਼੍ਰੀ_ਟਿੱਬੀ_ਸਾਹਿਬ_ਗੁਰਦੁਆਰਾ_enterance]] [[ਤਸਵੀਰ:ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ inside.jpg| ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ|link=Special:FilePath/ਸ਼੍ਰੀ_ਟਿੱਬੀ_ਸਾਹਿਬ_ਗੁਰਦੁਆਰਾ_inside.jpg]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸਕੱਤਰੇਤ, ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਭੱਠਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੜ੍ਹੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਕਤਲਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਪਰਵਾਰ ਵਿਛੋੜਾ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਰਵਾਰ ਵਿਛੋੜਾ]] * [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ#ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਤਾਲਪੁਰੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਤਾਲਪੁਰੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਸੋਲਖੀਆਂ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾਨਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਸਾਹਿਬ, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] === ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ === ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਮੁਕਤਸਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਟੁੱਟੀ ਗੰਢੀ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ *ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੂਖ ਨਿਵਾਰਨ ਤਰਨਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੰਬੂ ਸਾਹਿਬ *ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇਵਾਂ ਜੀ * ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਗੀਠਾ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬਸਰ ਸਾਹਿਬ *ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾਤਣਸਰ ਸਾਹਿਬ *ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਖੂਹ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ === ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ (ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ) === * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, ਉੜਾਪੜ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਹਕੀਮਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨਕੰਵਲ ਸਾਹਿਬ, ਜੀਂਦੋਵਾਲ, ਬੰਗਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਪਲਾਹ, ਸੋਤਰਾਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੰਡਾ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਧਵਾਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਸਿੱਖ, ਹਿਆਲਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤਾ ਜੀ, ਚਾਂਦਪੁਰ ਰੁੜਕੀ (ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ)]] === ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, === [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੂਨੀ ਸਾਹਿਬ]], ਮਨੀਮਾਜਰਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ]], ਮਨੀਮਾਜਰਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ]], ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੈਨਵੀਨ ਪ੍ਰਤਖ]], ਸੈਕਟਰ - 12, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ]], ਸੈਕਟਰ - 8, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]], ਸੈਕਟਰ - 34, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, == ਅਸਾਮ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਰਛਾ ਸਾਹਿਬ]], ਧਾਨਪੁਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]], ਧੁਬਰੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾਜੀ, ਚਪਾਰਮੁਖ, ਨਾਗਾਓਂ, ਅਸਾਮ == ਸਿੱਕਿਮ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਲਾਮਾ]] == ਬਿਹਾਰ == ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] * ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ - ਪਟਨਾ * [[ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]], [[ਪਟਨਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਘਈ ਘਾਟ]], ਪਟਨਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ - ਪਟਨਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦ ਘਾਟ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪਟਨਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਲ ਲੀਲਾ ਮੈਨੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਕਸਾਲ ਸੰਗਤ - ਸਾਸਾਰਾਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਬਾਗ - ਸਾਸਾਰਾਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਾਚਾ ਫਗੂ ਮਲ - ਸਾਸਾਰਾਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਕੀ ਸੰਗਤ – ਮੁੰਗੇਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ - ਗਯਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਚੌਕੀ - ਭਾਗਲਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ - ਲਕਸ਼ਮੀਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੰਭਾ ਪਾਕਾ - ਨੇੜੇ ਦੇ ਟਾਂਡਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਮੋਲਾਰਬੰਦ, ਬਦਰਪੁਰ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460 * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਆਦਰਸ਼ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਕੰਪੈਰੇਟਿਵ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਪਾਰਕ, ਖਾਨਪੁਰ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460 == ਗੁਜਰਾਤ == ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ ਓਧਵ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛਾਨੀ (ਵਡੋਦਰਾ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਵਾੜੀ (ਵਡੋਦਰਾ) ਈਐਮਈ ਤੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ (ਫੌਜ) (ਵਡੋਦਰਾ) ਏਅਰਫੋਰਸ ਮਾਕੁਰਪੁਰਾ 'ਤੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ (ਵਡੋਦਰਾ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਸੂਰਤ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦ ਧਾਮ, ਥਲਤੇਜ਼ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਸਰਸਪੁਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਇਸਨਪੁਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਮਣੀਨਗਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਸਾਹੇਬਜੀ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਗਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਦੁਧੇਸ਼ਵਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੀ - ਵਾਰਡ, ਸਰਦਾਰ ਨਗਰ, ਨਰੋਦਾ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਜਕੋਟ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਰੀ ਲਖਪਤਸਾਹਿਬ, ਪੋਰਟਲਖਪਤ (ਕੱਛ, ਗੁਜਰਾਤ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਭਾਈ ਮੋਹਕਮ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬਏਤ ਦਵਾਰਕਾ (ਦਵਾਰਕਾ, ਗੁਜਰਾਤ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ, ਤਰਸਾਲੀ (ਵਡੋਦਰਾ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛਾਦਰ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਰੁਚ == ਹਰਿਆਣਾ == * ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬਾਲਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਕਾ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦਪੁਰਾ ਅੰਬਾਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਬਾਗ ਅੰਬਾਲਾ * ਲਖਨੌਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬਾਲਾ * ਸੀਸਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, [[ਅੰਬਾਲਾ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਤਿਸੰਗ ਸਾਹਿਬ - ਅੰਬਾਲਾ * ਪੰਜੋਖੜਾ ਸਾਹਿਬ * ਗੈਂਦਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਭਾਨੋਖੇੜੇ ਅੰਬਾਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅਸੰਧ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਾਸਟ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਿੰਜੌਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਿਹੋਵਾ * [[ਨਾਢਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਢਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪੰਚਕੂਲਾ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ, [[ਕਰਨਾਲ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਜਿਲ੍ਹਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਪਾਲ ਮੋਚਨ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 10 - ਜਗਾਧਰੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ - ਕੈਥਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਿੰਮ ਸਾਹਿਬ, ਕੈਥਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਸਾਇਨਾ ਸਦਨ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੌੜਾ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਸਾਇਨਾ ਸਦਨ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ, ਰੋਹਤਕ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ – ਸੁਲਹਾਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਰਦੋਨ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਅਤੇ 10ਵੀਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿਧ ਬਟੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਘਾਟ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੋਰਮਾਰ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ - ਚੋਰਮਾਰ ਖੇੜਾ ਸਿਰਸਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ - ਪਾਰਥ ਪਲਾਟ - ਚੀਕਾ - ਕੈਥਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸੋਹਣਾ (ਗੁੜਗਾਂਵਾਂ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਗੁੜਗਾਂਵਾਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ NIT ਕੋਈ -5 ਫਰੀਦਾਬਾਦ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਿਲ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ, ਸਰਸਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਸਰਸਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸਿਰਸਾ == ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == * [[ਮਨੀਕਰਨ#ਮਨੀਕਰਨ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ|ਮਨੀਕਰਨ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੋਂਟਾ ਸਾਹਿਬ]], ਜਿਲਾ [[ਸਿਰਮੌਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੰਗਾਣੀ ਸਾਹਿਬ]] ਜਿਲਾ [[ਸਿਰਮੌਰ]] * [[ਚੈਲ ਗੁਰਦੁਆਰਾ]] ਜਿਲਾ [[ਸੋਲਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ]] ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ -, ਨਦੌਣ ਜਿਲਾ ਕਾਂਗੜਾ ਮੰਡੀ ਜਿਲਾ ਮੰਡੀ * ਰਵਾਲਸਰ ਜਿਲਾ ਮੰਡੀ ਮਨੀਕਰਨ ਜਿਲਾ ਕੁੱਲੂ * [[ਬੜੂ ਸਾਹਿਬ]], ਜਿਲਾ ਸਿਰਮੌਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਸਾਹਿਬ - ਮੰਡੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ - ਨਾਹਨ * ਗੁਰੂ ਕਾ ਲਾਹੌਰ - ਬਿਲਾਸਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਪਥਰ ਸਾਹਿਬ, (ਲੇਹ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਕੋਠਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ - ਜਿਲ੍ਹਾ ਮੰਡੀ == ਕਰਨਾਟਕ == [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਝੀਰਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਦਰ]] ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ * [[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ]], ਵੱਡਾ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ * [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਮਾਤਾ ਭਾਗੋ ਜੀ ਤਪੋਸਥਾਨ]], [[ਜਨਵਾੜਾ (ਬਿਦਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ) ਕਰਨਾਟਕ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ]], [[ਬਿਦਰ ਕਰਨਾਟਕ]] == ਕਸ਼ਮੀਰ == ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * ਛਟੀ ਪਾਦਸ਼ਾਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਸ਼ਮੀਰ <ref>[http://wwwangelfirecom/ca6/gurdwaraworld/kashmirhtml Angelfirecom ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਮਾਤਨ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ, ਪਿੰਡ ਬੀਗ ਬੀਆਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਲਾਮ ਪੁਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਸਿੰਘਪੁਰਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਠਾਰ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਬਾਰਾਮੂਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਚਰਨ ਅਸਥਾਨ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ - ਅਨੰਤਨਾਗ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਰੈਣਾਵਾੜੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਥੇਰ ਸਾਹਿਬ, ਲੇਹ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬੰਗਾ ਸਾਹਿਬ, ਭਗਤ == ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ == ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਘਾਟ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ]] * [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]], [[ਨੰਦੇੜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੀਰਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੱਲ ਟੇਕਰੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਗੀਨਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਗਤ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਕਰ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜਹਾਦ ਦਰਬਾਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦਧਾਮ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ – ਸਥਾਨ ਭਾਈ ਦਇਆਸਿੰਘਜੀ, ਅਹਿਮਦਨਗਰ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਆਲ ਸਾਹਿਬ ਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਨੰਦੇੜ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਤਿਗਨੇ ਨਗਰ, ਪੂਨਾ ਪੂਨਾ ਦਾਕੋਈ 1 * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਕਲਬਾ ਦੇਵੀ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਦਾਦਰ, ਮੁੰਬਈ * ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ (ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਮਾਤੁੰਗਾ ਮੱਧ - ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਖਾਰ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਧਨਪਠੋਹਰ, ਸਾਂਤਾਕਰੂਜ਼ (ਵੈਸਟ), ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਮਲਾਡ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਾ, ਪੋਬਾਈ (ਹੀਰਾਨੰਦਾਨੀ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਟੈਗੋਰ ਨਗਰ, - ਵਿਖਰੋਲੀ ਈਸਟ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੰਚਾਇਤੀ, ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਚੌਕ, ਭਾਂਡੂਪ ਪੱਛਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ, ਅਮਰ ਨਗਰ, - ਭਾਂਡੂਪ ਕੰਪਲੈਕਸ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਸਾਹਿਬ, ਆਗਰਾ ਰੋਡ – ਐਲ ਬੀ ਐਸ ਮਾਰਗ, ਮੁਲੁੰਡ ਪੱਛਮ * ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਯੂਥ ਸਰਕਲ - ਮੁਲੁੰਡ ਕਲੋਨੀ * ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਮੁਲੁੰਡ ਕਲੋਨੀ (ਵੈਸਟ) ਮੁੰਬਈ - 82 * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਜੀ ਬੀ ਰੋਡ, ਥਾਨੇ (ਪੱਛਮ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਮੈਰਤਾਨ ਪੂਰਬੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਹਾਈਵੇ ਥਾਨੇ (w) * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ]] <ref>[ http://wwwsachkhanddarbarwebscom/{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ]</ref> ਨਵੀ ਮੁੰਬਈ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ * ਸੁਪਰੀਮ ਕਸਲ [ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਵਾਸ਼ੀ, ਨਵੀ ਮੁੰਬਈ] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਵਿੱਤਰ ਜੰਗਲ - (ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ), ਪੂਨਾ ਕੈਂਪ ਪੂਨਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅਕਰੁਦੀ - ਪੂਨਾ (ਮੋਨ ਬਾਬਾ ਦਾ ਆਸ਼ਰਮ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੀਰਾ ਰੋਡ, ਮੁੰਬਈ <ref>[ http://wwwmira-roadcom/1_29_Gurdwara-Guru-nanak-Darbarhtml{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} mira - roadcom ]</ref> * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਮਬਾਗ - 4, ਕਲਿਆਣ (ਪੱਛਮ) - 421301]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ, ਸੰਗਤ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਸੁਖਮਨੀ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਸਥਾਨ ਭਾਈ ਦਇਆਸਿੰਘਜੀ, ਅਹਿਮਦਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪੰਚਾਇਤੀ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ * ਰਾਓਲੀ ਕੈਂਪ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ (ਜੀਟੀਬੀ) ਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ * ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ - ਸੀਯੋਨ, ਐਨਆਰ ਗੁਰੂਕਿਰਪਾ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ * ਖਾਲਸਾ ਸਭਾ – ਮਾਤੁੰਗਾ ਰੋਡ ਮਹਿੰਮ == ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਤਲਾਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਹਮੀਦੀਆ ਰੋਡ, ਭੋਪਾਲ * ਬਾਬਾ ਸਿਆਮਦਾਸ ਮਾਧਵਦਾਸ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਮੋਹਨ ਜਾਗਿਆਸੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੇਕਰੀ ਸਾਹਿਬ ਈਦਗਾਹ ਹਿੱਲਜ਼, ਭੋਪਾਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਦੀ ਛੋੜ, ਗਵਾਲਿਅਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਜਘਾਟ ਸੰਗਤ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ, ਬੁਰਹਾਨਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਇਮਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜਯਾਵਦਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੇਤਮਾ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜਯਾਵਦਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਇਤਹਾਸਿਕ, ਹੋਸੰਗਾਬਾਦ ਐਮ ਪੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗਵਾਰੀਘਾਟ ਸੰਗਤ, ਜਬਲਪੁਰ * ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਮਾਂਡਲਾ * ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਿੰਧੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿਰੋਜਨੀ (ਜਿਲਾ - ਵਿਦਿਸ਼ਾ) ਐਮ ਪੀ * ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਰੇਵਾ, ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਆਲ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (ਡਵੀਜਨਲ ਦੇਵਾਸ) ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡਾਟਾ ਬੰਦੀ ਚੋਰ ਗਵਾਲੀਅਰ ਕਿਲਾ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਯਾਤਰਾ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) == ਉੜੀਸਾ == * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਗੂ ਗਵਣਤ - ਪੁਰੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾਤਣ ਸਾਹਿਬ, ਕਟੱਕ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ – ਗਾਂਧੀ ਰੋਡ, ਰੁੜਕੇਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਸੈਕਟਰ 18, ਰੁੜਕੇਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਵੇਦ ਵਿਆਸ, ਰੁੜਕੇਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ - ਸਿਵਲ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ, ਰੌੜਕੇਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਮੁੱਖ ਸੜਕ, ਖਰਿਆਰ ਸੜਕ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਰੋਡ, ਬਰਜਰਾਜਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਮੁੱਖ ਰੋਡ, ਝਾਰਸੂਗੁਡਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਆਰਤੀ ਸਾਹਿਬ - ਨੇੜੇ ਚਾਨਣ ਹਾਊਸ, ਪੁਰੀ == ਰਾਜਸਥਾਨ == * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਬੂਤਰ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾਦੂਦਵਾਰਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਹਾਵਾ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪੁਸ਼ਕਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲਾਇਤ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੰਗਾ ਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੁੱਢਾ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜੇਨਗਰ, ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਦੀਪਸਿੰਘ, ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਣੀਬਾਜ਼ਾਰ ਬੀਕਾਨੇਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਜੈਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੈਤਸਰ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੇਹਸਨ ਪਹਾੜੀ, ਜੋਰਹੇਦਾ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460 * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਤਿਸੰਗ ਸਭਾ, ਰਾਮਨਗਰ - ਨੰਦਪੁਰੀ - ਗੋਬਿੰਦਪੁਰੀ, ਜੈਪੁਰ - 302019 (ਮੁਕੰਮਲ ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ 12 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 04,30 ਘੰਟੇ - 05,45 ਘੰਟੇ ਜਾਪ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸਭ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਹਨ : 9414061398) ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਲਿ, ਬੀਕਾਨੇਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿਆਸ ਕਾਲੋਨੀ, ਬੀਕਾਨੇਰ == ਉਤਰਾਖੰਡ == ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਉਤਰਾਖੰਡ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਮੱਤਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਨਾਨਕਮੱਤਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੇਮ ਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਪੌੜੀ ਗੜਵਾਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪਿਪਲੀ ਵਿੱਚ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ ,ਬਿਜੌਲੀ , ਪਿੰਡ ਬਿਜੌਲੀ , ਜਿਲਾ ਪੋੜੀ ਗੜਵਾਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ , ਪਿੰਡ ਹਲੂਣੀ , ਜਿਲਾ ਪੋੜੀ ਗੜਵਾਲ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]] == ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਿੰਤਾਹਰਨ ਦੁਖਨਿਵਾਰਨ, ਸਰਸਈਆ ਘਾਟ]] - [[ਕਾਨਪੁਰ]] <ref>http://kanpurcityliveblogspotin{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * [[ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ - ਵਾਰਾਣਸੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਵਾੜਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਈ ਵੱਧ - ਆਗਰਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਕਾ ਸੰਗਤ - ਅਲਾਹਾਬਾਦ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਬਰੇਲੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਮਾਡਲ ਕਸਬੇ]] - ਬਰੇਲੀ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ, ਜਨਕਪੁਰੀ]] - ਬਰੇਲੀ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨਗਰ, ਸੰਜੇ]] - ਬਰੇਲੀ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]] - ਪਿੰਡ, [[ਚੰਪਾਵਤ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦੁਪਿਹਰ ਦੇ]] ਪਿੰਡ - [[ਗੜ੍ਹਮੁਕਤੇਸ਼ਵਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੋਧੀਵਾਲਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] - ਬਾਬਾਪੁਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਪੁਰi ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] - [[ਟਾਂਡਾ, ਰਾਮਪੁਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਿਕਸਥ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ - [[ਨਵਾਬਗੰਜ, ਬਰੇਲੀ|ਨਵਾਬਗੰਜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ]] - ਕਾਸ਼ੀਪੁਰ, * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰਗੋਬਿੰਦਸਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ - ਨਵਾਬਗੰਜ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਸਿਕੰਦਰਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਵਾਰਾਣਸੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੌਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ]] * [[ਛੋਟਾ ਮਿਰਜ਼ਪੁਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੋਟੀ ਸੰਗਤ]] - ਨੂੰ ਵਾਰਾਣਸੀ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਗ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਕਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - ਕਾਨਪੁਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਟੀ ਟੋਲਾ]] - [[ਇਟਾਵਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਪ ਅਸਥਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ]] - [[ਜੌਨੂਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਜੌਨੂਪੁਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਪਾਦੁਕਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 1 ਤੇ 9]] * [[ਨਿਜ਼ਮਬਾਦ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] - [[ਅਯੁੱਧਿਆ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁੱਧ ਜੀ, [[ਲਖਨਊ]] == [[ਮਥੁਰਾ]] == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਗੀਚੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੌ ਘਾਟ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਦਾਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹਸਤਿਨਾ ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ (ਮੇਰਠ)]] == ਨਾਨਕਮੱਤਾ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੰਡਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁਧ ਵਾਲਾ ਖੂਹ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਿਕਸਥ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ]] [[ਹਲਦੌਰ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} 84l8ymxb065hztxboqlypnn32wp330a 0 39830 608958 608896 2022-07-24T03:37:59Z Simranjeet Sidhu 8945 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name =ਨਾਲਾਪਤ ਬਾਲਮਣੀ ਅੰਮਾ | image = Balamaniamma.jpg | pseudonym = | birth_date = {{birth date|df=yes|1909|07|19}} | death_date = {{death date and age|df=yes|2004|09|29|1909|07|19}} | birth_place = [[ਪੁੰਨਆਯੁਕਲਮ]], [[ਮਾਲਾਬਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]], [[ਮਦਰਾਸ ਪ੍ਰੈਜੀਡੈਂਸੀ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]] | occupation = [[ਕਵੀ]] | nationality = ਭਾਰਤੀ | death_place = [[ਕੋਚੀ]], [[ਕੇਰਲ]], ਭਾਰਤ | genre = [[ਕਵਿਤਾ]] | subject = | movement = | influences = [[ਨਾਲਾਪਤ ਨਰਾਇਣ ਮੈਨਨ]], [[ਵਲਾਥੋਲ ਨਰਾਇਣ ਮੈਨਨ]] | spouse = V. M. Nair | children = [[ਕਮਲਾ ਦਾਸ]], ਸੁਲੋਚਨਾ, ਮੋਹਨਦਾਸ, ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ | awards = [[ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਨ]], [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ]], [[ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ]], [[ਅਸਾਨ ਸਮਾਰਕ ਕਵਿਤਾ ਪੁਰਸਕਾਰਮ|ਅਸਾਨ ਪੁਰਸਕਾਰ]], [[ਆਇਜ਼ੂਥਾਚਨ ਪੁਰਸਕਾਰਮ]] | website = }} '''ਨਾਲਾਪਤ ਬਾਲਮਣੀ ਅੰਮਾ ''' (19 ਜੁਲਾਈ 1909 – 29 ਸਤੰਬਰ 2004) [[ਮਲਯਾਲਮ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਵਿਤਰੀ ਅਤੇ ਲੇਖਿਕਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 500 ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ। ਉਸ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੀਹਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੀਆਂ ਚਰਚਿਤ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਜਨਕ ਮਲਿਆਲਮ ਕਵਿਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ,<ref name="Padma Awards">{{cite web|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |title=Padma Awards |publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India |date=2015 |access-date=21 July 2015 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |archive-date=15 October 2015 |df=dmy }}</ref> ਸਰਸਵਤੀ ਸਨਮਾਨ, ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ, ਅਤੇ ਏਜ਼ੂਥਾਚਨ ਅਵਾਰਡ ਸਮੇਤ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਸੀ।<ref name=prdKerala>{{cite web|title=Literary Awards |url=http://www.prd.kerala.gov.in/awards.htm |publisher=[[Government of Kerala]] |access-date=13 November 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20070524212356/http://www.prd.kerala.gov.in/awards.htm |archive-date=24 May 2007 }}</ref> ਉਹ ਲੇਖਿਕਾ ਕਮਲਾ ਸੂਰਯਾ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ।<ref name=weisbord>{{cite book|last=Weisbord|first=Merrily|title=The Love Queen of Malabar: Memoir of a Friendship with Kamala Das|year=2010|publisher=McGill-Queen's University Press|isbn=978-0-7735-3791-0|url=https://archive.org/details/lovequeenofmalab0000weis|url-access=registration|page=[https://archive.org/details/lovequeenofmalab0000weis/page/116 116]|quote=balamani amma.}}</ref> == ਜੀਵਨੀ == ਬਾਲਮਣੀ ਅੰਮਾ ਦਾ ਜਨਮ 19 ਜੁਲਾਈ 1909<ref name="ie_sep04"/> ਨੂੰ ਚਿਤੰਜੂਰ ਕੁਨਹੂਨੀ ਰਾਜਾ ਅਤੇ ਨਲਾਪਤ ਕੋਚੁਕੱਟੀ ਅੰਮਾ ਦੇ ਘਰ ਨਲਪੱਟ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਪੁੰਨਯੁਰਕੁਲਮ, ਪੋਨਾਨੀ ਤਾਲੁਕ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਾਲਾਬਾਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਜੱਦੀ ਘਰ ਹੈ। ਉਸ ਕੋਲ ਕੋਈ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਮਾਮੇ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਵੀ ਬਣਨ ਵਿਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।<ref name="Jadia 2016">{{cite news |last1=Jadia |first1=Varun |title=This List of India's Most Gifted Women Poets Is Sure to Bring Some Enchantment in Your Life |url=https://www.thebetterindia.com/55708/women-poets-india-list-poetry/ |access-date=12 July 2021 |work=The Better India |date=May 29, 2016}}</ref> ਉਹ ਨਲਪੱਟ ਨਰਾਇਣ ਮੈਨਨ ਅਤੇ ਕਵੀ ਵਲਾਥੋਲ ਨਰਾਇਣ ਮੈਨਨ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ।<ref name=azheekode>{{cite web|last=Azheekode |first=Sukumar |author-link=Sukumar Azhikode |title=Balamaniamma |url=http://www.enmalayalam.com/home/en/topic/column/2208 |access-date=13 November 2011 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140502005127/http://www.enmalayalam.com/home/en/topic/column/2208 |archive-date=2 May 2014|df=dmy}}</ref> 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅੰਮਾ ਨੇ ਵੀ.ਐਮ. ਨਾਇਰ ਜੋ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਮਲਿਆਲਮ ਅਖਬਾਰ, ਮਾਥਰੂਭੂਮੀ,<ref name="ie_sep04"/><ref name="TOI 2009">{{cite news |last1=TNN |title=Kamala Das passes away |url=https://timesofindia.indiatimes.com/India/Kamala-Das-passes-away/articleshow/4599921.cms |access-date=12 July 2021 |work=Times of India |date=June 1, 2009}}</ref> ਦੇ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਸੰਪਾਦਕ ਬਣੇ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਟੋਮੋਬਾਈਲ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਬਣੇ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕੋਲਕਾਤਾ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ।<ref name="Fox 2009">{{cite news |last1=Fox |first1=Margalit |title=Kamala Das, Indian Poet and Memoirist, Dies at 75 |url=https://www.nytimes.com/2009/06/14/books/14das.html |access-date=12 July 2021 |work=The New York Times |date=June 13, 2009}}</ref> ਵੀ.ਐਮ. ਨਾਇਰ ਦੀ ਮੌਤ 1977 ਵਿੱਚ ਹੋਈ।<ref name="veethi2022">{{Cite web |title=Balamani Amma |url=https://www.veethi.com/india-people/balamani_amma-profile-2225-25.htm |access-date=2022-07-19 |website=veethi.com}}</ref> ਅੰਮਾ ਲੇਖਿਕਾ ਕਮਲਾ ਸੁਰੱਈਆ ਦੀ ਮਾਂ ਸੀ, (ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਮਲਾ ਦਾਸ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ), ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ, "ਦਿ ਪੈੱਨ" ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਇੱਕ ਮਾਂ ਦੀ ਇਕੱਲਤਾ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਹੋਰ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੁੱਤਰ ਸ਼ਿਆਮ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਧੀ ਸੁਲੋਚਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਅਲਜ਼ਾਈਮਰ ਰੋਗ ਦੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ 29 ਸਤੰਬਰ 2004 ਨੂੰ ਅੰਮਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref name="ie_sep04">{{cite news|title=Balamani Amma no more|url=https://www.indianexpress.com/oldStory/56082/|access-date=July 12, 2021|newspaper=[[Indian Express]]|date=30 September 2004}}</ref> ਉਸ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਪੂਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{cite news |title=Kerala bids farewell to Balamani Amma |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/thiruvananthapuram/Kerala-bids-farewell-to-Balamani-Amma/articleshow/869107.cms |access-date=12 July 2021 |work=Times of India |agency=PTI |date=September 30, 2004}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{reflist|}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ]] l1wjn9er7iniuo3xevlubzv7ce4ai6a 0 47311 608980 570612 2022-07-24T08:39:03Z 2409:4055:2E18:37CD:AB1E:16BA:2125:9900 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਸ਼ੈਰੀ ਮਾਨ | caption = | birth_date = {{birth date and age|1982|09|12|df=yes}} | background = solo_singer | birth_name = ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ | birth_place= [[ਮੁਹਾਲੀ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] | origin= ਘੱਲ ਖੁਰਦ, [[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] | genre =[[ਭੰਗੜਾ (ਸੰਗੀਤ)|ਭੰਗੜਾ]] | occupation =[[ਗਾਇਕ]], [[ਗੀਤਕਾਰ]], [[ਅਦਾਕਾਰ]] | years_active = 2010–ਵਰਤਮਾਨ | label = Yaar Anmulle Records | website = {{URL|http://www.sharrymaan.com}} {{URL|http://fb.com/sharrymann}} |associated_acts = none |image=Sharry Mann.jpg}} '''ਸ਼ੈਰੀ ਮਾਨ''' ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ [[ਗਾਇਕ]] ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ ਹੈ। ==ਜੀਵਨ== ਉਸ ਦਾ ਜਨਮ [[ਮੁਹਾਲੀ]] ਵਿੱਚ [[12 ਸਤੰਬਰ]] [[1982]] ਨੂੰ ਸਰਦਾਰ ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰਨੀ ਹਰਮੇਲ ਕੌਰ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਭੈਣ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭਰਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਮੁਹਾਲੀ ਤੋਂ ਮੈਟਰਿਕ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਜੀਟੀਵੀ ਕਾਲਜ ਰੋਡੇ, ਮੋਗਾ ਤੋਂ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ। ਪੜ੍ਹਾਈ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਉਹ ਵਾਪਸ ਮੋਹਾਲੀ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। ਸ਼ੈਰੀ ਮਾਨ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕੀਨ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਵਿਹਲੇ ਸਮੇਂ ਗਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਸਤ ਰਹਿੰਦਾ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਦੋਸਤਾਂ ਦੀਆਂ ਮਹਿਫਲਾਂ ਵਿੱਚ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਦੋਸਤ ਉਸ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਗਾਇਕ ਬਣਨ ਲਈ ਉਤਸਾਹਿਤ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੱਕ ਕੈਰੀਅਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੈਰੀ ਨੇ ਗਾਉਣ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref>{{cite web|title=Sharry Mann|url=http://www.facebook.com/sharrymann/info|publisher=Sharry Mann|accessdate=18 November 2012}}</ref> ਉਸਦੀ ਨਵੀਂ ਐਲਬਮ 2015 ਦੀ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤੇ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=Meri Bebe|url=http://punjabigrooves.com/meri-bebe-full-album-sharry-mann-lyrics|publisher=Punjabigrooves|accessdate=13 February 2015}}</ref> == ਸਿੰਗਲ ਟਰੈਕ == {| class="wikitable sortable" !Year !Song !Music !Record label !Notes |- |2012 |Pooja Kiven Aa |DJ Nick |Speed Records |From movie Jatt & Juliet |- |2014 |Kalla Chann |Nick Dhammu |YAR(Yaar Anmulle Records) |First song by him on his own label YAR |- |2015 |Hashtag |JSL [Jaspal] |Panj-Aab Records | |- |2016 |Vaddaa Bai |Nick Dhammu |Panj-Aab Records | |- |2016 |Carrom Board |GoldBoy |Saga Hits | |- |2016 |Dil Da Dimaag |Nick Dhammu |T-Series |Lyrics: Inder Dhammu |- |2016 |3 Peg |Mista Baaz |T-Series |Lyrics: Ravi, Raj; Video: Parmish Verma |- |2017 |Munda Bhal Di |Mista Baaz |T-Series |Lyrics: Ravi Raj; Video: Los Pro |- |2017 |Vadda Bai 2 |Gupz Sehra |Panj-Aab Records | |- |2017 |Jatt Di Canada |DJ Vix |MovieBox/Saga Hits | |- |2017 |Rabb Da Radio |Nick Dhammu |White Hill Music |Lyrics: Jass Grewal, From the movie Rabb da Radio |- |2017 |Saade Aala |Mista Baaz |White Hill Music | |- |2017 |Hostel |Mista Baaz |T-Series |Parmish Verma (Playback Singer) |- |2017 |Puraaniyan (The Living Legends) |DJ Vix |MovieBox |With Bhinda Jatt, Saini Surinder, Kulwinder Billa & Jassi Sidhu |- |2017 |Cute Munda |Gift Box |Lokdhun |Starring-Rumman Ahmed and Sharry Maan;Video Director-Parmish Verma |- |2017 |Love You Sharry Mann |Mistz Baaz |Lokdhun |Lyrics-Ravi Raj and Ravi Raj;Video Director-Parmish Verma |- |2018 |Motor |Giftrulers | |- |2018 |Yaar Jigree Kasooti Degree |Mista Bazz |Troll Punjabi |Title song of web-series Yaar Jigree Kasooti Degree |- |2018 |Munda Dil Da Ni Rich Milna |Cheetah |White Hill Music |Lyrics by: Vinder Nathu Majra, Artists: Sharry Mann, Vinder Nathu Majra |- |2019 |3 FIRE |Mista Bazz |White Hill Music |Lyrics: Sanam Bhullar, Param Sandhu |- |2020 |Birthday Gift |Mista Bazz |The Maple Music |Lyrics - Kaptaan<ref>{{Cite web|url=https://www.gesnap.com/music/sharry-mann-birthday-gift-song/|title=Sharry Mann Birthday Gift Song » Mistabaaz, Lyrics, Audio, Director|last=|first=|date=2020-04-05|website=Gesnap.com|publisher=|language=en-US|access-date=2020-04-05}}</ref> |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸੰਗੀਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੀਵਿਤ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1982]] 2oc99hjst83jb1ldvldc3juazlbhwl7 0 66969 608944 525732 2022-07-23T16:21:08Z Forest576 37796 wikitext text/x-wiki {{Infobox politician | name = ਅਬਾਸ ਅਲ-ਮੁਸਾਵੀ<br/>{{big|{{lang|ar|عباس الموسوي}}}} | image = Abbas al Musawi.jpg | caption = | office = [[ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ ਦਾ ਸੈਕਟਰੀ ਜਰਨਲ]] | term_start = ਮਈ 1991 | term_end = 16 ਫ਼ਰਵਰੀ 1992 | deputy = | predecessor = [[Subhi al-Tufayli]] | successor = [[Hassan Nasrallah]] | birth_name = | birth_date = 1952 | birth_place = [[ਅਲ-ਨਬੀ ਸ਼ੀਥ]], [[ਲਿਬਨਾਨ]] | death_date = 16 ਫ਼ਰਵਰੀ 1992 (ਉਮਰ 40) | death_place = [[Nabatieh Governorate]], ਲਿਬਨਾਨ | residence = | nationality = [[Lebanese nationality law|Lebanese]] | alma_mater = | occupation = [[Cleric]] | years_active = 1978-1992 | net_worth =| boards = | religion = [[ਸ਼ੀਆ ਇਸਲਾਮ]] | spouse =| children =| parents = | signature =| website = }} '''ਅਬਾਸ ਅਲ-ਮੁਸਾਵੀ''' [[ਲਿਬਨਾਨ]] ਦਾ ਇੱਕ [[ਸ਼ੀਆ]] ਧਾਰਮਿਕ ਲੀਡਰ ਸੀ। ਉਹ [[ਹਿਜ਼ਬੁੱਲਾ]] ਦਾ ਸਹਿ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਸੈਕਟਰੀ ਜਰਨਲ ਸੀ। ਉਹ 1992 ਵਿੱਚ [[ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਦੀ ਫ਼ੌਜ]] ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ।<ref name="eb">{{cite web|title=Abbās al-Mūsawī|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/399459/Abbas-al-Musawi|publisher=Encyclopedia Britannica|accessdate=23 July 2012}}</ref> ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ== ਮੁਸਾਵੀ ਦਾ ਜਨਮ [[ਲਿਬਨਾਨ]] ਦੇ [[ਬੇਕਾ ਘਾਟੀ]] ਵਿੱਚ [[ਅਲ ਨਬੀ-ਸ਼ੀਥ]] ਨਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਿਆ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ ਅੱਠ ਸਾਲ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਧਰਮਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਦੀ ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਇਰਾਨ ਦੇ [[ਰੂਹੁੱਲਾ ਖ਼ੁਮੈਨੀ]] ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮਹੀਨਾ]] 6u7j2ybrc4zg1kdlsh7tewpw19rc7l1 0 71244 608973 608381 2022-07-24T07:14:02Z Guglani 58 /* ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ */ਤਸਵੀਰ ਜੋੜੀ wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian state government |name_of_state= ਪੰਜਾਬ |coat_of_arms= [[File:Seal of Punjab.gif|125px]] |state_flag= |seat_of_government= [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] |name_of_governor= [[ਵੀ ਪੀ ਸਿੰਘ ਬਦਨੋਰ]] |name_of_chief_minister= [[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ]] |name_of_dpy_chief_minister= |legislative_assembly= [[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] |speaker= ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧਵਾਂ |dpy_speaker= [[ ਜੈ ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਰੋੜੀ]] |member_in_assembly= 117 |legislative_council= |chairman= |high_court= [[ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਉੱਚ ਅਦਾਲਤ]] |chief_justice= ਕਰਿਸ਼ਨ ਮੁਰਾਰੀ |website=https://punjab.gov.in/ |Official website=https://punjab.gov.in/}} '''ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ''' ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿ '''ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੀ ਸਰਬੋਤਮ ਗਵਰਨਿੰਗ ਸੰਸਥਾ ਹੈ।ਇਸ ਰਾਜ ਵਿੱਚ 23 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਹਨ।ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਰਜਕਾਰਣੀ ਸੰਸਥਾ ਜਿਸ ਦੇ ਮੁਖੀ ਨੂੰ ਗਵਰਨਰ ਜਾਂ ਰਾਜਪਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੇ ਇੱਕ ਕਨੂੰਨ ਘੜਨੀ ਕੌਂਸਲ ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੈਜਿਸਲੇਟਿਵ ਅਸੈਂਬਲੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਆਂਉਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਰਾਜਾ ਵਾਂਗ ਗਵਰਨਰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੁਬਾਰਾ ਥਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਪਦਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰਸਮੀ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਹੀ ਮੁਖੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਕੋਲ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਰਤਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ ਇੱਥੇ ਹੀ  ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਤੇ ਸਕੱਤਰੇਤ ਵਾਕਿਆ ਹਨ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਦੀ ਵੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਮੁੱਖ ਅਦਾਲਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਅਧੀਨ ਦੋਵੇਂ ਰਾਜ ਆਂਉਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url = http://www.ebc-india.com/lawyer/hcourts.htm|title = Jurisdiction and Seats of Indian High Courts|accessdate = 2008-05-12|publisher = Eastern Book Company}}</ref> ==ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ== ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ ਦੇ ਨਾਲ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਹੇਠਾਂ ਹੈ:<ref>https://www.tribuneindia.com/news/punjab/punjab-portfolios-announced-cheema-gets-finance-and-revenue-harbhajan-eto-power-dr-baljit-women-welfare-and-child-development-379489</ref><ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/in.gazette.punjabdsa.2022-03-21.50459|title=Punjab Gazette, 2022-03-21, Extra Ordinary|last=Government of Punjab|date=2022-03-21}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://punjab.gov.in/|title=Punjab Goveronment ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ|website=|access-date=15 July 2022}}</ref> {| class="wikitable sortable collapsible" style="font-size: 90%;" |- align="text-align:center;" ! scope="col" | ਨਾਮ ! scope="col" | ਤਸਵੀਰ ! scope="col" | ਚੋਣ ਖੇਤਰ ! scope="col" | ਪਾਰਟੀ ! scope="col" | ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ |- |[[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ]] | [[ਤਸਵੀਰ:Bhagwant Mann Yellow.jpg|thumb]] | [[ਧੂਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ| ਧੂਰੀ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, ਗ੍ਰਹਿ, ਜਨਰਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਅਮਲਾ, ਗ੍ਰਹਿ ਮਾਮਲੇ, ਜਸਟਿਸ, ਵਿਜੀਲੈਂਸ ਅਤੇ ਬਾਕੀ, ;ਨਾਗਰਿਕ ਉਡਾਣਾਂ;ਗ੍ਰਹਿ ;ਸਨਅਤਾਂ ਤੇ ਵਪਾਰ;ਪੂੰਜੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ; ਤਕਨੀਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਸਨਅਤੀ ਸਿਖਲਾਈ;ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾਕਰਨ ਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਸਿਖਲਾਈ;ਛਪਾਈ ਤੇ ਲਿੱਖਣ ਸਮੱਗਰੀ । |- |[https://myneta.info/punjab2022/candidate.php?candidate_id=264 ਲਾਲ ਚੰਦ] |[[ਤਸਵੀਰ:Lal Chand Kataruchakk 2022.jpg|thumb]] ||[[ਭੋਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਆ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਖਾਧ ਤੇ ਖੁਰਾਕ ਪੂਰਤੀ, ਉਪਭੋਗਤਾ ਕੰਮ-ਕਾਜ ,ਜੰਗਲਾਤ; ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ |- ||[[ਵਿਜੇ ਸਿੰਗਲਾ|ਡਾ. ਵਿਜੇ ਸਿੰਗਲਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/punjab-chief-minister-bhagwant-mann-sacks-health-minister-vijay-singla-from-cabinet-on-corruption-charges-3004033|title=Punjab Chief Minister Bhagwant Mann Sacks A Minister For Corruption|website=NDTV.com|access-date=2022-05-24}}</ref> | |[[ਮਾਨਸਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਾਨਸਾ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਸਾਬਕਾ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਸਿੱਖਿਆ, ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ<ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/punjab-chief-minister-bhagwant-mann-sacks-health-minister-vijay-singla-from-cabinet-on-corruption-charges-3004033|title=Punjab Chief Minister Bhagwant Mann Sacks A Minister For Corruption|website=NDTV.com|access-date=2022-05-24}}</ref> |- |[[ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Harpal Singh Cheema.jpg|thumb]] ||[[ਦਿੜ੍ਹਬਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਿੜ੍ਹਬਾ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] |ਵਿੱਤ ਵਿਭਾਗ, ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ;ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਾਗੂਕਰਨ; ਮਸੂਲ ਚੁੰਗੀ ਤੇ ਕਰ ਵਿਭਾਗ |- |[[ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਮੀਤ ਹੇਅਰ ]] | [[ਤਸਵੀਰ:Gurmeet Singh Meet Hayer 2022.jpg|thumb]] |[[ਬਰਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਰਨਾਲਾ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ , ਖੇਡਾਂ,ਗਵਰਨੈਂਸ ਰਿਫਾਰਮਜ਼ , ਵਿਗਿਆਨ,ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ,ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ,ਖੇਲ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨੀ ਸੇਵਾਵਾਂ |- |[[ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਈਟੀਓ|ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Harbhajan Singh ETO 2022.jpg|thumb]] |[[ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜੰਡਿਆਲਾ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] |ਪਬਲਿਕ ਵਰਕਸ ਤੇ ਪਾਵਰ |- |[[ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ|ਡਾ. ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Baljit Kaur 2022.jpg|thumb]] |[[ਮਲੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੋਟ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] |ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ,ਸਸ਼ੱਕਤੀਕਰਨ,ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ; ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ,ਨਾਰੀ ਤੇ ਬਾਲ ਵਿਕਾਸ |- |[[ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Kuldeep Singh Dhaliwal 2022.jpg|thumb]] | [[ਅਜਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਜਨਾਲਾ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] |ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਪੰਚਾਇਤਾਂ;ਖੇਤੀ ਬਾੜੀ, ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ,ਪਰਵਾਸੀ ਮਾਮਲੇ |- |[https://myneta.info/punjab2022/candidate.php?candidate_id=182 ਲਾਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ] |[[ਤਸਵੀਰ:Laljit Singh Bhullar.jpg|thumb]] |[[ਪੱਟੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪੱਟੀ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] |ਯਾਤਾਯਾਤ ,ਪਸ਼ੂਪਾਲਣ ,ਮਛਲੀ ਉਤਪਾਦਨ ਤੇ ਡੇਰੀ ਵਿਕਾਸ |- |[[ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ੰਕਰ ਜਿੰਪਾ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Bram Shankar Sharma (Jimpa).jpg|thumb]] |[[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] |ਆਬਕਾਰੀ;ਜਲ ਸਰੋਤ;ਜਲ ਪੂਰਤੀ ਤੇ ਸਵੱਛਤਾ;ਪੁਨਰ ਆਵਾਸ ਤੇ ਬਿਪਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ |- |[[ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Harjot Singh Bains 2022.jpg|thumb]] |[[ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ;ਜੇਲ;ਖਨਨ ਮਾਈਨਿੰਗ ਤੇ ਭੂ ਵਿਗਿਆਨ; ਕਨੂੰਨ ਤੇ ਕਨੂੰਨਸਾਜ਼ੀ ਕੰਮ-ਕਾਜ;ਜੇਲ ; ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ |- |[[ਅਮਨ ਅਰੋੜਾ]] |[[ਤਸਵੀਰ:]]ਫਤ |[[ ਸੁਨਾਮ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ| ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਸੁਨਾਮ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਮਕਾਨ ਉਸਾਰੀ ,ਸੂਚਨਾ ਤੇ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ, ਨਵ ਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤ |- |[[ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਜਰ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Inderbir Singh Nijjar.jpg]] |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ| ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰਾਂ , ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲੇ, ਭੂਮੀ ਤੇ ਜਲ ਸੁਰੱਖਿਆ,ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੁਧਾਰ |- |[[ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਸਰਾਰੀ]] |[[ਤਸਵੀਰ:]] |[[ ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ | ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਘ ,ਬਾਗਬਾਨੀ ,ਫ਼ੌਜੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਭਲਾਈ( ਡਿਫੈਂਸ ਸਰਵਿਸਜ਼ ਵੈਲਫੇਅਰ),ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ |- |[[ ਚੇਤਨ ਸਿੰਘ ਜੋੜਾਮਾਜਰਾ]] |[[ਤਸਵੀਰ:]] |[[ਸਮਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ| ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਸਮਾਣਾ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਸਿਹਤ ਤੇ ਪਰਵਾਰ ਭਲਾਈ,ਮੈਡੀਕਲ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਖੋਜ,ਚੋਣਾਂ |- |[[ਅਨਮੋਲ ਗਗਨ ਮਾਨ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Anmol Gagan Maan.jpg|thumb]] |[[ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ| ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਖਰੜ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਲੇਬਰ, ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ , ਨਿਵੇਸ਼ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ , ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਿਵਾਰਣ ਮੰਤਰੀ |} ==ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2017 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ== ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ ਦੇ ਨਾਲ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਹੇਠਾਂ ਹੈ:<ref>{{Cite web |url=http://www.dayandnightnews.com/2012/03/punjab-cabinet-ministers-portfolios-2012/ |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2018-02-22 |archive-date=2014-02-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140203023829/http://www.dayandnightnews.com/2012/03/punjab-cabinet-ministers-portfolios-2012/ |dead-url=yes }}</ref> {| class="wikitable sortable collapsible" style="font-size: 90%;" |- align="text-align:center;" ! scope="col" | ਨਾਮ ! scope="col" | ਉਮਰ ! scope="col" | ਚੋਣ ਖੇਤਰ ! scope="col" | ਪਾਰਟੀ ! scope="col" | ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ |- |[[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] | | [[ਪਟਿਆਲਾ ਅਰਬਨ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] | ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, ਗ੍ਰਹਿ, ਜਨਰਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਅਮਲਾ, ਗ੍ਰਹਿ ਮਾਮਲੇ, ਜਸਟਿਸ, ਵਿਜੀਲੈਂਸ ਅਤੇ ਬਾਕੀ, ਸਿੰਚਾਈ ਅਤੇ ਪਾਵਰ |- |[[ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]] | |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੂਰਬੀ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] | ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਕਾਸ, ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਮਲੇ, ਆਰਕਾਈਵ ਅਤੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰ |- |[[ਬ੍ਰਹਮ ਮਹਿੰਦ੍ਰਾ]] | |[[ਪਟਿਆਲਾ ਦਿਹਾਤੀ/ਪੇਂਡੂ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] | ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਸਿੱਖਿਆ, ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ |- |[[ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] | |[[ਬਠਿੰਡਾ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |ਵਿੱਤ, ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਜਨਰੇਸ਼ਨ |- |[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]] | |[[ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |ਤਕਨੀਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਿਖਲਾਈ |- |[[ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਧਰਮਸ੍ਰੋਤ]] | |[[ਨਾਭਾ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |ਜੰਗਲਾਤ, ਛਪਾਈ ਅਤੇ ਸਟੇਸ਼ਨਰੀ, ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਬੀ.ਸੀ. ਦੀ ਭਲਾਈ |- |[[ਤ੍ਰਿਪਤ ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]] | |[[ਫਤਿਹਗੜ ਚੂੜੀਆਂ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ, ਪੰਚਾਇਤਾਂ, ਜਲ ਸਪਲਾਈ ਅਤੇ ਸੈਨੀਟੇਸ਼ਨ |- |[[ਅਰੁਣਾ ਚੌਧਰੀ]] | |[[ਦੀਨਾਨਗਰ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] | ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) |- |[[ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨਾ]] | | [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |ਲੋਕ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿਭਾਗ, ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) |- |} ==ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ== ਮੌਜੂਦ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਕੁੱਲ 18 ਵਿਧਾਇਕ [[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ [[ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ]] ਨੇਤਾ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ- *[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] - 3 ਵਿਧਾਇਕ *[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] - 2 ਵਿਧਾਇਕ *[[ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ]]- 1 ਵਿਧਾਇਕ *[[ਅਜ਼ਾਦ]] - 1 ਵਿਧਾਇਕ ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਸ੍ਰੋਤ == * [http://punjabgovt.gov.in/ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111031064332/http://punjabgovt.gov.in/ |date=2011-10-31 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰ]] 3lqvtqdvi8wyr8qz09ac9g2qu91xsz5 608974 608973 2022-07-24T07:24:33Z Guglani 58 /* ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox Indian state government |name_of_state= ਪੰਜਾਬ |coat_of_arms= [[File:Seal of Punjab.gif|125px]] |state_flag= |seat_of_government= [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] |name_of_governor= [[ਵੀ ਪੀ ਸਿੰਘ ਬਦਨੋਰ]] |name_of_chief_minister= [[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ]] |name_of_dpy_chief_minister= |legislative_assembly= [[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] |speaker= ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧਵਾਂ |dpy_speaker= [[ ਜੈ ਕਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਰੋੜੀ]] |member_in_assembly= 117 |legislative_council= |chairman= |high_court= [[ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਉੱਚ ਅਦਾਲਤ]] |chief_justice= ਕਰਿਸ਼ਨ ਮੁਰਾਰੀ |website=https://punjab.gov.in/ |Official website=https://punjab.gov.in/}} '''ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ''' ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਿ '''ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੀ ਸਰਬੋਤਮ ਗਵਰਨਿੰਗ ਸੰਸਥਾ ਹੈ।ਇਸ ਰਾਜ ਵਿੱਚ 23 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਹਨ।ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਰਜਕਾਰਣੀ ਸੰਸਥਾ ਜਿਸ ਦੇ ਮੁਖੀ ਨੂੰ ਗਵਰਨਰ ਜਾਂ ਰਾਜਪਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਨਿਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੇ ਇੱਕ ਕਨੂੰਨ ਘੜਨੀ ਕੌਂਸਲ ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੈਜਿਸਲੇਟਿਵ ਅਸੈਂਬਲੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਆਂਉਦੇ ਹਨ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਰਾਜਾ ਵਾਂਗ ਗਵਰਨਰ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸਲਾਹ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੁਬਾਰਾ ਥਾਪਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੀ ਪਦਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰਸਮੀ ਹੈ ਜਦ ਕਿ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਹੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਹੀ ਮੁਖੀਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਕੋਲ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਰਤਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ ਇੱਥੇ ਹੀ  ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਤੇ ਸਕੱਤਰੇਤ ਵਾਕਿਆ ਹਨ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਦੀ ਵੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ ਤੇ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਹੀ ਪੰਜਾਬ ਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਮੁੱਖ ਅਦਾਲਤ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਅਧੀਨ ਦੋਵੇਂ ਰਾਜ ਆਂਉਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url = http://www.ebc-india.com/lawyer/hcourts.htm|title = Jurisdiction and Seats of Indian High Courts|accessdate = 2008-05-12|publisher = Eastern Book Company}}</ref> ==ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ== ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ ਦੇ ਨਾਲ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਹੇਠਾਂ ਹੈ:<ref>https://www.tribuneindia.com/news/punjab/punjab-portfolios-announced-cheema-gets-finance-and-revenue-harbhajan-eto-power-dr-baljit-women-welfare-and-child-development-379489</ref><ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/in.gazette.punjabdsa.2022-03-21.50459|title=Punjab Gazette, 2022-03-21, Extra Ordinary|last=Government of Punjab|date=2022-03-21}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://punjab.gov.in/|title=Punjab Goveronment ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ|website=|access-date=15 July 2022}}</ref> {| class="wikitable sortable collapsible" style="font-size: 90%;" |- align="text-align:center;" ! scope="col" | ਨਾਮ ! scope="col" | ਤਸਵੀਰ ! scope="col" | ਚੋਣ ਖੇਤਰ ! scope="col" | ਪਾਰਟੀ ! scope="col" | ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ |- |[[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ]] | [[ਤਸਵੀਰ:Bhagwant Mann Yellow.jpg|thumb]] | [[ਧੂਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ| ਧੂਰੀ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, ਗ੍ਰਹਿ, ਜਨਰਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਅਮਲਾ, ਗ੍ਰਹਿ ਮਾਮਲੇ, ਜਸਟਿਸ, ਵਿਜੀਲੈਂਸ ਅਤੇ ਬਾਕੀ, ;ਨਾਗਰਿਕ ਉਡਾਣਾਂ;ਗ੍ਰਹਿ ;ਸਨਅਤਾਂ ਤੇ ਵਪਾਰ;ਪੂੰਜੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ; ਤਕਨੀਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਸਨਅਤੀ ਸਿਖਲਾਈ;ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਪੈਦਾਕਰਨ ਤੇ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਸਿਖਲਾਈ;ਛਪਾਈ ਤੇ ਲਿੱਖਣ ਸਮੱਗਰੀ । |- |[https://myneta.info/punjab2022/candidate.php?candidate_id=264 ਲਾਲ ਚੰਦ] |[[ਤਸਵੀਰ:Lal Chand Kataruchakk 2022.jpg|thumb]] ||[[ਭੋਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਆ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਖਾਧ ਤੇ ਖੁਰਾਕ ਪੂਰਤੀ, ਉਪਭੋਗਤਾ ਕੰਮ-ਕਾਜ ,ਜੰਗਲਾਤ; ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰ |- ||[[ਵਿਜੇ ਸਿੰਗਲਾ|ਡਾ. ਵਿਜੇ ਸਿੰਗਲਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/punjab-chief-minister-bhagwant-mann-sacks-health-minister-vijay-singla-from-cabinet-on-corruption-charges-3004033|title=Punjab Chief Minister Bhagwant Mann Sacks A Minister For Corruption|website=NDTV.com|access-date=2022-05-24}}</ref> | |[[ਮਾਨਸਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਾਨਸਾ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਸਾਬਕਾ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਸਿੱਖਿਆ, ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ<ref>{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/punjab-chief-minister-bhagwant-mann-sacks-health-minister-vijay-singla-from-cabinet-on-corruption-charges-3004033|title=Punjab Chief Minister Bhagwant Mann Sacks A Minister For Corruption|website=NDTV.com|access-date=2022-05-24}}</ref> |- |[[ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Harpal Singh Cheema.jpg|thumb]] ||[[ਦਿੜ੍ਹਬਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਿੜ੍ਹਬਾ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] |ਵਿੱਤ ਵਿਭਾਗ, ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ;ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਲਾਗੂਕਰਨ; ਮਸੂਲ ਚੁੰਗੀ ਤੇ ਕਰ ਵਿਭਾਗ |- |[[ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਮੀਤ ਹੇਅਰ ]] | [[ਤਸਵੀਰ:Gurmeet Singh Meet Hayer 2022.jpg|thumb]] |[[ਬਰਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਰਨਾਲਾ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ , ਖੇਡਾਂ,ਗਵਰਨੈਂਸ ਰਿਫਾਰਮਜ਼ , ਵਿਗਿਆਨ,ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ,ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ,ਖੇਲ ਤੇ ਨੌਜਵਾਨੀ ਸੇਵਾਵਾਂ |- |[[ ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਈਟੀਓ|ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Harbhajan Singh ETO 2022.jpg|thumb]] |[[ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜੰਡਿਆਲਾ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] |ਪਬਲਿਕ ਵਰਕਸ ਤੇ ਪਾਵਰ |- |[[ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ|ਡਾ. ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Baljit Kaur 2022.jpg|thumb]] |[[ਮਲੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੋਟ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] |ਸਮਾਜਿਕ ਨਿਆਂ ,ਸਸ਼ੱਕਤੀਕਰਨ,ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ; ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ,ਨਾਰੀ ਤੇ ਬਾਲ ਵਿਕਾਸ |- |[[ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Kuldeep Singh Dhaliwal 2022.jpg|thumb]] | [[ਅਜਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਜਨਾਲਾ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] |ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਪੰਚਾਇਤਾਂ;ਖੇਤੀ ਬਾੜੀ, ਕਿਸਾਨ ਭਲਾਈ ,ਪਰਵਾਸੀ ਮਾਮਲੇ |- |[https://myneta.info/punjab2022/candidate.php?candidate_id=182 ਲਾਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ] |[[ਤਸਵੀਰ:Laljit Singh Bhullar.jpg|thumb]] |[[ਪੱਟੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪੱਟੀ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] |ਯਾਤਾਯਾਤ ,ਪਸ਼ੂਪਾਲਣ ,ਮਛਲੀ ਉਤਪਾਦਨ ਤੇ ਡੇਰੀ ਵਿਕਾਸ |- |[[ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ੰਕਰ ਜਿੰਪਾ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Bram Shankar Sharma (Jimpa).jpg|thumb]] |[[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] |ਆਬਕਾਰੀ;ਜਲ ਸਰੋਤ;ਜਲ ਪੂਰਤੀ ਤੇ ਸਵੱਛਤਾ;ਪੁਨਰ ਆਵਾਸ ਤੇ ਬਿਪਤਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ |- |[[ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Harjot Singh Bains 2022.jpg|thumb]] |[[ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ;ਜੇਲ;ਖਨਨ ਮਾਈਨਿੰਗ ਤੇ ਭੂ ਵਿਗਿਆਨ; ਕਨੂੰਨ ਤੇ ਕਨੂੰਨਸਾਜ਼ੀ ਕੰਮ-ਕਾਜ;ਜੇਲ ; ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ |- |[[ਅਮਨ ਅਰੋੜਾ]] |[[ਤਸਵੀਰ:]]ਫਤ |[[ ਸੁਨਾਮ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ| ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਸੁਨਾਮ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਕਾਸ ਤੇ ਮਕਾਨ ਉਸਾਰੀ ,ਸੂਚਨਾ ਤੇ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ, ਨਵ ਤੇ ਨਵਿਆਉਣਯੋਗ ਊਰਜਾ ਸਰੋਤ |- |[[ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਜਰ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Inderbir Singh Nijjar.jpg|thumb]] |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ| ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰਾਂ , ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲੇ, ਭੂਮੀ ਤੇ ਜਲ ਸੁਰੱਖਿਆ,ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੁਧਾਰ |- |[[ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਸਰਾਰੀ]] |[[ਤਸਵੀਰ:]] |[[ ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ | ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਫੂਡ ਪ੍ਰੋਸੈਸਿੰਘ ,ਬਾਗਬਾਨੀ ,ਫ਼ੌਜੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਭਲਾਈ( ਡਿਫੈਂਸ ਸਰਵਿਸਜ਼ ਵੈਲਫੇਅਰ),ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੈਨਾਨੀ |- |[[ ਚੇਤਨ ਸਿੰਘ ਜੋੜਾਮਾਜਰਾ]] |[[ਤਸਵੀਰ:]] |[[ਸਮਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ| ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਸਮਾਣਾ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਸਿਹਤ ਤੇ ਪਰਵਾਰ ਭਲਾਈ,ਮੈਡੀਕਲ ਸਿੱਖਿਆ ਤੇ ਖੋਜ,ਚੋਣਾਂ |- |[[ਅਨਮੋਲ ਗਗਨ ਮਾਨ]] |[[ਤਸਵੀਰ:Anmol Gagan Maan.jpg|thumb]] |[[ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ| ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਖਰੜ]] |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |ਆਪ ]] | ਲੇਬਰ, ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ , ਨਿਵੇਸ਼ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ , ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਨਿਵਾਰਣ ਮੰਤਰੀ |} ==ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2017 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ== ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ ਦੇ ਨਾਲ ਮੌਜੂਦਾ ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੂਚੀ ਹੇਠਾਂ ਹੈ:<ref>{{Cite web |url=http://www.dayandnightnews.com/2012/03/punjab-cabinet-ministers-portfolios-2012/ |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2018-02-22 |archive-date=2014-02-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140203023829/http://www.dayandnightnews.com/2012/03/punjab-cabinet-ministers-portfolios-2012/ |dead-url=yes }}</ref> {| class="wikitable sortable collapsible" style="font-size: 90%;" |- align="text-align:center;" ! scope="col" | ਨਾਮ ! scope="col" | ਉਮਰ ! scope="col" | ਚੋਣ ਖੇਤਰ ! scope="col" | ਪਾਰਟੀ ! scope="col" | ਪੋਰਟਫੋਲੀਓ |- |[[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] | | [[ਪਟਿਆਲਾ ਅਰਬਨ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] | ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, ਗ੍ਰਹਿ, ਜਨਰਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਅਮਲਾ, ਗ੍ਰਹਿ ਮਾਮਲੇ, ਜਸਟਿਸ, ਵਿਜੀਲੈਂਸ ਅਤੇ ਬਾਕੀ, ਸਿੰਚਾਈ ਅਤੇ ਪਾਵਰ |- |[[ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]] | |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੂਰਬੀ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] | ਸਥਾਨਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਕਾਸ, ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਮਲੇ, ਆਰਕਾਈਵ ਅਤੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰ |- |[[ਬ੍ਰਹਮ ਮਹਿੰਦ੍ਰਾ]] | |[[ਪਟਿਆਲਾ ਦਿਹਾਤੀ/ਪੇਂਡੂ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] | ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਭਲਾਈ, ਖੋਜ ਅਤੇ ਮੈਡੀਕਲ ਸਿੱਖਿਆ, ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ |- |[[ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] | |[[ਬਠਿੰਡਾ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |ਵਿੱਤ, ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਜਨਰੇਸ਼ਨ |- |[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]] | |[[ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |ਤਕਨੀਕੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਿਖਲਾਈ |- |[[ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਧਰਮਸ੍ਰੋਤ]] | |[[ਨਾਭਾ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |ਜੰਗਲਾਤ, ਛਪਾਈ ਅਤੇ ਸਟੇਸ਼ਨਰੀ, ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਜਾਤੀ ਅਤੇ ਬੀ.ਸੀ. ਦੀ ਭਲਾਈ |- |[[ਤ੍ਰਿਪਤ ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]] | |[[ਫਤਿਹਗੜ ਚੂੜੀਆਂ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |ਪੇਂਡੂ ਵਿਕਾਸ, ਪੰਚਾਇਤਾਂ, ਜਲ ਸਪਲਾਈ ਅਤੇ ਸੈਨੀਟੇਸ਼ਨ |- |[[ਅਰੁਣਾ ਚੌਧਰੀ]] | |[[ਦੀਨਾਨਗਰ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] | ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) |- |[[ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨਾ]] | | [[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |ਲੋਕ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿਭਾਗ, ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) |- |} ==ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ== ਮੌਜੂਦ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਪਾਰਟੀ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਕੁੱਲ 18 ਵਿਧਾਇਕ [[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] ਵਿੱਚ ਹਨ ਅਤੇ [[ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ ]] ਨੇਤਾ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ- *[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] - 3 ਵਿਧਾਇਕ *[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] - 2 ਵਿਧਾਇਕ *[[ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ]]- 1 ਵਿਧਾਇਕ *[[ਅਜ਼ਾਦ]] - 1 ਵਿਧਾਇਕ ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਸ੍ਰੋਤ == * [http://punjabgovt.gov.in/ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111031064332/http://punjabgovt.gov.in/ |date=2011-10-31 }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਸਰਕਾਰ]] bsryakt2d4gbj4nve09jbwexfikqv2m 0 77598 608916 468523 2022-07-23T12:21:28Z AkashBishnoi2 42648 Af wikitext text/x-wiki {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ}} '''ਗੈਰ ਜਮਾਨਤਯੋਗ ਅਪਰਾਧ''' –ਜਾਬਤਾ ਫੋਜਦਾਰੀ ਸੰਘਤਾ, 1973 ਦੀ ਧਾਰਾ 2(ਓ) ਵਿੱਚ ਗੈਰ ਜਮਾਨਤਯੋਗ ਅਪਰਾਧ ਤੋ ਭਾਵ ਹੈ ਕੋਈ ਵੀ ਅਪਰਾਧ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਗੈਰ ਜਮਾਨਤੀਯੋਗ ਅਪਰਾਧ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਕਿ ਗੈਰ ਜਮਾਨਤੀ ਅਪਰਾਧ ਵਿੱਚ ਜਮਾਨਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ। ਅਜਿਹੇ ਕੇਸਾ ਵਿੱਚ ਜਮਾਨਤ ਅਦਾਲਤ ਉਪਰ ਨਿਰਭਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਮਾਨਤਯੋਗ ਅਪਰਾਧ ਵਿੱਚ ਜਮਾਨਤ ਪੁਲਸ ਅਫ਼ਸਰ ਜਾ ਅਦਾਲਤ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ ਤੇ ਗੈਰ ਜਮਾਨਤਯੋਗ ਅਪਰਾਧ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਅਦਾਲਤ ਹੀ ਜਮਾਨਤ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਾਨੂੰਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਾਨੂੰਨੀ ਵਿਸ਼ਾ-ਕੋਸ਼ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਬਣਾਏ ਸਫ਼ੇ]] lkts3vqi7473z63im7por22okqn3pu1 2 83891 608950 608759 2022-07-24T02:15:40Z Xqbot 927 Bot: Fixing broken redirect to moved target page [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:G(x)-former]] wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:G(x)-former]] 69ysy26ppzon36cfez81a5rc16v8jbs 0 101620 608991 589460 2022-07-24T11:47:06Z Nitesh Gill 8973 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਦਾਵੀਨਾ ਰੇਇਚਮਨ|image=Davina-Reichman-at-one-of-her-fashion-shows-in-Waldorf-Astoria.jpg|image size=200px|image_size=200px|caption=ਦਾਵੀਨਾ ਰੇਇਚਮਨ|occupation=ਸਲਾਹਕਾਰ}} [[ਤਸਵੀਰ:IClothing_cropped.jpg|thumb|ਆਈਕਲਾਥਿੰਗ, ਇੱਕ ਆਈਪੈਡ ਉਪਕਰਣ ਦਾਵੀਨਾ ਰੇਇਚਮਨ ਦੁਆਰਾ ਲਾਂਚ ਕਰਦੇ ਹੋਏ]] '''ਦਾਵੀਨਾ ਰੇਇਚਮਨ''' ਇੱਕ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆਈ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਹੈ<ref name="wells">Rachel Wells, [http://www.smh.com.au/lifestyle/fashion/fashion-weeks-skinny-business-model-20090502-aqro.html "Fashion Weeks Skinny Business Model"], ''The Sydney Morning Herald'', May 3, 2009</ref><ref name="Safe">{{Cite news|title=Designers put their art into couture|last=Safe|first=Georgina|date=19 February 2010|work=[[The Australian]]|page=5}}</ref> ਜਿਸਨੇ ਫੈਸ਼ਨ ਸ਼ੋਅ ਅਤੇ ਆਈਪੈਡ ਉਪਕਰਣ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ। == ਸਿੱਖਿਆ == ਰੇਇਚਮਨ ਨੇ 2003 ਵਿੱਚ, ਸਿਡਨੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਬੈਚਲਰ ਆਫ ਕੰਪਿਊਟਰ ਸਾਇੰਸ ਦੇ ਨਾਲ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ<ref>University of Sydney, School of IT, Graduation Honour Roll 2003 [http://sydney.edu.au/engineering/it/current_students/undergrad/students/honour_2003.shtml] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304121139/http://sydney.edu.au/engineering/it/current_students/undergrad/students/honour_2003.shtml |date=2016-03-04 }}, Retrieved 11 October 2011</ref> ਅਤੇ 2006 ਵਿੱਚ ਸਿਡਨੀ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿੱਚ ਐਮ ਬੀ ਏ ਕੀਤੀ।<ref>UTS: Business, MBA Graduates, Graduate School Yearbook [http://www.docstoc.com/docs/28738201/MBA-Graduates-University-of-Technology-Sydney-(UTS)-2005-2006], retrieved 11 October 2011</ref> <ref>’Australian Financial Review’, Sydney, www.afr.com.au, L4, April 16 – 18 2010, [http://beingbornagain.net/buttons/Press.html#AFR "What's on: Sydney"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110905072822/http://www.beingbornagain.net/buttons/Press.html#AFR |date=2011-09-05 }}.</ref><ref>[http://www.newstext.com.au/pages/s.asp?source=newstext&indexkey=D9261627547914190040&_P=1&ResultMaxDocs=20&ResultCount=20&summreqd=yes&pubsel=AUS&SrchText=Davina+Reichman+is+the+Managing+Director+&QueryText=%28Davina+Reichman+is+the+Managing+Director+%29+%3CAND%3E+%28PUB%3DAUS%29+%3CAND%3E+%28%28SDate%3E%3D12%2F29%2F2001%29%29&SortField=SDate&SortOrder=desc&SortField=Pub&SortOrder=asc&SortField=EDN&SortOrder=asc&SortField=Page&SortOrder=asc&Site=ALL&datetype=10yr%3A12%2F29%2F2001&DateFrom=&DateTo= 'Newstext', Sydney]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> == ਕਰੀਅਰ == 2009 ਵਿੱਚ, ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੈਸੇ ਲਈ ਹੋਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੇ ਸਿਡਨੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੈਸ਼ਨ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਬਬਲ ਰੈਪ ਦੇ ਇੱਕ ਰੋਲ ਤੋਂ ਬਣੇ ਕੱਪੜੇ ਨਾਲ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ।<ref name="wells"/> 2010 ਵਿੱਚ, ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਰੀਚਮੈਨ ਨੇ ਇੱਕ ਸਲਾਨਾ ਫੈਸ਼ਨ ਸ਼ੋਅ, ਬੀਇੰਗ ਬੌਰਨ ਅਗੇਨ ਕਾਊਚਰ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ-ਆਫ ਬੇਸਪੋਕ ਕਾਊਚਰ ਕੱਪੜੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ।<ref>’Australian Financial Review’, Sydney, www.afr.com.au, L4, April 16 – 18 2010, [http://beingbornagain.net/buttons/Press.html#AFR "What's on: Sydney"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110905072822/http://www.beingbornagain.net/buttons/Press.html#AFR |date=2011-09-05 }}.</ref><ref>[http://www.newstext.com.au/pages/s.asp?source=newstext&indexkey=D9261627547914190040&_P=1&ResultMaxDocs=20&ResultCount=20&summreqd=yes&pubsel=AUS&SrchText=Davina+Reichman+is+the+Managing+Director+&QueryText=%28Davina+Reichman+is+the+Managing+Director+%29+%3CAND%3E+%28PUB%3DAUS%29+%3CAND%3E+%28%28SDate%3E%3D12%2F29%2F2001%29%29&SortField=SDate&SortOrder=desc&SortField=Pub&SortOrder=asc&SortField=EDN&SortOrder=asc&SortField=Page&SortOrder=asc&Site=ALL&datetype=10yr%3A12%2F29%2F2001&DateFrom=&DateTo= 'Newstext', Sydney]</ref> ਉਸੇ ਸਾਲ, ਉਸ ਨੇ "ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਆਈਪੈਡ ਅਨੁਕੂਲ ਕੱਪੜੇ" ਵਜੋਂ ਵਰਣਿਤ,<ref name="Vestirse">{{cite news|title= Vestirse con iPad también se puso de moda |newspaper=[[Cambio (magazine)|Revista Cambio]]|date=June 8, 2010|language=Spanish|id=Gale A237227979|quote=Davina Reichman, gerente de la empresa [...] El director creativo de la empresa es Luke Staley, especialista en hacer prendas elegantes, sencillas y clásicas para la mujer y Davina Reichman, quien desarrollo el concepto.}}</ref> iClothing ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਬਣ ਗਈ।<ref>Lunn, Jacqueline, 3 June 2010, "Style: Talking Shop", ''Sydney Morning Herald'', Sydney, Style section, pg 2</ref> iDress ਅਤੇ iTee ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੈਡ ਵਾਲਾ ਪਾਊਚ ਹੈ ਜੋ ਆਈਪੈਡ ਨੂੰ ਸਟੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>News.com.au, [http://video.news.com.au/1504448481/iPad-fashion?area=videoindex, iPad Fashion - Is it crazy or cool? We roadtest the iTee and iDress the latest fashion wear for iPad], ''News.com.au, a subsidiary of News Limited'', 24 May 2010</ref><ref>Top 10 most unique iPad case cover designs, [http://sanfrancisco.ibtimes.com/articles/173133/20110701/top-10-most-unique-ipad-case-cover-designs.htm#page5] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110907092231/http://sanfrancisco.ibtimes.com/articles/173133/20110701/top-10-most-unique-ipad-case-cover-designs.htm#page5 |date=2011-09-07 }} ''San Francisco IBTimes'', 1 July 2011</ref><ref>Digital Journal, [http://www.digitaljournal.com/article/292477, Australian company launches world-first 'iPad clothing'], ''Digital Journal'', 26 May 2010</ref><ref>Computerworld, [http://www.computerworld.com/s/article/print/9196260/The_well_dressed_iPad_Chic_accessories_for_an_elegant_tablet?taxonomyName=Hardware&taxonomyId=12, The well-dressed iPad: Chic accessories for an elegant tablet], ''Computerworld'', 18 November 2010</ref><ref>Gizmodo, [http://www.gizmodo.com.au/2010/05/give-yourself-rock-hard-abs-of-ipad-with-iclothing/, "Give Yourself Rock Hard Abs Of iPad With iClothing"], ''Gizmodo'', 24 May 2010</ref> 2012 ਵਿੱਚ, ਰੀਚਮੈਨ ਨੇ NYC ਫੈਸ਼ਨ ਰਨਵੇ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸੀਈਓ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ NYC ਅਤੇ ਸਿਡਨੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਤੰਤਰ ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਫੈਸ਼ਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਲਈ ਫੈਸ਼ਨ ਸ਼ੋਅ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ CNN, NY ਡੇਲੀ ਨਿਊਜ਼, ਫੈਸ਼ਨ ਟੀਵੀ, ਸਮੇਤ ਪ੍ਰਚਾਰ, ਖਰੀਦਦਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰੈਸ, ਦ ਇਗਜ਼ੈਮਨਰ, ਫੈਸ਼ਨ ਐਵੇਨਿਊ ਨਿਊਜ਼ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਐਂਪਾਇਰ ਸਟੇਟ ਬਿਲਡਿੰਗ, ਕੋਪਾਕਬਾਨਾ, ਗੈਨਸੇਵਰਟ ਪਾਰਕ ਐਵੇਨਿਊ ਹੋਟਲ ਅਤੇ ਡਰੀਮ ਹੋਟਲ ਸਮੇਤ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਸ਼ੋਅ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਹਨ।<ref>Beauty Extravaganza in NYC Fashion Runway's Fashion Week Event [at the Empire State Building], ''Fashion Avenue News Magazine'', Magazine Cafe, April 2013 Issue</ref><ref>NYC Fashion Runway gives innovative designers the extra push, [http://socialifestylemag.com/nyc-fashion-runway-gives-innovative-designers-the-extra-push], ''Social Lifestyle Magazine'', 31 July 2014, retrieved 9 October 2015</ref><ref>GG Glam by Gigi Carnett, [http://alizelaviemagazine.com], ''AlizeLaVie Magazine, Discover creativity'', 17 September 2013, retrieved 9 Oct 2015</ref><ref>Burkhalter Couture, [http://fashionnexus.net/tag/burkhalter-couture/], ''Fashion Nexus'', 9 Dec 2013, retrieved 9 October 2015</ref><ref>Sensual and unapologetically sexy during Fashion Week [http://www.elucidmagazine.com/index.php/events/item/817-theclearboutique] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150920183929/http://elucidmagazine.com/index.php/events/item/817-theclearboutique |date=2015-09-20 }}, ''Elucid Magazine'', Nov Issue in print and online, retrieved 9 October 2015</ref><ref>In the Closet: Clear Boutique, [http://www.billieblunt.com/#!kiavonvega-inthecloset/cqtl], ''Bille Blunt Magazine'', Magazine Cafe store</ref> ਰੀਚਮੈਨ ਨੂੰ ਨਿਊਯਾਰਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਫੋਕਸ ਦੇ ਕਵਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਨਵਰੀ/ਫਰਵਰੀ 2014 ਦੇ ਅੰਕ ਲਈ ਫੀਚਰ ਲੇਖ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>Stylish Inspiration [https://issuu.com/focusny/docs/focus_of_new_york_jan_2014_issue_cf3e2f6a8556de], ''Focus of New York Magazine'', Jan/Feb 2014 issue, retrieved 9 October 2015</ref> ਰੇਚਮੈਨ ਨੂੰ ਰੇਨ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੀ "ਉਦਮੀ ਦੇਖਣ ਲਈ" ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>Entrepreneurs to Watch [https://issuu.com/rainemagazine/docs/raine19entire_hrbarcode], ''Raine Magazine'', Hollywood Issue, Vol 19, Barnes & Noble Bookshop, 2014, retrieved 9 October 2015</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|2}} == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://www.nycfashionrunway.com NYC Fashion Runway website] * [http://www.beingbornagain.net Being Born Again Couture Fashion Show website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210511133254/http://www.beingbornagain.net/ |date=2021-05-11 }} * [http://www.iclothing.com.au iClothing website] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੰਪਨੀ ਖੋਜੀ ਔਰਤਾਂ]] jwdngcfoqipfwk3onobzn50kp2piwaq 2 117448 608914 478526 2022-07-23T12:09:46Z 2409:4052:E01:4707:0:0:30B:6709 Some important links wikitext text/x-wiki [[Www.inatagram.com/akashkhichar2|Akash]] [[Www.youtube.com/AkashBishNoiCreAtioNs|Khichar]] [[Bishnoi]] slm7sxkw4pr3729j5vqqxub2dc8ot0o 608951 608914 2022-07-24T02:37:30Z 2409:4052:E01:4707:0:0:30B:6709 Some details wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 3 133147 608961 557365 2022-07-24T04:48:59Z QueerEcofeminist 21848 QueerEcofeminist ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Kushalpok01]] ਨੂੰ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Tspielberg]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Kushalpok01|Kushalpok01]]" to "[[Special:CentralAuth/Tspielberg|Tspielberg]]" wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Kushalpok01}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:40, 27 ਫ਼ਰਵਰੀ 2021 (UTC) 6z98zuyfxq5wu0c3hfs6u90bgqe6jc6 2 137556 608957 608908 2022-07-24T03:35:08Z Simranjeet Sidhu 8945 #100wikidays #100wikilgbtqdays wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" |- ! colspan=3| 1^st round: 07.10.2021–14.01.2022 !! colspan=3| 2^nd round: 15.01.2022–24.04.2022 !! colspan="3" | 3^rd round: 25.04.2022–02.08.2022 !! colspan="6" | 4^th round: 03.08.2022– |- ! No. !! Article !! Date !! No. !! Article !! Date !! No. !! Article !! Date !! No. !! Article !! Date |- | 1 || [[pa:ਬਲੇਅਰ ਇਮਾਨੀ|ਬਲੇਅਰ ਇਮਾਨੀ]] || 07.10.2021 || 101 || [[ਰਿਚਰਡ ਐਬਲ]]|| 15.01.2022 || 201 || [[ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਇਤਿਹਾਸ]]|| 25.04.2022 || || || |- | 2 || [[pa:ਸ਼ਾਦੀ ਅਮੀਨ|ਸ਼ਾਦੀ ਅਮੀਨ]] || 08.10.2021 || 102 || [[ਨਾਵਿਆ ਸਿੰਘ]]||16.01.2022 || 202|| [[ਕਾਟਜਾ ਬਲਿਚਫੀਲਡ]]||26.04.2022 | | | |- | 3 || [[pa:ਟੈਰੀ ਕੈਸਲ|ਟੈਰੀ ਕੈਸਲ]] || 09.10.2021 || 103 || [[ਨੋਨੀ ਸਲਮਾ]]||17.01.2022 |203 |[[ਕਲਿੰਟ ਅਲਬਰਟਾ]] |27.04.2022 | | | |- | 4 || [[ਹੇਜ਼ਲ ਬਾਰਨਸ]]||10.10.2021 || 104 || [[ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਜਮਾਲ]]||18.01.2022 |204 |[[ਬ੍ਰੈਡ ਫਰੇਜ਼ਰ]] |28.04.2022 | | | |- | 5 || [[ਨਜਮਾ ਕੌਸਰੀ]]||11.10.2021 || 105 || [[ਲੀਜ਼ਾ ਬੰਕਰ]]||19.01.2022 |205 |[[ਸੋਮਨ ਚੈਨਾਨੀ]] |29.04.2022 | | | |- | 6 || [[ਨਿਕੋਲ ਕੋਨ]]||12.10.2021 || 106 || [[ਜੋਸ ਚਾਰਲਸ]]||20.01.2022 |206 |[[ਟ੍ਰੇਵਰ ਬੈਂਥਮ]] |30.04.2022 | | | |- | 7 || [[ਤਾਇਗਾ ਇਸ਼ੀਕਾਵਾ]]||13.10.2021 || 107 || [[ਜੂਨੋ ਬਿਰਚ]]||21.01.2022 |207 |[[ਪੀ.ਜੇ. ਕਾਸਟੇਲਨੇਟਾ]] |01.05.2022 | | | |- | 8 || [[ਸਾਈਮਨ ਡਨ]]||14.10.2021 || 108 || [[ਜੈਸਿਕਾ ਨਿਗਰੀ]]||22.01.2022 |208 |[[ਜੌਨ ਅਗਸਤ]] |02.05.2022 | | | |- | 9 || [[ਟੈਰੀ ਬੌਮ]]||15.10.2021 || 109 || [[ਲੈਸੀ ਗ੍ਰੀਨ]]||23.01.2022 |209 |[[ਟੋਨੀ ਗ੍ਰਾਫੀਆ]] |03.05.2022 | | | |- | 10 || [[ਅਖਿਲ ਕਟਿਆਲ]]||16.10.2021 || 110 || [[ਮਿਲਾ ਜੈਮ]]||24.01.2022 |210 |[[ਹਿਜੜਾ ਫ਼ਾਰਸੀ]] |04.05.2022 | | | |- | 11 || [[ਲੀਆ ਜੌਨਸਨ]]||17.10.2021 || 111 || [[ਏਰੀ ਫਿਟਜ਼]]||25.01.2022 |211 |[[ਖਾਨੀਥ]] |05.05.2022 | | | |- | 12 || [[ਐਲੀ ਬਕਿਨ]]||18.10.2021 || 112 || [[ਹੰਨਾਹ ਹਾਰਟ]]||26.01.2022 |212 |[[ਅਲੀ ਫਜ਼ਲੀ ਮੋਨਫ਼ੇਅਰਡ]] |06.05.2022 | | | |- | 13 || [[ਕੈਥਰੀਨ ਐਂਥਨੀ]]||19.10.2021 || 113 || [[ਨਿੱਕੀ ਅਤੇ ਸੈਮੀ ਐਲਬੋਨ]]||27.01.2022 |213 |[[ਪੌਲ ਬਾਰਨਜ਼ (ਪਾਦਰੀ)]] |07.05.2022 | | | |- | 14 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਇਰਵਿਨ]]||20.10.2021 || 114 || [[ਟ੍ਰੇਵੀ ਮੋਰਨ]]||28.01.2022 |214 |[[ਐਨਾ ਬ੍ਰਾਊਨ (ਵਕੀਲ)]] |08.05.2022 | | | |- | 15 || [[ਜੈ ਬੈੱਲ (ਲੇਖਕ)]]||21.10.2021 || 115 || [[ਗੇਵਿਨ ਆਰਥਰ]]||29.01.2022 |215 |[[ਮੇਟੀ (ਜੈਂਡਰ)]] |09.05.2022 | | | |- | 16 || [[ਸਾਰਾ ਹੈੱਸ]]||22.10.2021 || 116 || [[ਤਾਮਾਰਾ ਮਸਕਾਰਾ]]||30.01.2022 |216 |[[ਤੇਨਜ਼ਿਨ ਮਾਰੀਕੋ]] |10.05.2022 | | | |- | 17 || [[ਗਲੋਰੀਆ ਜੋਸਫ਼]]||23.10.2021 || 117 || [[ਰਾਈਲੈਂਡ ਐਡਮਜ਼]]||31.01.2022 |217 |[[ਹਿਜੜੋਂ ਕਾ ਖਾਨਕਾਹ]] |11.05.2022 | | | |- | 18 || [[ਰੌਦਾ ਮੋਰਕੋਸ]]||24.10.2021 || 118 || [[ਈਥਨ ਪੀਟਰਸ]]||01.02.2022 |218 |[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਵਾਕ]] |12.05.2022 | | | |- | 19 || [[ਜੈਨੀਨ ਫੁਲਰ]]||25.10.2021 || 119 || [[ਬੌਬੀ ਬਰਕ]]||02.02.2022 |219 |[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸਕਵੀਨ ਇੰਡੀਆ]] |13.05.2022 | | | |- | 20 || [[ਨਿਸ਼ਾ ਰਾਓ]]||26.10.2021 || 120 || [[ਬਿਲਾਲ ਹਸਾਨੀ]]||03.02.2022 |220 |[[ਅਵਧ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਇਡ]] |14.05.2022 | | | |- | 21 || [[ਕਾਮੀ ਸਿਡ]]||27.10.2021 || 121 || [[ਰੇਡਾ ਕੈਰੇ]]||04.02.2022 |221 |[[ਭੋਪਾਲ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]] |15.05.2022 | | | |- | 22 || [[ਬਿੰਦੀਆ ਰਾਣਾ]]||28.10.2021 || 122 || [[ਹੁਆਰੀ ਮਨਾਰ]]||05.02.2022 |222 |[[ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਨਾਮਾ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]] |16.05.2022 | | | |- | 23 || [[ਈਸਾ ਫਾਜ਼ਲੀ]]||29.10.2021 || 123 || [[ਮਿਸ ਫੇਮ]]||06.02.2022 |223 |[[ਗੁੜਗਾਓਂ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |17.05.2022 | | | |- | 24 || [[ਅਰਾਧਿਆ ਖਾਨ]]||30.10.2021 || 124 || [[ਏਲਨ ਡੀਜੇਨਰਸ]]||07.02.2022 |224 |[[ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ]] |18.05.2022 | | | |- | 25 || [[ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ ਜੂਨੀਅਰ]]||31.10.2021 || 125 || [[ਨਿਕੋਕਾਡੋ ਐਵੋਕਾਡੋ]]||08.02.2022 |225 |[[ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |19.05.2022 | | | |- | 26 || [[ਸਬਰੀਨਾ ਜਾਲੀਸ]]||01.11.2021 || 126 || [[ਗ੍ਰੇਸ ਹਾਈਲੈਂਡ]]||09.02.2022 |226 |[[ਕੋਲਕਾਤਾ ਰੈਂਬੋ ਪ੍ਰਾਈਡ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |20.05.2022 | | | |- | 27 || [[ਨਿਕਿਤਾ ਓਲੀਵਰ]]||02.11.2021 || 127 || [[ਜੇਮਸ ਮੈਨਸਫੀਲਡ]]||10.02.2022 |227 |[[ਗੁਜਰਾਤ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |21.05.2022 | | | |- | 28 || [[ਨਯਾਬ ਅਲੀ]]||03.11.2021 || 128 || [[ਐਮਾ ਐਲਿੰਗਸਨ]]||11.02.2022 |228 |[[ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |22.05.2022 | | | |- | 29 || [[ਬੇਲਾ ਗਲਹੋਸ]]||04.11.2021 || 129 || [[ਬੌਬ ਏਵੀਅਨ]]||12.02.2022 |229 |[[ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ ਗੁਹਾਟੀ]] |23.05.2022 | | | |- | 30 || [[ਮਾਹਰ ਸਾਬਰੀ]]||05.11.2021 || 130 || [[ਜੇਵੀਅਰ ਐਂਬਰੋਸੀ]]||13.02.2022 |230 |[[ਕੁਈਰ ਗੁਲਾਬੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਜੈਪੁਰ]] |24.05.2022 | | | |- | 31 || [[ਜੋਸਫ਼ ਬੀਮ]]||06.11.2021 || 131 || [[ਜੇਵੀਅਰ ਕੈਲਵੋ (ਅਦਾਕਾਰ)]]||14.02.2022 |231 |[[ਪਟਨਾ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]] |25.05.2022 | | | |- | 32 || [[ਐਲਨ ਬ੍ਰੇਅ]]||07.11.2021 || 132 || [[ਐਲਿਸ ਲਿਟਲ]]||15.02.2022 |232 |[[ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ]] |26.05.2022 | | | |- | 33 || [[ਜੌਨ ਬਟਲਰ (ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)]]||08.11.2021 || 133 || [[ਜਿਮ ਫਾਲ]]||16.02.2022 |233 |[[ਔਰੇਂਜ ਸਿਟੀ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]] |27.05.2022 | | | |- | 34 || [[ਮਰੀਅਮ ਗੁਰਬਾ]]||09.11.2021 || 134 || [[ਜੂਲੀਆ ਹੋਰਵਥ]]||17.02.2022 |234 |[[ਇਜ਼ਮੀਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |28.05.2022 | | | |- | 35 || [[ਅਮੇਲੀਆ ਐਲਿਸ]]||10.11.2021 || 135 || [[ਜੈਕਸਨ ਬਰਡ (ਲੇਖਕ)]]||18.02.2022 |235 |[[ਨਾਈਟ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |29.05.2022 | | | |- | 36 || [[ਸੁਨੀਤੀ ਨਾਮਜੋਸ਼ੀ]]||11.11.2021 || 136 || [[ਏਲੇ ਮਿਲਜ਼]]||19.02.2022 |236 |[[ਈਰਾਨ ਪ੍ਰਾਈਡ ਡੇ]] |30.05.2022 | | | |- | 37 || [[ਡੈਨਾ ਗੋਲਡਬਰਗ]]||12.11.2021 || 137 || [[ਬ੍ਰੈਡ ਮੋਂਡੋ]]||20.02.2022 |237 |[[ਕੁਈਰ ਅਜ਼ਾਦੀ ਮੁੰਬਈ]] |31.05.2022 | | | |- | 38 || [[ਲਇਰਾ ਮੈਕੀ]]||13.11.2021 || 138 || [[ਬ੍ਰੀ ਏਸਰਿਗ]]||21.02.2022 |238 |[[ਲੈਥਲ ਲੈਸਬੀਅਨ]] |01.06.2022 | | | |- | 39 || [[ਬਿੰਦੂਮਾਧਵ ਖੀਰੇ]]||14.11.2021 || 139 || [[ਕਿਮੋਰਾ ਬਲੈਕ]]||22.02.2022 |239 |[[ਜ਼ਿੰਦੀਕ]] |02.06.2022 | | | |- | 40 || [[ਓਨਿਰ]]||15.11.2021 || 140 || [[ਜੌਹਨ ਅਲਕੋਰਨ (ਗਾਇਕ)]]||23.02.2022 |240 |[[ਗੇਅ ਬੰਬੇ]] |03.06.2022 | | | |- | 41 || [[ਕ੍ਰਿਸਟਿਨ ਬੇਕਰ]]||16.11.2021 || 141 || [[ਅੰਜੀਮਾਈਲ]]||24.02.2022 |241 |[[ਅਭਿਮਾਨੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |04.06.2022 | | | |- | 42 || [[ਰਿਤੂ ਡਾਲਮੀਆ]]||17.11.2021 || 142 || [[ਅਮੋਨ (ਪਹਿਲਵਾਨ)]]||25.02.2022 |242 |[[ਕੁਈਰ ਸਿਟੀ ਸਿਨੇਮਾ]] |05.06.2022 | | | |- | 43 || [[ਮੈਕਸਿਮ ਮਜ਼ੂਮਦਾਰ]]||18.11.2021 || 143 || [[ਡਿਰਕ ਬਾਚ]]||26.02.2022 |243 |[[ਕੁਈਰ ਚੇਨਈ ਕ੍ਰੋਨੀਕਲਜ਼]] |06.06.2022 | | | |- | 44 || [[ਵਸੁਧੇਂਦਰਾ]]||19.11.2021 || 144 || [[ਕਲਾਉਡੀਆ ਐਲਨ]]||27.02.2022 |244 |[[ਮੁਸਕੋਕਾ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |07.06.2022 | | | |- | 45 || [[ਡੇਵਿਡ ਡੇਨਸਨ]]||20.11.2021 || 145 || [[ਬੈਟੀਨਾ ਹੋਪ]]||28.02.2022 |245 |[[ਜੀਲੋਂਗ ਪ੍ਰਾਈਡ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |08.06.2022 | | | |- | 46 || [[ਜੇਕ ਐਟਲਸ]]||21.11.2021 || 146 || [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਬੁਰਲਾਕੋਵ]]||01.03.2022 |246 |[[ਟੋਰਾਂਟੋ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |09.06.2022 | | | |- | 47 || [[ਆਰਥਰ ਮਾਰੀਆਨੋ]]||22.11.2021 || 147 || [[ਮੈਨਫ੍ਰੇਡ ਸਾਲਜ਼ਗੇਬਰ]]||02.03.2022 |247 |[[ਏਸ਼ੀਅਨ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |10.06.2022 | | | |- | 48 || [[ਜੋਸ਼ ਕੈਵਾਲੋ]]||23.11.2021 || 148 || [[ਕਰਡਿਨ ਓਰਲਿਕ]]||03.03.2022 |248 |[[ਮਾਰਡੀ ਗ੍ਰਾਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |11.06.2022 | | | |- | 49 || [[ਰੇਨੀ ਫੋਰਥ]]||24.11.2021 || 149 || [[ਡੇਵਿਡ ਫਰਨੀਸ਼]]||04.03.2022 |249 |[[ਸ਼ੰਘਾਈ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |12.06.2022 | | | |- | 50 || [[ਕ੍ਰਿਸ ਬਰਲੇ]] ||25.11.2021 || 150 || [[ਜੇਮਸ ਬਰਗ]]||05.03.2022 |250 |[[ਗੇਜ਼ (ਫ਼ਿਲਮ ਉਤਸ਼ਵ)]] |13.06.2022 | | | |- | 51 || [[ਅਮੀਨੀ ਫੋਨੂਆ]]||26.11.2021 || 151 || [[ਲੀਜ਼ਾ ਗੋਰਨਿਕ]]||06.03.2022 |251 |[[ਇੰਡੀਗਨੇਸ਼ਨ]] |14.06.2022 | | | |- | 52 || [[ਐਲਿਸ ਆਸਟਨ]]||27.11.2021 || 152 || [[ਅਲਬਰੇਚਟ ਬੇਕਰ]]||07.03.2022 |252 |[[ਚੇਨਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |15.06.2022 | | | |- | 53 || [[ਲੀ ਪੀਅਰਟ]]||28.11.2021 || 153 || [[ਬਿਲੀ ਲਵ]]||08.03.2022 |253 |[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਵੇਲਜ਼]] |16.06.2022 | | | |- | 54 || [[ਮੈਟ ਲਲਾਨੋ]]||29.11.2021 || 154 || [[ਮਾਰਕ ਐਸ਼ਟਨ]]||09.03.2022 |254 |[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਇੰਡੀਆ]] |17.06.2022 | | | |- | 55 || [[ਰਿਆਨ ਬਟਲਰ]]||30.11.2021 || 155 || [[ਮੀਆ ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ]]||10.03.2022 |255 |[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਗਲੋਬਲ]] |18.06.2022 | | | |- | 56 || [[ਡਾਨਾ ਓਲਮਰਟ]]||01.12.2021 || 156 || [[ਮੋਰਟੀ ਡਾਇਮੰਡ]]||11.03.2022 |256 |[[ਪੈਰਿਸ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |19.06.2022 | | |- | 57 || [[ਆਸੀ ਅਜ਼ਰ]]||02.12.2021 || 157 || [[ਸਕਿਨ ਡਾਇਮੰਡ]]||12.03.2022 |257 |[[ਬਰਲਿਨ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |20.06.2022 | | |- | 58 || [[ਰਾਹੁਲ ਮਹਿਤਾ]]||03.12.2021 || 158 || [[ਜੀਆਨਾ ਫਾਈਨ]]||13.03.2022 |258 |[[ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੁਈਰ ਆਰਟਸ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |21.06.2022 | | |- | 59 || [[ਇਵਾਂਕਾ ਦਾਸ]]||04.12.2021 || 159 || [[ਜੌਨੀ ਰੈਪਿਡ]]||14.03.2022 |259 |[[ਮਿਸ ਟੀ ਵਰਲਡ]] |22.06.2022 | | |- | 60 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਕੌਫੀ]]||05.12.2021 || 160 || [[ਵੇਰਾ ਹੋਲਮੇ]]||15.03.2022 |260 |[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਅਲਬਾਨੀਆ]] |23.06.2022 | | |- | 61 || [[ਐਮਾ ਪੋਰਟਨਰ]]||06.12.2021 || 161 || [[ਸ਼ੈਲੀ ਕਿੰਗ]]||16.03.2022 |261 |[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਆਇਰਲੈਂਡ]] |24.06.2022 | | |- | 62 || [[ਜੈਫਰੀ ਰਿਚਮੈਨ]]||07.12.2021 || 162 || [[ਰਹੋਨਾ ਕੈਮਰਨ]]||17.03.2022 |262 |[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਵਰਲਡ 2017]] |25.06.2022 | | |- | 63 || [[ਮਨਿਲ ਸੂਰੀ]]||08.12.2021 || 163 || [[ਜੌਇਸ ਗ੍ਰਾਂਟ]]||18.03.2022 |263 |[[ਮੈਲਬੌਰਨ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |26.06.2022 | | |- | 64 || [[ਗੌਤਮ ਰਾਘਵਨ]]||09.12.2021 || 164 || [[ਬੈਥਨੀ ਬਲੈਕ]]||19.03.2022 |264 |[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਸਟਾਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ]] |27.06.2022 | | |- | 65 || [[ਮਿਸ਼ੇਲ ਗੁਰੇਵਿਚ]]||10.12.2021 || 165 || [[ਇੰਡੀਆ ਸਮਰ]]||20.03.2022 |265 |[[ਹੈਮਬਰਗ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |28.06.2022 | | |- | 66 || [[ਅਨੀਸ਼ ਸੇਠ]]||11.12.2021 || 166 || [[ਪੇਚੇ ਡੀ]]||21.03.2022 |266 |[[ਕੋਲੋਨ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |29.06.2022 | | |- | 67 || [[ਡੀਨ ਅੱਤਾ]]||12.12.2021 || 167 || [[ਡੀਲੋਨ]]||22.03.2022 |267 |[[ਵੈਸਟ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |30.06.2022 | | |- | 68 || [[ਫਰਜ਼ਾਨਾ ਡਾਕਟਰ]]||13.12.2021 || 168 || [[ਡੇਜ਼ੀ ਈਗਨ]]||23.03.2022 |268 |[[ਇਮੇਜ+ਨੇਸ਼ਨ]] |01.07.2022 | | |- | 69 || [[ਕੌਸਰ ਮੁਹੰਮਦ]]||14.12.2021 || 169 || [[ਲੀਓ ਫੋਰਡ]]||24.03.2022 |269 |[[ਫਰੇਮਲਾਈਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |02.07.2022 | | |- | 70 || [[ਕਾਜ਼ਿਮ ਅਲੀ]]||15.12.2021 || 170 || [[ਜੇਮਸ ਐਮਸਟਰ]]||25.03.2022 |270 |[[ਰੈਂਬੋ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |03.07.2022 | | |- | 71 || [[ਜੂਡਿਥ ਫਰੈਂਕ]]||16.12.2021 || 171 || [[ਆਲੀਆ ਸ਼ੌਕਤ]]||26.03.2022 |271 |[[ਪਿੰਕ ਲਾਇਫ਼ ਕੁਈਰਫੈਸਟ]] |04.07.2022 | | |- | 72 || [[ਮਾਰਗੀ ਐਡਮ]]||17.12.2021 || 172 || [[ਕ੍ਰਿਸਟਨ ਕਿਸ਼]]||27.03.2022 |272 |[[ਪ੍ਰਾਈਡ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |05.07.2022 | | |- | 73 || [[ਸਿਧਾਰਥ ਗਰਗ]]||18.12.2021 || 173 || [[ਮਾਇਕ ਜਿਨ]]||28.03.2022 |273 |[[ਐਂਡਰਿਊ ਪੀਅਰਸ]] |06.07.2022 | | |- | 74 || [[ਦਿਨੇਸ਼ ਭੁਗਰਾ]]||19.12.2021 || 174 || [[ਅਨੀਤਾ ਲੋ]]||29.03.2022 |274 |[[ਗੇਅਲਿਬ]] |07.07.2022 | | |- | 75 || [[ਡਾਅਨ ਐਡਮਜ਼]]||20.12.2021 || 175 || [[ਤਾਨਿਆ ਕੰਪਾਸ]]||30.03.2022 |275 |[[ਫੈਮਲੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ]] |08.07.2022 | | |- | 76 || [[ਅਗਸਤ ਐਮਸ]]||21.12.2021 || 176 || [[ਪੌਲ ਮੇਂਡੇਜ਼]]||31.03.2022 |276 |[[ਗੇਅ ਡਾਕਟਰਜ਼ ਆਇਰਲੈਂਡ]] |09.07.2022 | | |- | 77 || [[ਡਾਇਨਾ ਐਸ਼]]||22.12.2021 || 177 || [[ਬੇਨ ਹੰਟੇ]]||01.04.2022 |277 |[[ਜੈਕੀ ਮਾਲਟਨ]] |10.07.2022 | | |- | 78 || [[ਰੇਚਲ ਫਾਰਮਰ]]||23.12.2021 || 178 || [[ਮੋਬੀਨ ਅਜ਼ਹਰ]]||02.04.2022 |278 |[[ਹਿਲਡਾ ਮੈਥੇਸਨ]] |11.07.2022 | | |- | 79 || [[ਨਿਸ਼ਾ ਗਨਾਤਰਾ]]||24.12.2021 || 179 || [[ਸਾਰਾਹ ਸਟੀਰਕ]]||03.04.2022 |279 |[[ਏਲਾ ਹੰਟ]] |12.07.2022 | | |- | 80 || [[ਮਾਰਲੀਨ ਗੋਰਿਸ]]||25.12.2021 || 180 || [[ਜੁਲ ਮਾਰੋਹ]]||04.04.2022 |280 |[[ਲੀਹ ਹਾਰਵੇ]] |13.07.2022 | | |- | 81 || [[ਡੀਆਨਾ ਅਰਬੇਨੀਨਾ]]||26.12.2021 || 181 || [[ਈਵਾਨ ਗ੍ਰੀਰ]]||05.04.2022 |281 |[[ਰੋਏ ਰੋਲੈਂਡ]] |14.07.2022 | | |- | 82 || [[ਰਵੀਨਾ ਅਰੋੜਾ]]||27.12.2021 || 182 || [[ਰਿਆਨ ਹੋਲਮਜ਼]]||06.04.2022 |282 |[[ਰੌਸ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ]] |15.07.2022 | | |- | 83 || [[ਹਿਤੇਨ ਨੂਨਵਾਲ]]||28.12.2021 || 183 || [[ਕਲੋਵਿਸ ਰਫਿਨ]]||07.04.2022 |283 |[[ਬਸੀਰਾ ਖਾਨ]] |16.07.2022 |- | 84 || [[ਪ੍ਰਗਤੀ ਸਿੰਘ]]||29.12.2021 || 184 || [[ਟੌਮੀ ਨਟਰ]]||08.04.2022 |284 |[[ਅੰਜਾਰੀ]] |17.07.2022 |- | 85 || [[ਰੋਹਿਤ ਖੋਸਲਾ]]||30.12.2021 || 185 || [[ਟੇਡ ਟਿਨਲਿੰਗ]]||09.04.2022 |285 |[[ਬਤ ਕੋਲ (ਸੰਸਥਾ)]] |18.07.2022 |- | 86 || [[ਮਾਇਆ ਦ ਡਰੈਗ ਕੁਈਨ]]||31.12.2021 || 186 || [[ਜੂਲੀਅਨ ਬੇਕਰ]]||10.04.2022 |286 |[[ਹਵਰੁਤਾ (ਸੰਸਥਾ)]] |19.07.2022 |- | 87 || [[ਮੇਗ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ]]||01.01.2022 || 187 || [[ਡੇਵਿਡ ਐਮਸ (ਅਦਾਕਾਰ)]]||11.04.2022 |287 |[[ਹਾਮਦ ਸਿੰਨੋ]] |20.07.2022 |- | 88 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਗਿਲਬਰਟ]]||02.01.2022 || 188 || [[ਬਰਟ ਆਰਚਰ]]||12.04.2022 |288 |[[ਫਰੀਹਾ ਰੋਇਸਿਨ]] |21.07.2022 |- | 89 || [[ਏਸਥਰ ਭਾਰਤੀ]]||03.01.2022 || 189 || [[ਫਿਨ ਅਰਗਸ]]||13.04.2022 |289 |[[ਜਿਲ ਐਂਡਰਿਊ]] |22.07.2022 |- | 90 || [[ਦੀਪਕ ਭਾਰਗਵ]]||04.01.2022 || 190 || [[ਜੇਰੇਡ ਆਲਮਨ]]||14.04.2022 |290 |[[ਜੇਮਸ ਬੇਲੀ]] |23.07.2022 |- | 91 || [[ਰੇ ਅਘਯਾਨ]]||05.01.2022 || 191 || [[ਡੈਨੀਅਲ ਕਾਰਟੀਅਰ]]||15.04.2022 |291 |[[ਐਨੀ ਗੁਗਲੀਆ]] |24.07.2022 |- | 92 || [[ਐਡਮ ਆਲ]]||06.01.2022 || 192 || [[ਕੇਵਿਨ ਐਲੀਸਨ]]||16.04.2022 |292 | |25.07.2022 |- | 93 || [[ਆਰਤੀ ਅਗਰਵਾਲ (ਵਿਗਿਆਨੀ)]]||07.01.2022 || 193 || [[ਡਿਕ ਕਲੇਅਰ]]||17.04.2022 |293 | |26.07.2022 |- | 94 || [[ਭੂਪੇਨ ਖੱਖੜ]]||08.01.2022 || 194 || [[ਸੇਬ ਕਾਸਤਰੋ]]||18.04.2022 |294 | |27.07.2022 |- | 95 || [[ਐਨੀ ਆਸ਼ੀਮ]]||09.01.2022 || 195 || [[ਹੈਂਕ ਚੇਨ]]||19.04.2022 |295 | |28.07.2022 |- | 96 || [[ਨਿਕਿਤਾ ਡ੍ਰੈਗਨ]]||10.01.2022 || 196 || [[ਅਬਦੁ ਅਲੀ]]||20.04.2022 |296 | |29.07.2022 |- | 97 || [[ਚੱਕੀ ਬਾਰਟੋਲੋ]]||11.01.2022 || 197 || [[ਸਲਵਾਡੋਰ ਕੈਲਵੋ]]||21.04.2022 |297 | |30.07.2022 |- | 98 || [[ਜੈਕ ਬਾਰਨ]]||12.01.2022 || 198 || [[ਬਲੈਕ ਸਪਾਰਕ]]||22.04.2022 |298 | |31.07.2022 |- | 99 || [[ਅਡੱਲਟ ਮੋਮ]]||13.01.2022 || 199 || [[ਮਾਰਕ ਬਲੇਨ]]||23.04.2022 |299 | |01.08.2022 |- | 100 || [[ਕਾਰਲਾ ਐਂਤੋਨੇਲੀ]]||14.01.2022 || 200 || [[ਰਿਵਰ ਗਾਲੋ]]||24.04.2022 |300 | |02.08.2022 |- |} kdi675x9ukeo2qe3tw8z19xdl7cixqk 2 141593 608979 608891 2022-07-24T07:43:16Z Manjit Singh 12163 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" |- ! colspan=3| 1^st round: 01.05.2022– |- ! No. !! Article !! Date |- | 1 || [[ਇੰਦਰ]] || 01-05-2022 |- | 2 || [[ਸਹਦੇਵ]] || 02-05-2022 |- | 3 || [[ਅਸ਼ਵਿਨੀ ਕੁਮਾਰ]] || 03-05-2022 |- | 4 || [[ਸ਼ਿਸ਼ੂਪਾਲ]] || 04-05-2022 |- | 5 || [[ਦੁਸ਼ਾਸਨ]] || 05-05-2022 |- | 6 || [[ਅਸ਼ਵਥਾਮਾ]] || 06-05-2022 |- | 7 || [[ਵਿਰਾਟ]] || 7-05-2022 |- | 8 || [[ਕਸ਼ਯਪ]] || 8-05-2022 |- | 9 || [[ਵਿਦੁਰ]] || 9-05-2022 |- | 10 || [[ਵਿਕਰਨ]] || 10-05-2022 |- | 11 || [[ਸੰਜਯ]] || 11-05-2022 |- | 12 || [[ਬਕਾਸੁਰ]] || 12-05-2022 |- | 13 || [[ਉਗ੍ਰਸੇਨ]] || 13-05-2022 |- | 14 || [[ਦੁਸ਼ਯੰਤ]] || 14-05-2022 |- | 15 || [[ਮੇਨਕਾ]] || 15-05-2022 |- | 16 || [[ਵਿਚਿਤਰਵੀਰਯ]] || 16-05-2022 |- | 17 || [[ਹਿਡਿੰਬ]] || 17-05-2022 |- | 18 || [[ਪ੍ਰਤੀਪ]] || 18-05-2022 |- | 19 || [[ਯਯਾਤੀ]] || 19-05-2022 |- | 20 || [[ਰੁਕਮੀ]] || 20-05-2022 |- | 21 || [[ਸੰਵਰਣ]] || 21-05-2022 |- | 22 || [[ਰੰਭਾ (ਅਪਸਰਾ)]] || 22-05-2022 |- | 23 || [[ਰਾਜਾ ਪੁਰੂ]] || 23-05-2022 |- | 24 || [[ਵੇਨਾ (ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਾ)]] || 24-05-2022 |- | 25 || [[ਭਗਦੱਤ]] || 25-05-2022 |- | 26 || [[ਨਰਕਾਸੁਰ]] || 26-05-2022 |- | 27 || [[ਹਿਰਣਯਾਕਸ਼]] || 27-05-2022 |- | 28 || [[ਹਿਰਣਯਾਕਸ਼ਪ]] || 28-05-2022 |- | 29 || [[ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ]] || 29-05-2022 |- | 30 || [[ਅੰਧਕਾਸੁਰ]] || 30-05-2022 |- | 31 || [[ਅਸੁਰ]] || 31-05-2022 |- | 32 || [[ਵਜਰਯਾਨ]] || 1-0-2022 |- | 33 || [[ਕਸ਼ੀਰ ਸਾਗਰ]] || 2-06-2022 |- | 34 || [[ਸ਼ੇਸ਼]] || 3-06-2022, |- | 35 || [[ਵਾਸੁਕੀ]] || 4-06-2022 |- | 36 || [[ਮੈਡਸਟੋਨ (ਲੋਕਧਾਰਾ)]] || 5-06-2022 |- | 37 || [[ਕਾਲੀਆ]] || 06-06-2022 |- | 38 || [[ਕੁਰਮ]] || 7-06-2022 |- | 39 || [[ਵਾਮਨ]] || 8-06-2022 |- | 40 || [[ਪਿੱਤਰ]] || 9-06-2022 |- | 41 || [[ਰਘੂ]] || 10-06-2022 |- | 42 || [[ਅਤਰੀ]] || 11-06-2022 |- | 43 || [[ਗੌਤਮ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ]] || 12-06-2022 |- | 44 ||[[ਜਮਦਗਨੀ]] || 13-06-2022 |- | 45 || [[ਨਰ-ਨਾਰਾਇਣ]] || 14-06-2022 |- | 46 || [[ਸ਼ੁਕਰਚਾਰੀਆ]] || 15-06-2022 |- | 47 || [[ਭ੍ਰਿਗੁ]] || 16-06-2022 |- | 48 || [[ਸ਼ਕਤੀ (ਰਿਸ਼ੀ)]] || 17-06-2022 |- | 49 || [[ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ]] || 18-06-2022 |- | 50 || [[ਦਕਸ਼]] || 19-6-2022 |- | 51 || [[ਆਦਿਤਿਆ]] || 20-6-2022 |- | 52 || [[ਮਤਸਯ ਪੁਰਾਣ]] || 21-6-2022 |- | 53 || [[ਤਮਸ (ਦਰਸ਼ਨ)]] || 22-6-2022 |- | 54 || [[ਕੇਦਾਰਨਾਥ]] || 23-6-2022 |- | 55 || [[ਚਾਰ ਧਾਮ]] || 24-06-2022 |- | 56 || [[ਜੁਮਾ ਨਮਾਜ਼]] || 25-06-2022 |- | 57 || [[ਰਾਮਾਨਾਥਸਵਾਮੀ ਮੰਦਰ]] || 26-06-2022 |- | 58 || [[ਦਵਾਰਕਾਧੀਸ਼ ਮੰਦਰ]] || 27-06-2022 |- | 59 || [[ਸ਼੍ਰੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਮੰਦਰ]] || 28-06-2022 |- | 60 || [[ਮਰੀਚੀ]] || 29-06-2022 |- | 61 || [[ਯੱਗ]] || 30-06-2022 |- | 62 || [[ਰਸਮ]] || 01-07-2022 |- | 63 || [[ਮਥੁਰਾ]] || 02-07-2022 |- | 64 || [[ਧਨੁਸ਼ਕੋਡੀ]] || 03-07-2022 |- | 65 || [[ਅਸ਼ੋਕ ਵਾਟਿਕਾ]] || 04-07-2022 |- | 66 || [[ਕਾਲਿੰਗਾ (ਮਹਾਭਾਰਤ)]] || 05-07-2022 |- | 67 || [[ਰਾਜਗੀਰ]] || 06-07-2022 |- | 68 || [[ਕੰਸ]] || 07-07-2022 |- | 69 || [[ਗੋਕੁਲ]] || 08-07-2022 |- | 70 || [[ਗੋਵਰਧਨ]] || 09-07-2022 |- | 71 || [[ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ]] || 10-07-2022 |- | 72 || [[ਵ੍ਰਿੰਦਾਵਨ]] || 11-07-2022 |- | 73 || [[ਯਮੁਨੋਤਰੀ]] || 12-07-2022 |- | 74 || [[ਯਮੁਨਾ (ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ)]] || 13-07-2022 |- | 75 || [[ਮੁਚਲਿੰਦਾ]] || 14-07-2022 |- | 76 || [[ਅਵਤਾਰ]] || 15-07-2022 |- | 77 || [[ਜੈਨ ਮੰਦਰ]] || 16-07-2022 |- | 78 || [[ਭਗੀਰਥ]] || 17-07-2022 |- | 79 || [[ਸਗਰ (ਰਾਜਾ)]] || 18-07-2022 |- | 80 || [[ਸ਼ਿਵਨਾਥ ਨਦੀ]] || 19-07-2022 |- | 81 || [[ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਨਦੀ]] || 20-07-2022 |- | 82 || [[ਤੁੰਗਨਾਥ]] || 21-07-2022 |- | 83 || [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]] || 22-07-2022 |- | 84 || [[ਆਨੰਦੀਬਾਈ]] || 23-07-2022 |- | 85 || [[ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ I (ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਰਾਓ)]] || 24-07-2022 |} fwkn1tldy6l4je7x6puowaddmtk8pqz 0 142836 608947 608756 2022-07-24T02:14:49Z Xqbot 927 Bot: Fixing broken redirect to moved target page [[ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੜਤ]] wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੜਤ]] 7mp2jo9c89n5uc501pbfnehnj6hmjdg 0 143404 608929 608598 2022-07-23T15:19:33Z Jagvir Kaur 10759 added [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੰਧ ਸਾਹਿਬ''' [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ [[ਬਟਾਲਾ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਗੁਰੂ ਸ਼੍ਰੀ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ|ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ]] ਜੀ ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://gurdaspur.nic.in/tourist-place/gurudwara-sri-kandh-sahib-batala/|title=gurudwara-sri-kandh-sahib-batala}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਕੰਧ ਸਾਹਿਬ ਉਸ ਥਾਂ 'ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਸ੍ਰੀ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਬਰਾਤ ਨੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਆਰਾਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮੂਲ ਚੰਦ (ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਸਹੁਰੇ) ਨੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਸਹੀ ਰਸਮਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=http://www.discoversikhism.com/sikh_gurdwaras/gurdwara_sri_kandh_sahib.html|title=gurdwara_sri_kandh_sahib}}</ref> ਗੁਰੂ ਜੀ ਇੱਕ ਕੱਚੀ ਕੰਧ ਦੇ ਕੋਲ ਬੈਠੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਚਰਚਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੰਧ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾੜੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਅਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਬਾਰਸ਼ ਹੋਈ ਸੀ, ਲਾੜੀ ਦਲ ਦੇ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਇਹ ਗੁਰੂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਡਿੱਗ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਲਾੜੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਖ਼ਤਰੇ ਬਾਰੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਬੁੱਢੀ ਔਰਤ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨੀ ਹੋਈ ਕੰਧ ਤੋਂ ਲਟਕਦੇ ਖ਼ਤਰੇ ਬਾਰੇ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ। [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ|ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ]] ਜੀ ਨੇ ਮੁਸਕਰਾਇਆ ਅਤੇ ਕਿਹਾ, " ''ਮਾਤਾ ਜੀ, ਇਹ ਕੰਧ ਸਦੀਆਂ ਲਈ ਡਿਗਦੀ ਇਹ ਕੰਧ ਬਹੁਤ ਦੇਰ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਡਿੱਗੇਗੀ, ਰੱਬ ਦੀ ਰਜ਼ਾ ਕਾਇਮ ਰਹੇਗੀ''।" ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੁਆਰਾ ਪਵਿੱਤਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕੰਧ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਸ਼ਰਧਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਈ ਇਸਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਯਾਦਗਾਰੀ ਚਬੂਤਰਾ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਜ਼ਮੀਨੀ ਮੰਜ਼ਿਲ 'ਤੇ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਅੱਗੇ, 3 x 5 x 1.5 ਫੁੱਟ ਸਾਫ਼-ਸੁਥਰੇ ਪਲਾਸਟਰ ਵਾਲੀ ਚਿੱਕੜ ਦੀ ਕੰਧ, ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਬੰਦ, ਹੁਣ ਅਸਲ ਕੰਧ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.discoversikhism.com/sikh_gurdwaras/gurdwara_sri_kandh_sahib.html|title=gurdwara_sri_kandh_sahib}}</ref> == ਨਿਰਮਾਣ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਸੰਭਾਲ == ਸੇਵਾ ਕਮੇਟੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੰਧ ਸਾਹਿਬ ਦੁਆਰਾ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੱਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਜੀ ਘਰ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਇਮਾਰਤ ਦੀ ਨੀਂਹ 17 ਦਸੰਬਰ 1956 ਨੂੰ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸੀ। ਗਲੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 2 ਮੀਟਰ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੇ ਪੱਕੇ ਅਹਾਤੇ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੀ, ਇਸ ਵਿੱਚ 10 ਮੀਟਰ ਵਰਗਾਕਾਰ ਹਾਲ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਵਰਗਾਕਾਰ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਮੰਜ਼ਿਲ 'ਤੇ ਬਣੇ ਕਮਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਪਾਠ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਅਤੇ ਪਾਵਨ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਉੱਪਰ ਇੱਕ [[ਗੁੰਬਦ]] ਵਾਲਾ ਕਮਰਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਚਿੱਟੇ ਚਮਕਦਾਰ ਟਾਇਲਾਂ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਉੱਚੇ ਸੋਨੇ ਦੀ ਪਲੇਟ ਵਾਲੀ ਚੋਟੀ ਅਤੇ ਛੱਤਰੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਅੰਤਮ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਤੀਰਦਾਰ ਛੱਤ ਉੱਪਰਲੇ ਕਮਰੇ ਨੂੰ ਸਜਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਜਾਵਟੀ ਚੋਟੀ ਦੇ ਗੁੰਬਦ ਕੇਂਦਰੀ ਗੁੰਬਦ ਨੂੰ ਘੇਰਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੋਨਿਆਂ 'ਤੇ ਚੌਰਸ ਗੁੰਬਦ ਸਿਖਰ ਨੂੰ ਸਜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਵਾਲਾ ਵਰਾਂਡਾ, ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਕੋਈ ਅੰਦਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ|ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ]] ਜੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਕੰਧਾ ਤੇ ਚਿੱਤਰ ਹਨ। ਗੁਰੂ ਕਾ ਲੰਗਰ ਗਲੀ ਦੇ ਪਾਰ, ਮੁੱਖ ਦੁਆਰ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੈ। ਇਸ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੇਵਾ ਕਮੇਟੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੰਧ ਸਾਹਿਬ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ [[ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ]] ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਸਭਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਕੈਲੰਡਰ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢਾਂ ਮਨਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਸਾਲ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਮਾਗਮ ਭਾਦੋਂ (ਅਗਸਤ-ਸਤੰਬਰ) ਦੇ ਚੰਦਰਮਾ ਮਹੀਨੇ ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅੱਧ ਦੇ ਸੱਤਵੇਂ ਦਿਨ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਮੇਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] 072hwws1ifljl4nyq5s4br3y3opju5c 0 143432 608931 608684 2022-07-23T15:22:38Z Jagvir Kaur 10759 /* ਦੰਤਕਥਾ */ wikitext text/x-wiki '''ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਲਾਮਾ''' ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਅਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੀ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] ਦੇਵ ਜੀ ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਤਿੱਬਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ [[ਭਾਈ ਬਾਲਾ ਜੀ]] ਅਤੇ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਸਨ। == ਦੰਤਕਥਾ == ਇਸ ਮਨਮੋਹਕ ਅਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 'ਚੰਗੀ' ਕਿਹਾ, ਜਿਸ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ 'ਚ ਅਰਥ ਹੈ ਸੁੰਦਰ ਸਥਾਨ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਇਥੇ ਪਹੁੰਚੇ ਦਾਨਵ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਅਤੇ ਈਰਖਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਚੱਟਾਨ ਉਸਦੇ ਉੱਤੇ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੀ ਪਰ ਗੁਰੂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੋਟੀ ਦੀ ਇੱਕ ਲਹਿਰ ਨਾਲ ਚੱਟਾਨ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ। ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਬਾਲਾ ਜੀ ਮਰਦਾਨਾ ਜੀ ਫਿਰ ਚੱਟਾਨ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਏ ਅਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਭਜਨ ਗਾਉਣ ਲੱਗੇ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਦੈਂਤ ਨੇ ਸੁਰੀਲੀ ਗੁਰਬਾਣੀ ਸੁਣੀ, ਆਪਣੇ ਕਰਮਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਹੋਇਆ, ਉਸਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ। ਇਸ ਚੱਟਾਨ 'ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਬੈਠੇ ਸਨ, ਅੱਜ ਵੀ ਦੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵੱਡੀ ਚੱਟਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਚਸ਼ਮੇ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦਾ ਪਾਣੀ ਨਾ ਤਾਂ ਚੱਟਾਨ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਘੱਟਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਸਮਾਨ ਜਾਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਚੱਟਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੂਪ ਨਾਲ ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਚੁੰਗਥਾਂਗ ਵਿੱਚ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਖੇਤੀ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਗੁਰੂ ਅੱਗੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਟੋਰੇ ਵਿੱਚੋਂ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਮੁੱਠੀ ਭਰੀ ਦਾਣਾ ਕੱਢ ਕੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੁਣ ਤੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਭਰਪੂਰ ਖੇਤੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਚੁੰਗਥਾਂਗ ਵਿੱਚ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਚੰਗੀ ਖੇਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਚੱਟਾਨ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 50 ਫੁੱਟ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤੁਰਨ ਵਾਲੀ ਸੋਟੀ (ਖੁੰਡੀ) ਨੂੰ ਦਫਨਾਇਆ ਸੀ ਜੋ ਅੱਜ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਰੁੱਖ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਰੱਖਤ ਦੀਆਂ ਟਾਹਣੀਆਂ ਇੱਕ ਸੈਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਸੋਟੀ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਰੁੱਖ ਨੂੰ ਖੁੰਡੀ ਸਾਹਿਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ 17120 ਫੁੱਟ ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਗੁਰੂਡੋਂਗਮਾਰ ਝੀਲ ਦੇ ਵੀ ਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ। ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਚਰਵਾਹੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅੱਗੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਅੱਗੇ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਅੱਤ ਦੇ ਠੰਢੇ ਮੌਸਮ ਕਾਰਨ ਝੀਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਜੰਮ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਜੜੀਆਂ ਨੂੰ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਲਈ ਬਰਫ਼ ਪਿਘਲਣੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਰਦਸ਼ਾ ਸੁਣ ਕੇ, ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤੁਰਨ ਵਾਲੀ ਸੋਟੀ (ਡਾਂਗ) ਚੁੱਕੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਜੰਮੀ ਹੋਈ ਝੀਲ ਨੂੰ ਛੂਹਿਆ, ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਪਿਘਲ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 30 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਚਲਾ ਗਿਆ ਤਾਂ ਵੀ ਇਹ ਕਦੇ ਜੰਮਿਆ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਚਮਤਕਾਰੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਝੀਲ ਨੂੰ 'ਗੁਰੂਡੋਂਗਮਾਰ ਝੀਲ' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ-ਤਿੱਬਤ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ 'ਤੇ ਇਸੇ ਨਾਮ ਹੇਠ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਝੀਲ ਦਾ ਪਾਣੀ ਅੱਜ ਵੀ ਪਵਿੱਤਰ (ਅੰਮ੍ਰਿਤ) ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == 1969 ਵਿੱਚ ਆਸਾਮ ਰਾਈਫਲਾਂ ਨੇ ਤਾਸਾ ਤਾਂਗੇ ਲੇਪਚਾ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀ ਵਿਧਾਇਕ ਨੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਵਾਇਆ, ਹੁਣ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਰਗ ਰਤਨ ਬਾਬਾ ਹਰਬੰਸ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਬਾ ਬਚਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਬਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਬਾ ਬਚਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਬਾਬਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਡੇਰਾ ਕਾਰ ਸੇਵਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਨੇੜੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। <ref>{{Cite web|url=https://books.google.co.in/books?id=_Nf4AAAAIAAJ&redir_esc=y|title=article}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] cjqqhrh4za1xocdfma34r6mufnuuocj 0 143498 608954 608906 2022-07-24T03:19:33Z Simranjeet Sidhu 8945 added [[Category:ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਕਲਾਕਾਰ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਜੇਮਸ ਬੇਲੀ''' ਟੋਰਾਂਟੋ, ਓਨਟਾਰੀਓ ਤੋਂ ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਡਾਂਸਰ ਹੈ, ਜਿਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ਏ ਸਟੋਰੀ 2021 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਸੀ।<ref>Robert Rowat, [https://www.cbc.ca/music/from-brimstone-to-ballroom-musician-james-baley-prevails-to-tell-a-powerful-story-1.6353485 "From brimstone to ballroom, musician James Baley prevails to tell a powerful story"]. [[CBC Music]], March 2, 2022.</ref> ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ ਬਾਲਰੂਮ ਕਲਚਰ ਸੀਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ<ref>[https://www.cbc.ca/music/cots-meditation-on-loneliness-and-4-more-songs-you-need-to-hear-this-week-1.6143868 "Cots' meditation on loneliness, and 4 more songs you need to hear this week"]. [[CBC Music]], August 18, 2021.</ref> ਬੈਲੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਅਜ਼ਾਰੀ ਦੇ 2018 ਸਿੰਗਲ "ਗੋਟਾਸੌਲ" ਵਿੱਚ ਵੋਕਲ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ,<ref>Carrie Battan, [https://www.newyorker.com/recommends/listen/azari-gotasoul-a-song-that-unites-the-church-and-the-club "Azari’s 'Gotasoul,' a Song That Unites the Church and the Club"]. ''[[The New Yorker]]'', September 19, 2018.</ref> ਜੋ ਕਿ ਜੂਨੋ ਅਵਾਰਡਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਾਲ ਦੇ ਡਾਂਸ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਲਈ 2019 ਦੇ ਜੂਨੋ ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਸੀ। 2020 ਵਿੱਚ<ref>[https://www.cbc.ca/music/junos/news/shawn-mendes-and-the-weeknd-lead-the-2019-juno-nominations-1.4992669 "Shawn Mendes and the Weeknd lead the 2019 Juno nominations"]. [[CBC Music]], January 29, 2019,</ref> ਉਹ "ਸ਼ੈਂਪੇਨ" ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਗਾਇਕ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਜੁਲਾਈ ਟਾਕ ਦੀ ਜੂਨੋ-ਵਿਜੇਤਾ ਐਲਬਮ ਪ੍ਰੈ ਫਾਰ ਇਟ,<ref>Steve Horowitz, [https://www.popmatters.com/july-talk-pray-for-it-2646840333.html "July Talk Transform on ‘Pray for It’"]. ''[[Pop Matters]]'', July 31, 2020.</ref> ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਸੀ ਅਤੇ ਯੂ.ਐਸ. ਗਰਲਜ਼, ਜ਼ਕੀ ਇਬਰਾਹਿਮ ਅਤੇ ਬੈਜ ਏਪੋਕ ਐਨਸੇਬਲ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮਹਿਮਾਨ ਗਾਇਕ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref name="ladouceur">Liisa Ladouceur, [https://www.socanmagazine.ca/features/james-baley-fuses-gospel-vocals-with-house-music/ "James Baley fuses Gospel vocals with house music"]. ''[[SOCAN|Words and Music]]'', October 7, 2021.</ref> ਉਸਨੇ 2021 ਵਿੱਚ ਏ ਸਟੋਰੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀ<ref>Richard Trapunski, [https://nowtoronto.com/music/toronto-year-in-music-2021 "Toronto’s best music 2021: albums, concerts and so many songs to stream"]. ''[[Now (newspaper)|Now]]'', December 9, 2021.</ref> ਅਤੇ 22 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ ਗ੍ਰੇਟ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ "ਇਮਰਸਿਵ" ਲਾਈਵ ਸ਼ੋਅ ਦੇ ਨਾਲ ਐਲਬਮ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲਾਈਵ ਸੰਗੀਤ, ਬਾਲਰੂਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਅਤੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਇਆ ਗਿਆ। 2022 ਵਿੱਚ ਬੈਲੇ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਕਾਇਸ਼ਾ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੇ ਬਾਲਰੂਮ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੀ ਲੜੀ ਸੀ.ਬੀ.ਐਕਸ: ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਬਾਲਰੂਮ ਐਕਸਟਰਾਵੈਗਨਜ਼ਾ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵੀਡੀਓ ਬਣਾਇਆ।<ref>[[S. Bear Bergman]], [https://xtramagazine.com/culture/ocean-vuong-the-canadian-ballroom-extravaganza-220780 "Ocean Vuong, the ‘Canadian Ballroom Extravaganza’ and lots of trans feelings"]. ''[[Xtra!]]'', March 31, 2022.</ref> ਉਹ [[ਗੇਅ]] ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਕਲਾਕਾਰ]] kfitivrmpa7br9rlut33x06r8lut1d9 3 143502 608915 2022-07-23T12:19:05Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=AkashBishnoi2}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 12:19, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) krlygobm49e6sev6i6n5oap9skn1xog 3 143503 608919 2022-07-23T13:27:40Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Rajputajay001}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:27, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) lsozmrx5lbdiyotffqq9phzz6nhzhj4 3 143504 608922 2022-07-23T13:41:36Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Himanshusingh1996}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:41, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) j7lzvn2rnzczrefpy80gmmzjeweg1f5 3 143505 608923 2022-07-23T13:46:12Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Swathi-96}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:46, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) h572cy8u9r98yz96iea5tvhkn48r8gq 3 143506 608926 2022-07-23T15:09:14Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Dhmuso}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:09, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) kybioy7lvdpu3zj9lar6az1vwnyx8c5 0 143507 608928 2022-07-23T15:18:50Z Charan Gill 4603 "[[:en:Special:Redirect/revision/1067199970|Pritam Singh (soldier)]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki '''ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ''' '''ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ''' ਇੱਕ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤੀ]] [[ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ|ਫੌਜ]] ਅਧਿਕਾਰੀ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ [[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ|ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਦੀਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਹ 1942 ਵਿੱਚ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਲੜਿਆ ਸੀ। ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਤਰੱਕੀ ਕਰ ਕੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਬਣ ਗਿਆ। 1947 ਵਿੱਚ, ਉਹ [[ਪੁੰਛ]] ਵਿੱਚ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿਰੁੱਧ ਲੜਿਆ। <ref>{{Cite web|url=http://poonch.nic.in/SaviourPch/SOP.htm|title=Brigadier Pritam Singh|date=2010-10-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20101027073428/http://poonch.nic.in/SaviourPch/SOP.htm|archive-date=2010-10-27|access-date=2019-02-22}}</ref> == ਫੌਜੀ ਕਰੀਅਰ == [[ਤਸਵੀਰ:Relief_of_Poonch_(Op_Easy).png|right|thumb|384x384px| ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਈਸੀ. ਪੁੰਛ ਲਿੰਕ-ਅੱਪ 1 ਨਵੰਬਰ 1948 - 26 ਨਵੰਬਰ 1948]] ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਅਫ਼ਸਰ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ 1942 ਵਿੱਚ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਲੜਿਆ ਅਤੇ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣ ਨੇ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ, ਪਰ ਫੌਜੀ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚੋਂ ਬਚ ਕੇ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਮਨੀਪੁਰ, ਭਾਰਤ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਿਲਟਰੀ ਕਰਾਸ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/blogs/shooting-straight/a-hero-disowned-by-the-nation-deserves-pardon/|title=A hero disowned by the nation deserves pardon|date=2018-05-15|website=Times of India Blog|access-date=2019-02-22}}</ref> ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕਰਨਲ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਦਸੰਬਰ 1948 ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਕੇ ਬ੍ਰਿਗੇਡੀਅਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੁੰਛ ਦੀ ਨਵੰਬਰ 1947 ਤੋਂ [[ਪਾਕ ਫ਼ੌਜ|ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ]] ਨੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਘੇਰਾਬੰਦੀ 20 ਨਵੰਬਰ 1948 ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਮਲੇ, ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਈਜ਼ੀ ਦੁਆਰਾ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ। ਸਿੰਘ ਦੀ ਕਮਾਂਡ ਵਾਲ਼ੀ ਘਿਰੀ ਹੋਈ ਗੈਰੀਸਨ ਨੂੰ ਹਵਾਈ ਸਪਲਾਈ ਦੁਆਰਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਪੁੰਛ ਕਸਬੇ ਅਤੇ ਪੁੰਛ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪੁੰਛ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹੱਥਾਂ ਵਿਚ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਨਾਲ਼ ਖਤਮ ਹੋਈਆਂ। 1951 ਵਿੱਚ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕੋਰਟ ਮਾਰਸ਼ਲ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ।  == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਸੈਨਾ ਅਧਿਕਾਰੀ]] lh91nbvogb58u0w534224nb7srin1is 3 143508 608930 2022-07-23T15:19:48Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Վահան Ֆարյան}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:19, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) dtuar4r8yc0phpbgv2q2kcio40z1gxi 0 143509 608933 2022-07-23T15:54:36Z Jagvir Kaur 10759 "ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਿਲ੍ਹਾ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਨ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਭਾਈ ਮੰਝ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਮ ਤੀਰਥਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇ..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਿਲ੍ਹਾ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਨ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਭਾਈ ਮੰਝ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਮ ਤੀਰਥਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸੁਲਤਾਨੀਏ ਦੇ ਵੱਡੇ ਆਗੂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਸਨ। == ਹਵਾਲੇ == 7p4dtxg44qsda72qkl57ufptmkbop8h 608935 608933 2022-07-23T15:55:00Z Jagvir Kaur 10759 added [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਿਲ੍ਹਾ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਨ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਭਾਈ ਮੰਝ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਮ ਤੀਰਥਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸੁਲਤਾਨੀਏ ਦੇ ਵੱਡੇ ਆਗੂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਸਨ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] 6dbjxiu4c6r56zs1f2hkx0ftpo8hl1i 608936 608935 2022-07-23T15:55:17Z Jagvir Kaur 10759 added [[Category:ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਿਲ੍ਹਾ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਨ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਭਾਈ ਮੰਝ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਮ ਤੀਰਥਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸੁਲਤਾਨੀਏ ਦੇ ਵੱਡੇ ਆਗੂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਸਨ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ]] s1bk1qd0zq4q9476refttax0q4nqlzs 608937 608936 2022-07-23T15:55:31Z Jagvir Kaur 10759 added [[Category:ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜਿਲ੍ਹਾ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਸਨ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਭਾਈ ਮੰਝ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਮ ਤੀਰਥਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਸੁਲਤਾਨੀਏ ਦੇ ਵੱਡੇ ਆਗੂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਸਨ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ]] b44zapyme5n9h7n2tje6km2rywqj5hi 0 143510 608934 2022-07-23T15:54:53Z Harvinder Chandigarh 10026 "'''ਡਾਕੂ ਮਾਨ ਸਿੰਘ''' ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਲ ਵਿੱਚ (1815-16 ਦੇ ਲਾਗੇ ) ਹੋਇਆ ਇੱਕ ਡਾਕੂ ਸੀ ਜਿਸਨੇ [[ਲਹੌਰ ]] ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਡਾਕਿਆਂ ਦੀ ਅੱਤ ਕਰ ਛੱਡੀ ਸੀ । ਉਹ ਆਪਣੇ 60 ਕੁ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਜਥੇ ਨਾਲ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰ..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki '''ਡਾਕੂ ਮਾਨ ਸਿੰਘ''' ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਲ ਵਿੱਚ (1815-16 ਦੇ ਲਾਗੇ ) ਹੋਇਆ ਇੱਕ ਡਾਕੂ ਸੀ ਜਿਸਨੇ [[ਲਹੌਰ ]] ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਡਾਕਿਆਂ ਦੀ ਅੱਤ ਕਰ ਛੱਡੀ ਸੀ । ਉਹ ਆਪਣੇ 60 ਕੁ ਸਾਥੀਆਂ ਦੇ ਜਥੇ ਨਾਲ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ । ਉਸਦੀ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਏਨੀ ਦਹਿਸ਼ਤ ਸੀ ਕੀ ਕਿ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕਹਾਵਤ ਪ੍ਰਚਲੱਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਕਿ , 'ਦਿਨੇ ਰਾਜ ਕਾਣੇ ਦਾ ਰਾਤੀਂ ਰਾਜ ਮਾਹਣੇ ਦਾ' । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਸ ਤੋਂ ਤੰਗ ਆ ਕੇ ਹੁਕਮ ਕੀਤਾ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਫੜਿਆ ਜਾਵੇ । ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਢੰਡੋਰਾ ਫੇਰਿਆ, ਇੱਕ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਕੱਢਿਆ- ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਫੜ ਲਵੇ ਜਾ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਵੇ ਉਸ ਨੂੰ ਦੋ ਪਿੰਡ ਇਨਾਮ 'ਚ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣਗੇ ਥੋੜੇ ਕੁ ਦਿਨਾਂ ਬਾਦ ਇੱਕ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਡਾਕੂ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਵਲੋਂ ਲਾਹੌਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਤੇ ਲੱਗਾ, ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਜਿਹੜਾ ਮੈਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਫੜ ਲਵੇ ਜਾ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਵੇ ਮੈ ਉਸ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਰਾਜ ਦੇ ਦਿਆਂਗਾ। ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬੜਾ ਗੁੱਸਾ ਲੱਗਾ, ਇੱਕ ਡਾਕੂ ਦੀ ਏਨੀ ਹਿੰਮਤ । ਇੱਕ ਰਾਤ ਚੰਨ ਦੀ ਚਾਨਣੀ, ਖਬਰ ਮਿਲੀ ਕਿ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਤਾਕ ਵਿਚ ਫਿਰ ਰਿਹਾ ਕੋਈ ਕਾਰਾ ਕਰੇਗਾ ਸ਼ੇਰੇ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਲ 12 ਕੁ ਘੋੜਸਵਾਰ ਜਵਾਨ ਚੋਟੀ ਦੇ ਲਏ, ਲਾਹੌਰੋਂ ਬਾਹਰ ਜੰਗਲ ਵਲ ਨਿੱਕਲ ਗਿਆ ਕੁਝ ਦੇਰ ਬਾਦ 60 ਕੁ ਘੋੜਸਵਾਰਾਂ ਦਾ ਜਥਾ ਚੰਨ ਦੀ ਚਾਨਣੀ ਚ ਨਜਰੀ ਪਿਆ । ਇਥੇ ਦੋਹਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਲੜਾਈ ਹੋਈ ਅਤੇ ਅੰਤ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜਿੱਤ ਗਿਆ । ਮਾਂ ਸਿੰਘ ਡਾਕੂ ਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਲਈ ਅਤੇ ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੁਹਿਰਦ ਅਤੇ ਜਾਂਬਾਜ਼ ਸਿਪਾਹੀ ਬਣ ਗਿਆ । <ref> http://www.toppunjab.in/%E0%A8%A4%E0%A8%BE%E0%A8%9C%E0%A8%BE-%E0%A8%9C%E0%A8%BE%E0%A8%A3%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A9%80/%E0%A8%A1%E0%A8%BE%E0%A8%95%E0%A9%82-%E0%A8%AE%E0%A8%BE%E0%A8%A8-%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%98-%E0%A8%A8%E0%A9%82%E0%A9%B0-%E0%A8%9C%E0%A8%BF%E0%A8%89%E0%A8%82%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%AB/</ref> ==ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == https://www.facebook.com/watch/?v=310616064602432 10d1eb05y1mr2d63vea5y810tmtx60y 0 143511 608938 2022-07-23T16:09:56Z Arash.mohie 42198 "'''ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ''' (ਜਨਮ 1 ਜੁਲਾਈ 1993) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦਾ [[ਬੱਲੇਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਬੱਲੇਬਾਜ਼]] ਅਤੇ ਲੈੱਗ ਬਰੇਕ ਗੁਗਲੀ ਗੇਂਦਬਾ..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki '''ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ''' (ਜਨਮ 1 ਜੁਲਾਈ 1993) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦਾ [[ਬੱਲੇਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਬੱਲੇਬਾਜ਼]] ਅਤੇ ਲੈੱਗ ਬਰੇਕ ਗੁਗਲੀ [[ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਗੇਂਦਬਾਜ਼]] ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਨੇ 2016 ਦੀ ਆਈਪੀਐਲ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ ₹35 ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2016-969473|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2017 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਟੀਮ ਨੇ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017-1083407|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl}}</ref> 2020 ਵਿੱਚ, [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਜ਼]] ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜ਼ਖਮੀ ਖਿਡਾਰੀ [[ਅਮਿਤ ਮਿਸ਼ਰਾ]] ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.india.com/sports/cricket-ipl-2020-delhi-capitals-announce-pravin-dubey-as-replacement-for-amit-mishra-4178209/|title=ipl-2020-delhi-capitals-announce-pravin}}</ref> ਉਸਨੇ 8 ਜਨਵਰੀ 2018 ਨੂੰ 2017-18 ਜ਼ੋਨਲ ਟੀ-20 ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-20 ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=espncricinfo.com/series/syed-mushtaq-ali-trophy-2017-18-1130660/goa-vs-karnataka-south-zone-1130665/full-scorecard|title=syed-mushtaq-ali-trophy-2017-18}}</ref> ਉਸਨੇ 11 ਜਨਵਰੀ 2020 ਨੂੰ 2019-20 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2019-20-1196777/saurashtra-vs-karnataka-elite-group-b-1203522/full-scorecard|title=ranji-trophy-2019-20}}</ref> 27 ਸਾਲਾ ਅਨਕੈਪਡ ਲੈੱਗ ਸਪਿਨਰ ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ ਨੂੰ ਅਮਿਤ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਉਂਗਲੀ ਦੀ ਸੱਟ ਕਾਰਨ ਆਈਪੀਐਲ 2020 ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/ipl-2020/story/pravin-dube-delhi-capitals-replacement-injured-amit-mishra-karnataka-leg-spinner-1733033-2020-10-19|title=pravin-dube-delhi-capitals-replacement-injured-amit-mishra-karnataka-leg-spinner}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == 97qw0ejymealert2p8j22e1ovvewzp6 608939 608938 2022-07-23T16:10:53Z Arash.mohie 42198 wikitext text/x-wiki '''ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ''' (ਜਨਮ 1 ਜੁਲਾਈ 1993) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦਾ [[ਬੱਲੇਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਬੱਲੇਬਾਜ਼]] ਅਤੇ ਲੈੱਗ ਬਰੇਕ ਗੁਗਲੀ [[ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਗੇਂਦਬਾਜ਼]] ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਨੇ 2016 ਦੀ ਆਈਪੀਐਲ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ ₹35 ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2016-969473|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2017 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਟੀਮ ਨੇ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017-1083407|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl}}</ref> 2020 ਵਿੱਚ, [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਜ਼]] ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜ਼ਖਮੀ ਖਿਡਾਰੀ [[ਅਮਿਤ ਮਿਸ਼ਰਾ]] ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.india.com/sports/cricket-ipl-2020-delhi-capitals-announce-pravin-dubey-as-replacement-for-amit-mishra-4178209/|title=ipl-2020-delhi-capitals-announce-pravin}}</ref> ਉਸਨੇ 8 ਜਨਵਰੀ 2018 ਨੂੰ 2017-18 ਜ਼ੋਨਲ ਟੀ-20 ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-20 ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/syed-mushtaq-ali-trophy-2017-18-1130660/goa-vs-karnataka-south-zone-1130665/full-scorecard|title=syed-mushtaq-ali-trophy-2017-18}}</ref> ਉਸਨੇ 11 ਜਨਵਰੀ 2020 ਨੂੰ 2019-20 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2019-20-1196777/saurashtra-vs-karnataka-elite-group-b-1203522/full-scorecard|title=ranji-trophy-2019-20}}</ref> 27 ਸਾਲਾ ਅਨਕੈਪਡ ਲੈੱਗ ਸਪਿਨਰ ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ ਨੂੰ ਅਮਿਤ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਉਂਗਲੀ ਦੀ ਸੱਟ ਕਾਰਨ ਆਈਪੀਐਲ 2020 ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/ipl-2020/story/pravin-dube-delhi-capitals-replacement-injured-amit-mishra-karnataka-leg-spinner-1733033-2020-10-19|title=pravin-dube-delhi-capitals-replacement-injured-amit-mishra-karnataka-leg-spinner}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == 498d397chg72t1wjxzxq4c3zs0rqwyx 608940 608939 2022-07-23T16:11:38Z Arash.mohie 42198 added [[Category:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ''' (ਜਨਮ 1 ਜੁਲਾਈ 1993) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦਾ [[ਬੱਲੇਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਬੱਲੇਬਾਜ਼]] ਅਤੇ ਲੈੱਗ ਬਰੇਕ ਗੁਗਲੀ [[ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਗੇਂਦਬਾਜ਼]] ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਨੇ 2016 ਦੀ ਆਈਪੀਐਲ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ ₹35 ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2016-969473|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2017 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਟੀਮ ਨੇ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017-1083407|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl}}</ref> 2020 ਵਿੱਚ, [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਜ਼]] ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜ਼ਖਮੀ ਖਿਡਾਰੀ [[ਅਮਿਤ ਮਿਸ਼ਰਾ]] ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.india.com/sports/cricket-ipl-2020-delhi-capitals-announce-pravin-dubey-as-replacement-for-amit-mishra-4178209/|title=ipl-2020-delhi-capitals-announce-pravin}}</ref> ਉਸਨੇ 8 ਜਨਵਰੀ 2018 ਨੂੰ 2017-18 ਜ਼ੋਨਲ ਟੀ-20 ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-20 ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/syed-mushtaq-ali-trophy-2017-18-1130660/goa-vs-karnataka-south-zone-1130665/full-scorecard|title=syed-mushtaq-ali-trophy-2017-18}}</ref> ਉਸਨੇ 11 ਜਨਵਰੀ 2020 ਨੂੰ 2019-20 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2019-20-1196777/saurashtra-vs-karnataka-elite-group-b-1203522/full-scorecard|title=ranji-trophy-2019-20}}</ref> 27 ਸਾਲਾ ਅਨਕੈਪਡ ਲੈੱਗ ਸਪਿਨਰ ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ ਨੂੰ ਅਮਿਤ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਉਂਗਲੀ ਦੀ ਸੱਟ ਕਾਰਨ ਆਈਪੀਐਲ 2020 ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/ipl-2020/story/pravin-dube-delhi-capitals-replacement-injured-amit-mishra-karnataka-leg-spinner-1733033-2020-10-19|title=pravin-dube-delhi-capitals-replacement-injured-amit-mishra-karnataka-leg-spinner}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] 3kjfaf6fsj1ad5248pv0ircty7rjtwr 608941 608940 2022-07-23T16:11:50Z Arash.mohie 42198 added [[Category:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ''' (ਜਨਮ 1 ਜੁਲਾਈ 1993) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦਾ [[ਬੱਲੇਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਬੱਲੇਬਾਜ਼]] ਅਤੇ ਲੈੱਗ ਬਰੇਕ ਗੁਗਲੀ [[ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਗੇਂਦਬਾਜ਼]] ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਨੇ 2016 ਦੀ ਆਈਪੀਐਲ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ ₹35 ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2016-969473|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2017 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਟੀਮ ਨੇ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017-1083407|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl}}</ref> 2020 ਵਿੱਚ, [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਜ਼]] ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜ਼ਖਮੀ ਖਿਡਾਰੀ [[ਅਮਿਤ ਮਿਸ਼ਰਾ]] ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.india.com/sports/cricket-ipl-2020-delhi-capitals-announce-pravin-dubey-as-replacement-for-amit-mishra-4178209/|title=ipl-2020-delhi-capitals-announce-pravin}}</ref> ਉਸਨੇ 8 ਜਨਵਰੀ 2018 ਨੂੰ 2017-18 ਜ਼ੋਨਲ ਟੀ-20 ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-20 ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/syed-mushtaq-ali-trophy-2017-18-1130660/goa-vs-karnataka-south-zone-1130665/full-scorecard|title=syed-mushtaq-ali-trophy-2017-18}}</ref> ਉਸਨੇ 11 ਜਨਵਰੀ 2020 ਨੂੰ 2019-20 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2019-20-1196777/saurashtra-vs-karnataka-elite-group-b-1203522/full-scorecard|title=ranji-trophy-2019-20}}</ref> 27 ਸਾਲਾ ਅਨਕੈਪਡ ਲੈੱਗ ਸਪਿਨਰ ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ ਨੂੰ ਅਮਿਤ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਉਂਗਲੀ ਦੀ ਸੱਟ ਕਾਰਨ ਆਈਪੀਐਲ 2020 ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/ipl-2020/story/pravin-dube-delhi-capitals-replacement-injured-amit-mishra-karnataka-leg-spinner-1733033-2020-10-19|title=pravin-dube-delhi-capitals-replacement-injured-amit-mishra-karnataka-leg-spinner}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]] k0ppzis79jz3y233cdkt6h4vchik5hy 608942 608941 2022-07-23T16:12:20Z Arash.mohie 42198 added [[Category:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਹੇਠ ਬਣਾਏ ਸਫ਼ੇ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ''' (ਜਨਮ 1 ਜੁਲਾਈ 1993) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦਾ [[ਬੱਲੇਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਬੱਲੇਬਾਜ਼]] ਅਤੇ ਲੈੱਗ ਬਰੇਕ ਗੁਗਲੀ [[ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਗੇਂਦਬਾਜ਼]] ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਨੇ 2016 ਦੀ ਆਈਪੀਐਲ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ ₹35 ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2016-969473|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2017 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਟੀਮ ਨੇ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017-1083407|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl}}</ref> 2020 ਵਿੱਚ, [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਜ਼]] ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜ਼ਖਮੀ ਖਿਡਾਰੀ [[ਅਮਿਤ ਮਿਸ਼ਰਾ]] ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.india.com/sports/cricket-ipl-2020-delhi-capitals-announce-pravin-dubey-as-replacement-for-amit-mishra-4178209/|title=ipl-2020-delhi-capitals-announce-pravin}}</ref> ਉਸਨੇ 8 ਜਨਵਰੀ 2018 ਨੂੰ 2017-18 ਜ਼ੋਨਲ ਟੀ-20 ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-20 ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/syed-mushtaq-ali-trophy-2017-18-1130660/goa-vs-karnataka-south-zone-1130665/full-scorecard|title=syed-mushtaq-ali-trophy-2017-18}}</ref> ਉਸਨੇ 11 ਜਨਵਰੀ 2020 ਨੂੰ 2019-20 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2019-20-1196777/saurashtra-vs-karnataka-elite-group-b-1203522/full-scorecard|title=ranji-trophy-2019-20}}</ref> 27 ਸਾਲਾ ਅਨਕੈਪਡ ਲੈੱਗ ਸਪਿਨਰ ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ ਨੂੰ ਅਮਿਤ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਉਂਗਲੀ ਦੀ ਸੱਟ ਕਾਰਨ ਆਈਪੀਐਲ 2020 ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/ipl-2020/story/pravin-dube-delhi-capitals-replacement-injured-amit-mishra-karnataka-leg-spinner-1733033-2020-10-19|title=pravin-dube-delhi-capitals-replacement-injured-amit-mishra-karnataka-leg-spinner}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਹੇਠ ਬਣਾਏ ਸਫ਼ੇ]] qoceu9ekf52ok0b0l0q4y9p3szcnlkv 608943 608942 2022-07-23T16:12:31Z Arash.mohie 42198 added [[Category:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ''' (ਜਨਮ 1 ਜੁਲਾਈ 1993) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ ਘਰੇਲੂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦਾ [[ਬੱਲੇਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਬੱਲੇਬਾਜ਼]] ਅਤੇ ਲੈੱਗ ਬਰੇਕ ਗੁਗਲੀ [[ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਗੇਂਦਬਾਜ਼]] ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਨੇ 2016 ਦੀ ਆਈਪੀਐਲ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ ₹35 ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2016-969473|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2017 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੰਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਟੀਮ ਨੇ 10 ਲੱਖ ਰੁਪਏ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017-1083407|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl}}</ref> 2020 ਵਿੱਚ, [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਜ਼]] ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜ਼ਖਮੀ ਖਿਡਾਰੀ [[ਅਮਿਤ ਮਿਸ਼ਰਾ]] ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.india.com/sports/cricket-ipl-2020-delhi-capitals-announce-pravin-dubey-as-replacement-for-amit-mishra-4178209/|title=ipl-2020-delhi-capitals-announce-pravin}}</ref> ਉਸਨੇ 8 ਜਨਵਰੀ 2018 ਨੂੰ 2017-18 ਜ਼ੋਨਲ ਟੀ-20 ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਲਈ ਆਪਣਾ ਟੀ-20 ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/syed-mushtaq-ali-trophy-2017-18-1130660/goa-vs-karnataka-south-zone-1130665/full-scorecard|title=syed-mushtaq-ali-trophy-2017-18}}</ref> ਉਸਨੇ 11 ਜਨਵਰੀ 2020 ਨੂੰ 2019-20 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਕਰਨਾਟਕ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2019-20-1196777/saurashtra-vs-karnataka-elite-group-b-1203522/full-scorecard|title=ranji-trophy-2019-20}}</ref> 27 ਸਾਲਾ ਅਨਕੈਪਡ ਲੈੱਗ ਸਪਿਨਰ ਪ੍ਰਵੀਨ ਦੂਬੇ ਨੂੰ ਅਮਿਤ ਮਿਸ਼ਰਾ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਉਂਗਲੀ ਦੀ ਸੱਟ ਕਾਰਨ ਆਈਪੀਐਲ 2020 ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/sports/ipl-2020/story/pravin-dube-delhi-capitals-replacement-injured-amit-mishra-karnataka-leg-spinner-1733033-2020-10-19|title=pravin-dube-delhi-capitals-replacement-injured-amit-mishra-karnataka-leg-spinner}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਹੇਠ ਬਣਾਏ ਸਫ਼ੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ]] qnudrjavova48jybyoj2xteifi3l5dw 3 143512 608945 2022-07-23T19:41:07Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Vikasy}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 19:41, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) fdk3ecca5idlyfc5f97s2hoc268k5zw 3 143513 608946 2022-07-23T21:56:36Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=WikiJunkie}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 21:56, 23 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) qy297kpmx6gbms41c735kzrmxf6y1nk 0 143514 608952 2022-07-24T03:18:10Z Simranjeet Sidhu 8945 "[[:en:Special:Redirect/revision/1098998228|Ashwin Hebbar]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki {{Infobox cricketer|name=Ashwin Hebbar|image=|country=India|fullname=|birth_date={{birth date and age|1995|11|15|df=yes}}|birth_place=[[Nellore]], [[Andhra Pradesh]], India|death_date=|death_place=|nickname=|batting=Right hand|bowling=Right-arm medium|role=|club1=|year1=|clubnumber1=|club2=|year2=|clubnumber2=|date=7 October 2015|source=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/801019.html Cricinfo}} '''ਅਸ਼ਵਿਨ ਹੇਬਾਰ''' (ਜਨਮ 15 ਨਵੰਬਰ 1995) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਪਹਿਲਾ ਦਰਜਾ ਕ੍ਰਿਕਟ|ਫਸਟ-ਕਲਾਸ ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।<ref name="Cricinfo">{{Cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/801019.html|title=Ashwin Hebbar|website=ESPN Cricinfo|access-date=7 October 2015}}</ref> ਉਹ 2018-19 ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ 299 ਦੌੜਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਆਂਧਰਾ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/averages/batting_bowling_by_team.html?id=12591;team=1592;type=tournament|title=Vijay Hazare Trophy, 2018/19 - Andhra: Batting and bowling averages|website=ESPN Cricinfo|access-date=15 October 2018}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=IPL 2022 auction: The list of sold and unsold players|website=ESPN Cricinfo|access-date=13 February 2022}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{cricinfo|id=801019}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1995]] f09jtk898olc6qmgy36jhl5mdsyifvs 608953 608952 2022-07-24T03:18:40Z Simranjeet Sidhu 8945 wikitext text/x-wiki {{Infobox cricketer|name=Ashwin Hebbar|image=|country=India|fullname=|birth_date={{birth date and age|1995|11|15|df=yes}}|birth_place=[[Nellore]], [[Andhra Pradesh]], India|death_date=|death_place=|nickname=|batting=Right hand|bowling=Right-arm medium|role=|club1=|year1=|clubnumber1=|club2=|year2=|clubnumber2=|date=7 October 2015|source=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/801019.html Cricinfo}} '''ਅਸ਼ਵਿਨ ਹੇਬਾਰ''' (ਜਨਮ 15 ਨਵੰਬਰ 1995) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਪਹਿਲਾ ਦਰਜਾ ਕ੍ਰਿਕਟ|ਫਸਟ-ਕਲਾਸ ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।<ref name="Cricinfo">{{Cite web|url=http://www.espncricinfo.com/ci/content/player/801019.html|title=Ashwin Hebbar|website=ESPN Cricinfo|access-date=7 October 2015}}</ref> ਉਹ 2018-19 ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ 299 ਦੌੜਾਂ ਬਣਾ ਕੇ ਆਂਧਰਾ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://stats.espncricinfo.com/ci/engine/records/averages/batting_bowling_by_team.html?id=12591;team=1592;type=tournament|title=Vijay Hazare Trophy, 2018/19 - Andhra: Batting and bowling averages|website=ESPN Cricinfo|access-date=15 October 2018}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=IPL 2022 auction: The list of sold and unsold players|website=ESPN Cricinfo|access-date=13 February 2022}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{cricinfo|id=801019}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1995]] pgv0w8y45nimqnl21ykj3ck1g21e32o 0 143515 608955 2022-07-24T03:29:35Z Simranjeet Sidhu 8945 "[[:en:Special:Redirect/revision/1052404533|Annie Guglia]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson|name=Annie Guglia|image=|birth_date={{Birth date and age|1990|11|15|df=yes}}|birth_place=[[Montreal]], Canada|country=Canada}} '''ਐਨੀ ਗੁਗਲੀਆ''' (ਜਨਮ 15 ਨਵੰਬਰ 1990) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਕੇਟਬੋਰਡਰ ਅਤੇ [[ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ|ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ.ਕਿਉ.]] ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ [[ਲੈਸਬੀਅਨ]] ਵਜੋਂ ਦੱਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ.ਕਿਉ. ਕਾਰਕੁਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.outsports.com/2020/8/27/20950616/annie-guglia-lesbian-skateboarder-olympic-tokyo|title=Lesbian skateboarder Annie Guglia ready for Olympic debut|last=Weldon|first=Shelby|date=2020-08-27|website=Outsports|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210711032308/https://www.outsports.com/2020/8/27/20950616/annie-guglia-lesbian-skateboarder-olympic-tokyo|archive-date=2021-07-11|access-date=2021-07-27}}</ref> ਉਸਨੇ 2020 ਸਮਰ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 30 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ [[ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ|ਓਲੰਪਿਕ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/en/results/skateboarding/athlete-profile-n1437227-guglia-annie.htm|title=Skateboarding Annie Guglia – Tokyo 2020 Olympics|website=|language=en-us|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043821/https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/en/results/skateboarding/athlete-profile-n1437227-guglia-annie.htm|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}</ref> [[2020 ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ|2020 ਸਮਰ ਓਲੰਪਿਕ]] ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਟ੍ਰੀਟ ਈਵੈਂਟ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/en/results/skateboarding/event-schedule-women-s-street.htm|title=Skateboarding – Women's Street Schedule {{!}} Tokyo 2020 Olympics|website=|language=en-us|archive-url=https://web.archive.org/web/20210726073432/https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/en/results/skateboarding/event-schedule-women-s-street.htm|archive-date=2021-07-26|access-date=2021-07-27}}</ref> ਉਸਨੇ ਓਲੰਪਿਕ ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹਿਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ [[2020 ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ|2020 ਦੇ ਸਮਰ ਓਲੰਪਿਕ]] ਵਿੱਚ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾਈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.cbc.ca/sports/olympics/breakthrough/#/annie_guglia/media/my_story_annie_guglia_blazing_the_trail_on_her_way_to_tokyo|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043823/https://www.cbc.ca/sports/olympics/breakthrough/#/annie_guglia/media/my_story_annie_guglia_blazing_the_trail_on_her_way_to_tokyo|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ 2020 ਸਮਰ ਓਲੰਪਿਕ ਲਈ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਈਵੈਂਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜ਼ਖਮੀ ਅਥਲੀਟ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.cbc.ca/sports/olympics/summer/skateboarding/canada-skateboarder-annie-guglia-tokyo-1.6116312|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20210726173640/https://www.cbc.ca/sports/olympics/summer/skateboarding/canada-skateboarder-annie-guglia-tokyo-1.6116312|archive-date=2021-07-26|access-date=2021-07-27}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.thesuburban.com/sports/annie-guglia-to-participate-in-women-s-street-skateboarding-at-tokyo-2020/article_63e2a9ae-5d04-52c3-aa72-8ba9cdfa900d.html|title=Annie Guglia to participate in Women's Street Skateboarding at Tokyo 2020|last=Committee|first=Source: Canadian Olympic|website=The Suburban Newspaper|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043823/https://www.thesuburban.com/sports/annie-guglia-to-participate-in-women-s-street-skateboarding-at-tokyo-2020/article_63e2a9ae-5d04-52c3-aa72-8ba9cdfa900d.html|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ == ਐਨੀ ਗੁਗਲੀਆ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ [[ਮਾਂਟਰੀਆਲ|ਮਾਂਟਰੀਅਲ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 2001 ਵਿੱਚ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 2005-06 ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੇਡ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਕਰੀਅਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ।<ref name=":0">{{Cite web|url=https://olympic.ca/team-canada/annie-guglia/|title=Annie Guglia|website=Team Canada – Official Olympic Team Website|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20210726221054/https://olympic.ca/team-canada/annie-guglia/|archive-date=2021-07-26|access-date=2021-07-27}}</ref> ਉਸਨੇ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਖੇਡ ਛੱਡਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਮਹਿਲਾ ਸਕੇਟਬੋਰਡਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਰਸ਼ ਹਮਰੁਤਬਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੌਕੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ।<ref name=":1">{{Cite web|url=https://olympics.com/tokyo-2020/en/news/annie-guglia-breaking-barriers-in-womens-sports|title=Annie Guglia: Breaking barriers in women's sports|website=Tokyo 2020|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043823/https://olympics.com/tokyo-2020/en/news/annie-guglia-breaking-barriers-in-womens-sports|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}</ref> ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਰਣਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। == ਕਰੀਅਰ == ਗੁਗਲੀਆ ਨੇ 2017 ਵਿੱਚ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਇਹ ਟੋਕੀਓ 2020 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਓਲੰਪਿਕ ਲਈ ਤਹਿ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ 2017 ਐਕਸ-ਗੇਮਜ਼ ਮਿਨੀਆਪੋਲਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਦਰਵਾਂ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਕੈਨੇਡਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪਾਂ (2018–2020) ਜਿੱਤੀਆਂ,<ref name=":0">{{Cite web|url=https://olympic.ca/team-canada/annie-guglia/|title=Annie Guglia|website=Team Canada – Official Olympic Team Website|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20210726221054/https://olympic.ca/team-canada/annie-guglia/|archive-date=2021-07-26|access-date=2021-07-27}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://olympic.ca/team-canada/annie-guglia/ "Annie Guglia"]. ''Team Canada – Official Olympic Team Website''. [https://web.archive.org/web/20210726221054/https://olympic.ca/team-canada/annie-guglia/ Archived] from the original on 26 July 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">27 July</span> 2021</span>.</cite></ref> ਉਹ 2018 ਅਤੇ 2019 ਜੈਕਲੋਪ ਵੂਮਨ ਪ੍ਰੋ. ਸਕੇਟਰ ਡਿਵੀਜ਼ਨ, ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਲਾਨਾ ਸਪੋਰਟਸ ਐਕਸ਼ਨ ਫੈਸਟੀਵਲ ਦੀ ਜੇਤੂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਉਭਰੀ।<ref name=":1">{{Cite web|url=https://olympics.com/tokyo-2020/en/news/annie-guglia-breaking-barriers-in-womens-sports|title=Annie Guglia: Breaking barriers in women's sports|website=Tokyo 2020|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043823/https://olympics.com/tokyo-2020/en/news/annie-guglia-breaking-barriers-in-womens-sports|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://olympics.com/tokyo-2020/en/news/annie-guglia-breaking-barriers-in-womens-sports "Annie Guglia: Breaking barriers in women's sports"]. ''Tokyo 2020''. [https://web.archive.org/web/20210727043823/https://olympics.com/tokyo-2020/en/news/annie-guglia-breaking-barriers-in-womens-sports Archived] from the original on 27 July 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">27 July</span> 2021</span>.</cite></ref> ਉਸਨੇ 2019 ਵਿਸ਼ਵ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਜੋ ਕਿ 2020 ਸਮਰ ਓਲੰਪਿਕ ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਇੰਗ ਈਵੈਂਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਟੋਕੀਓ ਲਈ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.cbc.ca/sports/olympics/summer/skateboarding/canada-skateboarder-annie-guglia-tokyo-1.6114043|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043821/https://www.cbc.ca/sports/olympics/summer/skateboarding/canada-skateboarder-annie-guglia-tokyo-1.6114043|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਜ਼ਖਮੀ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਸਕੇਟਬੋਰਡਰ ਦੇ ਵਿਕਲਪ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 2020 ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਟ੍ਰੀਟ ਈਵੈਂਟ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।<ref>{{Cite news|url=https://nationalpost.com/sports/olympics/skateboarder-annie-guglias-whirlwind-few-days-from-olympic-alternate-to-getting-a-spot-in-the-womens-street-event|title=Skateboarder Annie Guglia's whirlwind few days: From Olympic alternate to getting a spot in the women's street event|last=Gilbertson|first=Wes|date=25 July 2021|work=National Post|access-date=2021-07-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20211009140856/https://nationalpost.com/sports/olympics/skateboarder-annie-guglias-whirlwind-few-days-from-olympic-alternate-to-getting-a-spot-in-the-womens-street-event|archive-date=2021-10-09|language=en-CA}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cbc.ca/sports/olympics/summer/skateboarding/canadian-skateboarder-annie-guglia-falls-in-preliminary-round-in-tokyo-1.6117043|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043825/https://www.cbc.ca/sports/olympics/summer/skateboarding/canadian-skateboarder-annie-guglia-falls-in-preliminary-round-in-tokyo-1.6117043|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}</ref> ਉਹ ਟੋਕੀਓ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਟ੍ਰੀਟ ਈਵੈਂਟ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਮਹਿਲਾ ਸਕੇਟਬੋਰਡਰ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.thestar.com/sports/olympics/2021/07/26/canadian-skateboarder-annie-guglia-reflects-on-whirlwind-tokyo-appearance.html|title=Canadian skateboarder Annie Guglia reflects on whirlwind Tokyo appearance|date=2021-07-26|website=thestar.com|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210726222126/https://www.thestar.com/sports/olympics/2021/07/26/canadian-skateboarder-annie-guglia-reflects-on-whirlwind-tokyo-appearance.html|archive-date=2021-07-26|access-date=2021-07-27}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁੰਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1990]] om8uuhyvb8nwoldl5ttj35le64f548v 608956 608955 2022-07-24T03:32:29Z Simranjeet Sidhu 8945 wikitext text/x-wiki {{Infobox sportsperson|name=ਐਨੀ ਗੁਗਲੀਆ|image=|birth_date={{Birth date and age|1990|11|15|df=yes}}|birth_place=[[ਮਾਂਟਰੀਆਲ|ਮਾਂਟਰੀਅਲ]], ਕੈਨੇਡਾ|country=ਕੈਨੇਡਾ}} '''ਐਨੀ ਗੁਗਲੀਆ''' (ਜਨਮ 15 ਨਵੰਬਰ 1990) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਕੇਟਬੋਰਡਰ ਅਤੇ [[ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ|ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ.ਕਿਉ.]] ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ [[ਲੈਸਬੀਅਨ]] ਵਜੋਂ ਦੱਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ.ਕਿਉ. ਕਾਰਕੁਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.outsports.com/2020/8/27/20950616/annie-guglia-lesbian-skateboarder-olympic-tokyo|title=Lesbian skateboarder Annie Guglia ready for Olympic debut|last=Weldon|first=Shelby|date=2020-08-27|website=Outsports|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210711032308/https://www.outsports.com/2020/8/27/20950616/annie-guglia-lesbian-skateboarder-olympic-tokyo|archive-date=2021-07-11|access-date=2021-07-27}}</ref> ਉਸਨੇ 2020 ਸਮਰ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਕੈਨੇਡਾ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹੋਏ 30 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ [[ਉਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ|ਓਲੰਪਿਕ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਨੂੰ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/en/results/skateboarding/athlete-profile-n1437227-guglia-annie.htm|title=Skateboarding Annie Guglia – Tokyo 2020 Olympics|website=|language=en-us|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043821/https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/en/results/skateboarding/athlete-profile-n1437227-guglia-annie.htm|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}</ref> [[2020 ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ|2020 ਸਮਰ ਓਲੰਪਿਕ]] ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਟ੍ਰੀਟ ਈਵੈਂਟ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/en/results/skateboarding/event-schedule-women-s-street.htm|title=Skateboarding – Women's Street Schedule {{!}} Tokyo 2020 Olympics|website=|language=en-us|archive-url=https://web.archive.org/web/20210726073432/https://olympics.com/tokyo-2020/olympic-games/en/results/skateboarding/event-schedule-women-s-street.htm|archive-date=2021-07-26|access-date=2021-07-27}}</ref> ਉਸਨੇ ਓਲੰਪਿਕ ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹਿਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਰਵਾਇਤੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ [[2020 ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ|2020 ਦੇ ਸਮਰ ਓਲੰਪਿਕ]] ਵਿੱਚ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣਾਈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.cbc.ca/sports/olympics/breakthrough/#/annie_guglia/media/my_story_annie_guglia_blazing_the_trail_on_her_way_to_tokyo|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043823/https://www.cbc.ca/sports/olympics/breakthrough/#/annie_guglia/media/my_story_annie_guglia_blazing_the_trail_on_her_way_to_tokyo|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ 2020 ਸਮਰ ਓਲੰਪਿਕ ਲਈ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਈਵੈਂਟ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜ਼ਖਮੀ ਅਥਲੀਟ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.cbc.ca/sports/olympics/summer/skateboarding/canada-skateboarder-annie-guglia-tokyo-1.6116312|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20210726173640/https://www.cbc.ca/sports/olympics/summer/skateboarding/canada-skateboarder-annie-guglia-tokyo-1.6116312|archive-date=2021-07-26|access-date=2021-07-27}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.thesuburban.com/sports/annie-guglia-to-participate-in-women-s-street-skateboarding-at-tokyo-2020/article_63e2a9ae-5d04-52c3-aa72-8ba9cdfa900d.html|title=Annie Guglia to participate in Women's Street Skateboarding at Tokyo 2020|last=Committee|first=Source: Canadian Olympic|website=The Suburban Newspaper|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043823/https://www.thesuburban.com/sports/annie-guglia-to-participate-in-women-s-street-skateboarding-at-tokyo-2020/article_63e2a9ae-5d04-52c3-aa72-8ba9cdfa900d.html|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}</ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ == ਐਨੀ ਗੁਗਲੀਆ ਦਾ ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ [[ਮਾਂਟਰੀਆਲ|ਮਾਂਟਰੀਅਲ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 2001 ਵਿੱਚ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 2005-06 ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਖੇਡ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਕਰੀਅਰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://olympic.ca/team-canada/annie-guglia/|title=Annie Guglia|website=Team Canada – Official Olympic Team Website|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20210726221054/https://olympic.ca/team-canada/annie-guglia/|archive-date=2021-07-26|access-date=2021-07-27}}</ref> ਉਸਨੇ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 17 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਖੇਡ ਛੱਡਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਮਹਿਲਾ ਸਕੇਟਬੋਰਡਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁਰਸ਼ ਹਮਰੁਤਬਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੌਕੇ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੇ।<ref>{{Cite web|url=https://olympics.com/tokyo-2020/en/news/annie-guglia-breaking-barriers-in-womens-sports|title=Annie Guglia: Breaking barriers in women's sports|website=Tokyo 2020|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043823/https://olympics.com/tokyo-2020/en/news/annie-guglia-breaking-barriers-in-womens-sports|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}</ref> ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਉੱਚ ਸਿੱਖਿਆ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਰਣਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। == ਕਰੀਅਰ == ਗੁਗਲੀਆ ਨੇ 2017 ਵਿੱਚ ਖੇਡ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਇਹ ਟੋਕੀਓ 2020 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਓਲੰਪਿਕ ਲਈ ਤਹਿ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸਨੇ 2017 ਐਕਸ-ਗੇਮਜ਼ ਮਿਨੀਆਪੋਲਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਦਰਵਾਂ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਕੈਨੇਡਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪਾਂ (2018–2020) ਜਿੱਤੀਆਂ,<ref>{{Cite web|url=https://olympic.ca/team-canada/annie-guglia/|title=Annie Guglia|website=Team Canada – Official Olympic Team Website|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20210726221054/https://olympic.ca/team-canada/annie-guglia/|archive-date=2021-07-26|access-date=2021-07-27}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://olympic.ca/team-canada/annie-guglia/ "Annie Guglia"]. ''Team Canada – Official Olympic Team Website''. [https://web.archive.org/web/20210726221054/https://olympic.ca/team-canada/annie-guglia/ Archived] from the original on 26 July 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">27 July</span> 2021</span>.</cite></ref> ਉਹ 2018 ਅਤੇ 2019 ਜੈਕਲੋਪ ਵੂਮਨ ਪ੍ਰੋ. ਸਕੇਟਰ ਡਿਵੀਜ਼ਨ, ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਲਾਨਾ ਸਪੋਰਟਸ ਐਕਸ਼ਨ ਫੈਸਟੀਵਲ ਦੀ ਜੇਤੂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਉਭਰੀ।<ref>{{Cite web|url=https://olympics.com/tokyo-2020/en/news/annie-guglia-breaking-barriers-in-womens-sports|title=Annie Guglia: Breaking barriers in women's sports|website=Tokyo 2020|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043823/https://olympics.com/tokyo-2020/en/news/annie-guglia-breaking-barriers-in-womens-sports|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://olympics.com/tokyo-2020/en/news/annie-guglia-breaking-barriers-in-womens-sports "Annie Guglia: Breaking barriers in women's sports"]. ''Tokyo 2020''. [https://web.archive.org/web/20210727043823/https://olympics.com/tokyo-2020/en/news/annie-guglia-breaking-barriers-in-womens-sports Archived] from the original on 27 July 2021<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">27 July</span> 2021</span>.</cite></ref> ਉਸਨੇ 2019 ਵਿਸ਼ਵ ਸਕੇਟਬੋਰਡਿੰਗ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਜੋ ਕਿ 2020 ਸਮਰ ਓਲੰਪਿਕ ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਇੰਗ ਈਵੈਂਟਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਹ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਟੋਕੀਓ ਲਈ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.cbc.ca/sports/olympics/summer/skateboarding/canada-skateboarder-annie-guglia-tokyo-1.6114043|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043821/https://www.cbc.ca/sports/olympics/summer/skateboarding/canada-skateboarder-annie-guglia-tokyo-1.6114043|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਜ਼ਖਮੀ ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਸਕੇਟਬੋਰਡਰ ਦੇ ਵਿਕਲਪ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ 2020 ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਟ੍ਰੀਟ ਈਵੈਂਟ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।<ref>{{Cite news|url=https://nationalpost.com/sports/olympics/skateboarder-annie-guglias-whirlwind-few-days-from-olympic-alternate-to-getting-a-spot-in-the-womens-street-event|title=Skateboarder Annie Guglia's whirlwind few days: From Olympic alternate to getting a spot in the women's street event|last=Gilbertson|first=Wes|date=25 July 2021|work=National Post|access-date=2021-07-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20211009140856/https://nationalpost.com/sports/olympics/skateboarder-annie-guglias-whirlwind-few-days-from-olympic-alternate-to-getting-a-spot-in-the-womens-street-event|archive-date=2021-10-09|language=en-CA}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cbc.ca/sports/olympics/summer/skateboarding/canadian-skateboarder-annie-guglia-falls-in-preliminary-round-in-tokyo-1.6117043|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20210727043825/https://www.cbc.ca/sports/olympics/summer/skateboarding/canadian-skateboarder-annie-guglia-falls-in-preliminary-round-in-tokyo-1.6117043|archive-date=2021-07-27|access-date=2021-07-27}}</ref> ਉਹ ਟੋਕੀਓ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸਟ੍ਰੀਟ ਈਵੈਂਟ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਮਹਿਲਾ ਸਕੇਟਬੋਰਡਰ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.thestar.com/sports/olympics/2021/07/26/canadian-skateboarder-annie-guglia-reflects-on-whirlwind-tokyo-appearance.html|title=Canadian skateboarder Annie Guglia reflects on whirlwind Tokyo appearance|date=2021-07-26|website=thestar.com|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20210726222126/https://www.thestar.com/sports/olympics/2021/07/26/canadian-skateboarder-annie-guglia-reflects-on-whirlwind-tokyo-appearance.html|archive-date=2021-07-26|access-date=2021-07-27}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁੰਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1990]] 83g6o4fr1gc9w7y6a2pesfo1d0davkx 3 143516 608959 2022-07-24T04:41:38Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Azadwinder}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 04:41, 24 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) ofauk2qilxpexv3v9jh3qk4rs55tf5n 3 143517 608962 2022-07-24T04:48:59Z QueerEcofeminist 21848 QueerEcofeminist ਨੇ ਸਫ਼ਾ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Kushalpok01]] ਨੂੰ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Tspielberg]] ’ਤੇ ਭੇਜਿਆ: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Kushalpok01|Kushalpok01]]" to "[[Special:CentralAuth/Tspielberg|Tspielberg]]" wikitext text/x-wiki #ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Tspielberg]] f26vnry7ns3y52hn8gqcvrzdlxv75ym 0 143518 608975 2022-07-24T07:31:15Z Manjit Singh 12163 "[[:en:Special:Redirect/revision/1096103167|Shamsher Bahadur I (Krishna Rao)]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=Shamsher Bahadur I|succession=[[File:Flag of the Maratha Empire.svg|33x30px]] [[Maratha Empire|Maratha]] ruler of [[Banda (state)|Banda]]|reign=1753–1761|predecessor=[[Baji Rao I]], Peshwa of [[Maratha Empire]]|successor=[[Ali Bahadur I]]|birth_date=1734|birth_place=Mastani Palace, [[Shaniwarwada]], [[Pune]], [[Maratha Empire]].|death_date={{date of death and age|1761|1|18|1734|df=y}}, [[Bharatpur, India|Bharatpur]], [[India]].|spouse=Lal Kanwar <br> Mehrambai|issue=[[Ali Bahadur I]]|full name=Shamsher Bahadur I|house=[[Banda (state)|Banda]] ([[Maratha Empire]])|father=[[Baji Rao I]]|mother=[[Mastani]]}}ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ ਪਹਿਲਾ (1734 – 18 ਜਨਵਰੀ 1761) ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਂਦਾ ਦੇ ਮਰਾਠਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਉਹ ਬਾਜੀਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਮਸਤਾਨੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।<ref name="BSR_2005">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=0hKthqa2kkQC&pg=PA22|title=Rani of Jhansi|author=Bhawan Singh Rana|date=1 January 2005|publisher=Diamond|isbn=978-81-288-0875-3|pages=22–23}}</ref><ref name="Chid_1951">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=E0bRAAAAMAAJ|title=The Inwardness of British Annexations in India|author=Chidambaram S. Srinivasachari (dewan bahadur)|publisher=University of Madras|year=1951|page=219}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ongF6dkNKAcC&pg=PA162|title=The Indian Portrat, 1560–1860|author1=Rosemary Crill|author2=Kapil Jariwala|publisher=Mapin Publishing Pvt Ltd|year=2010|isbn=978-81-89995-37-9|page=162}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ ਬਾਜੀ ਰਾਓ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਮਸਤਾਨੀ, ਛਤਰਸਾਲ ਦੀ ਧੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪਤਨੀ ਰੁਹਾਨੀ ਬਾਈ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ । ਬਾਜੀਰਾਓ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਹਿੰਦੂ ਉਪਨਯਨ ਦੀ ਰਸਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸਿਖਲਾਈ ਪੇਸ਼ਵਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਰਾਠਾ ਕੁਲੀਨ ਅਤੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੇ ਮਸਤਾਨੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੀ ਜਾਇਜ਼ ਪਤਨੀ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। == ਸ਼ਾਸ਼ਨਕਾਲ == ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਾਂਦਾ ਅਤੇ ਕਾਲਪੀ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਹ ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ, ਮਲਹਾਰਰਾਓ ਹੋਲਕਰ, ਦੱਤਾਜੀ ਸ਼ਿੰਦੇ, ਜਾਨਕੋਜੀ ਸ਼ਿੰਦੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨਾਲ 1757-1758 ਵਿੱਚ ਦੁਰਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਗਿਆ ਅਤੇ 1758 ਵਿੱਚ ਅਟਕ, ਪਿਸ਼ਾਵਰ, ਮੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਹ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਰਾਠਾ ਜਿੱਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। 1761 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਫੌਜ ਦੀ ਟੁਕੜੀ ਨੇ ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ ਦੀਆਂ ਮਰਾਠਿਆਂ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨ ਫੌਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਪਾਨੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਵਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੜੀ। ਉਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਡੀਗ ਵਿਖੇ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=yoI8AAAAIAAJ&pg=PA407|title=The Cambridge History of India: Turks and Afghans|author=Henry Dodwell|publisher=CUP Archive|year=1958|pages=407–|id=GGKEY:96PECZLGTT6}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == 62xazw46wlvxf0wu52y47cp3i6ojbdc 608976 608975 2022-07-24T07:40:05Z Manjit Singh 12163 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=Shamsher Bahadur I|succession=[[File:Flag of the Maratha Empire.svg|33x30px]] [[Maratha Empire|Maratha]] ruler of [[Banda (state)|Banda]]|reign=1753–1761|predecessor=[[Baji Rao I]], Peshwa of [[Maratha Empire]]|successor=[[Ali Bahadur I]]|birth_date=1734|birth_place=Mastani Palace, [[Shaniwarwada]], [[Pune]], [[Maratha Empire]].|death_date={{date of death and age|1761|1|18|1734|df=y}}, [[Bharatpur, India|Bharatpur]], [[India]].|spouse=Lal Kanwar <br> Mehrambai|issue=[[Ali Bahadur I]]|full name=Shamsher Bahadur I|house=[[Banda (state)|Banda]] ([[Maratha Empire]])|father=[[Baji Rao I]]|mother=[[Mastani]]}} '''ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ''' ਪਹਿਲਾ (1734 – 18 ਜਨਵਰੀ 1761) ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਂਦਾ ਦੇ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਉਹ [[ਬਾਜੀਰਾਓ I|ਬਾਜੀਰਾਓ]] ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ [[ਮਸਤਾਨੀ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।<ref name="BSR_2005">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=0hKthqa2kkQC&pg=PA22|title=Rani of Jhansi|author=Bhawan Singh Rana|date=1 January 2005|publisher=Diamond|isbn=978-81-288-0875-3|pages=22–23}}</ref><ref name="Chid_1951">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=E0bRAAAAMAAJ|title=The Inwardness of British Annexations in India|author=Chidambaram S. Srinivasachari (dewan bahadur)|publisher=University of Madras|year=1951|page=219}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ongF6dkNKAcC&pg=PA162|title=The Indian Portrat, 1560–1860|author1=Rosemary Crill|author2=Kapil Jariwala|publisher=Mapin Publishing Pvt Ltd|year=2010|isbn=978-81-89995-37-9|page=162}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਬਾਜੀਰਾਓ I|ਬਾਜੀਰਾਓ]] ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ [[ਮਸਤਾਨੀ]], ਛਤਰਸਾਲ ਦੀ ਧੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪਤਨੀ ਰੁਹਾਨੀ ਬਾਈ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ । ਬਾਜੀਰਾਓ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਹਿੰਦੂ]] ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ [[ਇਸਲਾਮ|ਮੁਸਲਿਮ]] ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਹਿੰਦੂ ਉਪਨਯਨ ਦੀ ਰਸਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸਿਖਲਾਈ [[ਪੇਸ਼ਵਾ]] ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ|ਮਰਾਠਾ]] ਕੁਲੀਨ ਅਤੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੇ ਮਸਤਾਨੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੀ ਜਾਇਜ਼ ਪਤਨੀ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। == ਸ਼ਾਸ਼ਨਕਾਲ == ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਉੱਤਰੀ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਰਾਜ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ [[ਬਾਂਦਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਂਦਾ]] ਅਤੇ ਕਾਲਪੀ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਹ [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ|ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ]], [[ਮਲਹਾਰਰਾਓ]] ਹੋਲਕਰ, ਦੱਤਾਜੀ ਸ਼ਿੰਦੇ, ਜਾਨਕੋਜੀ ਸ਼ਿੰਦੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨਾਲ 1757-1758 ਵਿੱਚ ਦੁਰਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਗਿਆ ਅਤੇ 1758 ਵਿੱਚ ਅਟਕ, [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]], ਮੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਹ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਰਾਠਾ ਜਿੱਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। 1761 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਫੌਜ ਦੀ ਟੁਕੜੀ ਨੇ [[ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ]] ਦੀਆਂ ਮਰਾਠਿਆਂ ਅਤੇ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫਗਾਨ]] ਫੌਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ [[ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ|ਪਾਨੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ]] ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਵਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੜੀ। ਉਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਡੀਗ ਵਿਖੇ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=yoI8AAAAIAAJ&pg=PA407|title=The Cambridge History of India: Turks and Afghans|author=Henry Dodwell|publisher=CUP Archive|year=1958|pages=407–|id=GGKEY:96PECZLGTT6}}</ref> == ਵੰਸ਼ਜ == ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ([[ਅਲੀ ਬਹਾਦੁਰ]]) (1758-1802), ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਬਾਂਦਾ (ਵਰਤਮਾਨ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਨਵਾਬ ਬਣ ਗਿਆ, ਜੋ ਮਰਾਠਾ ਰਾਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਸੀ। ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਮਰਾਠਾ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ, ਅਲੀ ਬਹਾਦੁਰ ਨੇ ਬੁੰਦੇਲਖੰਡ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਂਦਾ ਦਾ ਨਵਾਬ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਹਿਯੋਗੀ ਰਾਮਸਿੰਘ ਭੱਟ ਨੂੰ ਕਾਲਿੰਜਰ ਦਾ ਕੋਤਵਾਲ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।<ref name="google2">{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=E0bRAAAAMAAJ&q=shamsher+bahadur+subedar+jhansi|title=The Inwardness of British Annexations in India - Chidambaram S. Srinivasachari (dewan bahadur)|date=2009-02-12|accessdate=2015-06-21}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == qmh72s3i5nuw7hn58mpelwad6fbmigq 608977 608976 2022-07-24T07:40:53Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=Shamsher Bahadur I|succession=[[File:Flag of the Maratha Empire.svg|33x30px]] [[Maratha Empire|Maratha]] ruler of [[Banda (state)|Banda]]|reign=1753–1761|predecessor=[[Baji Rao I]], Peshwa of [[Maratha Empire]]|successor=[[Ali Bahadur I]]|birth_date=1734|birth_place=Mastani Palace, [[Shaniwarwada]], [[Pune]], [[Maratha Empire]].|death_date={{date of death and age|1761|1|18|1734|df=y}}, [[Bharatpur, India|Bharatpur]], [[India]].|spouse=Lal Kanwar <br> Mehrambai|issue=[[Ali Bahadur I]]|full name=Shamsher Bahadur I|house=[[Banda (state)|Banda]] ([[Maratha Empire]])|father=[[Baji Rao I]]|mother=[[Mastani]]}} '''ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ''' ਪਹਿਲਾ (1734 – 18 ਜਨਵਰੀ 1761) ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਂਦਾ ਦੇ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਉਹ [[ਬਾਜੀਰਾਓ I|ਬਾਜੀਰਾਓ]] ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ [[ਮਸਤਾਨੀ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।<ref name="BSR_2005">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=0hKthqa2kkQC&pg=PA22|title=Rani of Jhansi|author=Bhawan Singh Rana|date=1 January 2005|publisher=Diamond|isbn=978-81-288-0875-3|pages=22–23}}</ref><ref name="Chid_1951">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=E0bRAAAAMAAJ|title=The Inwardness of British Annexations in India|author=Chidambaram S. Srinivasachari (dewan bahadur)|publisher=University of Madras|year=1951|page=219}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ongF6dkNKAcC&pg=PA162|title=The Indian Portrat, 1560–1860|author1=Rosemary Crill|author2=Kapil Jariwala|publisher=Mapin Publishing Pvt Ltd|year=2010|isbn=978-81-89995-37-9|page=162}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਬਾਜੀਰਾਓ I|ਬਾਜੀਰਾਓ]] ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ [[ਮਸਤਾਨੀ]], ਛਤਰਸਾਲ ਦੀ ਧੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪਤਨੀ ਰੁਹਾਨੀ ਬਾਈ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ । ਬਾਜੀਰਾਓ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਹਿੰਦੂ]] ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ [[ਇਸਲਾਮ|ਮੁਸਲਿਮ]] ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਹਿੰਦੂ ਉਪਨਯਨ ਦੀ ਰਸਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸਿਖਲਾਈ [[ਪੇਸ਼ਵਾ]] ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ|ਮਰਾਠਾ]] ਕੁਲੀਨ ਅਤੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੇ ਮਸਤਾਨੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੀ ਜਾਇਜ਼ ਪਤਨੀ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। == ਸ਼ਾਸ਼ਨਕਾਲ == ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਉੱਤਰੀ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਰਾਜ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ [[ਬਾਂਦਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਂਦਾ]] ਅਤੇ ਕਾਲਪੀ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਹ [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ|ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ]], [[ਮਲਹਾਰਰਾਓ]] ਹੋਲਕਰ, ਦੱਤਾਜੀ ਸ਼ਿੰਦੇ, ਜਾਨਕੋਜੀ ਸ਼ਿੰਦੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨਾਲ 1757-1758 ਵਿੱਚ ਦੁਰਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਗਿਆ ਅਤੇ 1758 ਵਿੱਚ ਅਟਕ, [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]], ਮੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਹ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਰਾਠਾ ਜਿੱਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। 1761 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਫੌਜ ਦੀ ਟੁਕੜੀ ਨੇ [[ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ]] ਦੀਆਂ ਮਰਾਠਿਆਂ ਅਤੇ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫਗਾਨ]] ਫੌਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ [[ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ|ਪਾਨੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ]] ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਵਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੜੀ। ਉਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਡੀਗ ਵਿਖੇ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=yoI8AAAAIAAJ&pg=PA407|title=The Cambridge History of India: Turks and Afghans|author=Henry Dodwell|publisher=CUP Archive|year=1958|pages=407–|id=GGKEY:96PECZLGTT6}}</ref> == ਵੰਸ਼ਜ == ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ([[ਅਲੀ ਬਹਾਦੁਰ]]) (1758-1802), ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਬਾਂਦਾ (ਵਰਤਮਾਨ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਨਵਾਬ ਬਣ ਗਿਆ, ਜੋ ਮਰਾਠਾ ਰਾਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਸੀ। ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਮਰਾਠਾ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ, ਅਲੀ ਬਹਾਦੁਰ ਨੇ ਬੁੰਦੇਲਖੰਡ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਂਦਾ ਦਾ ਨਵਾਬ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਹਿਯੋਗੀ ਰਾਮਸਿੰਘ ਭੱਟ ਨੂੰ ਕਾਲਿੰਜਰ ਦਾ ਕੋਤਵਾਲ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।<ref name="google2">{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=E0bRAAAAMAAJ&q=shamsher+bahadur+subedar+jhansi|title=The Inwardness of British Annexations in India - Chidambaram S. Srinivasachari (dewan bahadur)|date=2009-02-12|accessdate=2015-06-21}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] bfjoekvx9nk2if9a05xy7909rzxyawh 608978 608977 2022-07-24T07:41:17Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਮਰਾਠੀ ਲੋਕ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty|name=Shamsher Bahadur I|succession=[[File:Flag of the Maratha Empire.svg|33x30px]] [[Maratha Empire|Maratha]] ruler of [[Banda (state)|Banda]]|reign=1753–1761|predecessor=[[Baji Rao I]], Peshwa of [[Maratha Empire]]|successor=[[Ali Bahadur I]]|birth_date=1734|birth_place=Mastani Palace, [[Shaniwarwada]], [[Pune]], [[Maratha Empire]].|death_date={{date of death and age|1761|1|18|1734|df=y}}, [[Bharatpur, India|Bharatpur]], [[India]].|spouse=Lal Kanwar <br> Mehrambai|issue=[[Ali Bahadur I]]|full name=Shamsher Bahadur I|house=[[Banda (state)|Banda]] ([[Maratha Empire]])|father=[[Baji Rao I]]|mother=[[Mastani]]}} '''ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ''' ਪਹਿਲਾ (1734 – 18 ਜਨਵਰੀ 1761) ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬਾਂਦਾ ਦੇ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ। ਉਹ [[ਬਾਜੀਰਾਓ I|ਬਾਜੀਰਾਓ]] ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ [[ਮਸਤਾਨੀ]] ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ।<ref name="BSR_2005">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=0hKthqa2kkQC&pg=PA22|title=Rani of Jhansi|author=Bhawan Singh Rana|date=1 January 2005|publisher=Diamond|isbn=978-81-288-0875-3|pages=22–23}}</ref><ref name="Chid_1951">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=E0bRAAAAMAAJ|title=The Inwardness of British Annexations in India|author=Chidambaram S. Srinivasachari (dewan bahadur)|publisher=University of Madras|year=1951|page=219}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=ongF6dkNKAcC&pg=PA162|title=The Indian Portrat, 1560–1860|author1=Rosemary Crill|author2=Kapil Jariwala|publisher=Mapin Publishing Pvt Ltd|year=2010|isbn=978-81-89995-37-9|page=162}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਰਾਓ ਪੇਸ਼ਵਾ [[ਬਾਜੀਰਾਓ I|ਬਾਜੀਰਾਓ]] ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ [[ਮਸਤਾਨੀ]], ਛਤਰਸਾਲ ਦੀ ਧੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਫ਼ਾਰਸੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਪਤਨੀ ਰੁਹਾਨੀ ਬਾਈ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਸਨ । ਬਾਜੀਰਾਓ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਹਿੰਦੂ]] ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਵਜੋਂ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ [[ਇਸਲਾਮ|ਮੁਸਲਿਮ]] ਵਿਰਸੇ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਹਿੰਦੂ ਉਪਨਯਨ ਦੀ ਰਸਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਫੌਜੀ ਸਿਖਲਾਈ [[ਪੇਸ਼ਵਾ]] ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਹੋਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ [[ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ|ਮਰਾਠਾ]] ਕੁਲੀਨ ਅਤੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੇ ਮਸਤਾਨੀ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ਵਾ ਦੀ ਜਾਇਜ਼ ਪਤਨੀ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। == ਸ਼ਾਸ਼ਨਕਾਲ == ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਉੱਤਰੀ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਰਾਜ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ [[ਬਾਂਦਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਂਦਾ]] ਅਤੇ ਕਾਲਪੀ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਹ [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ|ਰਘੂਨਾਥਰਾਓ]], [[ਮਲਹਾਰਰਾਓ]] ਹੋਲਕਰ, ਦੱਤਾਜੀ ਸ਼ਿੰਦੇ, ਜਾਨਕੋਜੀ ਸ਼ਿੰਦੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰਦਾਰਾਂ ਨਾਲ 1757-1758 ਵਿੱਚ ਦੁਰਾਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਗਿਆ ਅਤੇ 1758 ਵਿੱਚ ਅਟਕ, [[ਪਿਸ਼ਾਵਰ]], ਮੁਲਤਾਨ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਹ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਰਾਠਾ ਜਿੱਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। 1761 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਫੌਜ ਦੀ ਟੁਕੜੀ ਨੇ [[ਅਹਿਮਦ ਸ਼ਾਹ ਅਬਦਾਲੀ]] ਦੀਆਂ ਮਰਾਠਿਆਂ ਅਤੇ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫਗਾਨ]] ਫੌਜਾਂ ਵਿਚਕਾਰ [[ਪਾਣੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ ਲੜਾਈ|ਪਾਨੀਪਤ ਦੀ ਤੀਜੀ]] ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ਵਾ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਆਪਣੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ਲੜਾਈ ਲੜੀ। ਉਸ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਉਹ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਡੀਗ ਵਿਖੇ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=yoI8AAAAIAAJ&pg=PA407|title=The Cambridge History of India: Turks and Afghans|author=Henry Dodwell|publisher=CUP Archive|year=1958|pages=407–|id=GGKEY:96PECZLGTT6}}</ref> == ਵੰਸ਼ਜ == ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ([[ਅਲੀ ਬਹਾਦੁਰ]]) (1758-1802), ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਬਾਂਦਾ (ਵਰਤਮਾਨ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਨਵਾਬ ਬਣ ਗਿਆ, ਜੋ ਮਰਾਠਾ ਰਾਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਦਾ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਸੀ। ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਮਰਾਠਾ ਸਰਦਾਰਾਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ, ਅਲੀ ਬਹਾਦੁਰ ਨੇ ਬੁੰਦੇਲਖੰਡ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਂਦਾ ਦਾ ਨਵਾਬ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਸਹਿਯੋਗੀ ਰਾਮਸਿੰਘ ਭੱਟ ਨੂੰ ਕਾਲਿੰਜਰ ਦਾ ਕੋਤਵਾਲ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।<ref name="google2">{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=E0bRAAAAMAAJ&q=shamsher+bahadur+subedar+jhansi|title=The Inwardness of British Annexations in India - Chidambaram S. Srinivasachari (dewan bahadur)|date=2009-02-12|accessdate=2015-06-21}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਰਾਠਾ ਸਾਮਰਾਜ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਰਾਠੀ ਲੋਕ]] a5aa3qhlvu3mgax7y1nekagpqreejl4 0 143519 608981 2022-07-24T09:11:06Z Randeepxsingh 37151 "[[:en:Special:Redirect/revision/1098215212|Marvel Cinematic Universe: Phase One]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਫ਼ਿਲਮ|name={{noitalic|ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ}}|image=Marvel Cinematic Universe - Phase One box set.jpg|alt=|caption="ਮਾਰਵਲ ਸਿਨੇਮੈਟਿਕ ਯੁਨੀਵਰਸ — ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ: ਅਵੈਂਜਰਜ਼ ਅਸੈਂਬਲਡ" ਦੇ ਡੱਬੇ ਦੀ ਜਿਲਦ|producer={{Plainlist| * ਕੈਵਿਨ ਫ਼ੇਗੀ * ਐਵੀ ਐਰਡ [ਆਇਰਨ ਮੈਨ (2008), ਦ ਇਨਕ੍ਰੈਡੀਬਲ ਹਲਕ] * ਗੇਲ ਐਨ ਹਰਡ (ਦ ਇਨਕ੍ਰੈਡੀਬਲ ਹਲਕ) }}|studio=[[ਮਾਰਵਲ ਸਟੂਡੀਓਜ਼]]|distributor={{Indented plainlist| * ਪੈਰਾਮਾਉਂਟ ਪਿਕਚਰਜ਼ (2008-2011) * ਯੁਨੀਵਰਸਲ ਪਿਕਚਰਜ਼ ("ਦ ਇਨਕ੍ਰੈਡੀਬਲ ਹਲਕ"; 2008) * ਵੌਲਟ ਡਿਜ਼ਨੀ ਸਟੂਡੀਓਜ਼ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰਜ਼ (2012) }}|released=2008–2012|country=ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ|language=ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ|budget='''ਕੁੱਲ (6 ਫ਼ਿਲਮਾਂ):'''<br />$1&nbsp;ਬਿਲੀਅਨ|gross='''ਕੁੱਲ (6 ਫ਼ਿਲਮਾਂ):'''<br />$3.813&nbsp;ਬਿਲੀਅਨ}}'''ਮਾਰਵਲ ਸਿਨੇਮੈਟਿਕ ਯੁਨੀਵਰਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੜਾਅ''' * '''ਦ ਇਨਫ਼ਿਨਿਟੀ ਸਾਗਾ''' # ਪੜਾਅ ਪਹਿਲਾ (2008-2012) # ਪੜਾਅ ਦੂਜਾ (2013-2015) # ਪੜਾਅ ਤੀਜਾ (2016-2019) * '''ਦ ਮਲਟੀਵਰਸ ਸਾਗਾ''' # ਪੜਾਅ ਚੌਥਾ (2021-2022) # ਪੜਾਅ ਪੰਜਵਾਂ (2023-2024) # ਪੜਾਅ ਛੇਵਾਂ (2024-2025) [[ਮਾਰਵਲ ਸਿਨੇਮੈਟਿਕ ਯੂਨੀਵਰਸ|ਮਾਰਵਲ ਸਿਨੇਮੈਟਿਕ ਯੁਨੀਵਰਸ]] ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪੜਾਅ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਸੂਪਰਹੀਰੋ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੀ ਲੜ੍ਹੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਕਿ [[ਮਾਰਵਲ ਸਟੂਡੀਓਜ਼]] ਨੇ ਸਿਰਜੀ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਧਾਰ [[ਮਾਰਵਲ ਕੌਮਿਕਸ]] ਹੈ। ਪੜਾਅ ਦਾ ਮੁੱਢ 2008 ਵਿੱਚ [[ਆਇਰਨ ਮੈਨ (2008 ਫ਼ਿਲਮ)|ਆਇਰਨ ਮੈਨ]] ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅੰਤ 2012 ਵਿੱਚ ਮਾਰਵਲਜ਼ [[ਦ ਅਵੈਂਜਰਜ਼ (2012 ਫ਼ਿਲਮ)|ਦ ਅਵੈਂਜਰਜ਼]] ਦੇ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਕੈਵਿਨ ਫ਼ੇਗੀ, ਐਵੀ ਐਰਡ ਅਤੇ ਗੇਲ ਐਨ ਹਰਡ ਨੇ ਪੜਾਅ ਦੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ-ਵੱਖਰੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨੂੰ ਸਿਰਜਿਆ। ਪੜਾਅ ਦੀਆਂ ਛੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਨੇ ਕੁੱਲ 3.8 ਬਿਲੀਅਨ ਅਮਰੀਕੀ ਡਾਲਰ ਕਮਾਏ। == ਫਿਲਮਾਂ == * [[ਆਇਰਨ ਮੈਨ]] * [[ਦ ਇਨਕ੍ਰੈਡੀਬਲ ਹਲਕ (ਫਿਲਮ)|ਦ ਇਨਕ੍ਰੈਡੀਬਲ ਹਲਕ]] * [[ਆਇਰਨ ਮੈਨ 2]] * [[ਥੌਰ (ਫਿਲਮ)|ਥੌਰ]] * ਕੈਪਟਨ ਅਮੈਰਿਕਾ: ਦ ਫਰਸਟ ਅਵੈਂਜਰਜ਼ * [[ਦ ਅਵੈਂਜਰਜ਼ (2012 ਫ਼ਿਲਮ)|ਦ ਅਵੈਂਜਰਜ਼]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] 85cnl2qy7xdh8h1pm1k31et7w48fr2q 0 143520 608982 2022-07-24T09:48:54Z Guglani 58 "'''ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ '''ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਹੈ। ਉਹ ਚੀਫ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ।" ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki '''ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ '''ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਹੈ। ਉਹ ਚੀਫ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। nccma9tpqwaanfh9atoibbt4l2a5c4u 608983 608982 2022-07-24T09:52:23Z Guglani 58 wikitext text/x-wiki '''ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ '''ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਹੈ। ਉਹ ਚੀਫ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। == ਪਰੋਟੈਮ ਸਪੀਕਰ == ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ 117 ਵਿੱਚੋਂ 92 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤ 79% ਬਹੁਮਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ 16 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ ।ਨਿੱਝਰ ਨੂੰ 16ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੈਮ ਸਪੀਕਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । e6e5drng6h3quxz51vnsq31cs3eczm8 608984 608983 2022-07-24T09:56:08Z Guglani 58 wikitext text/x-wiki '''ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ '''ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਹੈ। ਉਹ ਚੀਫ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। == ਪਰੋਟੈਮ ਸਪੀਕਰ == ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ 117 ਵਿੱਚੋਂ 92 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤ 79% ਬਹੁਮਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ 16 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ ।ਨਿੱਝਰ ਨੂੰ 16ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੈਮ ਸਪੀਕਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । == ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ == 5 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ, ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਨਵੇਂ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦਾ ਚਾਰਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ : ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰ ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲੇ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੁਧਾਰ swzehu89l8j3lhqzy0lwzfwevlobp40 608987 608984 2022-07-24T11:04:37Z Guglani 58 ਵਧਾਇਆ wikitext text/x-wiki '''ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ '''ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਹੈ। ਉਹ ਚੀਫ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। == ਮੁਢਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਡਾ ਨਿੱਝਰ ਅਜਨਾਲਾ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਚਪਨ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਬਿਤਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਤੇ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਸਨ। ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਤੱਕ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਨਾਭਾ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। == ਡਾਕਟਰੀ ਪੇਸ਼ਾ == ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋੰ 1980 ਵਿੱਚ ਐਮ ਬੀ ਬੀ ਐਸ਼ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਉਸਨੇ 1988 ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ (ਰੇਡੀਓਡਾਇਗਨੋਸਿਸ) ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣਾ ਡਾਇਗਨੋਸਟਿਕ ਸੈਂਟਰ ਚਲਾ ਰਹੇ ਸਨ। == ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ == 2017 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਲੜੀ ਪਰ ਹਾਰ ਗਏ। 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਤੌਂ ਕਈ ਵਾਰ ਸਫਲ ਰਹੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਉਮੀਦਵਾਰ ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੁਲਾਰੀਆ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੇ ਗਏ। == ਪਰੋਟੈਮ ਸਪੀਕਰ == ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ 117 ਵਿੱਚੋਂ 92 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤ 79% ਬਹੁਮਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ 16 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ ।ਨਿੱਝਰ ਨੂੰ 16ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੈਮ ਸਪੀਕਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । == ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ == 5 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ, ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਨਵੇਂ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦਾ ਚਾਰਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ : ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰ ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲੇ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੁਧਾਰ t0kxcy8x5b24ynfhews4c24gpd8di1o 608988 608987 2022-07-24T11:09:07Z Guglani 58 ਹਵਾਲਾ ਜੋੜਿਆ wikitext text/x-wiki '''ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ '''ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਹੈ। ਉਹ ਚੀਫ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। == ਮੁਢਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਡਾ ਨਿੱਝਰ ਅਜਨਾਲੇ ਵਿਖੇ ਸੰਨ 1956 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। <ref name=":0">{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/amritsar/radiologist-philanthropist-aap-sikh-face-from-amritsar-8009245/|title=Radiologist, philanthropist, AAP Sikh face from Amritsar|date=2022-07-05|website=The Indian Express|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref>ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਚਪਨ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਬਿਤਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਤੇ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਸਨ। ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਤੱਕ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਨਾਭਾ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। == ਡਾਕਟਰੀ ਪੇਸ਼ਾ == ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋੰ 1980 ਵਿੱਚ ਐਮ ਬੀ ਬੀ ਐਸ਼ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਉਸਨੇ 1988 ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ (ਰੇਡੀਓਡਾਇਗਨੋਸਿਸ) ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣਾ ਡਾਇਗਨੋਸਟਿਕ ਸੈਂਟਰ ਚਲਾ ਰਹੇ ਸਨ।<ref name=":0" /> == ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ == 2017 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਲੜੀ ਪਰ ਹਾਰ ਗਏ। 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਤੌਂ ਕਈ ਵਾਰ ਸਫਲ ਰਹੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਉਮੀਦਵਾਰ ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੁਲਾਰੀਆ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੇ ਗਏ। == ਪਰੋਟੈਮ ਸਪੀਕਰ == ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ 117 ਵਿੱਚੋਂ 92 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤ 79% ਬਹੁਮਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ 16 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ ।ਨਿੱਝਰ ਨੂੰ 16ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੈਮ ਸਪੀਕਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । == ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ == 5 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ, ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਨਵੇਂ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦਾ ਚਾਰਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ : ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰ ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲੇ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੁਧਾਰ au29606zjrz0ywvr4jnonu37yo0cbex 608989 608988 2022-07-24T11:32:30Z Guglani 58 wikitext text/x-wiki '''ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ '''ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਹੈ। ਉਹ ਚੀਫ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। == ਮੁਢਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਡਾ ਨਿੱਝਰ ਅਜਨਾਲੇ ਵਿਖੇ ਸੰਨ 1956 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। <ref name=":0">{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/amritsar/radiologist-philanthropist-aap-sikh-face-from-amritsar-8009245/|title=Radiologist, philanthropist, AAP Sikh face from Amritsar|date=2022-07-05|website=The Indian Express|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref>ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਚਪਨ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਬਿਤਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਤੇ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਸਨ। ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਤੱਕ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਨਾਭਾ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। == ਡਾਕਟਰੀ ਪੇਸ਼ਾ == ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋੰ 1980 ਵਿੱਚ ਐਮ ਬੀ ਬੀ ਐਸ਼ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਉਸਨੇ 1988 ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ (ਰੇਡੀਓਡਾਇਗਨੋਸਿਸ) ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣਾ ਡਾਇਗਨੋਸਟਿਕ ਸੈਂਟਰ ਚਲਾ ਰਹੇ ਸਨ।<ref name=":0" /> == ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ == 2017 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਲੜੀ ਪਰ ਹਾਰ ਗਏ। 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਤੌਂ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਉਮੀਦਵਾਰ ਤਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 27503 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ। ਇਸੇ ਹਲਕਾ ਵਿੱਚ ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੁਲਾਰੀਆ ਕੋਲੋਂ ਉਹ 2017 ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰਾਂ ਹਰਾ ਕੇ , ਜੋ ਤੀਸਰੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਰਿਹਾ , ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੇ ਗਏ। == ਪਰੋਟੈਮ ਸਪੀਕਰ == ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ 117 ਵਿੱਚੋਂ 92 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤ 79% ਬਹੁਮਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ 16 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ ।ਨਿੱਝਰ ਨੂੰ 16ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੈਮ ਸਪੀਕਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । == ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ == 5 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ, ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਨਵੇਂ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦਾ ਚਾਰਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ : ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰ ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲੇ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੁਧਾਰ galzjf1tpbnkvfc37vjw2flkbo59xvm 608990 608989 2022-07-24T11:34:44Z Guglani 58 wikitext text/x-wiki '''ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ '''ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਵਿਧਾਇਕ ਹੈ। ਉਹ ਚੀਫ ਖਾਲਸਾ ਦੀਵਾਨ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। == ਮੁਢਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਡਾ ਨਿੱਝਰ ਅਜਨਾਲੇ ਵਿਖੇ ਸੰਨ 1956 ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। <ref name=":0">{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/amritsar/radiologist-philanthropist-aap-sikh-face-from-amritsar-8009245/|title=Radiologist, philanthropist, AAP Sikh face from Amritsar|date=2022-07-05|website=The Indian Express|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref>ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਚਪਨ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਭੈਣ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਨਾਲ ਬਿਤਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਵਿਗਿਆਨ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਤੇ ਪੇਸ਼ੇ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਸਨ। ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਕੂਲ ਤੱਕ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲ ਨਾਭਾ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। == ਡਾਕਟਰੀ ਪੇਸ਼ਾ == ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋੰ 1980 ਵਿੱਚ ਐਮ ਬੀ ਬੀ ਐਸ਼ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਉਪਰੰਤ ਉਸਨੇ 1988 ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ (ਰੇਡੀਓਡਾਇਗਨੋਸਿਸ) ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ।ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣਾ ਡਾਇਗਨੋਸਟਿਕ ਸੈਂਟਰ ਚਲਾ ਰਹੇ ਸਨ।<ref name=":0" /> == ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ == 2017 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਲੜੀ ਪਰ ਹਾਰ ਗਏ। 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਤੌਂ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਉਮੀਦਵਾਰ ਤਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 27503 ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/news/amritsar/will-take-steps-to-beautify-circular-road-around-historic-wall-in-city-382336|title=Will take steps to beautify circular road around historic wall in Amritsar: Dr Inderbir Singh Nijjar|last=Service|first=Tribune News|website=Tribuneindia News Service|language=en|access-date=2022-07-24}}</ref> ਇਸੇ ਹਲਕਾ ਵਿੱਚ ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੁਲਾਰੀਆ ਕੋਲੋਂ ਉਹ 2017 ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਇਸ ਵਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰਾਂ ਹਰਾ ਕੇ , ਜੋ ਤੀਸਰੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਰਿਹਾ , ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੇ ਗਏ। == ਪਰੋਟੈਮ ਸਪੀਕਰ == ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ 117 ਵਿੱਚੋਂ 92 ਸੀਟਾਂ ਜਿੱਤ ਕੇ ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਬੂਤ 79% ਬਹੁਮਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ 16 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕੀ ।ਨਿੱਝਰ ਨੂੰ 16ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੈਮ ਸਪੀਕਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ । == ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ == 5 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ, ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਨਵੇਂ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੇਠਲੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦਾ ਚਾਰਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ : ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰ ਸੰਸਦੀ ਮਾਮਲੇ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਸੁਧਾਰ == ਹਵਾਲੇ == qzmxpbltd8qoxy43598n61xgucm3art